საფარ-ბეგი ა. წერეთლის „გამზრდელის“ ანტიგმირია – „მორდუობის გამტეხი და ჩვეულების გადამდეგი“. მისი შეცოდება, სათქმელად საძნელო და უპატიებელი, მოკლედ ასე ფორმულირდება: მან შებილწა ის, რაც ადამიანებს „რჯულზე უფრო უმტკიცესად“ მიაჩნიათ – ხელყო ძუძუმტის მეუღლის ღირსება, შებღალა მასპინძლის ოჯახის სიწმინდე, დაარღვია მამაპაპური ადათი.

თავად საფარ-ბეგი საკუთარი ქცევის მოტივაციას ამგვარად ხსნის: „შემაცდინა თვით ეშმაკმა და დამრია ცოდვის ხელი!.. რა მოხდა რეალურად? რამ უბიძგა ამ სამარცხვინო საქციელისკენ ადამიანს, რომელსაც საზოგადოება უდრეკ, უშიშარ, ღირსეულ ვაჟკაცად თვლიდა და პატივს სცემდა?

შევეცადე, საფარ-ბეგის სულიერი დრამა ავსტრიელი მეცნიერის, ზიგმუნდ ფროიდის ფსიქოანალიზის თეორიის ჭრილში გამეაზრებინა. ცნობილია, რომ მან შეძლო, აღმოეჩინა ადამიანის ურთულესი სულიერი სამყაროს უღრმესი პლასტები. მისი თვალთახედვით, პიროვნებაში გამოიყოფა სამი სტრუქტურული ელემენტი: იდი (მოქმედებს იმპულსურად, რათა დაიკმაყოფილოს სიამოვნება), ეგო (აკმაყოფილებს იდის იმპულსებს არასასურველი შედეგების გამოწვევის გარეშე), სუპერეგო (ვითარდება სოციალურად არასასურველი ქცევის აკრძალვის საფუძველზე).

შეიძლება ითქვას, რომ საზოგადოება ავბედით ეპიზოდამდე იცნობდა მხოლოდ საფარ-ბეგის ეგოსა და სუპერეგოს, რადგან მას შესწევდა ძალა, დაეთრგუნა და ეკონტროლებინა საკუთარი იგი. ფროიდის აზრით, ჩახშობილი ემოციები არ კვდებიან. ისინი შიგნიდან აგრძელებენ ზემოქმედებას ადამიანზე და ელოდებიან საბაბს, რათა წარმოჩინდნენ. ეს საბედისწერო ჟამიც დადგა.

გავიხსენოთ კონტექსტური შინაარსი: საფარ-ბეგი ძუძუმტის ფაცხაში გასაჭირმა მიიყვანა: მან ინალიფას ლურჯი ლაფშა უნდა მოიპაროს და ამით დაუმტკიცოს ზია-ხანუმს (და საკუთარ თავსაც), რომ ღირსია სიყვარულისა. მაგრამ მას არ შეუძლია, შეასრულოს ესოდენ რთული დავალება. ცხენის მოსაპარავად ძიძიშვილი მიდის, საფარ-ბეგი კი მასპინძლის ფაცხაში რჩება. რა გამოდის? ჩანს, რომ ბათუ მასზე ღირსეული ვაჟკაცია – მოყვასისთვის თავდადებული, უანგარო და შეუპოვარი. სავარაუდოდ, საფარ-ბეგის ეგო დაუკმაყოფილებელია – მან ხომ ვერაფერი დაამტკიცა… უფრო მეტიც, შექმნილი სიტუაცია მკაფიოდ გამოკვეთს ბათუს ღირსებებს საფარ-ბეგის უღირსი ქცევის ფონზე. დავაკონკრეტოთ: იმ ბნელი ღამით ბათუ მეგობრის დასახმარებლად გაემგზავრა, ნაბადში გახვეული ძუძუმტე კი თბილ კერასთან დატოვა. მაშ, ვინ არის რეალურად საფარ-ბეგი? – ძიძიშვილის ზურგს ამოფარებული ლაჩარი, რომელიც ნარის გლეჯას სხვისი ხელით ამჯობინებს; ეგოისტი, რომელიც სხვისი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებას არაფრად მიიჩნევს; მატყუარა, რომელიც სხვის მიერ შესრულებული დავალებით სატრფოს წინაშე თავის მოწონებას აპირებს.

ბათუ, საფარ-ბეგთან შედარებით, კიდევ ერთ უდიდეს უპირატესობას ფლობს – მას გვერდს უმშვენებს ადამიანი, რომლის სიყვარულიც ამქვეყნად სასუფევლის ნეტარებას აგრძნობინებს. რა შეგვიძლია, ვთქვათ ზია-ხანუმისა და საფარ-ბეგის ურთიერთობაზე? არის კი ეს სიყვარული სულიერი ამაღლების, უფალთან მიახლების გზა? რა თქმა უნდა, არა! ზია-ხანუმს არ შეუძლია სიყვარული. იგი ერთი ეგოისტი, დაუნდობელი და პატივმოყვარე ქალია, რომელიც მიჩვეულია ადამიანების ბედით თამაშს, მავანთა გრძნობებით მანიპულირებას. მას არ ძალუძს, გააბედნიეროს, სულიერად აამაღლოს და გააკეთილშობილოს საფარ-ბეგი.

ნაბადში გახვეული, ცეცხლის პირას გამოსაშუშებლად მარტო დარჩენილი საფარ-ბეგი შეუძლებელია, ვერ აცნობიერებდეს შექმნილი სიტუაციის ქვეტექსტურ შინაარსს; არ აწვალებდეს უკმარისობის, დაუკმაყოფილებლობის, არასრულფასოვნების განცდა. ის ხომ ამბიციური ადამიანია… ფროიდის აზრით, პიროვნების სწორედ ასეთი სულიერი მდგომარეობა (შინაგანი წინააღმდეგობრიობა, შფოთვა, ეჭვები, უკმარისობის შეგრძნება) წარმოშობს ძლიერ სექსუალურ ენერგიას, აგრესიულ სექსუალურ იმპულსებს, იწვევს დაუოკებელ ლტოლვას, აღვიძებს იდის და უბიძგებს მას დაუყოვნებელი სიამოვნებისკენ, მიუხედავად იმისა, სოციალურად და მორალურად მისაღებია თუ არა ის, რაც სურს.

სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ჯინი ბოთლიდან გამოშვებულია… შედეგად კი ვიღებთ იმას, რომ საფარ-ბეგი ძალადობს ნაზიბროლაზე, რითაც, ერთი მხრივ, იკმაყოფილებს იმპულსურად წარმოშობილ სექსუალურ ლტოლვას, განიმუხტება უარყოფითი, აგრესიული სექსუალური ენერგიისგან და, მეორე მხრივ, თავისუფლდება არასრულფასოვნების კომპლექსისგან, დაბალი თვითშეფასებისგან. ძალადობს, რათა „დაამტკიცოს“ საკუთარი უპირატესობა ბათუსთან შედარებით; „დაამტკიცოს“ ის, რისი დამტკიცებაც რეალურად ვერ მოახერხა.

მაგრამ რა ხდება, როცა ვნებები ცხრება, იდი ითრგუნება, ძლიერდება ეგო (რაციონალიზმი) და სუპერეგო (ფასეულობათა სისტემა)? ჩვენ ვხედავთ ბათუს მიერ მხილებულ საფარ-ბეგს – იგი „შემკრთალი და დარცხვენილი“, გამშრალი, ფერდაკარგული და გაქვავებულია. სიცოცხლეს სიკვდილს ამჯობინებს და სულიერი ტანჯვის შესამსუბუქებლად სასიკვდილო ტყვიას ნატრობს, მაგრამ საბოლოოდ სიცოცხლემისჯილის უმძიმეს ხვედრს სჯერდება.

ვფიქრობ, ასე წარმოჩინდება საფარ-ბეგის შინაგან სამყაროში მიმდინარე წინააღმდეგობრივი პროცესები, მისი სულიერი დრამა ზიგმუნდ ფროიდის ფსიქოანალიზის თეორიის თვალთახედვით.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ზიგმუნდ ფროიდი-https://library.iliauni.edu.ge/wp-content/uploads/2017/03/zigmund-phroidi-kultura.pdf;

2.ფსიქოანალიზი- https://ka.wikipedia.org/wiki/

3.“ქართული ენა და ლიტერატურა“-XIკლასის სახელმძღვანელო, „სწავლანი“,თბ.,2012წ.

XXI საუკუნეში  მუზეუმის  დიდი  შესაძლებლობები  კიდევ  ერთხელ  შეფასდა  და დღეს ის  განსაკუთრებულ  როლს თამაშობს,  როგორც  ფორმალურ  სწავლებაში, ასევე  არაფორმალურ და საზოგადოებრივ  განათლებაში.  თანამედროვე  მუზეუმს  დიდი როლი აკისრია  ინკლუზიურ  განათლებასა  თუ მარგინალური  ჯგუფების  ინტეგრაციაშიც.

კლივლენტის ხელოვნების მუზეუმის დირექტორმა შერმან ლიმ თქვა: „დღევანდელ სამყაროში, რომელიც სავსეა ვიზუალური გამოსახულებებით… მუზეუმი განათლების მიღების უმთავრესი წყარო ხდება. მხოლოდ თავისი არსითაც კი – ხელოვნების ნიმუშების შენახვითა და გამოფენით – მუზეუმი საგანმანათლებლო დაწესებულებაა ამ სიტყვის საუკეთესო და ყველაზე ფართო გაგებით“.

მოსწავლეებთან ერთად მუზეუმს ხშირად ვსტუმრობთ, თუმცა ექსპონატების დათვალიერება და  სამუზეუმო სივრცეში  გატარებული რამდენიმე საათი ვერ იძლევა  იმ შედეგს, რომლისთვისაც ვიზიტი დაიგეგმა.

მუზეუმი არის სივრცე, სადაც მოსწავლეებს შეუძლიათ თვალი ადევნონ კაცობრიობისა თუ საკუთარი ერის განვითარების უწყვეტ პროცესს, მრავალსაუკუნოვან მიღწევებსა თუ მონაპოვარს. მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ წარსულის, როგორც ერთი მთლიანობის აღქმა. გაკვეთილი მუზეუმში არის შესაძლებლობა, რომელიც მოსწავლეს ერთდროულად უვითარებს დაკვირვების, კვლევის, ანალიზისა და შეფასების უნარებს.

ბავშვი  ახალი ცოდნის  არა მარტო პასიური მიმღებია, არამედ უშუალოდ არის ჩართული ინფორმაციის გადამუშავებისა და გაანალიზების პროცესში. მუზეუმში ჩატარებული გაკვეთილი თანაბრად ეფექტურია მსწავლელთა სხვადასხვა ტიპისათვის, ექსპონატებთან  მუშაობა ხელს უწყობს ინფორმაციის  ეფექტურად აღქმას.

სასურველია მუზეუმში გაკვეთილის ჩასატარებლად შეირჩეს ერთი კონკრეტული მიმართულება, რათა  მოსწავლეებმა სრულად შეძლონ თემაზე  ორიენტირება და საკითხის სიღრმისეულად გააზრება.

სვანეთის ისტორიისა და ეთნოგრაფიის მუზეუმი მდიდარ მასალას იძლევა ქართული დამწერლობის  ეტაპების განვითარებისა და  წერილობითი ძეგლების შესასწავლად.

ცოცხალი შთაბეჭდილებებისა და ემოციების შექმნის, კვლევა-ძიებისა და შემოქმედებითი აზროვნების  უნარების განვითარების მიზნით  ქართულ ენასა  და ლიტერატურაში დავგეგმე გაკვეთილი მუზეუმში თემაზე: „სვანეთის მუზეუმის წერილობითი ძეგლები“.

გაკვეთილის მიზანი იყო, მოსწავლეები გაცნობოდნენ უძველეს ქართულ ხელნაწერებს, განევითარებინათ თეორიული მასალის პრაქტიკაში გამოყენების უნარ-ჩვევები და შემოქმედებითი აზროვნება.

გაკვეთილის მიზნებიდან გამომდინარე, ჩვენი სამუშაო სივრცე  იყო ხელნაწერთა საგამოფენო დარბაზი და ჩვენი მიზანი იყო იქ დაცული ექსპონატების შესწავლა.

პირველი აქტივობა დაეთმო საკვანძო სიტყვების დამუშავებას.

მოსწავლეებს „ჯადოსნური სიტყვების სკივრიდან” უნდა ამოეღოთ ბარათები, რომლებზეც  ეწერა სიტყვები, რომელიც მათ დასჭირდებოდათ თემის დამუშვებისას, მაგ. „ეტრატი”, „პალიმფსესტი” და სხვა. პარალელურად ყუთში ხვდებოდათ ამ სიტყვების განმარტებები, თითოეული ბარათის მფლობელს უნდა ეპოვა მეწყვილე და განემარტა თავისი სიტყვა, ეს ყველაფერი უნდა განეთავსებინათ  „სასიტყვეთის დაფაზე“.

მაგ. „ეტრატი – განსაკუთრებული წესით დამუშავებული ხბოს, ბატკნის ან თიკნის ტყავი. იყენებდნენ საწერ მასალად ქაღალდის გამოგონებამდე. ასეთ მასალაზე შესრულებული ხელნაწერი“.

თუ  მოსწავლეებისთვის გაუგებარი იყო სიტყვის მნიშვნელობა და ვერ ახერხებდნენ დაწყვილებას, პროცესში ერთვებოდა მასწავლებელი  და ეხმარებოდა „მეწყვილის“ პოვნაში.

მეორე აქტივობა – მოსწავლეებმა განაგრძეს მუშაობა საგამოფენო დარბაზში, თითოეულ გუნდს უნდა შეესწავლა და წარმოედგინა საგამოფენო დარბაზში განთავსებული ერთი უძველესი ხელნაწერი  ექსპონატი.

საგამოფენო დარბაზში მეგზურობა გასწია მუზეუმის თანამშრომელმა. მან მოსწავლეებს ამომწურავი ინფორმაცია მიაწოდა ყველა ექსპონატის შესახებ. მოსწავლეებს ჰქონდათ საშუალება დაესვათ კითხვები, პარალელურად ეკრანზე ხედავდნენ თითოეული ხელნაწერის   უნიკალურ გაფორმებას და მინიატურებს, რაც მათ შთაგონებას უფრო ამძაფრებდა.

მესამე აქტივობა – პრაქტიკულ ნაწილში გუნდებს უნდა დაემუშავებინათ მოპოვებული ინფორმაცია და დარბაზშივე მოემზადებინათ საპრეზენტაციო პოსტერები, ნახატები და საინფორმაციო სტატიები, რომლებსაც მომდევნო დღეს წარუდგენდნენ სასკოლო საზოგადოებას.

მეოთხე აქტივობა –  ჯგუფური სამუშაოს შემდეგ  მონაწილეებს მიეცათ ინდივიდუალური სავარჯიშო. მათ უნდა ამოერჩიათ ექსპონატი, რომელმაც მიიქცია მათი ყურადღება და „რაფთ“ სტრატეგიის გამოყენებით, შეექმნათ 5-წუთიანი ესე. უსაზღვრო იყო მოსწავლეების ფანტაზია მათ აამეტყველეს ჰადიშის, ლაბსყალდისა და იენაშის ოთხთავები… არ დარჩენიათ ყურადღების მიღმა უძველესი ანალოღია და სვანური სამართლის პირველი საბუთები.

მეხუთე აქტივობა – დასასრულ გაკვეთილის შეჯამებისთვის გამოვიყენე „გასასვლელი ბილეთები”, თითოეულ მოსწავლეს უნდა ეპასუხა თემატურ კითხვაზე და მხოლოდ ამის შემდეგ მოიპოვებდა სხვა დარბაზების დათვალიერების უფლებას.

ასე შეერწყა  ერთმანეთს ექსკურსია და გაკვეთილი.

ამგვარად დაგეგმილი გაკვეთილი სამუდამოდ დაამახსოვრდებათ ბავშვებს. გარდა იმისა, რომ მათთვის ეს სრულიად უჩვეულო ფორმატი იყო, მათში სულ სხვა ცოდნა და ემოცია აღძრა სამუზეუმო სივრცეში მუშაობამ.

მუზეუმი  მართლაც საუკეთესო საგანმანათლებლო სივრცეა, სადაც მოსწავლეები  აგროვებენ დიდ ცოდნას და ივითარებენ სხვადასხვა უნარ-ჩვევებს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მუზეუმი – იდეალური ადგილი სწავლებისათვის. მიხეილ წერეთელი, ნინო ბაქანიძე;
2. ეფექტიანი სწავლება სამუზეუმო სივრცეში – ნანა გოგელია.

„ელექტრული ველის დაძაბულობა, მოქმედებები ვექტორებზე და კოსინუსების თეორემა“
ფიზიკისა და მათემატიკის ინტეგრირებული გაკვეთილი საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს დაადგინონ განუყოფელი კავშირი ამ ორ მეცნიერებას შორის და გაიაზრონ, რომ ელემენტარული ფიზიკის საკითხების გაგება  მათემატიკური აპარატის ცოდნას მოითხოვს.
მოგეხსენებათ, ხშირია შემთხვევები, როდესაც ფიზიკის საპროგრამო მასალა წინსწრებაშია მათემატიკის საკითხებთან. ვიმედოვნებ, სამომავლოდ ეს ხარვეზი აღმოიფხვრება. შემოგთავაზებთ ინტეგრირებული გაკვეთილის ფიზიკა-მათემატიკის ჩატარების ჩემეულ ვერსიას. გაკვეთილის თემაა „ელექტრული ველის დაძაბულობა, მოქმედებები ვექტორებზე და კოსინუსების თეორემა.“
გაკვეთილი მოიცავს სამ მნიშვნელოვან თემას: ვექტორების შეკრება, კოსინუსების თეორემა  და ელექროსტატიკის საკითხები, კერძოდ ელექტრული ველის დაძაბულობის გამოთვლა.
ეს გაკვეთილი საშუალებას გვაძლევს მოსწავლემ გაიუმჯობესოს ცონდა მათემატიკაში და დაამტკიცოს, რომ ეს ცოდნა არაა აბსტრაქტული, გაიაზროს  ვექტორების ფიზიკური შინაარსი. გაკვეთილის შემდეგ  მოსწავლეები თავად გამოიტანენ  დასკვნას, რომ ამ ტიპის ამოცანების ამოხსნისას ფიზიკის ცოდნა მათემატიკურ ხაზს მიჰყვება. ასეთი გაკვეთილების ჩატარება ფიზიკის და მათემატიკის მასწავლებლების გუნდური მუშაობის საშუალებას იძლევა და გაცილებით ეფექტურია. მათემატიკის პედაგოგი აქტიურ მონაწილეობას მიიღებს ისეთი ფიზიკური ამოცანების განხილვაში, რომლის ამოხსნაც ხშირად უჭირთ მოსწავლეებს.

გაკვეთილის მთავარი მიზანია
მოსწავლეებმა შეისწავლონ რამდენიმე წერტილოვანი მუხტით შექმნილი ელექტრული ველის დაძაბულობის გამოთვლა, გაიმეორონ ვექტორების შეკრების წესები, შეისწავლონ კოსინუსების თეორემა, მოახდინონ ფიზიკისა და მათემატიკის  ინტეგრირება, გაიღრმავონ  და სისტემაში მოიყვანონ ცოდნა.

გაკვეთილზე, რომელსაც წარმართავს ორი საგნის (ფიზიკა/მათემატიკის) მასწავლებელი წინარე მასალის გასამეორებელი შეკითხვები შეიძლება ასე ჩამოვაყალიბოთ:

ფიზიკის მასწავლებელი:

1. რა არის ელექტრული ველის დაძაბულობა?
   2.საითაა მიმართული ელექტრული ველის დაძაბულობის ვექტორი?
   3. დამოკიდებულია თუ არა ელექტრული ველის დაძაბულობის ვექტორი ელექტრულ ძალაზე? მუხტის სიდიდეზე?
   4. როგორ მუხტს ეწოდება წერტილოვანი?
   5. რაზეა დამოკიდებული ელექტრული ველის დაძაბულობა?
   6. როგორ გამოვთვალოთ წერტილოვანი მუხტის მიერ შექმნილი ელექტრული ველის დაძაბულობა?
   7. ჩამოაყალიბეთ ველების სუპერპოზიციის პრინციპი.
   დღეს ჩვენ ვისწავლით რამდენიმე წერტილოვანი მუხტის მიერ შექმნილი ელექტრული ველის დაძაბულობის გამოთვლას, რაშიც დაგვეხმარება მათემატიკის ცოდნა.

   მათემატიკის მასწავლებელი:
   გავიხსენოთ ვექტორები და მათზე მოქმედებები:
   1. რას ეწოდება ვექტორი?
   2.რას ნიშნავს ვექტორები თანამიმართულია? ურთიერთსაპირისპიროა?
   3. რისი ტოლია ჯამი ა) 2 ურთიერთსაწინააღმდეგო ვექტორის ბ) 2 თანამიმართული ვექტორის? გ) ორი ტოლი ურთიერთსაწინააღმდეგოდ მიმართული ვექტორის?
   4. რა შეგვიძლია ვთქვათ ვექტორებზე, თუ

2. რა შეგვიძლია ვთქვათ ვექტორებზე , თუ

ამ კითხვების ამოწურვის შემდეგ მასწავლებლები მონაცვლეობით სთავაზობენ მოსწავლეებს ამოცანებს ორივე საგნიდან.

ამოცანების ამოხსნა

ციფრული და მედიაწიგნიერების კომპეტენციების გამოყენებით საგაკვეთილო  პროცესის    დაგეგმვა    ხელს უწყობს   მოსწავლეებში ახალი მასალის, ინფორმაციის, მხატვრული თუ საინფორმაციო ტექსტების აღქმა-გააზრებას, მიღებული ინფორმაციის კრიტიკულად შეფასებასა და  მოსწავლეთა  სამყაროში ორიენტირებას.

გაკვეთილზე საინფორმაციო ტექნოლოგიების გამოყენება მასწავლებელს  აძლევს საშუალებას, მოკლე დროში რაც შეიძლება მეტი და ხარისხიანი ინფორმაცია მიაწოდოს მოსწავლეებს. ამასთან ერთად მოსწავლეებიც ჩართოს რესურსების შექმნის პროცესში. რესურსების შექმნა და გაკვეთილზე გამოყენება არ არის ძნელი, ეს პროცესი ძალიან უყვართ მოსწავლეებს და ზრდის მათ მოტივაციას.

გამომდინარე იქიდან,  რომ 21-ე საუკუნის მოსწავლე  ტექნოლოგიებთან ძალიან მეგობრობს,  მისთვის  კომპიუტერის  საშუალებით ცოდნის მიღება უფრო მოსახერხებელი და მრავალფეროვანია.

ამიტომაც სასწავლო პროცესში აქტიურად დავიწყე  ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება.

ძირითადად, ციფრული რესურსი მზადდება კონკრეტული გაკვეთილის მიზნებიდან გამომდინარე და არ მოითხოვს დამატებით ფინანსურ დანახარჯებს.

საგაკვეთილო პროცესში ციფრულ რესურსებს   ჩემს მოსწავლეებს ვაჩვენებ ამა თუ იმ ტექსტის  შესწავლის დაწყებამდე, შესწავლისას  ან მის შემდეგ…

ელექტრონული რესურსების, სლაიდების, ფილმების საშუალებით მოსწავლეები უკეთ იგებენ, იაზრებენ, აღიქვამენ, იმახსოვრებენ და სწავლობენ.

ელექტრონული რესურსების, ფილმების  გამოყენება მეხმარება:

• საგაკვეთილო პროცესი  წარვმართო მიზანმიმართულად, ეფექტიანად და ეფექტურად;
• ვიზუალური საშუალებების გამოყენებით მოვახდინო ტექსტების გაგება, გააზრება, განხილვა,  რაც  მოტივაციასა   და ჩართულობის მაღალ  ხარისხს  განაპირობებს,  განწყობას უქმნის  მოსწავლეებს.

გარდა ამისა, ციფრული რესურსებით სწავლების დროს მოსწავლეებს უვითარდებათ: ანალიზის, დებატების, დისკუსიის, სოციალური უნარები. ასევე, შემოქმედებითი, წარმოსახვითი, კრიტიკული აზროვნება.

ელექტრონული რესურსებით  სწავლებისას მნიშვნელოვანია:

1. რესურსის სწორად შერჩევა

რესურსის არჩევისას ყურადღებას ვაქცევ, როგორ მიესადაგება იგი ეროვნულ სასწავლო გეგმას, მოსწავლეთა ასაკობრივ თავისებურებებს, შესაძლებლობებსა და საჭიროებებს.  მოსწავლემ უნდა შეძლოს, მხატვრული  ტექსტების  გააზრება,  არსებითი  მნიშვნელობის მქონე დეტალების შეფასება, კითხვის პროცესით გამოწვეული განწყობილებისა და შთაბეჭდილების გადმოცემა. მან უნდა გაიაზროს, გააანალიზოს და შეაფასოს ტექსტები.

თუ რესურსი სწორად შერჩეულია,   ის  ასწავლის და აყვარებს წიგნს. მოსწავლე წარმოიდგენს, რა ხდება, როგორია გარემო, როგორია პერსონაჟი, რას გრძნობს და როგორ იქცევა ის.

2. ციფრული რესურსის გამოყენების დრო (ტექსტის წაკითხვამდე, წაკითხვისას  თუ შემდეგ, მასალის შეჯამებისას…)

ელექტრონული რესურსების ჩვენების შემდგომ  ხშირად მივმართავ შემდეგ აქტივობებს:

1. მოსწავლეებს ვეკითხები, რა  განწყობა შეექმნათ,  რაზე დაფიქრდნენ, რატომ?  ვაძლევ საშუალებას, იმსჯელონ.  ხშირად ხატავენ კიდეც ნაწარმოების სიუჟეტებსა და მის პერსონაჟებს.   ქმნიან ანიმაციებსაც…
2. ხშირად მართავენ დისკუსიებს, დაემთხვა თუ არა ტექსტის კითხვის დროს მათ გონებაში წარმოსახული ვარაუდები, ემთხვევა თუ არა ერთმანეთს სიუჟეტების თანმიმდევრობა, რა დაემთხვა ან გამოტოვა და ა.შ.

ჩემ მიერ შექმნილი რესურსებიდან გამოვყოფდი:

1. ჭრიჭინა და ჭიანჭველა ივანე კრილოვის მიხედვით

https://www.youtube.com/watch?v=7Vzinf9YIcE&t=25s

2. პაწაწინა რტო ვარ ანა კალანდაძე

https://www.youtube.com/watch?v=_-GdwQ9YpL4&t=8s

3. ღორი მუხის ქვეშ ივანე კრილოვის მიხედვით

https://www.youtube.com/watch?v=oiY0EVDXKQw&t=13s

4. ხეების საუბარი ი. გოგებაშვილის მიხედვით

https://www.youtube.com/watch?v=r-OWBf013OU

5. მოხუცი სულთანი ძმები გრიმების მიხედვით

https://www.youtube.com/watch?v=mcVV2ztVRFE

6. კომიქსი ,,გიო და მამა”

https://www.youtube.com/watch?v=Xyw0q6q4L9Y

7. იცნობდეთ მგელი იასონ ბადრიძე

https://www.youtube.com/watch?v=EueLNsZwad8&t=4s

8. რატომ გაიბუტა პატარა შუქნიშანი ნესტან კუპრავა

https://www.youtube.com/watch?v=D_THp_izvPg&t=1s

9. დათო და დათვი – ავტორთა ჯგუფი: ტ. დემურჩიანი, თ. თეთვაძე, პ. პაპავა, ნ. ტეპოიანი, ე. ქსპოიანი, გ. ჭაოჭიძე

https://www.youtube.com/watch?v=s1y_d6a8IRk

10. ვინ მღერის ტკბილ ნანას?  ლადო ასლამაზიშვილის

https://www.youtube.com/watch?v=I7a_pity2ts&t=2s

11. ,ვაზი და გლეხკაცი” ლეონარდო და ვინჩი.

https://www.youtube.com/watch?v=Xqof251PB1A&t=22s

12. ნაძვის ცრემლები ი. ევდოშვილი

https://www.youtube.com/watch?v=sQMq-9y0ZoI

13. სულიერი და უსულო საგნის სახელები

https://learningapps.org/display?v=pkfdos1fn19

14. სინონიმები

https://learningapps.org/display?v=psb1rio4a19

15. შეუსაბამე

https://learningapps.org/display?v=p9e1no4rn19

16. მოაზროვნე ღამურა

https://learningapps.org/display?v=pezzbsvvc19

17. ფიქრიანიანი ვაჟა–ფშაველა

https://learningapps.org/display?v=pw8un256a19

18. განვლილი მასალის გახსენება

https://learningapps.org/display?v=p3pnhbfda19

19. საქართველოს კუთხეები

https://learningapps.org/display?v=peey1zhg219

20. ამოხსენით გამოცანები

https://learningapps.org/display?v=p02aikrt519

21. არ დავივიწყოთ ხმარებიდან გადასული სიტყვები

https://learningapps.org/display?v=phsh0ntq219

ჩემ მიერ შექმნილი  თუ მოძიებული ელექტრონული რესურსები საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, აქტიურად ჩაერთოს სასწავლო პროცესის მიზნების მიღწევაში, რადგან ეს რესურსები ინტერაქტიულია, ისტ-ის გამოყენებით სასწავლო პროცესი არის ინოვაციური, შემოქმედებითი და მათი გამოყენებით  სწორად დაგეგმილი გაკვეთილები ხელს უწყობს მოსწავლეებში სწავლების პირველი საფეხურიდანვე მედიაწიგნიერების უნარების განვითარებას.

სტატიაში განხილულია ის  სიახლეები, რომელზეც აქტიურად იწერება უცხოურ პედაგოგიკურ პრაქტიკაში. ამდენად, სტატია პედაგოგებს სთავაზობს გაკვეთილზე  მუსიკის გამოყენების დადებით და უარყოფით მახასიათებლებს ნეიროლოგიურ დონეზე. სტატიაში გაანალიზებულია მუსიკისა და ენის მახასიათებლები, მათ შორის მსგავსება და განსხვავება, თუ რამდენად ავსებენ ისინი ერთმანეთს ენის სწავლების პროცესში და როგორ უწყობს ხელს მოსწავლეებს მუსიკა სტრესის გარეშე მიიღონ ცოდნა უცხო ენაში, ხალისით ისწავლონ და კარგი განწყობის თანხლებით შეიმეცნონ ენის ლექსიკური თუ გრამატიკული მახასიათებლები.

გრაინის [1] მიხედვით სწავლის პროცესში განსაკუთრებულ ღირებულებას იძენს ორი ფაქტორი, ერთი მხრივ, ტვინი და მეორე მხრივ, ნეირონები. ამდენად, მოსწავლეები მაშინ სწავლობენ, როცა მათ შორის მჭიდრო კავშირია ან კავშირები ნეირონებს შორის ჰარმონიულად იცვლება. გაკვეთილზე საჭიროა გამომწვევი ფაქტორები და ბიძგები, რომ ტვინი არ მოდუნდეს .

აგრეთვე მუსიკას აქვს უცხოური ენისა და ზოგადად ენის შესწავლის პროცესზე პოზიტიური ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობა. მეცნიერულად დასაბუთებულია, რომ მუსიკის მოსმენა განაპირობებს კოგნიტური უნარების გააქტიურებას და ა.შ. ასეთი დავალების პირობებში მოსწავლეები ავლენენ სწრაფ, ლოგიკურ და კრეატიულ აზროვნებას. მაგრამ როცა მუსიკა ნაკლებ სასიამოვნოდ აღიქმება, ასეთ შემთხვევაში ტვინის ნაწილები მელოდიას არაპროპორციულად აღიქვამს. მუსიკას აქვს აღგმზნები ფუნქცია მაშინ, როცა სიმღერა რომელიმე ინსტრუმენტის აკომპანემენტით სრულდება. სიმღერის მოსმენის დროს აქტიურია ტვინის ის არეები, რომლებიც ენის სწავლების პირობებში ვერ იქნებოდა აქტიური.

მრავალენოვანი სწავლების პირობებში მუსიკა დიდ როლს თამაშობს აღქმისა და დამახსოვრების თვალსაზრისით.

გონებას ესაჭიროება როგორც შესვენება, ასევე გამეორება, რათა ინფორმაცია გრძელვადიან მეხსიერებაში გადაიტანოს. ამრიგად, აუცილებელია ტვინს მიეცეს საკმარისი დრო ინფორმაციის დამახსოვრებისა  და შინაარსობრივად ერთმანეთთან დასაკავშირებლად, იქამდე სანამ ის კვლავ ახალ ინფორმაციას მიიღებს. განათლების ექსპერტების მოსაზრებით აუცილებელია შესვენება, რადგან ამ დროს ხდება მიღებული ინფორმაციის გადამუშავება.

აგრეთვე სწავლის პროცესში დიდი მნიშვნელობა აქვს გამეორებას, რადგან ტვინში მყარი კავშირების წარმოქმნა მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, როცა ცოდნა განსაზღვრულ ფაზაში მეორდება. ფსიქოლოგი ულრიხ ჰერმანი [2] ამტკიცებს თავის ნაშრომში, რომ ესა თუ ის ინფორმაცია ხშირი განმეორების შედეგად მეხსიერებაში რჩება. ერთი გაკვეთილის ფარგლებში მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ დამატებით ახალი გრამატიკული მოვლენის ახსნა, არამედ ნასწავლი გრამატიკული მოვლენის გამყარება, ამისათვის ნიშანდობლივია გამეორება  სათანადო მაგალითებით.

სწავლის პროცესში მნიშვნელოვანია აღსაზრდელთა ყურადღების შენარჩუნება, რათა ინფორმაცია მყარად დაიმახსოვროს მოსწავლემ. რაც მაღალია ყურადღების ხარისხი, მოსწავლეს მით მეტი სტიმული ეძლევა სწავლის პროცესში. ყურადღების ხარისხს ზრდის სხვადასხვა სასწავლო საშუალებები, განსაკუთრებით მაშინ თუ ისინი სასწავლო თემატიკის ადეკვატურადაა გამოყენებული.

მეცნიერთა გარკვეული ნაწილის აზრით მუსიკალური ვარჯიშები ტვინში იწვევს ნევროლოგიურ ცვლილებებს.  მუსიკალური უნარის მატარებელ აღსაზრდელებს მარტივად შეუძლიათ თავის მიერ გამოთქმული ტონის ანალიზი, ამდენად, ენობრივი გამოთქმის კონტროლი, ამიტომ ენობრივ კომპეტენციებს მარტივად ეუფლებიან.

ამჯერად ყურადღებას ვამახვილებთ იმაზე, ღირს თუ არა მუსიკა როგორც სასწავლო საშუალება უცხო ენის გაკვეთლზე გამოვიყენოთ და რომელი კრიტერიუმებია გასათვალისწინებელი სიმღერის შერჩევის დროს. რთულია დასახელდეს ერთი რომელიმე კონკრეტული კრიტერიუმი, თუ რატომ უნდა გამოიყენობოდეს მოსიკა უცხო ენის გაკვეთლზე, ვინაიდან ეს ყოველთვის პიროვნების ინტერესებსა და მასწავლებლის გამოცდილებასთანაა კავშირში.

როცა მუსიკას ან სიმღერას უსმენენ, შეიძლება მრავალმხრივი ემოციები და გრძნობები წარმოიშვას. ამდენად, ეს მოვლენა მნიშვნლოვანია, ვინაიდან სწავლის არასასიამოვნო პროცესში მუსიკა სასიამოვნო ემოციას წარმოშობს. მაგრამ გასათვალისწინებელია, რომ  მოსწავლეები ინდივიდუალურად განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან იმით, თუ როგორ რეაგირებენ მუსიკაზე ან რა ასოციაციებს იწვევს ესა თუ ის მუსიკა მათში. მკვლევართა დიდი ნაწილი მიუთითებს, რომ ერთი და იმავე მუსიკა სხვადასხვა მსმენელზე განსხვავებულად მოქმედებს. ამ მოვლენამ კი შეიძლება პრობლემამდე მიგვიყვანოს, ვინაიდან მასწავლებელმა წინასწარ არ იცის, თუ რომელი მუსიკა აღძრავს მათში დადებით თუ უარყოფით ემოციებს. თუმცა გასათვალისწინებელია რომ მუსიკა არ იყოს არასასიამოვნო, რათა სასწავლო პროცესი მოსწავლეს არ დაუმძიმოს. მაგრამ ამასთანავე რთულია ამ მოვლენის წინასწარ განჭვრეტა.

მუსიკას აქვს კოგნიტური და ლინგვისტური გავლენა.  მისი ეს უნარი განაპირობებს მოსწავლის ლექსიკური და ფონეტიკური ცოდნის მუდმივ განვითარებას. აგრეთვე სიტყვა მუსიკის გამოყენებით უკეთესად და ეფექტურად ისწავლება, რადგან სიმღერის საშუალებით გრამატიკული და ლექსიკური ასოციაციები წარმოიქმნება. როცა მოსწავლე პარალელურად სიმღერას ისმენს და სიმღერის ტექსტს კითხულობს, შესაძლებლობა ეძლევა ორგვარი შეგრძნებით სწავლისთვის. მოსწავლეები ასეთ დროს სწავლობენ პრინციპით –ხმისა და ტექსტის ასოციაციებისა და დამოკიდებულებების საშუალებით, ამდენად სიმღერა აღიქმება აუდიალურ და ვიზუალურ დონეზე. თავისი სპეციფიკით სიმღერის ეფექტი შეესაბამება  გამეორების გაკვეთილს, რადგან სიმღერა იმ მნიშვნელოვან ელემენტს გულისხმობს, რომელიც განაპირობებს მიღებული ცოდნის დამახსოვრებას. ასეთი ელემენტი შეიძლება იყოს სიტყვა, სიტყვათა შეთანხმება ან წინადადება, რომელიც სიმღერაში გარითმულია და მრავალჯერ მეორდება.

სიმღერის გამოყენებას საგაკვეთილო პროცესში აგრეთვე აქვს  სოციალური ღირებულება. ნამდვილად ღირს სიმღერა გაკვეთილზე გამოვიყენოთ,  რადგან ის ავთენტურია და საგაკვეთილო ფორმალური გარემო არაფორმალურ კონტექსტში გადაჰყავს, რაც მოსწავლეებს შორის  სოლიდარობის გრძნობას წარმოშობს. როგორც განათლების ექსპერტები ამტკიცებენ, ურთიერთობები მოსწავლეებსა და პედაგოგს, ასევე მოსწავლეებს შორის პოზიტიური ატმოსფეროს საშუალებით ღრმავდება. სასწავლო გარემო შესაძლებელია ადაპტირდეს, თუ სასწავლო სიტუაცია განმტვირთველი და მშვიდია. მუსიკის შეცვლა შესაძლებელია მაშინ, თუ ამას საჭიროება და მოსწავლეთა ინტერესები ითხოვს. მოსწავლეები მხოლოდ მაშინ სწავლობენ სიამოვნებით მუსიკით უცხო ენას, თუ სასწავლო მასალად მათი საყვარელი მუსიკაა გამოყენებული. ასეთი გაკვეთილი არის მოსწავლეზე ორიენტირებული, ვინაიდან მოსწავლეებს გავლენა აქვთ საგაკვეთლო მასალის შერჩევაზე, ეს მათთვის მნიშვნელოვან საკითხს წარმოადგენს.

  მუსიკით სწავლებას აგრეთვე აქვს  კულტურული ეფექტი, რადგან მუსიკალური ტექსტით ხდება ამა თუ იმ კულტურული ღირებულების, იდეალების, ისტორიისა და კულტურული მახასიათებლების გაზიარება. გერმანელი განათლების ექსპერტები დასძენენ, რომ გერმანული ენის შესწავლის საკითხში გერმანული მუსიკა ატარებს ერთგვარი ელჩის როლს და ყველა იმ ელემენტს მოიცავს, რომელიც  გერმანული კულტურული ღირებულებების ბაზისს წარმოადგენს.  ამა თუ იმ ენის შესწავლის პროცესში ზოგჯერ ყველაზე ოპტიმალური მეთოდია  მუსიკის საშუალებთ ქვეყანათმცოდნეობითი საკითხების მიმოხილვა.

ენასა და მუსიკას შორის არსებობს საერთო. სამეცნიერო ლიტერატურაში წარმოდგენილია მოსაზრება, რომ როგორც მუსიკასთვის, ისე ენისთვის დამახასიათებელია  ისეთი თვისებები, როგორებიცაა: ხმის სიმაღლე, რითმი, ტემპი, ტემბრი, რეზონანსი, ხანგრძლივობა და ჟღერა, რომლებიც მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ მუსიკის აღსაქმელად, ასევე ენობრივი მოცემულობების დასამუშავებლად. დამტკიცებულია, რომ ენა და მუსიკა  ერთმანეთთან ნერვოლოგიურ დონეზეა დაკავშირებული. მკვლევართა ნაწილი [5] ამტკიცებს, რომ მუსიკალური და ენობრივი სინტაქსი, ისევე როგორც სემანტიკა, ტვინში ერთნაირად, ნაწილობრივ იდენტური ნეირონული მექანიზმებით გადამუშავდება. მუსიკალური სტრუქტურისა და ენობრივი სინტაქსის გადამუშავებას ბევრი საერთო მახასიათებელი აქვს. ეს პროცესი წარიმართება ტვინის სხვადასხვა რეგიონებში და მათ მსგავსი ნევროლოგიური პროცესი უდევს საფუძვლად.

ენასა და მუსიკას შორის არსებობს მსგავსებები, ესენია:

• როგორც მუსიკა, აგრეთვე ენა არის უნივერსალური. ადამიანს აქვს უნარი ორივე მათგანი ისწავლოს და აღიქვას.
• მუსიკისა და ენის საშუალებით შესაძლებელია უამრავი ფრაზისა თუ მელოდიის შექმნა.
• ბავშვს აქვს უნარი მუსიკისა და ენის წესები მაგალითებით შეისწავლოს. როგორც მუსიკალური, ასევე ენობრივი განვითარება, მიმდინარეობს პარალელურად, რაც იძლევა იმის საშუალებას, რომ მუსიკამ და ენამ ერთმანეთი გაამდიდროს.
• როგორც მუსიკა, ასევე ენა ვოკალურად გამომუშავდება და აუდიალური გზით აღიქმება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. Grein, Marion, Neurodidaktik-Grundlagen für Sprachenlehrende. Hueber Verlag GmbH&Co., Ismaning, Deutschland, 2013
2. Herrmann, Ulrix, ,,Neurodidaktik-die Kooperation von Neurowissenschaften und Didaktik “. Als PDF : https://www.slvn.de/wp-content/uploads /2012/10/Herrmann-HT-2012.pdf
3. Huotilainen, Minna, ”Musiikki ja oppiminen aivotutkimuksen valossa”. In: Taide- ja taitokasvatuksen julkaisu, Helsinki 2009. Als PDF: https://extranet.nuorisuomi.fi/download/attachments/3245039/_taide_ja_taito+op etushallitus.pdf#page=41
4. Särkämö, Teppo, „Musiikki tuntuu aivoissa“. In: Lilja-Viherlampi, Liisa-Maria (toim.), Care Music – sairaala- ja hoivamusiikkityö ammattina. Turun ammattikorkeakoulun raportteja 158, Suomen yliopistopaino – Juvenes Print Oy, Tampere 2013
5. Lensch, Juliane, „Rap im Französischunterricht auf der Basis einer sich wandelnden Lernkultur“. In: Blell & Kupetz (Hrsg.) 2010.

უმართავი ბავშვი ბევრი მშობლისთვის სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს. ისინი, როგორც წესი, გაურბიან ასეთ ბავშვთან ერთად უცხო საზოგადოებაში მოხვედრას. ასევე, შიში იპყრობთ, როდესაც ოჯახში სტუმრად უცხო ადამიანი მოდის, რადგანაც არ იციან, თუ რას მოიმოქმედებს მათი პატარა, რა „სპექტაკლს დადგამს“  უცხო ადამიანების საყურებლად. იმისათვის, რომ ასეთ ბავშვთან ურთიერთობის სწორი ქცევითი სტრატეგია შევიმუშაოთ, სასურველია ვიცოდეთ, რა ქცევითი მახასიათელებით გამოირჩევა ის და რა მიზეზები განაპირობებს მის ქცევას.

უმართავი ბავშვის ძირითადი ქცევითი მახასიათებლები:

• უფროსების მოთხოვნების შეუსრულებლობა და წესებისადმი დაუმორჩილებლობა;
• მოჭარბებული მოტორული აქტივობა – ყველგან ძვრება, ყველაფერს ეხება, ყველაფრის ხელში ჩაგდება სურს. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ის ერთდროულად რამდენიმე ადგილასაა;
• უყურადღებობა, უნებისყოფობა – ის ხან ერთ საქმეს კიდებს ხელს, ხან მეორეს, მაგრამ, ბოლომდე არაფერი მიყავს;
• თავშეუკავებლობა – უმართავი ბავშვი სერიოზულ პრობლემებს უქმნის მასწავლებლებს თავისი თავშეუკავებლობით. უყვარს დასმულ შეკითხვებზე პასუხის ადგილიდან წამოძახება, ისე, რომ არც ფიქრობს შეკითხვის არსზე. გაკვეთილზე ყოველთვის პირველი გამორბის საპასუხოდ, თუმცა, გამოსვლის შემდეგ არ იცის რა თქვას;
• მოსმენის უუნარობა – არ ესმის მისკენ მიმართული, მისი მისამართით ნათქვამი სიტყვები. ისე იქცევა, თითქოს მის გვერდით არავინ არის;
• თანატოლებთან ურთიერთობის უუნარობა – არ შეუძლია ბავშვებთან თამაში, პირველივე წუთებიდან მათი ურთიერთობა ჩხუბში გადადის;
• შენიშვნებზე არაადეკვატური რეაგირება – სრულიად უმნიშვნელო შენიშვნაც კი მასში აგრესიას იწვევს, იწყებს თავის მართლებას, ყველას საყვედურობს, ჩხუბობს და თავისას აგრძელებს; ჩნდება იმის საფრთხე, რომ რაღაცას დაამსხვრევს, გატეხს, ვინმეს ზიანს მიაყენებს.

დღეს, როგორც წესი, ბავშვის ზემოაღწერილ ქცევით მახასიათებლებს მის ჰიპერაქტიურობას მიაწერენ. რა თქმა უნდა, ბავშვის უმართავი ქცევის ერთ-ერთი მიზეზი ნამდვილად არის ჰიპერაქტიურობა, თუმცა, ის არის ერთ-ერთი და არა ერთადერთი მიზეზი. და, თუ ჩვენ გვინდა, რომ პატარას ქცევა მართვადი გავხადოთ, უნდა ვიპოვოთ ის რეალური მიზეზი, რომელიც მას ამგვარი მოქმედებისკენ უბიძგებს. ამასთან, გავითვალისწინოთ, რომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ეს მიზეზი შეიძლება განსხვავებული იყოს.

ბავშვის უმართავი ქცევის მიზეზები:

• განვითარების თანდაყოლილი, ფსიქოფიზიოლოგიური თავისებურებები. ჰიპერკინეტიკური სინდრომი, რომელიც მოჭარბებულ ქაოსურ და უნებლიე მოძრაობებში იჩენს თავს და ქცევის დარღვევის სახით ვლინდება;
• განვითარების კრიტიკული პერიოდები და ამ პერიოდებისთვის დამახასიათებელი ნიშნები – თუ ვამჩნევთ, რომ პატარა გახდა ჭირვეული, ჯიუტი, გაუგონარი და ჩვენს შენიშვნებზე ისტერიკით პასუხობს, დიდი ალბათობით ასეთი უმართავი ქცევის მიზეზი ასაკობრივი კრიზისია. ამგვარ სირთულეებს ვაწყდებით 1 წლის, 3-5 წლამდე და გარდამავალი ასაკის, მოზარდობის პერიოდის ბავშვებთან. უნდა ითქვას, რომ ეს ჩვეულებრივი მოვლენაა და ასაკობრივ თავისებურებებთან დაკავშირებული კრიზისები ყველა ნორმალურ ბავშვს აქვს, ის ნებისმიერი მათგანისთვის არის დამახასიათებელი. ცხოვრებაში მიმდინარე მოვლენებზე ჯიუტობით, ჭირვეულობით, გაუგონრობით, ისტერიკული რეაგირებით ბავშვი იზრდება, შეიმეცნებს სამყაროს, აღმოაჩენს ბევრ სიახლეს მასში და აცნობიერებს ნებადართულობის საზღვრებს;
• შინაგანი არაკეთილდღეობის, დისკომფორტის დემონსტრირება – არცთუ იშვიათად უმართავი ბავშვები თავანთი ქცევით, რომელიც ჩვენთვის, როგორც წესი, მიუღებელია, დემონსტრირებას უკეთებენ თავიანთ შინაგან არაკეთილდღეობას და დისკომფორტს. მათი ყვირილი, ჭირვეულობა და ისტერიკაც კი ხშირად დახმარების მიღების მოთხოვნილების ნიშანია. ასეთი ქცევით ისინი მიგვანიშნებენ, რომ მათ აქვთ პრობლემები, სასწრაფოდ ჩვენი დახმარება ესაჭიროებათ და დაუყონებლივ მოითხოვენ მის მიღებას;
• მშობლების არასწორი დამოკიდებულება ბავშვის ქცევის მიმართ – თუ პატარას ჯიუტობას, ჭირვეულობას, გაუგონრობას, დაუმორჩილებლობას უბრალოდ მისი ბავშვური სიცელქით ავხსნით, შეიძლება ჩვენ თავად გავხდეთ მისი უმართავი ქცევის მაპროვოცირებელი და წამახალისებელი. გავითვალისწინოთ, რომ პატარა არ იბადება ცუდ ბავშვად, ის უბრალოდ ისე იქცევა, როგორც მისთვის ნებადართულია მშობლების მხრიდან. თუ ჩვენ ყოველთვის მშვიდად შევხვდებით ბავშვის სოციალურად მიუღებელ ქცევებს და თავს დავიმშვიდებთ იმით, რომ ის ჯერ კიდევ პატარაა, არაფერი ესმის, გაიზრდება და შეიცვლება, მოგვიანებით, როცა ბავშვის უმართავი ქცევა უკვე სერიოზულად შემაწუხებელი გახდება, როგორც გარშემომყოფებისთვის, ასევე ჩვენთვისაც და მოვინდომებთ მის კორექციას, დიდი ალბათობით ჩვენი ყოველგვარი მცდელობა უშედეგო აღმოჩნდება;
• მშობლების უყურადღებობა ბავშვის მიმართ და მათი მოუცლელობა პატარასთან ურთიერთობისათვის –   თუ ჩვენ სათანადო ყურადღებას არ ვაქცევთ ბავშვს და მასთან საკმარის დროს არ ვატარებთ, ეს შეიძლება ბავშვის არაადეკვატური და უმართავი ქცევის მაპროვოცირებელი გახდეს. პატარებისთვის გულგრილობაზე აუტანელი არაფერია. როგორც წესი, ისინი ნებისმიერი ხერხით ცდილობენ ჩვენი ყურადღების მიპყრობას. ერთმა ბიჭუნამ მშობლებისა და პედაგოგებისაგან საყვედურების მოსმენის შემდეგ ჩვენთან საუბარში სინანულით განაცხადა: „შეიძლება ცოტა უცნაურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ მე მირჩევნია მშობლები ჩემი საქციელის გამო მსაყვედურობდნენ, ვიდრე საერთოდ არ მაქცევდნენ ყურადღებას“;
• უფროსების არათანმიმდევრულობა ბავშვის მიმართ წაყენებულ მოთხოვნებში – ბავშვის ქცევითი პრობლემები უფრო იმ ოჯახებში აღმოცენდება, სადაც მშობლები არათანმიმდევრული არიან მოთხოვნებში, არ ასრულებენ დანაპირებს, დღეს უკრძალავენ, ხვალ კი ნებას რთავენ; მამა ამბობს ერთს, დედა – მეორეს, სრულიად საწინააღმდეგოს, ბებია კი – მესამეს, რომელიც ორივე მშობლის მოთხოვნას ეწინააღმდეგება. ასეთ ოჯახებში ბავშვი ადვილად ახერხებს უფროსებით მანიპულირებას და „სპექტაკლების“ მოწყობას.

რეკომენდაციები უმართავ ბავშვთან ურთიერთობისათვის: 

• უპირველეს ყოვლისა, იმისათვის, რომ გამოვრიცხოთ ბავშვის ქცევითი პრობლემების ნევროლოგიური საფუძვლები, კონსულტაციისათვის მივმართოთ ექიმ-ნევროლოგს. სამწუხაროდ, უმართავი ბავშვების მშობლები, როგორც წესი, არ ჩქარობენ ექიმისთვის მიმართვას და ეს მაშინ, როცა კონკრეტულ შემთხვევაში მკურნალობა ბავშვისთვის აუცილებელიც კი შეიძლება იყოს. ორგანული დაზიანების შემთხვევაში ნებისმიერი, ძალიან ეფექტიანი ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიური მეთოდებიც კი ნახევარი ძალით იმუშავებს და სასურველ შედეგს არ მოგვცემს;
• აუცილებელია, რომ უმართავ ბავშვთან ურთიერთობაში ვიყოთ ემოციურად გაწონასწორებული და ყვირილის, გაღიზიანებისა და ჩხუბის გარეშე ვესაუბროთ მას. ასეთი ბავშვის ქცევის ჩხუბით მართვა იგივეა, რომ აბობოქრებული სტიქიის შეჩერებას ყვირილით შევეცადოთ;
• რადგანაც უმართავი ბავშვის სულში ქაოსი ბობოქრობს, მაქსიმალურად უნდა მოვაწესრიგოთ მისი ცხოვრება და შინაგანი სამყარო. ასეთი ბავშვებისთვის უფრო მეტად, ვიდრე ყველა სხვა დანარჩენისთვის აუცილებელია დღის რეჟიმის მკაცრად დაცვა. კარგი იქნება, თუ ბავშვთან ერთად ჩამოვწერთ და კედელზე გავაკრავთ მის მიერ დღის განმავლობაში განსახორციელებელი საქმიანობების ჩამონათვალს და თვალყურს ვადენებთ, რომ ის ბავშვმა დაიცვას და საკუთარი ნების მიხედვით არ შეცვალოს. გავითვალისწინოთ ისიც, რომ ამ ტიპის ბავშვთან ერთხელ თქმა და გაფრთხილება არ მოქმედებს და საჭირო იქნება რამდენჯერმე იმის შეხსენება, რომ ერთი საქმე დაასრულოს და მეორე დაიწყოს. თუ თამაშის დამთავრების დროა, ნუ მოვითხოვთ ბავშვისგან, რომ ის მან დაუყონებლივ დაასრულოს. წინასწარ გავაფრთხილოთ, რომ დრო იწურება. საერთოდ, როგორც უკვე ითქვა, უფროსებს გვიწევს, რომ ასეთ ბავშვს რამდენჯერმე ვთხოვოთ. ეს მათი თავისებურებაა და ამას ანგარიში უნდა გავუწიოთ;
• უმართავ ბავშვთან, რომელიც, როგორც წესი, ადვილად ღიზიანდება, საჭიროა დიდი სიფრთხილე გამოვიჩინოთ შთაბეჭდილებების დოზირებისას. მისთვის სასიამოვნო, ნათელი შთაბეჭდილებების სიჭარბეც კი საზიანოა. თუმცა, ცხადია ამის გამო მას გართობას და მისთვის საინტერესო ადგილებში ყოფნას ვერ მოვაკლებთ. მაგრამ, თუ ვხედავთ, რომ ის იწყებს გაღიზიანებას, შფოთვას, უკეთესი იქნება მასთან ერთად დავტოვოთ ის ადგილი, სადაც ვიმყოფებით. არაფერი მოხდება, თუ ბოლომდე არ ვნახავთ სპექტაკლს ან საცირკო წარმოდგენას. მხოლოდ გავითვალისწინოთ, რომ ბავშვის გამოყვანა დარბაზიდან ნუ იქნება მიწოდებული მისთვის, როგორც სასჯელი. უკეთესი იქნება, თუ ვეტყვით, რომ დავიღალეთ და დასვენება გვჭირდება;
• შფოთვისა და გაღიზიანების მომენტში სასარგებლო იქნება ბავშვის დიალოგში ჩართვა. ამ დროს მას უნდა ვესაუბროთ არა მისი ცუდი ქცევის გამო, არამედ რაიმე განყენებულ, მისთვის საინტერესო თემაზე. დავუსვათ მარტივი შეკითხვები, რომლებიც არ საჭიროებს ვრცელ პასუხებს. გავითვალისწინოთ ისიც, რომ გაღიზიანებული ბავშვი ცუდად აზროვნებს, უჭირს განსჯა იმისათვის, რომ ჩაერთოს დიალოგში. მაგრამ, თუ ჩვენ სწორად წარვმართავთ საუბარს, ბავშვს მოუწევს ნებით, თუ უნებლიეთ გაიაზროს თავისი პასუხები და თავი დააღწიოს ემოციების ბატონობას, რაც, თავის მხრივ, მას საკუთარი ქცევის მართვაში დაეხმარება;
• აუცილებელია, რომ საშუალება და შესაძლებლობა მივცეთ უმართავ ბავშვს, გადმოაფრქვიოს, დახარჯოს თავისი მოზღვავებული ენერგია. ამისათვის კარგი იქნება ასეთი ბავშვების სხვადასხვა სახის სპორტულ სექციებსა და ქორეოგრაფიულ სტუდიაში ჩართვა, ასევე მოძრავი თამაშების შეთავაზება და სუფთა ჰაერზე სეირნობა;
• ვიყოთ მაქსიმალურად ყურადღებიანი ბავშვის მიმართ, რომ მას არ დასჭირდეს, როგორც ჩვენთვის, ასევე საზოგადოებისთვის მიუღებელი ქცევის განხორციელება ჩვენი ყურადღების მისაპყრობად. თუ ჩვენ ყურადღებიანი ვიქნებით ბავშვის პრობლემების მიმართ, მისი ქცევა ნორმაში ჩადგება. გავითვალისწინოთ ისიც, რომ ბავშვი ყველაფერს უფროსებისაგან სწავლობს, ამიტომ, შევეცადოთ გავხდეთ მისთვის მისაბაძი.

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ უმართავი ბავშვების არსებობას განაპირობებენ ისეთი აღმზრდელები, რომელთაც არ შეუძლიათ თავი გაართვან ბავშვთან დაკავშირებულ სირთულეებს. გვახსოვდეს, რომ ჩვენ უფროსები ვართ მთავარი ინიციატორი ბავშვთან ურთიერთდამოკიდებულების ასაგებად. ამიტომ, კარგი იქნება, თუ ბავშვთან მუშაობის პარალელურად ჩვენ საკუთარ თავზეც ვიმუშავებთ და გავაანალიზებთ ჩვენ მიერ გამოყენებული აღზრდის მეთოდებს. ამ გზით ჩვენ აუცილებლად მივაღწევთ წარმატებას და  ბავშვის ქცევას მართვადს გავხდით.

როგორი უნდა იყოს ოცდამეერთე საუკუნის მოქალაქე? უპირველეს ყოვლისა, მას უნდა შეეძლოს ინფორმაციის ოკეანეში ორიენტაცია, ინფორმაციის მოძიება, გაცხრილვა, მთავარისა და მეორეხარისხოვანის ერთმანეთისგან გარჩევა, სიტუაციის ანალიზი, პრობლემის იდენტიფიცირება, მიზეზის დადგენა, გადაჭრის გზების პოვნა.

მასწავლებლებსა და მშობლებს შორის დღემდე დამკვიდრებულია საკითხისადმი ტრადიციული მიდგომა: თუ დაწყებითი კლასების მოსწავლე კარგად კითხულობს და გადმოსცემს წაკითხულს, წარმატებულ მოსწავლედ მიიჩნევა. არავის აინტერესებს, შეუძლია თუ არა მას მიღებული ცოდნის სხვა კონტექსტში გამოყენება.

მასწავლებელს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი როლი აკისრია დაწყებითი კლასების მოსწავლეებში კრიტიკული აზროვნებისა და ამოცანების გადაჭრისთვის საჭირო უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბების პროცესში. მისთვის გამოწვევას წარმოადგენს ამ მნიშვნელოვანი მიზნის „გადაქცევა“ მოსწავლის განვითარებისთვის შესაფერის აქტივობებად. ეს შესაძლოა მეტისმეტად რთული მოგვეჩვენოს. სინამდვილეში ხშირად არსებული მიდგომის ოდნავ შეცვლაც საკმარისია. მასწავლებლებს შეუძლიათ, შექმნან გარემო, რომელშიც მოსწავლეებს ექნებათ შესაძლებლობა, მოახდინონ სამუშაო მასალის იდენტიფიცირება, გააანალიზონ სხვადასხვა მახასიათებელი, იპოვონ მსგავსებები და განსხვავებები. აგრეთვე მასწავლებლებს შეუძლიათ დროისა და სივრცის გამოყოფა გონებრივი იერიშისთვის, გეგმების დაწყობისა და შემოწმებისთვის. გთავაზობთ იმ ხერხებს, რომლებიც მცირეწლოვან მოსწავლეებს დაეხმარება, იმუშაონ ამოცანებზე და საკუთარ აღმოჩენებზე დაყრდნობით ისწავლონ.

კრიტიკული აზროვნების ცნობილი მკვლევარი დ. კლუსტერი განსაზღვრავს კრიტიკული აზროვნების შემდეგ ძირითად პრინციპებს:

1. კრიტიკული აზროვნება არის დამოუკიდებელი აზროვნება. ამგვარად, აზროვნება შეიძლება იყოს კრიტიკული მხოლოდ მაშინ, როდესაც ის ინდივიდუალურია;
2. ინფორმაცია წარმოადგენს კრიტიკული აზროვნების საწყის და არა საბოლოო პუნქტს. ცოდნა აჩენს მოტივაციას, რომლის გარეშეც ადამიანს არ შეუძლია იაზროვნოს კრიტიკულად.
3. კრიტიკული აზროვნება იწყება საკითხის წამოჭრითა და გადასაჭრელი პრობლემის გააზრებით.
4. კრიტიკული აზროვნება მიისწრაფვის სარწმუნო არგუმენტაციისკენ. კრიტიკულად მოაზროვნე ადამიანი პოულობს პრობლემის გადაჭრის საკუთარ გზას და ამყარებს საკუთარ გადაწყვეტილებას გონივრული არგუმენტებით, საფუძვლიანი მოსაზრებებით. არგუმენტაციის სტრუქტურული ელემენტებია: მოსაზრება, მტკიცებულება, დასაბუთება და საფუძველი. ეს უკანასკნელი ყველა დანარჩენი ელემენტის ათვლის წერტილია. საფუძველი – ეს ის წანაპირობაა, რომელიც საერთოა ორატორის ან მწერლის და მათი აუდიტორიისთვის. საფუძველს ეყრდნობა მთელი არგუმენტაცია.
5. კრიტიკული აზროვნება სოციალური მოვლენაა, რამდენადაც ყოველი მოსაზრების გამოცდა და დახვეწა ხდება მაშინ, როდესაც მას ვუზიარებთ სხვებს, ან, როგორც ფილოსოფოსი ჰანა არენდტი წერს: „სრულყოფილება მიიღწევა მხოლოდ ცოცხალ ურთიერთობაში, ვისიმე თანდასწრებით“.

მე თვითონ ხშირად ვიყენებ პრობლემაზე ორიენტირებულ სწავლებას როგორც ფორმალური, ისე არაფორმალური განათლების აქტივობებში, მაგალითად, პროექტებში. ვცდილობ, ჩემი პატარები დაწყებითი კლასებიდანვე შევაჩვიო კრიტიკულ აზროვნებას.

მინდა გაგიზიაროთ გამოცდილება იმ აქტივობათა შესახებ, რომლებიც მესამე კლასში ჩავატარე. შედეგიდან გამომდინარე, ვფიქრობ, მიზანს მივაღწიე. მოსწავლეებმა შესანიშნავად გაართვეს თავი ჯგუფურ სამუშაოს – მოიფიქრეს პრობლემის გადაჭრის მრავალი გზა.

თემა: საინფორმაციო ტექსტი „პანდა“

მიზანი: მოსწავლეებმა შეძლონ საინფორმაციო ტექსტის წაკითხვა, მისი გაგება-გააზრება, პრობლემის იდენტიფიცირება, გააზრება და გადაჭრის გზების ძიება. აქტივობა ავითარებს კრიტიკული აზროვნებისა და თანამშრომლობის უნარებს.

ესგ-სთან შესაბამისობა:

ქართ. დაწყ.(I). 6. მოსწავლემ უნდა შეძლოს გაწაფულად კითხვა.

• თავისუფლად კითხულობს ნაცნობ და უცნობ სიტყვებს, ცდილობს დაიცვას სათანადო ტემპი; ხმამაღლა კითხვისას იცავს პაუზას სასვენ ნიშნებთან.

ქართ. დაწყ.(I). 7. მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების წაკითხვა და გაგება-გააზრება, ტექსტში ვერბალური და არავერბალური ფორმით მოწოდებული ინფორმაციის (მაგ., ილუსტრაციისა და ტექსტის) ურთიერთადაკავშირება.

• ტექსტში ეძებს და პოულობს კონკრეტულ ინფორმაციას (როდის, სად, რამდენი, როგორი, რამდენ ხანს, რამდენჯერ და სხვ.);
• ამოიცნობს ტექსტში მოცემულ სხვადასხვა ინფორმაციას შორის არსებულ მიზეზშედეგობრივ კავშირებს, გამოაქვს სათანადო დასკვნა.

ქართ. დაწყ.(I). 12. მოსწავლემ უნდა შეძლოს კითხვის ნაცნობი სტრატეგიების გამოყენება მიზნის შესაბამისად.

• აჯგუფებს ინფორმაციას კონკრეტული ნიშნით;
• ცდილობს უცნობი სიტყვების ახსნას კონტექსტის გათვალისწინებით;
• ილუსტრაციებზე, სათაურზე დაყრდნობით გამოთქვამს ვარაუდს ტექსტის შინაარსის შესახებ.

იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა ვიზუალურად აღიქვან ტექსტში მოცემული ინფორმაცია, მასწავლებელი პროექტორით აჩვენებს დოკუმენტურ ფილმს „პანდა ველურ ბუნებაში“.

იმის გასარკვევად, როგორ გაიგეს და გაიაზრეს ტექსტი მოსწავლეებმა, მასწავლებელი დასვამს ტექსტის გასააზრებელ კითხვებს:

1) რამდენ კილოგრამს იწონის პანდა?

2) რა აქვს მას წინა თათზე?

3) სად ბინადრობს?

4) როგორ ცხოვრებას ირჩევს?

5) რატომ?

6) როდის სძინავს? როდის მოიპოვებს საზრდოს?

7) რატომ უწოდებენ პანდას ბამბუკის დათვს?

8) რამდენ გრამს იწონის მისი ნაშიერი?

9) რამდენი თვისაა პანდას ბელი, როდესაც დამოუკიდებლად სიარულს იწყებს?

10) რამ გამოიწვია პანდას რაოდენობის შემცირება?

11) რატომ არის შეტანილი პანდა წითელ წიგნში?

საშინაო დავალება: მიღებული ინფორმაციის განვრცობის მიზნით მასწავლებელი მოსწავლეებს ავალებს, მოიძიონ ინფორმაცია პანდასა და ადამიანის ურთიერთობის შესახებ.

შეფასების ტიპები და მეთოდები: მოსწავლეები შეფასდებიან დაკვირვების საფუძველზე განმავითარებელი კომენტარებით.

მოსწავლის შეფასების რუბრიკა

ჯგუფური მუშაობის შეფასების რუბრიკა

მნიშვნელოვნად მიმაჩნია, ჩემს მოსწავლეებს დაწყებითი კლასებიდანვე განვუვითარო კრიტიკული აზროვნების, ტექსტის ანალიზის, პრობლემის იდენტიფიცირების, გააზრებისა და გადაჭრის უნარები. სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე აღნიშნული ტიპის გაკვეთილის ჩატარება. გაკვეთილის მთავარი მიზანი იყო: მოსწავლეებს წაეკითხათ საინფორმაციო ტექსტი, გაეზრებინათ, გამოეყოთ პრობლემა და დაესახათ მისი გადაჭრის გზები. მიმაჩნია, რომ მიზანს მივაღწიე.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://mastsavlebeli.ge/?p=2190

თამარ ტალიაშვილი. რატომ უნდა ვასწავლოთ კრიტიკული აზროვნება? 21 ნოემბერი, 2013 წელი

2. https://mastsavlebeli.ge/?p=1415

ანა ჯანელიძე. კრიტიკული აზროვნების განვითარება დაწყებითი განათლების საფეხურზე

ზუსტად 24 წლის წინ სკოლიდან შინ დავბრუნდი. რა აღსანიშნავი ამბავი ახლა ეს არის და მაშინ დღეც ზედმეტად ჩვეულებრივი იყო, დაზეპირებული და დაღეჭილი – ღობეზე მკვდარი ძარღვებივით შემოძენძილ ჟოლოს უსიამოვნო ჟრჟოლით, ქათმის წყლისასმელ თასში არეკლილი ბოტკინგადატანილი მზით, სადილად შემწვარი კარტოფილით და რაღაც ახლართული კომბინაცით დამზადებულ მჟავით. სწორედ სადილს მივუსწარი და მითხრეს, წადი, ბაბუაშენს დაუძახეო. ბაბუაჩემი უკან უნდა ყოფილიყო, თხილებში. გავიქეცი. უცნაურად იდგა. მაღლა. ხეზე. მერე მივხვდი, რომ კი არ იდგა – ქანაობდა. შემეშინდა და გამოვიქეცი.

ზუსტად 24 წლის წინ, ბაბუაჩემმა თავი ჩამოიხრჩო. თუ უფრო ზუსტად გაინტერესებთ – ქალაქ ოზურგეთისა და სოფელ ბოხვაურის საზღვარზე მდგარ თხილის ხეზე. თუ კიდევ უფრო ზუსტად გაინტერესებთ – ბაბუაჩემი დიდი და ვერახდენილი ოცნებების კაცი იყო, თავგადასავლებით და მარცხებით. მას მერე, მე გავრბივარ და ვცდილობ ბაბუაჩემი ჩამოვხსნა იმ თხილის ხიდან. იმ თხილის ხეზე ბევრი ტოტია და უამრავ რამეს გულისხმობს ის ტოტები – უიმედობას, ტკივილის, გასაჭირს, წარუმატებლობას. იმ ტოტებზე მეც ვკიდივარ და ასე საკუთარი თავის ჩამოხსნასაც ვცდილობ, ბაბუაჩემის მაგივრად.

ჰოდა ამ ჩამოხსნა-ჩამოხსნაში აპრილში 35 წლის გავხდი.
მამაჩემი, წესისამებრ, ოქტომბერში ჩამოვიდა. ოთხმოცდაათიანების შუა საუკუნეები იდგა. ზაფხულში სურებში ადიოდა, ჯერ თხილს აბინავებდა და მერე შეშას ამზადებდა. პატარა, ქოხისმაგვარი სახლი, უშუქობა, უმეზობლობა, უიმედოება. ბუხარი არის და ცეცხლის დანთება შეგიძლია, მაგრამ ამდენი სასტიკი უ-ს შემხედვარეს და შემგრძნობს, არც მაგის ხალისი გაქვს, თუნდაც გალუმპული იყო და გციოდეს… ჰოდა, მამაჩემი ოქტომბერში ჩამოვიდა და მიყვება, რომ მთელი დღე წვიმდა და “თხილს ხეკდა”. საღამოს ავტობსი ჩამოვიდა თემში, ქვევით და ოზურგეთიდან ,,გამოტანებულს’’ დახვდა. იქნებოდა იქ ლამფის ფითილები, ორი თავი ყველი, პურები, მჭადის ფქვილი, შპროტები და გამოსაცვლელი შარვალი, სიჩქარეში რომ დარჩა. ამოიარა ტალახიანი აღმართი, შევიდა ოთახში, ინერციით შეხსნა ფუთას თავი, დაიწყო დაზარებით ამოლაგება დაზეპირუბული გზავნილის. და უცებ.. და უცებ პატარა ბროშურა გადმოვარდა. გიორგი კეკელიძე. ” დაიბადა ხარი, ჰოდა…” 1998 წელი… ლექსების პატარა კრებული. კარგმა ხალხმა რაღაც ნიჭი შემამჩნია და გამოსცა. მამაჩემი იმ დროის და განცდის კაცი იყო, ბეჭდურად გამოხატული სიტყვა სულ სხვა წონას რომ გულისხმობდა. წამიერად მთელი დაღლა და იუმედობა მომეხსნაო. მოვისროლე წვიმით სავსე ბუშლატა და გიჟივით ცეკვა დავიწყეო. მივვარდი ბუხარს და დავანთეო. დიდი და საგანგებო ცეცხლიო. წვერს რომ იპარსავდა, სახეზე არაყს ისვამდა ოდეკოლონივით და ის არაყი გადმოვიღე და დავლიეო. უზარმაზარი ზეიმი ჰქონდა, უზარმაზარი. და ამას ისე მიყვებოდა, იქ მეგონა თავი. და ახლაც იქ მგონია, ახლა როცა 35 წლის გავხდი და მამაჩემი აღარ არის.
მე ვიცი ასეთი სიხარულის ფასი, ასეთი დანთებული ბუხრის ფასი, რომელიც მეორე დღეს ისევ ძველებურად ბჟუტავს. რადგან ხვალინდელი დღე უკვე განწირულია მარტოობისთვის და უიმედობისთვის. ჩემი სურვილი და ვნება ეს არის, ამიტომაც მოვედები ამდენ და ამდენნაირ საქმეს, რომ ბუხარი ხვალაც ენთოს. ჩემი ცხოვრება სავსეა მარცხებით და გამარჯვებებით და ერთადერთი რაც შედეგად შემიძლია დავიკვეხნო, ბარემ ათი ადამიანის ცხოვრება გამოვიარე. დრამა მეტი იყო, ზეიმი ნაკლები. აქ,თქვენთან, ზეიმებს უფრო ვაჩენ, უფრო საჯარო და საყოველთაოა და იმიტომ.
მე ადამიანის ფერიცვალების მჯერა, ამიტომაც ყოველდღე ვცდილობ, რომ ჩემი გუშინდელი დღე დავამარცხო.
ჩემთვის, მამაჩემისთვის, შენთვის და მისთვის. შემდეგი წლებიც ამისა იქნება.