თქვენი ბავშვებისათვის ორენოვნებას (ბილინგვიზმს) მათი ცხოვრების გამრავალფეროვნება შეუძლია.
სამყაროში, რომელიც სულ უფრო მეტად გლობალიზებული და მრავალფეროვანი ხდება, ერთზე მეტ ენაზე საუბრის უნარი შესაძლოა სასურველი თვისება იყოს, მით უმეტეს, რომ ბილინგვიზმი სოციალურ, ეკონომიკურ და ინტელექტუალურ უპირატესობებს იძლევა. ამერიკელების 80 პროცენტს სჯერა, რომ ბავშვები კარგად უნდა დაეუფლონ მეორე ენას საშუალო სკოლის დასრულებამდე. თუ თქვენც გსურთ ორენოვანი ბავშვის აღზრდა, ქვემოთ მოცემულია მტკიცებულებებზე დამყარებული შვიდი რჩევა, თუ როგორ შევუწყოთ ხელი ბავშვებს ორი ენის წარმატებულ ათვისებაში. ზოგიერთი რჩევა უფრო მიესადაგება მათ, ვინც თვითონ უკვე ფლობს ორ ენას, სხვები კი მათთვის იქნება გამოსადეგი, ვინც მეორე ენას არ ფლობს.

1. დაეუფლეთ მეტ ენას

ბავშვების მიერ მიღებული ენობრივი ინფორმაციის რაოდენობა განსაზღვრავს მათი ენობრივი მარაგისა თუ გრამატიკის განვითარებას. რაც მეტია ინფორმაცია, მით მეტია ალბათობა ენის წარმატებით ათვისებისა. მაგალითად, ბავშვებს, რომელთაც ბევრი სიტყვა ესმით, უფრო დიდი ენობრივი მარაგი აქვთ.

2. გაზარდეთ ენის ცოდნის ხარისხი

ენობრივი ინფორმაციის ხარისხი ასევე ახდენს გავლენას ბავშვის ენობრივ განვითარებაზე. აღმზრდელებთან პირისპირ წამახალისებელი საუბრები მნიშვნელოვნად ეხმარება ბავშვებს ენის ათვისებაში. მაგალითად, ბავშვებისთვის წიგნის კითხვა ხელს უწყობს ენობრივ განვითარებას, ტელევიზიით მიღებული ინფორმაცია კი – არა. დაბალხარისხიანი სატელევიზიო გავლენა, როგორც წესი, ასოცირდება ორენოვანი ბავშვების მწირ ენობრივ მარაგთან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეცადეთ მეტი დრო დაუთმოთ პირისპირ საუბრებს, და შეარჩიოთ საგანმანათლებლო ან მაღალხარისხიანი საბავშვო სატელევიზიო პროგრამები.

3. დაიხმარეთ ოჯახი და მეგობრები

ენობრივი ინფორმაციის მრავალფეროვნება ენობრივი ზრდის კიდევ ერთი წინაპირობაა. მრავალენოვან მოსაუბრესთან რეგულარური კავშირი ზრდის ბილინგვურ უნარებს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ნათესავებთან, ბებია-ბაბუასთან, უცხო ენების მცოდნე მეგობრებთან ურთიერთობა სასარგებლოა ბავშვების ენობრივი განვითარებისთვის.

4. შეარჩიეთ სტრატეგია, რომელიც უკეთ მიესადაგება თქვენს ოჯახს

ოჯახის პირობების გათვალისწინებით, თქვენი შვილისათვის ორენოვანი გარემოს შექმნის მრავალი გზა არსებობს. მართალია, არცერთი მიდგომა არ მიიჩნევა ორენოვანი ბავშვის აღზრდის საუკეთესო გზად, გამოარჩევენ რამდენიმეს, რომელიც ხელს უწყობს ორენოვნების განვითარებას. მაგალითად, არსებობს მიდგომა “ერთი ადამიანი – ერთი ენა”, რომელსაც ძირითადად სხვადასხვა ენაზე მოსაუბრე მშობლები იყენებენ. სხვა გავრცელებული მიდგომისას ბავშვი ოჯახში ითვისებს ერთ ენას (როგორც წესი, უმცირესობის ენას), ხოლო სკოლაში მეორეს (როგორც წესი, უმრავლესობის ენას). განსხვავებული სტრატეგია შეიძლება იყოს თქვენს შვილთან კვირის ყოველ დღეს სხვადასხვა ენაზე საუბარი. შეგიძლიათ თქვენი საკუთარი სტრატეგიაც შეიმუშაოთ – მაგ. ზოგიერთი მშობელი აღნიშნავს, რომ თუ ბავშვმა მილიონჯერ უყურა მულტფილმ „გაყინულს“ (Frozen) და ზეპირად ახსოვს ყოველი ფრაზა, იმავე მულტფილმის ესპანურად ყურება მას ესპანური ენობრივი მარაგის ძალდაუტანებლად გამდიდრებაში დაეხმარება.

5. იფიქრეთ ორენოვან განათლებაზე

ადრეული განვითარებისას შესაძლებელია ბავშვის ბილინგვური აღზრდა სხვა ენაზე მოსაუბრე ძიძების ან აღმზრდელების საშუალებით.

როდესაც თქვენი შვილი სასკოლო ასაკის გახდება, შეგიძლიათ იფიქროთ სკოლებზე, სადაც ორენოვანი მოსწავლეები ერთსა და იმავე საკლასო ოთახში სწავლობენ და გაკვეთილებიც ამ ორ ენაზე ტარდება. კვლევები გვიჩვენებს, რომ გარდა ენობრივი განვითარებისა, მსგავსი მიდგომები აკადემიურ მოსწრებასაც აუმჯობესებს.
თუ მსგავსი პროგრამები თქვენს რეგიონში არ არსებობს, არსებობს სხვა ალტერნატივები. უცხო ენის გაკვეთილები სკოლის შემდგომ ან უქმეებზე ასევე უწყობს ხელს მეორე ენის ათვისებას. საკულტო ადგილებიც შეიძლება სასარგებლო რესურსი გამოდგეს, თუკი გსურთ თქვენი შვილი თქვენს რწმენასთან ასოცირებულ ენაზე საუბრობდეს.

6. მიეცით თქვენს შვილს “მართვის სადავეები”

ყურადღება მიაქციეთ მინიშნებებს თქვენი შვილისგან და მიჰყევით მის ინტერესებს. ენობრივი განვითარება ყველაზე წარმატებული მაშინ არის, როცა ბავშვები ყურადღებიან და მგრძნობიარე უფროსებთან ურთიერთობენ. ბავშვი ახალ სიტყვებს მაშინ უფრო ისწავლის, როცა ზრდასრული მისთვის საინტერესო თემებზე ფოკუსირდება და არა პირიქით. სწავლის წასახალისებლად შეარჩიეთ თქვენი შვილისათვის საინტერესო ორენოვანი აქტივობები.

7. განაგრძეთ ბილინგვიზმზე ინფორმაციის მოძიება
მეტი გაიგეთ ბილინგვიზმზე. ორენოვანი ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებით ბევრი მცდარი მოსაზრება არსებობს. მაგ. არსებობს მოსაზრება, რომ ბილინგვიზმი იწვევს ენობრივ დარღვევებს და სწავლასთან დაკავშირებულ პრობლემებს ან ორენოვანი ბავშვები იბნევიან, როდესაც ერთზე მეტ ენას ისმენენ. ეს მითები უკვე გაქარწყლებულია. სინამდვილეში ორენოვანი ბავშვები იმავე სიხშირით აღწევენ წარმატებას, როგორც ერთენოვანი ბავშვები.

დასაწყისისთვის შეგიძლიათ გაეცნოთ რესურსებს Bilingualism Matters Center-იდან და წიგნებს როგორიცაა A Parents’ and Teachers’ Guide to Bilingualism და The Bilingual Family: A Handbook for Parents.
დაბოლოს
მართალია, არ არსებობს უნივერსალური წესები ორენოვანი ბავშვის აღსაზრდელად, მაგრამ მშობლისაგან ყველაზე მნიშვნელოვანია ბავშვის აღმზრდელობითი მხარდაჭერით უზრუნველყოფა. მიდგომა, რომელსაც თქვენ აირჩევთ, დამოკიდებულია თქვენს ოჯახზე, საცხოვრებელ გარემოზე და ხელმისაწვდომ რესურსებზე. იზრუნეთ ბედნიერი ბავშვის აღზრდაზე. ორ ენაზე საუბრის შესაძლებლობა და მისი თანმხლები კოგნიტური, ნევროლოგიური და სოციალური სარგებელი (მხოლოდ) დამატებითი ბონუსია.

https://www.psychologytoday.com/intl/blog/language-and-mind/201903/how-raise-bilingual-child-seven-strategies-success

(ერთი პრემიერის შესახებ)

„მეოცე საუკუნეს ჩვენი კვალი ვერ დავატყვეთ…“

ფრაზა სპექტაკლიდან „მუდამ ერთად“

ცოტა ხნის წინ თავისუფალ თეატრში პრემიერა გაიმართა – რეჟისორმა იოანე ხუციშვილმა მაყურებელს ანკა ვისდეის პიესის „მუდამ ერთად“ მიხედვით დადგმული სპექტაკლი წარუდგინა. ანკა ვისდეი რუმინული წარმოშობის შვეიცარიელი ფრანგულენოვანი დრამატურგია. მისი პიესები, რომელთა უმეტესობა კომედიაა, სხვადასხვა ქვეყნის სცენებზე იდგმება, თუმცა ყველაზე მეტი პოპულარობა ანკა ვისდეის სწორედ პიესამ „მუდამ ერთად“ მოუტანა, რომელიც, ზემოხსენებული უმეტესობისგან განსხვავებით, დრამაა.

როგორც ამბობენ, ავტობიოგრაფიული დრამა.

საზოგადოდ, ავტობიოგრაფიებში ბევრი არაფერი ყრია, თუ მათი მეშვეობით ხელოვანმა რაღაც უფრო დიდი, საერთო, მნიშვნელოვანი არ აჩვენა თანამოსაუბრეს. ამ მხრივ კი მკითხველსაც გაუმართლა და მაყურებელსაც – „მუდამ ერთად“ ავტობიოგრაფიული დრამაა კლასიკური გაგებით და ამ ავტოამბავში ყველას საკუთარი ბედისა და თავგადასავლის ამოცნობა შეუძლია.

ყველას, ვინც იცის, რას ნიშნავს დიქტატურა, მისგან გაქცევის ეპოპეა, ემიგრაცია…

სწორედ ამ თემატურმა სიახლოვემ მისცა მთავარი იმპულსი იოანე ხუციშვილს, „მუდამ ერთად“ სცენაზე გაეცოცხლებინა.

ვინც ამ ახალგაზრდა რეჟისორის შემოქმედებას იცნობს, დამეთანხმება, რომ მისი ახალი ნამუშევრის მოლოდინი ყოველთვის მძაფრი და დამუხტულია; მის სააზროვნო ატმოსფეროსთან, თვითმყოფადი მეტაფორებით სავსე სამეტყველო ენასთან შეხვედრა მაყურებლისგან შინაგან მზაობას, ერთგვარ ესთეტიკურ განწყობას მოითხოვს. ყოველვის იცი, რომ წინ რაღაც საინტერესოზე მეტი გელოდება, მის სპექტაკლზე გატარებული დრო კი კიდევ კარგა ხანს რეზონირებს შენს რეფლექსიაში და ახალ შთაბეჭდილებებად გარდაიქმნება.

მოლოდინი არც ამჯერად გაგვცრუებია – „მუდამ ერთად“ ის სპექტაკლია, რომელიც უნდა ნახოთ. ბანალური ფრაზაა ასევე ბანალური პათოსით, თუმცა აქ ჩემი სათქმელი უფრო მეტს გულისხმობს, ვიდრე მხოლოდ თეატრში მიპატიჟებას:

სპექტაკლი „მუდამ ერთად“ იმ უამრავ პრობლემას და თემას აერთიანებს, რომლებიც ჩვენ, პოსტსაბჭოთა სივრცის შვილებმა გამოვიარეთ – მეტ-ნაკლებად განსხვავებული ფორმით, თუმცა მთავარი საერთო აქცენტებით. სპექტაკლში მოქმედება 1973 წელს იწყება და 1989 წელს მთავრდება. ეს პერიოდი ქრონოლოგიური სიზუსტით ემთხვევა რუმინეთში ნიკოლაე ჩაუშესკუს რეჟიმის ხანას. პიესას ორი გმირი ჰყავს – დები ალექსანდრა და იოანა პოპესკოები. პიესის დასაწყისში ისინი 17 და 18 წლისები არიან, დასასრულს კი  – 35-36 წლისები, ხოლო დრო, რომელიც სცენაზე თამაშდება, მორიგ ადამიანურ დრამას იტევს, გნებავთ, ტრაგედიას, რომელსაც ამჯერად გმირი ნადვილად ჰყავს.

ალექსანდრა დრამატურგობაზე ოცნებობს, იოანა – მსახიობობაზე, მაგრამ რეჟიმი მათ ერთმანეთს აშორებს: ალექსანდრა იძულებულია, ემიგრაციაში წავიდეს. სამშობლოში ის საყვარელ დას, დედას და კაცს ტოვებს, რომელიც წლების შემდეგ იოანას საყვარლად იქცევა.

პიესას მითოსური ფაბულა გასდევს – ამბავი ობერონისა და ტიტანიასი. ისინი შექსპირის კომედიის „ზაფხულის ღამის სიზმრის“ პერსონაჟები არიან, ფერიების (ელფების) მეფე და დედოფალი, რომლებიც, მითის თანახმად, ერთმანეთს საბედისწეროდ ემტერებიან – ცოლ-ქმარი ვერ იყოფს ბავშვს, რომელიც მოკვდავი მეგობრის შვილია და რომელზეც თითოეულს თავისი გათვლა აქვს.

ობერონის და ტიტანიას არქეტიპები შავბნელი აჩრდილებივით მოძრაობენ ალექსანდრას, იოანას და მათი საერთო საყვარელი კაცის ბედისწერაში. იქსოვება შემზარავი, მტკივნეული ამბავი, სადაც ძალიან ჭირს გარჩევა, რა უფრო მძიმე განსაცდელია – ემიგრაცია, ღალატი, დედის სიკვდილი, მარტოობა თუ ენა, რომელსაც ივიწყებ.

მსახიობები ნინო ფილფანი (ალექსანდრა) და თამარ ნიკოლაძე (იოანა) დახვეწილი ოსტატობით ხატავენ თავიანთი გმირების თავგადასავალს, შინაგან წინააღმდეგობებს, ჰარმონიას, კონფლიქტებს.

ნინო ფილფანის გმირის, ძლიერი, მებრძოლი, შინაგანად თავისუფალი ალექსანდრას პროტოტიპი ავტორთან ერთად ყველა ის ქალია, ვინც რეჟიმის პირობებში პროტესტის ნიშნად საკუთარი ბედი გამოძერწა, ვინც ისტორიას საკუთარი ისტორიით დაუპირისპირდა.

ყველა მათგანი ავტორია. გადამდები, დაძაბული, გარდამტეხი თავგადასავლების ავტორი. ისინი უმოქმედოდ ვერ ძლებენ, მათთვის წასვლა წასვლაზე მეტია, მოძრაობის იმგვარი დინამიკაა, რომელსაც სამყაროს სხვა მიმართულებით გადაქაჩვა შეუძლია.

ამიტომაც ლოგიკურია დების ოპოზიციური წყვილიდან სწორედ ალექსანდრას ემიგრანტობა: ის მიდის, რათა გადარჩეს.

იოანა კი რჩება. ბუნებრივია, იმისთვის, რომ ისაც გადარჩეს. თამუნა ნიკოლაძე ნინო ფილფანის გმირს მზრუნველ, ექსტრავერტ იოანას უპირისპირებს. ხაზგასმული ქალურობა, დროდადრო უტრირებული სიკეკლუცე, ყველასა და ყველაფერზე ზრუნვის მოტივით გამართლებული პირადი თუ სამოქალაქო კონფორმიზმი მალავს მის შინაგან პანიკას, ფატალურ შიშს, რომელიც საბოლოოდ მისი პირადი ტრაგედიით სრულდება – ის ვერასდროს გახდება დედა.

ანუ ვერასდროს იქცევა იმად, რაც უკვე არის და ეს ილუზია – დედად ყოფნის ვირტუალური მდგომარეობა – მისი განაჩენია. იოანა დაზე უმცროსია, მაგრამ მაინც „დედაა“. თამუნა ნიკოლაძე მძაფრად და ოსტატურად, მჭახე, მთლიანი ფერებით ხატავს მის შინაგან სამყაროს და მკაფიოდ გამოკვეთს თავის წილ სივრცეს ორ უხილავ ატმოსფეროდ გაყოფილ სცენაზე/სამყაროში.

ხოლო ის, რაც ორივე მათგანს საერთო აქვს, გახლავთ სინაზე. ნინო ფილფანის გმირს ეს შტრიხი მომხიბვლელობას მატებს, იმ სულიერ გრადაციებს უსვამს ხაზს, რომლებსაც სამშობლოსგან შორს მყოფი ადამიანი გაივლის როგორც კოსმიურ პორტალებს, გნებავთ – საიქიოს სკნელებს, თავის სამოთხიან-ჯოჯოხეთიანად. ორივეს ამ სინაზით უყვარს საერთო წარსული და მასთან ერთად მარხავს ბოლოს.

ამ სინაზის მთლიან მოზაიკას ქმნის რეჟისორი რამდენიმე მნიშვნელოვანი მეტაფორით. ერთი მათგანი დაუვიწყარია, განსაკუთრებულად მტკივნეული: მარტინის ბოთლების სცენა როგორც მასკულინური ენერგიის ძალადობის, ამ ძალადობისადმი მორჩილების და მის მიმართ პროტესტის ან, უფრო მარტივად თუ ვიტყვით, დასახიჩრებული, ნაპრალებიანი სიყვარულის მეტაფორა, სადაც ქალი და კაცი ერთად – უკვე სამშობლოა, სამყაროა და ის ჩიხშია.

სცენურ სამყაროს თეო კუხიანიძის მხატვრობა ქმნის. მისი და იოანე ხუციშვილის ტანდემი მაყურებლისთვის უკვე ნაცნობი და სანდოა – მათ არაერთ სპექტაკლზე იმუშავეს ერთად. მინიმუმამდე დაწურული დეკორაცია, მავთულის საზღვრით გამიჯნული სცენა და პარტერი, საზღვრების იმიტაცია სცენაზე – ყველგან ზღვარი, რომელიც მეორეს კვეთს, მიჯნავს ადამიანებს, ქვეყნებს, ტკივილებს, ენებს… დროდადრო ამ მავთულის საზღვრებს, როგორც რადიოტალღებს, ატმოსფეროდან ატმოსფეროში გადააქვთ მუსიკა (მუსიკალური გაფორმება გიორგი ჯიქიასი) და ეს უკანასკნელიც დაძაბულად ერთვება დიალოგში – სპექტაკლის უმეტესი ნაწილი ალექსანდრა და იოანა პოპესკოების მიმოწერაზეა აგებული.

რუმინეთი-შვეიცარია. ორი სამყარო. ფოსტა. ტელეფონი. ორმხრივი წერილები. ცალმხრივი წერილები. პასუხის მოლოდინი. სიცარიელე.

ანკა ვისდეიმ ეს პიესა არატრადიციული დრამატურგიული ხერხით – წერილების ფორმით გადაწყვიტა. შესაძლოა, ეს პიესის სუსტ მხარედაც მივიჩნიოთ – დინამიკური, სხარტი დიალოგის ნაცვლად ვრცელი მიმოწერის კითხვა უწევს მკითხველს, ტექსტი ლიტერატურული უფროა, ვიდრე დრამატურგიული. ამის გათვალისწინებით, რეჟისორსაც დიდი თავსატეხი ჰქონდა – როგორ „დაედგა წერილები“ ისე, რომ არც მოსაწყენი ყოფილიყო და დრამატურგის არჩევანისთვისაც გაეწია ანგარიში, ბოლოს და ბოლოს, მიმოწერა ამ ამბავში ყველაზე ზუსტი მოცემულობაა, ბუნებრივი მოვლენა. იმ დროში სხვანაირი კავშირი ემიგრანტსა და მის ოჯახს შორის არ იქნებოდა.

რეჟისორმა ეს სიზუსტე სპექტაკლის ერთ-ერთ ძლიერ მხარედ აქცია – მიმოწერის ფორმა თავისი ექსპრესიით, საინტერესოობით მთლიანად ემთხვევა შინაარსს. დების წერილებს მაყურებელი კითხულობს და „მესიჯებს“ იღებს. ამ დიალოგში ყველაფერი ცხადი და გარკვეულია.

პოპესკოების ისტორია ძალიან ჰგავს ჩვენს უახლეს წარსულსაც, ეს უკვე ვთქვი. მაგრამ სპექტაკლის მსვლელობისას რამდენჯერმე წამიერი თავის ტკივილივით გაიელვებს მაყურებლის სმენაში ისეთი ახლობელი ფრაზები, როგორებიცაა, მაგალითად: „ჩვენ პოეტური ერი ვართ…“ ან „ჩვენი ენა ჩვენივე სიღრმეებიდან, ჩვენი ნაწლავებიდან და გაშიშვლებული ძარღვებიდან მოდის…“ ფონად ქცეულ პროექტორზე კი გადის დოკუმენტური ქრონიკის კადრები – ოკუპაციის, დარბეული მიტინგების, ეკონომიკური კრიზისის, დიქტატურის მსხვერპლთა… ეს ყველაფერი საერთოა, ჩვენი ცხოვრების ფონია, ის სინამდვილეა, რომელსაც ბევრმა გაქცევით დააღწია თავი, ბევრი კი ჩარჩა და ჩაიჩეხა მასში, ან შეეგუა, გადარჩა და მერე ყველაფერი თავიდან დაიწყო…

სპექტაკლში ბევრი კითხვა ისმის. ისინი რიტორიკულიცაა და კონკრეტულიც. სად არის სამშობლო, რა ემართება მას ადამიანთან ერთად? რა ჯობია – წასვლა თუ დარჩენა? ერთ-ერთი კითხვა კი ფინალური ინტონაციისაა, ერთგვარი ანტიკამერტონია, რომელიც ახალი ისტორიის დასაწყისს ამხელს:

რა იქნება ამის შემდეგ?

თუკი უახლეს წარსულს და თანამედროვე პროცესებს თვალს გადავავლებთ, ეს კითხვა ბევრგან ამოტივტივდება როგორც რაღაც ფატალური და უმნიშვნელოვანესი გამოცდილების მიზეზიც და შედეგიც. დიქტატორული რეჟიმები დაემხო, ქვეყნებმა იმპერიებისგან თავის დახსნა ისწავლეს, ტირანებიც სამაგლითოდ გასამართლდნენ, მაგრამ მაინც ისმის ადამიანთა საბედისწერო ხმები: რა იქნება ამის შემდეგ?

ყველანი რაღაცას ვსწავლობთ ერთმანეთისგან. უფრო სწორად, ვხედავთ, ვისმენთ და ეს შთაბეჭდილებები ჩვენს სულიერ წყობაში ბუნებრივად ილექება. ხელოვნება მას თავის ენაზე თარგმნის. თეატრი ცხოვრებასთან ერთად შეიქმნა, ის მის ალტერნატივად უნდა დარჩეს, მის მჭახე ანარეკლად, ხშირად გამაღიზიანებელ, გამომწვევ პროვოკაციად, ცხოვრების ავანტიურად, რათა დროის ნაღვლიან მედინობაში ადამიანურმა რეფლექსებმა გაძლონ და ცხოველმყოფელობა შეინარჩუნონ, სამყაროსთან კავშირი შეინარჩუნონ, არ მოდუნდნენ, იფხიზლონ.

დღეს იშვიათად ნახავთ სპექტაკლებს, სადაც თეატრის ეს იდეა თავისი თავდაპირველი შინაარსით დაცული და გააზრებულია. სამწუხაროდ, ისევ მოდურია კლიშეები და იდეოლოგიები (ისინი თავბრუდამხვევი სისწრაფით ცვლიან ერთმანეთს და სულ უფრო აშორებენ თეატრს მაყურებელს, როგორც ცხოვრებას – ადამიანს, მისი მთლიანობის, დრამატიზმის, იდეის აღმქმელს და განმახორციელებელს), დღეს მოდურია ის აზრიც, რომ თანამედროვე თეატრებმა (გნებავთ, სახელმწიფო თეატრი იგულისხმეთ, გნებავთ, კონკრეტული შენობები, სადაც სცენა და პარტერი ამ სახელოვნებო სივრცეს გულისხმობს) თავისი დრო მოჭამეს და ლპებიან.

ყველა აზრს აქვს არგუმენტი და ამაზე მსჯელობაც კრიზისის დაძლევის ერთ-ერთ გზად მიმაჩნია.

თუმცა ახლა ამაზე არ ვლაპარაკობ. მე ერთი პრემიერის შესახებ გიამბეთ, რომელიც უნდა ნახოთ.

ნახოთ, გაიხსენოთ, იფიქროთ.

ტკივილების ნუ შეგეშინდებათ. მათ მანათობელ ძალაზე ცხოვრებისეული მაგალითები მეტყველებს. ყველაზე სანდო, უტყუარი და გამოცდილი მაგალითები.

როგორც ცნობილია, სწავლა-სწავლება უწყვეტი პროცესია,რომელიც მიმდინარეობს ახალი გამოწვევებისა და სიახლეების დანერგვის პარალელურად. იმისათვის რომ თანამედროვე მასწავლებელი მზად იყოს ახალი გამოწვევებისთვის, ის მუდმივად უნდა ვითარდებოდეს . იგი ვალდებულია ახალი მიდგომებითა და მრავალფეროვანი აქტივობებით უზრუნველყოს ახალი თაობა, განუვითაროს სოციალური უნარები და აუმაღლოს ცოდნის დონე,დაგეგმოს და ჩაატაროს  შედეგზე ორიენტირებული, მოსწავლის საჭიროებებსა და ინტერესებზე მორგებული გაკვეთილები.ამიტომაც ისმის კითხვა,რა ეხმარება   მასწავლებელს მის პროფესიულ წინსვლაში-გამოცდა თუ პროფესიული განვითარების სქემა?  ვფიქრობ,  ერთი  ავსებს მეორეს,  გამოცდა ერთის მხრივ, ადასტურებს მასწავლებლის  კომპეტენციას, ხოლო  ამის შემდეგ იგი იწყებს ზრუნვას თვითგანვითარებაზე ტრენინგებით, სტაჟირებით, კონფერენციებით და სხვა მეთოდებით. მინდა მოგიყვეთ საკუთარი გამოცდილების მაგალითზე, რამდენიმე წლის წინ, როცა სქემაში ჩავერთე, მინდა ვაღიარო , სკეპტიკურად ვიყავი სქემის მიმართ განწყობილი,მაგრამ ახლა, როცა ვაჯამებ ჩემ მიერ განვლილ წლებს, მინდა ვისაუბრო, თუ რა მომცა ტრენინგებმა, კონფერენციებმა და სტაჟირებამ  უცხოეთში.

2011 წელს ჩავერთე ამერიკის საელჩოსა და ორგანიზაცია PH Inernational მიერ დაგეგმილ გრძელვადიან ტრენინგებში ინგლისური ენა სამოქალაქო განათლებაში(ELCI), სადაც მივიღე გამოცდილება ინტეგრირებული გაკვეთილების დაგეგმვა/ჩატარებაში, ჩავატარე  სამოქალაქო განათლებასთან ინტეგრირებული გაკვეთილები, იყო საინტერესო თემები: მოხალისეობა, პროფესიების შერჩევა, ტოლერანტობა და სხვა,  მაგრამ მათგან გამოვყოფდი ერთ-ერთ გაკვეთილს, რომელიც უკავშირდებოდა მოქალაქეობრივ მოვალეობას, არჩევნებში მონაწილეობას. მოსწავლეებმა საინტერესოდ წარმოაჩინეს არჩევნების პროცესი, ჩაატარეს ადგილობრივი არჩევნები, მოამზადეს პროგრამები, შეხვდნენ მოსახლეობას და გააცნეს იგი, დასვეს და უპასუხეს მწვავე შეკითხვებს, და გაითამაშეს არჩევნების მთელი პროცესი: ამომრჩეველი, კომისიის წევრები, დამკვირვებლები, ჟურნალისტები, ხმის დათვლის პროცედურა.

გაკვეთილი ძალიან სახალისო და პროდუქტიული იყო. უცხოელი ექსპერტისგან, რომელიც   ესწრებოდა გაკვეთილებს და აწარმოებდა დაკვირვებას,  ვისწავლე, თუ როგორ უნდა მივიღო და გავცე უკუკავშირი, რაც ყველაზე რთული პროცესია სწავლა/სწავლების პროცესში. ვატყობდი, როგორ ვიზრდებოდი გაკვეთილიდან გაკვეთილამდე. ამ  საინტერესო ტრენინგებს მოყვა საზაფხულო სკოლა, დატვირთული საინტერესო კონფერენციებით, ტრენინგებით და პრეზენტაციებით, ყველა რეგიონის ხუთი წარმატებული მასწავლებელი ვუზიარებდით მიღებულ ცოდნას ერთმანეთს და ვიღებდით  რჩევებს. ეს ყველაფერი გაგრძელდა ამერიკის შეერთებულ შტატების საზაფხულო სკოლაში, სადაც 22 დღის განმავლობაში ვესწრებოდით  უცხოელი ექსპერტებისა და ტრენერების  მიერ ჩატარებულ ტრენინგებს  საინტერესო და ჩვენს გაკვეთილზე მორგებული აქტივობებითა და მეთოდებით, ვისწავლე, თუ როგორ უნდა დამეგეგმა გაკვეთილი სწორად, დამესახა მიზანი და შემერჩია მიზანთან შესაბამისი აქტივობები, როგორ შემედგინა შეფასების რუბრიკები. ასევე ვისწავლე როგორ დამეგეგმა ტრენინგი და შემექმნა მოდული, ერთ-ერთი მოდული  იყო „ზეპირმეტყველების უნარ-ჩვევის განვითარება როლური თამაშების დახმარებით“. დაგროვილი ცოდნა და გამოცდილება კი გავუზიარე საკუთარ მოსწავლეებს და კოლეგებს. ასევე გამოვარჩევდი მასწავლებელთა სახლისა და ბრიტან

ული საბჭოს ერთობლივად დაგეგმილ სტაჟირებას დიდ ბრიტანეთში, სადაც მაღალკვალიფიციური ტრენერები და ექსპერტები გვასწავლიდნენ, როგორ გადავაქციოთ ყველა თემა და აქტივობა საკომუნიკაციო აქტივობად, როგორ გავუადვილოთ მოსწავლეებს გრამატიკის სწავლა, რაც ყველაზე რთული პროცესია ინგლისური ენის სწავლებაში. ერთ-ერთი გაკვეთილი , რომელიც ბრიტანეთში დავგეგმე და ჩავატარე იყო „ღიმილების“ გამოყენება სასაუბრო და წერითი უნარ-ჩვევის გასავითარებლად. მოსწავლეები ირჩევენ  წინასწარ მომზადებულ „ღიმილებს“(emojiis) და ადგენენ მოთხრობას სევდიანს ან მხიარულს, ხოლო სხვა ჯგუფის მოსწავლეები შეცვლიან სევდიანს პოზიტიურად ან პირიქით. ასევე მინდა გამოვყო ამერიკის საელჩოსა და შავი ზღვის უნივერსიტეტის მიერ ინიცირებული რეგიონალური კონფერენცია, სადაც უცხოელმა და ქართველმა მასწავლებლებმა ერთმანეთს გავუზიარეთ მრავალფეროვანი აქტივობები, ტექნოლოგიების გამოყენება, როგორ გამოვიყენოთ facebook მართლწერის გასაუმჯობესებლად, ვისწავლე kahoot გამოყენება გაკვეთილზე. მიღებული ცოდნა დავნერგე საკუთარ გაკვეთილზე: შევქმენი მერვე კლასელთა ჯგუფი და დავწერე კითხვები თავისუფლების ქანდაკებასთან დაკავშირებით, მოსწავლეები კი პასუხობდნენ წერილობით, ხოლო მართლწერის შეცდომებს ასწორებდნენ სხვა მოსწავლეები. იგივე აქტივობა გავაკეთე  kahoot -ის გამოყენებით, სადაც მოსწავლეებმა ბევრი მათთვის უცნობი ინფორმაცია დააგროვეს.

მასწავლებლის კარიერული ზრდისათვის აუცილებელია ზემოთ აღნიშნული აქტივობები, მასწავლებელი, საჭიროების მიხედვით, უნდა ესწრებოდეს ტრენინგებსა და კონფერენციებს და  მიღებული ცოდნა და გამოცდილება   დანერგოს  საკუთარ მოსწავლეებთან და კოლეგებთან.

მგონია, რომ სწავლების დაწყებით საფეხურზე ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ ბავშვის ფანტაზიისა და წარმოსახვის განვითარებაა. თუ ჩვენს მოსწავლეებს მივაჩვევთ, იფიქრონ, წარმოისახონ და საკუთარი სამყაროები შექმნან, სამომავლოდ აუცილებლად მოუნდებათ რაღაც ახლის გამოგონება, აღმოჩენა ნებისმიერი მიმართულებით, მათემატიკა იქნება ეს, ქიმია, ფიზიკა თუ ლიტერატურა.

ჩვენი მიზანი უნდა იყოს, ბავშვებმა არსებული, დაწესებული ჩარჩოების მიღმა დაიწყონ ფიქრი, არ დასჯერდნენ სახელმძღვანელოში მოცემულ ტექსტებს, ამოცანებს, თეორიებს, ფაქტებს – მოიძიონ, იფიქრონ, შექმნან საკუთარი. რატომ არ შეიძლება, დავალებად არა წიგნში დაბეჭდილი რომელიმე ავტორის ტექსტი მივცეთ, არამედ კლასშივე შექმნილი საკუთარი მოთხრობა და საკუთარი პერსონაჟები თავადვე დავახასიათებინოთ, საკუთარი ტექსტების დასასრული შევაცვლევინოთ და ალტერნატიულ გზებზე დავაფიქროთ?

წლის ბოლოს კი კლასის სახელმძღვანელო შევქმნათ და პრეზენტაციაც გავმართოთ.

მინდა, გაგიზიაროთ რამდენიმე აქტივობა და რესურსი, რომელთა დახმარებით თქვენი ბავშვები მიეჩვევიან ახლის შექმნას, გახდებიან გამბედავები, დაამარცხებენ მორცხვობას და შიშს, მკითხველებიდან, მსმენელებიდან ავტორებად და გამომგონებლებად იქცევიან.

ა ს ო ც ი ა ც ი ო ბ ა ნ ა

ეს ერთ-ერთი ყველაზე სახალისო რამაა, რისი კეთებაც გაკვეთილზე შეიძლება. მისი იდეა ასოციაციებით და სახეებით აზროვნებაა. ავითარებს შემოქმედებით ხედვას და წარმოსახვას.

მასწავლებელი ყოველგვარი შესავლის გარეშე ეუბნება ერთ-ერთ მოსწავლეს: „მითხარი სიტყვა, რომელიც, აი, ამ წამს გაგახსენდა“. მოსწავლე ამბობს, მაგალითად: „მზე“. მასწავლებელი ამ სიტყვას დაფაზე წერს ფერადი ცარცით ან მარკერით. მერე მეორე მოსწავლეს ეკითხება: „რა გაგახსენდა სიტყვა მზეზე?“ მოსწავლემ შესაძლოა თქვას: „კოსმოსი“. შემდეგ სხვა მოსწავლეს ვთხოვთ გვითხრას, რა გაახსენდა კოსმოსზე. ასე პროცესში მთელი კლასი ჩაერთვება და თითოეული მოასწავლე დაასახელებს იმ სიტყვას, რომელიც კონკრეტული სიტყვის გაგონებისას უცებ, ასოციაციურად მოუვიდა თავში. არ არის აუცილებელი, სიტყვებს შორის ლოგიკური კავშირი იყოს. შესაძლოა, ისინი საერთოდ არ შეესაბამებოდეს ერთმანეთს. საბოლოოდ სიტყვების მთელ ჯაჭვს ვიღებთ, მაგალითად, ასეთს:

მნიშვნელოვანია, თამაშში ყველა ბავშვი ჩაერთოს და ყველას ნათქვამი სიტყვა დაიწეროს დაფაზე. ბავშვებს ვთხოვთ, ამ სიტყვების გამოყენებით შეადგინონ პატარა ამბავი, რომელსაც ექნება ორიგინალური დასაწყისი, საინტერესო სათაური და ლოგიკური დასასრული. მათ უნდა გამოიყენონ ყველა სიტყვა და, რა თქმა უნდა, სხვა სიტყვების შეუზღუდავი რაოდენობა.

როდესაც ბავშვები წერას დაასრულებენ, ავტორის სკამზე კითხულობენ, მერე კი ერთად განვიხილავთ, როგორ შეიძლება ერთი და იმავე სიტყვებით სხვადასხვა ამბის მოფიქრება.

„კარგი სკოლას“ რესურსი

https://kargiskola.ge/dawere/ – შევდივართ მითითებულ ლინკზე და ვწერთ მოთხრობას. შესაძლოა, ბავშვებმა ინდივიდუალურად გამოთქვან მოსაზრებები და საბოლოოდ ტექსტი კლასის საერთო ნამუშევრად იქცეს. თუ ამბავი საინტერესო გამოვიდა და ბავშვებმაც გამოთქვეს სურვილი, საინტერესო იქნება ხელნაკეთი წიგნის დამზადება, რომელსაც მერე პრეზენტაციაზეც წარადგენთ, მოიწვევთ მშობლებს, ბავშვები წინასწარ იმუშავებენ წიგნის რეკლამაზე, დაამზადებენ სარეკლამო ბროშურებს და სხვ.

მათემატიკა როგორც ამბავი

ვამზადებთ სამ ქისას: რიცხვებისას, მოქმედებებისას და სიტყვებისას. ერთ ქისაში სიტყვები ყრია, მეორეში – რიცხვები, მესამეში – მოქმედებები. ბავშვები მუშაობენ წყვილებად. თითოეულმა წყვილმა ქისებიდან უნდა ამოიღოს: ხუთი სიტყვა, ორი რიცხვი და ერთი მოქმედება (რაოდენობა შეიძლება მიზნის შესაბამისად ცვალოთ) და მათი მეშვეობით შეადგინოს ამოცანა. საკუთარ ამოცანებს წყვილები ერთმანეთს უცვლიან და ხსნიან.

გამოიგონე თამაში

სამაგიდო თამაშის გამოგონება ის აქტივობაა, რომელიც ყველა ბავშვს ძალიან უყვარს. ამ დროს პროცესში ყველა ბავშვია ჩართული. სამაგიდო თამაშის შექმნა შეიძლება მათემატიკასაც მოარგოთ, ქართულსაც და ისტორიასაც. თავდაპირველად ბავშვებს თამაშის იდეისა და კონცეფციის მოფიქრებაში დაეხმარეთ, შემდეგ შეადგინეთ თამაშის წესები (ამ გზით მოსწავლეები, საზოგადოდ, წესების მნიშვნელობასა და საჭიროებასაც გაიაზრებენ), მოიფიქრეთ თამაშის შინაარსი, მაგალითად, მონაწილემ უნდა გადალახოს დაბრკოლებები და დავალებები მიიღოს ბარათებით ან სათამაშო დაფაზე იპოვოს დამალული გამოცანები. აღნიშნული აქტივობა შეგიძლიათ თემის შესაჯამებლადაც გამოიყენოთ. მაგალითად დავალებები ერთი კონკრეტული ტექსტიდან იყოს ან გამრავლება/გაყოფას ეხებოდეს. შეიძლება ცნობილი „მონოპოლიის“ სტილის თამაშის მოფიქრებაც. დიდ ფორმატზე ბავშვები ხატავენ თამაშის შინაარსის შესაფერის ფონს, ნაპირებს კი ყოფენ უჯრებად, რომლებიც დანომრილია ან სხვადასხვა სიმბოლოთია მონიშნული. ცალკე მზადდება ბარათები. ისინიც დანომრილია ან თამაშის დაფის იდენტური სიმბოლოებითაა გაფორმებული. მონაწილე აგორებს კამათელს. თუ ორიანი შეხვდა, დასაწყისიდან ორი უჯრით გადაადგილდება (გადაადგილებისთვის შეიძლება გამოიყენოთ ფიგურები, რომლებსაც ასევე ბავშვები დაამზადებენ) და რომელ ნომერზეც/სიმბოლოზეც მოხვდება, მის შესაბამის ბარათს მიიღებს, რომელზეც დავალება წერია. თუ ამოხსნა, უფლება აქვს, გააგრძელოს თამაში, თუ ვერა – ერთი უჯრით უკან იხევს (ამ წესსაც თამაშის შექმნისას ადგენენ). იმარჯვებს ის, ვინც თამაშის დასასრულამდე პირველი მივა.

შეიძლება ლაბირინთის დახატვაც. მოთამაშეებმა უნდა გაიარონ ლაბირინთი და გზადაგზა მასში მითითებული დავალებები შეასრულონ. სათამაშოდ შეიძლება სტუმრებიც მოვიწვიოთ. ასე მიღებული ინფორმაცია ბავშვებს არასდროს დაავიწყდებათ.

აღნიშნული აქტივობები ავითარებს შემოქმედებითობას, გამომგონებლობას, აღვივებს პოზიტიურ განწყობას, რაც უაღრესად მნიშვნელოვანია სწავლის დაწყებით საფეხურზე.

იმ დღეს ფერიდე კვაჭანტირაძესთან ვიყავით. მე, სოფო გელუკაშვილი, ციური კოჭლაშვილი და ლევან თაქთაქიშვილი. მისი თანამშრომლები ანუ.  საუკუნის ბიბლიოთეკარის წოდება გადავეცით.  ფერიდე პატარა ოთხაში იწვა. ავად იყო. როცა ბიბლიოთეკაში მუშაობა დავიწყე, მეორე დღესვე მოვიდა კაფანდარა, ცოცხალთვალებიანი ქალი. რარიტეტის გამგე ვარ და წიგნის მუზეუმი უნდა გავაკეთოთო. ასე, დაბეჯითებით. ხუთი წელი დაგვჭირდა და გავაკეთეთ. მაშინ ძნელად წარმოიდგენდა ადამიანი, მაგრამ რაც ფეროს უნდოდა, ყველაფერი სრულდება. მაშინც მითხრა, რაღაც სიურპიზი მაქვსო, ზუსტად ვიცი, ეს სიურპიზი, რამე კატალოგის მომზადება იქნებოდა. დამიდასტურა კიდეც. ფერიდე ხომ ბიბლიოთეკით ცხოვრობდა – მისი სიურპრიზები, სიხარულებიც და დღესასწაულებიც ბიბლიოთეკის ირგვლივ ტრიალებდა.

ჰოდა, ფერიდე წავიდა.

მაგრამ, მე მაინც ვესაუბრები. ჰოდა, გამარჯობა ფერიდე. ალბათ გახსოვს, ამასწინ რომ მოვედით და საუკუნის ბიბლიოთეკარის სერთიფიკატი მოგიტანეთ (რაც ალბათ ცოტა ადრეც უნდა გვექნა), მერე ღიმილი გამოვიგონეთ და რაღაც სასაცილო ამბების მოყოლა დავაძალეთ თავს, შენც რომ აგვყევი და იცინოდი, კიდევ ოცი წელი უნდა ვიცხოვროო, ბიბლიოგრაფია უნდა დავამთავროო და სიურპრიზად გამოგიგზავნოო.

გამოვედით და ერთ საათში დამირეკე, მე მაგას ვერ მოვასწრებო. კაი, რას ამბობთ მეთქი – ვითომ მხიარულად გიპასუხე. ვიციო, რასაც ვამბობო. შენ ყოველთვის იცოდი, რასაც ამბობდი. მაშინაც, როცა წიგნის მუზეუმის გაკეთების ჯერაც უტოპიურ იდეაზე მესაუბრებოდი და მაშინაც, როცა სოფელ-სოფელ ფოტოების გასაციფრებლად დაგვყვებოდი. შენ უასაკო ადამიანი იყავი, ანუ უფრო უკეთ – სულ ძალიან ახალგაზრდა. ახლაც ასეთი ხარ, უბრალოდ სხვა სამყაროდან კითხულობ ამ წერილს და მე მინდა დაგპირდე, რომ იმ და კიდევ ორ სურვილს, რაც მაშინ ტელეფონში მითხარი აუცილებლად აგისრულებთ.

შეხვედრით კი ზეციურ ,,რარიტეტში” შევხვდებით, სადაც დღეიდან იცხოვრებ, მე კი დროებით შემომატარებენ და პირველად, რა თქმა უნდა, შენ შემეგებები და მეტყვი: გიორგი, დაჯექი ორი წუთით ახლა და მომისმინე!

ჩემს მაგიდაზე მედალი დევს. მის ერთ მხარეს ქიმიური კოლბაა გამოსახული. კოლბიდან აირის ბუშტუკები ამოდის, კოლბაში კი ლამაზფოთლება მცენარე მოჩანს. მეორე მხარეს წარწერაა: „მოლდოვას ქიმიკოსთა საზოგადოება“. მედალი 2017 წელს კიშინიოვში, სამეცნიერო კონფერენციაზე, ქიმიის პოპულარიზაციისთვის გადმომცეს.

მხოლოდ მედალს კი არა, ყველაფერს ორი მხარე აქვს. საქმე ის არის, რომელი მხრიდან შეხედავ. მაგალითად, დღეს ქარიანი ამინდია, სამაგიეროდ, უკვე აპრილია. ამიტომ, დაე, იყოს ქარი – გაზაფხული თავისას გაიტანს. არადა, ხომ შეიძლებოდა, ზამთრის დამდეგი ყოფილიყო – უფრო საწყენი არ იქნებოდა?

გვერდით არაქისი მიდევს და ბეჯითად შევექცევი. სასარგებლო რამაა, გემრიელიც, მაგრამ მარილიანია… რა უშავს… იყოს ხანდახან არაქისი მარილიანი.

ამ საღამოს გეგმის მომდევნო პუნქტი ლიმონიანი ჩაია. ჩაი აუცილებლად ლიმონიანი უნდა იყოს, რადგან, არც მეტი, არც ნაკლები, ჯანი როდარის „ჩიპოლინოს“ გადაკითხვას ვაპირებ. ჰო, ზღაპარია, მაგრამ ზოგჯერ ზღაპრებში იმდენი სიმართლეა…

ჩიპოლინო ხახვისთავა ბიჭუნაა. მამამისს, მოხუც ხახვ ჩიპოლონეს, ციხეში სვამენ. მიზეზს არ იკითხავთ? – პრინც ლიმონს შემთხვევით ფეხზე ფეხი დააბიჯა. პრინცს კი კოჟრი ჰქონია და ძალიან გამწარებულა. ჩიპოლინო მამას გათავისუფლებას ჰპირდება, და-ძმებს სახლში ტოვებს და მამის დასახმარებლად მიდის. ქვეყანას გულქვა პრინცი ლიმონი და გრაფინია ალუბლები განაგებენ, რომლებსაც სასტიკი მოურავი სენიორ პომიდორი ემსახურება. ბიჭი ბევრ დაბრკოლებას გადააწყდება, თუმცა ბევრ ახალ მეგობარსაც შეიძენს. სწორედ მათი მეშვეობით პოულობს სამართალს და იმარჯვებს.

პრინცი ლიმონი ერთი გაზულუქებული ლიმონუკაა. კარგი ცხოვრება უნდა და ახალ-ახალ გადასახადებს აწესებს. ჯერ – ჰაერზე… ჰო, თუ ფული არ გაქვს, ამდენს ნუ სუნთქავ! მერე – წვიმაზეც: უბრალო წვიმა – 100 ლირა, ძლიერი წვიმა – 200 ლირა, კოკისპირული – 300 ლირა.

თუმცა ზოგჯერ ლიმონუკასაც უნათდება გონება და ამბობს:

– ღმერთო, მეგობრებისგან დამიფარე, მტრებს ისედაც გავუმკლავდებიო.

“მეგობრებში” უთუოდ ფარისევლებს გულისხმობს, მაგალითად, სენიორ პომიდორს.

ლიმონი გიყვართ?

ბერძნული მითოლოგიის თანახმად, ჰერა ზევსზე რომ ქორწინდებოდა, მზისფერი ვაშლები მიართვეს და უთხრეს, რომ მათი არომატი გონებას ანათებდა, კანი და თესლი გულს აჯანსაღებდა, წვენი კი წყურვილს კლავდა.

ატლანტის ქალიშვილები, ჰესპერიდები, ზღაპრულ ბაღში ოქროს ვაშლებს დარაჯობდნენ. მეფე ევრისთევსმა ჰერაკლეს ამ ვაშლების მოტანა დაავალა. ჰერაკლემ ბაღი იპოვა, მაგრამ ვაშლების მოდარაჯე ურჩხულთან ჭიდილს ისევ ატლანტის მოთაფვლა ამჯობინა და დაიყოლია კიდეც, ვაშლები დაეკრიფა მისთვის. სანამ ტიტანი ვაშლების კრეფით იყო გართული, ჰერაკლეს მის ნაცვლად ეჭირა ცის თაღი.

სკანდინავიურ ლეგენდებშიც ახსენებენ „უკვდავების ოქროს ვაშლებზე“, რომლებიც ადამიანებს ჯანმრთელობას და დღეგრძელობას ანიჭებდა.

მიხვდით ალბათ – „ოქროს ვაშლი“ ლიმონია.

ჰოდა, რას ფიქრობთ ლიმონზე?

ლიმონი გემრიელია, შეიცავს C ვიტამინს, ლიმონიანი წყალი სასიამოვნო დასალევია და მეტაბოლიზმს აჩქარებს. ლიმონი წიდისგანაც ათავისუფლებს ორგანიზმს და იმუნიტეტს აძლიერებს.

აი, დაახლოებით ასეთი იქნება თქვენი პასუხები.

თუმცა მედალს ორი მხარე აქვს.

ლიმონი მართლაც გემრიელია და C ვიტამინსაც მართლა შეიცავს, თუმცა ეს უკანასკნელი ლიმონის კანში უფრო მეტია, ვიდრე რბილობში. ლიმონიანი ჩაიც ბევრს ვერაფერს შესძენს იმუნიტეტს, რადგან ადუღებულ წყალში მოხვედრილი C ვიტამინი მაშინვე დაიშლება და ლიმონისგან მხოლოდ სასიამოვნო გემო დარჩება, რომელსაც ჩაის ლიმონმჟავა მისცემს. ისე, თუ C ვიტამინის მიღებაზე მიდგა საქმე, ბულგარულ წიწაკაში ის გაცილებით მეტია. ერთი ბულგარული წიწაკა ამ ვიტამინის სამი დღის ნორმას შეიცავს. ლიმონს თუ უმად მივირთმევთ, ვიტამინი მართლაც მოხვდება ჩვენს ორგანიზმში, მაგრამ განა რამდენი ლიმონის ჭამას შევძლებთ? ცოტა ძნელია და… სახიფათოც.

ეს ამბავი ჩემს ბავშვობაში მოხდა. ერთ საავადმყოფოში გოგონა მიუყვანიათ ბრმა ნაწლავის მწვავე შეტევით. ეს ერთი შეხედვით მარტივი ოპერაცია პაციენტმა, წესით, იოლად უნდა გადაიტანოს, გოგონა კი საოპერაციო მაგიდაზე გარდაიცვალა, სისხლდენა ვერ შეუჩერეს. რა აღარ სცადეს, მაგრამ ამაოდ. მიზეზი მოგვიანებით გაირკვა: გოგოს გახდომის მიზნით ბოლო ხანს 200 ცალი ლიმონი უჭამია… შედეგად სისხლმა შედედების უნარი დაკარგა. წესით, ექიმებს წინასწარ უნდა აეღოთ სისხლი და განესაზღვრათ ფიბრინოგენი, კოაგულოგრამა გაეკეთებინათ, რომ ოპერაციისთვის შესაბამისად მომზადებულიყვნენ… გოგოს კი აზრადაც არ მოსვლია, ლიმონის შესახებ ეთქვა – რა იცოდა, მისი ჭამა ასე ძვირად თუ დაუჯდებოდა.

რატომ მოხდა ეს ტრაგედია?

ლიმონი გლიკოზამინოგლიკან ჰეპარინს შეიცავს, რომელიც სისხლს ათხევადებს. გლიკოზამინოგლიკანები შემაერთებელი ქსოვილის ჰეტეროპოლისაქარიდებია. ეს ნიშნავს, რომ მათში მონომერების როლს დისაქარიდები ასრულებს, რომლებიც ორი მარტივი შაქრისგან შედგება. ერთ-ერთი ასეთი ჰეტერონახშირწყალი ჰეპარინია. მისი მოლეკულური მასა 5-15 კილოდალტონია. დიდი რაოდენობითაა შემაერთებელი უჯრედების გრანულებში, გვხვდება ღვიძლში, ფილტვებსა და კანში.

ჰეპარინი ბუნებრივი ანტიკოაგულანტია. თრომბინის ინაქტივაციას იწვევს და სისხლის შედედებას ამუხრუჭებს. მედიცინაში ჰეპარინი გამოიყენება როგორც სტაბილიზატორი სისხლის შენახვის დროს. კლინიკებში მას იყენებენ როგორც სამკურნალო საშუალებას სისხლძარღვებში თრომბის წარმოქმნის თავიდან ასაცილებლად.

ესეც მედლის ორი მხარე. ლიმონი ზედმეტ წონას ვერ ამარცხებს. მისი ზომიერი მოხმარება თრომბის წარმოქმნისგან ბუნებრივად გვიცავს, გადაჭარბებამ კი შესაძლოა საგრძნობლად დააქვეითოს სისხლის შედედების უნარი.

ბოლოდროინდელი კვლევების თანახმად, ლიმონი და სხვა ციტრუსები ფლავონოიდ ჰესპერიტინს შეიცავს. აღმოჩნდა, რომ ჰესპერიტინის ხშირი მოხმარება ცხოველებში ქოლესტერინის დონეს და ათეროსკლეროზის რისკს ამცირებს. თუმცა ჰესპერიტინიც და სხვა ფლავინებიც მხოლოდ ციტრუსების კანშია, შესაბამისად, მხოლოდ კანის შეჭმისას ამუშავდება.

შესაძლოა, ამით აიხსნებოდეს ტემსენის უნივერსიტეტის პროფესორის ბენასა ჰუსინის ჩანაწერი: „სხვადასხვა ტიპის მრეწველობაში ფართოდ იყენებენ სინთეზურ საღებრებს. ნარჩენები უმეტესად წყალში ხვდება, რაც ეკოლოგიას დიდ დარტყმას აყენებს. გამოსავალი ისევ ბუნებამ გვიკარნახა. ჩვენს გაოცებას საზღვარი არ ჰქონდა, როცა აღმოჩნდა, რომ ჩვეულებრივი ლიმონის და ფორთოხლის კანს შესწევს უნარი, აუვნებელყოს წყალში მოხვედრილი სინთეზური საღებრების ნარჩენები“.

ლიმნის რბილობში დიდი რაოდენობით ლიმონმჟავაა. რა შეიძლება გავაკეთოთ ლიმონმჟავათი გაკვეთილზე ან კლუბური მუშაობისას?

გავზარდოთ კრისტალი? რატომაც არა? დაგჭირდებათ ჭიქა, კოვზი, 250 გ ლიმონმჟავა, გამოხდილი წყალი და საკვები საღებავი.

ჭიქაში ჩავასხათ 100 მლ წყალი. გავხსნათ მასში ლიმონმჟავა. ჭიქა თბილი წყლით სავსე კონტეინერში მოვათავსოთ. ლიმონმჟავას ბოლომდე გახსნას დრო დასჭირდება, შედეგად კი ნაჯერ ხსნარს მივიღებთ. მასში კიდევ ცოტა ლიმონმჟავა ჩავამატოთ. ორი დღის შემდეგ ფსკერზე კრისტალები დაიწყებს წარმოქმნას. ხსნარი დოლბანდში გადაწურეთ. წარმოქმნილი კრისტალებიდან ყველაზე დიდი ამოარჩიეთ და ძუაზე დაამაგრეთ. გაფილტრულ სხნარს დაამატეთ საკვები საღებავი. ძუა, რომელზეც კრისტალია დამაგრებული, მუყაოს ნაჭერს მიამაგრეთ. მუყაო ჭიქას დაახურეთ, ისე, რომ მასზე დამაგრებული კრისტალი ხსნარში ჩაეშვას. მიაქციეთ ყურადღება: ჭიქაში არ უნდა მოხვდეს მტვერი. დროდადრო ხსნარი დოლბანდში უნდა გაიფილტროს და კრისტალი უკანვე, ხსნარში დაბრუნდეს. საკმაოდ დიდი ზომის კრისტალის გაზრდას დაახლოებით ერთი თვე დასჭირდება.

შეიძლება უფრო სწრაფი ქიმიური ექსპერიმენტის ჩატარებაც: ავიღოთ ქაღალდი და ლიმონმჟავას წყალხსნარით ზედ რამე დავწეროთ. მერე ჯამზე ან პეტრის თეფშზე დავასხათ წყალი, გავხსნათ იოდი და ფურცელი სითხის ზედაპირზე დავდოთ. ნაწერი გამჟღავნდება.

იგივე ექსპერიმენტი სხვანაირადაც შეიძლება ჩატარდეს. წერილს კვლავ ლიმონმჟავას ხსნარით ვწერთ. შემდეგ ჩვეულებრივ ქაღალდის ხელსახოცს დავაფარებთ და ზემოდან ცხელ უთოს დავადებთთ (ფრთხილად, ცხელი უთო კანისთვის საშიშია!). საიდუმლო ნაწერი ყავისფრად გამჟღავნდება. 175 გრადუსზე მეტად გაცხელებისას ლიმონმჟავა იშლება და გამოყოფს ნახშირორჟანგს და წყალს, თავად ნაწერი კი მუქდება.

ეს წუთია, ჩემი საიდუმლო წერილის ნაწერი გამოჩნდა:

– მედალს ორი მხარე აქვს!

ერთ ძალიან კარგ საიტზე დევს ჩემი ერთ-ერთი საუკეთესო კონვენციური ლექსი “წმინდა ანა”, ორი კომენტარი აქვს, ერთის ავტორი გვაუწყებს, რომ მოსწონს, ხოლო მეორე კომენტარი უბრალოდ ორი სიცილის სმაილია. კომენტარების ავტორები არ ჩანს. საერთოდ, უარყოფით გამოხმაურებებზე არანაირი რეაქცია არ მაქვს, მით უმეტეს, არც დითირამბებია რელევანტური ჩემთვის და, როცა ეს სიცილის სმაილები ვნახე ამ რამდენიმე დღის წინ, ყურადღება არ მიმიქცევია, მაგრამ ამ დილით დავფიქრდი და მივხვდი, რომ ორად ორი სმაილით საინტერესო დასკვნის გაკეთება შეიძლება:

კომენტარის ავტორი, სავარაუდოდ, ახალგაზრდა პიიტიკოს-მესტიხეა, მისი ჭკუით ყოველგვარ ძველთან ხმალამოწვდილ მებრძოლს, თავი ალენ გისნბერგი თუ არა, ჩარლზ ოლსონი უეჭველად ჰგონია. იგი თავისი დაუდეგარი სულიერი განცდების გადმოსაცემად თავისუფალ ლექსს მიმართავს, რადგან კონვენციური ლექსი ოდენ რეტროგრადთა გასართობი ჰგონია (ამის დასტურია მისი სიცილის სმაილები), ან, უბრალოდ, კონვენციურ ლექსს საერთოდ ვერ წერს.

ის, ცხადია, არასდროს დაფიქრებულა იმაზე, რომ ქართული ვერლიბრი, რიტმულ-ინტონაციური თვალსაზრისით, ღარიბი კი არა, ღატაკია. მას შეიძლება ბიპოლარული ვუწოდოთ: ერთი გახლავთ რიტმულ-ინტონაციური ვალდებულებებისგან აბსოლუტურად თავისუფალი ლექსი, რომელსაც სხვანაირად “პროზაულ ვერლიბრსაც” უწოდებენ, ხოლო მეორე გახლავთ რიტმული ვერლიბრი, რომელშიც დომინანტი მეტრული ერთეულები გახლავთ შავთელური ათმარცვლიანი და ბესიკური თოთხმეტმარცვლიანი, ხოლო მათ შორის სხვა რამდენიმე საზომია კომბინირებული, მთავარია რიტმი არ ირღვეოდეს. გვხვდება ასევე მესამე ტიპის ვერლიბრიც: სადაც ლექსი “პროზაული ვერლიბრის” ტიპისაა, მაგრამ შიგნით შემთხვევით რიტმებსაც ვხვდებით.

ქართული ვერლიბრის რიტმულ-ინტონაციურ გამრავალფეროვნებაზე ეროვნული ვერლიბრის დამამკვიდრებლები: გალაკტიონი და “ცისფერყანწელები” მუშაობდნენ, მაგრამ მათი ღვაწლი პრეცენდენტული იყო, სისტემურობა აკლდა, სწორედ ამიტომ ვერ ჰპოვა განვითარება მათ მიერ დაწყებულმა სამუშაოებმა ამ მიმართულებით. გალაკტიონს ნამდვილ ვერლიბრად “ჯონ რიდი” და თავისი რამდენიმე ტექსტის რამდენიმე ნაწყვეტი მიაჩნდა, ხოლო მის მიერ დაწერილ იმ ლექსებს, რომლებსაც დღეს მკვლევრები ვერლიბრს მიაკუთვნებენ (რადგან ისინი ვერლიბრებია) კონვენციური ან თეთრი ლექსის ნაირსახეობად განიხილავდა. ოციანი წლების მერე მას ვერლიბრი საერთო არ დაუწერია, თუმცა არც მანამდე იკლავდა თავს, მისი ინტერესის ობიექტი კონვენციური ლექსი იყო. სისტემურობის მცდელობა შეიმჩნევა პაოლოს ვერლიბრებშიც, მაგრამ პაოლოს სულ რამდენიმე ვერლიბრი აქვს დაწერილი და ამიტომ ვერ გამოუჩნდა, ალბათ, მიმდევრები. შოთა ჩანტლაძემ, ორმოცდაათიან-სამოციან წლებში ქართული ვერლიბრის აღორძინების ერთ-ერთმა მოთავემ, მთლიანად უარყო წინაპრების გამოცდილება. “გიტანჯალის” ჩხენკელისეული თარგმანიდან ამოზრდილ ბესიკ ხარანაულზეც, როგორც თვითონ აქვს ნათქვამი, არანაირი გავლენა არ მოუხდენია გალაკტიონის და “ცისფერყანწელების” ვერლიბრს.

ჩემ მიერ ზემოთ მოყვანილი სამი ტიპის ვერლიბრის გარდა, თანამედროვე ქართულ პოეზიაში ალაგ-ალაგ მეოთხე ტიპის ვერლიბრიც გამოჩნდება ხოლმე, რომლის გაუცნობიერებელი ძირები შეიძლება გალაკტიონისა და “ყანწელების” ვერლიბრში ვეძიოთ. თუმცა ეს რიტმულ-ინტონაციური გამონაკლისები მხოლოდ შემთხვევითი, გაუცნობიერებელი პრეცენდენტებია და ისინი ვერანაირად ვერ მოახდენენ გავლენას ქართული ვერლიბრის პროსოდიულ გამრავალფეროვნებაზე. თუ სწორად მახსოვს, ელიოტს აქვს ნათქვამი, რომ ნებისმიერი ვერლიბრის საფუძველი თუნდაც ყველაზე მარტივი მეტრი მაინც უნდა იყოს. ამ ყველაფერს მეტ-ნაკლებად ეხმიანება ერთი ნაწყვეტი ეზრა პაუნდის ესეიდან: “დაე, კანდიდატმა (პიროვნება, რომელიც ამ ესეის ადრესატი იქნება) გონება აივსოს ყველაზე დახვეწილი რიტმებით, რის მოძიებასაც კი ის შეძლებს, სასურველია, უცხო ენაზე, ისე, რომ მისი ყურადღება მოძრაობიდან სიტყვების მნიშვნელობაზე ნაკლებად გადავიდეს; მაგალითად: საქსონური შელოცვებით, ჰებრიდული ხალხური სიმღერებით, დანტეს ლექსითა და შექსპირის ლირიკით — თუკი მოახერხებს, რომ მან რიტმიდან ლექსიკონის (მნიშვნელობის) განცალკევება მოახდინოს. დაე, ცივად, ნაწილ-ნაწილ, დაანაკუწოს გოეთეს ლირიკა შემადგენელ ხმათა ღირებულებებად, გრძელ და მოკლე, მახვილიან და უმახვილო მარცვლებად, ხმოვნებად და თანხმოვნებად”.

ამდენად, ქართული ვერლიბრის შესაძლებობები დიდია და ამ მიმართულებით კომპლექსური, თანმიმდევრული მუშაობაა საჭირო კონკრეტული ავტორის მხრიდან, ფრაგმენტულობა ვერაფერს შეცვლის. ჩემთვის გაცილებით დრომოჭმული და გაცვეთილია ზემოთ ნახსენები ბიპოლარული ვერლიბრის ჩარჩოებში მოქცევა, ვიდრე კონვენციური ლექსის შესაძლებლობების ახლებურად გადააზრება.

დასასრულ: დიდი მადლობა იმ სმაილების ავტორს, რომელმაც ეს სტატია დამაწერინა.

დღიურების წერა ალბათ ერთ-ერთი ამბივალენტური პროცესია, რასაც ადამიანები აკეთებენ, მით უფრო, თუ ამას ბავშვობაში აკეთებენ. ის თან ისეთ ინფორმაციას, განცდებს და ემოციებს უნდა იტევდეს, რომლებსაც ადამიანი თავს თუ გაუმხელს. თან სულ არსებობს იმის “საფრთხე” ან სურვილი, რომ ის ვინმემ წაიკითხოს, მან, ვისაც ასე პირდაპირ არ გინდა უთხრა, რასაც მასზე ფიქრობ. მაგრამ თან გინდა, იცოდეს, რომ ეგრეც არ არის, იცი რასაც აკეთებს, როგორ უწესოდ იქცევა, როგორ შეეშალა, როგორ არასწორად მოიქცა, გადაამლაშა, არ დაფიქრდა, მოკლედ, როგორი ცუდია და რამდენ სისულელეს აკეთებს. შესაბამისად, დღიურები სიყალბის და თავის მოკატუნების ერთ-ერთი პირველი სავარჯიშოა, სადაც ბავშვები სწავლობენ, როგორ თქვან რაღაც ისე, ვითომ ამის თქმას არ აპირებდნენ და დაწერონ ისე, ვითომ მხოლოდ მათთვის ჰქონდა ამ სიტყვებს მნიშვნელობა, როგორ დაფარონ მთავარი ამბები და როგორ მოყვნენ მეორეხარიხსოვან ამბებს ისე, რომ გაგაგებინონ, რაზე ფიქრობდნენ მაშინ, როცა ამას წერდნენ. მეორე მხრივ, დღიური კომუნიკაციის ფორმაა, საკუთარ თავთან და გარე სამყაროსთან, თუკი მას ვინმეს გაუზიარებ, თუნდაც მაშინ, როცა მისი წარმოება სიყალბის შემცველია. ალბათ სჯობს რაღაც ასაკში გქონდეს ადამიანს დღიური, როგორც წერაში სავარჯიშო, საკუთარ თავთან საკომუნიკაციო სივრცე და მეხსიერების ბარათი.

დღიურებს ოდესღაც მეც ვწერდი. მერე შევწყვიტე  და გრძელ და რთულ გზას დავადექი, რომელზეც  უნდა მესწავლა: სათქმელის მკაფიოდ ფორმულირება, ისე წერა, რომ ბევრს წაეკითხა ჩემი ნაწერები და თუკი ვინმესთვის რამის თქმა მომინდებოდა, ეს მარტივად მომეხერხებინა.

დღიურებზე ფიქრი ცოტა ხნის წინ განვაახლე, როცა წიგნის მაღაზიაში მხიარულყდიანი წიგნები შევამჩნიე, ჩემი შვილისთვის ვიყიდე და 1 კვირაში “შევყლაპეთ” “ტომ გეიტსის დღიურების” ორი ნაწილი. ტომი მეხუთეკლასელი ბიჭია, დედასთან, მამასთან და უფროს დასთან ერთად ცხოვრობს, უყვარს კარამელიანი ვაფლები, ბენდი “3 ტიპი”, ხატვა და ეპრანჭება კლასელ გოგოს. მისი მთავარი გასართობი თავის როკ ბენდის რეპეტიციები, ყოველდღიური ამბების ნახატებით მოყოლა და თავისი და – დელიას გაბრაზებაა. ტომი, ისევე როგორც ყველა ამხელა ბიჭი, ხშირად იგვიანებს გაკვეთილებზე, იგონებს დავალებების არშესრულების ხრიკებს, უხარია, როცა რაღაც კარგად გამოსდის და განცვიფრებულია, როცა მასწავლებელს საყვარელი ჯგუფის კონცერტზე ტყავის შარვალში გამოწყობილს დაინახავს.

ტომის ამბები საკომუნიკაციო მედიუმია ბავშვებისთვის, მშობლებისთვის და მასწავლებლებისთვის, რომლებსაც შეიძლება აღარ ახსოვდეთ, როგორები იყვნენ ამ ასაკში. ჩემმა შვილმა, მაგალითად, მისი გაცნობის მერე კიდევ უფრო გაამრავლა სახატავ რვეულში თავისი ყოველდღიური ამბების ამსახველი ნახატები. მე კი მარტივად ავუხსენი ტომის და დელიას მაგალითზე, რატომ აბრაზებენ პატარა ბიჭები დიდ გოგოებს. ერთად ვიცინეთ იმაზე, როგორ ვერ ხვდებიან მშობლები, რომ როცა ბავშვს მეგობარი სტუმრობს, მშობლები მათ ლაპარაკსა და თამაშში თითქმის ყოველთვის ზედმეტია. ისიც განვიხილეთ, რომ თუკი სხვა უფროსი ბავშვები, მაგალითად, ბიძაშვილები საშიშ ფილმს უყურებენ, სირცხვილი არ არის თქვა, რომ ეს არ მოგწონს და გეშინია, და საკუთარი რეპუტაციაზე ზრუნვის გამო უსიამოვნო გასართობებში მათ არ აჰყვე.

ტომ გეიტსის დღიურების ავტორი ბრიტანელი გრაფიკული დიზაინერია, რომელიც წლების განმავლობაში მუშაობდა მუსიკალურ ინდუსტრიაში. ერთ დღესაც მან, სამი შვილის დედამ საკუთარი ილუსტრირებული წიგნის გაკეთება გადაწყვიტა და აღმოჩნდა, რომ მისი გამოგონილი ტომ გეიტსის ამბები უამრავ ბავშვს მოეწონა. წიგნი მილიონობით გაიყიდა დიდ ბრიტანეთში, ითარგმნა 40-ზე მეტ ენაზე, გამოვიდა ტომ გეიტსის ალმომი, დაიბეჭდა მაისურები და ა.შ.

ვებსაიტზე, რომელიც წიგნის მხარდაჭერად არის გამზადებული, საკმაოდ მდიდარი და საინტერესო მასალები მოიპოვება მასწავლებლებისთვისაც, რომლებსაც შეუძლიათ, ტომ გეიტსის საგაკვეთილო პროცესში ჩართონ და მისი გავლით მიაწოდონ ბავშვებს სხვადასხვა მასალა. აქვეა თამაშები, კითხვარები, გასაფერაფერადებლები და სხვა გასართობები, რომლებიც ბავშვებს დამოუკიდებლად შეუძლიათ გამოიყენონ და რაც მთავარია, სიმღერები, რომელთა ამბებსაც ტომი წიგნში ჰყვება.

ტომ გეიტსის დღიური, ვფიქრობ, საინტერესო შემთხვევაა, რომელიც აჩვენებს, რამდენნაირი გამოყენება შეიძლება ჰქონდეს ერთ რიგით, ნახატებით გაფორმებულ, ყოველდღიური ამბების ამსახველ დღიურს. იმ შემთხვევებისთვის კი, თუკი მართლაც იდუმალი, ნამდვილი დღიურის წერას გადაწყვეტთ თქვენ ან თქვენს გარშემო მყოფი ბავშვები, დღეს უკვე ძალიან ბევრი ონლაინპლატფორმა არსებობს, სადაც მკაცრად გასაიდუმლოებული ჩანაწერები შეგიძლიათ აწარმოოთ.

ვუძღვნი მოსწავლეს – ელენე მიმინოშვილს

გაკვეთილი მრავალი მიზეზის გამო შეიძლება ორიგინალური გამოვიდეს, თუმცა მე ყველაზე მეტად ისეთი მომწონს, მოსწავლე რომ გააფერადებს ხოლმე. როგორ აფერადებენ მოსწავლეები გაკვეთილებს? ეს რა თქმა უნდა, მათ უნარ-ჩვევებსა და საყვარელ ფერებზეა დამოკიდებული. თუმცა აჯობებს ქარაგმების გარეშე, თავიდან მოვყვე, დაფა და მობილურების შესანახი კალათა ჯერაც ცარიელი რომ არის, ჭრელი პუფები დაბერილი, პროექტორი ჩამქვრალი, წასაკითხად ამობეჭდილი მოთხრობები კი მაგიდაზე აწყვია.

წასაკითხად ამობეჭდილი ამჯერად „ღირშესანიშნავი შუშხუნა“ და „ბულბული და ვარდია,“ ასე რომ, ჩვენი „სტუმარი“ ოსკარ უაილდი იქნება, თემა კი – სიყვარული!

დაპირისპირების დიდოსტატი მწერალი მოსწავლეებს თვალსაჩინოდ რომ წარვუდგინო, მისეულ ფრაზებს განსხვავებული ფერებით ვწერ დაფაზე…

წითელი მარკერით: იდეისთვის თავგანწირვა; ნამდვილი მიჯნური; სიყვარული ჭეშმარიტად სასწაულია; ზურმუხტზე უძვირფასესია, იაგუნდზე მშვენიერია! ლხენა შეუძლია ტანჯვად აქციოს; სიყვარულს ვერ იყიდი, სიყვარულს ფასი არ დაედება!

მწვანე მარკერით: ეგოისტური თვითკმაყოფილება; რომანტიკა მოკვდა; სიყვარულს ლოგიკის ოდენაც არ შესძლებია, იგი არაფერს არ ამტკიცებს და სულაც არ არის პრაქტიკული;

ლურჯი მარკერით: სკეპტიციზმი – კრიტიკული, უნდობლური დამოკიდებულება, დაეჭვება რისამე სისწორეში; ირონია – თავზიანობით შენიღბული დაცინვა;

შავი მარკერით ზოგიერთ სიტყვას ოვალურ ჩარჩოს ვავლებ და ისრებით ვაკავშირებ.

ნეტავ, რა ხდის სიყვარულის თემას მიმზიდველს, არაორდინალური შემთხვევები, გამონაკლისები თუ ჩვეულებრივი ამბები, ერთი ზღაპრული წინადადებით რომ სრულდება: „ცხოვრობდნენ დიდხანს, ტკბილად და ბედნიერად!“ – დღეს სწორედ ამის შესახებ ვისაუბრებთ და შესაძლოა, გემოვნებასა და ფერებზეც ბევრი ვიდაოთ.

***

მკითხველთა კლუბის გაკვეთილები „ლეტერატოში“ საღამოობით ტარდება. აქ თინეიჯერები სპორტით, მუსიკით, უცხო ენებით, სასკოლო გაკვეთილებით დატვირთული დღის ბოლოს იკრიბებიან. ზოგიერთს მეორე დღისთვის ჯერაც არ უმეცადინია, მაგრამ… მხატვრული ლიტერატურისთვის კვირაში ერთხელ რეგულარულად იცლიან. როგორც დანიელ პენაკი* იტყოდა, „ყოველდღიურ ვალდებულებებს კითხვის დროს პარავენ!“

ოსკარ უაილდის ირონიული ღიმილი, მოდური ტანსაცმელი, ელეგანტური პოზები შავ-თეთრ ფოტოებზე, არაორდინალური თავგადასავლები, დახვეწილი ბრიტანული იუმორით გაჯერებული გამონათქვამები მოსწავლეების ინტერესს იმსახურებს და სულ მალე დაფაზე, ფერადი მარკერებით გაჩაღებულ პოლემიკას ვუერთდებით.

***

როდესაც გაკვეთილის სათაურია „სიყვარულის თემა ოსკარ უაილდთან,“ როგორც წესი, სილაბუსით გაწერილ სტანდარტულ გეგმას მივყვებით: ავტორის ბიოგრაფიის გაცნობის შემდეგ მოთხრობებს ვკითხულობთ, საყურადღებო პასაჟებს ვარჩევთ, ვმსჯელობთ. ნაწარმოების კონტექსტის შესაბამის, მოკლემეტრაჟიან მხატვრული ან ანიმაციური ფილმს ვუყურებთ. ამჯერად შევარჩიეთ „პარიზო, მე შენ მიყვარხარ“ (Paris, Je T’ame) – ფილმი-ანთოლოგია, რომელიც 22 ცნობილი რეჟისორის გადაღებული 18 ნოველისგან შედგება. მეთხუთმეტე ეპიზოდს, უეს ქრეივენის „პერ ლაშეს“ (Père-Lachaise) ვრთავთ, ვინაიდან სწორედ იქ მეგულება ოსკარ უაილდისეული სასიყვარულო პერიპეტიები.

46 წლის ოსკარ უაილდი 1900 წელს, საფრანგეთში გარდაიცვალა და პარიზში, პერ ლაშეს საფლავზეა დაკრძალული. 1999 წლიდან გავრცელებული ტრადიციის მიხედვით, შეყვარებული წყვილები მისი საფლავის ქვებზე პომადიანი ტუჩების კვალს ტოვებენ იმ იმედით, რომ საფლავზე აღმართული სფინქსის ქანდაკება მათ სიყვარულს უკვდავსა და მარადიულს გახდის. სწორედ ამ ცრურწმენას ეფუძნება უეს ქრეივენის ეპიზოდი: ინგლისიდან პარიზში ჩასული წყვილი პერ-ლაშეს საფლავზე მისეირნობს. თვალებანთებული გოგონა ოსკარ უაილდის საფლავს ეძებს. გრაფიკებითა და გეგმებით თავგამოტენილი საქმრო კი უკმაყოფილოა – გარდაცვლილები, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ცხოვრებაში საოცარი ადამიანები იყვნენ, მის აღფრთოვანებას ვერ იმსახურებენ. შეყვარებულებს შორის ბზარი ჩნდება, გოგონა თანდათან რწმუნდება, რომ მისი მომავალი ქმარი მოსაწყენი ადამიანი იქნება იუმორის გრძნობის გარეშე და გადაწყვეტს თავს გაქცევით უშველოს. ოსკარ უაილდის აჩრდილისგან მიღებული რამდენიმე სასარგებლო რჩევა (და საფლავის ქვაზე თავით დახეთქება) სასოწარკვეთილ საქმროს სიყვარულის შესანარჩუნებლად გადამწყვეტი ნაბიჯის გადადგმაში დაეხმარება.

უეს ქრეივენის ეს პატარა ჩანახატი ოსკარ უაილდის ზღაპრებივით ხან მწარედ გავაცინებს, ხან ცრემლიან ღიმილს გვგვრის. ნებისმიერ სერიოზულ რომანზე, კვლევაზე თუ სრულმეტრაჟიან ფილმზე უკეთ და იოლად გვახვედრებს, სად არის ჩვენი ადგილი და რა არის მთავარი სათქმელი.

თუ სად არის ჩვენი ადგილი და რა არის მთავარი სათქმელი – ასევე ორიგინალურად გვახვედრებს „ღირშესანიშნავი შუშხუნა“ და „ბულბული და ვარდი.“ სტუდენტმა მხოლოდ ის იცოდა, რაც წიგნებში ამოეკითხა, ამიტომ ვერ გაიგო ბულბულის ენა და ვერც მისგან მსხვერპლად გაღებული სიცოცხლე დააფასა. ბულბულმა კი იდეისთვის თავგანწირვა არჩია, მიუხედავად იმისა, რომ „ერთი წითელი ვარდისთვის სიკვდილი მძიმე საფასური იყო, სიცოცხლე კი – ყველასათვის ძვირფასი.“

დიახ, ზღაპრის ენაზე სიმართლე მარტივი სათქმელია, მსმენელი კი თავად ირჩევს სინამდვილეში რა იყო და რა არა… ჩაფიქრებული მოსწავლეები ახლა სწორედ ამ არჩევანის წინაშე დგანან. ბულბულის სისხლით შეღებილი „ყველაზე წითელი ვარდი მთელ ქვეყანაზე“ ვერაფერს გახდა კამერჰერის ფეხსაცმელზე მოელვარე ვერცხლის ბალთასთან და თვალ-მარგალიტის ყელსაბამთან. აქედან გამომდინარე, რა ფერი მარკერით დაწერილი წინადადებები აღმოჩნდა ჭეშმარიტი?

ხანგრძლივი მსჯელობა და კამათი გაკვეთილის დასასრულთან გვაახლოვებს: სილაბუსით გაწერილი ყველა პუნქტი შესრულებულია, ყველაფერი ითქვა, ყველაფერი გავიაზრეთ, ყველაზე მტკივნეული წინადადებებიც მრავალჯერ (თითქოს თვალებს არ ვუჯერებდით) გადავიკითხეთ: A „ვარდი თხრილში გადააგდეს და ზედ ეტლმა გადაუარა.“ B„სტუდენტმა თაროდან ერთი სქელტანიანი, მტვრით დაფარული წიგნი გადმოათრია და კითხვას შეუდგა: სჯობს ფილოსოფიას ჩავუჯდე და მეტაფიზიკა შევისწავლოო…“

და აი, სწორედ მაშინ მომესმა მერხთან გასუსული, მოთხრობაზე თავჩახრილი ელენეს ჩურჩული: ვარდი შავ ხვრელში მოისროლესო…

სწორედ ასეთ წუთებში ფერადდება გაკვეთლი! სწორედ ასეთ წუთებში ვიწყებთ ათასჯერ წაკითხული და გაზეპირებული ამბების სრლიად ახლებურ რაკურსში აღქმას (არა მხოლოდ მოსწავლეები, მასწავლებლებიც). ვხვდებით, რომ სწორედ ჩვენი მოსწავლეების განსხვავებული ნააზრევი აქცევს ლიტერატურულ ნაწარმოებს მარადიულ, რელევანტურ ქმნილებად. ვინ მოთვლის, დღეიდან კიდევ რამდენ შავ ხვრელს მივაგნებთ ოსკარ უაილდის მოთხრობებში (უკვე გაჩნდა ეჭვი, რომ თავმომწონე შუშხუნაც იქ აღმოჩნდა). ვინ მოთვლის, კიდევ რამდენი ფიზიკური თუ ქიმიური მოვლენა, რამდენი  ასტრონომიული განზომილება იმალება ლიტერეტურის მიღმა. ერთი კი ცხადზე ცხადია, ამიერიდან გაკვეთილი, სათაურით „სიყვარულის თემა ოსკარ უაილდთან“ სახესა და სათაურს ძირფესვიანად შეიცვლის (თუ, რა თქმა უნდა, საავტორო უფლება ელენე მიმინოშვილმა გადმოგვცა).

*ფრანგი მწერალი, კითხვის შეყვარების დიდოსტატი.