სასწავლო პროექტების მრავალფეროვნება

მიერ

5 ივნისი, 2014 - 01:00

უკვე ას წელზე მეტია რაც პოპულარულია პედაგოგიურ პრაქტიკაში სასწავლო პროექტების გამოყენება. ამ მეთოდის წინ წამოწევა ჯ. დიუის სახელს უკავშირდება. იგი მიიჩნევდა, რომ „ბავშვობა ” მოზრდილობისთვის მოსამზადებელი პერიოდი როდია და რომ განათლებამ არამარტო ცოდნა უნდა მისცეს მოზარდს (რომელიც მას მოზრდილობაში დას ჭირდება), არამედ ის უნარებიც, რომელიც დღეს დაეხმარება მისი ასაკის პრობლემების გადაჭრაში. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სკოლა – ეს ის ადგილია, სადაც მოზარდი რთულ გარემომცველ სამყაროში ცხოვრებას, სხვა ადამიანებთან მუშაობას, ურთიერთობებს სწავლობს და ამავდროულად ცოდნასაც შეიძენს. ამის მისაღწევად სასწავლო პროცესის ორიენტირი მოსწავლის პირად გამოცდილებაზე დაფუძნებულიინ ტერესების და მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება უნდა იყოს .

დღეისათვის მთელ მსოფლიოში განათლების ძირითად ამოცანას გარემომცველი სამყაროს კვლევა წარმოადგენს, რის მიხედვითაც აწყობენ სასწავლო გეგმებს. რადგან მოსწავლე და მასწავლებელი ამ გზას ერთად გადიან, აუცილებელია ამ გეგმების ისე შედგენა, რომ სასწავლო პროგრამებმა და მეთოდებმა მათი ენთუზიაზმი და ინტერესი გაზარდოს, მათ გულამდე მივიდეს და სასიამოვნო პროცესად გადაიქცეს. ამ მიმართულებით დასავლეთის ქვეყნებში ფართოდ ინერგება პროექტული მეთოდით სწავლა.

ბუნებრივია, პროექტები რეალურ პრაქტიკულ საქმიანობას, ცხოვრებას უკავშირდება და მოსწავლეებს წინასწარვე ცხადად ესმით მუშაობის მიზანი. ნებისმიერი ქმედება, რომელსაც ისინი განახორციელებენ დაშეასრულებენ ინდივიდუალურად, ჯგუფში, მასწავლებლის თუ სხვა ადამიანების მხარდაჭერით, მათ მიერვე დამოუკიდებლად დაიგეგმება, შესრულდება, გაანალიზდება და შეფასდება. იდეალური პროექტი ისაა, რომლის შესრულებაც მრავალმხრივ ცოდნას და პრობლემების მთელი კომპლექსის გადაწყვეტას მოითხოვს. შედეგად მიიღება სინთეზური (და არა დისკრეტული)ცოდნა ( როგორც რეალურ ცხოვრებაში), რაც უაღრესად მნიშვნელოვანია პიროვნული ზრდისთვის .

ჩვენს რეალობაში დღეისათვის პროექტებს ძირითადად ვიყენებთ როგორც განათლების დამატებით საშუალებას, მაგრამ რამდენადაა შესაძლებელი მისი შეხამება აქტიურ საგაკვეთილო პროცესთან? აქ პრობლემების მთელი წყება წარმოჩინდება, როგორც სუფთა პრაქტიკული მოსაზრებებიდან გამომდინარე საკითხები : მაგალითად, პროექტული სწავლების შეთანხმება საკლასო სამუშაოების განრიგთან და ა. შ; და ასევე თეორიული საკითხებიც – მეთოდის შესაბამისობა სასწავლო სტანდარტთან და სკოლის მატერიალურ ბაზასთან.

და მაინც, როგორიაპროექტული სწავლის პროცესი?

ზოგადად პროექტებზე მუშაობის ეტაპებიასეთი ხასიათისაა:

მოსამზადებელი ეტაპი;

დაგეგმვა;
დანერგვა/ კვლევა;
შედეგების და დასკვნების ფორმულირების ეტაპი ;
პროექტის შედეგების მიმოხილვა და პრეზენტაცია ;
შედეგებისადა პროექტული საქმიანობის პროცესის შეფასება.

ძირითადი აქცენტები სკოლაში სასწავლო პროექტებზე კეთდება, რომლებიც შემოქმედებითი ხასიათისაა. ხშირია ინტეგრირებული პროექტებიც (ისტორია, ლიტერატურა, ხელოვნებათმცოდნეობა, სამოქალაქო განათლება და სხვ.მსგავსი საგნების ერთობლიობა პროექტების განხორციელებისას); პროექტებს საფუძვლად უდევს რაიმე პრობლემა, რომლიდანაც გამომდინარეობს პროექტის მიზანიც და ამოცანებიც: პროექტის მიზანია პრობლემის გადაწყვეტის გზის მოძებნა, ამოცანა კი მდგომარეობს მიზნის მიღწევაში. მთავარიის არის, რომ პროექტზე მუშაობის დროს მოსწავლეები თავად აღმოაჩენენ ახალ ფაქტებს, ააგებენ ახალ ცოდნას, და არ მიიღებენ მას მზა ფორმით მასწავლებლის მონათხრობიდან ან სახელმძღვანელოდან.ასე ხდებიან ისინი ხელახლა ცოდნის „აღმომჩენები”.

სასკოლო პროექტის მაგალითებია:

საგანი	კლასი	სავარაუდო თემატიკა	ავტორი	პროექტი	ხელმძღვანელი/ტიუტორი
ისტორია	7	ბერძნული კოლონიზაციის მიზეზები. ძველი საბერძნეთის კულტურა	(სახელი , გვარი) /ჯგუფის წევრები (მაგალითად, ლ .სისაური, თ. ანთიძე და ა.შ. )	სასწავლო პროექტი” ძველი ბერ(სახელი , გვარი)
ისტორია	7	შუა საუკუნეების ქალაქი და მისი მაცხოვრებლები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “ქალაქი შუა საუკუნეებში”	(სახელი , გვარი)
ისტორია, საზოგადოებათმცოდნეობა	9	ძველი ქართული სამართალი . „ძეგლისდება” როგორც სამართლის წყარო	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “ქართული სამართლის ისტორია”(სახელი , გვარი)
ისტორია	8	საზოგადოებრივი მოძრაობა XIXსაუკუნის საქართველოში	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “არ მოიძებნება წინასწარმეტყველი საკუთარ ქვეყანაში”(სახელი , გვარი)
ლიტერატურა	9	ილია ჭავჭავაძის შემოქმედება	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “2013წლის ლიტერატურული იუბილეები” (სახელი , გვარი)
ლიტერატურა	10-11	Aაკაკი წერეთლის შემოქმედება	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	პროექტის პორტფოლიო	(სახელი , გვარი)
ინგლისური ენა	5	ხალხური შემოქმედება	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “ქართული ფოლკლორის თვითმყოფადობა და სიმდიდრე”	(სახელი , გვარი)
ინფორმატიკა	11	სისტემები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი „გარე სამყარო – რთული სისტემების სამყარო”	(სახელი , გვარი)
ინფორმატიკა	6	ლოგიკის საფუძვლები	(გვარი , სახელი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “აზროვნების ანატომია”	(გვარი, სახელი )
ინფორმატიკა	10	მონაცემების ბაზა	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	პროექტის პორტფოლიო “მონაცემების ანთოლოგია”	(სახელი , გვარი)
ინფორმატიკა	10-11	ინფორმაციის როლი თანამედროვე საზოგადოებაში	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “ინფორმაციის როლი თანამედროვე საზოგადოებაში”	(სახელი , გვარი)
მათემატიკა	7	პროცენტები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი “პროცენტები: მარტივად, რთულად, საინტერესოდ”	(სახელი , გვარი)
მათემატიკა	6	ნატურალური რიცხვები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
მათემატიკა	11	ალგორითმები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	პროექტის პორტფოლიო “მათემატიკა ჩვენ გარშემო”	(სახელი , გვარი)
მათემატიკა	7	ტექსტური პრობლემების გადაწყვეტა	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლოპროექტი	(გვარი, სახელი )
ფიზიკა	9	ერთეულების სისტემა	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
ფიზიკა	11	ელექტრომაგნიტური მოვლენა	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი რა(სახელი , გვარი)
ბიოლოგია	9-10	გენეტიკის საფუძველები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
ბიოლოგია	8	სისხლის მიმოქცევის სისტემა	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
გეოგრაფია	9	ეკოლოგიური პრობლემები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
გეოგრაფია	9-10	კლიმატური ცვლილებები. როგორ წყალს ვსვამთ?	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	პროექტის	(სახელი , გვარი)
უცხო ენა	11	ოჯახი	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი“You, I, We – Are all happy Family”	(სახელი , გვარი)
უცხო ენა	6	მოგზაურობის სამყაროში	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
ქიმია	8	არაორგანული ქიმიის ძირითადი მახასიათებლები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)

ქიმია	9	აზოტი და მისი ნაერთები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი ” პროდუქტები და კვება(სახელი , გვარი)
მუსიკა	5	ხალხური საკრავები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
დაწყებითი საფეხური	4	გვაქვს უთვალავი ფერითა	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
დაწყებითი საფეხური	3	გარესამყაროს პრობლემები	(სახელი , გვარი) /ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)
დაწყებითი საფეხური	4	მზე და ვარსკვლავები. მზის სისტემა	(სახელი , გვარი)/ ჯგუფი	სასწავლო პროექტი	(სახელი , გვარი)

განვიხილოთ კონკრეტული მაგალითები:

პროექტი I

მოსწავლეებს ვთავაზობთ ერთი თვის განმავლობაში სამი პროექტის განხორციელებაში მიიღონ მონაწილეობა:

1. პროექტი„თეატრი ” – მისი შინაარსი მარტივია -მოსწავლეებმა უნდა დადგან სპექტაკლი, რომელიმე ავტორის პიესა;

2. პროექტი „მუზეუმი” – სადაც გამოიფინება ექსპოზიციები„წინა სპექტაკლიდან”;

3. პროექტი- ჟურნალის გამოშვება .

მუშაობის დასაწყისში მოსწავლეები პასუხობენ შეკითხვას : „რა არის ჩემთვის საინტერსო : სპექტაკლში მონაწილეობა, სამუზეუმე ექსპონატებზე მუშაობა, თუ ჟურნალის შექმნა?”

არჩევნის გაკეთების შემდეგმოსწავლემიდის თეატრში და ხელმძღვანელი სთავაზობს სპექტაკლზე მუშაობის დაწყებას. რა ქნას მოსწავლემ? დას თანხმდეს? ამისთვის მან რამდენიმე პიესა უნდა წაიკითხოს, შემდეგ წაკითხული უნდა განიხილოს, იკამათოს, გაეცნოს ისტორიულ გარემოს, იმ ეპოქის ფსიქოლოგიას, გაიგოს სპეციალისტების აზრი, ჩას წვდეს რეჟისორულ ჩანაფიქრს, დაეუფლოს მსახიობის ოსტატობას (მინიმალური დოზით მაინც), ისწავლოს როლი, იაროს რეპეტიციებზე,შეიკეროს კოსტიუმი, დაამზადოს აფიშები, გაასაღოს ბილეთები, მოიწვიოს სტუმრები…და ა.შ. საქმე თანდათან იზრდება და დასასრული აღარ უჩანს. სამაგიეროდ მათი გადაწყვეტისას მოსწავლეს უფართოვდება ცოდნა,ღრმად ეცნობა ისტორიას, ლიტერატურას, ფსიქოლოგიას, სამსახიობო ხელოვნებას, მხატვრობას, რეკლამირებას,მარკეტინგის წესებს და ა.შ. ცხადია, შეიძლებოდა, რომ პროექტი შეცვლილიყო ცალკეული გაკვეთილებით: ისტორიის გაკვეთილზე შეესწავლათშესაბამისი ეპოქის ისტორია, ლიტერატურის გაკვეთილზე – განეხილათ პიესა, ხატვის გაკვეთილზე – დაეხატათ აფიშები და ა.შ. მაგრამ მას არ ექნებოდა ის, რის გამოც მოსწავლეებისათვის პროექტზე მუშაობა ძალიან ნაყოფიერი, სასიამოვნო და პროდუქტული იქნებოდა.

საბოლოო ჯამში მოსწავლეები მოამზადებენ სპექტაკლს და ამავე დროს სპექტაკლისრეკვიზიტებისგან მიიღებენ სამუზეუმე ექსპონატებსდა ამ ყველაფრის შესახებდაწერენ სასკოლო ჟურნალში.ასე რომ პროექტის მიზანი საკმაოდ პრაგმატულიც გამოვიდა,განათლებახომ იმდენადაა სასარგებლო, რამდენადაც მისი საშუალებით შეგვიძლია ამა თუ იმ ცხოვრებისეული(ან უბრალოდ – საინტერესო) ამოცანის გადაწყვეტა (მართალია, ზოგადად განათლება დამოუკიდებელი ღირებულებაა, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს ,რომ ეს ის სიმაღლეა, რომელზედაც ნაბიჯ -ნაბიჯ ადიან).

პროექტების მეთოდიჰუმანიტარული საგნების გარდა სხვა სასწავლო დისციპლინებისთვისაც ხელსაყრელია( მათემატიკის, ფიზიკის, გეომეტრიის და სხვა საგნებისთვის). მაგალითად,ხშირია ისეთი შემთხვევები, როდესაც მათემატიკის ამოცანების ამოხსნა ბავშვებსთავიდან ეხალისებათ,მაგრამ გარკვეული დროის შემდეგ ბეზრდებათ და უხალისოდ მუშაობენ.ამ დროს მასწავლებელს შეუძლია წარმატებით გამოიყენოს შემდეგი პროექტი:

პროექტი II – „შეადგინე ამოცანა”:

ამ პროექტის პირველი ნაწილისიდეაა,რომ მოსწავლეებმა თავად შეადგინონ ამოცანები, სავარჯიშოები,რითაც გაიღრმავებენ და შეამოწმებენ თავიანთ ცოდნას, ამოარჩევენ საუკეთესო სავარჯიშოებს,ამოხსნიან მათ, განსაზღვრავენ ამოცანის სირთულის დონეს, მოამზადებენ ილუსტრაციებს,გამოსცემენ კრებულს ან წიგნს და ა.შ .იდეის მეორე ნაწილი კიდევუფრო პრაგმატულია -ის, რაც მოსაწყენი იყო ბავშვებისთვის ,ახლა, შემოქმედებითი საქმიანობის წყალობით, სახალისო, საინტერესო და სასიამოვნო პროცესში გადაიზარდა.

პროექტი III -„დიდი რბოლა”:

მასწავლებელს გაკვეთილზე შემოაქვს მიკროავტობუსის მოდელი, რომლითაც მთელი კლასი აღფრთოვანებულია. მასწავლებელი სთავაზობთ : „მე ყველას ვასწავლი ასეთი მოდელების გაკეთებას. როდესაც ის თქვენი გემოვნებითდამზადდება,მოვაწყოთ „დიდი რბოლა”. მაგრამ სანამ მოდელს დაამზადებდეთ,უნდა ისწავლოთ ხაზვა…” მალემთელი კლასი ჩაერთვება საქმიანობაში, ანუ გაიღრმავებენ ცოდნას გეომეტრიაში, ხაზვაში, ხატვაში, მათემატიკურ კომპოზიციებში და ა. შ.

პროექტების მეთოდის გამოყენებით მოსწავლეებსაც და მასწავლებლებსაც ბევრად უადვილდებათ იმ პრობლემების გადაწყვეტა, რასაც ჩვეულებრივ საგაკვეთილო საქმიანობაში აწყდებიან (უპირველესად უმაღლდებათმოტივაცია) და ესაა პროექტული სწავლების „ გამარჯვებაც” – იგი ხელს უწყობს საგანმანათლებლო კულტურის ზრდას, აერთიანებს ცოდნას და პრაქტიკას, ხელს უწყობს იდეების დაბადებას და რეალიზაციას და პედაგოგიური პრაქტიკის სრულყოფას .

მულტიკულტურული და ინტერკულტურული განათლება

მიერ

admin

4 ივნისი, 2014 - 01:00

თანამედროვე განათლების წინაშე დგას ამოცანა – გაითვალისწინოს საზოგადოების მულტიკულტურული მახასიათებლები და ხელი შეუწყოს სხვადასხვა კულტურულ ჯგუფს შორის მშვიდობიან თანაარსებობას და პოზიტიურ ინტერაქციას.

ცნებები მულტიკულტურული განათლება და ინტერკულტურული განათლება საჭიროებს დაზუსტებასა და განმარტებას. ამ ტერმინებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავებაა. მათ განსხვავებული შინაარსობრივი დატვირთვა აქვთ, ისევე როგორც თანამედროვე განათლების ცნებებს. ექსპერტები გვთავაზობენ კამილერისეულ განმარტებას, როგორც ყველაზე გასაგებსა და მკაფიოს: მულტიკულტურული არის აღწერითი ტერმინი, რომელიც მხოლოდ აფიქსირებს პლურალიზმის არსებობას და სხვადასხვა კულტურის მატარებელი ხალხის ფაქტობრივ თანაცხოვრებას, ხოლო ტერმინი ინტერკულტურული ასახავს არსებულ ინტერაქციას განსხვავებული კულტურის მქონე ხალხებს შორის.

მულტიკულტურული განათლება ემსახურება სწავლებას სხვადასხვა კულტურის შესახებ, რათა მიღწეულ იქნას მიმღებლობა ან, სულ მცირე, ტოლერანტობა განსხვავებული კულტურის მიმართ; მაშინ, როცა ინტერკულტურული განათლების მიზანი სცილდება სხვადასხვა კულტურათა პასიური თანაცხოვრების ამოცანას და მიზნად ისახავს შექმნას მდგრადი საფუძველი, რომ მულტიკულტურული საზოგადოების თანაცხოვრება დაეფუძნოს ურთიერთგაგებას, პატივისცემისა და სოლიდარობის პრინციპებს.

კიდევ ერთხელ რომ დავაზუსტოთ, მულტიკულტურული განათლება გულისხმობს ფაქტობრივი სიტუაციის გადმოცემას, აღწერას, მრავალი კულტურული ჯგუფისაგან შემდგარი საზოგადოების რეალური სურათის ასახვას.

არის თუ არა მრავალფეროვნება კლასსა თუ სკოლაში ის რესურსი, რომლის წარმატებით გამოყენება პედაგოგსა და სკოლას გაუადვილებს ამ მიმართებით სასურველ შედეგზე გასვლას? რა თქმა უნდა, ეს სერიოზული რესურსია და, როგორც მკვლევრები ადასტურებენ, ასეთ გარემოში ინტერკულტურული განათლების ელემენტების ამოქმედება მოსწავლეში ავითარებს მრავალმხრივ ხედვას, კონფლიქტების თავიდან არიდების უნარს, საერთო ღირებულებებისადმი პატივისცემას.

სამოქალაქო ინტეგრაციისა და ეროვნებათშორისი ურთიერთობების ცენტრის მიერ გამოცემული ,,ინტერკულტურული განათლების ასპექტების კვლევა საქართველოს სკოლების დაწყებით საფეხურზე” საკვლევ თემასთან დაკავშირებით, მრავალმხრივ ინფორმაციასა და ანალიზს გვთავაზობს.

ანგარიშში ვკითხულობთ: ,,…ინტერვიუებმა ცალსახად დაადასტურა, რომ მასწავლებლებს ან საერთოდ არა აქვთ წარმოდგენა, რა არის მულტიკულტურული განათლება და მისი მიზანი ან ძალიან შეზღუდულად იაზრებენ მას”. არადა ინტერკულტურული განათლების პროცესის ეფექტურობისთვის უმნიშვნელოვანეს ფაქტორად მაღალი ინტერკულტურული მგრძნობელობის მქონე, შესაბამისი ცოდნითა და უნარებით აღჭურვილი მასწავლებელი მიიჩნევა. კვლევა ეხება ამ მიმართებით ცოდნისა და უნარების დეფიციტის მიზეზებსაც. პედაგოგთა უმრავლესობას თავის დროზე შესაბამისი განათლება არ მიუღია, ან ეს განათლება ვეღარ პასუხობს თანამედროვე მიდგომებს, ზოგიერთისთვის კი თეორიული ცოდნა საკმარისი არ აღმოჩნდა წარმატებული პრაქტიკისათვის.

საქართველოს მოსახლეობის 15%-ზე მეტი ეთნიკურად არაქართველია და უკანასკნელი პერიოდის მანძილზე ეს მრავალფეროვნება მატულობს. ამის გათვალისწინებით, მულტიკულტურული განათლება მხოლოდ სამომავლო საჭიროება კი არა, დღევანდელი აუცილებლობაცაა. ზოგადად, მრავალფეროვანი, გლობალური გარემოს გამოწვევებისათვის მომზადება უმნიშვნელოვანესია, რომ დღევანდელი მოსწავლე კონკურენტუნარიან მოქალაქედ ჩამოყალიბდეს.

კვლევაში მოცემულ მასალებზე დაყრდნობით, შემოგთავაზებთ საკითხის მოკლე მიმოხილვას.

კულტურის უამრავი განმარტება არსებობს და თავ-თავის კონტექსტში ყველა მეტ-ნაკლებად მართებულია. საერთო, რაც ყველა განმარტებას შორის იძებნება, არის ის, რომ კულტურა ადამიანთა ჯგუფის შრომისა და ფიქრის შედეგად შექმნილი გარემოა. კულტურას ადარებენ აისბერგს, რომლის ხილულ ნაწილს ბევრად აღემატება მისი უხილავი (წყალქვეშა) ნაწილი. კულტურის ამ უხილავ ნაწილს სუბიექტურს უწოდებენ და მასში მოიაზრება დამოკიდებულებები, ღირებულებები, ქცევის წესები და ასე შემდეგ. უმეტესად, სწორედ კულტურის სუბიექტური ასპექტები წარმოშობს გაუგებრობებს და მულტიკულტურული და ინტერკულტურული განათლების სამიზნედ სწორედ ეს მხარე უნდა იქცეს.

რაც შეეხება კულტურის ობიექტურ კომპონენტებს, ის მოიცავს ენას, ტრადიციებსა და რიტუალებს, ტანსაცმელს, საკვებს… ერთი სიტყვით, ყველაფერ ხილულს, რომელსაც გულისხმობენ კულტურულ განსხვავებებზე საუბრისას.

მაინც რა იგულისხმება მულტიკულტურულ განათლებაში?

ამ დარგის მეცნიერთა განმარტებით: მულტიკულტურული განათლების მთავარ მიზანს არ წარმოადგენს ადამიანური ურთიერთობების, სხვადასხვა კულტურული წარმომავლობის მოსწავლეთა და სტუდენტთა თანაცხოვრების ხელშეწყობა, უმცირესობების წარმომადგენელ მოსწავლეთათვის მშობლიური ენისა და კულტურის შენარჩუნებისთვის ზრუნვა. ეს შეიძლება იყოს მულტიკულტურული განათლების შედეგი. მულტიკულტურული განათლების მთავარი მიზანია, ხელი შეუწყოს ყველა მოსწავლის განათლებასა და აკადემიურ მიღწევებს, პირადად მისივე პოტენციალიდან გამომდინარე.

ჯეიმს ბენქსი, ამ დარგის სპეციალისტი, გამოყოფს სწავლების პროცესში მულტიკულტურული განათლების ასახვის 4 განსხვავებულ მიდგომას: კონტრიბუციულს, დამატებითს, ტრანსფორმაციულსა და სოციალური ქმედების;

კონტრიბუციულ მიდგომას გმირებისა და დღესასწაულების შესახებ მიდგომასაც უწოდებენ. ეს მიდგომა სასწავლო გეგმაში მულტიკულტურული განათლების ინტეგრაციის საწყისი დონეა, რომელიც ჩვენს რეალობაში საკმაოდ ხშირად გვხვდება. მარტივად, ზედმეტი სირთულისა და ცვლილებების გარეშე, სასწავლო გეგმაში ჩართულია უმცირესობათა დღესასწაულების, მათი გმირების ისტორიები. ამით მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ, განსხვავებული კულტურის შესახებ მიიღონ ინფორმაცია, მაგრამ ეს ხდება ფრაგმენტულად, სასწავლო გეგმაში თანმიმდევრული და გააზრებული ცვლილების გარეშე. არც მანამდე და არც ამ საკითხების გავლის შემდეგ პროგრამაში არაფერი იცვლება. სიმარტივის გამო, ამ მიდგომას ხშირად მიმართავენ. იქმნება ზედაპირული შთაბეჭდილება, რომ მრავალფეროვნება ასახულია, მაგრამ ხელშეუხებელი რჩება მულტიკულტურული განათლების ძალიან ბევრი საკითხი და პრობლემა.

დამატებითი მიდგომა სასწავლო პროცესში მულტიკულტურული განათლების ასახვის მეორე დონეა. აქაც პირველის მსგავსად, შინაარსზე გარკვეული ინფორმაციის დამატება ხდება, მაგრამ შეზღუდულად. მაგალითისათვის: მოსწავლეებს მიეწოდებათ ინფორმაცია მეცხრამეტე საუკუნეში თბილისის მოსახლეობის მრავალეთნიკური შემადგენლობის შესახებ, მაგრამ არაფერია ნათქვამი ამ ჯგუფების მიერ შეტანილ წვლილზე თბილისური ან ქართული კულტურის ფორმირებაში.

ტრანსფორმაციული მიდგომა განსხვავებულია წინა ორი მიდგომისგან. მის პირობებში მოსწავლეს საშუალება ეძლევა საკითხს სხვადასხვა კულტურული პერსპექტივიდან შეხედოს. მეტი სიცხადისათვის მაგალითად გეოგრაფიული აღმოჩენების სწავლების საკითხს განიხილავენ. გეოგრაფიული აღმოჩენების სწავლების დროს ძირითადად გამოიყენება დასავლური მოძრაობის პოზიტიური კონტექსტი, თუ როგორ მოხდა კულტურული ექსპანსია და ამ მიწების ,,გაკულტურება” და არაფერია ნათქვამი იმაზე, რა გავლენა იქონია ამ პროცესმა აბორიგენ მოსახლეობაზე, როგორ გაჩნდა რეზერვაციები და ასე შემდეგ. ტრანსფორმაციული მიდგომის შემთხვევაში, მოსწავლეს მიეწოდება ყველანაირი ინფორმაცია, რაც ამ მოძრაობას ახლდა – პოზიტიურიცა და ნეგატიურიც. მოსწავლე ინფორმირებულია და შეუძლია გააანალიზოს ყველაზე ტაბუდადებული ფაქტებიც კი და თავისი ანალიზისა და განსჯის საფუძველზე ჩამოუყალიბდეს დამოუკიდებელი პოზიცია. ამ მიდგომის მთავარი გამოწვევა სასწავლო პროცესის მთლიანი ტრანსფორმირებაა. ეს ეხება მასწავლებლის პოზიციის ტრანსფორმირებასაც. მიუხედავად ამა თუ იმ საკითხზე მასწავლებლის ჩამოყალიბებული პოზიციისა, სასწავლო პროცესში ხდება ამ პოზიციის ტრანსფორმირება. ამ მიდგომაში მნიშვნელოვანია მასწავლებლის მიერ საკუთარი ცოდნის დეკონსტრუქცია და საკითხის მრავალმხრივი ანალიზი, მათ შორის, სხვა კულტურული პერსპექტივიდან გამომდინარე.

გადაწყვეტილების მიღების და სოციალური ქმედების მიდგომა ბენქსის მიხედვით, ეს ბოლო საფეხურია სასწავლო პროცესში მულტიკულტურული განათლების კომპონენტთა ინტეგრაციისთვის. აღნიშნული მიდგომა მოიცავს ტრანსფორმაციული მიდგომის ყველა კომპონენტს და დამატებით გულისხმობს მოსწავლის მიერ გადაწყვეტილების მიღებას და შესაბამის მოქმედებას. მაგალითად, მოსწავლე არამარტო იღებს და აანალიზებს ინფორმაციას დისკრიმინაციის ან სოციალური უსამართლობის შესახებ, არამედ შესაძლებლობის ფარგლებში გარკვეულ ნაბიჯებს დგამს ამგვარი უსამართლობის აღმოსაფხვრელად. მოსწავლე მზად არის დაიცვას განსხვავებული შეხედულებების მქონე ადამიანის უფლებები. ამ მიდგომის მთავარი მიზანია, მოსწავლეს განუვითაროს ფიქრისა და გადაწყვეტილების მიღების უნარი და ხელი შეუწყოს აქტიური მოქალაქის ფორმირებას.

დასახელებული კვლევა სწორედ ამ მიდგომების კონტექსტში განიხილავს ჩვენს სკოლებში მასწავლებელთა მიერ გამოყენებულ სტრატეგიებს და ამ არეალში არსებულ პრობლემებს. თქვენს ყურადღებას კვლევაში გამოკვეთილ მართებულ ტენდენციებზე შევაჩერებთ.

როგორც ირკვევა, პედაგოგები ხშირად მიმართავენ კონტრიბუციულ მიდგომას: ინტერვიუებში ყვებიან, როგორ შეისწავლეს და წარმოადგინეს ბავშვებმა ინფორმაცია, თუ როგორ ხვდებიან სხვადასხვა ეროვნების ადამიანები ახალ წელს. როგორ აღმოაჩინეს რომ შშ მქონე მოსწავლეს, რომელსაც წერა-კითხვა არ შეეძლო, შეეძლო ხატვა და მას გამოფენა მოუწყვეს და ჯილდოთიც წაახალისეს. ასეთი მაგალითები ინტერვიუებში მრავლადაა, რაც მეტყველებს სწავლებაში ამ მიდგომის გავრცელების სიხშირეზე.

კვლევაში ასევე წარმოდგენილია დამატებითი მიდგომის გამოყენების მაგალითები, როცა პედაგოგები სასწავლო გეგმაზე, სახელმძღვანელოში მოცემულ მასალაზე დამატებით ინფორმაციას იყენებენ, ,,მყავდა ებრაელი მოსწავლე… ამ ბავშვთან მუშაობის დროს მთელ კლასს გავაცანი ებრაული კულტურა.” „ბავშვებს ვთხოვე, სხვადასხვა კულტურის წარმომადგენლები გამხდარიყვნენ. ბავშვებმა მოიძიეს ინფორმაციები და საინტერესო გაკვეთილი გამოვიდა”. კვლევაში აღნიშნულია, რომ ამ მიდგომას მასწავლებლები ხშირად იყენებენ და მათი სტრატეგიები მრავალფეროვანი, საინტერესო და ორიგინალურია.

რაც შეეხება ტრანსფორმაციული მიდგომის მაგალითებს, პედაგოგები აღნიშნავენ, რომ ისინი იყენებენ ამ მიდგომას, თუ თავად სახელმძღვანელოში მოცემული ტექსტი იძლევა ამის საშუალებას, მაგრამ თავს არიდებენ საკითხში ჩაღრმავებას და ინიციატივების გამოჩენას.

პედაგოგები ინტერვიუებში ვერ ასახელებენ სოციალური ქმედებების კონკრეტულ მაგალითებს. ეს შეიძლება, დაბალი ასაკობრივი ჯგუფითაც ავხსნათ. ზოგიერთი პედაგოგი მულტიკულტურულ განათლებას და ინტერკულტურული მგრძნობელობის განვითარებას განიხილავს, როგორც სასწავლო პროცესისაგან გამოყოფილ ცალკე აქტივობას და არა – როგორც სასწავლო პროცესის ნაწილს, რომელიც პირდაპირ კავშირშია ესგ-თან.

მეკობრე თუ ნამდვილი მანდილოსანი?

მიერ

admin

4 ივნისი, 2014 - 01:00

ძველი, გვერდებგაყვითლებული
წიგნი, რომელიც მუხლებზე მიდევს და ფრთხილად ვფურცლავ, ჩემი ბავშვობის განუყოფელი ნაწილია.
„პეპი გრძელიწინდა”, რომელიც ასტრიდ ლინდგრენმა თავისი 7 წლის გოგონას, კარინის შესაქცევად
შეთხზა, უკვე მრავალი წელია, უამრავი ბავშვის ფანტაზიებსა და ცხოვრებას ცვლის მთელ
მსოფლიოში.

ყველაზე გამბედავი, მამაცი
და ძლიერი პატარა გოგოს ისტორია სინამდვილეში გაცილებით სევდიანია, ვიდრე ჩვენ აღვიქვამთ.
ლინდგრენი ახერხებს, არ შეგვაცოდოს დედ-მამის გარეშე დარჩენილი პეპი, რომელსაც მაიმუნისა
და ცხენის გარდა არავინ გააჩნია. „უწინ პეპის მამა ჰყავდა და ძალიანაც უყვარდა. ოდესღაც
დედაც ჰყოლია, მაგრამ სულ აღარ ახსოვს… პეპი დარწმუნებულია, რომ დედამისი ცაში ცხოვრობს
და ჭუჭრუტანიდან დასცქერის თავის გოგოს, ამიტომ ხშირად იხედება მაღლა, ხელს უქნევს
დედას და ამშვიდებს:

– ნუ გეშინია, დედა,
მე არ დავიკარგები!”

„მე არ დავიკარგები”
– ჩემთვის ეს სიტყვები მთელი წიგნის გასაღებია. მეტი რა უნდა თქვას პატარა გოგომ, რომელიც
საკუთარი თავის იმედად ცხოვრობს, ან რა შეიძლება იყოს საკუთარი და მშობლების სახელით
ამ დანაპირების შესრულებაზე უფრო დიდი გამბედაობა?

ბავშვობაში მე ყოველთვის
ანიკა ვიყავი, ჭრელი, ლამაზი კაბებით, დამჯერი და მოწესრიგებული. ოღონდ მე დედისერთა
ანიკა გახლდით, რომელსაც მეზობელ ბავშვებთან თამაში მაინცდამაინც არ ჰყვარებია. ყოველთვის,
როცა „პეპი გრძელიწინდას” ვკითხულობდი, ვნატრობდი, ერთ დღეს ჩვენს სიახლოვესაც გადმოსახლებულიყო
უცნაური, წითელთმიანი გოგო.

მაშინ წარმოდგენა არ
მქონდა, რა არის ფემინიზმი. მოგვიანებითაც, როცა ამ სიტყვის მნიშვნელობა გავიგე, პეპი
ნამდვილად არ ყოფილა პირველი ლიტერატურული პერსონაჟი, რომელიც გამახსენდა. დღეს, მრავალი
წლის შემდეგ, როცა გაყვითლებულ, დროისგან ფურცლებდამდნარ წიგნს ვშლი, სულ სხვა ტექსტს
ვკითხულობ, სულ სხვა ამბებით, უამრავი დეტალით, რომელიც ყურადღებას იმსახურებს და გაცილებით
დიდი იდეებით, ვიდრე ადრეულ ასაკში წარმომედგინა.

მსოფლიოს ერთ-ერთი საუკეთესო
საბავშვო მწერალი თავის წიგნში სრულიად არასაბავშვო კითხვებსაც სვამს, კითხვებს, რომლებიც
შემდეგ, მთელი ცხოვრების განმავლობაში, დროდადრო გვახსენებს თავს.

„- …ნუთუ არ გინდა,
გახდე ნამდვილი მანდილოსანი?

– ფრეკენ, მე ხომ უკვე
გადავწყვიტე, მეკობრე ვიქნები-მეთქი, – პეპი ჩაფიქრდა, – როგორ გგონიათ, ფრეკენ, შემიძლია,
ერთდროულად მეკობრეც ვიყო და ნამდვილი მანდილოსანიც?

მასწავლებელი, რა თქმა
უნდა, ფიქრობდა, არაო.

– რომელი ავირჩიო, აღარ
ვიცი, მეკობრეობა ჯობია თუ ნამდვილი მანდილოსნობა, – აწუწუნდა ნაღვლიანი პეპი”.

რას ვაკეთებთ უფროსები,
როცა შვილებს და მოსწავლეებს მოვუწოდებთ, იყონ პრინცესები, დედოფლები, ნამდვილი მანდილოსნები?
არის თუ არა ეს მხოლოდ ბიძგი იმისა, რომ კარგად მოიქცნენ, ზრდილობიანად მოეპყრონ გარშემო
მყოფებს, თავისუფლებასა და თავხედობას შორის ზღვარი არ დაკარგონ? ვფიქრობ, არა. ჩვენი
მოწოდებებით და მითითებებით მათ ცხოვრების გარკვეული წესისადმი ლტოლვას ვუნერგავთ,
ვასწავლით, სტერეოტიპებს დაემორჩილონ, გააკეთონ ის, რასაც მათგან საზოგადოება მოელის.
ან რა არის საგანგაშო იმაში, რომ გოგონა ოცნებობდეს მეკობრეობაზე, ზღვაზე მოგზაურობაზე,
განძის პოვნასა და სიმდიდრის სხვებისთვის განაწილებაზე, თუ ოჯახური სადილები და ჩაის
ცერემონიალები არ იზიდავს?

და სანამ ჩვენ ბავშვების
აზროვნების დავარცხნითა და დალაგებით ვართ დაკავებული, ისინი ჩვენგან დამოუკიდებლად
კითხულობენ ლინდგრენს, კითხულობენ ისტორიებს წითელთმიან გოგოზე, რომელსაც ჰყოფნის გამბედაობა,
არც პოლიციელებს დააჩაგვრინოს თავი და არც ქურდებს, უბნის აბეზარი ბიჭებისგან სხვაც
დაიცვას და საკუთარი თავიც, საკუთარ დაბადების დღეზე დაუნანებლად დაარიგოს საჩუქრები,
ტკბილეულით გაუმასპინძლდეს თანატოლებს, რომლებიც საკონდიტროს ფანჯრებს გაფართოებული
თვალებით შესცქერიან, გოგოზე, რომელიც არ გამოირჩევა საუკეთესო მანერებით, მაგრამ,
სამაგიეროდ, სიკეთის კეთების იშვიათი უნარი აქვს.

„ – სწორედ ამისთვის
მოვედით ამქვეყნად, – განაგრძობდა მასწავლებელი, – ადამიანები, რომ ერთმანეთს კეთილი
საქმით დავეხმაროთ.

პეპიმ ყირა გაჭიმა ცხენის
ზურგზე, ფეხები ჰაერში ააფართხალა.

– მე მხოლოდ მაგისთვის
ვცოცხლობ! – დაიძახა პეპიმ, – მაგრამ სხვები, საინტერესოა, სხვები რისთვის ცხოვრობენ?”

პეპი იმ ძალის განსახიერებაა,
რომელიც ქალის ბუნებაში ბავშვობიდანვე არსებობს, განურჩევლად იმისა, უნდათ თუ არა ადამიანებს
ამის დაჯერება. ფაქტია, რომ თანამედროვე მსოფლიო თანდათანობით, ნაბიჯ-ნაბიჯ შლის ზღვარს
მამაკაცურ და ქალურ ცხოვრების წესს, პროფესიებს, უფლებებსა და მოვალეობებს შორის და
ამაში ალოგიკური არაფერია. ცივილიზებულ საზოგადოებაში აღარავის სჭირდება მტკიცება,
რომ გამბედაობა, წინსვლის სურვილი, ძალა, წარმატება, არათუ აკნინებს ქალს, არამედ პირიქით.

დრო გავა და ერთ დღეს
ალბათ მეც მოვისმენ კითხვას ჩემი შვილისგან, შეიძლება თუ არა, ერთდროულად იყო მეკობრე
და ნამდვილი მანდილოსანი. პასუხი მზად მაქვს: დიახ, რა თქმა უნდა, შეიძლება!

ჩემი შავტუხა ბიჭები

მიერ

admin

3 ივნისი, 2014 - 01:00

თუ უცნაური ამბავი მოხდა და სადმე ჩვენს ქვეყანაში ნიგერიის საფეხბურთო ნაკრების გულშემატკივარს გადააწყდით, იქავ ახსენეთ ჩემი სახელი და მსწრაფლივ მანდ გავჩნდები, რამეთუ ჭეშმარიტად მჯერა, რომ თუკი კაცს ნიგერიის ნაკრები უყვარს, მას ნაღდი ფეხბურთიცა ჰყვარებია და ნაღდი კაციც ისა ყოფილა. აგერ უკვე რამდენი ხანია თვალმოუშორებლად ვაკვირდებით აფრიკულ საფეხბურთო ოღრო-ჩოღრო პროგრესს და კვლავ პასუხგაუცემელი რჩება მარადიული კითხვა: ოდესმე დასტაბილურდებიან აფრიკული გუნდები? არადა მომწონს აფრიკელების სწორედ ასეთი წარმოუდგენელი თავისუფლება, ცოტა თავქარიანობა და პრაგმატიზმის სრული იგნორირება. შეიძლება აქვე ვთქვათ, რომ ვისურვებდით ბევრი საჭირო თვისებები შავი კონტინენტის ბიჭებსაც ჰქონოდათ, მაგრამ როგორც ბათუმური ხინკალი ვერ ამაღლდება ხევსურულამდე და როგორც თბილისში გაკეთებული აჭარული ხაჭაპური ვერასოდეს აჯობებს ბათუმურს – ისე აფრიკელი ქურციკივით ბიჭები ვერ შეეგუებიან ათასგვარი ნახაზებით გადაძეძგილ სტრატეგიებსა და ტაქტიკებს.

მაგრამ, როგორც უკვე ვთქვი, ამ აფრიკელთა შორისაც არიან გამორჩეულნი და განსაკუთრებულნი. ესენი ნიგერიელები არიან. თუკი კარგად დავაკვირდებით, აღმოვაჩენთ, რომ ნიგერიელები ცოტა განსხვავებული აფრიკელები არიან და მათი ფეხბურთიც რაღაცნაირად ტკბილად თავქარიანულია. იყო დრო, როდესაც “სუპერარწივებად” სახელდებული ნიგერიის ნაკრები ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული გუნდი იყო მთელ აფრიკაში, მაგრამ ამის შემდეგ რამდენიმე თაობა შეიცვალა, ჯიგარი გახმა და მრავალი ცუდი ამბავიც მოხდა, რამაც ნიგერიელთა დამცრობა გამოიწვია. მაგრამ სიალალე ამ შავტუხა მხნე ბიჭებს ძველებურად შერჩათ.

ავიღოთ თუნდაც ნიგერიის ახლანდელი ნაკრები. რა გუნდი ესაა? ვიღაც ბოსტვანებთან და ზაირებთან ჭიდილშიც კი ძალიან უჭირთ მსოფლიოს ჩემპიონატის საგზურის მოპოვება. აფრიკის თასზე კი იმდენი ხანი ვერაფერი მოიგეს, ვინ დაითვლის ამ მჟავე და ცუდ წლებს. მაგრამ, როდესაც აფრიკის გუნდები თამაშობენ, გული ყოველთვის ნიგერიის თამაშის საცქერლად მიმიწევს და არც ერთხელ არ მახსოვს რომ ჩემი ნიგერიული არჩევანი მენანოს.

”აბუბიანაჰ ბეგნოლ ბუხრენ შიიი, ემენიკეეე, ონაზი ხერდეშ ბუ მუსაა”, – მთელი ხმით ღრიალებს ნიგერიელი სპორტული კომენტატორი და მიუხედავად იმისა, რომ აქა-იქ მხოლოდ ფეხბურთელის გვარს თუ გამოარჩევ მისი საუბრიდან, მაინც ჩაუჯდები თუნდაც ისეთ ერთობ უცნაურ მატჩს, როგორიც ეთიოპიისა და ნიგერიის ნაკრებთა შეხვედრაა მსოფლიოს ჩემპიონატზე მოსახვედრი საგზურის შესაძენად.

უტევს ეს მუხლმადლიანი ემენეკე და ლამისაა შუაზე გადასკდეს ჩვენი ტკბილი კომენტატორიც. ყვირის, ჩურჩულებს, აქა-იქ წამოტირებაც სცადა, მოკლედ ძალიან მაგარი კაცია! ძალიანაც რომ გინდოდეს ვეღარ მოწყდები ამ ამბებს… აგერ ბურთი ნიგერიელთა მცველს ეშიეჟილეს უჭირავს და შტერივით იხედება აქეთ-იქით. მართლაც კაი ბოთე ვინმეა ეს ეშიეჟილე, საფრანგეთის ჩემპიონატიდან მახსოვს, კაი მსუყე შეცდომებს უშვებდა ხოლმე დაცვაში. მგონი ახლაც საფრანგეთში თამაშობს, მაგრამ ამას რა მნიშვნელობა აქვს? ჰოდა, უჭირავს ეშიეჟილეს ბურთი, დგას და ვერ გაურკვევია, რა უნდა ქნას. ამასობაში გარს სამი ეთიოპიელი შემტევი შემოერტყა ზუსტად ისე, ლომების ოაჯხი რომ უკვე გამოჭერილ და სირბილით დაღლილ ქურციკს უვლის გარშემო. ნიგერიელი ქომაგები ჩაჩუმდნენ, ეთიოპიელები ახმაურდნენ და ამ დროს ამ ჩვენმა ნაგიჟარმა კომენტატორმა არც მეტი, არც ნაკლები, სიმღერა დაიწყო. აბა იმ სიმღერის შინაარსს მე რას გავიგებდი, მაგრამ მივხვდი, რომ რაღაც სარიტუალო სიმღერას მღეროდა და ზეცასა ვფიცავ, თვალწინ დამიდგა გრძელწვერა აფრიკელი შამანი, რომელსაც ხელში პალმის რტო უჭირავს, დიდ თიხის ჯამში ქვიშას ყრის და სარიტუალო ლოცვას კითხულობს. ეთიოპიელები ძალიან ბოთე ვინმეები გამოდგნენ და ეს მშვენიერი მომენტი ვერ გამოიყენეს (მცველს ბურთი კი აართვეს, მაგრამ არაზუსტად დაჰკრეს კარისკენ) ამოვისუნთქე მეც და გაიხარა იმ დალოცვილმა კომენტატორმაც. ამ მატჩში ნიგერიამ იმარჯვა და ბრაზილიისაკენ მიმავალი გზაც გაიკაფა. ამით მსოფლიო ჩემპიონატის მოლოდინი კიდევ უფრო გამიმწვავდა. მარტო ის რად ღირს, რომ მსოფლიო ჩემპიონატზე ალალი, გულიანი და თავქარიანი ნიგერიელი ბიჭები დაბრუნდნენ!

როგორ შევაფასოთ არაორგანული მჟავების ძალა

მიერ

admin

3 ივნისი, 2014 - 01:00

რატომ იყენებენ კერძების შესამჟავებლად ძმარმჟავას და არა მარილმჟავას? რატომ აზიანებს კანს აკუმულატორებში გამოყენებული გოგირდმჟავა და რატომ შეიძლება ტუტით დამწვრობისას დამწვარ ადგილზე ბორის მჟავას 2%-იანი ხსნარის გადავლება? ნებისმიერმა ქიმიკოსმა იცის, რომ ამ განსხვავებათა ძირითადი მიზეზი ზემოხსენებული მჟავების განსხვავებული სიძლიერეა: მარილმჟავა და გოგირდმჟავა ძლიერი მჟავებია და გახსნისას სრულად დისოცირდება იონებად, ხოლო ძმარმჟავა და ბორის მჟავა – სუსტი. შესაბამისად, მეორე შემთხვევაში ხსნარში წყალბადის კატიონების რაოდენობა იმდენად მცირეა, რომ ორგანიზმისთვის სრულიად უვნებელია.

ასევე ნებისმიერმა ქიმიკოსმა იცის, რომ მჟავების დაყოფა ძალის მიხედვით მათი კლასიფიკაციის ერთ-ერთი ხერხია. ამას, ბუნებრივია, მოსდევს კითხვა: როგორ შევაფასოთ, რომელი მჟავა უფრო ძლიერია? დასაწყისშივე უნდა აღვნიშნოთ, რომ სხვადასხვა თეორიის შუქზე განხილული თვით მჟავას ცნებაც კი ერთმანეთისგან განსხვავდება, ამიტომ წინამდებარე წერილში დასმული პრობლემა აუცილებლად მოითხოვს დაზუსტებას, რომელი თეორიის ფარგლებში ვილაპარაკებთ მჟავას ძალაზე. მოდი, დავრჩეთ არენიუსის თეორიის ფარგლებში და განვიხილოთ მხოლოდ არაორგანული მჟავების წყალხსნარები.

ვრცლად

რა აწუხებთ მაღალმთიანი აჭარის სკოლებს?

მიერ

admin

3 ივნისი, 2014 - 01:00

დარწმუნებული ვარ, თითქმის ყველა ყოფილხართ აჭარაში. ალბათ, არაერთხელ გაგიტარებიათ სასიამოვნო ზაფხული საქართველოს ერთ-ერთი გამორჩეული რეგიონის სანაპიროებზე. აჭარა მხოლოდ ზღვისპირეთი არ არის, მას სხვა, მეორე განზომილებაც აქვს. საბედნიეროდ, რამდენიმე კვირის წინ გამიმართლა და მომეცა შესაძლებლობა თვალი შემევლო ხულოს, შუახევისა და ქედის მუნიციპალიტეტებში მოქმედი სკოლებისათვის, მესხეთის მთების ფერდობებზე შეფენილი კოხტა სოფლებისათვის, მდინარე აჭარისწყლის ხეობაში მდებარე საინტერესო ბუნების ძეგლებისა და მახუნცეთის ჩანჩქერისთვის. მოგზაურობის სურვილი ბათუმის უნივერსიტეტის ერთმა მამაცმა სტუდენტმა გამიორკეცა. მისი მონდომების შედეგად მაღალმთიან დასახლებებში თავისუფალი არჩევნების ძირითადი პრინციპების შესახებ პატარა მოხსენებებიც წავიკითხეთ და, რაც მთავარია, სკოლებს შესანიშნავი, ულტრათანამედროვე ლიტერატურა ვუსახსოვრეთ.

თუმცა ჩვენი სამეგობროს აჭარული თავგადასავალი ისეთი მხიარულიც არ ყოფილა, როგორიც ერთი შეხედვით პირველი აბზაციდან შეიძლებოდა მოგეჩვენებოდათ. ჩვენ იქ უამრავი პრობლემა და მოქალაქეთათვის გადაულახავ წინააღმდეგობად ქცეული სირთულეც დავინახეთ. ადამიანები ვერ ახერხებენ მოწეული ჭირნახულის დაბინავებას, მიწების ეროზიისგან დაცვას, ადგილობრივი მინი-წარმოების ამუშავებას. მძიმე სოციალური მდგომარეობის გამო ახალგაზრდებს მეზობელ ქვეყანაში სამუშაოდ წასვლა ან ბარში გადაბარგება უწევთ. როგორ მდგომარეობაშიც არიან ადამიანები, ისეთივე გარემოში უწევს არსებობა მთავარ საზოგადოებრივ დაწესებულებას, სკოლას.

რა აწუხებთ მაღალმთიანი აჭარის სკოლებს?

ჩემ მიერ შემოვლილი სკოლები ძირითადად ე.წ. „მინუსიანი” სკოლების კატეგორიას განეკუთვნებიან. მაშასადამე, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებს უმცირესი ვაუჩერული დაფინანსება ელემენტარული სასწავლო პირობების უზრუნველყოფისათვისაც კი არ ჰყოფნით. დირექტორების მთავარი თავსატეხი მასწავლებლებისათვის ხელფასების გასტუმრება გახლავთ. ამგვარ სკოლებს უჭირთ ფინანსური რესურსების მოპოვება მკაცრ ზამთარში შენობის გათბობისა თუ ინვენტარის განახლებისათვის. ბუნებრივია, სასკოლო ბიუჯეტებში ვერც ერთ გროშს ვერ აღმოაჩენთ დამატებითი შემეცნებითი, სპორტული თუ სხვა ტიპის ღონისძიებებისათვის. საბოლოოდ, დაწესებულებები ადგილობრივ მთავრობათა კეთილ ნებაზე არიან დამოკიდებულები.

რეგიონში გააქტიურებული მიგრაციის პროცესების გამო მრავალ სკოლაში პედაგოგთა დეფიციტია. არაერთი კვალიფიციური კადრი ტოვებს მშობლიურ კერას და „დაბაში” (ასე მოიხსენიებენ ადგილობრივები ბათუმს) გადასასახლებლად ემზადებიან. გარდა ამისა, მოწვეული უცხოელი პედაგოგებიც ერიდებიან მძიმე კლიმატურ პირობებში ინგლისური ენის გაკვეთილების ინტენსიურად ჩატარებას.

ძალიან ბევრი ობობა ქსოვს თავის ქსელს სასკოლო ბიბლიოთეკათა ცარიელ თაროებს შორის. მოსწავლეთათვის განკუთვნილ წიგნსაცავებში თანამედროვე ლიტერატურის მწვავე დეფიციტია, ამიტომაც თითქმის აღარავის აქვს მიყრუებული ოთახების მონახულების სურვილი.

დავინახეთ კიდევ ერთი სავალალო ტენდენცია. მაღალმთიანი აჭარის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში მოსწავლეთა და მასწავლებელთა რაოდენობა მხოლოდ ყოფითი პრობლემების გამო არ იკლებს. ერთ მდიდარ სოფელში კერძო გიმნაზია ფუნქციონირებს, რომელსაც სახელმწიფოც აფინანსებს, კერძო სექტორიც არ იშურებს მისთვის მსხვილ შემოწირულობებს და სხვა ინსტიტუტებიც მხარს უჭერენ. შედეგად, გიმნაზიაში სწავლა და სამჯერადი კვება უფასოა, პედაგოგებს შედარებით მაღალი ხელფასი აქვთ, სკოლაში ეროვნული გამოცდებისთვის მოსამზადებლადაც ხელსაყრელი პირობებია შექმნილი. ამაში ცუდი არაფერი გახლავთ, ცალკეული კერძო დაწესებულების განვითარება განგაშის საფუძველს არ იძლევა. უბრალოდ ძალიან მძიმეა იმის გაცნობიერება, რომ პრივატიზებული გიმნაზიების წარმატების უზრუნველყოფა მეტწილად სახელმწიფოს განსაკუთრებული ყურადღების გარეშე დატოვებული სეკულარული სკოლების ხარჯზე ხდება, რაც მხოლოდ ხელისუფლების ბრალია.

ფრთხილად, მაღალმთიან რეგიონებში მდებარე სახელმწიფო სკოლების სრულყოფილი განვითარების ბედი საფრთხეშია.

ალტერნატივა და “ნიუ პროგი“ ქართულად

მიერ

admin

2 ივნისი, 2014 - 01:00

ალტერნატივა – ამ სიტყვას ფრანგული წარმოშობა აქვს, ფესვები უფრო ძველია – ლათინური. ყველა ენაზე, მათ შორის ქართულზეც, მას ძალიან საინტერესო მნიშვნელობა აქვს – არჩევნის არსებობა ორ ან მეტ სხვადასხვა შესაძლებლობას შორის. ვფიქრობ, სწორედ ამ სიტყვაშია ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ადამიანური ღირებულების – თავისუფლების – წინაპირობა.

შეიძლება ითქვას, რომ ალტერნატივა გაჩნდა მაშინვე, როგორც კი სამყარომ დაიწყო ფუნქციონირება. ღმერთმა შექმნა ორი ადამიანი, მისცა მათ „თავისუფალი სული”, ასევე საზრდო და ალტერნატივა – სიკეთისა და ბოროტების შეცნობის ხე, რომლის საფრთხეებზეც ადამიანები წინასწარ იყვნენ გაფრთხილებულნი. შემდეგ რა მოხდა – ალბათ ჩემზე უკეთ იცით. ასე რომ, დეტალებს აღარ ჩავუღრმავდები. ერთი რამ ფაქტია – გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად – ედემის ბაღის დატოვება ადამიანის არჩევანი გახლდათ, თუმცა ეს არც ერთ შემთხვევაში არ ნიშნავს, რომ ალტერნატივის არჩევა ცალსახად ცუდი, ან კარგი საქციელია.

რელიგიურ და ფილოსოფიურ წიაღსვლებს შევეშვები და იმაზე ვისაუბრებ, რაც ბევრად უკეთ მეხერხება – ალტერნატიულ მუსიკაზე, ანუ მუსიკაზე, რომელიც არჩევნის გაკეთების და ამ საშუალებით თავისუფლების უკეთ შეგრძნების საშუალებას გვაძლევს. მუსიკაზე, რომელიც ახალი შესაძლებლობების გასაჩენად შეიქმნა.

ალტერნატიული როკი, რომელიც სათავეებს პანკის, პოსტ-პანკისა და New Wave-ისგან იღებს, 1970-იანების ბოლოს და 1980-იანების დასაწყისში ჩამოყალიბდა და დღემდე საკმაოდ მრავალფეროვანი მუსიკალური სპექტრით მოვიდა, მაგალითად: ბრიტ-პოპი, გრანჟი, პოსტ-როკი, ინდი-პოპი და ა.შ. ამ სტილის ბენდები ცდილობენ განსხვავდებოდნენ 1970-იანების, ასე ვთქვათ, კლასიკური როკ ჯგუფებისგან და დაუკრან შედარებით სპეციფიკური მუსიკა. სწორედ ალტერნატიულ სტილს შეგვიძლია მივაკუთვნოთ ჯგუფები: The Cure, Muse, Radiohead, Prodigy, Gorillaz, Coldplay, Edward Sharpe and the Magnetic Zeros, The Subways და სხვანი. სტაჟიანი მსმენელები დამეთანხმებიან, რომ ამ ბენდების მუსიკა ძალიან განსხვავდება როგორც ძველი როკისგან, ასევე ერთმანეთისგანაც. აქ არის სწორხაზოვანი მუსიკაც, აკუსტიკური მელოდიებიც, ელექტრონული ელემენტებიც, ჰარდქორიც (მძიმე ჟღერადობები) და ასე შემდეგ… სწორედ ეს გახლავთ ალტერნატიული როკის მთელი არსი – მრავალფეროვნება ყველგან და ყოველთვის.

პირადად მე, ალტერნატივასთან ერთად, პროგრესივ როკსაც არანაკლებად ვაფასებ. პროგრესივი, ანუ იგივე „პროგი”, შედარებით უფრო მეტად ჰგავს ფსიქოდელიურ როკს (მაგ: Pink Floyd, The Doors, ჯიმი ჰენდრიქსი და ა.შ.). ამ ორი მიმდინარეობის – პროგრესივისა და ალტერნატივის შერწყმა კი ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო სტილად მიმაჩნია. ამის ყველაზე კარგი მაგალითი, ჩემ მიერ უკვე ნახსენები ბენდია – Muse.

რაც არ უნდა დაუჯერებლად ჟღერდეს, ქართულ მუსიკალურ სივრცეშიც არსებობს ბენდი, რომელიც ალტერნატიული და ეგრეთ წოდებული „ახალი პროგრესივ როკის” („New Prog”) დაკვრას ცდილობს, და საკმაო წარმატებითაც. ჯგუფი 4 ადამიანისგან შედგება და, როგორც თავად ამბობენ, მათი მთავარი კოზირი, ბენდის წევრების მრავალფეროვანი გემოვნებაა. The Mins – ასე ჰქვია ამ კოლექტივს, რომელმაც, სულ რაღაც 3 წლის არსებობის მიუხედავად, გარკვეულ ლოკალურ წარმატებებს უკვე მიაღწია. რა თქმა უნდა, თბილისიდან უემბლის სტადიონამდე ჯერ კიდევ შორია, მაგრამ, უნდა ითქვას, რომ იდეურად, ტექნიკურად და მუსიკალურადაც ეს ჯგუფი ნამდვილად გამორჩეულია. რაც მთავარია, მათი ძირითადი ორიენტირი მუსიკალური პროდუქტის მაღალი ხარისხი და განვითარებაა, რისთვისაც ბევრს შრომობენ.

მუსიკით რამდენიმე წლის განმავლობაში ვიყავი დაკავებული და საკუთარ თავზე გამოვცადე, რომ ნებისმიერი პროდუქტის შექმნისას მთავარი ჟანრობრივი, მუსიკალური, იდეური და ინდივიდუალური ბალანსის სწორად დაცვაა. თუკი ეს კარგად ხერხდება, კომპოზიციაც შესაბამისი გამოდის. The Mins-ის წევრები აღნიშნავენ, რომ მათი გემოვნებები ხშირად არ ემთხვევა ერთმანეთს. სწორედ ამიტომაა, რომ ბევრი კომპოზიცია რამდენიმე ჟანრის შერევით იქმნება. ბიჭები ახერხებენ სწორი ბალანსის მონახვას, რის გამოც მათი ტრეკების მუსიკალური ღირებულება ავტომატურად მაღლდება.

რა თქმა უნდა, ბენდის ცხოვრება სულ რამდენიმე წელს ითვლის და დასკვნების გაკეთება ძალიან ადრეა. ამ ეტაპზე The Mins-ის ანგარიშზე ბევრი ლაივ გამოსვლა (მათ შორის „Alter/Vision Newcommers” 2011 წელს), ერთი სოლო კონცერტი (2014 წლის 26 მაისს, Event Hall-ში), არასრული ალბომი, ანუ EP – ‘‘Blind World’’ (რომელიც 6 კომპოზიციისგან შედგება) და ძალიან დიდი შრომაა, რომელიც ჯგუფის განვითარებაში ჩაიდო. საბოლოო მიზანი ალბათ ევროპული ბაზარია, რომელშიც ალტერნატიულ, ნიუ პროგრესივ მუსიკას ბევრად მეტი მსმენელი ჰყავს, ვიდრე ჩვენთან, საქართველოში, სადაც არათუ ალტერნატივის, თითქმის ნებისმიერი ხარისხიანი მუსიკალური მიმდინარეობის კომერციალიზაცია თითქმის შეუძლებელია. მიუხედავად არაერთგზის მცდელობისა, ალტერნატიული მუსიკა საქართველოში პოპულარული ჯერ-ჯერობით მაინც ვერ გახდა.

რთულია მიზეზების ძებნა – ზოგს მიაჩნია, რომ ქართველი მსმენელი ჯერ კიდევ არაა მზად ასეთი მუსიკისთვის, ზოგი კი ჯგუფების დონეს უჩივის. პირადად მე მგონია, რომ ერთის დეფიციტიცაა და მეორესიც: კარგ მთქმელს კარგი გამგონი უნდა და პირიქით – გამგონს კარგი მუსიკა უნდა მოასმენინო.

ასეა თუ ისე, კარგია, რომ საქართველოში როკმუსიკა უძრავად არ დგას და ავად თუ კარგად, მაინც ვითარდება. ვიმედოვნებ, რომ უახლოეს მომავალში ჩვენს ქვეყანაში ბევრი კარგი ბენდი შეიქმნება, რომელთა მოსმენაშიც მცირედი თანხის გადახდა არც ერთ კარგ მსმენელს არ დაენანება. მისასალმებელია, რომ ასეთი ტენდენცია უკვე შეინიშნება. ბოლოსკენ კი მკითხველს – The Mins-ის ძალიან საინტერესო კომპოზიციას, საკუთარ თავს კი იმედს დავუტოვებ, რომ ქართულ მუსიკალურ ბაზარსაც ოდესმე ყველანი ერთად რაიმეს ვუშველით.

მასწავლებლის პროფესიონალიზმი და პროფესიული განვითარების სქემის პერსპექტივები

მიერ

admin

2 ივნისი, 2014 - 01:00

უკვე ათეულ წელზე მეტია, საქართველოს სასკოლო ცხოვრება
დინამიკური რეფორმირების პროცესშია. როგორც ჩანს, ამჯერად ჩვენი საგანმანათლებლო სისტემა
განვითარების ახალ ფაზაში შედის. უკვე შემუშავდა მასწავლებლის ახალი სტანდარტი, განისაზღვრა
მასწავლებლის კატეგორიები, პედაგოგებს მალე შესთავაზებენ პროფესიული განვითარების ახალ
სქემას, რომელიც, მანამდე არსებულისგან განსხვავებით, სავალდებულო იქნება, შემუშავების
პროცესშია მასწავლებლის პროფესიული ეთიკის ახალი კოდექსიც. მასწავლებლის პროფესიული
სტანდარტისა და სხვადასხვა გზით გავრცელებული დაუზუსტებელი ვერსიების მიხედვით, უკვე
შეგვიძლია, მეტ-ნაკლები სისრულით წარმოვიდგინოთ
პროფესიული განვითარების მომავალი სქემა.

ოპტიმისტურად განწყობილი განათლების სამინისტრო
და მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი მასწავლებლებს და ფართო საზოგადოებას
არწმუნებენ, რომ ცვლილებები სასიკეთოდ წაადგება როგორც პედაგოგებს, ასევე მოსწავლეებსაც,
თუმცა მასწავლებლების მოზრდილი ნაწილი სიახლეებს პესიმისტურად უყურებს. ისევე როგორც
ამ საკითხით დაინტერესებული ნებისმიერი პირი, მასწავლებელთა უამრავ მოსაზრებას, შეხედულებას,
ვარაუდს ვეცნობი ტელევიზიისა თუ სოციალური ქსელების საშუალებით და პირადი საუბრების
დროს. ზოგიერთი მათგანი ჩემთვის მისაღებია, ზოგს პრინციპულად არ ვეთანხმები. ვფიქრობ,
არის ისეთი კითხვებიც, რომლებსაც პასუხი მომავალში გაეცემა. თუმცა ჩემი მიზანი პოლემიკის
წამოწყება არ გახლავთ; მინდა, იმაზე გესაუბროთ, რაშიც ღრმად ვარ დარწმუნებული. მასწავლებელთა
აბსოლუტური უმრავლესობაც დამეთანხმება – თანამედროვე პირობებში მასწავლებლის საქმიანობა
მუდმივ პროფესიულ განვითარებას მოითხოვს. ვფიქრობ, სირთულეს წარმოშობს ის გარემოება,
რომ ჯერჯერობით შეუსწავლელია, რა წარმატებებითა თუ ხარვეზებით მიმდინარეობდა ეს პროცესი
ბოლო ხანს. ჯერ არც სამომავლო პერსპექტივებია გამოკვეთილი ნათლად.

თავდაპირველად საგანმანათლებლო სისტემის რამდენიმე პრობლემურ
საკითხზე ვისაუბრებ, რომელთა გაუმჯობესება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სქემას
თეორიულად შეუძლია. ცნობილია, რომ მიუხედავად უამრავი საერთაშორისო თუ შიდასახელმწიფოებრივი
მნიშვნელობის ღონისძიებისა (კონფერენციები, კონკურსები, სემინარები, ტრენინგები და
ა. შ.), მასწავლებლობა ზოგადად მაინც „ჩაკეტილ” პროფესიად რჩება.

განათლების ექსპერტები
მიიჩნევენ, რომ რეალურ სასწავლო პროცესში გამოცდილების ურთიერთგაზიარებისა და თანამშრომლობის
დონით მასწავლებლები საგრძნობლად ჩამორჩებიან სხვა პროფესიის ადამიანებს. მათი ერთი
ნაწილი თავის პედაგოგიურ პრაქტიკაში წლების განმავლობაში თითქმის არაფერს ცვლის, არ
აანალიზებს არჩეულ მეთოდებსა და აქტივობებს. მათთვის კომფორტულია დიდი ხნის წინ არჩეული
მეთოდების ერთგულება, სიახლეები კი ზედმეტ თავის ტკივილად მიაჩნიათ. ეს მაშინ, როცა
მასწავლებელი ყოველთვის მზად უნდა იყოს სიახლეებისთვის – საგნობრივ კომპეტენციებს თავი
რომც დავანებოთ, ამას ტექნოლოგიების განვითარება მოითხოვს, რომელიც აუცილებლად უნდა
აისახოს სასწავლო მეთოდებსა და სწავლის პროცესზე.

ბოლო წლებში მიმდინარე რეფორმების ერთ-ერთი შედეგი
ისიც გახლავთ, რომ გაიზარდა აქტიურ მასწავლებელთა რაოდენობა, მაგრამ დღევანდელ
პირობებში წარმატებული მასწავლებლები მაინც ვერ ახერხებენ თავიანთი ცოდნისა და
გამოცდილების სხვებისთვის სათანადო დონეზე გაზიარებას. პროფესიული განვითარების
სქემას შეუძლია, ამ მიმართულებითაც გააუმჯობესოს მდგომარეობა, თანამშრომლობა ორივე
მხარისთვის ურთიერთსასარგებლო ვალდებულება გახდება. ბარემ აქვე დავაზუსტებთ: ჯანსაღი
თანამშრომლობა წარმოგვიდგენია როგორც ახალი იდეების მიწოდება და სასარგებლო რჩევების
მიცემა, თუმცა მასწავლებელი მათ კოპირებას კი არ უნდა ცდილობდეს, არამედ აანალიზებდეს,
შემოქმედებითად უდგებოდეს და თავის სტილს არგებდეს.

მოკლედ, პროფესიული განვითარების სქემის სწორად განხორციელების
შემთხვევაში მასწავლებელს ერთდროულად გაუჩნდება ვალდებულება და მოტივაცია, გაეცნოს
მეთოდიკის სიახლეებს, ითანამშრომლოს კოლეგებთან, განახორციელოს სხვადასხვა აქტივობა.
მოგეხსენებათ, სქემით გათვალისწინებული მეთოდური თვალსაზრისით სწორად განხორციელებული
აქტივობები კრედიტებად იქცევა, ხოლო კრედიტების შესაბამისი რაოდენობა მასწავლებელს
ზედა საფეხურზე გადასვლის საშუალებას მისცემს, რაც ავტომატურად აისახება მის ხელფასზე.
მაგრამ ყველაფერი ეს ჯერჯერობით თეორიაა, ხოლო რეალურ შედეგებს პრაქტიკა გვიჩვენებს.
აქვე დავასახელებთ ზოგიერთ იმ გარემოებასაც, რომლებიც მასწავლებლებლების ერთ ნაწილს
არცთუ უსაფუძვლოდ პესიმისტურად განაწყობს. მათ მიაჩნიათ, რომ პროფესიული განვითარების
ცენტრის მიერ წამოყენებული მოთხოვნები პრაქტიკულად მიუღწეველია (განსაკუთრებით – ორი
უმაღლესი კატეგორიის მოთხოვნები), შესაბამისად, ხელფასის ზრდის პესპექტივაც გაურკვეველი
ხდება. მით უფრო, რომ ამა თუ იმ კატეგორიით გათვალისწინებული სახელფასო სარგო ჯერჯერობით
ბურუსითაა მოცული.

მასწავლებლებს ისიც აშფოთებთ, რამდენად სამართლიანად მოხდება მათი
ნამუშევრების შეფასება. მაგრამ, მოდი, ისევ ძირითად საკითხს, მასწავლებლის პროფესიონალიზმს
დავუბრუნდეთ. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, მასწავლებლობა არ მიეკუთვნება იმ პროფესიათა
რიგს, სადაც საგნის ღრმა ცოდნა საკმარისია პროფესიონალიზმის
მისაღწევად. გასათვალისწინებელია კიდევ უამრავი მნიშვნელოვანი თუ მცირე დეტალი. ამას
წინათ უცხოურ საიტზე გავეცანი სტატიას საინტერესო სათაურით: „პროფესიონალი მასწავლებლის
26 მახასიათებელი”. უპირველესად რიცხვმა დამაინტერესა, მართალი გითხრათ, გაზვიადებულიც
კი მომეჩვენა. ქვემოთ სწორედ ამ ჩამონათვალს მოვიყვან. მიმაჩნია, რომ რომ ყოველთვის
ყველა რჩევის შესრულება შეუძლებელია, ამიტომ გთავაზობთ, განიხილოთ როგორც ტესტი და
დაფიქრდეთ, რამდენ მათგანს და რა დონეზე აკმაყოფილებთ.

1. ნდობით განაწყვე
„კლიენტები”, მოსწავლეები და მშობლები – განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სასწავლო
წლის დაწყებაა, წარმატება პირველივე დღიდან იწყება.

2. ჩაიცვი პროფესიონალურად- გემოვნებით ჩაცმა მასწავლებლებისთვის მნიშვნელოვანია.

3. არ დააგვიანო
გაკვეთილზე – პროფესიონალი მასწავლებელი ყოველი დღის კარგად დაწყებას ცდილობს.
ეცადე, პირველი ზარის დარეკვამდე, სულ მცირე, ათი წუთით ადრე მაინც მიხვიდე.

4. მოემზადე
წინასწარ – მომდევნო დღე წინა დღეს დაგეგმე.

5. დაიცავი
სკოლის შინაგანაწესი და წესდება – პროფესიონალებისთვის მნიშვნელოვანია კორპორაციული
ინტერესები და ღირებულებები, ისინი ახდენენ მათ მოდელირებას თავიანთი კლიენტებისთვის,
ჩვენს შემთხვევაში – მოსწავლეებისთვის.

6. აიღე პასუხისმგებლობა
სასწავლო პროცესზე – აკონტროლე მოსწავლეების ქცევა. სასურველი არ არის დისციპლინასთან
დაკავშირებულ საკითხებზე სკოლის ადმინისტრაციისთვის მიმართვა.

7. იმუშავე
ისე, რომ იამაყო როგორც პროცესით, ასევე შედეგითაც – ეცადე, ნამუშევრები (პრეზენტაციები,
ჩანაწერები და ა.შ) მაქსიმალურად სრულყოფილი იყოს.

8. იმოქმედე
შემუშავებული გეგმის მიხედვით – პროფესიონალები ყველა სამუშაოსთვის წინასწარ განსაზღვრავენ
ვადას და გეგმის მიხედვით ნაბიჯ-ნაბიჯ მიიწევენ წინ. მოყვარულები შესასრულებელ სამუშაოს
სამომავლოდ გადადებენ ხოლმე და ხშირად უკანასკნელ მომენტში (ბოლო დღეს თუ სულაც ბოლო
საათებში) ამაოდ ცდილობენ, დაასრულონ დაწყებული საქმე.

9. არ გადააცილო
ტესტირების ან სხვა შემაჯამებელი შეფასების დათქმულ ვადას – ეცადე, შენგან დამოუკიდებელი,
ობიექტური მიზეზების გარეშე არ გადადო ტესტირება, მით უფრო – რამდენიმე დღით. ამ დროს
შესაძლოა მოსწავლეებმა შემაჯამებელი სამუშაოს მიმართ ინტერესი დაკარგონ.

10. პატივისცემით
მოეპყარი კოლეგებს და სკოლის ხელმძღვანელობას – მოსწავლეების თანდასწრებით კოლეგებისა
და დირექციის მიმართ პატივისცემის გამოხატვა დაგეხმარებათ თქვენდამი მოსწავლეთა პატივისცემის
მოპოვებაში.

11. იყავი შენი
საქმის ენთუზიასტი – პროფესიონალ მასწავლებელს არ შეაქვს ნეგატიური მუხტი სამუშაო
ატმოსფეროში, ცდილობს შეინარჩუნოს პოზიტიური განწყობილება და გადასდოს ენთუზიაზმი სხვებს.

12. მიესალმე
ცვლილებებს – პროფესიონალი მასწავლებელი ყოველთვის მიესალმება პოზიტიურ ცვლილებებს.
მისთვის მიუღებელია ახალი იდეებისთვის ცივი წყლის გადასხმა, კატეგორიული ტონით (მაგ.:
„ეს ვერასოდეს გაამართლებს ჩვენს სკოლაში”) სიახლეების უარყოფა.

13. გამოხატე
ინტერესი თითოეული მოსწავლის მიმართ – რაც უფრო უკეთ გაიცნობ მოსწავლეებს, მით
უფრო მეტ გავლენას მოახდენ შენი საგნის მიმართ მათ დამოკიდებულებაზე და ხელს შეუწყობ
ცხოვრებაში გონივრული არჩევანის გაკეთებაში.

14. პატივისცემით
მოეპყარი მოსწავლეებს – მასწავლებელი არამც და არამც არ შეურაცხყოფს, არ ამცირებს თავის მოსწავლეებს. რაიმე ცუდ თვისებაზე საუბრისას მაგალითად
ნუ მოიყვანთ რომელიმე მოსწავლეს. მოსწავლეების ოჯახური და სოციალური მდგომარეობა, რელიგიური
მრწამსი, პიროვნული თვისებები აკადემიური მოსწრების შეფასებისას მხედველობაში არ მიიღება.

15. იყავი მენტორი
და არა მეგობარი – ყურადღებით მოეკიდე ახალგაზრდების ღირებულებებს. შეინარჩუნე
თვითკონტროლი. ფრთხილად შეარჩიე სიტყვები. დაფიქრდი, რა გავლენა შეიძლება მოახდინონ
მათ ერთ კონკრეტულ მოსწავლეზე ან მოსწავლეთა ჯგუფზე.

16. დაიცავი
კონფიდენციალობა – პროფესიონალი მასწავლებელი მოსწავლეების პერსონალურ ინფორმაციას
მათ სასარგებლოდ, მათი პოტენციალის სრულად გამოვლენისთვის იყენებს. პერსონალური ინფორმაცია
არ უნდა იქნეს გაზიარებული მათთვის, ვისაც ეს არ ეხება და ამით გამოირიცხოს ამ ინფორმაციის
მოსწავლეთა წინააღმდეგ გამოყენების შესაძლებლობა.

17. მშობლებთან
ურთიერთობა – ჩართე მშობლები საგანმანათლებლო პროცესში, მხარი დაუჭირე მათ პოზიტიურ
ინიციატივებს, სკოლის დახმარების სურვილს. მშობლებთან ურთიერთობისას შეინარჩუნე სიმშვიდე
და იყავი ზრდილობიანი. აზრთა სხვადასხვაობისას სცადე დაარწმუნო ისინი, რომ მათი მოკავშირე
ხარ მათი შვილების უკეთესი შედეგებისთვის ბრძოლაში.

18. უპირველესად,
ყურადღება მიაქციე უსაფრთხოებას – გახსოვდეს, რომ როგორც პროფესიონალი მასწავლებელი
სამსახურს უწევ მოსწავლეებს და სასკოლო საზოგადოებას. აუხსენი მოსწავლეებს, რა საჭიროა
უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული წესების შესრულება და თავადაც დაიცავი ისინი.

19. დაეხმარე
კოლეგებს და სკოლის ხელმძღვანელობას – გახსოვდეს, წარმატებას სკოლასთან ერთად უნდა
მიაღწიო. პროფესიონალები ერთმანეთს უზიარებენ შეხედულებებს საერთო მიზნების მისაღწევად.

20. აქციე შენს
მიზნად საუკეთესო შედეგი – აწარმოე ჩანაწერები მოსწავლეთა შედეგების გასაუმჯობესებლად.
ნუ დაიშურებ ქებას, როცა ამას საჭიროდ მიიჩნევ. აღრიცხე მოსწავლეები, რომლებსაც დახმარება
სჭირდებათ და შეეცადე მოიფიქრო შემოქმედებითი აქტივობები მათი სასწავლო შედეგების გასაუმჯობესებლად.

21. აიღე პასუხისმგებლობა
შენი მოსწავლეების შედეგებზე – როგორც პროფესიონალმა მასწავლებელმა გაითვალისწინე,
რომ შენი მოსწავლეების სასწავლო შედეგები შენი პროფესიონალიზმის ანარეკლიც არის.

22. სახალხოდ
მოიქეცი როგორც პროფესიონალი – მასწავლებლის არასწორი მოქმედება მხოლოდ მას კი
არა, არამედ მთელ სკოლას აზიანებსდა ჩრდილს აყენებს, საზოგადოდ, მასწავლებლის პროფესიას.

23. არ გამოგეპაროს
საგანმანათლებლო პოლიტიკისა და კანონმდებლობის სიახლეები.

24. ეძებე სიახლეები საგნის შესახებ და გაუზიარე იგი
მოსწავლეებს – მასწავლებლობა მუდმივი გონებრივი მუშაობაა. გაითვალისწინე, რომ შენი
ენთუზიაზმი სიახლეების მიმართ უშუალოდ აისახება საგნისადმი მოსწავლეების ინტერესზე.

25/ გაამარტივე
გაკვეთილები – კარგმა მასწავლებელმა უნდა მოახერხოს რთული საკითხების გაიოლება
და მოსწავლეებამდე მათი მიტანა. რთული საკითხების განხილვისას მოიყვანე მაგალითები,
გამოიყენე ნახატები, სურათები, ილუსტრაციები, გაავლე პარალელები და ა.შ.

26. მიიპყარი
მოსწავლეების ყურადღება – ასწავლე მათ, რატომ არის მნიშვნელოვანი იმის სწავლა,
რასაც სწავლობენ და როგორ შეძლებენ შეძენილი ცოდნის ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოყენებას.
თუ ამას მოახერხებ, ისინი უფრო მეტად მოინდომებენ იმის დამახსოვრებას, რასაც ასწავლი.

გაიცანით „პატარა ჟირაფი“

მიერ

admin

2 ივნისი, 2014 - 01:00

თუ მშობელი ხართ, აუცილებლად დაგებადებათ კითხვები, როგორ შევაყვაროთ ბავშვებს კითხვა, როგორ გავუმკლავდეთ გარდატეხის ასაკის პრობლემებს და როგორ ვიმეგობროთ შვილებთან. პასუხებს მარტივად მიიღებთ – თუ საძიებო ველში აკრეფთ სიტყვებს „პატარა ჟირაფი”, თამუნა გაბისონიას ბლოგს აღმოაჩენთ, რომელიც მშობლებისთვისაა განკუთვნილი. ეს ერთ-ერთი საუკეთესო ბლოგია, რომელსაც ავტორი ქართველი დედებისა და მამებისთვის აწარმოებს.

ავტორს ბლოგის შექმნის იდეა მაშინ გაუჩნდა, როცა დედა გახდა. შვილის გაჩენისთანავე უამრავი კითხვა დაებადა, რომლებზეც სრულფასოვანი პასუხის მიღება სურდა, ამიტომ დაიწყო ინტერნეტში მასალების ძიება, სანდო ინტერნეტგამოცემებში სტატიების კითხვა, ინგლისურენოვანი წიგნების გამოწერა. ინფორმაციით სარგებლობის საშუალება სხვა მშობლებისთვისაც რომ მიეცა, თამუნამ ბლოგი შექმნა:

– ქართულ ინტერნეტსივრცეში ბავშვის აღზრდის საკითხებზე ცოტა რამ იწერება. აშკარა იყო, რომ ქართველი დედების დიდი ნაწილისთვის არ იქნებოდა ხელმისაწვდომი ასეთი მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, თუნდაც ენობრივი ბარიერის გამო. გადავწყვიტე, წვლილი შემეტანა ამ პრობლემის მოგვარებაში და ბლოგი შევქმენი. პირველი სტატია 2011 წლის აგვისტოს ბოლოს დავწერე. პირველი წელი ექსპერიმენტების პერიოდი იყო. სტატიებს უმეტესად ვთარგმნიდი, მერე ნელ-ნელა თავადაც დავიწყე წერა.

„პატარა ჟირაფზე” შეიტყობთ, როგორი თამაშებია სასარგებლო პატარების განვითარებისთვის, როგორ შევაყვაროთ მათ კითხვა, როგორ შევქმნათ საშინაო თოჯინების თეატრი და როგორ გავბეროთ ვეებერთელა საპნის ბუშტები. ბლოგზე ფოტო- და ვიდეომასალასაც ნახავთ. ნათელია, რომ ავტორი გულმოდგინედ მუშაობს პოსტებზე, ბოლომდე იხარჯება მკითხველისთვის.

ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო პოსტი გვიმტკიცებს, რომ ბავშვები ფილოსოფოსებად იბადებიან, მეორე გვიხსნის, რა არის ფსიქოლოგიური ძალადობა და როგორ აისახება ის ბავშვის განვითარებაზე.

ყურადღებას სკოლამდელი ასაკის ბავშვების აგრესიაზე შევაჩერებთ და გამოსავლის პოვნაში დაგეხმარებით.

მაშ ასე, რა იწვევს პატარებში აგრესიას და როგორ შევაჩეროთ ის?

თამუნა გაბისონია გვიამბობს:

– ფსიქოლოგების აზრით, სკოლამდელი ასაკის ბავშვებში აგრესია მრავალმა მიზეზმა შეიძლება გამოიწვიოს, მათ შორის:

* გადაღლილობამ, ძილის ნაკლებობამ;

* შიმშილის შეგრძნებამ – მშიერი ბავშვი ადვილად ღიზიანდება და შესაძლოა, მისი ქცევა აგრესიაში გადაიზარდოს;

* მეტისმეტად ბევრმა აკრძალვამ – მუდმივი „ეს არ გააკეთო”, „ამას მოშორდი”, „იმას ხელი არ ახლო” ბავშვს აღიზიანებს;

* კომუნიკაციის პრობლემამ – ეს განსაკუთრებით მტკივნეულია 2-3 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის, რომლებსაც სათანადოდ ჯერ კიდევ არ აქვთ განვითარებული მეტყველების უნარი. ისინი ვერ აგებინებენ სხვებს საკუთარ საჭიროებებს და ღიზიანდებიან, ეს კი აგრესიულ ქმედებებში გადაიზრდება;

* დამოუკიდებლობის სურვილმა – პატარებს ადრე უჩნდებათ დამოუკიდებლობის სურვილი და ძალიან უნდათ, ყველაფერი თავად აკეთონ, ხოლო როცა არ გამოსდით, ღიზიანდებიან;

* ძალადობის სცენების შემცველმა მულტფილმებმა, მხატვრულმა ფილმებმა, სატელევიზიო გადაცემებმა, კომპიუტერულმა თამაშებმა – ტელევიზიით თუ თამაშებში ნანახ ძალადობას ბავშვები ხშირად მისაღებად აღიქვამენ და ბაძავენ და იმეორებენ ნანახს;

* ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობამ – ბავშვებს სჭირდებათ სუფთა ჰაერზე ხშირად ყოფნა და ენერგიის დახარჯვა. თუ ეს მოთხოვნილება არ დაკმაყოფილდა, ბავშვი ღიზიანდება;

* სტრესმა – სტრესის მიზეზი შესაძლოა იყოს კონფლიქტი და არასასიამოვნო ურთიერთობა ოჯახის წევრებს შორის; ის შეიძლება გამოიწვიოს საბავშვო ბაღში პირველად წაყვანამ ან საბავშვო ბაღის გამოცვლამაც;

* ყურადღების ნაკლებობამ – მშობლების მხრივ ყურადღებისა და სითბოს ნაკლებობას ზოგიერთი ბავშვი აგრესიით პასუხობს, რადგან ცდილობს, ამ გზით მაინც მიიპყროს ყურადღება.

როგორ დავამარცხოთ პატარების აგრესია?

* არავითარ შემთხევაში არ უპასუხოთ ბავშვის ძალადობას ძალადობით. ყვირილი, უხეში მოპყრობა და უხეში ფორმით დასჯა არ არის გამოსავალი, ასეთი მიდგომა უმეტესად უკუშედეგს იძლევა.

* დააკვირდით პატარას, რათა გაიგოთ, რა იწვევს მის გაღიზიანებას, რა უბიძგებს აგრესიისკენ. როცა მიზეზს მიაგნებთ, იმოქმედეთ შესაბამისად.

* დაიცავით ბავშვის ძილისა და კვების რეჟიმი. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია ჯანმრთელობისთვის. ამაზეა დამოკიდებული ბავშვის სიმშვიდეც.

* ეცადეთ, შეუქმნათ ბავშვს უსაფრთხო გარემო, სადაც არ მოგიწევთ, ხშირად უთხრათ, მოშორდეს ან ხელი არ ახლოს რამეს.

* მოარიდეთ ძალადობის სცენების შემცველ მულტფილმებსა და კომპიუტერულ თამაშებს. ამის სანაცვლოდ შეგიძლიათ შეიქციოთ საგანმანათლებო თამაშებით, მაგრამ ცოტა ხნით, რომ არ გადაიღალოს.

* ეცადეთ, ბავშვთან ერთად არ უყუროთ ძალადობის სცენების შემცველ გადაცემებს და არ გქონდეთ ჩართული ტელევიზორი მთელი დღის განმავლობაში. ბავშვებს სიმშვიდე სჭირდებათ. გამუდმებით ტელევიზორის ყურების ნაცვლად შეგიძლიათ მოასმენინოთ მშვიდი მუსიკა.

* ყოველთვის ეცადეთ, ესაუბროთ ბავშვს მშვიდი ტონით და აუხსნათ, რომ აგრესიული ქცევა არ შეიძლება, რომ ეს მტკივნეულია და ამით სხვებს აზიანებს.

* თუ ბავშვმა დაგარტყათ, არავითარ შემთხვევაში არ გაიმეოროთ იგივე. მცირეწლოვან ბავშვებს არ შესწევთ უნარი, საკუთარი დანაშაული გაიაზრონ. ეცადეთ, ხშირად მოეფეროთ და ეთამაშოთ – ეს უცილებლად გამოიღებს დადებით შედეგს.

ბლოგისთვის თამუნა ღამღამობით მუშაობს. მას შემდეგ, რაც მარიამს დააძინებს, სპეციალურ რვეულში ჩამოწერილ იდეებს განიხილავს და ინფორმაციის მოსაძიებლად ემზადება:

– მხოლოდ თარგმანისთვის დაახლოებით ორი დღე მჭირდება. პირველ დღეს ვთარგმნი, მეორე დღეს კი ვასწორებ. როცა სტატიას თავად ვწერ, გაცილებით მეტ დროს ვუთმობ. სანამ უშუალოდ წერაზე გადავალ, ვეცნობი მრავალ წყაროს. ზოგჯერ ორი კვირაც კი ვმუშაობ ერთ სტატიაზე. ყველაზე ნაკლები დრო თამაშების შესახებ დაწერილი სტატიებისთვის მჭირდება. ისინი უმთავრესად სურათების გადაღებას, ატვირთვას და მოკლე ახსნა-განმარტებებს მოითხოვს.

„პატარა ჟირაფმა” მიზანს მიაღწია, ქართველ მშობლებს შორის ის დიდი პოპულარობით სარგებლობს. თამუნა ამბობს, რომ, დროის სიმცირის მიუხედავად, ბლოგზე კიდევ ბევრ საინტერესო და საჭირო სტატიას განათავსებს.

წითელი ქვების სანაცვლოდ…

მიერ

admin

30 მაისი, 2014 - 01:00

მეფის მოსასვენებელ ოთახში ნახევრად ბნელა. ბოლო დროს ზედმეტი შუქი აღიზიანებს და მზისგან სქელი ფარდებით იცავენ. არავის ნახვა არ სურს, ავად არის. ვერც ვერავის გაუგია რა სენი სტანჯავს. ლაქია მოკრძალებით შემოდის, იოანე ჟუანვილს სურსო თქვენი ნახვა. ჟუანვილის სანახავად მეფე ყოველთვის მზად არის, მწერალი და ცოტა ექიმბაშია, მეფის ნდობითაც სარგებლობს.

– თქვენო უდიდებულესობავ, ხილვა მქონდა, რომ გამო

ჯანმრთელდებით… ოღონდ…

– ოღონდ… რა ოღონდ-მოთმინება არ ყოფნის მეფეს.

– გამოჯანმრთელების შემდეგ რიჩარდ ლომგულის საქმე, ჯვაროსნული ლაშქრობები უნდა განაახლოთ და საქმე ბოლომდე მიიყვანოთ.

დამავიწყდა მეთქვა, ჩვენ ლუდოვიკო მეცხრის საძინებელში ვიმყოფებით. ძალიან მორწმუნეა და ჯვაროსნული ლაშქრობის განახლებაზე, ჯერ კიდევ ადრე, პარიზში სენ-შაპელის მონასტრის აგებისას ფიქრობდა.

ჟუანვილის წინათგრძნობა გამართლდა, მეფე გამოჯანმრთელდა, პირობაც შეასრულა და იოანე ჟუანვილი ლაშქარში მოხალისედაც ჩაეწერა. მისი მოვალეობა, ყველაფრის აღწერა და ექიმბაშობა იყო. ჩანაწერებში მეფეს აქებდა, ზედმეტადაც კი, თითქმის წმინდანად რაცხავდა. იმასაც აღწერდა, ბრგე ვაჟკაცებს როგორ უსივდებოდათ ღრძილები და ტანზე ხორცი ალპებოდათ. ეს ან რაიმე ინფექციის ან ავიტამინოზის ბრალი თუ იყო, თუმცა ჩვენ დღეს ამ თემაზე არ ვსაუბრობთ.

საფრანგეთის სამხრეთით მდებარე ქალაქ ეკ-ში მოხალისე მებრძოლებს ამზადებდნენ. ეს მოხალისეები ძირითადად ტამპლიერთა ორდენის წარმომადგენლები იყვნენ და მათი წვრთნა საკმაოდ ძვირიც ჯდებოდა. ორ წელიწადში ორი მილიონი ლივრი იყო დახარჯული.

ლუდუვიკოს ლაშქარი ეგვიპტისკენ დაიძრა. მართალია, ჯვაროსნული ლაშქარობის თავდაპირველი იდეა იერუსალიმის განთავისუფლება და იქ ქრისტიანობის გამოცხადება იყო, მაგრამ ლუდოვიკოს აზრით, ამას ეგვიპტის დაჩოქებით უფრო შეძლებდა. იქ კი იმდენი რამ იყო საძარცვი.. იქ ალქემეიად გარდაქმნილი ქემეია იყო, რომელიც ჯვაროსნული ომების დროს ალქიმიად გარდაიქმნა. იქ იყო ძვირფასი და ნახევრად ძვირფასი ქვები…

ოჰ, ეს ძვირფასეულობის სიყვარული… რამდენი კაცი ყავს დაღუპული და კიდევ რამდენს დაღუპავს.

ქაიროს მისადგომებთან ტამპლიერები რამდენიმე ეგვიპტელს გაურიგდებიან და წითელი ქვების სანაცვლოდ ღამით ქალაქის კარი გაიღება… წითელი ქვების სანაცვლოდ გაყიდული ქალაქი იმ ღამით სისხლში ჩაიხრჩობა…

ტამპლიერები იზეიმებენ, ოღონდ ეს დროებითია. შემდეგ? შემდეგ დამარცხებების მთელი სერიაა… მეფის, გამარჯვებით გათამამებულ ძმასაც თავს წააცლიან, მეფესაც ტყვედ აიყვანენ და ამ ბრგე აღნაგობის ახალგაზრდა კაცს ათასგვარ შეურაცხყოფას მიაყენებენ. შემდეგ გამოსასყიდის (წითელი ქვების?) სანაცვლოდ გაათავისუფლებენ და დამცირებულს, შეურაცხყოფილს და დეზინტერიით დაავადებულს საკაცით პარიზში შეიტანენ… თუმცა მას მაინც წმინდანად აღიარებენ….

თავად მას ყელიდან არ მოუცილებია ერთი წითელი ქვა. საოცარია, მაგრამ თურმე დატყვევებულსაც კი არ წაართვეს, შეისმინეს მისი თხოვნა და დაუტოვეს… იქნებ, მისი ძალით გაუძლო დამცირებასა და შეურაცხყოფას? მისი დახმარებით-მეთქი ვამბობ, რადგან ეს ქვა შიშს დაგამარცხებინებდათ და ენერგიით აგავსებდათ. მისგან გადიდგულებული თურმე წყვდიადის ძალებსაც კი შეერკინებოდით. მას ენერგიით მზეს ადარებდნენ, დღეს კი ლალს ვუწოდებთ. ქართველებს ქალის ლამაზი სახელი გვაქვს – ლალი, იქნებ იმიტომ, რომ სახელის მფლობელმა თავისი სეხნია ქვის თვისებები გაიმეოროს და მზესავით აღმატებულმა იაროს. თუმცა ქვას დავუბრუნდეთ…

როგორ ფიქრობთ, რა შედგენილობა აქვს? ალუმინის ოქსიდია Al2O3, თუმცა ქრომის და რკინის იონებსაც შეიცავს.

დაუმუშავებელ ლალს კორუნდს უწოდებენ. მისი შემადგენლობა იგივეა, უბრალოდ წახნაგების დამუშავება აკლია.

ფერი ორივეს მუქი წითელი აქვს, თუმცა შეიძლება ვარდისფერიდან იისფერამდე მერყეობდეს. ამ უკანასკნელ შეფერილობას კი ქრომის იონების მომატებული რაოდენობა განაპირობებს. მისი სიმაგრის მაჩვენებელი ცხრას უტოლდება, ალმასის შემდეგ სიმაგრით მეორე ადგილზეა. სიმკვრივის მაჩვენებელი ოთხია.

ის ინდოეთიდან, ტაილანდიდან, ტანზანიიდან და ავღანეთიდან გავრცელებულა. დღესაც სწორედ ამ ადგილებშია კორუნდის ყველაზე დიდი საბადოები.

„ახლაც იქ ვდგავარ, სადაც მრავალ ხის

ჰაეროვანი თრთის ძოწეული

და იღუშება წარბი ძველ ციხის,

კედელს ხშირ-ხშირად სუროხვეული.

ახლაც იქ ვდგავარ ხორხზე, ხევებზე,

მწვანით დაბურულ მოსახვევებზე,

სად ყოველ ბიჯზე მდგარ ნანგრევებზე

აფეთქებული ჩქეფს ბროწეული”

ხომ ძალიან ლამაზია? გალაკტიონმა დაწერა… ძოწი ბროწეულს შეადარა… ჯერ კიდევ ალქიმიკოსი ალბერ მაგნუსი, იგივე ალბერ დიდად წოდებული, ძოწს ფინიკიურ ვაშლს ანუ ბროწეულს ადარებდა.

ძოწი ბავშვობიდან მხიბლავდა… რატომღაც შიგ რაღაც იდუმალებას ვეძებდი. ქიმიური ფორმულა შემდეგი აქვს: R2+3R3+2[SiO4]3. R2+ ის ადგილას შესაძლოა იყოს რკინა, მაგნიუმი, მანგანუმი ან სულაც კალციუმი. ლალივით მაგარი არ არის, მაგრამ მისი სიმაგრე 6-7-ს უტოლდება.

ძოწის რამდენიმე სახესხვაობა არსებობს.

პიროპი Mg3Al2[SiO4]3 (ბერძნულიდან ცეცხლოვანი) – მუქი წითელი ფერით გამოირჩევა და მაგნიუმით მდიდარ საბადოებში მოიპოვება. სიმაგრე 7, სიმკვრივე 3600-3860 კგ/მ3.

ალმადინი Fe2+3Al2[SiO4]3 , ასე იმ ადგილის გამო უწოდეს, სადაც პირველად აღმოაჩინეს – ალამანდა. ძოწის ყველაზე გავრცელებული სახესხვაობაა. სიმაგრე 7, სიმკვრივე 3800-4300 კგ/მ3.

სპესარტინი Mn3Al2[SiO4]3 , პირველად ბავარიაში მოიპოვეს. მოყვითალოში გადასული ვარდისფერია. სიმაგრე 7, სიმკვრივე 4100-4200 კგ/მ3.

ანდრადიტი Са3Fe3+2[SiO4]3 , ასე ბრაზილიელი მინეროლოგის ჟოზე ბონიფაციო დე ანდრადა სილვას საპატივსაცემოდ უწოდეს. საოცარ ფერებს შლის, მოწითალოდან ყვითლის გავლით სიმწვანეში გადადის. სიმაგრე 6-7, სიმკვრივე 3700-4100 კგ/მ3.

მელანიტი ანდრადიტის შავი ფერის სახესხვაობაა. ფერს TiO2-ს შემცველობა განაპირობებს. სიმაგრე 6,5-7, სიმკვრივე 3700-4100 კგ/მ3.

„ … მარჯნისფერ სასმელს სვამენ ფრანტები… ” დიახ, კვლავ გალაკტიონია და კიდევ ბევრჯერ იქნება. როგორი უნდა იყოს მარჯნისფერი სასმელი? მარჯანი ხომ იცით? ჩვენი შემდეგი მოწითალო ქვაც ის გახლავთ.

მისი ჩონჩხის შემადგენლობაში მყარი არაგონიტები და კალციტებია. სიმაგრის კოეფიციენტი 3-4-ია. მარჯანი ამ წერილში წითელი ფერის გამო მოხვდა, თუმცა მათი შეფერილობა 350 ნაირსახეობას აჭარბებს. ამ ნაწლავღრუიანთა ფერს არაორგანული და ორგანული ნივთიერებების თანაფარდობა განსაზღვრავს. ასე რომ, წარმოიდგინეთ შავი და ცისფერი მარჯნებიც არსებობენ, ოღონდ მათი მოპოვება არ შეიძლება, წითელ წიგნში არიან შეტანილნი. საიუველირო საქმეში Corallium rubrum-ს იყენებენ.

ოდითგანვე რას აღარ მიაწერდნენ ამ „ცოცხალ” მინერალს. ძველი ბერძნები ამბობდნენ, ატარეთ წითელი მარჯანი და დიდხანს იცოცხლებთო. ეგვიპტელები კიდევ უმატებდნენ – არაო, ახალგაზრდა ქალბატონებმა უნდა ატარონო მხოლოდ. მექსიკელებს შესწორება შეჰქონდათ, რას ამბობთ, მეთევზეებმა უნდა ატარონო, თევზი იცის მაგ ქვამო. პორტუგალიაში ამბობდნენ, თავი აღარ აგტკივდებათ არასდროსო. ინგლისში უმატებდნენ, არც ანგინა დაგემართებათო. ფრანგები დასძენდნენ, მოგზაურობისას ატარეთო, მრთელები დაბრუნდებით სახლშიო.

მოკლედ, რამდენი კაციც იყო, იმდენი აზრი არსებობდა. მე კიდევ დავუმატებდი, ლამაზია და ატარეთ. თქვენც გალამაზდებით, განწყობა აგიმაღლდებათ, ამის გამო აღარც თავი აგტკივდებათ, ბევრს იმოგზაურებთ და დიდხანსაც იცოცხლებთ. თევზაობაზე რა გითხრათ, ეგ საქმეც მარჯნით მოსინჯეთ და იქნებ თევზიც მოიზიდოს…

ძველ კულტურაში წითელი ფერი ცეცხლის ენერგიასთან ასოცირდებოდა. იქნებ ამიტომაც მინერალ მურა რკინაქვისგან (Fe2O3) დამზადებული წითელი საღებავის კვალს სად აღარ შეხვდებით. პრეისტორიული ადამიანები კიდევ ამ საღებავს მოძმეებს საფლავშიც ატანდნენ, სისხლის ნაცვლად გამოადგებათო. სუსტი ენერგეტიკის ადამიანი წითელს ვერ უძლებდა და იღლებოდა. ძლიერი კი პირიქით, ენერგიით კიდევ უფრო მეტად იმუხტებოდა და წითელი ქვების მაგიურ ძალას აღიარებდა. წითელი ქვები სიძლიერის ნიშანი იყო…

წითელი ქვების სანაცვლოდ მეფემ ქაირო აიღო… წითელი ქვების სანაცვლოდ ქაირო სისხლში ჩაიხრჩო… ოღონდ ეს დროებითი გამარჯვება იყო. მავანი იტყვის სიცოცხლეც დროებითიაო. ჰოდა, სწორედ იმიტომ, სიცოცხლე რომ დროებითია, თავს ნუ გავყიდით… წითელი ქვების სანაცვლოდ…

1...898899900...1,063 გვერდი 899 of 1,063

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

სასწავლო პროექტების მრავალფეროვნება

მულტიკულტურული და ინტერკულტურული განათლება

მეკობრე თუ ნამდვილი მანდილოსანი?

ჩემი შავტუხა ბიჭები

როგორ შევაფასოთ არაორგანული მჟავების ძალა

რა აწუხებთ მაღალმთიანი აჭარის სკოლებს?

ალტერნატივა და “ნიუ პროგი“ ქართულად

მასწავლებლის პროფესიონალიზმი და პროფესიული განვითარების სქემის პერსპექტივები

გაიცანით „პატარა ჟირაფი“

წითელი ქვების სანაცვლოდ…

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე