მილენიალები, ბუმერები, Z თაობა – სხვადასხვა თაობის აღმნიშვნელი ტერმინები ქართულ რეალობაშიც დამკვიდრდა. თუმცა, სოციალური ფსიქოლოგის ლია ჯორჯის აზრით, ტერმინების ჩარჩოებსა და კლიშეებში თაობების გამომწყვდევა ხელს გვიშლის მათი შესაძლებლობების რეალისტურ შეფასებაში.

ლია ჯორჯი წერს: „ამერიკის თანამედროვე ისტორიაში პირველად ერთდროულად, ერთ სივრცეში, ხუთ თაობას უწევს თანაცხოვრება:

• 1922 და 1943 წლებში დაბადებული ვეტერანები, ანუ „დიადი თაობა“, მძლავრი და მდუმარეა. მისთვის დახასიათებელია თავგანწირვა, ხელისუფლებისადმი პატივისცემა და სამსახურის როგორც ჯილდოს აღქმა.
• შემდეგი ბუმერების თობაა. ის 1944-1960 წლებში დაიბადა. ბუმერები ბევრს მუშაობენ, რისთვისაც ყველანი უნდა ვემადლიერებოდეთ. მათ მოსწონთ კონკურენცია და კომუნიკაცია. ისინი უკვე პენსიონერები არიან ან მალე გავლენ პენსიაზე.
• X თაობა – დაკარგული თაობაა, დაბადებული 1961 და 1980 წლებში. ეს ის თაობაა, რომლის მშობლებიც ხშირად იყრებიან. ეს არის პირველი თაობა, რომელიც სამსახურსა და პირად ცხოვრებას შორის აუცილებელ ბალანსზე ალაპარაკდა და სცადა კიდეც ამის მიღწევა.
• მათ მოჰყვება მილენიალების თაობა – 1981 წლიდან 2000 წლამდე დაბადებული. ამ თაობას ვერ წარმოუდგენია საკუთარი სახლი ტექნოლოგიების გარეშე. ის პრაგმატული, იმედიანი და მტკიცეა. მილენიალებს მიაჩნიათ, რომ ცვლიან სამყაროს. ალბათ გამოუვათ კიდეც. ზოგჯერ ეს თაობა ზედმეტად იდეალისტურია, მაგრამ ჩვენ თვალწინ შრომის ბაზარზე მან უკვე გადაასწრო X თაობას. აშშ-ში დასაქმებულებს შორის ყოველი მესამე მილენიალია.
• ამ თაობას სულ მალე 2000 წლის შემდეგ დაბადებული Z თაობაც წამოეწევა.

ყოველ ჯერზე, როდესაც ბრაუზერს, Amazon-ს ან საძიებო სისტემას ვხსნით, თაობების ბრძოლას ვაწყდებით – ბლოგებს ფორმატში „17 მიზეზი, რის გამოც მილენიელები ყველაზე უარესი თაობაა“ ან „რა ვუშველოთ თაობათა შორის განხეთქილებას“. ეს ყველაფერი ცოტათი წააგავს “West Side Story”-ს: ბუმერები ერთი კარიდან შემოდიან, მილენიალები – მეორიდან, ყველა ჩხუბობს, ჩივის, სამსახურში გარბის, მერე – სახლში… და რა მოხდება, თუ ახლა გეტყვით, რომ ეს თაობები საერთოდ არ არსებობენ? გარკვეული ხნის განმავლობაში ჩემს კოლეგებთან ერთად ვიკვლევდი ამ ფენომენს და დიდი ეჭვი გამიჩნდა ამ პოპულარული თეორიის მიმართ.

მაშინაც კი, თუ შევთანხმდებით, რომ ასეთი ჯგუფები არსებობენ, შეგვიძლია, იმაზე ვიდავოთ, რა აერთიანებთ მათ. ისინი მხოლოდ 20-წლიან შუალედს ფარავენ. ოცწლიანი ისტორიის ნებისმიერ მომენტში მათ შეიძლება აერთიანებდეთ ღირებულებათა სისტემა, სურვილები, სტერეოტიპები, რომლებიც მათ სასარგებლოდ ან წინააღმდეგ მუშაობენ. გარდა ამისა, მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანასა და რეგიონში თაობები მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, ამიტომ ჩვენ მათი შედარების საფუძველიც კი არ გაგვაჩნია.

მეორე მხრივ, არსებული სტერეოტიპები თაობათა შესახებ ერთგვარ წინასწარმეტყველებად გვექცა, რაც გვიჩენს გარკვეულ მოლოდინს ამა თუ იმ თაობის მიმართ. სინამდვილეში თაობების იდეა ამერიკული კულტურის პროდუქტია – თუ მათზე ვიწყებთ საუბარს, დაუყოვნებლივ გვესმის, რაზე ვსაუბრობთ. იცით, როგორ გავარკვიე ეს? ისევე, როგორც ნებისმიერი ამერიკელი გაარკვევდა, ვის ძარღვებშიც წითელი სისხლი ჩქეფს და მცირედი აკადემიური მომზადება გააჩნია. მე უბრალოდ დავგუგლე და აი, რა შევიტყვე:

Google-ი ხომ ალგორითმებს ეფუძნება, რომლებიც ძებნის ტიპურ ვარიანტებს ან სავარაუდო ჰიტებს გვთავაზობს. ეს ყველაფერი კი, თავის მხრივ, დაფუძნებულია იმაზე, ყველაზე ხშირად რას ეძებენ საძიებო სისტემებში და რა პასუხები ამოტივტივდება ხოლმე. ამ პასუხების მიხედვით, ადამიანებს ექმნებათ გარკვეული წარმოდგენები, მათ შორის – თაობებზეც. მოდი, ერთად შევხედოთ შედეგს.

მაგალითად, აღმოჩნდა, რომ ბუმერები კონსერვატიულები არიან და, როგორც ამერიკელებს ჰგონიათ, ცოტა მოსულელოებიც. ეს არის ყველაზე ცუდი, გაბრაზებული და თანაც რასისტი თაობა.

X თაობა – ცინიკოსი, კიდევ უფრო მეტად გაბრაზებული თაობაა, რომელიც დაკარგული თაობის სახელითაა ცნობილი. ისინიც მოსულელოები არიან.

ახლა – მილენიალები, ანუ ჩვენი თაობა. ისინი გიჟდებიან საჭმელზე. დიახ, სულელები არიან, ზარმაცები, ზედმეტად მგრძნობიარენი, მათ ხშირად ათავისუფლებენ სამსახურებიდან და სძულთ, მაგრამ ამავე დროს მილენიალებს მაინც სწამთ საკუთარი მნიშვნელოვნების.

ყველაზე საშინელი საძიებო შედეგი Z თაობას ეკუთვნის.

ხუთი წლის განმავლობაში მე სხვადასხვა კომპანიების ხელმძღვანელებსა და თანამშრომლებთან მქონდა ურთიერთობა. იცით, ამ ინტერვიუებმა რას მიმახვედრა? თაობების თეორია უბრალო სასაუბრო თემიდან გადაიქცა იმად, რაც გავლენას ახდენს ჩვენს ცხოვრებაზე და ახლა ვარსებობთ პარადიგმაში, თითქოს Google-ის ძიების შედეგები უპირობო რეალობაა.

კომპანიები დიდი მონდომებით ცდილობენ იმის გარკვევას, როგორი ურთიერთობა იქონიონ ამ თაობებთან, როგორ მართონ ისინი, ამავე დროს, ემზადებიან მილენიალების დასახვედრად.

რატომ?

ჩვენ ვემზადებით ქარიშხლების ან სხვა ბუნებრივი კატასტროფების დასახვედრად, მაგრამ რატომ გადავწყვიტეთ მოულოდნელად, რომ აუცილებელია, დავხვდეთ 23 წლის თანამშრომლებს?

გამიგონია ბევრი საოცარი ისტორია იმაზე, როგორ ცდილობენ კომპანიები სხვადასხვა თაობისთვის სპეციალური სივრცის მოწყობას, რომ ისინი ავტონომიურებიც იყვნენ და თავსაც კომფორტულად გრძნობდნენ. დიახ! მე ვიყავი კომპანიაში, რომელიც სწორედ ამ გზას დაადგა.

მათ მნიშვნელოვანი კონცეფცია მიიღეს, მაგრამ განცდა იმისა, რომ ის იმუშავებს, არ გაჩნდა. ცოტა ხნის წინ ვესაუბრე კომპანიის წარმომადგენლებს, რომლებიც სრული სერიოზულობით მსჯელობდნენ, საჭირო იყო თუ არა დასვენების ოთახში ბურთებიანი აუზის მოწყობა, რათა მილენიალებს სამსახურის მიმართ ინტერესი შეენარჩუნებინათ. კი მაგრამ, ჩვენ ხომ 30 წლის ვართ და არა სამის!

იმავდროულად, ვიცნობ მილენიალ გოგონას, რომელსაც უთხრეს: თუ გინდა, ჩვენს კომპანიაში იმუშაო, იმიჯისთვის ხელოვნურმხრებიანი სამოსი უნდა გეცვასო. არ მოგჩვენებიათ, 80-იან წლებში მოდურ სამხრეებს გულისხმობდნენ. მათ ახლა ვერც იშოვი. გოგონას ორი სამაგისტრო ხარისხი ჰქონდა. ნუთუ ამაზე უკეთესი მოთხოვნის წაყენებას არ იმსახურებდა?!

გასაუბრების დროს კომპანიებში, სადაც სხვადასხვა ასაკის ადამიანები მუშაობდნენ, ცხადი გახდა, რომ მათ საერთო გაცილებით მეტი ჰქონდათ, ვიდრე პრინციპული განსხვავება. ყველა ადამიანისთვის მნიშვნელოვანი იყო სამსახური, მოქნილობა, მხარდაჭერა, მადლიერება და კარგი ყავა. ამ ჩამონათვალიდან არც ერთი არ ყოფილა კონკრეტული თაობის მახასიათებელი. რასაკვირველია, სახლში ძალიანაც განსხვავებულები ვართ – 20 და 60 წლის ადამიანებს სხვადასხვა ინტერესები გვაქვს, მაგრამ ეს ბუნებრივია.

თაობების თეორიაზე ფოკუსირების დროს, სრულიად გვავიწყდება, რომ ადამიანებზე ვსაუბრობთ. იმის გასარკვევად, რა სჭირდებათ, არ არის აუცილებელი, ბურთებიანი აუზით დავიწყოთ. ასე არ არის?

მოდი, ჩვენს თანამშრომლებში ადამიანები დაავინახოთ. გამოვიყენოთ ინდივიდუალური მიდგომა. თორემ 80 წლის ადამიანიც მშვენივრად წერს SMS-ს, 20 წლისა კი მშვენივრად ქსოვს. განა ეს რამეს ამბობს თაობათა ქცევის სტერეოტიპზე?

ნილოფერ მოირჩანტი, ლიდერი ინოვაციების სფეროში, ამბობს, რომ ადამიანები ისეთებად უნდა მივიღოთ, როგორებიც იმ კონკრეტულ წერტილში არიან, იქ, სადაც ამჟამად იმყოფებიან, მათი უნიკალური ისტორიის გამოცდილებით, ჩვენი გამოცდილებისა და მოლოდინის გათვალისწინებით.

თუ ამ მიდგომებს გამოვიყენებთ, მივხვდებით, რომ ხშირად ბუმერების ბრაზი სამსახურის დაკარგვის შიშია. ისინი 16 წლიდან ყოველდღე მუშაობენ და იციან, რომ დადგება ორშაბათი, როდესაც სამსახურში ვეღარ წავლენ, თანაც შესაძლოა, ეს ორშაბათი უფრო მალე დადგეს, ვიდრე ჰგონიათ. ჩვენ შეგვწევს ძალა, გავუქრაწყლოთ ეს შიში, რომელიც ბრაზად მიგვაჩნია.

და X თაობა? მაგალითად, კაცს, რომელიც სამსახურში ოთხჯერ მოჰყვა შემცირებაში, სამი შვილი ჰყავს და ორი ხელი აქვს. ახლა ის უბრალოდ სამსახურის შენარჩუნებას ცდილობს და არა კარიერულ წინსვლას. დიახ, ის ყოველთვის ვერ ერგება არსებულ სამუშაო მოდელს, მაგრამ ადამიანია, შეიძლება დაიღალოს ან ბუნებით ჩვენნაირი აქტიური არ იყოს. მას უნდა გავუგოთ.

და მილენიალები? ისინი ახალ სამსახურში დასაქმებიდან ორ თვეში უკვე ხელფასის ზრდას ითხოვენ. დაფიქრდით, რატომ. ამ თაობას კოლეჯის დასრულების შემდეგ ყველაზე დიდი ვალები აჰკიდეს. ისინი სახლების იპოთეკას იხდიან.

როგორც კი ადამიანებში ადამიანებს დავინახავთ და არა რომელიმე თაობის წარმომადგენლებს, მივხვდებით, რომ ჩვენ წინაშე ჩვეულებრივი ჯიმი და ჯემია.

თითოეული მათგანი ინდივიდუალურია და სწორედ ეს არის გამოწვევა.

აირჩიეთ ადამიანი. შეისწავლეთ ის და თვითონაც ისწავლეთ. გაარკვიეთ, რას მისცემს ის თქვენს კომპანიას. შეისწავლეთ სათითაოდ. ჩვენ არ ვმუშაობთ თაობებთან, ჩვენ ვმუშაობთ ადამიანებთან.

სხვადასხვა ადამიანთან თანაცხოვრების ხიბლის გასაზიარებლად პირისპირ უნდა შევხვდეთ მათ. ამისთვის არ არის აუცილებელი მათთან სტუმრობა. უბრალოდ, ცოტა მეტი დრო გვჭირდება. მერე აღარ ვიდავებთ თაობების ბრაზსა და მათ სარგებლიანობაზე. ჩვენ ყველანი ვბრუნდებით სახლში, საკლასო ოთახში, სამსახურში დაღლილები, გულნატკენები, შთაგონებულები. ჩვენ უნდა ვისწავლოთ საკუთარი თავისა და ირგვლივ მყოფების მიღება ისეთებად, როგორიც არიან, კონკრეტულ დღეს. ამის შემდეგ თაობების დაყოფა აღარ დაგვჭირდება.

ყველას აწუხებს ბავშვის დაუსრულებელი „მინდა“. ბავშვი მოითხოვს, როდესაც არ ესმის უარის მიზეზი: ფული არ გვაქვს; ძვირია; უაზრო შენაძენია; მავნეა ჯანმრთელობისთვის… გაგაცნობთ პრაქტიკულ ხერხებს, რომლებიც დაგეხმარებათ, მიაჩვიოთ ბავშვი ზომიერ ხარჯვას და თავიდან აგაცილებთ მაღაზიებში დაუსრულებელ ისტერიკებს.

ძვირია

სამი წლის ბავშვი ძნელად გაიგებს ფრაზების „ძალიან ძვირია“ ან „ფული არ გვაქვს“ მნიშვნელობას, ამიტომ გასაგებ ენაზე აუხსენით საოჯახო ბიუჯეტის არსი:

1. დაჭერით მუყაოს ფურცელი ნაწილებად – საყიდლების პროპორციულად.
2. სქემატურად გამოსახეთ ხარჯები
3. აჩვენეთ, ფულის რა ნაწილი იხარჯება სურსათზე, გადასახადებზე, ექიმებზე და ა.შ.
4. აუხსენით, რომ თუ ამ ძვირიან სათამაშოს იყიდით, მოგიწევთ, ფული სხვა რამეს მოაკლოთ. საკვებსა და გადასახადებზე უარს ვერ იტყვით, გამოდის, რომ სხვა რამეზე მოგიწევთ უარის თქმა. აირჩიეთ ისეთი რამ, რაც დაენანება. მაგალითად, ზოოპარკში ან გასართობ ცენტრში წასვლა.

მასთან ერთად დაგეგმეთ ოჯახური ხარჯები

იმისთვის, რომ ბავშვი ფინანსურ აზროვნებას მიაჩვიოთ, ჯერ თქვენ უნდა გაიწაფოთ. სამაგიეროდ, შემდგომში ერთად შეგეძლებათ საოჯახო ბიუჯეტისა და ხარჯების გაკონტროლება და დაინახავთ, როგორ ეტევით ამა თუ იმ ხარჯვით ნაწილში. ასე ეჩვევა ბავშვი იმის გაგებას, თუ როგორ ნაწილდება ფული ოჯახში.

მასთან ერთად გააკეთეთ სათამაშოები

თუ თქვენს გოგონას თოჯინის ეტლის ყიდვა მოუნდა, ფული კი არ გყოფნით, შეგიძლიათ ინტერნეტში მოიძიოთ სახელმძღვანელო ან თავად მოიფიქროთ, როგორ გააკეთოთ სათამაშო საკუთარი ხელით.

მავნეა

შინ მოამზადეთ ნუგბარი  კერძები და დესერტი. ბავშვებს უყვართ საჭმლის მომზადებაში მონაწილეობა. თუ გემრიელი და სასარგებლო საკვების მომზადებაში მონაწილეობას მიაღებინებთ, გარეთ მათი გასინჯვის ნაკლები სურვილი ექნება.

მიეცით სწორი კვებითი ჩვევების მაგალითი

ბავშვებს ტკბილეულის ჭამას ვუშლით. აქაც საკუთარი თავიდან უნდა დავიწყოთ: თუ ბავშვისთვის არ შეიძლება კანფეტი, კოკა-კოლა და ჩიპსი, ისინი არც მშობლებისთვისაა კარგი. ფრაზას „დიდებისთვის შეიძლება, ბავშვებისთვის – არა“ ყავლი გაუვიდა.

როცა ბავშვი სკოლაში წავა, კონტროლი უფრო მეტად გაძნელდება, მანამდე კი დრო ჩვენს ხელთაა და მაქსიმალურად გამოვიყენოთ ბავშვის სასარგებლოდ.

ვისწავლოთ ეკონომია ბავშვთან ერთად

სუპერმარკეტებში ხშირია ფასდაკლების აქციები. კარგიი ქნება, თუ ამ აქციების სარგებელს დაითვლით და რვეულში ჩაიწერთ. თუ ამაში ბავშვსაც გაარკვევთ, პერიოდულად ის შეგახსენებთ, რაზეა ფასდაკლება ამა თუ იმ დღეს.

მაღაზიაში წასვლის წინ ბავშვთან ერთად ჩამოწერეთ საყიდლების სია

ერთი მხრივ, ეს სია დაგიცავთ ზედმეტი შენაძენისგან, მეორე მხრივ, მშვენიერი წინასასკოლო მომზადებაა წერა-კითხვაში.

როდესაც ბავშვი თვლას ისწავლის, მიეცით ჯიბის ფული

ბავშვი მიეჩვევა საკუთარის აჭიროებებისთვის ფულის შეგროვებას. თუ რამის ყიდვა უნდა, შეუძლია, ის თავისი დანაზოგით შეიძინოს.

ვჩუქნით დაბადების დღეზე ფულს, თანხის რაოდენობას წინასწარ ვახმოვანებთ

ეს მეთოდი გამართლებულია დაახლოებით 4 წლიდან, როცა ბავშვმა უკვე იცის ციფრების ცნობა. როდესაც საჩუქრის ფასი წინასწარ ეცოდინება, უფრო ძვირიან სათამაშოს აღარ მოითხოვს. ოღონდ ამ ფულის ხარჯვაში არ უნდა ჩავერიოთ –  დაე, იყიდოს, რაც უნდა, თუნდაც ჩვენ ეს სისულელედ მოგვეჩვენოს.

ნივთი უაზროა ჩვენი გაგებით, თორემ ბავშვისთვის ის შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს.

როდესაც ბავშვი გაიგებს, როგორ დგება ოჯახის ბიუჯეტი და რომ დანახარჯის კონტროლი გარდაუვალია, უაზრო საყიდლებზე უარის თქმა გაუადვილდება. უფრო მნიშვნელოვანია, არ მოვატყუოთ ბავშვი. თუ ვეტყვით, რომ ახალი სათამაშოსთვის ბიუჯეტში ფული არ არის, მერე კი თავად ვიყიდით ახა სამკაულს ან კაბას, ბავშვი მიხვდება, რომ ვატყუებთ.

ასწავლეთ ბავშვს ეკოლოგიურად მოქმედება

აუხსენით, რომ პლასტიკის სათამაშოები, რომლებსაც ბავშვები მრავლად ყიდულობენ და მერე სანაგვეში ისვრიან, ძალიან აბინძურებენ გარემოს. აჩვენეთ ინტერნეტში ნაგვის ოკეანეები, რომლებიც წყლისა თუ ხმელეთის ბინადრებს საფრთხეს უქმნიან. საკუთარი მიდგომა აქაც  უნდა შეცვალოთ და პირადი მაგალითი დაანახოთ: დააცალკევეთ და დაახარისხეთ ნაგავი და ბავშვიც მიაჩვიეთ იმავეს. ის მიხვდება, რატომ უნდა იყიდოს ნაკლები ნივთი, რატომ გამოიყენოს ისინი სწორად და ბოლოს სწორ უტილიზაციაზეც იზრუნოს.

რაც დრო გადის, წინააღმდეგობების ფასად, მაგრამ მაინც მიზანმიმართულად და სრული შეგნებით გამოვდივართ რუსული კომფორტის ზონიდან. ეს ბოლო დღეებმა მკაფიოდ დაადასტურა: ჩვენი არჩევანი ევროპაა.

რას ნიშნავს კომფორტის ზონა, ნაჭუჭი, რომელშიც გეორგიევსკის ტრაქტატის შემდეგ გამოგვკეტა „ერთმორწმუნე უფროსმა ძმამ“?

– იმპერიის სამხრეთ პროვინციას, სადაც მართლმადიდებელი ხალხი სახლობს, კულტურის პატივისმცემელი, თვალტანადი, პურადი, ამყოლი ბალ-მასკარადებსა და სახიობაში;

– გამორჩეული მხარის წოდებას, რომელიც ულამაზეს ქალებს და უებრო მეომრებს უზრდის დიად სამშობლოს, პოლიტიკოსებს, სამხედროებს, მწერლებს (გენერლის ჩინებიც რომ დაეწევათ გზაში ცარ-ბელადისთვის გამოჩენილი განსაკუთრებული სიმამაცისთვის), პეტერბურღსა და მოსკოვში ფრიად დაფასებულ პატივსაცემ გვამთ.

– უკონკურენტო ბაზარს, რომელსაც რუსი და მისი მონათესავე ხალხების მილიონიანი ტალღა აწყდება და უანგარიშოდ გააქვს ციტრუსი, ღვინო, ყურძენი, ჩაი…

– ბუნებისგან ჭარბად მომადლებული სიკეთით ზამთარ-ზაფხულ სასურველ სამოთხეს ჩრდილოეთის ყინვისგან დამზრალი ტურისტებისთვის, სადაც მათ – სხვებისგან განსხვავებით – მშობლიურ ენაზეც დაელაპარაკებიან და უცხოდ თავს არ აგრძნობინებენ. უფრო სწორად, არც იმ ტურისტთა დიდ ნაწილს ჰგონია დღემდე, რომ უცხო მხარეში მიდის, არამედ იმ განცდითაა, როგორც რო ზაფხულის ჟამს სოფლად ანუ აგარაკად მიმავალი კაცი და მისი ჯალაბი.

1991 წლის დამოუკიდებლობის გამოცხადებამ დაბზარა ეს ნაჭუჭი და თავისუფლების შუქზე გამოგვახედა. ჟანგბადი სუფთაა და კამკამა, მაგრამ საუკუნობით გამთბარ ნაჭუჭში სუსხივით ჩამოდის, გაკანკალებს. სანამ შიშველ-ტიტველი და დამშეული გარეთ გამოსულხარ, ხვდები, რომ ის მზრუნველი ხელი უკვე აღარ დაგიყვავებს, და ზრუნვას რომ ელოდები, შეიძლება ალიყურიც გაჭამოს და წიხლიც ჩაგაზილოს. რაც და ვინც უკითხავად, განუსჯელად მოდიოდა შენკენ, ახლა მეცადინეობით უნდა მოიპოვო და არც საყვედურები აგცდება, არც კრიზისები, არც ომები. თავის მართლებაც მოგიწევს და დატუქსვის ღირსეულად ატანა, რომ თბილ ნაჭუჭში არხეინად გდება აღარ გინდოდა.

ბრძოლა, შრომა და მარცხთან გამკლავება გიწევს ყოველ ნაბიჯზე, რომ რაღაც გამოგივიდეს, უცოდინრობას დააღწიო თავი და სხვების თანაგრძნობაც მოიპოვო. „უფროსი ძმა“, მუქარა და ბომბდამშენები რომ მოსწყინდება, გზადაგზა იმ თაფლაკვერს დაგანახებს, წამოგახსენებს ნაჭუჭის სითბოს, სიმყუდროვეს, განურჩევლობას. თანხმდები და არც თანხმდები. არც გინდა და გენატრება კიდეც. ერთხელ, ამ ერთხელ, იქნებ სული მოითქვა, მაგრამ ნაჭუჭში წამიერად თავშეფარება ძვირად გიჯდება, მერე ისევ წლები გინდა, კამკამა ჟანგბადს რომ შეეთვისო, გაუშინაურდე. ბევრი წელი, ბევრი დანაკარგი – არ გიღირს, გენანება. ეს იმიტომ რომ ბრძოლის და შრომის ფასი ისწავლე, შენით გაკეთებულის, მიღწეულის ყადრი, როგორც იმ ზღაპარშია, ბოლო ცდაზე, თავის ნაშრომ-ნადაგს რომ მიიტანს ბიჭი შინ, მამა კი, წინანდელებით, იმასაც ბუხარში შეუძახებს, და იქ კი წამოიჭრება ბიჭი და წინანდელებივით გულგრილად კი არ მიაჩერდება ცეცხლში აბრიალებულ, სხვისგან ნათხოვარ ფულს, არა, ეს საკუთარია, მისი, ნაკვერჩხლებს მიეტანება და სათითაოდ გამოკრეფს.

ასე სათითაოდ, ცეცხლის ალიდან, არაფრიდან, მდინარის ფსკერიდან, მიწის წიაღიდან თუ კლდის მიუდგომელი სიმაღლეებიდან უნდა გამოიკრიფოს ჩვენი ძალა, უნარი, ნიჭი და ნებისყოფა, მარცხი სიხარულად გარდაისახოს და ტკივილი საკუთარი თავის რწმენად, რომ ვერავინ გაბედოს, ისევ მიგვახედოს ნაჭუჭისკენ.

P.S. „ჩემი ანდერძის დასასრული: …ჩვენო შვილებო, დაივიწყეთ ეგ რუსული ისე მკვიდრად, რომ ერთი სიტყვაც არ გაგახსენდეთ“ (მიხეილ ჯავახიშვილი, „უბის წიგნაკებიდან“, 1931-1933 წლების ჩანაწერი).

გიორგი ლეონიძემ მოთხრობაში „მარიტა“ შესანიშნავად წარმოაჩინა, როგორ შეიძლება იქცეს ხალხი ბრბოდ, რაც იმას ნიშნავს, რომ სიბრძნის ადგილი დაიკავოს უგუნურებამ, თავისუფლებისა _ მონობამ, არჩევნის უფლება _ მორჩილებამ, სიყვარულისა _ სიძულვილმა, სინათლისა _ სიბნელემ, სიკეთისა _ ბოროტებამ.

რა გარემოებამ  შეიძლება აქციოს ხალხი ბრბოდ?

ხალხი  ხომ ბრძენია. რაც იმას ნიშნავს, რომ ხალხი პიროვნებათა თავმოყრაა, პიროვნება გონიერია, მას უნარი აქვს გადაწყვეტილების მიღებისა, საკუთარი არჩევნისა, კეთილისა და ბოროტის  არა მხოლოდ გარჩევისა, არამედ კეთილის არჩევისა. ბრბო უსახო, უპიროვნო მასაა _ ერთ რომელიმე ძალას დამორჩილებული. ბრბო უგუნური, მორჩილი, უღირსებო, მონური სულისკვეთების, თვალდაბრმავებული და სმენადახშულია. ადამიანის ორბუნებოვნება _ ხორციელება და სულიერება, გამუდმებულ ჭიდილს იწვევს ადამიანის არსებაში. პიროვნებაში ეს ჭიდილი არასოდეს მთავრდება, პირიქით, ამ ჭიდილში იწრთობა ადამიანის ნებისყოფა, ხოლო სუსტ ადამიანში იმარჯვებს ხორციელება და მაშინ ადამიანი ცხოველური ინსტიქტების მონა ხდება. ბრბოდ გადაქცეულ მასაში ადამიანები ნებადაჩლუნგებული, თავისუფლებადაკარგული, უსულონი  ხდებიან.

პიროვნება ზრუნავს შინაგანი ჰარმონიის მოპოვებაზე. სახარებაში იესო ქრისტე ამბობს: „მიეცით კეისარსა კეისრისა“, ადამიანის ხორციელებაზე ფიქრი არ უნდა აღემატებოდეს სულიერებაზე ზრუნვას. ადამიანს თანაბრად სჭირდება როგორც ხორციელი (სხეულის ზრდისთვის), ასევე სულიერი საზრდელი (სულიერი ზრდისათვის). როგორც სახარებაშია: „არა ხოლო პურითა ცხოვნდების კაცი“.

სულის უპირველესი მასაზრდოებელი კი რწმენა, სათნოება, სიყვარული და სიკეთეა. სოფლის მცხოვრებნი მაშინ იწოდებიან ხალხად, როდესაც ისინი აღიქვამენ და აფასებენ მარიტას არამიწიერ მშვენიერებას. ხალხის გადაქცევა ბრბოდ სამყაროს ტრაგედიაა. ბრბო არის ინსტიქტებს დამორჩილებული მასა, რომელიც ყველაფერს ანადგურებს, უპირველესად კი, პიროვნებას.

ხალხის ბრბოდ გადაქცევა შეიძლება ძალიან სწრაფად მოხდეს, ამისთვის საჭიროა გამოჩნდეს ადამიანი, ძლიერი ნებისყოფისა, რომელსაც შეუძლია ადამიანებზე ზემოქმედება. მას უნარი აქვს, თავის ნებას დაუმორჩილოს ყველა. ამგვარი ადამიანი შეიძლება ფლობდეს გარკვეულ ფუნქციას სოფელში (მაგალითად, ამ შემთხვევაში, ციციკორე იყო სოფლის მეუფროსე), ან შეიძლება უცებ გამოჩნდეს საიდანღაც და გავლენა მოახდინოს თავისი გონიერებითა და ძალით. მაგალითად, ოიდიპოსმა გამოიცნო რა სფინქსის გამოცანა, მაშინვე იქცა ხალხის რჩეულად. ყოველთვის, არის საფრთხე, რომ უცხო და გამორჩეული ადამიანი წარმოჩნდეს ბელადად, ურჩხულის დამმარცხებელი თვთონ იქცეს ურჩხულად,  ტირანად ან სხვა რაიმე ტიპის ერთპიროვნულ მმართველად. აქ საშიში სწორედ ეს ერთპიროვნულობაა, რომელიც არ არის ღვთისგან ხელდასხმული.

ასე რომ, მნიშვნელოვანია ორ რამ _ ადამიანის გადაქცევა ტირანად და ხალხის გადაქცევა ბრბოდ. რამ აქცი ციციკორე ტირანად?  რა თქმა უნდა, შინაგანი ძალა და გონიერება მას გამორჩეულად აქცევდა, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი.

ადამიანების უმრავლესობა მიდრეკილია, თავი დააღწიოს მტანჯველ ფიქრებს, სხვას მიანდოს გზის ძიება თუ გადაწყვეტილების მიღება. მას ჰგონია, რომ ფიქრისგან გათავისუფლებით ცხოვრებას გაიიოლებს, მაგრამ ამგვარად ის პიროვნულობას, სულიერებას, ადამიანურობას კარგავს, ასე წვეთ-წვეთად, ნაბიჯ-ნაბიჯ გადასცა სოფელმა თავისი ნება ციციკორეს და ერთ დღესაც გაეღვიძა, როგორც „ბრბოს“. ვაჟა-შაველა გავიხსენოთ, „ვედრებაში“ რომ წერს:

„ნუ დამასვენებ ნურა დროს

მამყოფე შეძრწუნებული,

მხოლოდ მაშინ ვარ ბედნიერ,

როცა ვარ შეწუხებული~.

არ ფიქრობ, ესე იგი არ გტკივა, ამიტომაც ადამიანი ხშირად სხვას მიანდობს ხოლმე იმას, რაც მხოლოდ თვითონ უნდა გადაწყვიტოს: აირჩიოს ის, რასაც ფიქრი, ხშირად მტანჯველი, უკარნახებს.

ტირანის დამახასიათებელია სხვათა აზრის მიუღებლობა: „ახირებული ციციკორე ზოგჯერ სხვისი აზრების მასპინძლობას ვერ იჩენდა“. იმის დასტურად, რომ იგი სხვის აზრს პატივს არ სცემს, მოსმენაც კი არ უნდა, მოწმობს ეს ეპიზოდი:

„ერთხელ, შუა კამათში, ციციკორე მოკამათეს უეცრად შეეკითხა:

-მოლაღური იცი?

-ვიცი!

-მტრედი იცი?

-ვიცი!

-ყანჩა იცი?

-ვიცი!

-იშხვარი იცი!

-არა!

-მაშ, იშხვარი არ იცი და მელაპარაკები? ჯერ წადი, გაიგე იშხვარი რა არი, მერე მოდი და მელაპარაკე!-ასე დაამარცხა მოკამათე“.

იშხვარი უაზრო სიტყვა იყო, მაგრამ მოკამათემ  უეჭვოდ დაიჯერა.

ტირანად შეიძლება იქცეს გამოცდილი, გონიერი ადამიანი. ასე დაემართა ციციკორეს, როცა ძალაუფლება იგრძნო, სიკეთის სახელით ბოროტება ჩაიდინა.

მთავარი კი ისაა, რომ ძალაუფლება წარმავალია. ერთ დღეს ციციკორესაც გამოუჩნდენენ მძლეველნი და სადღაც გაქრა მისი რიდი და პატივისცემა.  ციციკორე, უნებურად, აფერხებს თავისუფლების წყურვილს, რაც სამყაროს განვითარების, არსებობის უნივერსალურ კანონს ეწინააღმდეგება. მარიტას სიკვდილის დღისგან განსხავავებით, „ციციკორეს სიკვდილის ღამით, თურმე, არც ვარსკვლავები ჩამოცვენილა, არც წყლები შხიოდნენ, არც ქარი გრიალებდა, როგორც სცოდნია, ხალხის სიტყვით, დიდი კაცის სიკვდილის დროს, არც ძაღლებს უღმუვლიათ მთელი ღამე! არაფერიც არ მომხდარა ამის მსგავსი!“

ის იყო მხოლოდ დროებით დიდი კაცი, მარიტა კი _  სამყაროსთვის იყო დიდი და მნიშვნელოვანი, მარადიულად მშვენიერი. ციციკორე მთავარი პერსონაჟიცაა სხვა მოთხრობისა („ციციკორე“), რომელშიც მისი ცხოვრება უფრო დაწვრილებითაა მოთხრობილი.  აქ ის ზრდილი, კეთილშობილი, ხალხზე მოფიქრალია, მაგრამ სულ სხვაგვარია ის „მარიტაში“. მარიტაზე გავრცელებულ ცილისწამებას ის მაშინვე იჯერებს და „ხალხის ზნეობის დასაცავდ“  საოცრად გარდაიქმნება. კონკრეტულმა ვითარებამ მისი სულიდან თითქოს ძლიერი, მაგრამ ბნელი ძალები გამოათავისუფლა. მასში გაჩნდა ცხოველური ინსტიქტი _ თავისი სოფლიდან (ჯოგიდან) მოეშორებინა უცხო (ის შინაგანად გრძნობდა, რომ მარიტას მშვენიერება თავისუფლებას გულისხმობდა, რაც მისთვის მიუღებელი იყო: „ცეცხლმოკიდებული სოფლის მეუფროსე ციციკორე თავზე ცივ წყალს ისხამდა. გმინავდა, თრთოდა.

ტვინი გაუფიცხდა.

– მირონი დააქციეს, ტალახში შერიეს, ქვეყანა შეგვიგინეს, გაუგონელი ამბავია, ძნელად დასაჯერებელი, ქვეყნის გადაჯიშების ნიშანია სწორედ! მერე ვის დროს ხდება: ჩემს ხელში! ღმერთიც მე მომთხოვს პასუხს, ქმარიც, სოფელიც, ჩამავლობაც!“

ასე იქცა იგი ტირანად. ერთ დროს ღირსეულმა ადამიანმა ღირსება დაკარგა. თანდათან მოპოვებულმა ძალაუფლებამ მის არსებაში გაანადგურა პიროვნება და აქცია უპიროვნო ბნელ ძალად.

ბრბოს ნიშანი ისიცაა, რომ ადამიანები აღარ ფიქრობენ, მათ ნაცვლად ფიქრობს სხვა _ ამ შემთხვევაში, ციციკორე. გიორგი ლეონიძე საოცარი შთამბეჭდაობით ხატავს მარიტას დასჯის სცენას. ადამიანთა შინაგანი უწმინდურება თითქოს გარეთ გადმოიღვარა, ირგვლივ ყოველივე ტალახიანი და ჩაშავებულია.  ბუნებაც ვერ ეწინააღმდეგება ბრბოს: „ახლაც თმები მებურძგება იმ სასტიკ სანახაობაზე.

სოფლის ბრბო უხმოდ მოდიოდა ღვარმოდენით, ჩოჩქოლით, გაონავრებული,

გაძალიანებული…

აღრენით ღელავდა ბრბო, მრისხანებდა, გმინავდა, კვნესოდა, ჰბორგავდა, თითქოს გულის ნაღველს იწურავდა, ნიშნისმოგებით უხმაუროდ ზეიმობდა რაღაცას. მოდიოდა ღვარცოფულად, მაგრამ მუნჯად…“

ადამიანი პირუტყვს არიან დამსგავსებული,   სისხლი და მსხვერპლი სწყურია. ერთი მხრივ, იხატება ბრბო თავისი ბნელი, სტიქიური ძალითა და ენერგიით აღსავსე, და, მეორე მხრივ, სიწმინდე, უსუსური, ნათელი და გასაწირავად განწირული. მარიტა არის სინათლის ნამცეცი, წყვდიადში შემოჭრილი. მარიტას თეთრი პერანგი ტალახით იბღალება. გვახსენდება ბრბო, რომელმაც პილატეს შესძახა, ბარაბა გათავისუფლე და იესო ჯვარს აცვიო.

„სიჩუმე საზარლად ხმაურობდა, ჩანჩქერივით გრიალებდა და თან იხვევდა ყველაფერსა და ყოველივეს“ „ბრბო კი ჩუმად, უჩუმრად მიჰქუხდა, როგორც ღვარცოფი, და მის წინაშე უძლური იყო თვით ღმერთი!“

როგორ შეიძლება რამეს წინაშე უძლური იყოს ღმერთი?

ეს იმგვარი უძლურებაა, როგორიც ღმერთმა გამოიჩინა თვისი, ძის, იესოს, ჯვარცმისას. უძლურება ადამიანური შეფასებაა.  ადამიანია უძლური, რომ თანამოძმეთა ცხოველებად გადაქცევა შეაჩეროს, წინ აღუდგეს სისასტიკესა და ძალადობას. თუკი ადამიანი ამას შეძლებს, მაშინ მას აღარ ექნება განცდა ღვთის უძლურებისა. პირიქით, განუმტკიცდება რწმენა მისი ყოვლისშემძლეობისა. ბრბო შურისმაძიებელია. როგორც კი აასრულებს ბნელ საქმეს, იწყებს გამოფხიზლებას და ჩადენილის გააზრებას. მხატვრული ტექსტის სამყაროში ღმერთმა დასაჯა ეს სოფელი გვალვებითა და მოუსავლიანობით. ბრბოდ ნაქცევმა ხალხმა მარიტას სახით მოიკვეთა თავისი საკეთესო ნაწილი. მარიტა კი, სიმბოლო და განსხეულება ღვთაებრივი მშვენიერისა, მხოლოდ „დროებით  მიეფარა თვალს“, ბროწეულის ყვავილად იქცა, მზის ნაწილი მზეს შეუერთდა.

ბრბოს ფსიქოლოგია არაერთ ნაწარმოებშია წარმოჩენილი, მათ შორის, მაგალითად, მიხეილ ჯავახიშვილის „ეშმაკის ქვაში“, რომელშიც მწერალი ხატავს, როგორ შეიძლება იქცეს ანგელოზური სულის ადამიანი დემონური სიბნელის განმასახიერებელი ბრბოს მსხვერპლად. როგორც გუსტავ ლებონი წერს თავის ცნობილ გამოკვლევაში: „კულტურული ადამიანი ბრბოში ბარბაროსად გადაიქცევა“ („ბრბოს ფსიქოლოგია“). ამ სივრცეში აღარ რჩება ადგილი ფიქრისა, საკუთარ თვალში „დირეს დანახვისა“, სხვის ჩასაქოლად აღებული ქვის გადაგდებისა. დგება ჟამი საყოველთაო სიბნელისა და სიბრმავისა, როცა ბრმას მიდევნებულნი უფსკრულში გადაიჩეხებიან, ჯოჯოხეთის კერძი ხდებიან.

ისევე როგორც შენება ძნელი და ხანგრძლივი პროცესია, ხოლო ნგრევა _ იოლი და ხანმოკლე, ასევე რთული გზა უნდა გაიაროს ადამიანმა, რომ პიროვნებად იქცეს, მაგრამ ოდნავი თვალის მოხუჭვაც კი საკმარისია, რომ უსახო ბრბოს ნაწილად გადაიქცეს. ამიტომაც ყოველთვის, ჩაუმქრალად უნდა ენთოს ადამიანის სულში მოყვასის სიყვარული.

(წიგნები ბათუმსა თუ სხვა ქალაქებში)

წიგნები სხვადასხვა ნიშნით გვამახსოვრდება: სურნელით, გემოთი, ფერებით, ამინდით, მუსიკით… ზოგჯერ ისეც ხდება, რომელიმე ქალაქში წავიკითხავთ და ის ქალაქიც სამუდამოდ თან გამო(გვ)ყვება. ასე მაგალითად, შაფაქის „სტაბოლელი ნაბიჭვარი“ ჩემთვის ბათუმური წიგნია (დები კაზანჯების უგემრიელესი კერძებით დახუნძლული სუფრები „იქვე,“ მყუდრო ქუჩის ბელეტაჟზე, ფანჯრებს მიღმა მეგულება); იქაურია კუტზეეს „იესოს ბავშვობაც“ (ფანტასმაგორიული ქალაქი და ზურგადატყავებულმუშებიანი პორტი სანაპიროს ერთ კონკრეტულ მონაკვეთზე მოვნიშნე); ახლახანს, ბათუმში ფორსტერის „ოთახი ხედით“ შევიძინე, წიგნმა ქალაქი მაშინვე იის სურნელით, კლასიკური მუსიკით აავსო და მოიხდინა.

***

თუ ოფისში მუშაობით გადაღლილებს მსუბუქი წიგნით განტვირთვა გადაგიწყვეტიათ, „ოთახი ხედით“ თქვენთვის საუკეთესო მიგნება იქნება. რომანი ერთი შეხედვით კლასიკურ ბრიტანულ ჩარჩოებშია მოქცეული – ხატოვან-ფერადოვან ჩანახატებს ამაღლებულ თემებზე მსჯელობები და დიალოგებთ ენაცვლება. თუმცა თანდათან თხრობა ირონიული ქვეტექსტებით მდიდრდება, საბოლოოდ კი პერსონაჟების არაორდინალურ გარდასახვაზე თვალყურისდევნება თავშესაქცევ მოგზაურობაში ჩაგითრევთ. მოგზაურობაში იტალიიდან ინგლისამდე, ინგლისიდან კი კვლავ იტალიამდე…

წიგნის მთავარი გმირი ლიუსი მეოცე საუკუნის დასაწყისის ინგლისში აღზრდილი ტიპიური გოგონაა – იმ წესებისა და პირობების დაცვას ცდილობს, ბავშვობიდან თავს რომ ახვევდნენ. მაგრამ ავტორს განსხვავებული გეგმები აქვს – საზოგადოებაში ქალის როლსა და ადგილზე შეხედულებების შეცვლა სურს! ამიტომ ლიუსის მტკიცე ხასიათს, შინაგან ენერგიასა და გონიერებას ხაზგასმით უპირისპირებს საფუძველსმოკლებულ შეზღუდვებსა და გაუმართლებელი ეტიკეტის უმკაცრეს ნორმებს.

„ვინ იყო ლიუსი?“ – კითხულობს ფორსტერი და დამცინავად განმარტავს, რომ ის ჩვეულებრივი ახალგაზრდა ქალი გახლდათ, „რომელსაც უყვარდა კონცერტებზე სიარული თავის ბიძაშვილთან სტუმრობა, ცივი ყავა და ბეზე.“ მაგრამ… ლუსი ასეთი „იყო!“ – „იყო,“ სანამ დაინტერესდებოდა,  „რატომ არის შეუფერებელი მისი წრისა და აღზრდის ქალიშვილისთვის ტრამვაით მარტო მგზავრობა?!. რატომ არის ყველაფერი მნიშვნელოვანი ქალისთვის შეუფერებელი?!“

„გაუთავებელი ლაყბობის სამყაროში“ ამ კითხვებზე ერთმნიშვნელოვანი, მზამზარეული პასუხები მუსირებს: „ქალის დანიშნულება ცხოვრებაში რამის მიღწევა კი არა, სხვების შთაგონებაა. ირიბად, საკუთარი ტაქტისა და უმწიკვლო სახელის მეშვეობით, ქალს შეუძლია უამრავ რამეს მიაღწიოს. მაგრამ თუ ის თავად ჩერთვება პაექრობაში, ჯერ გაკიცხავენ, მერე შეიძულებენ, საბოლოოდ კი გარიყავენ!.“

ინგლისში ახალი ცხოვრებისეული ხედვით დაბრუნებული ლიუსი კი „მხოლოდ დიდი სასტუმრო ოთახით“ ვეღარ კმაყოფილდება, ის საყვარელ მამაკაცთან თანასწორობასაც ითხოვს და ხვდება, რომ სოციალური ბარიერები ძნელად დასანგრევია, მაგრამ არც ისე მაღალია, რომ ვერ გდაახტე. იტალიაში ჩასვლისთანავე მის წარმოდგენებში პირველი ბზარი  ჩნდება – გოგონას გულწრფელად უკვირს ფლორენციის პანსიონატში თავმოყრილი ინგლისელები „რამდენიმე დღე რატომ აკვირდებიან ერთმანეთს, სანამ გადაწყვეტენ ღირს თუ არა საუბრის გაბმა,“ ან რატომ ითვლება არაჯენტლმენურ გამოსვლად, როდესაც მამაკაცები ქალის ოთახში ყველა ლარნაკსა და დოქს იებით ავსებენ.

ლიუსისთვის ოთახი ხედით კეთილი მოხუცისგან მიღებული უანგარო საჩუქარია, შარლოტისთვის კი – დიადი აფორიაქების მიზეზი. როდესაც ლიუსი არნოს ნაპირზე მოელვარე შუქით, სან მინიატოს კედლებზე ატუზული კიპაროსებისა და აპენინის დაბლობის ცქერით ტკბება, შარლოტი „სანატრელ“ ხედს მძიმე ფარდებით გადაფარავს და ოთახის სათითაო კუთხე-კუნჭულს გამომძიებელივით სწავლობს.

„ლიუსი მზად იყო თავგადასავლებისთვის და მის ცხოვრებაში ის გათამაშდა კიდეც.“  თუმცა, ვის აირჩევს გოგონა ცხოვრების თანამგზავრად? (ეს რომანის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კითხვაა!). ადამიანს, რომელიც „ევროპას ათასი წლით უკან ხევს“ და არავითარ შემთხვევეაში არ მისცემს ქალს უფლებას თავად მიიღოს გადაწყვეტილება თუ იმას, ვისაც რიდი, კრძალვა, რინდული კეთილშობილება და დიდსუოვნება არ გამოარჩევს, მაგრამ უაზრო ჭორაობით არავისთვის არაფერი დაუშავებია?!.

ფორსტერი დელიკატურად გვთავაზობს ავყვეთ „კომედიის მუზის ახირებებს“ და ამ თავშესაქცევ თამაშში მხოლოდ ადამიანების გაცნობით არ შემოვიფარგლოთ. ამიტომაც ცდილობს, თვალთახედვის არეალიდან არ გამოგვრჩეს ხორცი, „რომელიც ნამდვილად ნამყოფია უკვე წვნიანში,“ საცოდავი ფორტეპიანო, მრავალჯერ რომ ხურავენ და „იმედს უცრუებენ,“ ამბიციური ტანსაცმლის ფუთები, კითხვისნიშნიანი ფურცლები… ავტორი უმნიშვნელო დეტალებზე დაკვირვებას გვასწავლის და ცდილობს გვაგრძნობინოს „როგორი უმაქნისია ცოდნა და ტექნიკა ადამიანის სიდიადესთან შედარებით.“

იტალიური გაზაფხულის არომატებით შეზავებული ინგლისური რომანი არნოზე ხედით იწყება და მთავრდება. თუმცა, უმთავრესი ის ხედი როდია, რომლის გამოც ქალები მამაკაცებს (თუ პირიქით, მამაკაცები ქალებს) ოთახებს უცვლიან. მნიშვნელოვანი ის რაკურსია, ედვარდ მორგან ფორსტერი რომ სთავაზობს თავის პერსონჟებსა და მკითხველს – ხედი მეოცე საუკუნის სათავეებიდან პროგრესული სამყაროსკენ.

თანამედროვე   განათლებაში ერთ-ერთ აქტუალურ მიმართულებად ითვლება მედიაწიგნიერება. რომელიც გვეხმარება მოსწავლის, როგორც პიროვნების განვითარების პროცესის უკეთ წარმართვაში, უვითარებს  მას ინფორმაციის კრიტიკულად გააზრების, შემოქმედებითად მიდგომის უნარს. შესაბამისად, გაკვეთილზე მასწავლებელმა მნიშვნელოვანი დრო უნდა დაუთმოს მედიამასალების ეფექტიან გამოყენებას.

გთავაზობთ სამოდელო გაკვეთილის  აქტივობებს, რომლებიც მეთერთმეტე კლასში ინტეგრირებული გაკვეთილის ფარგლებში გამოვიყენე და მედიაწიგნიერების მნიშვნელოვანი კომპეტენციის განვითარებას ემსახურება.

გაკვეთილის თემა:  ბეთჰოვენის მე-3 სიმფონია

 გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლის საკომუნიკაციო და  მეტაკოგნიტური უნარების განვითარების, დამოუკიდებელი სწავლისა და საკომუნიკაციო უნარ-ჩვევების განვითარების ხელშეწყობა.

მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

1.მოსმენილი და წაკითხული ინფორმაციის გაგება-გააზრება-გაცნობიერება:

• საჭირო ინფორმაციის ამოცნობა, ტექსტის გამთლიანება (გამოტოვებული სიტყვების ჩასმა);
• ტექსტის შინაარსობრივ ნაწილებად დაყოფა-დასათაურება.

2. სხვადასხვა ინფორმაციის ერთმანეთთან დაკავშირება  და ამ კავშირის ლოგიკურობის  შესახებ დასკვნის    გაკეთება;
3. მედიაწიგნიერების სხვადასხვა ტექნოლოგიით მიღებული ინფორმაციის დამუშავება და შესაბამისი უნარ-ჩვევების განვითარების ხელშეწყობა.

გაკვეთილის გეგმა

გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები:

 მოსწავლეს შეუძლია მოისმინოს და გაიგოს სხვადასხვა სახის აუდიო/ვიდეოჩანაწერი (საინფორმაციო გადაცემა, ტურისტული რეპორტაჟი, ინტერვიუ) ნაცნობ თემატიკაზე.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

• ამოიცნობს ძირითად თემას/საკითხებს;
• ამოკრებს კონკრეტულ ინფორმაციას (ვინ, როდის, სად, როგორი, რამდენი და სხვა);
• განარჩევს ფაქტებს დამოკიდებულებისაგან, შეფასებისაგან;
• აკავშირებს კონკრეტულ დეტალებს ძირითად ინფორმაციასთან;
• გამოაქვს კონკრეტული დასკვნები.

უცხ.ს.V.4. მოსწავლეს შეუძლია წაიკითხოს და გაიგოს სხვადასხვა სახის დარგობრივი შემეცნებითი ტექსტი

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

• ამოიცნობს მთავარ თემას/საკითხებს;
• ამოიცნობს ტექსტის ზედაპირზე (ექსპლიციტურად) მოცემულ ფაქტობრივ ინფორმაციას;
• ტექსტს ყოფს შინაარსობრივ ნაწილებად;
• განარჩევს ფაქტს ვარაუდისაგან;
• აჯგუფებს ინფორმაციას სხვადასხვა ნიშნით;
• ამოიცნობს ტექსტის სხვადასხვა მონაკვეთში მოცემულ ფაქტებსა და მოვლენებს შორის არსებულ კავშირს და გამოაქვს სათანადო დასკვნა.

უცხ.ს.V.9. მოსწავლეს შეუძლია ხმამაღლა წაიკითხოს ტექსტი/ნაწყვეტი.

• შინაარსის შესაბამისად ცვლის მეტყველების ტემპს, ხმის ტემბრსა და სიმაღლეს;
• სასვენი ნიშნების ფუნქციით იყენებს ინტონაციას;
• მეტყველებს გარკვევით და მკაფიოდ.

უცხ.ს.V.27. მოსწავლეს შეუძლია თანამშრომლობა თანაკლასელებთან, მასწავლებელთან, მეწყვილესთან

• ცდილობს თავისი წვლილი შეიტანოს საერთო საქმეში;
• საჭიროებისამებრ მონაწილეობს მეწყვილის/გუნდის წევრების თანაშეფასებაში.

შეფასების ინსტრუმენტი:

,,დაუსრულებელი წინადადებები”                                                                            

გაკვეთილზე მე ვისწავლე…

გამიჭირდა გაგება…

მომეწონა…

მინდა ვიცოდე ..

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ესგ საგნობრივი პროგრამა რუსული ენა;
2. ესგ საგნობრივი პროგრამა მუსიკა;
3. Источник https://www.aif.ru/culture/classic/istoriya_odnogo_proizvedeniya_tretya_simfoniya_lyudviga_van_bethovena.

ერთხელ, ავტობუსით მგზავრობისას საინტერესო და საყურადღებო სცენის უნებლიე მოწმე გავხდი. პატარა, დაახლოებით 2-2,5 წლის ბიჭუნამ, რომელიც დედის კალთაში კომფორტულად მოკალათებულიყო, მის გვერდით მჯდომი, მასზე ოდნავ უფროსი ბავშვის ხელში სათამაშო დათუნია დაინახა და მისკენ გადაიხარა, რომ სასურველი ნივთი ხელში ჩაეგდო. სათამაშოს პატრონი ბიჭუნა მთელი ძალით ჩაებღაუჭა თავის ნივთს, გულზე მიიხუტა და ოდნავ განზე გაიწია, რომ მისი წართმევის უფლება არ მიეცა.  მის გვერდით მყოფი დედა ძალიან შეაწუხა შვილის საქციელმა და თხოვნით მიმართა მას: „გიო, მიეცი ცოტა ხნით შენი სათამაშო ამ ბიჭუნას, ის ხომ შენზე პატარაა, ითამაშებს და დაგიბრუნებს“. დედის ამ თხოვნას ბავშვი უკმაყოფილო სახით შეხვდა. ხოლო როცა დედა შეეცადა შვილისთვის სათამაშო ძალით გამოერთმია, რომ ატირებული ბავშვისთვის  გადაეცა, გიომ პროტესტის ნიშნად ყვირილი მორთო. „არა, მაინც ვის დაემსგავსე, ასეთი ძუნწი და ხარბი რომ ხარ. შენი ძმა არავისთვის არაფერს იშურებს, შენ კი არა თუ უცხო ბავშვისთვის, ძმისთვისაც არაფერი გემეტება“! შვილის საქციელით უხერხულ მდგომარეობაში ჩავარდნილი გიოს დედა გარშემომყოფებთან თავის მართლებას ცდილობდა.   შეიძლება ითქვას, რომ მოცემულ სიტუაციაში ბავშვური სიხარბის გამოვლენას ორივე პატარასთან ჰქონდა ადგილი – გიოს საკუთარი სათამაშოს სხვისთვის გაზიარების, თუნდაც დროებით თხოვების სურვილი არ ჰქონდა, მეორე ბავშვი კი მიისწრაფოდა დაეკმაყოფილებინა სხვისი სათამაშოს დაუფლების სურვილი.

ზრდასრულ ადამიანებში სიხარბე, სიძუნწე განკიცხვადია საზოგადოების მხრიდან, ის უარყოფით თვისებად და დიდ ცოდვადაც ითვლება. შეიძლება თუ არა ასეთივე შეფასება მივცეთ ბავშვური სიხარბის გამოვლენასაც. რა თქმა უნდა – არა! მაშინ, რატომ გვაშფოთებს უფროსებს მისი გამოვლინებები პატარებში? ალბათ იმიტომ, რომ არასწორი დამოკიდებულების შემთხვევაში, დიდი ალბათობით, შესაძლებელია მომავალში ის ხასიათის თვისებად ჩამოყალიბდეს და სერიოზული ხელისშემშლელი ფაქტორი გახდეს მისთვის საზოგადოებაში სასურველი ადგილის დამკვიდრების პროცესში.

სიხარბის პირველ გამოვლინებებს ბავშვებში 1,5-2 წლის ასაკში ვხვდებით. თუ აქამდე პატარა ძალიან ადვილად თმობდა, აძლევდა თავის სათამაშოებს სხვებს და არავითარ ყურადღებას არ აქცევდა იმას, თუ ვინ ითამაშებდა მისი სათამაშოებით,  2 წლისთვის ყველაფერი იცვლება – ყოველთვის მშვიდი პატარა უცებ ართმევს სათამაშოს  სხვა ბავშვს. დათმობა, როგორც წესი, არცერთს არ სურს, რის გამოც ყველაფერი ტირილით მთავრდება. ბევრ მშობელს სერიოზულად აშფოთებს და პანიკაში აგდებს  შვილის ასეთი საქციელი და ვფიქრობ, არცთუ უსაფუძვლოდ. მათ კარგად იციან, რომ ბავშვები, რომლებიც ამჟღავნებენ გულუხვობას, უზიარებენ, უყოფენ თავიანთ სათამაშოებს, საგნებს, ტკბილეულს სხვებს, ადვილად პოულობენ მეგობრებს და ხშირად საზოგადოების სული და გული ხდებიან. ის პატარები კი, რომლებიც ავლენენ სიხარბეს, ჩვეულებრივ განიცდიან სირთულეებს მეგობრების შეძენის პროცესში, უფრო მეტიც, ასეთ ბავშვებს თანატოლები დასცინიან კიდეც. რასაკვირველია,  არცერთი მშობელი არ ისურვებდა, რომ მის შვილს ასეთი ბავშვის ხვედრი გაეზიარებინა. და, ეს რომ არ მოხდეს, სასურველი იქნება ბავშვური სიხარბის გამოვლინებებზე სწორი რეაგირება.

უპირველეს ყოვლისა, გავითვალისწინოთ, რომ 2-3 წლის პატარებში ბავშვური სიხარბის გამოვლინებები, იმ ასაკობრივი ცვლილებებიდან გამომდინარე, რომელიც ამ პერიოდში ხდება, პანიკის საფუძველს ნამდვილად არ იძლევა. ის შეიძლება ერთგვარ ასაკობრივ ნორმად და განვითარების ბუნებრივ ეტაპადაც კი ჩავთვალოთ. 2-3 წლის ასაკში იწყება „მე“-ს ცნობიერების ჩამოყალიბება. თუ ადრე ბავშვი საკუთარ თავს მესამე პირში მოიხსენებდა – „გიო ჭამს“,  „გიო თამაშობს“, ორი წლიდან ის იწყებს სიტყვების: „მე“, „ჩემი“ აქტიურად წარმოთქმას, გამოყენებას, და, ეს „ჩემი“ მისთვის იმდენად მნიშვნელოვანი ხდება, რომ მისი პირადი ნივთების, სათამაშოების ნებისმიერი ხელყოფა  ბავშვის  მიერ აღიქმება, როგორც საკუთარი უსაფრთხოების დარღვევა. განაწყენებული პატარა ვერ ხვდება, რომ მისი საყვარელი სათამაშო სამუდამოდ არ მიაქვთ. შევეცადოთ ასეთ დროს გავუგოთ მას. თოჯინა, მანქანა და ნებისმიერი სხვა სათამაშო ბავშვისთვის იგივეა, რაც ჩვენთვის მობილური ტელეფონი, საფულე, ჩანთა, საყვარელი სუნამო, ან ნებისმიერი სხვა პირადი ნივთი. თუ ჩვენ თავად არ ვაძლევთ ჩვენს პირად ნივთებს სხვებს მოსახმარად, რატომ უნდა გააკეთოს ეს ბავშვმა, თუნდაც 3 წლის ასაკში. გავითვალისწინოთ ისიც, რომ ამ ასაკში პატარას არ შეუძლია თანაგრძნობა. მან შეიძლება გულგრილად უყუროს მის მიერვე განაწყენებულ და ატირებულ თანატოლს, რომლის სათამაშოც დაუკითხავად აიღო. მისთვის ამ ასაკში პირველ ადგილზეა მისი საკუთარი სურვილები. ეს რა თქმა უნდა არ ნიშნავს იმას, რომ თუნდაც ასეთ ადრეულ პერიოდში  რეაგირების გარეშე დავტოვოთ ბავშვური სიხარბის გამოვლინებები. ამასთან, მოქმედების ეფექტიანი ფორმის შესარჩევად უნდა ვიცოდეთ ბავშვის ქცევის გამომწვევი ზუსტი მიზეზი, რადგანაც პრობლემის მოგვარებაში გვეხმარება მოქმედების არა შედეგებთან, არამედ მიზეზებთან ბრძოლა. გავითვალისწინოთ ისიც, რომ ასაკობრივი თავისებურებების გარდა, არსებობს ინდივიდუალური თავისებურებებიც და სწორედ ამიტომ არის, რომ ერთი და იგივე ასაკის ორი ბავშვის ქცევა, ხშირ შემთხვევაში სრულიად განსხვავდება ერთმანეთისგან.

ბავშვური სიხარბის გამომწვევი ძირითადი მიზეზები:    

• მშობლიური სიყვარულის დეფიციტი – შემთხვევითი არ არის, რომ ყველაზე ხშირად ძუნწი ბავშვები იზრდებიან ისეთ ოჯახებში, სადაც სითბოს, სიყვარულის, ყურადღების გამოვლენა იშვიათი საჩუქარია ზედმეტად დაკავებული მშობლების მხრიდან. ხშირად ისინი ცდილობენ, რომ ბავშვის მიმართ უყურადღებობას კომპენსირება ნაირნაირი სათამაშოების და ნივთების ყიდვით გაუკეთონ. პატარა, რომელსაც აკლია ყურადღება მშობლების მხრიდან მათი მოუცლელობის გამო, მათ საჩუქრებს აღიქვამს, როგორც განსაკუთრებული ღირებულების მატრებელს, მუდმივად ჩახუტებული დააქვს, მათთან ერთად იძინებს, ეფერება, თუ მოწყენილია ან, თუ რამის ეშინია. მშობლების ნაჩუქარი, სრულიად პატარა, მომცრო ზომის სათამაშოც კი ბავშვმა შეიძლება აღიქვას, როგორც მისი საუკეთესო მეგობარი. და, ყოველივე ამის შემდეგ, ბუნებრივია მისთვის ძალიან მტკივნეული იქნება, თუ სთხოვენ, რომ ეს სათამაშო სხვას მისცენ, თუნდაც დროებით. ასეთ შემთხვევაში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ არ დავადანაშაულოთ ბავშვი სიხარბეში და პრობლემის გადასაწყვეტად შიდა ოჯახური ურთიერთობების გარკვევაზე ვიზრუნოთ;
• ეჭვიანობა და-ძმის, ყველაზე ხშირად კი უმცროსის მიმართ – თუ უმცროს დას ან ძმას მეტი ყურადღება ექცევა მშობლების მხრიდან, ბავშვი ავტომატურად თავის წყენას სიძუნწით და აგრესიულობით გამოხატავს მშობლების სიყვარულსა და ყურადღებაში მოცილე დის ან ძმის მიმართ;
• ჰიპერმზრუნველობა. მშობლების სიყვარულისა და ყურადღების სიჭარბე – თუ ოჯახში ბავშვის ყველა სურვილი, მოთხოვნა დაუყონებლივ სრულდება, მას ძალიან გაუჭირდება ოჯახის გარეთ, სხვა სიტუაციებში ადამიანებთან ურთიერთობა. ასეთ ბავშვს სურს, რომ ყოველთვის და ყველგან ყურადღების ცენტრში იყოს და მისი ყველა სურვილი და მოთხოვნა დაუყონებლივ სრულდებოდეს. ის ძალიან ადვილად მოაწყობს ისტერიკას, თუ ვერ შეძლებს იმ სათამაშოს მითვისებას, რომელიც თანატოლის ხელში დაინახა და მოეწონა. ეს მაშინ, როცა თავად არავის არაფერს ათხოვებს, არ უზიარებს და არც უნაწილებს. ხშირად ის იმისთვისაც კი მზად არის, რომ შეჭამოს ყველა კანფეტი, რაც აქვს, რათა სხვას არაფერი დაუტოვოს, მაშინაც კი, თუ აღარ უნდა და არანაირ სიამოვნებას აღარ იღებს მისი მირთმევით;
• სათამაშოს დაზიანების შიში – არის შემთხვევები, როცა პატარა საყვარელი სათამაშოს დაზიანების შიშის გამო არც თავად თამაშობს და არც სხვებს აძლევს ამ სათამაშოთი თამაშის უფლებას.

     რეკომენდაციები ბავშვური სიხარბის დასაძლევად: 

• შევეცადოთ შევინარჩუნოთ სიმშვიდე და ემოციური წონასწორობა. ნუ გვექნება მწვავე რეაქცია ბავშვური სიხარბის გამოვლენაზე. ჩვენ ამას ადვილად შევძლებთ – შევინარჩუნებთ სიმშვიდეს კონფლიქტურ სიტუაციებში და პატარას არასასიამოვნო ქცევაზე რეაგირებაც ადეკვატური გვექნება, თუ გარკვეული ვიქნებით ბავშვის ქცევის მიზეზებში;
• ნურასოდეს ვაიძულებთ ბავშვს მისცეს, ან თუნდაც დროებით ათხოვოს თავისი სათამაშო, ნივთი სხვას, თუ მას ამისი სურვილი არა აქვს; მითუმეტეს მოვერიდოთ მისთვის, ძალის გამოყენებით, სათამაშოს ჩამორთმევას, რომ მისი თანდასწრებით სხვას გადავცეთ. ამით, ჩვენ ბავშვს გულუხვობას ვერ გამოვუმუშავებთ, ძალის გამოყენებას მასზე სუსტის მიმართ სასურველი ნივთის ხელში ჩასაგდებად კი ნამდვილად ვასწავლით;
• ნუ მივაკერებთ პატარას იარლიყებს: „ხარბი“, „ძუნწი“, „გაუმეტავი“. შევაფასოთ ბავშვის ქცევა და არა მისი პიროვნება. განსაკუთრებით მოვერიდოთ ბავშვთან ჩხუბს და მის შერცხვენას სხვების თანდასწრებით. არ შეიძლება უცხო ადამიანების თანდასწრებით ჭკუის დარიგება დავუწყოთ ბავშვს – „ასე რომ იქცევი, ყველა იფიქრებს, რომ შენ ძუნწი, ხარბი და გაუმეტავი ხარ“. ამ გზით ჩვენ ბავშვს ჩამოვუყალიბებთ საკუთარ თავში დაურწმუნებლობის გრძნობას და ძლიერ დამოკიდებულს გავხდით გარშემომყოფთა აზრზე. თუ პატარას შთავუნერგავთ, რომ ის ძუნწია, დიდი ალბათობით,  დაიჯერებს  და მომავალში გაუჭირდება ამ ნაკლისგან განთავისუფლება;
• ნუ შევადარებთ სხვა ბავშვს – „ნინი როგორი გულუხვია, შენ კი როგორი ძუნწი და ხარბი. ყველგან მარცხვენ!“ ასეთი სიტყვებით ბავშვს ვერ შევცვლით, თანატოლთან კონფლიქტის მიზეზი კი ნამდვილად გავხდებით;
• ყოველთვის მოვუსმინოთ ბავშვს. ხანდახან პატარა უბრალოდ ეძებს ჩვენს თანაგრძნობას და თანაგანცდას. ასეთ დროს ჩვენი ყურადღება მისთვის ყველაზე დიდი საჩუქარია, ემოციური კონტაქტი კი სიხარბის საუკეთესო პროფილაქტიკაა;
• ნუ წავუყენებთ ულტიმატუმებს – „თუ შენს სათამაშოს ამ ბიჭუნას არ ათხოვებ, აღარასოდეს არაფერს გიყიდი“! ჩვენი ასეთი სიტყვები და მოქმედება ბავშვს ნამდვილად ვერ შეცვლის;
• ნაცვლად იმისა, რომ ვებრძოლოთ სიხარბეს, განვავითაროთ ბავშვში გულუხვობა. შეიძლება დაბადების დღეზე საბავშვო ბაღში ან სკოლაში წასაღებად მივცეთ მას კანფეტების გარკვეული რაოდენობა იმისათვის, რომ თანატოლებს გაუნაწილოს. იუბილარი ტკბილეულით გაუმასპინძლდება თავის მეგობრებს, რაც ერთგვარად გააუმჯობესებს მათ ურთიერთდამოკიდებულებას, საპასუხოდ კი მიიღებს გულწრფელ მილოცვებს და კარგ განწყობას;
• შევაქოთ ბავშვი, როცა ის ახერხებს სხვისთვის სათამაშოს თხოვებას, ტკბილეულის განაწილებას და ამჟღავნებს გულუხვობას, ავლენს სიკეთეს. ეს განუმტკიცებს მას საკუთარი თავის რწმენას;
• წავუკითხოთ პატარებს ჭკუისასწავლებელი ზღაპრები. კარგი ეფექტი აქვს ხალხურ ზღაპრებს, რომელშიც დასცინიან სიხარბეს, სიძუნწეს;
• ვასწავლოთ ბავშვებს სათამაშოების გაცვლა თანატოლებში. თუ ის სხვისი სათამაშოთი დაინტერესდება, თავადაც შესთავაზოს სანაცვლოდ საკუთარი სათამაშოებიდან ისეთი, რაც მისთვის საინტერესო, მოსაწონი და მიმზიდველი აღმოჩნდება.

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ ნებისმიერ სიტუაციაში, აღზრდის საუკეთესო საშუალება პირადი მაგალითია. სწორედ ქცევის ჩვენს მოდელს ხედავს ბავშვი და გადააქვს ის საკუთარ მოქმედებაში. ნურასოდეს დავივიწყებთ, რომ პატარა სწავლობს ჩვენ მაგალითზე.

„ადამიანისათვის აუცილებელია იმ საშუალებებისა და

მეთოდების ცოდნა, რომლებითაც დარწმუნება შეიძლება“
არისტოტელე

რიტორიკის ტრენინგზე, როცა არგუმენტებზე ვსაუბრობდით, ერთმა მოსწავლემ ასეთი კითხვა დამისვა:

– აი, როცა მე პატარა ვარ და არ შემიძლია თავი დავიცვა, როცა მართალი ვარ, რადგან ვერ ვამტკიცებ ჩემს სიმართლეს, რა გავაკეთო მაშინ? თავს რომ ვერ ვიცავ, ეს ხომ არ ნიშნავს, რომ მშობელი ან მასწავლებელია ყოველთვის მართალი…?

მე ავუხსენი, რა არის არგუმენტი და როგორ უნდა დაარწმუნონ მშობლები ან მასწავლებლები იმაში, რასაც თავად სწორად თვლიან და რომ მეორე მხარის არგუმენტებსაც უნდა მოუსმინონ, შემდეგ კონტრარგუმენტები შეიმუშაონ და ასე შემდეგ; რომ თუ მყარი და დამაჯერებელი არგუმენტები ექნებათ, მაშინ ისინი მოიპოვებენ ნდობას მეგობრებთან, მასწავლებლებთანაც და მშობლებთანაც.

ამის საპასუხოდ კი მოსწავლე მეუბნება: – როგორ უნდა დავუმტკიცო ვინმეს რამე, როცა არ გისმენენ? როცა გეუბნებიან უფროსები: – ბევრს ნუ ტლიკინებ!  თუ არ ველაპარაკე, როგორ უნდა გავაგებინო, რომ სიმართლეა, რასაც ვამბობ…?

ამ აზრს მთელი ჯგუფი გამოეხმაურა და დაიწყეს ამბების მოყოლა, როდესაც ისინი მართლები იყვნენ და გააჩუმეს. ბავშვებმა ვერ დაასაბუთეს „თავიანთი სიმართლე“, რადგან უფროსებმა მოკლედ უპასუხეს: ენა გააჩუმე… ბევრს ნუ ლაპარაკობ, სიტყვას ნუ მიბრუნებ, ხმა ჩაიწყვიტე, ნუ ტლიკინებ, მაგის დრო არ არის ახლა….

ჰო, იქნებ ბავშვები მართლაც ცდებოდნენ, მაგრამ როდესაც მათ თავიდან იშორებენ სიტყვებით: ნუ ტლიკინებ! – ეს მათთვის არგუმენტი არ არის და უსამართლობის განცდა რჩებათ.

ამ ამბავმა ძალიან შემძრა და დამაფიქრა… მით უფრო, რომ ამ წერილის წერას დაემთხვა ერთი უბედური შემთხვევა ჩემს უბანში: 19 წლის ახალგაზრდა მაღალ სართულზე ავიდა შუაღამისას, გადმოხტა და თავი მოიკლა… მე კი ამ სურათს შევესწარი…

მეორე დღეს თქვეს, რომ მშობლებს  ვერ დაუმტკიცა, რომ მართალი იყო… ბანკიდან ფული გამოიტანა, რომელიც კი არ დახარჯა, არამედ წაართვეს და ასე შემდეგ… ალბათ სხვა ბევრი მიზეზიც იყო, მაგრამ მოსწავლეების შეკითხვა და ეს ავბედითი ფაქტი, დროსა და სივრცეში რომ დაემთხვა ერთმანეთს, ჩემთვის ძალიან სევდიანი და შემაშფოთებელი აღმოჩნდა.

დღეს ამ ბავშვებს გული სტკივათ, რომ არ უსმენენ; არც მშობლები და არც მასწავლებლები ვერასდროს დაუშვებენ იმას, რომ მათ გულგრილ პასუხებს შეიძლება ტრაგიკული შედეგი მოჰყვეს… რადგან მოზარდებში წვეთ-წვეთად გროვდება: უსამართლობა, ვერგაგება, არმოსმენა… არადა, მათ ძალიან ბევრი სათქმელი აქვთ და მე პირველად აღმოვჩნდი ამდენი ამბის წინაშე, როცა მოსწავლეებმა დაახვავეს არმოსმენის და ვერგაგების ფაქტები.

დაგროვილი ემოციები – ეს ის არის, რაც ერთხელაც თქვენს შვილს დაამძიმებს… ამიტომ აუცილებელია სხვადასხვა აქტივობით დაგროვილი ემოციის განმუხტვა, გარეთ გამოტანა, დისკუსიაში განეიტრალება… რიტორიკული სავარჯიშოები ამაშიც დაეხმარება მოსწავლეებს.

ამის შემდეგ ბავშვებს ერთი სახალისო სავარჯიშო მივეცი: უნდა დაეცვათ თავი – ტექსტზე დაყრდნობით, მოეფიქრებინათ შესაბამისი არგუმენტები, გადასულიყვნენ თავდასხმაზე, ეფიქრათ კონტრარგუმეტებზე და ასე შემდეგ…

როლები გავანაწილეთ და როცა „თამაში“ დაიწყო, თავიდან ცოტა გაუბედავად და შემდეგ უფრო მეტი სითამამით: სდებდნენ ერთმანეთს ბრალს, იცავდნენ თავს, მოჰქონდათ არგუმენტები და ასე შემდეგ… ცოტა ხანში კი მხარეები ისე გაუცნობიერებლად გადავიდნენ საზოგადოებაში გავრცელებულ სტერეოტიპულ სიტუაციებზე და ბრალდებებზე და, ამავე დროს, ისეთი იუმორით ახდენდნენ სტერეოტიპების დეკონსტრუქციას, რომ ყველას დაავიწყდა, რომ ეს რიტორიკის სავარჯიშო იყო, რადგან ნამდვილ ცოცხალ სპექტაკლს დაემსგავსა სიტუაცია… ბავშვებმა ამ როლური თამაშებით ყველა დამარხული და დაფარული ემოცია გამოხატეს, გაანეიტრალეს, იხალისეს და მიიღეს დიდი სიამოვნება. ტრენინგის დასასრულ გახდნენ უფრო ენერგიულები, ბედნიერები, თავისუფლები… და მეტ სიყვარულს გამოხატავდნენ ერთმანეთის მიმართ, რადგან შეძლეს სავარჯიშოთი მოცემული კონფლიქტის „დაძლევაც“. ტექსტი სახალისო გამოდგა, რადგან ის ზღაპრის ელემენტებით იყო გადმოცემული.

მასწავლებლებს გთავაზობთ ამ ტექსტს და შეგიძლიათ, რიტორიკული უნარების განვითარებასა და ემოციათა გამოხატვაში დაეხმაროთ მოსწავლეებს.

ერთი ლედის ისტორია

კუნძულზე, დიდებულ ციხე-კოშკში ცხოვრობდა ერთი ლედი. მისი მეუღლე ხშირად ტოვებდა კუნძულს და წასვლისას ყოველ ჯერზე უბარებდა თავის ცოლს: „ციხე-კოშკში დამელოდე, არსად წახვიდე! იცოდე, თუ გავიგებ, რომ კუნძული დატოვე, მკაცრად დაგსჯი!“ – ასე გადიოდა წლები.

ერთ დღეს, როდესაც ქმარი სახლში არ იყო, ლედის მობეზრდა ციხე-კოშკში ყოფნა, დაიქირავა ნავი და ქალაქში წავიდა თავის მეგობრებთან გასართობად. საღამოს კი უკან დასაბრუნებლად ისევ მენავეს მიაკითხა. მენავემ ლედის ორჯერ მეტი გასამრჯელო მოსთხოვა.

ლედის არ ჰქონდა ეს თანხა. იგი მეგობრებთან წავიდა ფულის სათხოვნელად, მეგობრებმა უარი უთხრეს: “ჩვენ შენთან მხოლოდ ვერთობოდით, ფულის გადახდას კი შენი პრობლემების მოსაგვარებლად არ ვაპირებთ“.

ლედი ისევ მენავესთან წავიდა და ხვეწნა დაუწყო: “ქმარი მკაცრად დამსჯის, თუ ახლავე არ დავბრუნდები სახლში.“ „მაშინ შენ თვითონ გაცურე. კუნძული ახლოსაა, არ გაგიჭირდება“, – უპასუხა მენავემ.

ლედიმ იცოდა, რომ წყალში საშინელი ურჩხული ცხოვრობდა, მაგრამ სასოწარკვეთილი იყო და წყალში გადაეშვა.

ურჩხულმა მალე იპოვა ლედი და გადაყლაპა.

მონაწილეები:

1. ლედი; 2. ლედის ქმარი; 3. მენავე; 4. მეგობრები; 5 ურჩხული.

 ვინ არის დამნაშავე ლედის სიკვდილში?

ლედი:  რატომ არ თვლის ლედი თავს დამნაშავედ თავისსავე სიკვდილში?

ვის და რატომ ადანაშაულებს ლედი?

ლედი ადანაშაულებს თავის სიკვდილში:

ქმარს, მენავეს, მეგობრებს, ურჩხულს, რომლებიც წარმოადგენენ არგუმენტებს თავის დასაცავად.

დაბოლოს: იტა­ლი­ე­ლი პე­და­გო­გი­სა და ფი­ლო­სო­ფო­სის, მა­რია მონ­ტე­სო­რის რჩევები მშობლებისთვის და მასწავლებლებისთვის:

• თუ ბავ­შვს ხში­რად აკ­რი­ტი­კებთ – ის მი­ეჩ­ვე­ვა სხვე­ბის გან­სჯას
• თუ ბავ­შვს ხში­რად შე­ა­ქებთ – ის ის­წავ­ლის და­ფა­სე­ბას
• თუ ბავ­შვთან ავ­ლენთ აგ­რე­სი­ას – ის ის­წავ­ლის ჩხუბს
• თუ ბავ­შვთან გულ­წრფე­ლი ხართ – ის ის­წავ­ლის სა­მარ­თლი­ა­ნო­ბას
• თუ ბავ­შვს ხში­რად დას­ცი­ნი­ან – ის გა­იზ­რდე­ბა მორ­ცხვი
• თუ ბავ­შვს ხში­რად შე­არ­ცხვენთ – ის ხში­რად ჩათ­ვლის თავს დამ­ნა­შა­ვედ
• თუ ბავ­შვს შემ­წყნა­რებ­ლუ­რად ექ­ცე­ვით – ის ის­წავ­ლის მოთ­მი­ნე­ბას
• თუ ბავ­შვს ხში­რად გა­ამ­ხნე­ვებთ – ის ის­წავ­ლის თავ­და­ჯე­რე­ბუ­ლო­ბას
• თუ ბავ­შვი ცხოვ­რობს მე­გობ­რულ გა­რე­მო­ში და თავს სა­ჭი­როდ მი­იჩ­ნევს – ის იპო­ვის სიყ­ვა­რულს ამ სამ­ყა­რო­ში
• არას­დროს თქვათ ცუდი ბავ­შვზე! – არც მას­თან, არც სხვას­თან
• ყო­ველ­თვის მო­უს­მი­ნეთ და უპა­სუ­ხეთ ბავ­შვებს, როცა თქვენ მოგ­მარ­თავთ
• პა­ტი­ვი ეცით ბავ­შვს, როცა შეც­დო­მას ჩა­ი­დენს და შეძ­ლებს მის გა­მოს­წო­რე­ბას
• ბავ­შვთან მი­მარ­თვი­სას ყო­ველ­თვის სა­უ­კე­თე­სოდ მო­ი­ქე­ცით – აჩ­ვე­ნეთ მას ყველა კარ­გი მხა­რე, რაც არის თქვენ­ში

წარმატებებს გისურვებთ!

საბუნებისმეტყველო საგნები მოსწავლეებს ეხმარება შეიმეცნონ სამყარო, გამოიმუშაონ ინტერესი და ცნობისმოყვარეობა მათ გარშემო არსებული მოვლენების მიმართ. ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, საბუნებისმეტყველო მეცნიერების სწავლების მიზანია, აზიაროს მოსწავლე მეცნიერების საფუძვლებს და განუვითაროს კვლევის უნარ-ჩვევები, რაც მას საშუალებას მისცემს, გაითავისოს სამყარო, ჩაერთოს საზოგადოებრივი საქმიანობის სხვადასხვა სფეროში, იგრძნოს პასუხისმგებლობა საკუთარი თავის, საზოგადოებისა და გარემოს მიმართ.  „სასწავლო პროცესში აუცილებელია მრავალფეროვანი საგანმანათლებლო რესურსების გამოყენება, როგორც მასწავლებლებისთვის, ასევე მოსწავლეებისათვის“ (ესგ, შესავალი, თავი II, მუხლი 8, 2011-2016).

თანამედროვე გაკვეთილი არ იქნება სრულყოფილი ინფორმაციული ტექნოლოგიების გარეშე. ეს განსაკუთრებით ეხება საბუნებისმეტყველო საგნებს. ისტ-ს გამოყენება ფიზიკის გაკვეთილზე ეხმარება:

1. მოსწავლეთა პიროვნულ განვითარებას – თანამედროვე ინფორმაციულ საზოგადოებაში დამოუკიდებელი, პროდუქტიული საქმიანობისათვის: ავითარებს აზროვნებას, ესთეტიკურ მხარეს, ეხმარება სწორი გადაწყვეტილებების დამოუკიდებლად მიღებაში, რთული სიტუაციიდან სწორის გამოსავლის შერჩევაში, ასევე უვითარდებათ ექპერიმენტულ-კვლევითი უნარ-ჩვევები;
2. სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებას-სწავლის ხარისხის ამაღლებას, აღრმავებს საგანთა შორის კავშირს, ხელს უწყობს იდეების რეალიზებას;
3. ზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას.

გარდა იმისა, რომ ისტ-ს საშუალებით უფრო მდიდარი, მრავალფეროვანი და დინამიური სასწავლო მასალის შექმნა და გამოყენება შეიძლება, ასევე შესაძლებელია სასწავლო შინაარსი ინტერაქტიური გავხადოთ. ამის შედეგად, მოსწავლე ინფორმაციის პასიური მიმღები კი აღარ იქნება, არამედ ის თვითონ გაართმევს თავს სასწავლო შინაარსის მოდიფიცირებას და შექმნასაც კი. ეს ყოველივე სრულად შეესაბამება სასწავლო პროცესისადმი თანამედროვე კონსტრუქტივისტულ მიდგომას, რომელიც ითვალისწინებს ცოდნის მიგნებასა და შექმნას თვით მოსწავლის მიერ, ისინი ხალისით სწავლობენ, თუ აქვთ თვალსაჩინო მასალა, ატარებენ ექსპერიმენტებს.

პროგრამა Algodoo უზრუნველყოფს ფიზიკურ მოვლენათა სახალისო, ინტერაქტიურ, კვლევაზე დაფუძნებულ სწავლებას. ის ახდენს რეალური მოვლენების იმიტაციას, ხელს უწყობს მოსწავლეს, შეისწავლოს მოვლენა რეალურ გარემოში დაკვირვების გარეშე.

Algodoo უფასო შემეცნებითი პროგრამაა ბავშვებისთვის და არა მხოლოდ მათთვის, თუ ერთხელ მაინც გექნებათ შეხება მასთან, დიდებიც ვერ მოსწყდებით მას, ისე დაგაინტერესებთ. ამ პროგრამაში შეგიძლიათ დახატოთ ყველანაირი მექანიზმი და სისტემა, შემდეგ კი მოახდინოთ მათი მოდელირება, მოიყვანოთ მოძრაობაში, ყველაფერი ფიზიკის  კანონებს დაემორჩილება. პროგრამა ორგანზომილებიანია, სწრაფია და მისი ინტერფეისი Paint -ის მაგვარია, მასში განთავსებული ინსტრუმენტები იძლევა ხატვის საშუალებას, ფიგურების გადაადგილება შესაძლებელია ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე.

კომპიუტერული მოდელირება მნიშვნელოვანი და ეფექტური ინსრტუმენტია. კომპიუტერული მოდელების გამოყენებით სწავლებისას საჭიროა მოვლენების ან პროცესების ანალიზი. ასეთი ანალიზი შეიძლება ჩაატაროს მოსწავლემ ვირტუალურ გარემოში მოდელების შექმნისას.

ხელსაწყოების ნაკრები:

მინდა შემოგთავაზოთ, ერთ-ერთი ექსპერიმენტი, რომელიც შეგიძლიათ განახორციელოთ პროგრამა Algodoo – ში.

ესგ ბუნ. VII. 9. მოსწავლეს შეუძლია ადვილად დაკვირვებადი ძალების და მათი მოქმედების შედეგების შესახებ მსჯელობა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

• ატარებს ცდებს სხვადასხვა სხეულის მოძრაობაზე დასაკვირვებლად, აღწერს და სქემატურად გამოსახავს მასზე მოქმედ ძალებს (სიმძიმის, ხახუნის, დრეკადობის, ამომგდებ ძალებს);
• ცდების საშუალებით აკვირდება სხეულთა ტივტივს, ცურვას, ჩაძირვას. შედეგებს აანალიზებს და რაოდენობრივად აყალიბებს არქიმედეს კანონს;

აღწერილობა: მოსწავლეებმა უნდა შექმნან სხვადასხვა ფორმის და ერთნაირი მასალის საგნები, ასევე შესაძლებელია, იყოს ერთი და იგივე ფორმის, მაგრამ განსხვავებული მასალის. როგორ შეუძლია იტივტივოს ფოლადის საგანს  წყალზე. მოსწავლეს შეუძლია საგნების სიმკვრივის ცვლილება. ასევე შეუძლია, გაიგოს, რა შემთხვევაში იძირება სხეული და რა შემთხვევაში ტივტივებს. ე.ი. შეუძლია სხეულის ცურვის პირობების გამოკვლევა.

მიზანი და შედეგი: იწინასწარმეტყველოს და ექსპერიმენტით დააკვირდეს სხვადასხვა სიმკვრივის სხეულების ცურვის პირობებს. ასევე შეისწავლოს, როგორ გავლენას ახდენს სხეულის სიმკვრივე სხეულის მდგომარეობაზე სითხეში.

ექსპერიმენტის ჩატარებამდე კლასში უნდა გაიმართოს დისკუსია თემაზე: რომელი საგნები იტივტივებს და რომელი ჩაიძირება, რატომ ტივტივებს საგანი, რატომ ტივტივებს ფოლადისგან დამზადებული ნავი, რატომ ტივტივებს აისბერგი. დაფაზე დაწერეთ თქვენი მოსაზრებები. მოსწავლეებმა ყველაფერი თვითონ უნდა შექმნან. საჭიროების შემთხვევაში მასწავლებელი ეხმარება მათ.

1. შექმენით სცენა: შექმენით 2 მეტრი სიგანის და სიმაღლის კონტეინერი, ფუნჯის საშუალებით დახატეთ დიდი სხეული კონტეინერის შიგნით და გადააქციეთ წყლად. გაუშვით სიმულაცია, რომ კონტეინერი გაივსოს წლით. შექმენით თანაბარი ზომის და სხვადასხვა მასალის სხეულები.
2. იწინასწარმეტყველეთ: რომელი ჩაიძირება და რომელი იტივტივებს.
3. გაუშვით სიმულაცია: დააკვირდით განვითარებულ პროცესებს. განსაზღვრეთ, რა იყო ამის მიზეზი?
4. შეფასება: რა განსხვავებაა სხეულებს შორის? რატომ ტივტივებს ნაწილი და რატომ იძირება დანარჩენი? რა ემართება წყალს კონტეინერში?
5. შემდეგი სცენა: შექმენით აისბერგი. კონტეინერიდან ამოიღეთ ყველა სხეული და მასში მოათავსეთ მხოლოდ აისბერგი.
6. იწინასწარმეტყველეთ: რა მდგომარეობაში აღმოჩნდება აისბერგი? რა მოხდება, როდესაც აისბერგი დადნება ან დაიყოფა ნაწილებად. ამისათვის გამოიყენეთ ინსტრუმენტი „დანა“.
7. გაუშვით სიმულაცია: დაანაწევრეთ აისბერგი დანით და დააკვირდით.
8. შეფასება: როგორ იტივტივა აისბერგმა? რა მოხდა, როდესაც მისი ფორმა და ზომა შევცვალეთ? როგორ შეიცვალა წყლის დონე აისბერგის დადნობისას?

პროგრამის საინსტალაციო შეგიძლიათ ჩამოტვირთოთ საიტიდან algodoo.com.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ტრენინგმოდულის „ინფორმაციულ – საკომუნიკაციო  ტექნოლოგიები ფიზიკის სასკოლო ექსპერიმენტებში“ მასალები.  ავტორი: ნუგზარ მოსულიშვილი.
2. მასწავლებლის წიგნი, გამჭოლი კომპეტენციები

კლასის მართვა და ეფექტური გაკვეთილის ჩატარება განსაკუთრებულ ძალისხმევას მოითხოვს მასწავლებლის მხრიდან. კლასის მართვის ერთ-ერთი ფაქტორია სწავლების შინაარსობრივი მხარე, მაგალითად, უნარ-ჩვევების (სასაუბრო, წერითი, კომპიუტერული და ა.შ.) განვითარებაზე ორიენტირებული კლასი თითოეულ მოსწავლესთან ინდივიდუალურ მიდგომასა და მუშაობას მოითხოვს. კლასის მართვაზე გავლენას ახდენს საკლასო სივრცის ფაქტორი, აგრეთვე მოსწავლეთა კულტურული და ეთნიკური მრავალფეროვნება ან განსხვავებები მოსწავლეთა სწავლის სტილსა და ცოდნის დონეში.

განურჩევლად იმისა, რომელი ზემოთ აღნიშნული ფაქტორი განაპირობებს კლასის მართვას, შეიძლება მასწავლებელი კლასთან მუშაობისას შემდეგ სირთულეებს წააწყდეს:

1. შეფასებასთან დაკავშირებული სირთულეები, განსაკუთრებით წერითი სამუშაოების, ტესტებისა და დავალებების შემოწმება.
2. დისციპლინასთან დაკავშირებული ისეთი პრობლემები, როგორიცაა კლასში საუბარი, დაცინვა, ხმაური, გადაწერა.
3. დროის მართვა და განაწილება.
4. სივრცის მართვა და განაწილება.
5. მრავალფეროვნება მოსწავლეთა ცოდნის ხარისხში, სწავლის სტილსა და კულტურულ თავისებურებებში.

საგაკვეთილო პროცესის დროს მოსწავლეები აწყდებიან სირთულეებს, უჭირთ გაარკვიონ, რა ინფორმაციაა მნიშვნელოვანი, უჭირთ შეკითხვების დასმა, რეალური ცოდნის გამომჟღავნება, დროის სწორად განაწილება- გამოყენება.

აღნიშნული გამოწვევების დასაძლევად საგაკვეთილო პროცესის დროს ხუთი ასპექტის გათვალიწინებით ვურჩევ მოსწავლეებს სამოქმედო სტრატეგიის დასახვას:

• ვთავაზობ ისეთ საგაკვეთილო სტრუქტურას, სადაც მონიტორინგის გარეშე მოსწავლეებთან ერთად ვახერხებ მიღებული უნარ-ჩვევების პრაქტიკულ გამოყენებას (მაგ: გაკვეთილი პროექტი). სტრუქტურულად აწყობილი გაკვეთილისათვის აუცილებელია მკაფიოდ განსაზღვრული სასწავლო მიზნები. მოსწავლეებმა უნდა გაიაზრონ არა მხოლოდ ის, რას ისწავლიან, არამედ ისიც, რატომ ისწავლიან და რაში შეიძლება გამოიყენონ მიღებული ცოდნა. ამისათვის გაკვეთილს ვყოფ 10-15 წუთიან ეტაპებად. თითოეულ ეტაპს ერთ საკითხს და შესაბამისი მაგალითების წარმოდგენას ვუთმობ.

გაკვეთილის ბოლოს ვთავაზობ მოკლე მიმოხილვას და აზრის შეჯამებას. ვიტოვებ რამდენიმე წუთს შეკითხვებისათვის, რაც შეეხება მოსამზადებელ დავალებებს. მოსწავლეები აწარმოებენ დღიურებს, ამზადებენ ანგარიშს. სტრუქტურული წესრიგის უზრუნველყოფის ყველაზე ეფექტური მეთოდი მოსწავლეთა განლაგების სქემის გამოყენებაა.  ვიყენებ მატრიცის მოდელს და ჯგუფური საქაღალდეები განთავსებული მაქვს კლასის კუთხეში, რომელშიც მოსწავლეთა შესაბამისი მასალები მიწყვია.

• მოსწავლეებს ვთავაზობ ისეთ საგაკვეთილო პროცედურებს, რომელიც მათ დამოუკიდებლად მუშაობის მეტ შესაძლებლობას აძლევს (მაგ: ჯგუფური მუშაობის დროს გეომეტრიული ფიგურების გამოყენებით ესკიზის შექმნა).

კლასში არსებობს წესები და უფლებები, რომელიც ვრცელდება როგორც მოსწავლეებზე, ისე მასწავლებლებზე. წესების შერჩევაში მოსწავლეები აქტიურად არიან ჩართულები. წესები  რეალისტური და შესრულებადია. წესებმა პრობლემები არ უნდა გააღრმაოს.

რუტინული პროცედურები მეხმარება კლასის მართვასა და დროის მაქსიმალურად გამოყენებაში. გაკვეთილს ყოველთვის ერთსა და იმავე პროცესში ვიწყებ და ვამთავრებ. ვიყენებ არავერბალურ მინიშნებებს კონკრეტული მნიშვნელობით. ჟესტებით გადავცემ ამა თუ იმ ინსტრუქციას, მაგ: თუ თითს ყურთან მივიტან, ამით ვთხოვ,  გაიმეოროს ნათქვამი. ტაშს თუ შემოვკრავ, ყურედღების მიპყრობა მსურს.

• მოსწავლეებს ვუქმნი კომფორტულ გარემოს და ვრთავ მათ კლასის მართვის საკითხებში. ვცდილობ ხელსაყრელი გარემოს შექმნას, რათა მოსწავლეებმა კომფორტულად იგრძნონ თავი. ყველა მოსწავლეს აქვს მასწავლებელთან პირადი კონტაქტის შესაძლებლობა. კლასში დგას შეკითხვების ყუთი, სადაც მოსწავლეები ანონიმურად ათავსებენ შეკითხვებს და მომდევნო გაკვეთილზე ჩემგან იღებენ პასუხებს. მეტ დროს ვუთმობ გაკვეთილებს შორის მოსწავლეებთან ურთიერთობას.

ხელშემწყობი გარემოს შესაქმნელად აქტიურად ვიყენებ ტექნოლოგიურ საშუალებებს: (პრეზენტაციები, თვალსაჩინოებები, საგანმანათლებლო თამაშები, ინტერნეტის საძიებო სისტემები). კლასს ვყოფ სექტორებად და ვუნიშნავ კოორდინატორს, რომელიც პასუხისმგებელია ჩემ მიერ განსაზღვრული დავალებების შესრულებაში, მაგ: ნაწერების შეგროვება, მასალების დარიგება, დასწრების ჩაწერა და ა.შ. კოორდინატორის როლი ნეიტრალურ ფუნქციებს მოიცავს და არ ეძლევა მოსწავლეთა შეფასებისკენ მიმართული დავალებები.  ვიყენებ როტაციის პრინციპს და ყოველ თვე ახალ კოორდინატორს ვირჩევ.

• ვახდენ სასწავლო რესურსებისა და ტექნიკების დიფერენცირებას სხვადასხვა შესაძლებლობებისა და სწავლის სტილის მოსწავლეების საჭიროებათა დასაკმაყოფილებლად შესაბამისი მზაობის მიხედვით.

დიფერენცირება კლასის მართვის აუცილებელი მოთხოვნაა. ვცდილობ, შინაარსობრივი მასალა ყველასთვის იდენტური იყოს. დიფერენცირების ეფექტური საშუალებაა ჯგუფური ან ინდივიდუალური პროექტები. ინსტრუქციებს ვაძლევ წერილობით და დავალებასთან ერთად გადავცემ. ვხელმძღვანელობ მულტისენსორული სწავლების პრინციპით.

• მოსწავლეთა შეთანხმების საფუძველზე განვსაზღვრავ შეფასების რეალისტურ პროცედურებს (შეფასება-კომენტარებით, სიმბლოებით, ბილეთებით). შეფასების ეფექტური სტრატეგიის გეგმის შედგენა ურთულესი ამოცანაა. მაქსიმალურად ვცდილობ გამოვიყენო ავტომატიზებული შეფასების ფორმები. თვითშეფასებისა და ურთიერთშეფასების მეთოდები.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მარზანო, კლასის მართვა
2. ეროვნული სასწავლო გეგმა, ზოგადი ნაწილი