სხვადასხვა ადამიანურ შიშს შორის ერთ-ერთი სიბერის შიშია. მახსოვს, ბებია განგებას  საყვედურობდა:

• ეს დაბერება რაღაა, ადექი დალოცვილო და როცა დრო მოუვა, მოკალი ადამიანი, მაგრამ ნუ დააბერებო. ისეთად დატოვე, როგორიც არისო.

და იქვე გულმოსული გააგრძელებდა:

• არა, უნდა გაათეთროს, წელში მოხაროს, თვალის ჩინი მოაკლოს, სახე ნაოჭებით დაუღაროს. გაასასაცილოვოს რა… და ისე გაუშვას იქით.

არადა, ამ ცხოვრებაში დაბერებულის იქით გაშვება თურმე ფუფუნებაა, რომელიც ყველას ვერ ერგება.

დაბერების მაინც ეშინიათ.

„გამომიტანა ბუნებამ მსჯავრი:

სულზე ბორკილად მადევს ასაკი…“(ოთარ ჭილაძე)

გალაკტიონსაც არ გამოპარვია სიბერე და ქალთა წყევლას ადარებდა.

„…ეჰა, მე ვამბობ, სად  შემიძლია

ვებრძოლო ქალთა  წყევლას – სიბერეს?

წვიმები წვიმებს სიცილით ცვლიან

და შლიან შემკრთალ სურათის ფერებს“.

ჰო, დაბერება გარდუვალია. თუმცა, რამდენადაც სიბერეს მოსვლის უფლებას მისცემ, იმდენად მალე მოგიკალათდება სულსა და სხეულში. ნელ-ნელა ხელს მოგხვევს, მერე ოდნავ მაგრად და საბოლოოდ ისე ჩაგიკრავს გულში, განძრევას ვეღარ მოახერხებ.

ჩემზე ადრე ეს პოეტს გაუთავისებია და წერს:

„…ვერ ჩამოვჯდები სიბერის ქოხთან,

თუმცა, რას ვეძებ, თვითონ არ ვიცი.

რაც დღემდე მოხდა, თავისით მოხდა,

რაც დღემდე ითქვა, ითქვა თავისით…“ (ოთარ ჭილაძე)

ვერ ჩამოვჯდები და ვერ დაველოდები, როდის დავბერდებიო. თუმცა, სიბერე გაჰიპნოზებს და რას ვეძებ, თავადაც აღარ ვიციო.

სხვა პოეტიც ჯიუტად იმეორებს, არ დანებდეთო…

„როცა დაცხრება შენი ვნებები,როცა გერქმევა ერთ დროს ბებერი,სიბერეს მაინც ნუ მინებდები,ციხე იყავი აუღებელი“. (შოთა ნიშნიანიძე) გალაკტიონი სიბერეს „ქალთა წყევლას“ კი ადარებს, მაგრამ ამბობს, რომ ის სასაცილოდ არ ყოფნის.

„…თქვენ შეხედეთ: პირველი ჩნდება მერიდიანი,

ვეძებ ისევ დაღუპვას და დავცინი სიბერეს,

წარსულს წყდება ფოთლების წყება იმედიანი,

შემოდგომის ქარვებმა გზები გადამიფერეს“…

ჩემზე და პოეტებზე გაცილებით ადრე, სიბერეზე ალქიმიკოსებმა იფიქრეს.

ამაზე ჯერ ჯაბირ იბნ-ჰაიამი დაფიქრდა და ელექსირის, იგივე ფილოსოფიური ქვის ძიებას მიჰყო ხელი. მართალია, უფრო ოქროს მისაღებად უნდოდა, მაგრამ გულში ისიც სწამდა, რომ ელექსირის მეშვეობით ხანგრძლივი ახალგაზრდობის საიდუმლოსაც ამოხსნიდა. მისი თანამედროვე, ალ-რაზი „ელექსირს“ მხოლოდ სამედიცინო მიზნებისთვის ეძებდა. ამ მიზნებში ხანგრძლივ ახალგაზრდობას ბოლო ადგილი სულაც არ ეკავა.

მოგვიანებით გლაუბერი ახალგაზრდობის ელექსირად გლაუბერის მარილად წოდებულ ნატრიუმის სულფატს ასახელებდა.

თუმცა…

ყველაზე სწორი მიმართულებით იბნ-სინა, იგივე ავიცენა ფიქრობდა. „სამედიცინო ტრაქტატში“ ავიცენა წერდა:

• სიბერე ტვინის დაბერებიდან იწყებაო.

გესმით? მეშვიდე საუკუნეში ალქიმიკოს-ექიმი ავიცენა სიბერის მთავარ მიზეზად ტვინის დაბერებას ასახელებდა. რა თქმა უნდა, თუ ტვინი არ/ვერ მუშაობს უკვე ბებერი ხარ.

ავიცენას შემდეგ ბევრმა ბევრი რამ დაწერა. ზოგმა ყოვლად აბსურდული, ზოგმაც თითქოს სიმართლესთან მიახლოებული, თუმცა თანამედროვე მედიცინა აღიარებს, რომ სიბერე ტვინის უძლურებიდან იწყება. ეს ავტომატურად ნიშნავს, რომ გულ-სისხლძართვთა სისტემაც დაბერებულია და სიბერესთან ის „ჩახუტებაა“ დაწყებული, რაც ზემოთ შესავალში დავწერე.

როგორ ვაიძულოთ ტვინი, დარჩეს ახალგაზრდა?

ავიცენას ვერსია #1: მიიღეთ უხეში საკვები, რადგან ანთებით პროცესებს ბლოკავს.

თანამედროვე მედიცინა: უხეში ბოჭკოების მიღებას უწევს რეკომენდაციას. მაგ. საუზმედ სიმინდის, შვრიის ფანტელების ფაფა. უხეში ბოჭკო ნაწლავების პერისტალტიკას ააქტიურებს  და წვრილ ნაწლავში ანთებითი პროცესების განვითარებას აფერხებს. კვლევებით აღმოჩნდა, რომ წვრილ ნაწლავში ანთების შეფერხება, ამავე პროცესს თავის ტვინშიც შეაფერხებს. ანუ, უხეში ბოჭკოსგან შემდგარი საკვები თავის ტვინში ანთების პროცესის წარმოქმნასა და განვითარებას უშლის ხელს. შესაბამისად, ასე თუ ისე, ტვინს ალცგეიმერის დაავადებისგანაც იცავს.

დღეში მხოლოდ 25გ. უხეში ბოჭკო ყოფილა აუცილებელი.

ავიცენას ვერსია #2: ტვინს სჭირდება მეტი რაოდენობით სისხლი. სხვათა შორის, ავიცენას ეს სიტყვები ბევრმა ალქიმიკოსმა არასწორად გაიგო. ამ არასწორი გაგების იქით „ალქიმიის ბნელი ეპოქა“ იმალება, რომლის დროსაც, ვითომ მედიცინის სახელით ათას სისაძაგლეს სჩადიოდნენ.

თანამედროვე მედიცინა: ტვინს სჭირდება მეტი რაოდენობით სისხლი. დიახ, ოღონდ სხვისი კი არა, საკუთარი, ჟანგბადით გამდიდრებული სისხლი! ამისთვის კი აუცილებელია სისხლძარღვების ელასტიკურობა, ქოლესტერინის ნაკლები დონე, რათა სისხლმა თავისუფლად იმოძრაოს მათში.

ჭარხალი – უამრავ ორგანულ მჟავას შეიცავს, რომელთა ერთი ნაწილი, სწორედაც რომ, სისხლძარღვების კედლებს აფართოებს და ელასტიკურობას ანიჭებს. ამას სხვა უამრავი პროდუქტიც აკეთებს, თუმცა ჭარხალი ყველაზე იოლად ხელმისაწვდომია. ამავე დროს, ნახსენები ორგანული მჟავები მისი მოხარშვის დროს არ იშლებიან. გამოდის, რომ ჭარხალი უმიც და მოხარშულიც ერთნაირად სასარგებლოა. სულ 250გ. დღის განმავლობაში.

სხვათა შორის, იმავეს აკეთებს რეგულარული სპორტიც. სისხლძარღვები იმდენად ელასტიკური ხდება, რომ, შეიძლება ითქვას,  „სპორტი ჟანგბადით ტვინს რეცხავს“.

ავიცენას ვერსია #3: დიდი რაოდენობით თევზი.

თანამედროვე მედიცინა:  ომეგა 3 ცხიმოვანი მჟავები, რომლებიც უფრო მეტი რაოდენობით ოკეანისა და ზღვების შედარებით ქვედა შრეებში მცხოვრებ თევზებშია. მაგ. ორაგულში.

იმავე ომეგა 3 ცხიმოვან მჟავებს შეხვდებით ავოკადოში, ე.წ. ომეგა 3-კვერცხებში (დიახ, ჩვეულებრივი ქათმის კვერცხია, რომელსაც, სავარაუდოდ, ომეგა 3-ით გამდიდრებულ საკვებს აძლევენ), ან უბრალოდ აფთიაქში შეძენილ საკვებ დანამატებში. დღეში 20გ. ყოფილა აუცილებელი.

ამ წერილში ავიცენას მრავალი ვერსიიდან მხოლოდ სამი დავწერე. „სამედიცინო ტრაქტატში“ სხვა რჩევებიც არის, რასაც გაგიკვირდებათ, მაგრამ თანამედროვე მედიცინაც იზიარებს. ზოგიერთი მათგანი ადრინდელ წერილში მიწერია https://mastsavlebeli.ge/?p=11923

ბებია საკმაოდ მხცოვანი გარდაიცვალა. ფეხებმა უღალატეს ცოტა, თორემ ტვინი ბოლომდე საღი და ნათელი ჰქონდა. ავიცენას მოსაზრებებს სულაც არ იცნობდა, უბრალოდ ჯანსაღი ცხოვრებით ცხოვრობდა და უამრავი ტელეფონის ნომერი და ლექსი იცოდა ზეპირად. ტვინს ვავარჯიშებ, ბებიაო, დააყოლებდა ხოლმე.

• და თუ ავიცენას დავუჯერებთ, სპორტით დავკავდებით და ლექსებს ვისწავლით, არ დავბერდებითო? – აი, იმ ბატონმა იკითხა, მონიტორიდან, წერილს რომ კითხულობს.

ნამდვილად დავბერდებით, ოღონდ ნათელი ტვინით დაბერება, რატომღაც უფრო სასიამოვნო პროცესი მგონია.

გალაკტიონის თუ დავესესხებით:

„…დღეები რბიან და ჩვენ ვბერდებით…“

• რა ბრძანეთ, ბატონო? ააა, ამჯერად მეთანხმებით? რა კარგია.

ორენოვან ბავშვებზე დაკვირვებამ ცხადყო, რომ მათთვის ამა თუ იმ ენაზე მოსაუბრე ადამიანი იმ კულტურის ერთგვარი ნიმუშია, რომელზეც საუბრობს. თუ ასეთი ადამიანი შეცდომას უშვებს, არაეთიკურად იქცევა, ისეთ რამეს აკეთებს, რაც არ მოსწონს ბავშვს, შესაძლოა,  პატარამ  საერთოდ არ დაილაპარაკოს მის ენაზე, მიუხედავად იმისა, რომ შესანიშნავად გაიგებს ნაუბარს. ამდენად, ბილინგვიზმის სპეციალისტებმა კარგად უწყიან, რომ ბავშვები განასახიერებენ ენას და მათთან ურთიერთობისას დიდი სიფრთხილეა საჭირო.

რამდენადაც კულტურული განსხვავება ენობრივ დონეზე აისახება და  ამავე ფორმით გამოხატულებასაც ჰპოულობს კიდეც, ვლინდება სხვაობათა სახეობები, რომლებიც ენობრივ უმცირესობათა თავისებურებებს ენობრივ კულტურათა თავისებურებებად გადააქცევს და მათ შესახებ ცოდნის შეგროვებასა და გავრცელებას აუცილებლობად აქცევს საზოგადოების იმ ნაწილისთვისაც, რომლისთვისაც ამ კულტურებთან ურთიერთობა ან სავალდებულოა ან — არა, თუმცა ცხოვრებისეული მომენტები  უხერხულობათა თავიდან აცილების მიზნით გარკვეული მოვალეობების წინაშე გვაყენებს.

დღესდღეობით ენობრივ კულტურებს წარმოადგენენ ეთნიკური უმცირესობანი, სმენადაქვეითებული ან სმენის არმქონე ადამიანები, უსინათლოები, ასევე ერთდროულად სმენისა და მხედველობის არმქონენი, რომლებთან საურთიერთოდ მთელი რიგი ენობრივი თუ ენასთან დაკავშირებული საკითხების ცოდნაა საჭირო.

როგორც ცნობილია, ოთხი ძირითადი ფუნქციდან ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანესად განიხილება ენის მააკუმულირებელი ფუნქცია, რამდენადაც ენაშია დაუნჯებული ეროვნული  კულტურისა და კაცობრიობის მიერ შექმნილ ცივილიზაციათა ყველა მონაპოვარი, ანუ ენა არის ის, რაც ადამიანს ქმნის ადამიანად. ბესარიონ ჯორბენაძე შემთხვევით როდი ამბობს, რომ “ენამ შექმნა ადამიანი” და რომ ბიოლოგიური სამყაროს სხვა წარმომადგენლებთან ადამიანს აერთიანებს თანდაყოლილი რეფლექსები და ინტუიცია, რომ ადამიანს უნარი აქვს გამოიყენოს სხვათა (მათ შორის – დიდი ხნის წინათ გარდასულთა) მიერ მოპოვებული ცოდნა და ამის საშუალებას მას მხოლოდ ენა აძლევს. ანუ: კაცობრიობის განვითარების უწყვეტობას ენა (უკეთ: ენაში დაუნჯებული ცოდნა) და შინაგანი რწმენა განაპირობებს.

ერთი მხრივ, ენა ინახავს და ასახავს კულტურულ თავისებურებებს და ენის მეშვეობით დოკუმენტირებული რესურსები საშუალებას გვაძლევს თვალი მივადევნოთ არა მარტო ენების სტრუქტურულ განვითარებას, არამედ ამ ენათა მატარებელი ხალხების ისტორიულ და კულტურულ ევოლუციას, მეორე მხრივ, ენობრივი ქცევის ნორმების ცოდნა საშუალებას იძლევა, მოვახდინოთ ენობრივი სიტუაციიდან გამომდინარე ეთნიკური და პოლიტიკური კონფლიქტების პროგნოზირება. ამდენად, სწორად დაგეგმილ და განხორხიელებულ ენობრივი პოლიტიკას არსებითი და გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება. მით უფრო იმ ფონზე, როდესაც უმცირესობათა წარმომადგენლები იმ ქვეყნის მომავალია, სადაც ვცხოვრობთ და სადაც ცხოვრებას მომავლშიც ვაპირებთ.

აღნიშნული საკითხებისადმი დამოკიდებულება მნიშვნელობას იძენს იმ ფონზეც, რომ დღესდღეობით არსებობს  ენათა გაქრობის საშიშროება. გლობალიზაციის პროცესმა მნიშვნელოვნად დააჩქარა მსოფლიოს ლინგვისტურ რუკაზე ენათა გაქრობის პროცესი: იუნესკოს მონაცემებით, დღეისათვის 7000-მდე ენა არსებობს (36 იზოლირებული ენა, 82 – კრეოლი და 119 – ჟესტების ენა, დანარჩენი ენები 150-მდე ენათა ოჯახში არის გადანაწილებული), რომელთაგან თითქმის ნახევარს გაქრობის საშიშროება ემუქრება. სწორედ საფრთხეების გათვალისწინებით შეიქმნა იუნესკოსთან საგანგებო პროგრამა გაქრობის საფრთხის წინაშე მდგარი ენების მსოფლიო ატლასის შესაქმნელად, რომელშიც დღეისათვის 2465 ენაა რეგისტრირებული. საქართველოში გავრცელებული ენებიდან 11 ენაა შეტანილი აღნიშნულ ატლასში, მათ შორის უდიური, წოვა-თუშური, პონტელ ბერძენთა მეტყველება, ახალ-არამეული, ლაზური. https://tandaschwili.com/thema-3/%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90-%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90

ვილჰელმ ფონ ჰუმბოლდტის შემდეგ არაერთ მკვლევარს, მეცნიერსა თუ უბრალო მოკვდავს უღიარებია, რომ ენა კულტურის ფენომენია და, ამავდროულად, სოციუმის არსებობის განმსაზღვრელი უმთავრესი კომპონენტი და, რომ სწორედ ენა, როგორც სულიერი კულტურის მატარებელი სუბსტანტი თუ კულტურის ბინარული სისტემის შემადგენელი ცნება, მატერიალურ კულტურასთან ერთად ქმნის ერის კულტურულ პარადიგმას. ამ ამ ჭრილში ენა კულტურასთან ერთად მოიაზრება ზოგადად კაცობრიობის არსებობის აუცილებელ ატრიბუტად, ხოლო მისი (განსაკუთრებით არამატერიალური კულტურის) დაცვა და შენარჩუნება – კაცობრიობის შემდგომი არსებობის სტრატეგიულ აუცილებლობად.

კრეოლიზაცია

კულტურის, ეკონომიკის, და მეცნიერების განვითარებამ, ერთი მხრივ, და მენტალური და ინფორმაციული რესურსების გაცვლის თანამედროვე საშუალებებმა (მათ შორის მზარდმა მიგრაციულმა პროცესებმა),  მეორე მხრივ, საყოველთაო გლობალიზაციას შეუწყო ხელი. კულტურათა ინტენსიურმა გაცვლამ კულტურული გლობალიზაცია გამოიწვია. კულტურათა ურთიერთგაცვლის თანამედროვე ფორმებმა კულტურათა შერევის პროცესს დაუდო სათავე და კულტურების კრეოლიზაცია გამოიწვია. ეს პროცესი განსაკუთრებით თვალსაჩინოა მიგრაციულ ქვეყნებში: მიგრანტები ცდილობენ, ერთი მხრივ, შეინარჩუნონ საკუთარი კულტურა, მეორე მხრივ, მოახდინონ ახალ კულტურულ გარემოში ინტეგრირება, რის შედეგადაც იქმნება ერთგვარი კულტურული სიმბიოზი. ორი კულტურის შერევის შედეგად  წარმოიქმნება ახალი კულტურული ფორმები, რომლებიც მხოლოდ მიგრანტთა მოცემული სოციუმისათვის არის დამახასიათებელი. ევროპაში მიმდინარე მიგრაციული პროცესების ფონზე კულტურების კრეოლიზაციის პროცესი თანამედროვე სოციოლოგიის ერთ-ერთ საკვანძო საკვლევ თემას წარმოადგენს.

ტერმინი კრეოლური მომდინარეობს ფრანგული სიტყვისგან créole, ესპანური criollo, პორტაუგალიური crioulo-საგან. ყველა ეს სიტყვა კი დასაბამს პოულობს ლათინურ სიტყვაში creare “წარმოქმნა, შექმნა”. ტერმინი წარმოიშვა XVI საუკუნეში ევროპელების მიერ აზიაში, ამერიკასა და აფრიკაში კოლონიების შექმნის შედეგად. თავდაპირველად “კრეოლს” უწოდებდნენ კოლონიაში დაბადებულ ადამიანებს, განსხვავებით უფრო მაღალი კლასის –ევროპაში დაბადებული იმიგრანტებისგან. “კრეოლური ენა” კი კრეოლთა სალაპარაკო ენას ერქვა.

ეს არის ენა, რომელიც წარმოიშობა მოცემულ საზოგადოებაში კონკრეტული ენობრივი სისტემის არასრულყოფილი სახით გამოყენების შედეგად მიღებული ტრანსფორმაციებისგან, რომლებზეც გავლენს ახდენს მოცემული საზოგადოების წევრების ადგილობრივი მშობლიური ენა. ამგვარი ენა ვითარდება ძირითადად შერეული წარმოშობის საზოგადობებში, თანდათან მშობლიური ხდება მისთვის და ზოგიერთი დამოუკიდებელ ენადაც ყალიბდება. კრეოლური ენების უმეტესობა აფრიკის, აზიისა და ლათინური ამერიკის კოლონიზაციის შედეგად წარმოიშვა XV-XX საუკუნეებში. თანამედროვე კრეოლური ენების უმეტესობა მეტ-ნაკლებად ინარჩუნებს ამოსავალ ენასთან კავშირს. ბევრი კრეოლური ენა გადაშენების პირასაა (მაგ. აზიის პორტუგალიურ-კრეოლური ენები), ზოგიერთი მათგანი უკვე გამქრალია, ზოგი კი ამოსავალ ენასთან დაახლოების ტენდენციას ავლენს, რასაც დეკრეოლიზაციის პროცესი ეწოდება. კრეოლიზაცია ხდება მრავალენობრივ საზოგადოებაში (ანუ იქ, სადაც არანაკლებ ორი ენა თანაარსებობს).

არსებობს უმცირესობაში მყოფი ეკონომიკურად დომინანტი სოციალური ჯგუფი. მონობის პირობებში სუპერსტრატის ენა ძნელად მისაწვდომია სუბსტრატის ენათა წარმომადგენლებისთვის. სუბსტრატის ენაზე მოსაუბრეთა შორის კომუნიკაცია სუსტდება ამ ენაზე მოსაუბრე თაობათა შემცირების გამო.

კრეოლურ ენას მიჯნავენ პიჯინისგან, რომელიც გამარტივებული ინგლისური ან რომელიმე სხვა ენაა და გამოიყენება საურთიერთოდ სხვადასხვა ეროვნების წარმომადგენელთა შორის. კრეოლური ენა არის ცალკე ენა, რომელსაც გააჩნია თავისი გრამატიკა და ლექსიკა და რომელიც მოცემული საზოგადოების მშობლიურ ენად იქცა. მიუხედავად იმისა, რომ კრეოლური ენის ლექსიკა თითქმის მთლიანად ნასესხები სიტყვისგან არის შექმნილი, ამოსავალი ენის წარმომადგენლისთვის მაინც რთულია მისი გაგება. ნასესხები სიტყვები განიცდიან გარკვეულ მოდიფიკაციებს (ფონეტიკურს, სემანტიკურს და ა.შ), რაც კრეოლურ ენას თავისთავადობას სძენს. მიუხედავად გავრცელებული აზრისა იმის შესახებ, რომ კრეოლური ენები კარგად განვითარებული პიჯინებია, არსებობს გარკვეული სოციო-ეთნიკური და ლინგვისტური განსხვავებები პიჯინიზაციისა და კრეოლიზაციის პროცესებს შორის. თუმცა ის ფაქტი, რომ მათ შორის არსებობს ბევრი საერთო ნიშანი და მსგავსება, მიუთითებს იმაზე, რომ განსხვავება პიჯინსა და კრეოლურ ენას შორის არ არის მყარი და მათი გამომწვევი მოვლენები ჯერ კიდევ შესწავლის პროცესშია.

ენის სწავლა-სწავლების სირთულეები

ენით ვაგროვებთ ცოდნას, ვაგებთ აზრებს, რომლებსაც სხვადასხვა სახით გამოვხატავთ და ვურთიერთობთ. ამდენად, ენა ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია. უცხოური ენის შესწავლას აქვს მნიშვნელოვანი გავლენა ადამიანის სოციალურ სფეროზე, ვინაიდან იგი მოიცავს ახალ სოციალურ და კულტურულ ქცევებს და აზროვნებას. კლასის და მასწავლებლის მიმართ დამოკიდებულებას  მეტწილად აკავშირებენ ათვისებასა და სწავლასთან. ხშირად უკეთ სწავლობს  ის მოსწავლე, რომელიც თავისუფლად გრძნობს თავს კლასში და უყვარს მასწავლებელი. დადებითი დამოკიდებულება კლასის და მასწავლებლის მიმართ შეიძლება გამომჟაღვნდეს ინტეგრალური, სრულყოფილი მოტივაციის დროს და ამავე მიზეზით ის შეიძლება დაკავშირებული იყოს ათვისებასთან. ნაიმანმა, თავისი კვლევიდან გამომდინარე, განაცხადა, რომ მოსწავლეები, რომლებსაც ,,ზოგადი განწყობა აქვთ”, უფრო აღწევენ წარმატებას. ეს საზომი შეიძლება აღიწეროს, როგორც ინდიკატორი, თუ როგორ იგებს მოსწავლე მის ინდივიდუალურ ენის სტილს და მისი ზოგადი დამოკიდებულება უცხოური ენის შესწავლის კონკრეტულ სიტუაციაში.

ინტერკულტურული მიდგომა

კომუნიკაციურ-პრაგმატული მიდგომის განვითარებას წარმოადგენს ინტერკულტურული მიდგომა, რომლის აუცილებლობა წარმოშვა კომუნიკაციური კონცეფციის ცალკეულმა ნაკლმა. აღმოჩნდა, რომ ზოგიერთი მიზნობრივი ჯგუფისთვის მიუღებელი იყო ამ მიდგომით სწავლა. კერძოდ, იმ მიზნობრივი ჯგუფების წარმომადგენლებს, რომელთა მიზანი არ არის უცხოენოვან გარემოში მოხვედრა, არც მოტივაცია აქვთ ლაპარაკის უნარ-ჩვევის უფრო ინტენსიურად გავარჯიშებისა, ვიდრე წერისა ან კითხვისა, არც ყოველდღიური საკომუნიკაციო სიტუაციების დაუფლება უქმნის ენის შესწავლის მოტივაციას. ამ მიდგომის ნაკლად ითვლებოდა ასევე სალიტერატურო ტექსტებისა და მშობლიური ენის აბსოლუტურად უგულებელყოფა და მიზნობრივი ჯგუფის კულტურულ-რეგიონული თავისებურებების გაუთვალისწინებლობა, მაგალითად: ტაბუდადებული თემები, წინარე ცოდნა, სწავლების ფორმატი და ა.შ.

ინტერკულტურული მიდგომა წინა პლანზე აყენებს შემსწავლელისთვის მნიშვნელოვანი და საინტერესო თემატიკის სწავლებას და ეყრდნობა იმას, რაც ზოგადად უნივერსალურია ყველა ადამიანისთვის, მაგრამ ცალკეული ასპექტებით განსხვავებულია სხვადასხვა კულტურის წარმომადგენელისთვის, მაგალითად, ჭამა ყველას სჭირდება, მაგრამ ჭამის კულტურა და ტრადიცია განსხვავებულია ყველგან; დრო ყველასთვის მნიშვნელოვანი ასპექტია ცხოვრებისეული საქმიანობის წარმართვისთვის, მაგრამ მისი აღქმა და დღის განრიგი განსხვავებულია ცალკეულ კულტურებში. იმის გამო, რომ შემსწავლელისთვის ახლის, უცხოს აღქმა უფრო ადვილია ნაცნობი ფენომენის მიხედვით, ინტერკულტურულ მიდგომაშიც დიდ მნიშვნელობა ენიჭება სწავლების პროცესში უნივერსალიების ჩართვას, მაგალითად: დაბადება, ცხოვრება, ავადმყოფობა, სოციალური იდენტობა, მეგობრობა, სოციალური წერა, გარემო და ცხოვრების წესი და ა.შ. ამ სფეროების მიხედვით მშობლიური და შესასწავლი ენის კულტურები განსხვავებულია, ამიტომაც გახდა აუცილებელი მშობლიური კულტურული თავისებურებების გათვალისწინება უცხო ენის სწავლების პროცესში. უცხოენოვანი კულტურის შეცნობის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან წყაროდ სალიტერატურო ტექსტები განიხილება, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ტექსტები მხოლოდ ამ სახეობით შემოიფარგლება. პირიქით, სასწავლო მასალა მდიდარია სხვადასხვა სახეობისა და თემატიკის ტექსტებით. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ინტერკულტურული მიდგომა ისეთ რეგიონებში, რომლებიც საკმაოდ განსხვავებულია შესასწავლი ენის კულტურისგან.

ფსიქოლოგთა დასკვნები

ესპანელი, ამერიკელი, ებრაელი ნეიროფსიქოლოგების, ფსიქოლოგებისა და სოციოლოგების ვარაუდით, ორი ენის მატარებელი ბავშვები მეტად კრეატიულები და სტრესგამძლეები არიან და იოლად ეგუებიან, ერგებიან  სიტუაციას. ისინი მეტად ინტეგრაციულები არიან, ვიდრე მონოლინგვები. ბილინგვური ცნობიერება ბევრად მობილურია. როდესაც ბავშვი სწავლობს, კოდების გადართვა ხდება ობიექტის ”გახსენებაზე” დაყრდნობით. ამიტომაც  არის ძალზე მნიშვნელოვანი შესასწავლი ცნებების ვიზუალიზაცია. ანუ, ბავშვს უბრალოდ კი არ უნდა განვუმარტოთ ორ ენაზე,  არამედ განმარტებები უნდა ჩამოვაყალიბოთ ერთ ობიექტად.  ასეთ მეთოდიკაში დიდი პოტენციალი  იმალება _ არა მარტო ლინგვისტური, არამედ ეთნოკულტურულიც. ენობრივი გადართვები ვერბალურ და არავერბალურ  დონეზეც  სავსებით ბუნებრივად ხდება.

მთავარია, ბავშვებმა მიიღონ კომუნიკაციური კომპეტენციის აუცილებელი ეთნოკულტურული კომპონენტი. სკოლასა თუ საბავშვო ბაღში დაზეპირებული  სიტყვები და ფრაზები ვერ იქცევა ოჯახთან  ან  საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფუნდამენტად, რაც ასე აუცილებელია ბავშვებისთვის. ბევრად ეფექტური იქნება, თუ სკოლამდელი ასაკის ბავშვი საფუძვლიანად დაეუფლება მშობლიურ ენას: აზერბაიჯანელი —  აზერბაიჯანულს, ინგლისელი — ინგლისურს და ა.შ.

რადგან ენა სიტყვაში გაფორმებული, რეალიზებული კულტურაა, სწორედ მშობლიური ენა ეხმარება ბავშვს გააცნობიეროს, რომ ის ერის ნაწილია. ამიტომ მოცემულ  მომენტში სწორედ მშობლების საკუთარ თავზე მუშაობისადმი დადებითი დამოკიდებულება ყველაზე მეტად აღმოფხვრიდა  პრობლემას. ნეიროფსიქოლოგები მშობლებს და მასწავლებლებს ურჩევენ, სჯეროდეთ საკუთარი შვილის და მოწაფის. აუცილებელია რწმენა და ცოდნა იმისა, რომ ბავშვი გაუმკლავდება სიძნელეს, რომ ბილინგვიზმი ბავშვის სასჯელი კი არაა, არამედ ნაბიჯია წარმატებისკენ. მთავარია, ბავშვები უყურადღებოდ არასოდეს მივატოვოთ. რეგულარულად ვეურთიერთოთ, ველაპარაკოთ, ვეთამაშოთ და ვიმეცადინოთ მათთან ერთად, როგორც თანატოლებთან.

გამოყენებული რესურსები:

1. ბესარიონ ჯორბენაძე, ენა და კულტურა, თბილისი, 1997.
2. სოციალურ და პოლიტიკურ ტერმინთა ლექსიკონი–ცნობარი, ლოგოს პრესი, თბილისი, 2004.
3. ბაგაური, 2010 – ბაგური ი., სუბმერსია – ბილინგვური განათლების სუსტი პროგრამა. ჟურნალი ბილინგვური განათლება, №1, 2010.
4. ბეიკერი, 2010 – ბეიკერი კ., ბილინგვური განათლებისა და ბილინგვიზმის საფუძვლები. მეოთხე გამოცემა, თბ., 2010.
5. ტაბატაძე, შუბითიძე, 2010 – ტაბატაძე შ. & შუბითიძე.ი. მეორე ენის სწავლისა და ათვისების თეორიები. ჟურნალი ბილინგვური განათლება №4, 2010 [Online] Available: https://www.bilingualeducation.ge/articles/id/63 [ Accessed 13 May 2012]
6. Fatima El-Tayeb, The Forces of Creolization. Colorblindness and Visible Minorities in the New Europe
7. Françoise Lionnet/Shu-mei Shi (eds.), The Creolization of Theory, Duke University Press, 2011
8. https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90
9. https://www.unesco.org/culture/ich/en/states-parties-00024
10. https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term HYPERLINK “https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=3&t=31322″& HYPERLINK “https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=3&t=31322″d=3 HYPERLINK “https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=3&t=31322″& HYPERLINK “https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=3&t=31322″t=31322
11. https://geofl.ge/img/metodik/0.pdf

გარემო, სადაც ვცხოვრობთ, სწრაფად ცვალებადია. ზოგიერთი პროფესია ქრება, ზოგიც  – ჩნდება. ახალი საქმის შესწავლა ყოველთვის უკავშირდება ახალ კომპეტენციებს. თუმცა არსებობს უნარები, რომლებზეც ციფრულ სამყაროში მოთხოვნა ყოველთვის დიდია.

ასეთია კონცენტრირებისა და ყურადღების მართვის უნარი. მომავალში რუტინული სამუშაო ავტომატური გახდება, ადამიანებს კი შესასრულებლად მხოლოდ რთული ამოცანები დარჩებათ. კონცენტრირების უნარი სასარგებლო იქნება საინფორმაციო დატვირთვასთან გასამკლავებლად, ტექნიკისა და სისტემების სამართავად. ამიტომ ეთამაშეთ ბავშვებს სამაგიდო თამაშები, განუვითარეთ ამით მეხსიერება და ყურადღება. გადმოუწერეთ თამაშები გაჯეტებში. ყურადღების კონცეტრირებას აუმჯობესებს რობოტექნიკაც, კონსტრუქციის თანმიმდევრულად, სქემის მიხედვით აწყობა. ბავშვებისთვის ეს საინტერესო გასართობია. რობოტექნიკით შეუძლიათ დიდი ხანი გაერთონ, დაიწყონ და ბოლომდე მიიყვანონ საქმე.

წაახალისეთ ბავშვი მაშინ, როგორც კი შეამჩნევთ, რომ სწავლის მიმართ ინტერესი უნელდება, შეაქეთ და საზეიმოდ აღნიშნეთ, რომ დაწყებული საქმე დაამთავრა. მოუყევით  „ინტერესის გრაფიკზე“ სწავლების პროცესში. თავდაპირველად ხომ ყველაფერი მარტივია, იოლად ისწავლება და ბავშვის ინტერესიც სწავლის მიმართ მაღალია, შემდეგ სასწავლო მასალა რთულდება და ინტერესიც იკლებს. ამ დროს ბავშვების უმეტესობას უჩნდება სწავლის მიტოვების სურვილი. მათ სჭირდებათ ზრდასრულთა მხარდაჭერა და წახალისება. დროული მხარდაჭერის პირობებში ბავშვის უკეთ სწავლობს.

შემდეგი საჭირო უნარია ემოციური ინტელექტი – ემპათია, თანაგრძნობა, მოსმენის უნარი, ანუ ის, რაც არასდროს ექნება მანქანას, რობოტს. ემოციური ინტელექტი მოიაზრებს სხვა ადამიანების მოტივებში გარკვევას და საკუთარი ემოციების მართვის უნარს, ასევე კოლექტივის მართვას. ამ უნარის განსავითარებლად ბავშვს უნდა ჰქონდეს თანატოლებთან თამაშისა და ურთიერთობის დრო, უნდა იყოს ჩართული გუნდურ თამაშობებსა და პროექტულ სწავლებაში.

მნიშვნელოვანია ციფრული ცოდნაც, რადგან უკვე ციფრულ ეპოქაში გვიწევს ცხოვრება. ჩვენ შეგვიძლია ონლაინ შევიძინოთ სამოსი და ყოფითი ნივთები, ვიქონიოთ ონლაინ ურთიერთობები, მეტიც, სხვადასხვა აპლიკაციის მეშვეობით მოვიძიოთ ჩვენი მეორე ნახევრები. მაგრამ გაჯეტები მხოლოდ გასართობად ხომ არ გვჭირდება. გაჯეტი ცოდნის ინსტრუმენტია და მან ბავშვს სარგებელი უნდა მოუტანოს. ციფრულ სამყაროში შეუძლებელია ცხოვრება ციფრული ტექნოლოგიების გარეშე. მეცნიერთა მტკიცებით, უახლოეს მომავალში პროგრამირების უნარები ისეთივე აუცილებელი იქნება, როგორც წერა-კითხვა.

ასევე, მნიშვნელოვანია კრეატიულობისა და კულტურათაშორისი კომინიკაციის უნარი. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, რუტინულ ამოცანებს მანქანები გადაჭრიან, მაგრამ არასტანდარტულად და ახლებურად ყოველთვის მხოლოდ ადამიანები იაზროვნებენ. კრეატიულობა არ არის თანდაყოლილი ნიჭი. ის განვითარებადი უნარია. რაც შეეხება კულტურათაშორის კომუნიკაციას, კაცობრიობა დიდი ხანია გლობალური გამოწვევების წინაშე დგას: კლიმატის ცვლილება, გარემოს დაბინძურება, დემოგრაფიული პრობლემები და სხვა. კაცობრიობას მათ გადასაჭრელად გაერთიანება სჭირდება. ეს უკვე მოხდა მეცნიერებაში – მეცნიერები ერთად მუშაობენ საერთაშორისო გუნდებში. არსებობს მასშტაბური ტექნოლოგიური კომპანიებიც, სადაც სამუშაო სხვა კულტურის ადამიანებთან კომუნიკაციას, მათთან საერთო ენის გამონახვას მოითხოვს. იმ ადამიანებს, ვისაც ფართო მსოფლმხედველობა და შეუზღუდავი აზროვნება აქვს, მეტად შეუძლიათ სხვებთან ურთიერთობა, წარმატების მიღწევა. შეისწავლეთ უცხო კულტურა და ტრადიციები, აზიარეთ ბავშვს.  

აუცილებელია თვითგანათლების უნარის ქონა, ვინაიდან მომავალ ადამიანს ცხოვრების განმავლობაში არაერთი პროფესიის შეცვლა მოუწევს. ის უნდა იყოს მოქნილი, მუდმივად მიიღოს ახალი ცოდნა და შეიძინოს ახალი უნარები, რათა არ ამოვარდეს რეალობიდან. ბავშვს უნდა ჰქონდეს ახალი ცოდნის მოპოვების ჩვევა – ამით უფრო ეფექტიანად ისწავლის ინფორმაციის ათვისებას, მისთვის უფრო ადვილი იქნება ცვლილებების მიღება. წაახალისეთ თქვენი ბავშვის ინტერესი გარემოს მიმართ, უპასუხეთ მის კითხვებს, თუ პასუხი არ გაქვთ, ერთად მოიძიეთ, მიეცით ახალი ინფორმაცია იმის შესახებ, რაც მას აინტერესებს.

თანამედროვე ბავშვისთვის გადამწყვეტად მნიშვნელოვანია ჰქონდეს ინიციატივა, სურვილი, რომ გავლენა მოახდინოს მიმდინარე მოვლენებსა და პროცესებზე. ინიციატივის მქონე ადამიანი არასოდეს მიჰყვება დინებას, ის თავის გზას ირჩევს, იცის, როგორ დაიცვას თავისი პოზიცია, მას არ აშინებს პასუხისმგებლობა. თქვენ შეგიძლიათ დაეხმაროთ თქვენს ბავშვს გახდეს აქტიური, მას არ სჭირდება თქვენი ზედმეტად ზრუნვა საკუთარი გადაწყვეტილებების მიღებისას. მას უნდა მიეცეს საშუალება, აირჩიოს დამოუკიდებლად საკვები, განათლება, ტანსაცმელი და სხვა.

კიდევ ერთი – კრიტიკული აზროვნების უნარი, რომელზეც დღეს ასე ბევრს საუბრობენ.  მოჭარბებული ინფორმაციის ეპოქაში, სადაც ონლაინრეჟიმში უამრავ ადამიანთან შეიძლება  კონტაქტის დამყარება, ბავშვმა უნდა შეძლოს ჭეშმარიტი ინფორმაციის ცრუსგან, სასარგებლო კონტენტის უსარგებლოსგან გარჩევა. ამის სწავლება მანამდე უნდა მოხდეს, ვიდრე ბავშვი ინტერნეტით დამოუკიდებლად სარგებლობას ისწავლის.

ბავშვს უნდა ჰქონდეს სხვა ადამიანებთან საერთო ენის პოვნის უნარი, საერთო ამოცანების შესასრულებლად სხვებთან გაერთიანების უნარი – მომავალში მარტო ვერაფერს გახდები. საზოგადოების ინტერესის დაცვის უნარი ბავშვს ადრეული ასაკიდან უნდა ჩამოუყალიბდეს. ამაში დაეხმარება პროექტული სწავლება, როდესაც ბავშვებს პროექტის წარმატებით განხორციელებისათვის ერთმანეთთან ურთიერთობას ასწავლიან.

დაბოლოს, თვითორგანიზაციის  უნარი. სავარაუდოდ, მომავალში, ადამიანები არ იმუშავებენ რეჟიმში დილის 9.00. საათიდან 17.00. საათამდე. 2017 წელს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციამ მიიჩნია, რომ განვითარებულ ქვეყნებში სამსახურიდან  დათხოვილ მუშაკთა წილი 17%-ს შეადგენდა; აშშ-სა და იაპონიაში კი აღმოჩნდა, რომ უკვე 40% ოფისგარეთ მუშაობს.

Y და Z თაობათა წარმომადგენლები სამუშაო ადგილს ყოველ ორ-სამ წელში იცვლიან და უფრო ხშირად ირჩევენ თავისუფალ გრაფიკს. ამავდროულად, ისინი სამუშაო ამოცანებს არა კონკრეტულ დროს, არამედ წარმოქმნისთანავე წყვეტენ. დამსაქმებლები აღარ აფასებენ სამუშაო საათების რაოდენობას, არამედ თანამშრომელთა ქმედითეფექტიანობასა და მიღებულ შედეგებს. ამ რეჟიმში პროდუქტიული რომ იყო, აუცილებელია თვითორგანიზების უნარის ფლობა, თვითორგანიზების მნიშვნელობის გააზრება, ნაკლებად სასწრაფო და გადაუდებელი ამოცანების გარჩევა. დაეხმარეთ თქვენს შვილს, ისწავლოს დროის მართვა და დღის გონივრულად დაგეგმვა.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმა

ყველა პედაგოგმა იცის, რომ ბავშვის სწავლა-აღზრდის პროცესში აღმოცენებული სირთულეების დაძლევა მშობლებთან თანამშრომლობის გარეშე ფაქტობრივად შეუძლებელია. მშობლებთან ურთიერთობის ყველაზე გავრცელებულ ფორმას კი მშობელთა კრება წარმოადგენს. ის სასკოლო ცხოვრების აუცილებელი ელემენტი და სკოლის მასწავლებლის მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია. თუმცა, როგორც პრაქტიკა გვიჩვენებს, მშობელთა უმრავლესობას მაინცდამაინც არ უყვარს მშობელთა კრებებზე სიარული. რისი ბრალია ეს და როგორ მოვიქცეთ, რომ მშობლები უფრო აქტიურად ჩავრთოთ ბავშვთან დაკავშირებული სირთულეების თავიდან აცილებისა თუ დაძლევის პროცესში?

მშობელთა კრების ძირითადი ამოცანაა პედაგოგისა და მშობლის ურთიერთთანამშრომლობა ბავშვის სწავლებასა და აღზრდაში აღმოცენებული პრობლემების გადაჭრის გზების მოსაძიებლად და შესათანხმებლად. გარდა ამისა, მშობელთა კრება შეიძლება აქტიურად იქნეს გამოყენებული მშობელთა პედაგოგიური და ფსიქოლოგიური კულტურის დონის ასამაღლებლად, კლასის ცხოვრებით დასაინტერესებლად და ბავშვის აღზრდაში მათი პასუხისმგებლობის გასაძლიერებლად. მაგრამ იმისთვის, რომ ეს ამოცანები წარმატებით გადაიჭრას, უნდა ვიცოდეთ, რა ამოძრავებს მშობელს, როცა ის მშობელთა კრებაზე დასასწრებად მოდის:

• მშობლებს სურთ, პედაგოგისა და სკოლის ადმინისტრაციისგან მიიღონ ინფორმაცია შვილზე, მის სასწავლო წარმატებებსა და ქცევაზე. ფსიქოლოგიურად ამის მიღმა იმალება იმაში დარწმუნების გაუცნობიერებელი სურვილი, რომ მათი შვილი სხვებზე ნაკლები არ არის.
• მშობლებს ასევე სურთ, შვილის შესახებ საყვედურების მოსმენის ნაცვლად, პედაგოგებისგან მიიღონ კონკრეტული რეკომენდაციები იმის თაობაზე, რას მიაქციონ ყურადღება, რას ადევნონ თვალყური და აკონტროლონ ბავშვის სასწავლო და არასასწავლო საქმიანობაში.
• მშობლისთვის სკოლაში მისვლის ერთ-ერთი მოტივია იმ ადამიანთა გაცნობა და მათ შესახებ შთაბეჭდილების შექმნა, რომლებთანაც ბავშვი ურთიერთობს საგანმანათლებლო დაწესებულებაში ყოფნის პერიოდში.
• მშობელთა კრება ბევრი მშობლისთვის ძალიან კარგი საშუალებაა შვილის თანაკლასელთა მშობლების გასაცნობად, მათთან საურთიერთობოდ, ინფორმაციის გასაცვლელად მოსწავლეთა საერთო პრობლემების გადაჭრის პროცესში.

აღნიშნული მოტივების გაცნობიერება, გაანალიზება და გათვალისწინება, ვფიქრობ, დაეხმარება პედაგოგს მშობელთა კრებისთვის მომზადებაში, მისი სტრუქტურის სწორად აგებასა და წარმატებით ჩატარებაში.

როგორ ჩავატაროთ მშობელთა კრება ეფექტიანად:

1. უპირველეს ყოვლისა, შევარჩიოთ ყველაზე ხელსაყრელი დღე და საათი, დრო, როდესაც არც მშობლებს და არც ჩვენ არ გვექნება დაგეგმილი რაიმე მნიშვნელოვანი საქმე.
2. გავითვალისწინოთ, რომ მშობელთა კრებაზე განსახილველი საკითხების და თემის შერჩევა ძალიან მნიშვნელოვანია. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით აჯობებს, წინასწარ იყოს განსაზღვრული კლასის მოსწავლეებთან დაკავშირებული ერთი, ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა და მის განხილვაზე ავაგოთ მშობლებთან საუბარი. თემის შერჩევისას შეიძლება შემდეგი მიმართულებებიდან ერთ-ერთზე შევჩერდეთ:

• პედაგოგების, მოსწავლეებისა და მშობლების ერთობლივი საქმიანობის შედეგების შეჯამება ნახევარი ან მთელი წლის განმავლობაში;
• მშობელთა პედაგოგიური და ფსიქოლოგიური კულტურის დონის ამაღლება, მათი ცოდნის გამდიდრება ოჯახსა და სკოლაში ბავშვის სწავლებისა და აღზრდის საკითხებზე;
• მოსწავლეთა სასწავლო მიღწევების ანალიზი და მათი პოტენციური შესაძლებლობების განსაზღვრა;
• წარმატებული ოჯახური აღზრდის გამოცდილების გაცნობა-გაზიარება;
• ბავშვის მიმართ მშობელთა არასწორი მოქმედებების პრევენცია.

3. მშობელთა კრების წინა დღეს მიზანშეწონილი იქნება კლასის ხელმძღვანელის შეხვედრა და გასაუბრება კლასში შემსვლელ სხვა მასწავლებლებთან, მათგან ინფორმაციის მიღება მოსწავლეთა სასწავლო მიღწევებისა და გაკვეთილზე მათი ქცევის თავისებურებების შესახებ. მიღებული ინფორმაცია მშობელთა კრებაზე შეიძლება ძალიან კარგად იქნეს გამოყენებული საგანმანათლებლო პროცესში მოსწავლეთა მონაწილეობის პრაქტიკის ანალიზისა და განზოგადებისთვის.
4. სასურველია ასევე წინასწარ განვსაზღვროთ მშობელთა კრების საორგანიზაციო ფორმა: ტრადიციული, მრგვალი მაგიდა, კონფერენცია, აქტიური დისკუსია თუ სხვა. საორგანიზაციო ფორმების მრავალფეროვნება დაგვეხმარება მშობელთა მოზიდვასა და განსახილველ საკითხებზე მსჯელობის პროცესში მათ ჩართვაში.
5. მიუხედავად იმისა, რომ მშობელთა კრების მომზადებას და ჩატარებას შემოქმედებითი ხასიათი აქვს და სხვადასხვა პედაგოგი მას შეიძლება სრულიად სხვადასხვანაირად უდგებოდეს, მაინც სასურველია, ის მოიცავდეს შემდეგ ნაწილებს:

• კლასის ხელმძღვანელის შესავალი სიტყვა – ამ ეტაპზე მშობლებს უნდა გავაცნოთ შეხვედრის მიზნები და ამოცანები, მის მონაწილეთა ერთობლივი მუშაობის წესები, დავუსაბუთოთ განსახილველი საკითხების აქტუალურობა. მართალია, შეხვედრის ეს ნაწილი არ უნდა იყოს ხანგრძლივი, მაგრამ სასურველია შეიცავდეს საკმარის ინფორმაციას იმისთვის, რომ მშობლებს შეექმნათ წარმოდგენა შეხვედრის მიზნებზე, ამოცანებსა და საორგანიზაციო საკითხებზე. მნიშვნელოვანია, რომ კრების პირველივე წუთებიდან მოვახერხოთ მშობელთა მობილიზება, დაინტერესება და მოვამზადოთ ისინი კრების ჩატარებაში აქტიური მონაწილეობისთვის;
• მოსწავლეთა სასწავლო მიღწევების ანალიზი – კრების ამ ნაწილში მშობლებს უნდა გავაცნოთ კლასის სასწავლო საქმიანობის ზოგადი შედეგები. საჭიროა, თავიდანვე გავაფრთხილოთ ისინი, რომ მათი შვილების აკადემიური მოსწრების შესახებ კონკრეტულ კითხვებზე პასუხებს მიიღებენ ცალკე, პერსონალური შეხვედრისას. გავითვალისწინოთ, რომ მასწავლებლის მოსაზრებებისა და შეფასებების მოსმენისას კრების მონაწილე მშობლები ზომაზე მეად შფოთავენ, ამიტომ ბავშვის სწავლისა და ქცევის შესახებ მათთვის ინფორმაციის მიწოდებისას ჯობს უარი ვთქვათ სუბიექტურ შეფასებებზე. საუბარი უნდა ეხებოდეს არა იმდენად ნიშნებს, რამდენადაც მოსწავლეთა ცოდნის ხარისხს;
• კლასში არსებული ემოციურ-ფსიქოლოგიური კლიმატის შესახებ ინფორმაციის მიწოდება მშობლებისთვის. ამ ეტაპზე ვაანალიზებთ ბავშვების ქცევას მათთვის მნიშვნელოვან სიტუაციებში – გაკვეთილებზე, შესვენებებზე, სასადილოში, ექსკურსიებზე და ა.შ. საუბრის თემა შეიძლება იყოს მოსწავლეთა ურთიერთობა, მათი ლექსიკა, გარეგნული სახე და ბავშვის ქცევასთან დაკავშირებული სხვა აქტუალური საკითხები. კარგი იქნება, თუ მშობლებს დავეხმარებით, გააცნობიერონ სკოლის როგორც ურთიერთობის ინსტიტუტის მნიშვნელობა, სადაც ბავშვი იღებს სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის გამოცდილებას. ეს არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ვიდრე ბავშვებისთვის გარკვეული ოდენობის მეცნიერული ცოდნის გადაცემა. მოვერიდოთ კონკრეტული მოსწავლის და მით უმეტეს მშობლის უარყოფით შეფასებას;
• ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიური კულტურის და აღნიშნულ საკითხებზე მშობლების ინფორმირებულობის დონის ამაღლება. სასურველი არ არის, ეს კომპონენტი ცალკე პუნქტად გამოიყოს განსახილველ საკითხებს შორის. ის ბუნებრივად უნდა იყოს ჩართული სხვა საკითხების სტრუქტურაში. კარგი იქნება, თუ მშობლებს შევთავაზებთ ინფორმაციას პედაგოგიური და ფსიქოლოგიური ლიტერატურის სიახლეებზე, საინტერესო გამოფენებზე, ფილმებზე, რომლებიც შეიძლება ნახონ შვილებთან ერთად. ცალკეული საკითხების უკეთესად გასაშუქებლად კარგი იქნება კრებაზე ფსიქოლოგის, ექიმის, ლოგოპედის ან ბავშვის სწავლასა და აღზრდასთან დაკავშირებული რომელიმე სხვა სპეციალისტის მოწვევა. მშობელთა კრება შესანიშნავი საშუალებაა აღნიშნული სპეციალისტების მუშაობის შინაარსის გასაცნობად და მათთან ურთიერთობის დასამყარებლად;
• პირადი საუბრები მშობლებთან – ამ ეტაპზე განსაკუთრებული ყურადღების ობიექტები ხდებიან იმ ბავშვების მშობლები, რომლებსაც სწავლისა და განვითარების პრობლემები აქვთ. სირთულე იმაში მდგომარეობს, რომ ხშირად ეს მშობლები, კრიტიკის შიშით, გაურბიან კრებებს. შევეცადოთ შევუქმნათ მათ უსაფრთხო გარემო, გავაგებინოთ, რომ კი არ ვსაყვედურობთ შვილების ცუდი საქციელის გამო, არამედ დახმარებას ვცდილობთ. ფსიქოლოგიურად ეფექტიანია საუბრის დროს შემდეგი ფრაზის გამოყენება: „მე მესმის თქვენი“. სასურველია, წინასწარ ვიცოდეთ, რა შეიძლება ვუთხრათ თითოეული ბავშვის მშობელს. მათთან ნდობით აღსავსე ურთიერთობისთვის მნიშვნელოვანია ვიპოვოთ ქცევის ოპტიმალური ვარიანტი, რომელიც შექმნის ურთიერთგაგების და პატივისცემის ატმოსფეროს.

6. კარგი იქნება, თუ მშობლებთან შეხვედრის წინ თავად მოვიხსნით დაძაბულობას, ვიქნებით მშვიდი და ორგანიზებული. ეს დაგვეხმარება კრების მსვლელობისას მშობლებთან კეთილი და ნდობით აღსავსე ურთიერთობის დამყარებაში.
7. მშობელთა კრებას უნდა დაეთმოს არა უმეტეს 1,5 საათისა. უპირველეს ყოვლისა ეს ის დროა, რომლის განმავლობაშიც მშობელს შეუძლია ადეკვატურად აღიქვას ინფორმაცია, აქტიური მონაწილეობა მიიღოს ამა თუ იმ საკითხის განხილვაში. გარდა ამისა, საჭიროა გავუფრთხილდეთ კრებაზე მოწვეული ადამიანების პირად დროს. ამიტომ კარგი იქნება რეგლამენტის დაწესება და დაცვა.
8. მშობელთა კრების დაწყების წინ აუდიტორიას უნდა გავაცნოთ ის საკითხები, რომელთა განხილვასაც ვგეგმავთ მათთან ერთად. ფსიქოლოგიურად გამართლებული იქნება საუბრის დაწყება პოზიტიურით, შემდეგ ვისაუბროთ ნეგატიურზე, საუბრის დასრულება კი მიზანშეწონილი იქნება რეკომენდაციებით და რჩევებით ნაკლოვანებების გამოსასწორებლად. შევეცადოთ, ნაკლოვანებებზე ვისაუბროთ ზოგადად, ბავშვების გვარების დასახელების გარეშე; „ცუდ“ მოსწავლეში ვიპოვოთ კარგი და შევაქოთ ის ამ კარგი თვისების ან საქციელისთვის ყველას თანდასწრებით. გამართლებული და შედეგიანია კარგზე საუბარი ყველას თანდასწრებით, ხოლო ნაკლოვანებებზე – თითოეულ მშობელთან ინდივიდუალურად.
9. აუცილებელია, მშობლებთან საუბარი წარვმართოთ მათთვის გასაგებ ენაზე, სპეციალური ტერმინების გარეშე. მეტყველების, ინტონაციის, ჟესტების, მიმიკის და სხვა საშუალებების დახმარებით მშობლებმა უნდა იგრძნონ პედაგოგის პატივისცემა და ყურადღება მათ მიმართ. შევეცადოთ გავუგოთ მათ, სწორად განვსაზღვროთ საკითხები, რომლებიც მათ აღელვებთ. დავარწმუნოთ იმაში, რომ სკოლასა და ოჯახს ბავშვის სწავლებისა და აღზრდის მიმართულებით საერთო ამოცანები აქვთ.

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ მშობელთა კრება მშობლებთან უკუკავშირის საკმაოდ ეფექტური ფორმაა. ის ეფუძნება ბავშვთან დაკავშირებული მათი ინტერესებისა და განცდების ერთობას. კარგად ორგანიზებული და ეფექტიანად ჩატარებული მშობელთა კრება ნებისმიერ მშობელს უნერგავს რწმენას, რომ ბავშვის აღზრდის პროცესში მას ყოველთვის შეიძლება ჰქონდეს კლასის ხელმძღვანელის და სკოლის სხვა მასწავლებლების დახმარების იმედი.

რატომ მომინდა ამ თემაზე წერა? თუ საქართველოს უახლოეს წარსულს გადავხედავთ, დიდი დაკვირვება და გამჭრიახობა არ დაგვჭირდება – მრავლად გაგვახსენდება საშინელი ფაქტი… ტელევიზორში ყოველი საინფორმაციო გამოშვება ძალადობის ფაქტების გაშუქებით იწყება. ძალადობაა ტელევიზორში, შინ, გარეთ, სკოლაში, საავადმყოფოში, ქუჩაში, ბაზარში, ძალადობს პოლიტიკოსი თუ გამყიდველი, დედა თუ მამა, ძმა თუ და, მეზობელი, ნაცნობი თუ უცნობი…. ძალადობა, ძალადობა, ძალადობა…

ძალადობა ისეთი ჩვეული გახდა, აღარც კი ვკითხულობთ, საიდან მოდის, რატომ და რისთვის ხდება ამდენი საშინელება. არც კი ვცდილობთ იმის გარკვევას, როდის უჩნდება ადამიანს პირველად ძალადობის სურვილი, ან როგორ ადამიანს, ვინ არის მსხვერპლი და რატომ, შეიძლება თუ არა ძალადობისგან განკურნება და როგორ.

ინტერნეტში უამრავი მასალაა ძალადობაზე, მაგრამ რატომღაც ვერ მივაკვლიე ინფორმაციას ძალადობის ფაქტებზე დაწყებით კლასებსა და ბაღებში.

ძალადობაა ნებისმიერი ქმედება, რომელიც აკნინებს ან დაზიანებით ემუქრება ბავშვის (ადამიანის) ფსიქიკურ და ფიზიკურ კეთილდღეობას, საფრთხეს უქმნის მის ჯანმრთელობას და განვითარებას.

აქვე შევეხები იმ საკითხსაც, ვინ შეიძლება აღმოჩნდეს მოძალადე.

თავშივე ავღნიშნე, რომ ჩვენი ცხოვრება ძალადობის ფაქტებითაა სავსე. ეს იმაზე მიანიშნებს, რომ ნებით თუ უნებლიეთ, გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად ნებისმიერი ჩვენგანი შეიძლება აღმოჩნდეს მოძალადე. ასე თუ ვიმსჯელებთ, გამოვა, რომ მოსახლეობის 99% მოძალადეა. აქ მნიშვნელოვანი ისაა, რომ მოზარდები თუ ზრდასრულები გაცნობიერებულად მიმართავენ ძალადობას საკუთარი მიზნის მისაღწევად. მაგრამ თუ ასე ვიფიქრებთ, ცხოვრება გაცილებით რთული მოგვეჩვენება, ვიდრე ახლაა. ხოლო თუ ასე არ არის, მაშ, ვინ მოიაზრება პოტენციურ მოძალადედ? ესენი ის ზრდასრულები, მოზარდები თუ ბავშვები არიან, ვინც ჩამოთვლილ პრობლემებს შეჯახებია:

1. ძალადობა ოჯახში – მამის ძალადობა დედაზე, მამის ძალადობა შვილებსა და მშობლებზე, დედის ძალადობა შვილებსა და მშობლებზე;
2. უფროსი და-ძმის ძალადობა უმცროსებზე;
3. ძალადობა ეზოში;
4. ძალადობა ბაღში;
5. ძალადობა სკოლაში;
6. ძალადობა უმაღლეს სასწავლებელში;
7. ცუდი სოციალური ფონი;
8. დაბალი გონებრივი შესაძლებლობები;
9. ეჭვიანი ან ნარკოტიკულ ნივთიერებებსა თუ ალკოჰოლზე დამოკიდებული ადამიანები.

ასეთი ფაქტორების გავლენა უბიძგებს ადამიანს, განურჩევლად ასაკისა და სქესისა, გახდეს მოძალადე.

მაგრამ მოძალად ადამიანი ვერ იქცევა, თუ არ აქვს ძალა, ნება ან შურისძიების წყურვილი.

ახლა ის გავარკვიოთ, ვინ შეიძლება გახდეს მოძალადის მსხვერპლი:

1. სუსტი ფიზიკური შესაძლებლობის,
2. მორცხვი,
3. მშიშარა,
4. გულუბრყვილო,
5. სუსტი გონებრივი შესაძლებლობის ადამიანი.

ამრიგად, ბავშვების უმეტესობას აქვს შანსი, გახდეს ძალადობის მსხვეპლი.

უფროსებისგან რომ ძალადობის რისკი მეტია, ეს უკვე ვთქვით, მაგრამ შესაძლებელია თუ არა, მოძალადე გახდეს ბავშვი?

რა თქმა უნდა. ზემოთ ჩამოთვლილი მოძალადეობის რისკის მქონე ბავშვების უმრავლესობა იქცევა მოძლადედ.

პრობლემა ისაა, რომ მსხვერპლები იშვიათად ჰყვებიან შეურაცხყოფაზე, რადგან ეშინიათ საზოგადოების მხრიდან უფრო მეტი დამცირებისა და შეურაცხყოფის.

ძალიან დიდი ყურადღება სჭირდება აღმზრდელსა და პედაგოგს, რომ აღმოაჩინოს ძალადობა და საუკეთესო შემთხვევაში მოახდინოს მისი პრევენცია.

მოდი, განვიხილოთ ძალადობის ფაქტები სკოლამდელ ასაკში:

1. ბავშვი ურტყამს დედას სურვილის ასასრულებლად. მშობლებს ამაზე ეცინებათ. ეს ხომ ძალიან მძიმე ამბავია! მშობელმა უნდა იცოდეს, რომ ეს ძალადობის გამოვლენის პირველი მცდელობაა და სისტემატურ ხასიათს მიიღებს, თუ შესაბამისი რეაგირება არ მოახდინა. მოძალადე პატარა სიამოვნებას იღებს თავისი ქცევით და ვერც ხვდება და არც აინტერესებს, ატკინა თუ არა დედას. მაგრამ როგორც კი დედა ტირილს იწყებს, ბავშვი მას ეფერება. დედამ, რასაკვირველია, უნდა „იტიროს“, მაგრამ არ მისცეს ბავშვს სასურველი ნივთი. ამით პატარა მიხვდება, რომ ჩარტყმით ატკენს საყვარელ დედიკოს და სასურველ ნივთსაც ვერ მიიღებს.
2. ბავშვი, რომელსაც დედამ არ მისცა სწორი გამოცდილება, ძალადობს ბაღშიც. მაგალითად, ითხოვს ნივთს, რომელიც სხვას უჭირავს. ჯერ ტირილს იწყებს და აღმზრდელიც, სავარაუდოდ, აკმაყოფილებს მის მოთხოვნას. მეორედ, თუ მყისიერად ვერ მიიღო სასურველი ნივთი, ჩაარტყამს მეტოქეს. მეტოქე მოულოდნელობისაგან აგდებს ნივთს, რომლის გამოც ჩაარტყეს. ბავშვი იმახსოვრებს შედეგიან ქმედებას და ასე თანდათან ყალიბდება მოძალადედ.
3. კლასში ყოველთვის არიან სხვადასხვა სოციალური ფენისა და ფიზიკური თუ გონებრივი შესაძლებლობის ბავშვები. მშობლები ხშირად არიგებენ შვილებს: „არ იმეგობრო მაგ ოროსანთან!“ ან „ეგ ბინძური არ მომიყვანო სახლში!“ ასეთი ფრაზები ბავშვს მიანიშნებს, რომ ის სხვაზე რაღაცით მეტია და მას ძალადობისკენ უბიძგებს. მაგალითად, იქნება „ბინძურის“ მეგობარი, თუ ის მის ჩანთას ატარებს ან დავალებას გადაუწერს! ეს მსხვერპლს აბედნიერებს, ხოლო მოძალადეს აძლიერებს და მეტი ძალადობისკენ უბიძგებს. თუ მსხვერპლმა ხმა არ ამოიღო, მოძალადეს ვერავინ ამჩნევს.
4. მაგრამ არის შემთხვევა, როცა თანაბარი პოზიციის ბავშვებიც ძალადობენ ერთმანეთზე. მაგალითად, მოსწონთ ერთმანეთი, მაგრამ ერთს ეშინია მეორის დაკარგვის. არ იცის, როგორ გააგრძელოს მეგობრობა და მიმართავს ძალადობას. სწორედ ამას ვეძახი მოძალადეობას მეგობრობის სახელით. ასეთი ადამიანები სიყვარულს ძირითადად არასწორი ფორმით გამოხატავენ, არიან უხეშები, წყვილში ლიდერობენ, აქვთ არასრულყოფილების განცდაც, მაგრამ არ იციან, როგორ გაუმკლავდნენ თავიანთ უხეშობას, სახელდობრ რითი არიან არასრულყოფილები. ამიტომ მოძალადე მეგობარი შეშინებულ მეგობარს ეუბნება: „თუ ჩემთან არ იმეგობრებ, სხვებს ვეტყვი, რომ არ იმეგობრონ შენთან“ ან „თუ ისე არ მოიქცევი, როგორც მე მინდა, შენთან აღარ ვიმეგობრებ ან შენს საიდუმლოს სხვას მოვუყვები!“

ამის დანახვა ძალიან ძნელია, თუ მსხვერპლი მეტისმეტად არ შეავიწროვეს. ბავშვი მშობლებთან (ერთ მათგანთან მაინც) ძალიან ახლოს უნდა იყოს, რომ პრობლემის შესახებ მოუყვეს. ისიც შესაძლოა, ბავშვი მოყვეს, მაგრამ მშობელმა ამაში პრობლემა ვერ დაინახოს. არსებობს მესამე სიტუაციაც: მშობელმა დაინახოს პრობლემა, დახმარებისთვის მასწავლებელსაც მიმართოს, მაგრამ მასწავლებელი ვერ აღმოჩნდეს თავის სიმაღლეზე.

თუ მასწავლებელმა პრობლემა დაინახა, როგორ უნდა იმუშაოს ბავშებთან პრობლემის აღმოსაფხვრელად?

• პირველ რიგში, მან ყურადღებით უნდა მოუსმინოს მშობელსაც და ბავშვსაც.
• მეორე – აუცილებლად ითხოვოს ვადა დაკვირვებისთვის და დააკვირდეს ორივე მხარეს, თუმცა შესაძლოა, დაკვირვების პერიოდში ვერაფერიც ვერ აღმოაჩინოს. ვითარება უნდა ეცნობოს მოძალადის მშობელსაც. კარგი იქნება, თუ პრობლემის მოგვარებაში ფსიქოლოგიც ჩაერთვება.
• წინასწარ გააფრთხილეთ ბავშვები, რომ ყველა შეიძლება შეცდეს. მთავარია, დროულად ვიპოვოთ შეცდომის გამოსწორების გზა. პედაგოგმა აუცილებლად უნდა გამოაცხადოს, რომ თვითონაც მოსვლია შეცდომა და მასაც დასჭირვებია დახმარება.
• აჩვენეთ ბავშვებს ფილმი ან წაუკითხეთ მოთხრობები მეგობრობაზე.
• გამართეთ დისკუსია თემაზე „რა არის მეგობრობა?“
• ჰკითხეთ ბავშვებს:

– რას მოითხოვენ მეგობრისგან?

– რის მიხედვით ირჩევენ მეგობარს?

– რამდენ ხანს გრძელდება მეგობრობა?

ბოლო კითხვაზე პასუხი ძალიან საინტერესო იქნება, რადგან ბავშვების უმრავლესობა ფიქრობს, რომ მეგობრობა გრძელდება დიდხანს ან სიკვდილის შემდეგაც კი. ეს პასუხი საფუძველს მოგცემთ იფიქროთ, რომ მეგობრობამ შეიძლება ძალადობისკენ უბიძგოს ბავშვს.

მომდევნო კითხვა, რომელიც აუცილებლად უნდა დაუსვათ ბავშვებს: რა მოხდება, თუ ერთ-ერთ მეგობარს შენთან მეგობრობა აღარ მოუნდა? როგორ მოიქცევი ამ შემთხვევაში?

ბავშვების ურავლესობას ასეთი რამ ვერ წარმოუდგენია, მხოლოდ რამდენიმე ამბობს, რომ დაელაპარაკება, გაარკვევს ყველაფერს და მეგობრობა მაინც გაგრძელდება.

მასწავლებელმა უნდა ჰკითხოს ბავშვებს: როგორებიც იყვნენ 3 წლის ასაკში, ისეთები არიან ახლაც? ყველა თანხმდება, რომ არა. სწორედ ასევე შეიძლება შეეცვალოთ მეგობრებს შეხედულებები და სხვასთან მეგობრობა მოუნდეთ, რომ ასეთი რამ შესაძლებელია და ნორმალურია, რომ ზოგ ადამიანს ეშინია მეგობრის დაკარგვის და ამისათვის შეიძლება დაშინების ხერხებიც კი გამოიყენოს.

მოაყოლეთ პირადი მაგალითები. აღმოჩნდება, რომ ასეთი ამბები მათ ბაღსა და ეზოში გადაუტანიათ.

აუხსენით ბავშვებს, რომ თუ ადამიანს ძალით მეგობრობისგან გაათავისუფლებთ, შეიძლება მათ აზრი შეიცვალონ და დაგიბრუნდნენ. შეიძლება, არც დაბრუნდნენ, მაგრამ ეს ტრაგედია არ არის, რადგან ყოველთვის გამოჩნდებიან ადამიანები, რომლებსაც თქვენთან მეგობრობა მოუნდებათ.

დაურიგეთ ფურცლები, რომელზეც დაწერენ თავინთ სახელს და იმ ადამიანის 3 დადებით და 1 უარყოფით თვისებას, რომელთანაც სურთ ან აღარ სურთ მეგობრობა. მიეცით უფლება, გაუგზავნონ ასეთი ბარათი ერთ, ორ ან სამ ადამიანს. წააკითხეთ ხმამაღლა მხოლოდ დადებითი თვისებები. დაანახეთ, რამდენი ადამიანი ფიქრობს მათზე კარგს. უარყოფით თვისებებზე კი დაე სახლში დაფიქრდნენ და მათ გამოსწორებაზე იზრუნონ. თუ ვინმეს მეგობრის წერილი არ შეხვდება, გამოიყვანეთ სადისკუსიო მოედნის ცენტრში და სთხოვეთ ყველა მოსწავლეს, თქვას მისი ერთი დადებითი თვისება. გაკვეთილის ბოლოს წერილის გარეშე დარჩენილი მოსწავლეებიც ბედნიერად იგრძნობენ თავს, იმდენ კარგ რამეს მოისმენენ საკუთარ თავზე.

თუმცა მასწავლებელს ილუზია არ უნდა გაუჩნდეს, რომ ამ ტიპის გაკვეთილების შემდეგ მოძალადე მაშინვე გამოიცვლის ტყავს. შეიძლება ასეც მოხდეს. მაგრამ გახსოვდეთ: ერთჯერადი სანქციები ერთჯერადად მოქმედებს! შედეგს მუდმივად სჭირდება განმტკიცევა სხვადასხვა აქტივობით: ტექსტებით, ფილმებით, ლექსებით, სიტუაციური მაგალითებით. გახსოვდეთ ისიც, რომ მსხვერპლს უფრო მეტი დრო სჭირდება რეაბილიტაციისთვის, ვიდრე მოძალადეს, თუმცა საბოლოო რეაბილიტაციისთვის ორივეს სჭირდება მასწავლებლის, ფსიქოლოგისა და მშობლების მაქსიმალური ყურადღება.გამოყენებული ლიტერატურა:

https://phf.org.ge/ka/resources/bavshvze-dzaladobis-prevencia/

გთავაზობთ რამდენიმე აქტივობას, რომლებიც გეოგრაფიის გაკვეთილზე მოსწავლეებს დაეხმარება მდგრადი განვითარების მიზნების გაცნობასა და მათი მნიშვნელობის გააზრებაში.

აქტივობა N 1  

გაკვეთილის დასწყისში  მასწავლებელი მოსწავლეებს აწვდის მოკლე ინფორმაციას, მდგრადი განვითარების მიზნების შესახებ.  მაგ; „გაერო-ის წევრმა ქვეყნებმა 2015 წლის 25-27 სექტებერს ნიუ-იორკში (აშშ) გამართულ მდგრადი განვითარების სამიტზე მიიღო მდგრადი განვითარების მიზნები. გაერო-ის 193 წევრი ქვეყანა შეთანხმდა მდგრადი განვითარების დღის წესრიგის დოკუმენტზე, სათაურით – „ჩვენი სამყაროს გარდაქმნა: 2030 წლის დღის წესრიგი მდგრადი განვითარებისათვის“. ინიციატივა მიზნად ისახავს მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში ცხოვრების დონის ხარისხის ზრდას, სიღარიბისა და შიმშილის აღმოფხვრის, კლიმატისა და  ბუნებრივი რესურსების დაცვის, ინკლუზიური ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობისა და  მშვიდობიანი და სამართლიანი საზოგადოების დამკვიდრების გზით. მდგრადი განვითარების ახალი სამოქმედო გეგმა  17 მიზანსა და 169 ამოცანას მოიცავს“.

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, იმუშაონ ჯგუფებში. მათ უნდა გაიხსენონ, მდგრადი განვითარების რომელი მიზნების შესახებ სმენიათ და რა  ინფორმაცია აქვთ მათ შესახებ. მოსწავლეები ჯგუფებში წერენ მათთვის ცნობილი მიზნების შესახებ.

სამუშაოს დასრულების შემდეგ ჯგუფები აკეთებენ პრეზენტაციას. შემდეგ მასწავლებელი აცნობს კლასს  მდგრადი განვითარების ჩვიდმეტივე მიზანს.  ჯგუფები ადგენენ, რამდენად დაემთხვა მათი პასუხები სწორ  ვერსიას.

აქტივობა N2 –  „ მდგრადობის კომპასი“

საჭირო მასალა: 17 ცალი სხვადასხვა ფერის მეტაპლანის ბარათი, წინასწარ მომზადებული სქემა „მდგრადობის კომპასი“; ფლიფჩარტი.

ვარიანტი ა. მასწავლებელი სხვადასხვა ფერის მეტაპლანის ბარათებზე წერს მდგრადი განვითარების მიზნებს – თითო ბარათზე ერთი მიზანი. ეს მიზნები  მას ბარათებზე აქვს დაწერილი და  იატაკზე ყრია. მასწავლებელს კოლეგებისთვის უნდა გაეცნო, თუ როგორ არის ეს მიზნები გადანაწილებული მიმართულებების მიხედვით, მაგრამ შემთხვევით  ძირს დაეყარა, აერია  და აღარ ახსოვს  სწორი პასუხი. მას დიდი იმედი აქვს, რომ მოსწავლეები მას დაეხმარებიან, რომ  სწორად დაალაგოს  ისინი სქემაზე. მოსწავლეები იღებენ ბარათებს, ეცნობიან მის შინაარსს და აწყობენ სქემას,  ე.წ. „მდგრადობის კომპასს“.

სამუშაოს დასრულების შემდეგ ხდება მათ მიერ შექმნილი სქემის განხილვა და  საჭიროების შემთხვევაში მეტაპლანების გადაადგილებით შეცდომების გასწორება.

 ვარიანტი ბ.  ჯგუფური მუშაობისას ბარათების კომპლექტების რაოდენობა ჯგუფების რაოდენობის შესაბამისი იქნება. მასწავლებელი ურიგებს ჯგუფებს კონვერტებს, რომლებშიც დევს მეტაპლანის ბარათები და სთხოვს მათ, გაეცნონ მიზნებს და დაახარისხონ ისინი რაიმე ნიშნის მიხედვით. მოსწავლეები ეცნობიან  მიზნებს, ახარისხებენ და ფლიფჩარტზე ქმნიან საპრეზენტაციო სქემას. სამუშაოს დასრულების შემდეგ  ჯგუფები წარმოადგენენ შესრულებულ ნამუშევრებს.

პრეზენტაციების შემდეგ მასწავლებელი აჩვენებს მოსწავლეებს სქემის სწორ ვარიანტს,  ე.წ. „მდგრადობის კომპასს“ და ჯგუფები მეტაპლანების გადაადგილებით თავიანთ სქემებზე შეცდომებს ასწორებენ.

აქტივობა N3   „გალერეა“

საჭირო მასალები: ფლიფჩარტის ქაღალდები, მარკერები, ძველი ჟურნალები, მაკრატელი, წებო.

მასწავლებელი ეუბნება მოსწავლეებს, რომ საზოგადოებაში მდგრადი განვითარების მიზნების შესახებ ცნობიერების ამაღლების მიზნით საჭიროა პოსტერების დამზადება. შემდეგ კლასს ჰყოფს ოთხ  ჯგუფად და ურიგებს მათ ფლიფჩარტის ქაღალდებს, მარკერებს, ძველ ჟურნალებს. ჯგუფებს მინიჭებული აქვს სახელები. მაგ: პირველი ჯგუფს ჰქვია „ბუნება“, მეორეს –  „ეკონომიკა“, მესამეს –   „საზოგადოება“ და მეოთხეს  –  „კეთილდღეობა“.

თითოეული ჯგუფის დავალებაა, შექმნან პოსტერი  მდგრადი განვითარების იმ მიზნების შესახებ, რომლებიც მათი ჯგუფის სახელთანაა დაკავშირებული. სამუშაოს დამთავრების შემდეგ მოსწავლეები, ე.წ. „გალერეაში“ თავიანთ ნამუშევრებს გამოფენენ. თითოეული ჯგუფი მიდის სხვა ჯგუფების პოსტერთან. პოსტერის ავტორები ან სპიკერი აცნობს დანარჩენებს მათი ჯგუფის მდგრადი განვითარების მიზნების შინაარსს, არსს, საჭიროებასა და  ამოცანებს.

აქტივობა N 4 –  სიბრძნის ხე

საჭირო მასალა: წებოვანი ფერადი სტიკერები, ფლიფჩარტზე დახატული ხე.

მასწავლებელი ან მოსწავლეები ფურცლებზე ან წებოვან ფერად სტიკერებზე წერენ კითხვებს მდგრადი განვითარების მიზნების შესახებ და  მათ უკანა მხრიდან „სიბრძნის ხეზე“ ამაგრებენ, რომელიც ფლიფჩარტზე წინასწარაა დახატული. შემდეგ მორიგეობით თითოეული მოსწავლე ან რამდენიმე ერთად მიდის ხესთან, „წყვეტს“ ბარათს და შეძლებისდაგვარად სრულყოფილად პასუხობს იქ დაწერილ კითხვას. დანარჩენი მოსწავლეები უსმენენ და აფასებენ პასუხს.

აქტივობა N 5 – მომხრე და მოწინააღმდეგე

მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს  პრობლემას: „მძლავრმა და მდიდარმა ბრიტანულ-ამერიკულმა კომპანიამ ქ.თბილისის მერიას შესთავაზა სიგარეტის დიდი  და თანამედროვე საწარმოს მშენებლობა. საჭიროა პრობლემის გადაწყვეტა – აშენდეს თუ არა საწარმო?“.

მოსწავლეებს მოუწევთ  ამ პრობლემის გადაწყვეტა. კლასი უნდა დაიყოს დაინტერესებულ მხარეებად. ამისათვის კი  საჭიროა განისაზღვროს, ვინ შეიძლება იყვნენ ეს მხარეები.

მოსწავლეები ჩამოთვლიან დაინტერსებულ მხარეებს. (სავარაუდო პასუხები: ბრიტანულ-ამერიკული კომპანიის წარმომადგენლები, ქ. თბილისის მერია, ექიმები, უმუშევრები, გარემოს დაცვის კომიტეტის წარმომადგენლები, საზოგადოება ქ. თბილისის იმ უბნის მოქალაქეების წარმომადგენელთა კავშირი „ჩემი უბანი“, სადაც ამ საწარმოს მშენებლობა იგეგემება, მწეველები, დამოუკიდებელი ექსპერტები).

კლასი იყოფა 3-6-კაციან 8 ჯგუფად. თითოეულ ჯგუფს ეძლევა სახელი, იმისდა მიხედვით, თუ რომელ დაინტერსებულ მხარეს წარმოადგენს. მაგ; 1 ჯგუფი –  ბრიტანულ-ამერიკული კომპანიის წარმომადგენლები, მე-2 ჯგუფი – ექიმები და ა.შ.  10 წუთის განმავლობაში ჯგუფებმა უნდა მოიფიქრონ და წარმოადგინონ თავიანთი პოზიციების  დამადასტურებელი მოსაზრებები და არგუმენტები. ისინი თავიანთ ძირითად თეზისებს, ლოზუნგებს, მომხრე ან საწინააღმდეგო არგუმენტებს წერენ ფლიფჩარტზე. დროის ამოწურვის  შემდეგ თითოეულ ჯგუფს ეძლევა 3 წუთი პრეზენტაციისთვის.

ქ. თბილისის იმ უბნის მოქალაქეების წარმომადგენელთა კავშირი „ჩემი უბანი“, სადაც ამ საწარმოს მშენებლობა იგეგემება, ისმენს ყველა მოსაზრებას, სვამს კითხვებს. მათ სწორედ  ამ არგუმენტებზე დაყრდნობით უნდა გამოიტანონ დასკვნა ამ წამოწყების მიზანშეწონილობისა და სავარაუდო ზიანის შესახებ, მიიღონ გადაწყვეტილება და შემდეგ  გააცნონ „თავისი  უბნის მოქალაქეებს“ და  დაარწმუნონ  მის სისწორეში.

დამოუკიდებელი ექსპერტები აფასებენ  დისკუსიის და გადაწყვეტილების მიღების  მთელ პროცესს და აკეთებენ პროგნოზს, თუ რა შედეგები მოჰყვება ქალაქის მერიის გადაწყვეტილებას.

პოსტმოდერნიზმმა მკითხველისა და ავტორის ურთიერთობის უამრავი ექსპერიმენტი შექმნა და თანდათან უფრო გაართულა „თამაშის“ წესები. სირთულე მეტ შენიღბვასა და გამოცნობას გულისხმობს, თუმცა მკითხველის ცდუნებაც უფრო მეტია,  უცნაურ თამაშში აჰყვეს ავტორს და მასთან ერთად განსხვავებული გზითა და ბილიკებით შეიმეცნოს საკუთარი თავი და სამყარო.

მკითხველთან ურთიერთობის ამსახველი პასაჟები მხატვრულ ტექსტში შემოდის, როგორც მეტანარატივები, რომლებსაც მწერალი გარკვეული ფუნქციით იყენებს. სერბი მწერლისთვის, მილორად პავიჩისთვის, ეს თამაშის ერთგვარი ხერხია. ამ თვალსაზრისით, მან თამამი ექსპერიმენტები შესთავაზა მკითხველს თავის ცნობილ ნაწარმოებებში („ხაზარული სიტყვის კონა“, „ჩაით დახატული პეიზაჟი“, „უკანასკნელი სიყვარული კონსტანტინეპოლში“, „სხვა სხეული“ და სხვ.) ამჯერად კი მისი რომანის, “შვიდი მომაკვდინებელი ცოდვის”, ერთ ნოველას შევეხებით, რომელშიც მისი ოსტატური იმპროვიზაციის ხელოვნება უმაღლესი ოსტატობით მჟღავნდება.

მწერალი ძველ სიბრძნეს კიდევ ერთხელ შეახსენებს მკითხველს, რომ “თუკი რამეს ვკითხულობთ, ჩვენივე თავის შესაცნობად ვკითხულობთ”. ამ რომანში ერთმანეთს ხვდებიან მწერალი, მის მიერ უკვე დაწერილი თუ ჯერ კიდევ დასაწერ ამბავთა პერსონაჟები და მკითხველები, ისინი ერთმანეთის აღქმა-შემეცნების სარკეებში ირეკლებიან, ჩნდებიან და ქრებიან განზომილებაში, სადაც ზღვარი წაშლილია სიზმარსა და რეალობას შორის.

მწერლის აზრით: `შვიდივე მომაკვდინებელი ცოდვა უფუთფუთებთ ადამიანებს თავში და თითოეული თავის ჟამს ელის~. ქრისტიანული რელიგიის მიხედვით, შვიდი მომაკვდინებელი ცოდვა და მათი დამძლევი სათნოებანია: 1.ამპარტავნება – სიმდაბლე; 2. ანგარება (სიხარბე) – მოწყალება; 3. სიძვა – უმანკოება; 4. მრისხანება – სიმშვიდე; 5. ნაყროვანება – მარხულობა; 6. შური – სიყვარული; 7. სასოწარკვეთილება – სასოება. ამ „ცოდვებს“ ხელოვნების სხვადასხვვა სფეროში არაერთი შედევრი უტრიალებს, მათ შორის გამოვარჩევთ ჰიერონიმუს ბოსხის „შვიდ მომაკვდინებელ ცოდვას“.

მწერალი თითოეულ ცოდვას ცალკე ნოველას უძღვნის. ამჯერად ერთზე გავამახვილებთ ყურადღებას, რომელიც სიხარბის შესახებაა. ეს არის ნოველა “ჩაი ორისთვის”, რომელიც ირონიულ-პაროდიული თხრობით გამოირჩევა.

`ძვირფასო მკითხველო, ავტორი გირჩევთ, რომ ამ მოთხრობას წასაკითხად ხელში ნუ აიღებთ ოთხშაბათს და ნურაფრის გულისთვის ნუ იზამთ ამას, ვიდრე მაისი არ დადგება. ყოვლის უფრო უკეთესად კი მოთხრობა საღამოთი ლოგინში იკითხება. თავად მიხვდებით, რატომაც. და ბარემ გეტყვით,  მოთხრობაში გმირები არ არიან. გმირები მარტო თქვენ ხართ, მკითხველნი~. ასეთი პროვოკაციული მიმართვა მკითხველის ცნობისმოყვარეობის დაძაბულობის ველს ქმნის, რადგან წარმოუდგენელია, როგორ უნდა იქცეს მკითხველი გმირად. სწორედ აქედან იწყება ახალი გამოცდილება. პავიჩი თავის მკითხველს ბადებს მოთხრობის კითხვის პროცესში.  იწყება თავბრუდამხვევი თამაში: `ძვირფასო მკითხველნო, ვინც არ უნდა იყოთ, გინდ მამაკაცნი და გინდ დედაკაცნი, და რაც არ უნდა გერქვათ, პირველ ნაცილად თუ ტყუილად იქცევა თქვენი საიდუმლო, ანუ ცრუ სახელი. ამიერიდან მოთხრობის ქალი მკითხველის სახელი იქნება ასენეთა, ასე ერქვა იოსებ მშვენიერის ცოლს, ხოლო მამაკაცი მკითხველის სახელი არისტინე იქნება, ასე ერქვა XII საუკუნის ერთ-ერთ მწერალს~.

ინტრიგის გასამძაფრებლად, რა თქმა უნდა, მწერალი მკითხველს სასიყვარულო ამბავში მონაწილეობას სთავაზობს. თუმცა, გარკვეულ ბარიერსაც უქმნის, რადგან ამბავში მონაწილეობისთვის მკითხველმა ერთგვარი ინიციაცია უნდა გაიაროს. მას რაიმეს გასაღები უნდა ჰქონდეს ოდესმე დაკარგული (კარის, ზარდახშის, სულ ერთია, წვრილმანი თუ მსხვილმანი ნივთისა). თანვე, აფრთხილებს: უნდა გაითვალისწინოთ, რომ გარკვეულწილად თავს ხიფათში იგდებთ, ვინაიდან მკითხველის გადაქცევა წიგნის გმირად მწერალს იმის შესაძლებლობას აძლევს, რომ სულ ორიოდე სტრიქონითაც კი ავნოს რამე ამ მკითხველს, ანდა მოკლას კიდეც”.  ამის შემდეგ, იმის მიხედვით, მკითხველი კაცია თუ ქალი, მწერალი თითოეულს განსხვავებულ მითითებას სთავაზობს. წარმოსახვითი თამაში უკვე დაწყებულია და მწერალი პირველი მითითების შესრულებას ითხოვს: მკითხველ-ასინეთას უნდა დაესიზმროს `მდედრული სიზმარი~. ამის შემდეგ პირველ პირშია მოთხრობილი სიზმარი, რომლის ზედმიწევნით დაუსიზმრებლობაც არაფერს შეუშლის ხელს. შემდეგ მწერალი მკითხველს სთხოვს, ცალი საყურე ჩაიდოს ჩანთაში და უახლოეს ოთხშაბათს, სადაც ცხოვრობს, იმ ქალაქის იმ რესტორანში მივიდეს, რომელიც ტაძართან ყველაზე ახლოსაა. მივიდეს, ჩაი შეუკვეთოს, ცალი საყურე მაგიდაზე დადოს, დაელოდოს ახალგაზრდა კაცს, რომელიც გასაღებს მოუტანს. ასეთივე მითითებებია მამაკაცი მკითხველისთვის. შემდეგ მწერალი წერს, რომ ამ მოთხრობის გამოქვეყნების შემდეგ ვიღაც მკითხველმა დაურეკა და შეხვედრა სთხოვა იმავე რესტორანში, რომელიც ბელგრადელი მკითხველის მითითებაში ეწერა, სახელად `კითხვის ნიშანში~. სამოცდაათს გადაცილებულ მწერალს შეხვდა “გაფურჩქვნის ხანაში” მყოფი შავებში ჩაცმული ყმაწვილი. შემდეგ ამას მოსდევს მკითხველის მონათხრობი, რომლის მიხედვითაც, მან იპოვა ძვირფასი საყურე, რომელიც, აღმოჩნდა, რომ თურმე, გახმაურებული მკვლელობის შედეგად დაკარგულა.

რეალობა და მოთხრობის ამბები ერთმანეთს ჩაეხლართება დეტექტიური სიმძაფრით. ჩნდება ლაბირინთი, რომელიც მკითხველს, ერთდროულად, ყელგან და არსაითკენ მიძღვება. ასარჩევი ბილიკების მრავალფეროვნების საიდუმლო სწორედ ის თავსატეხია, რომელიც ყოველმა მკითხველმა თავის სულის, გულისა და გონების შესაბამისად უნდა ამოხსნას. მოულოდნელად მწერალი გაზეთში თავისი გარდაცვალების ამბავს კითხულობს და მკითხველს ეუბნება: `ჩემო ძვირფასო მკითხველო, გინდა ქალი იყავი, გინდა მამაკაცი, სულ ადვილად მიხვდები, რომ ამ წიგნის ბოლოს თქმული სიტყვები სხვა არა არის რა, თუ არა ჩემი სიყვარულის დადასტურება შენ მიმართ, თუ არა ჩემი პატარა ტყუილი, რომელიც სამომავლოდ სიმართლედ იქცევა~.

ამგვარი უწყინარი თამაშით მწერალი ცდილობს ახალი გზითა და ხერხით დააფიქროს მკითხველი ცხოვრების აზრსა და მიზანზე, უბიძგოს საკუთარი თავისა თუ სამყაროს შესაცნობად. ამგვარად,  მოახილვინოს საკუთარი სულის „ჯოჯოხეთი და სამოთხე“. ოღონდ ამ მოხილვისას სერიოზული ვერგილისუსის ნაცვლად, დანტეს რომ გაუძღვა „უსიერ ტყეში“, ჯამბაზად შენიღბული პავიჩი ქილიკითა და სარკაზმით მარადიულ თემებს კარტივით ურევს და თვგზააბნეულ მკითხველს მხატვრული სიტყვის უსასრულო შესაძლებლობებში კიდევ ერთხელ არწმუნებს.

მხატვრული ნაწარმოების სიცოცხლე და უკვდავება მკითხველთა თაობებზეა დამოკიდებული, რომლებიც ერთსა და იმავე მხატვრულ ტექსტს განსხვავებულად `შიფრავენ~ და ამგვარად საკუთარი ცხოვრებისეული გამოცდილების ნაწილად აქცევენ.  რეზო ყარალაშვილის აზრით, `ხშირად ყოველი ეპოქა ხელახლა ახდენს ნაწარმოების ინტერპრეტაციას და საკუთარ მიზნებს, მოთხოვნილებებსა და წარმოდგენებს უქვემდებარებს მას. ნაწარმოების ახალი გაგება შეიძლება განსხვავდებოდეს ტრადიციული გაგებისგან, ახალ გააზრებას შეიძლება თითქმის არაფერი ჰქონდეს საერთო წინამავალ ინტერპრეტაციასთან, და მიუხედავად ამისა, მხატვრული ნაწარმოების გაგება შეიძლება ორჯერვე იყოს მიღწეული~. მილორად პავიჩი, მკითხველთან  ამგვარი პოსტმოდერნისტული შეთამაშებით, თანამედროვე თუ მომავალი თაობებისთვის,   ვისთვის იოლად, ვისთვის ძნელად აღსაქმელი მხატვრული ტექსტის მრავალშრიან საინტერპრეტაციო სივრცეს ქმნის.

ფინეთის სკოლებსა და განათლების ფინურ სისტემაზე ბევრს წერენ, მის თავისებურებებზე ბევრ მოსაზრებას გამოთქვამენ და ზოგიერთს ის მსოფლიოში საუკეთესოდ მიაჩნია. ვფიქრობ, საინტერესო იქნება იმის გაგება, რას ფიქრობენ ფინეთის სასკოლო განათლების შესახებ თვითონ ფინელები. გთავაზობთ რამდენიმე ფინელი ბლოგერის მოსაზრებებს. ისინი სხვადასხვა სპეციალობისანი არიან და აქტიურად წერენ განათლების საკითხებზე Quora-ს ფორუმზე (www.quora.com), რომელიც დღეს ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული სოციალური ფორუმია ინტერნეტში.

კატია კაილა, ლინგვისტი, ფემინისტი და კომპოზიტორი:

„ფინური სკოლა საკმაოდ სასიამოვნო გამოცდილებაა. მასში იერარქია ძალიან უმნიშვნელოა და ბავშვები ჩართულნი არიან როგორც სასწავლო პროცესში, ისე თვითშეფასებაშიც.

შეიძლება ითქვას, რომ ფინეთის სკოლებში თითქმის არ არის სტანდარტიზებული ტესტები (გამოცდები) და, საზოგადოდ, გამოცდები, სხვა ქვეყნებთან შედარებით, ცოტაა. გამოცდების ერთადერთი მიზანი მასწავლებლისთვის ინფორმაციის მიწოდებაა, რაც მათ სწავლების გაუმჯობესებასა და ყოველი ჯგუფისთვის საუკეთესო მეთოდების შერჩევაში ეხმარება. ეს, პირველ რიგში, ნიშნავს ნაკლებ სტრესს სტუდენტებისთვის.

ფინეთის სასკოლო სისტემაში ჰოლისტური მიდგომებია გაბატონებული, რომლებიც ხაზს უსვამს კავშირებსა და ერთეულებს, ნაცვლად დეტალებისა და დაზეპირებისა. ბავშვებს ადრეული ასაკიდანვე უწყობენ ხელს მიზეზშედეგობრივი კავშირების აღქმასა და გაგებაში და იმ რეალობის გააზრებაში, რომელიც სხვადასხვა მოვლენის შედეგად შეიძლება დადგეს. ყოველ წელს მოსწავლეებს ასწავლიან 3-4 სხვადასხვა თემას, რომლებსაც დისციპლინათაშორისი შინაარსი აქვს. ასწავლიან ინფორმაციის ძიებას, მის გამოყენებას მათემატიკის, მშობლიური და უცხო ენების, მეცნიერებისა და ხელოვნების შესასწავლად.

სწავლების მეთოდები ხშირად განსხვავებულია. ბავშვებს ხელს უწყობენ საკითხების შესწავლის ისეთი გზების პოვნაში, რომლებიც მათთვის ტიპურია. ზოგიერთი ბავშვი მასალას ტრადიციული გზით ითვისებს – კითხვით, ესეების წერით; სხვებს საქმის კეთებით, ინტერნეტში ინფორმაციის ძიებით, ინტერვიუს ჩამორთმევით შესწავლა უადვილდებათ. ამ პროცესის დროს ბავშვები უკეთ შეიცნობენ საკუთარ თავს როგორც მოსწავლეებს და ამის შედეგად სწავლობენ და შეიმეცნებენ სამყაროს იმ ინფორმაციის დახმარებით, რომელიც მათ რომელიმე დისციპლინის სწავლის დროს მიეცემათ.

როგორ ხდება მოსწავლეთა შეფასება, თუ სკოლაში არ არის სტანდარტიზებული ტესტები?

პირველ რიგში, აღსანიშნავია, რომ ფინეთში მასწავლებლობა უაღრესად დაფასებული პროფესიაა და მოსწავლეთა განათლებისა და სწავლების პროცესი მთლიანად მასწავლებლის პასუხისმგებლობაა. მასწავლებლებს შეუძლიათ გამოიყენონ სწავლების ნებისმიერი მეთოდი, რადგან მათ უკეთ იციან, რა აქვთ მოსწავლეებს ნასწავლი. ეს შეიძლება იყოს არასტანდარტიზებული წერითი გამოცდა (და ხშირად ასე ხდება, თუმცა ბევრი მასწავლებელი თვითონვე ადგენს საგამოცდო ტესტებს, რათა უკეთ შეუსაბამოს პროცესი საკლასო ოთახში ნასწავლს). შეიძლება, გამოცდა იყოს წერითი, რომლის დროსაც ბავშვებს ეძლევათ უფლება, გადაამოწომონ ნაწერი სახელმძღვანელოებში. ასეთი გამოცდის იდეა ისაა, რომ ამ დროს ბავშვი სწავლობს კონცენტრაციას „დიდ სურათზე“, გაიაზრებს მიზეზშედეგობრივ კავშირებს. მათ ყოველთვის ეძლევათ საშუალება, გადაამოწმონ დეტალები, რადგან ითვლება, რომ ყველაფრის დაზეპირება არ არის აუცილებელი.

შეფასებისთვის შეიძლება გამოყენებულ იქნეს პროექტი. მაგალითად, როდესაც ჩემი ქალიშვილი ჩრდილოეთის ქვეყნების გეოგრაფიას სწავლობდა, მათ არასოდეს ჰქონიათ გამოცდები უნარების შესაფასებლად; სამაგიეროდ, ბავშვები აქტიურად იყვნენ ჩართულნი ჯგუფურ პროექტში, რომელიც ითვალისწინებდა სამაგიდო თამაშის (ე.წ. ბორდ-გეიმის) შექმნას ჩრდილოეთის ქვეყნების (სკანდინავია, ფინეთი, ისლანდია, ფარერები და სხვა) რუკების ბაზაზე და თამაშის მიმდინარეობისას კითხვებზე პასუხების მოფიქრებას. ამისთვის, მათ უნდა შეესწავლათ მასალა, დაეწერათ კითხვებზე პასუხები, დაეხატათ რუკა მუყაოს დიდ ნაჭერზე, შეექმნათ/მოეფიქრებინათ თამაშის წესები და ბოლოს ეთამაშათ და გაეცათ პასუხები კითხვებზე. ყოველ ჯგუფს რიგრიგობით უნდა ეთამაშა სხვა ჯგუფის მიერ მოფიქრებული სამაგიდო თამაში. ეს იყო სახალისო, შემოქმედებითი გამოცდილება, რომლის დროსაც ბავშვები შეისწავლიდნენ ყველაფერს, რაც აუცილებელი იყო თამაშისთვის. რაც მთავარია, დარწმუნებული ვარ, მათ გაცილებით მეტი ემახსოვრებათ დასახელებული თემებიდან, ვიდრე იმავე საკითხებზე გამოცდის ჩაბარების შემთხვევაში.

ეს ასევე შეიძლება ყოფილიყო ვებსაიტზე დამყარებული პორტფოლიო. ჩემს ქალიშვილს ასეთი რამ გაკეთებული აქვს – ერთ-ერთი სემესტრის მიმდინარეობისას ჩემი გოგონა და მისი თანაკლასელი შესასწავლ საკითხებს განიხილავდნენ. ერთი მათგანი ჰყვებოდა ამ საკითხების შესახებ, ხოლო მეორე მის ნათქვამს ვიდეოზე იწერდა. შემდეგ ეს მასალა ვებსაიტზე ატვირთეს. მსგავსი გამოცდილებაა იმ სურათების ხატვაც, რომელთა ფოტოებიც შემდგომ მათ პოტფოლიოში განთავსდება.

ან ბავშვები სწავლობენ რომელიმე სიმღერის დაკვრას თავიანთ უკულელეებზე (უკულელე – მცირე ზომის ჰავაიური გიტარა, რომელიც ჰავაის კუნძულებზე პორტუგალიელმა მიგრანტებმა შეიტანეს, – ლ.ა.), შემდეგ ჩაწერენ ვიდეოს და განათავსებენ სიმღერას თავიანთ პორტფოლიოში, რომლის მოსმენაც შეეძლება მასწავლებელს. ეს მასწავლებლისთვისაც მოხერხებულია. მას შეუძლია, ვიდეოს მეშვეობით ადევნოს თვალყური მოსწავლეების პროგრესს სხვადასხვა დისციპლინაში.

ხანდახან მოსწავლეები თვითონ წყვეტენ, როგორ სურთ აჩვენონ მასწავლებელს შესწავლილი მასალა. მათ შეუძლიათ, დაწერონ ესე, ჩაიწერონ ვიდეო, წარადგინონ პროექტი პრეზენტაციის ფორმით, შექმნან თამაში ან დადგან სპექტაკლი, ან ნებისმიერი სხვა ფორმით უჩვენონ სხვებს შესწავლილი მასალა (ისე, რომ მოხდეს ნასწავლის დემონსტრაცია და კურსის მთავარი საკითხების განხილვა დემონსტრირების დროს). ასეთ პროექტებზე მუშაობისას ბავშვები უკეთ ეცნობიან საკუთარ თავს და შესაძლებლობებს და საგნის შინაარსის ათვისების მათთვის სპეციფიკურ გზებს. ეს, სამომავლო პერსპექტივაში, ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე უბრალოდ დამახსოვრება და დამახსოვრებულის გამეორება გამოცდისთვის.

თვითშეფასება პირველივე კლასებიდან სწავლის პროცესის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია. ბავშვებს რეგულარულად სთხოვენ უთხრან მასწავლებელს, რას ფიქრობენ შესწავლილ მასალაზე; შეისწავლეს თუ არა გაკვეთილზე ესა თუ ის საკითხი. ამ პროცესის მიზანია ბავშვებისთვის საკუთარი სწავლების პროცესზე პასუხისმგებლობის აღების უნარის განვითარება.

იმ 3-6 წლის განმავლობაში, რომლის დროსაც მასწავლებელი იმავე ბავშვებს ასწავლის, იგი საკმაოდ კარგად ეცნობა მოსწავლეებს და შეუძლია თქვას, ვინ, რა და როგორ შეისწავლა.

საკითხი, რომელიც შეფასების მთავარ მიზანს წარმოადგენს: სწავლობენ თუ არა ბავშვები?

თუ აღმოჩნდა, რომ ბავშვები არ სწავლობენ, პასუხს არავინ აგებს. ამ უკუკავშირის მიზანია, მასწავლებელს იმის გარკვევაში დაეხმაროს, რომელ მოსწავლეს ჭირდება მეტი დახმარება ამა თუ იმ საგანში. ეს არანაირად არ განიხილება ცუდ მოსწრებად მოსწავლისთვის ან ცუდად შესრულებულ სამუშაოდ მასწავლებლისთვის. ასეთი მიდგომა უფრო იმისთვისაა, რომ მასწავლებელს სწავლების სხვა მეთოდების შერჩევაში დაეხმაროს. შეიძლება, ეს იყოს ნიშანი იმისა, რომ ზოგიერთ მოსწავლეს სხვა პროფესიონალების დამატებითი დახმარება სჭირდება.

საბოლოოდ ეს ყველაფერი ნდობას ეფუძნება. მაწავლებლები, რომლებსაც ენდობიან, ექსპერტები არიან; ისინი უკეთ იცნობენ თავიანთ მოსწავლეებს, ვიდრე ვინმე სხვა და სწორედ მათ აქვთ მინდობილი მათი სწავლების პროცესი. არ არის საჭირო მათი სწავლების მეთოდების სტანდარტიზებული ტესტებით შეფასება; ისედაც ცნობილია, რომ მასწავლებელი ყველაფერს გააკეთებს, რათა მოსწავლეებმა კარგად ისწავლონ. თუ რამე კარგად არ „მუშაობს“, მასწავლებელი უკეთ სწავლებისათვის სხვა გზას მოსინჯავს.

გაცილებით მნიშვნელოვანია ისწავლო ისე, რომ ცხოვრებაში გამოგადგეს, ვიდრე ისწავლო მხოლოდ სკოლის დასამთავრებლად ან რომელიმე გამოცდის ჩასაბარებლად.

(პირველი ნაწილის დასასრული)

თანამედროვე ახალგაზრდის აღზრდა მხოლოდ პროფესიონალი პედაგოგების საშუალებითაა შესაძლებელი. პედაგოგი უნდა ფლობდეს არა მხოლოდ საგნობრივ, დიდაქტიკურ, მეთოდურ და ფსიქო-პედაგოგიურ ცოდნას, არამედ პედაგოგისთვის საჭირო ღირსეულ პიროვნულ თვისებებს.

ჩვენ გვჭირდება მასწავლებელი, რომელიც გამოირჩევა საუკეთესო პიროვნული თვისებებითა და პროფესიული მომზადების მაღალი დონით.

სკოლის ახალი კონცეფციის წარმატებით შესრულება შეუძლებელია კარგი პედაგოგის გარეშე. მასწავლებელს „პატარა საოცრებებით“ მოსწავლეების მოტივირება შეუძლია. თანამედროვე მასწავლებელი უნდა იყოს: მკვლევარი, შემოქმედი და ჰუმანისტი.

თანამედროვე პედაგოგიური საქმიანობა გულისხმობს მრავალწახნაგოვან, მეცნიერულ-მეთოდოლოგიურ საფუძვლებზე დამყარებულ კომპლექსურ მიდგომას.

„საშუალო დონის მოსწავლის“ ცნება დღე უკვე აღარ არსებობს.

იმისთვის რომ კლასი იყოს წარმატებული, აუცილებელია:

1. მოსწავლის მიღწევებზე ორიენტირება;
2. მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს შემოქმედებითი თავისუფლება.

მუსიკის გაკვეთილზე გამოიყენება ინდივიდუალიზაციისა და დიფერენცირების სხვადასხვა ფორმები და მეთოდები, რომლებიც ხელს უწყობს მოსწავლეების ,,მუსიკალური კულტურით“ დაინტერესებასა და ამ მიზნის ადვილად მიღწევას.

მუსიკისადმი ინტერესი, მუსიკის სიყვარული აუცილებელი წინაპირობაა იმისთვის, რომ მუსიკა მოსწავლისთვის თავისი სილამაზითა და მრავალფეროვნებით გაიხსნას.

ნებისმიერი მცდელობა, აღვზარდოთ და მივაღებინოთ მუსიკალური განათლება იმ მოსწავლეებს, რომლებსაც არ აინტერესებს და ვერ შეიყვარეს მუსიკა, ფუჭი ცდა იქნება. სწორედ ამიტომ, თუ პედაგოგმა მოსწავლე გაკვეთილით ვერ დააინტერესა, ვერ შეძლებს, შეაყვაროს და შეასწავლოს მას მუსიკა.

ყველა მოსწავლე ინდივიდუალურია. დიფერენცირებული მიდგომა ეხმარება პედაგოგს, ეფექტურად მიაღწიოს სასურველ მიზანს, აღზარდოს მოზარდი პიროვნებად. ეს მეთოდი განსაკუთრებით აქტუალურია სსსმ  და რთული ქცევის მქონე მოსწავლეებთან მუშაობის დროს. ყველა კლასში არიან კარგი და საშუალო მუსიკალური სმენის მქონე მოსწავლეები. ჯგუფური მუშაობით, დიფერენცირებული მიდგომით, ჯგუფური თამაშით პროცესი ორგანიზებული ხდება, იზრდება ინტერესი და მოტივაცია.

მუსიკის გაკვეთილზე რთული ქცევის  მოსწავლეებზე მუსიკით ზემოქმედებაც შესაძლებელია. ვინაიდან ყველა კლასში სხვადასხვა შესაძლებლობის, მრავალფეროვანი მოსწავლეები არიან (ვგულისხმობ აკადემიური მოსწრების დონეს, ინტერესებს და მომავალში პროფესიის განსხვავებულ მიმართულებებს), პედაგოგი მზად უნდა იყოს მათთან განსხვავებული მიდგომისთვის. სწავლება უნდა მიმდინარეობდეს სხვადასხვა მეთოდითა და ფორმით.

მრავალ ფსიქოლოგიურ დაკვირვებაზე დაყრდნობით გამოვლინდა, რომ სხვადასხვა ტემპერამენტის ადამიანები სხვადასხვაგვარად აღიქვამენ მუსიკას, მათთვის მნიშვნელობა აქვს სხვადასხვა მიმართულებასა და ტონალობასაც კი. აქედან გამომდინარე სასწავლო მიდგომა სწავლების პროცესში უნდა იყოს ინდივიდუალური და დიფერენცირებული. გაკვეთილის მსვლელობის ყველა ეტაპზე უნდა ხდებოდეს:  მოსმენა, სიმღერის შესრულება, საუბარი (მუსიკალური ნაწარმოების ანალიზი).

გაკვეთილის მნიშვნელოვან ეტაპს წარმოადგენს მუსიკალური ნაწარმოების ანალიზი. ანალიზის შედეგად უნდა მივიღოთ ისეთი  ცოდნა, რომელსაც ეფექტურად გამოვიყენებთ მოცემული ნაწარმოების შესწავლისას. მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ საუბარი კომპოზიტორის სტილზე, ნაწარმოების მთავარი იდეისა  და მისი გამომსახველობითი საშუალებების შესახებ. არ შეიძლება, რომ ყველა მოსწავლისაგან თანაბრად სრულყოფილ პასუხი მოვითხოვოთ. საუკეთესო იქნებოდა ორი შეკითხვიდან ერთი მიზანმიმართული და ერთიც – არამიზნობრივი, ზოგადი კითხვის დასმა. მასწავლებლის მიზანი მოსწავლის „უცოდინარობის“ დემონსტრირება კი არა, პირიქით – მათში ინტერესის გამძაფრება უნდა იყოს; ასევე ცოდნის გაღრმავება და მოტივაციის გაღვივება. მაშინ მასწავლებელი დასვამს ისეთ შეკითხვას, რომელზეც  „სუსტი“ მოსწავლეც აუცილებლად უპასუხებს. მაგალითად:

1. რა გამომსახველი საშუალებებით გადმოსცემს კომპოზიტორი ადამიანის მდგომარეობას?
2. როგორ ჟღერს მუსიკა? მხიარულია თუ სევდიანი?

დაისმის შეკითხვა, რომელიც არ საჭიროებს ბჭობას. პასუხი არჩევითია, დამოკიდებულია მოსწავლის პირად აღქმაზე. ნებისმიერი პასუხისას მოსწავლე უნდა შევაქოთ. შედეგად ყალიბდება სანდო ურთიერთობა შედარებით რთული ქცევის მქონე მოსწავლეებსა და პედაგოგს შორის.

რთული ქცევის მქონე მოსწავლეებზე მუსიკის საშუალებით დადებითი ზეგავლენის მოხდენა შეიძლება. მუსიკის მასწავლებელს მოსწავლისთვის კულტურული მემკვიდრეობის გაცნობით მასზე პოზიტიური ზეგავლენის მოხდენა შეუძლია.

მუსიკალური და მხატვრული ქმნილებები, ადამიანის ყველაზე ნაზ სიმსაც კი სწვდება. სასწავლო მასალის მორგებული გაცნობით პედაგოგს შეუძლია არა მხოლოდ მუსიკის საგნის, არამედ ზოგადი ფასეულობების წარმოჩენა და შეყვარება: სამშობლო, მშვიდობა, სიკეთე და ა.შ.

თანამედროვე სასკოლო პროგრამა რთულია. მოსწავლეებს საათობით უხდებათ მეცადინეობა. მუსიკით ვეხებით ტვინის სხვა რეცეპტორებსაც, აღმოვაჩენთ ახალ შეგრძნებებსა და განცდებს, ხდება ნერვული გადაღლილობის მოხსნა. მუსიკის გაკვეთილზე ძირითადად – ვუსმენთ, ვუყურებთ და ვსაუბრობთ.

მოზარდზე ეფექტურ ზემოქმედებას მაშინ გამოვიწვევთ, როცა განათლების პროცესი  ჰუმანური და თანამშრომლობაზე დაფუძნებული გახდება.

შევნიშნე, რომ მოსწავლეებს გაუღრმავდათ მუსიკისადმი ინტერესი, ვინაიდან ისინი იღებენ ახალ ინფორმაციას საყვარელ მომღერლებზე, ჯგუფებზე, მუსიკოსებზე, კომპოზიტორებზე; ამზადებენ პრეზენტაციებს და ერთმანეთს მუსიკისადმი სიყვარულს უზიარებენ.

მოსწავლეებს გაუჩნდათ სურვილი, დასწრებოდნენ საბალეტო სპექტაკლს, ერთი მოსწავლე აღტაცებული იყო ზ.ფალიაშვილის ოპერით ,,აბესალომ და ეთერი“. ზოგმა მოსწავლემ გამოთქვა სურვილი, ევროვიზიის კონცერტი დისკზე ჩაეწერა, ზოგს კი – სატელევიზიო გადაცემა „მხოლოდ ქართული“ გადაეტანა მეხსიერების ბარათზე. ხშირად მოსწავლეებს ვერც კი წარმოუდგენიათ რამდენი საინტერესო და სასიამოვნო მუსიკაა ჩვენ ირგვლივ.

ტელევიზიითა და ინტერნეტით ხშირად გვიწევს არცთუ საუკეთესო მუსიკის მოსმენა. ამიტომ მე ვცდილობ შევურჩიო მოსწავლეებს მუსიკალური შედევრები და დავაინტერესო ისინი. მაგალითად, მოსწავლეებს ვურჩევ მოუსმინონ ამა თუ იმ ნაწარმოებს, რომელიც მათთვის სპეციალურად შევარჩიე ინტერნეტში. შევნიშნე, რომ მოსწავლეები ერთმანეთს  უცვლიან დისკებს, ჩანაწერებს. ეს ნიშნავს, რომ მე შევძელი მათი მუსიკით დაინტერესება.

მუსიკა მოზარდებში იწვევს ემოციას, რომელიც მათ ეხმარებათ სხვადასხვა წინააღმდეგობის გადალახვაში. ინდივიდუალური და დიფერენცირებული სწავლება მეტად იძლევა იმის საშუალებას, რომ რეალიზებული იყოს მოსწავლის შესაძლებლობები, პედაგოგს კი უხსნის მასალის გადაცემის ახალ, საინტერესო გზებს.

დალი დოლიძე

სსიპ გრიგოლ კობახიძის სახელობის   თბილისის #77 საჯარო სკოლა

გამოყენებული ლიტერატურა:.
1) G-PRIED – სასწავლო_მეთოდოლოგიური რესურსების კრებული
2) კანონი ზოგადი განათლების შესახებ;
3) www.mastsavlebeli.ge;
4) www.naec.ge;
5) www.mes.gov.ge.