ფილიპე მამალაკისი: (ამერიკელი მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველი, ბოსტონის სემინარიის პროფესორი, ფსიქოთერაპევტი, ოჯახურ პრობლემებზე მომუშავე კონსულტანტი, ბავშვთა განვითარებისა და ფსიქოლოგიის დოქტორის ხარისხის მქონე შვიდი შვილის მამა წიგნის: „Perenting Toward the Kingdom“ ავტორი).
„მოდით, განვაგრძოთ საუბარი აღზრდის შესახებ. იმისათვის, რომ აღზრდის მიზნებს მივაღწიოთ, აუცილებელია, ვიცოდეთ რისი მიღწევა გვსურს, ანუ რას ვსახავთ მიზნად. აღზრდა – გრძელვადიანი მოვალეობების მქონე ხანგრძლივი პროცესია. სწორედ ის გახანგრძლივებული მიზნები, რომლებსაც ჩვენ, როგორც მშობლები, ვისახავთ აღზრდის პროცესში, განაპირობებენ იმას, თუ როგორი რეაგირება გვექნება შვილების ცუდ საქციელზე.
ერთ საღამოს ჩემმა შვიდი წლის ვაჟმა, რომელმაც ვახშამი დაასრულა და მაგიდიდან ადგა, აიღო მისი ხუთი წლის ძამიკოს სათამაშო მანქანა. პატარამ სასწრაფოდ გააპროტესტა, მაგრამ უფროსმა მაინც განაგრძო მანქანით თამაში და ძმას გასძახა, რომ სათამაშო პატრონს ჯერჯერობით მაინც არ სჭირდებოდა. ოთახში დაძაბულობის „სუნი“ დატრიალდა, ამიტომ მოსალოდნელ კონფლიქტში ჩარევის აუცილებლობა შეიქმნა.
მე საქმეში ჩარევის რამდენიმე ვარიანტს განვიხილავდი: შემეძლო მსაჯულის როლი მომერგო და უფროსისათვის მებრძანებინა, სათამაშოს დაბრუნება, რადგან ის სწორედ მის ძმას ეკუთვნოდა; ან პატარასთან მოლაპარაკება მეწარმოებინა, რომ ამ ეტაპზე მას მაინც არ სურდა მანქანით თამაში და არაფერი დაშავდებოდა, თუ ცოტა ხნით უფროსს დაუთმობდა მის კუთვნილ სათამაშოს. კიდევ ერთი ვარიანტი იყო ჩემ წინაშე, საერთოდ ამეკრძალა ორივესათვის სათამაშოთი გართობა. არც ის ვარიანტი გამომრჩენია, რომ ჩვენ, უფროსებს ჯერ კიდევ არ გვქონდა ვახშამი დასრულებული და პატარებს კეთილი უნდა ენებათ და ჩუმად ყოფილიყვნენ, რომ მშობლებისათვის ხელი არ შეეშალათ. იმაზეც კი დავიწყე ფიქრი, რომ სამომავლოდ ორივე ძმისათვის ერთნაირი სათამაშოები უნდა გვეყიდა, რათა მათ ერთმანეთში ჩხუბის საბაბი არ გასჩენოდათ. საერთოდ, ამ მცირე ინციდეტის იგნორირებაც შეიძლება – გავიფიქრე მე. მთავარი კი მაინც ის იყო, რომ მე არ მქონდა იმის ილუზია, რომ ისეთ გადაწყვეტილებას მოვძებნიდი, რომელიც საშუალებას მომცემდა მშვიდად დამესრულებინა ვახშამი.
მიხვდით ალბათ, საუბარი იქითკენ მიმყავს, რომ რაც შეიძლება უკეთ განვმარტო ჩემი სათქმელი და აგიხსნათ: მოკლევადიანი მიზნების დასახვა არცთუ ისე კარგია, რადგან მათ შესაძლოა ხელი შეგვიშალონ გრძევადიანი მიზნების მიღწევის გზაზე. მშობლებს, როგორც წესი, სურთ, რაც შეიძლება სწრაფად განმუხტონ კონფლიქტური სიტუაცია, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს ზოგჯერ ნაკლებ პროდუქტიულია. მაგალითად, როდესაც ჩვენ მათემატიკის ამოცანას ჩვენი შვილების ნაცვლად ვხსნით, ამით დროს ვიგებთ, მაგრამ უნდა ვიცოდეთ, რომ ამით საგნის სწავლებას ხელს ვუშლით. ბავშვის არასასურველი ქცევა შესაძლოა, სწრაფად ავლაგმოთ, რითაც მხოლოდ დროებით მოვაგვარებთ პრობლემას, მაგრამ გრძელვადიან პერსპექტივაში ეს ბავშვს ვერ ასწავლის საკუთარი ქცევების კონტროლს. ხანდახან სჯობს მოკლევადიანი შედეგის უგულვებელყოფა, რათა მომავალში უფრო სერიოზული შედეგები გვქონდეს.
აქვე გეტყვით, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია შვილების აღზრდის გრძელვედიანი მიზნების ზუსტად და მკაფიოდ განსაზღვრა. როგორები გვინდა, რომ ჩვენი შვილები იყვნენ ზრდასრულობის ასაკის მიღწევისას? აი რამდენიმე გავრცელებული პასუხი: კომპეტენტური, ბედნიერი, დამოუკიდებელი, ფინანსურად უზრუნველყოფილი, კეთილი, გულუხვი, წესიერი, შრომისმოყვარე, დისციპლინირებული, თავშეკავებული, მზრუნველი. მორწმუნე ქრისტიანი მშობლები, სავარაუდოდ, დაამატებენ – ღვთისმოშიში.
ერთ-ერთ მშობელთან კონსულტაციისას ორი წლის ბიჭის ახალგაზრდა დედიკომ შემომჩივლა, რომ მისი პატარა სხვა პატარა ბავშვებს კბენს. მეც მქონდა ასეთივე პრობლემა ჩემს ორი წლის გოგონასთან და მინდა ავღნიშნო, რომ მსგავსი პრობლემა საკმაოდ ხშირად გვხვდება. საუბრისას გამოვარკვიეთ, რომ ბიჭუნა იწყებს კბენას, როდესაც ის გაბრაზებულია, ზედმეტად აღგზნებულია ან რაიმე ძლიერი შთაბეჭდილების ქვეშ იმყოფება. მე და ბავშვის დედამ შევადგინეთ გეგმა, რომლის დახმარებითაც შესაძლებელი იქნებოდა ბავშვის ასეთი მდგომარეობის შემსუბუქება, სხვა მოვლენებზე გადართვა და თანდათანობით არასწორი საქციელის შეცვლა. ორი კვირის შემდეგ დედამ დამირეკა და შემატყობინა, რომ გეგმამ არ იმუშავა. ბიჭუნა კვლავ კბენდა სხვა ბავშვებს. ვივარაუდე, რომ ორი კვირა არ აღმოჩნდა საკმარისი მსგავსი ქცევის შესაცვლელად, მაგრამ ეს თავისთავად გეგმის ბრალი არ იყო. მიმაჩნია, რომ აღზრდის მართებულობა მდგომარეობს მისი პრინციპების სისტემატურ, თანამიმდევრულ გატარებაში, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც რაიმე ქცევის კორექციაა საჭირო. შეშფოთებულ დედიკოს შევახსენე, რომ მისმა შვილმა კარგი გაკვეთილი მიიღო, რაც გაცილებით უფრო ღირებულია, ვიდრე უბრალოდ კბენის შეწყვეტა. ბავშვი შეძლებისდაგვარად სწავლობდა საკუთრი ქცევის კონტროლს, როდესაც გაბრაზებული ან ზედმეტად აღგზნებული იყო და ამ პროცესს, მერწმუნეთ, დიდი დრო დასჭირდა. ჩვენი სტრატეგიის მიზანი ის იყო, რომ ბავშვისთვის სხვა რამის კეთება გვესწავლებინა, რათა მისი ბრაზიც სადღაც გამქრალიყო. გარწმუნებთ, რომ ამ ყველაფრის სწავლება შესაძლებელია მხოლოდ დიდი მოთმინებითა და ძალისხმევით; მუდამ ბავშვის გვერდით ყოფნით, როდესაც ის ცდილობს რაიმე შეცვალოს, როდესაც ის იზრდება, სწავლობს სიყვარულს, იძენს ღირებულებებს.
მშობლებს მიაჩნიათ, რომ მათი ამოცანაა იყვნენ იდეალურნი და სრულყოფილნი – ეს შეუძლებელია. ბავშვების აღზრდა თავისთავად უკვე გამოცდაა, რომელსაც ვერცერთი მშობელი ვერსად გაექცევა. აქვე მინდა ერთი, შესაძლოა ბევრი თქვენგანისათვის უცნაური რამ ვთქვა: აღზრდის საკითხებში „ექსპერტების“ მოსაზრებების უაპელაციოდ გათვალისწინება და ამ საკითხების შესახებ წიგნების კითხვა იმ იმედით, რომ ყოველ ჯერზე, როდესაც კი პრობლემის წინაშე დადგება მშობელი მაშინვე უზუსტესი და უშეცდომო პასუხი იპოვოს მისთვის საჭირბოროტო საკითხზე, რა თქმა უნდა, მცდარი შეხედულებაა. უბრალოდ მინდა, გავიმეორო, რომ უშეცდომო არავინაა და შესაბამისად, არცერთი მშობელი არ არის დაზღვეული არასწორი გადაწყვეტილებისგან. ანუ იდეალური მშობლები არ არსებობენ.
ბავშვებს სჭირდებათ ისეთი მშობლები, რომლებიც უბრალოდ შრომობენ, ცდილობენ და სწავლობენ საკუთარ შვილებთან ერთად. და თუ თქვენ ამ სტატიის წაკითხვისას ერთი წუთით მაინც დაფიქრდით და დაისახეთ გრძელვადიანი მიზნები საკუთარი შვილების აღსაზრდელად, მაშინ თქვენ უკვე გადადგით პირველი ნაბიჯი, შვილების დახმარების რთულ და ხანგრძლივ გზაზე. ამასთანავე, ყველა მშობელმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ ბავშვები იქცევიან ზუსტად ისე, როგორც ბავშვები უნდა იქცეოდნენ. ყველაზე უკეთესი კი რაც მშობლებს შეუძლიათ გააკეთონ არის ის, რომ მოიქცნენ როგორც ზრდასრულები, რომლებიც უსმენენ საკუთარ შვილებს.
ახლა კი მინდა, კიდევ ერთი ამბავი მოგიყვეთ ჩემი შვილების ცხოვრებიდან. ერთ საღამოს სახლში დაბრუნებულს ასეთი სანახაობა დამხვდა: სასადილო ოთახის მაგიდაზე ამძვრალი რვა წლის გოგონა; მისი ათი და თერთმეტი წლის დაიკოები, რომლებიც უყვიროდნენ წესის დამრღვევს; სამი და ერთი წლის ბიჭები მაგიდის ქვეშ, რაღაცას შეექცეოდნენ. ამ ტრადიციული ქაოსის დანახვისას პირველი რეაქცია, რაც გამიჩნდა, იყო ხმამაღლა დამეყვირა მათთვის და დამესაჯა მაგიდაზე ამძვრალი გოგონა. ძალიან გამიჭირდა, მაგრამ მაინც თავი შევიკავე, ღრმად ჩავისუნთქე, გუნებაში მცირე ლოცვაც კი წავიკითხე და შემდეგ მივმართე პატარას: გინდა ჩამეხუტო? ყველამ გაკვირვებით შემომხედა. წესის დამრღვევი მაგიდიდან ჩამოხტა, ჩემთან მოვიდა, ჩამეხუტა და „მომიბოდიშა“: „მაგიდაზე იმიტომ ავძვერი, რომ სავახშმოდ სუფრა გამეშალა“.
მიმაჩნია, რომ ბავშვები ყველაზე უკეთ სწავლობენ მაშინ, როდესაც ხედავენ, რა რეაქცია გვაქვს ჩვენ მათ ცუდ საქციელზე. შვილები უნდა ხედავდნენ, რომ ჩვენ ისინი გვიყვარს მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ თავხედურად და უზრდელურად გევლაპარაკებიან კიდეც. ჩვენი ადეკვატური და სწორი რეაქციები ასეთ მძიმე შემთხვევებშიც კი არის იმის საწინდარი, რომ ბავშვებმა გაცილებით მეტ რამ შეიძინონ, ვიდრე მაშინ, როდესაც ოჯახში სრული იდილია სუფევს.
ამგვარად, აღმზრდელობითი სტრატეგიის განხორციელებისას მშობლებისათვის აუცილებელია არა მხოლოდ ბავშვების შეცდომებზე რეაგირება, არამედ ამ ქცევებზე შესაბამისი თანაგრძნობით აღსავსე პასუხის გაცემა“.
