„დასაბამიდან იყო სიტყვა… ყველაფერი მის მიერ შეიქმნა და უმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შეიქმნა”, – ვკითხულობთ იოანეს სახარების პირველი თავის შესავალშივე. მე არც თეოლოგი ვარ და არც ამ საკითხში ღრმად ჩახედული ადამიანი, ამიტომ არ შევუდგები მის თეოლოგიურ-რელიგიურ ინტერპრეტირებას, მაგრამ, როგორც რიგით მოკვდავსა და საერო კვლევა-ძიებაში ჩართულ ადამიანს, ჭეშმარიტებად მიმაჩნია ფორმულირება: „…და უმისოდ არაფერი შექმნილა, რაც კი შეიქმნა”. 

რას ვგულისხმობ? 

რომ არა თავის დროზე ნათქვამი პირველი გაბედული სიტყვა, არ იქნებოდა ტექნიკური პროგრესი! ფაქტი უამრავია, მხოლოდ რამდენიმე მათგანს მოვიყვან.

რაოდენ ღიმილისმომგვრელიც უნდა ჩანდეს დღეს, ერთ-ერთი პირველი თამამი განაცხადი იყო წარმოდგენა დედამიწის მოდელზე – ოთხი სპილოს ზურგზე შემოდგმულ მიწის ნაჭერზე. მისი ავტორის ბედი უცნობია, მაგრამ უფრო დახვეწილი თეორიისთვის ჯორდანო ბრუნო კოცონზე დაწვეს. ამპარტავანმა და ეგოცენტრულმა საზოგადოებამ არ აპატია – რას ჰქვია, სამყარო ჩვენ გარშემო არ ბრუნავსო. ნიშანდობლივია ისიც, რომ ძლიერთა ამა ქვეყნისათა ბრუნოს თეორია ვიღაც შერეკილის ნაბოდვარად კი არ მიიჩნიეს, არამედ კაცობრიობისთვის მეტად საშიშად და ავტორს უმკაცრესი სასჯელი არგუნეს. არადა ვინ იცის, რამდენი „შერეკილი” დაეხეტებოდა ქუჩებში, რომელთა „ნაბოდვარს” გაპრანჭული ევროპა ჩირადაც არ აგდებდა ან გულიანად დასცინოდა…

თუმცა კოცონის მხურვალებამ მხოლოდ ბრუნოს სხეული აქცია ნაცარტუტად, სახელს კი ვერაფერი დააკლო; მხოლოდ მისი ცილოვანი მასა გააქრო ამქვეყნიდან, თეორია კი საუკუნოდ შემორჩა ისტორიას, რადგან იგი თანამედროვე ასტრონომიასა და კოსმონავტიკაში რეალიზდა.

ჯორდანოს ბედი არაერთმა სხვამაც გაიზიარა. ყოვლისმცოდნენი განსაკუთრებით ქიმიკოსებს არ სწყალობდნენ. ალქიმიკოსად შერაცხულმა შუა საუკუნეების მრავალმა მკვლევარმა დაასრულა სიცოცხლე კოცონსა თუ ეშაფოტზე. მათი „ფილოსოფიური ქვის” ძიების მეთოდები დღეს ქიმიის ხერხემალია.

როდესაც ეილერი XVIII საუკუნის ბოლოს თავის თეორიას აყალიბებდა, წარმოდგენაც არ ჰქონდა კომპიუტერებსა და გამოთვლით ტექნიკაზე, მაგრამ თანამედროვე გამოთვლითი ტექნიკის საშუალებები ციფრებს ეილერის ენაზე „ესაუბრებიან”.

ბორმა და რეზერფორდმა უმცირეს ნაწილაკებში დაინახეს ის, რასაც ბრუნო და კოპერნიკი ჭოგრიტებითა და ტელესკოპებით აკვირდებოდნენ. თავზე ხელაღებული უნდა ყოფილიყავი, რომ გაგებედა და გეთქვა, ატომსა და სამყაროს ერთნაირი აღნაგობა აქვთო. როგორ უნდა ერწმუნა ყოველგვარი სიახლისკენ ეჭვის თვალით მომზირალ მოყვასს „ზღაპარი” ატომის, ამ თითქმის მისტიკური, თვალით უხილავი ნაწილაკის, აგებულების შესახებ? ძნელად, მაგრამ ბოლოს მაინც ვიწამეთ და მივიღეთ…

სიახლეებისკენ ეჭვის თვალით მზერა მხოლოდ შუა საუკუნეებისთვის როდი იყო დამახასიათებელი; მეოცე საუკუნის დასაწყისში მეხის გავარდნასავით გაისმა აინშტაინის ფარდობითობის თეორია, რომელიც დღეს თითქოს ყველამ ვიცით და მის საილუსტრაციოდ მარტივი მაგალითებიც კი მოგვყავს, მაგრამ, ავტორის თქმისა არ იყოს, „იგი დედამიწაზე ერთ-ნახევარმა ადამიანმა იცის მხოლოდ, საიდანაც ერთი თავად აინშტაინია, ნახევარი კი – დანარჩენი მსოფლიო”.

სულ რამდენიმე წლის წინ ქიმიაში ნობელის პრემია გადაეცა მეცნიერს, რომელიც რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში შეურაცხადად იყო მიჩნეული სამეცნიერო წრეებში. პრესტიჟული ჟურნალები მის ნაშრომებს აღარც კი ბეჭდავდნენ….

უამრავი ასეთი მაგალითის მოყვანა შეიძლება.

…დღეს ყველამ იცის, რომ დედამიწა მრგვალია და მზის გარშემო ბრუნავს, თავდაჯერებულად ლაპარაკობენ ატომებსა და მათ გარშემო მორბენალ ელექტრონებზე, ადვილია ელემენტის რევიზია და მისი სამწყსოს – ელექტრონების დათვლა, აღარ გვაოცებს კოლბებსა და სინჯარებში ორი ნივთიერების შერევისას წარმოქმნილი ფერი, ნალექი, სინათლე თუ სითბო. ამ ელემენტარული საკითხების ცოდნის შემთხვევაში ვიღებთ გონებრივი სიმწიფის ატესტატს, თუმცა არც ერთი ჩვენგანი არ არის ბრუნო და კოპერნიკი, ბორი და რეზერფორდი, ეილერი და აინშტაინი… დღეს მერვეკლასელმა უფრო მეტი იცის, ვიდრე თავის დროზე არისტოტელემ იცოდა, მაგრამ გონიერების საზომად კვლავაც არისტოტელე, პითაგორა და ძმანი მათნი მიგვაჩნია…

მათ მოახერხეს, გაბედეს და კაცობრიობის ისტორიაში პირველად თქვეს ის, რაც მანამდე არავის ეთქვა… პირველ სიტყვას დიდი გამბედაობა სჭირდება, გამბედაობა კი ცოდნას, რეალურ ცოდნას მოაქვს… 

და კიდევ – თმენაა საჭირო. პირველმეუბნე ამრეზით ჭვრეტისთვისაა განწირული… თუმცა დროებით.

ვეტრფით წინსვლას, მაგრამ არ გვიყვარს სიახლები… ჯერ კიდევ მრავლად მოიძებნებიან ისეთები, „მერსედესსა” და „როლს-როისს” „ჟიგული” და „ვოლგა” რომ ურჩევნიათ… სპორტის სასახლე რომ შენდებოდა, ნახევარი თბილისი წუხდა თურმე, ეს უსახური ნაგებობა ქალაქს იერსახეს უკარგავსო…

პედაგოგთა  ატესტაციის  ეფექტური სისტემების  ძიებაში. 

   ქვეყნის განათლების პოლიტიკამ  გარანტიები უნდა შეუქმნას პედაგოგებს, რომ მათ ექნებათ ისეთი სამუშაო პირობები, რომელიც ხელს შეუწყობს პროფესიაში მათ წარმატებას და წაახალისებას. ზოგიერთ ქვეყანაში შეიმჩნევა პედაგოგთა პროფესიიდან  ინტენსიური გადინება  და  ჩნდება კადრების დეფიციტი, ასევე ტრადიციების და გამოცდილების დაკარგვის  საშიშროება. მასწავლებელთა გადინება რასაკვირველია უფრო მაღალია სკოლაში მუშაობის დაწყების პირველ წლებში და მცირდება სამუშაო სტაჟის ზრდასთან ერთად. გამოდის, რომ საზოგადოებრივი თუ კერძო რესურსის დიდი ნაწილი იხარჯება ადამიანების ისეთ პროფესიაში მომზადებაზე, რომელიც როგორც შემდგომში აღმოჩნდება, არ შეესაბამება მათ მოლოდინებს, ან  აღიქმება როგორც  „უმადური”, ან აღმოჩნდება მათთვის რთული ან ერთიც, მეორეც და მესამეც ერთად. 

სწორედ ამიტომ, მნიშვნელოვანია დავეხმაროთ დამწყებ მასწავლებლებს. მნიშვნელოვანია, პროფესიის არჩევის დროს, არსებობდეს ეტაპობრივი პროგრამა, რომელიც გულისხმობს საწყის ეტაპზე სწავლების დატვირთვის შემცირებას და მის თანდათანობით ზრდას, სკოლებში სპეციალურად განსწავლულ კურატორებთან/მენტორებთან მუშაობას და პედაგოგიურ საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან მჭიდრო თანამშრომლობას. სასკოლო განათლების სისტემებმა უნდა შექმნას გარანტიები, რომ პედაგოგთა სკოლებში  განაწილების კრიტერიუმები და პროცესები ისე განისაზღვროს, რომ ახალგაზრდა მასწავლებლები არ ხვდებოდნენ  პრობლემურ და არაპოპულარულ სკოლებში.

მასწავლებლის კარიერული ზრდა  არ შემოიფარგლება ხელფასის ზრდით.

      OECD-ში გაერთიანებულ ქვეყნებში ჩატარებულმა კვლევის – „მასწავლებელთა საკითხი” –  შედეგებმა გვიჩვენა, რომ თუ გვინდა ეს პროფესია მიმზიდველი გავხადოთ  და შევინარჩუნოთ  ეფექტური პედაგოგები, ჩვენი პოლიტიკა არ უნდა შემოიფარგლოს მხოლოდ მათი სამუშაოს ანაზღაურების გაზრდით, თუმცა  ეს ფაქტორი  ძალიან მნიშვნელოვანია.

პედაგოგებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, როგორ ურთიერთობაში არიან ისინი  მოსწავლეებთან და კოლეგებთან, გრძნობენ თუ არა თანადგომას სკოლის ხელმძღვანელობისგან, როგორი სამუშაო პირობები აქვთ და აქვთ თუ არა  თავიანთი პროფესიული უნარ–ჩვევების  განვითარების საშუალება. ამიტომ ზოგ ქვეყნებში სწავლების სრულყოფის პროცესში  განსაკუთრებული აქცენტი მასწავლებლის ატესტაციაზე კეთდება. თუმცა ატესტაცია უპირველეს ყოვლისა მიმართულია კლასში მუშაობის ხარისხის გაუმჯობესებისკენ. ეს არის საშუალება წარმატების აღიარების მისაღწევად. როგორც მასწავლებლისთვის, ასევე სკოლისთვის ატესტაცია ემსახურება პროფესიული განვითარების პრიორიტეტების განსაზღვრას. მათ საფუძველზე შესრულებული სამუშაოსთვის ხდება მასწავლებელთა წახალისება.

აქ აუცილებლად უნდა განვმარტოთ, რა იგულისხმება ამ ტერმინში – ატესტაცია. 

L. attestacio მოწმობა – მოხელის პროფესიული ჩვევების, კვალიფიკაციის, შესაძლებლობებისა და პირადული თვისებების შესაბამისობის შეფასება დაკავებულ (ან დასაკავებელ) თანამდებობაზე წაყენებულ მოთხოვნებთან; 

მუშაკის ცოდნის დონის, კვალიფიკაციის განსაზღვრა, იმის დადგენა, შეესაბამება თუ არა მუშაკის ცოდნის დონე და კვალიფიკაცია მის მიერ დაკავებულ თანამდებობას. მუშაკის შრომის ანაზღაურების კატეგორიების დადგენა მისი კვალიფიკაციის მიხედვით;

დასკვნა, გამოხმაურება მუშაკის საქმიანი თვისებებისა და ცოდნის თაობაზე;

(იხ. Civil ენციკლოპედიური ლექსიკონი: https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=372 )

ამ განმარტებების მიხედვით დღევანდელი სერტიფიცირება ვერ ჩაითვლება კვალიფიკაციის დადგენის სრულყოფილ მეთოდად. წერილში ატესტაციაზე საუბრისას, ვგულისხმობთ მასწავლებლის პროფესიული საქმიანობის მრავალმხრივ, მრავალკომპონენტიან შეფასებას, რომლის საკვანძო ელემენტი არის საგაკვეთილო პრაქტიკაზე დაკვირვება. ატესტაციის მნიშვნელოვანი შედეგი არის მასწავლებლის კარიერული ზრდა, რომელიც ხელფასის ადეკვატურ ზრდასაც გულისხმობს. ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე წერილში ჩვენ გამოვიყენებთ ტერმინს – ატესტაციას და არა სერტიფიცირებას.

პროფესიის მიმზიდველობა მხოლოდ მოიგებს  კარიერული ზრდის  საშუალებების დივერსიფიკაციით. სკოლებს ეს საშუალებას აძლევს, აღიარონ მასწავლებელთა წარმატება პროფესიულ საქმიანობაში, რაც აისახება სკოლის  განვითარებაზე. 

ქვეყნების უმრავლესობაში ის პედაგოგები, რომლებიც მხოლოდ კლასში მუშაობას ამჯობინებენ, შეზღუდული არიან თანამდებობრივი (კარიერული) ზრდის და ახალი უფლებამოსილებების მიღების საშუალებებში. სამსახურში წინსვლა, როგორც წესი, გულისხმობს, რომ ის ნაკლებ დროს ატარებს კლასში და ამით კარგავს სამუშაოთი კმაყოფილების შეგრძნების  მთავარ წყაროს. მათთვისაც კი, ვინც მზად არიან  თავის თავზე  მეტი ფუნქცია აიღონ კლასგარეშე სამუშაოსთვის, არჩევანი არც თუ ისე დიდია.  

ზოგიერთი ქვეყანა ცდილობს პედაგოგებს, მათი ფუნქციების გაფართოებითა, მათ შორის  გადაწყვეტილებების  მიღების უფლებების გზით, პროფესიონალური ზრდის ახალი შესაძლებლობები მისცეს. მასწავლებლებისთვის კარიერული ზრდის უფრო მრავალფეროვანი შესაძლებლობების მიღწევა შესაძლებელია ახალი პოზიციების შექმნის გზით, რომელიც უკავშირდება კლასგარეშე სამუშაოსა და ფუნქციებს, რომლებსაც მივყავართ მეტ ჰორიზონტალურ დიფერენციაციასთან; ასევე  კარიერული საფეხურების შემოღებით, რომელიც ეფუძნება პროფესიული დონის სრულყოფილებას და რომელიც გულისხმობს დამატებით მოვალეობებს, რომელსაც მეტ ვერტიკალურ დიფერენციაციამდე მივყავართ. უკანასკნელის შემთხვევაში ყოველი მომდევნო ეტაპი წინაზე რთულია, მოიცავს მეტ მოვალეობას და ადამიანთა ნაკლები რაოდენობისთვისაა მისაწვდომი. მას თან სდევს  სტატუსის და ხშირად შრომის ანაზღაურების მნიშვნელოვანი ზრდა. იმ ფაქტის აღიარება, რომ სკოლა და პედაგოგები უნდა უმკლავდებოდნენ  მოვალეობების და  ამოცანების საკმაოდ დიდ დიაპაზონს, იწვევს ახალი პოზიციების შემოღების აუცილებლობას, როგორიცაა დამწყები მასწავლებლების და პრაქტიკანტების კურატორი, წარმოებიდან მოწყვეტის გარეშე  სწავლების თანაკოორდინატორი და სასკოლო პროექტების  თანაკოორდინატორი.

სკოლის ხელმძღვანელობაზე აქცენტირება შეიძლება იქცეს მასწავლებელთა წარმატების აღიარებისა და გარკვეული მოთხოვნების დაკმაყოფილების საშუალებად. ამას გარდა კარგად გაწვრთნილ სპეციალისტებს და ადმინისტრაციულ მუშაკებს შეუძლიათ მასწავლებლების დატვირთვის შემცირება. პერსონალის მომზადების უკეთესი მატერიალური ბაზა ხელს შეუწყობს კოლეგიალობის სულის შექმნას განსაკუთრებით გამოცდილი პედაგოგებისთვის, თავიდან ააცილებს მათ პროფესიულ „გადაწვას” და ხელს შეუწყობს სკოლის თანამშრომლებისთვის  მნიშვნელოვანი უნარ–ჩვევების განმტკიცებას.

         როგორც ზემოთ აღვნიშნავდით, პედაგოგები  წარმოადგენენ  სახელმწიფო  მოხელეებს და რიგ  ქვეყნებში ეს სტატუსი დაკავშირებულია მუდმივ დასაქმებასთან. ვიღაცისთვის „მუდმივი” დასაქმების გარანტია კი ხდება სტიმული „მასწავლებლობისთვის”, მაგრამ ეს არაა საკმარისი იმისათვის, რომ პედაგოგები მუდმივად აანალიზებდნენ  თავის უნარებს და  აუმჯობესებდნენ მუშაობას, განსაკუთრებით იქ, სადაც მასწავლებლის მუშაობის და ანგარიშვალდებულების შეფასების მექანიზმები ცუდად მუშაობენ. უწყვეტი მუშაობის სისტემამ ასევე შეიძლება გაართულოს პედაგოგიური კადრების რაოდენობის კონტროლი იმ პერიოდებში, როდესაც  მცირდება მოსწავლეთა რაოდენობა ან იცვლება სასწავლო გეგმა და ეს შეიძლება იმას ნიშნავდეს, რომ დაზარალდება ნაკლები სამუშაო სტაჟის მქონე მასწავლებლების ინტერესები და საერთოდ მათი ინტერესები, ვინც ამ გზაზე ახალბედაა.

       ზოგიერთ ქვეყნებში მასწავლებლები ვალდებულები არიან გარკვეული დროს პერიოდში განაახლონ ან გააგრძელონ  სასწავლო სერტიფიკატების მოქმედების ვადა, ხშირად მათ უნდა დაასაბუთონ, რომ უწყვეტად ეწევიან პროფესიულ განვითარებას, წერენ სამეცნიერო ნაშრომებს, იფართოებენ, იღრმავებენ და იმტკიცებენ ცოდნას. სერტიფიკატის განახლებისთვის შეიძლება საკმარისი იყოს მოწმობა, რომლის მიხედვითაც მოცემული პედაგოგის მუშაობა აკმაყოფილებს დადგენილ მოთხოვნებს. ამ შემთხვევაში სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ის, რომ  მასწავლებლის  მუშაობის  შეფასება იყოს სამართლიანი და გამჭვირვალე, ტარდებოდეს გახსნილად, რომ შეფასების კომისიაში  შედიოდნენ  სათანადოდ მომზადებული და რესურსებით უზრუნველყოფილი მასწავლებლები, სკოლის ხელმძღვანელები და გარე ექსპერტები, ამასთან ერთად მათ რეგულარულად უნდა გაიარონ  ატესტაცია.  

სერტიფიცირების ასეთ სისტემას საფუძვლად უდევს რწმენა, რომ მოსწავლეთა ინტერესებშია ის, რომ მასწავლებლები რომლებიც აგრძელებენ  მაღალ დონეზე მუშაობას უნდა უზრუნველვყოთ დასაქმების გარანტიებით, იმის ნაცვლად, რომ ადმინისტრაციულად  რეგულირდებოდეს დასაქმება შრომის პედაგოგიურ ბაზარზე. პერიოდული განმეორებითი ატესტაცია ასევე იძლევა საშუალებას წახალისდეს სწავლების მაღალი ხარისხი. რიგ ქვეყნებში შემუშავებულია არაეფექტურ სწავლებაზე სამართლიანი და ოპერატიული რეაგირების  მექანიზმები. ამ ქვეყნებში პედაგოგებს  საშუალება აქვთ გაიუმჯობესონ პრაქტიკა და ამისთვის სათანადო დახმარებას იღებენ, მაგრამ თუ ვერ ახერხებენ წარმატების მიღწევას, მათ  ან სხვა ფუნქციებს ავალებენ ან რიცხავენ სასკოლო განათლების სისტემიდან.

პედაგოგთა ატესტაცია და  შრომის ანაზღაურება

     ატესტაციას პირველხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვს პედაგოგთა მუშაობის   ინდივიდუალური მაჩვენებლების და განათლების სისტემის საერთო შედეგების ამაღლებისთვის. ატესტაციის მეთოდების შემუშავება იოლი არ არის, მოითხოვს ანგარიშვალდებულების და  სრულყოფილების ფუნქციების ბალანსს. საკვანძო როლს აქ, რა თქმა უნდა, შეფასების კრიტერიუმები თამაშობს, მათ შორის მოსწავლეთა მოსწრება. ასევე მნიშვნელოვანია, რა დონემდე სრულყოფს მასწავლებელი  თავის პროფესიულ უნარ–ჩვევებს და, რაც მთავარია, რას იძლევა ეს სკოლაში და მთლიანად სისტემაში მუშაობის ხარისხის გაუმჯობესებისთვის. ამგვარად, ექსპერტიზა და ატესტაცია აუცილებელია შევათანხმოთ სისტემის ცვლილების პროცესებთან. თუმცა შეფასების კრიტერიუმები და სრულყოფილების დონეების სწორად განსაზღვრა საკმარისი არაა. ატესტაციის მნიშვნელობა  დამოკიდებულია იმაზე, თუ  როგორ ტარდება ის. 

დღეს ბევრი პედაგოგი ლაპარაკობს, რომ ატესტაციას არ მოაქვს სულ მცირე შედეგიც კი. სკოლების ხელმძღვანელობამ ის მეტად უნდა გამოიყენოს. ის პირდაპირ უნდა უკავშირდებოდეს კარიერულ ზრდას და შესაძლებლობების მრავალფეროვნებას. ცალკე  საკითხია – როგორ და რამდენად დაკავშირებულია ერთმანეთთან პროფესიული მოღვაწეობის შეფასება, კარიერული ზრდა და შრომის  ანაზღაურება. როგორი სისტემაც არ უნდა იყოს არჩეული, აუცილებელია,  ის  სწორად  იყოს  ინტერპრეტირებული და მათი  გამოყენების გზები იყოს გამჭვირვალე.

პედაგოგთა ატესტაციის ეფექტური სისტემების ძიებაში

     ატესტაცია როგორც შემოწმების საშუალება  –  მიუხედავად იმისა უმკლავდება თუ  არა  პედაგოგი  თავის  სამუშაოს  –  ხდება  მისი  მუშაობის  ხარისხის   ამაღლების   საშუალება.

     ბოლო წლებში პედაგოგთა ატესტაციის როლი შეიცვალა. ისტორიულად ისე დადგინდა, რომ  უმრავლეს ქვეყნებში ის შემოიფარგლებოდა ცენტრალიზებულად გათვალისწინებული ნორმების, პოლიტიკური  გადაწყვეტილებების და  დადგენილი მეთოდების  შემოწმებით.  ახლა უმრავლეს  საგანმანათლებლო სისტემაში ფოკუსი იმის მიხედვით გადაადგილდა, თუ როგორ მოქმედებს  მასწავლებელთა  ატესტაცია  სწავლების  შედეგებზე.

     

 ატესტაციის ახალი მეთოდები მიმართულია სწავლების შედეგების გაუმჯობესებისკენ პედაგოგთა პროფესიული განვითარების წახალისებისა და მათი  უფლებამოსილების  დელეგირების გზით…  

         

     ეფექტური მასწავლებლების შენარჩუნება ითვალისწინებს არამხოლოდ იმას, რომ მას ეძლევა შესაძლებლობა, დახმარება და სტიმული სრულყოფილებისთვის და მუშაობის მაღალ დონეზე გაგრძელებისთვის, არამედ იმასაც, რომ არაეფექტური პედაგოგები პროფესიაში არ რჩებიან. თანამედროვე სწავლების პრობლემების შესახებ საზოგადოებრივი დისკუსიის მონაწილეებს შორის არსებობს ჯგუფები, რომლებიც ყურადღებას ამახვილებენ ამ უკანასკნელზე მასწავლებელთა უმრავლესობის რეპუტაციის საზიანოდ. სხვებს არ უნდათ, სერიოზულ პრობლემად აღიარონ  წარუმატებელი პედაგოგების გაცხრილვა.

      პედაგოგთა ეფექტურმა ატესტაციამ შესაძლებელია ხელი შეუწყოს მუშაობის უკეთესი  მეთოდების გამომუშავებას ამა თუ იმ პედაგოგის ძლიერი და სუსტი მხარეების განსაზღვრის  შედეგად მისი შემდგომი პროფესიული განვითარების კუთხით – ამაში მდგომარეობს  მისი სრულყოფილების ფუნქცია. მასში შედის დახმარება მუშაობის მეთოდების შესწავლაში, გააზრებასა და ადაპტაციაში.  

ატესტაცია სკოლის ხელმძღვანელობას შესაძლებლობას აძლევს მოსთხოვოს მასწავლებელს სწავლების შედეგების გაუმჯობესებისთვის შესრულებული სამუშაოები – ამაში მდგომარეობს  მისი  ანგარიშვალდებულების ფუნქცია. 

ატესტაციას, როგორც წესი, მოსდევს სამსახურებრივი წინსვლა და  ანაზღაურების  მომატება, პრემიის გაცემა  და  ზოგიერთ ქვეყანაში –  მასწავლებლების მიმართ  ამა თუ  იმ  სანქციის გამოყენების შესაძლებლობა  გეგმური  მაჩვენებლების შეუსრულებლობის გამო.  ის  ასევე მოიცავს  პედაგოგის  მუშაობის  შეფასებას   კარიერის  საკვანძო ეტაპებზე.

 …მაგრამ  ამ  ორივე  მიზნის   ერთდროულად  მიღწევა  არც თუ  იოლი  ამოცანაა…

        სრულყოფილების და ანგარიშვალდებულების  გაერთიანება ატესტაციის ერთიან პროცესში  ბევრ კითხვებს  სვამს და  სხვადასხვა  მოდელების  ეფექტურობის  შედარებითი კვლევა ჯერ მხოლოდ საწყის ეტაპზეა. მაგ. იმ შემთხვევებში, როდესაც ატესტაცია ორიენტირებულია სკოლაში მუშაობის მეთოდების სრულყოფილებაზე, მასწავლებლები ხალისით საუბრობენ სუსტ მხარეებზე, იმ იმედით, რომ ამ ინფორმაციის წყალობით მიიღებენ უფრო ეფექტურ გადაწყვეტილებებს პედაგოგიურ განათლებასთან მიმართებაში. მაგრამ როდესაც ისინი აწყდებიან ატესტაციის შედეგების გავლენას მათ კარიერასა და ხელფასზე, ნაკლებად საუბრობენ თავიანთი მუშაობის  სუსტ  მხარეებზე, რაც  შესაძლებელია  ნეგატიურად აისახოს  სრულყოფილების ფუნქციის  განხორციელებაზე, რომელიც ექსპერტსა და შესაფასებელს შორის ნდობას ეფუძნება. პრაქტიკაში გამოიყენება სხვადასხვა მიდგომები, რომელშიც ერთმანეთს სხვადასხვა მიზნები და მეთოდოლოგიები უკავშირდება.

  …მოითხოვს  ატესტაციის   წიგნიერ  განხორციელებას.

       ატესტაციის  წარმატების  პირობა დეტალურად მოფიქრებული პროცედურაა. იგულისხმება ბალანსის მიღწევა დაინტერესებული პირების მოთხოვნილებებს, ალტერნატიული გზების ანალიზის  პოლიტიკასა და ყველაზე  სავარაუდო  ზემოქმედებას  შორის და ამ ალტერნატივების განხილვა პროცესის ყველა თანამონაწილეს შორის, იმისათვის რომ  შემუშავდეს გარკვეული კომპრომისი. მიზანი, რომ პედაგოგებმა ატესტაცია და უკუკავშირი დადებითად მიიღონ, სრულიად მიღწევადია. ატესტაციისადმი  პოზიტიური დამოკიდებულების სტიმულირების ერთ-ერთი მეთოდია მასწავლებლების  თანამონაწილეობა   სკოლის  ატესტაციის  პროცესში.

      პედაგოგთა   მუშაობის  შეფასების  მთავარი  კრიტერიუმია – სწავლების  შედეგები; ასევე მნიშვნელოვანია,   რამდენად   კვალიფიცირებულია  მასწავლებელი და  როგორ  სასწავლო  გარემოს  ქმნის ის კლასში…

     იმის მიუხედავად, რომ სწავლების შედეგების გაუმჯობესება მასწავლებლის  მთავარ ამოცანას წარმოადგენს, ამ შედეგების დონე არაა პედაგოგიური მუშაობის ხარისხის  ერთადერთი კრიტერიუმი. OECD-ს  ქვეყნებში  მასწავლებლის  მუშაობას  შემდეგი  კრიტერიუმებით  აფასებენ:

·მასწავლებლის  კვალიფიკაცია, მათ შორის მიღებული  დიპლომები, მუშაობის  სტაჟი, სამეცნიერო  ხარისხები, სერტიფიკატები და  პროფესიული  განვითარების სხვა  მნიშვნელოვანი  მოწმობები;

·როგორ მუშაობს მასწავლებელი კლასში, მათ შორის მისი დადგენილი პროცედურები და გადაწყვეტილებები, მოლოდინები და პიროვნული მახასიათებლები, ასევე  მოსწავლეებთან  ურთიერთობის  სტრატეგიები  და მეთოდები;

·მასწავლებლის ეფექტურობის დონე, რომელიც იმის მიხედვით  ფასდება, თუ რამდენადაა მოსწავლის მოსწრების დონე დამოკიდებული მის ძალისხმევაზე, ასევე ტესტირებაზე, რომელიც აჩვენებს მის ცოდნას საკუთარ საგანსა და  ზოგადად პედაგოგიკაში.

 

მასწავლებლის კვალიფიკაციის შეფასებას სხვადასხვა ქვეყანაში სხვადასხვა კრიტერიუმი აქვს. მათ  შორისაა  მოსწავლეთა ტესტირება, ექსპერტების დასწრება  გაკვეთილებზე, პედაგოგის მოსწავლესთან, კოლეგებთან, სკოლის ადმინისტრაციასთან  მუშაობის  შეფასება, თვითშეფასება, მასწავლებლებთან ინტერვიუ და მათი პორტფოლიო, მშობელთა შეფასება, პროფესიულ მოთხოვნებთან შესაბამისობის ტესტები და შეფასების სხვა ირიბი  მეთოდები.

      …საკვანძო  მოთხოვნა შესაბამისობაში უნდა მოდიოდეს სკოლის სისტემის მიზნებთან.

     ატესტაციის დროს გამოყენებული შეფასების კრიტერიუმები აუცილებელია  თანხმობაში მოდიოდეს განათლების სისტემის და კონკრეტული სკოლის მიზნებთან. სკოლის ატესტაციის კრიტერიუმების პედაგოგთა ატესტაციის კრიტერიუმებთან და უკუკავშირთან ერთ სისტემაში ჩამოყალიბება, საშულებას იძლევა წარმოჩინდეს პოლიტიკური მიზნების მნიშვნელობა სკოლის დონეზე და შეიქმნას სტიმულები მასწავლებლებისა და დირექტორებისთვის  ამ  მიზნის  მისაღწევად.                 

სტატია მომზადდა „Building a high-quality teaching profession. Lessons from around the world”-ის მიხედვით

რედაქტირება გაუკეთა კახა ჟღენტმა

გამოყენებული ლიტერატურა:

1.Building a High-Quality Teaching Profession Lessons from around THe worLd – https://asiasociety.org/files/lwtw-teachersummit.pdf

2.https://www.oecd.org/education/school/programmeforinternationalstudentassessmentpisa/47506177.pdf

3.«Учитель как специалист высокой квалификации: построение профессии.Уроки со всего мира» – Вопросы образования.2011

 დე ბონოს კოგნიტური კვლევის (CORT)  პროგრამის ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო და პოპულარულ მეთოდს წარმოადგენს ე.წ. „ ექვსი მოაზროვნე ქუდი”. ეს არის  მარტივი და ეფექტიანი მეთოდიკა, რომელიც წარმატებით გამოიყენება სკოლებსა და სხვადასხვა ორგანიზაციებში. ისწავლო აზროვნება-ეს ნიშნავს შეცვალო შენი აღქმა, შეცვალო შენი აზროვნების ნაკადის მიმართულება, განავითარო  უნარი-თვითონვე შეიცვალო სიტუაციისა და მოთხოვნების შესაბამისად, „იმუშაო  თავით”. ამ მეთოდის მიხედვით, აზროვნება ექვს სხვადასხვა რეჟიმად იყოფა. თითოეულ რეჟიმს საკუთარი ფერის ქუდი შეესაბამება.. რატომ მაინცდამაინც ქუდი? დე ბონოს სურდა, ადვილად დასამახსოვრებელი მოდელი შეექმნა და ამისათვის მოძებნა ეს ხატოვანი მეტაფორა. ინგლისურ ენაში ქუდი საქმიანობის ტიპთან ასოცირდება – პოლიციელის, მოსამართლის, ფოსტალიონის ქუდი და ა.შ. გამოთქმა „ვინმეს ქუდის დახურვა” ამა თუ იმ კონკრეტული საქმიანობის დაწყებას ნიშნავს. დე ბონოსთვის ეს იმას  გულისხმობს, რომ როდესაც ადამიანი გარკვეული ფერის ქუდს იხურავს, ამით აზროვნების იმ ტიპს ირჩევს, რომელიც კონკრეტულ ქუდთან არის ასოცირებული. რეალობაში შეიძლება  ქუდები საერთოდ არ გამოიყენო, თუმცა ტრენინგებსა და გაკვეთილებზე მათ (ან სხვა სიმბოლოებს-ჟეტონებს, პლაკატებს, ფერად დროშებს და სხვა) იყენებენ კიდეც. ჩემს წარმოსახვაში ეს ქუდი არ არის ე.წ.”ცილინდრი”, ის უფრო საწოლში დასახური ქუდია- გრძელ მსხვილ ძაფზე დაკიდებული პომპონით-წერს დე ბონო. აზრის გადამამუშავებელი 6 ქუდი საშუალებას გვაძლევს ოსტატურად ვუხელმძღვანელოთ აზრების ორკესტრს, ქუდების ცვლით შეგვეძლება ჩვენი ინიციატივით აზროვნებას მიმართულება შევუცვალოთ. ეს კიდევ ერთი სიკეთეა, რაც გადაგვაჩვევს „აზრების ჩვენეული ხარშვის” ხერხებს, სხვაგვარად შეგვახედებს პრობლემებს ანუ მიგვაჩვევს ფიქრს. მეთოდის ღირსება ისაა, რომ  რეალური შანსი გვეძლევა ვითამაშოთ  სხვადასხვა როლი, სხვადასხვა პოზიციიდან განვიხილოთ მოვლენა, სხვადასხვა ასპექტები გავაცნობიეროთ, გავავარჯიშოთ ყურადღების გადანცვლების უნარი. ყოველივე ეს კი საშუალებას გვაძლევს მოვლენა განვიხილოთ მრავალმხრივ, მივაღწიოთ შეთანხმებას მოლაპარაკებებში, დავუთმოთ, მოვეთათბიროთ, რჩევა მივცეთ და მივიღოთ კიდეც, დავემორჩილოთ წესებს და სხვა. მთელ მსოფლიოში არსებობენ სერტიფიცირებული ტრენერები, რომლებიც ამ მეთოდიკას ასწავლიან.  ასევე არსებობს სპეციალური კურსი მოსწავლეთათვისაც და ყველა სხვა დაინტერესებულ პირთათვის. 

1.ემოციები. ძალიან ხშირად გვირჩევნია, საერთოდ არაფერზე ვიფიქროთ და მხოლოდე მოციებს დავეყრდნოთ.

2.უსუსურობა, უმწეობა. ზოგჯერ არაადეკვატურობის განცდა გვეუფლება-არაფერი ვიცი, არ შემიძლია ამაზე ფიქრი; არ ვიცი როგორ მოვიქცე

3. დაბნეულობა, გაურკვევლობა. ვცდილობთ ყველაფერზე ერთდროულად ვიფიქროთ და, შედეგად, უფრო მეტად  ვიბნევით. „აზროვნების ექვსი ქუდი” ამ სიძნელეების გადალახვის მარტივი და პრაქტიკული მეთოდია.

აზროვნების ერთ-ერთი ძლიერი დამაბრკოლებელია ჩვენი საკუთარი ეგოა, რომელიც სიტუაციის ობიექტურ შეფასებაში გვიშლის ხელს. როლური თამაში, რომელშიც ექვსი ქუდის მეშვეობით ვებმებით, განზე გადგომასა და აზროვნების ეგო-სგან გათავისუფლებაში დაგვეხმარება:

განვიხილოთ მეთოდის გამოყენების ერთი ასეთი კონკრეტულად ხერხი: მოსწავლეებს შევთავაზოთ პრობლემური სიტუაცია, მაგრამ ისეთი, რომლის გადაჭრაც შესაძლებელია. სიტუაცია განიხილება სხვადასხვა პოზიციიდან, მოსწავლეები იყოფიან 6 ჯგუფად და განლაგდებიან ერთმანეთისგან მოშორებით, რათა იმსჯელონ. ამის შემდეგ წამყვანი კითხულობს ამბავს (შესაძლებელია მონაწილეებს დაურიგდეთ დაბეჭდილი ტექსტიც) . ქუდის არჩევა ხდება შემთხვევითი პრინციპით ( თუ ორი ჯგუფის ინტერესი ერთმანეთს დაემთხვა, უნდა მოხდეს შეთანხმება).

რას გამოხატავს თითოეული ქუდი?

1.თეთრი-ეს ქუდი გულისხმობს ინფორმაციაზე კონცენტრირებას, იგი მონაწილეს ასწავლის მიუკერძოებელი იყოს ფაქტების, ციფრების, მოვლენების წინაშე, გათავისუფლდეს ემოციებისგან, რომლებიც, როგორც ცნობილია, „გონების დაბინდვას” იწვევს. თეთრი ქუდის მატარებელი ადამიანი მიუკერძოებელი და ობიექტურია, კომპიუტერს ემსგავსება და ცივი გონებით ცდილობს ციფრების, ფაქტების და სხვა ობიექტური ინფორმაციის მოწოდებას. ამ ქუდის ტარება არც ისე იოლია, რადგან ადამიანს მოუწევს მთლიანად დაწმინდოს თავისი მსჯელობა ნებისმიერი ემოციისა და დაუფიქრებელი წინადადებებისგან.

მასთან დაკავშირებული კითხვებია: 

·რა მონაცემები გვაქვს?

·რა მონაცემები გვჭირდება?

·რა მონაცემები არ არის საკმარისი?

·სად და როგორ მივიძიოთ საჭირო ინფორმაცია?

2.წითელი ქუდი-ეს ქუდი გვეხმარება თავისუფლად გამოვხატოთ ემოცია, გრძნობები, წინათგრძნობა, ვენდოთ ინტუიციას-რას გვკარნახობს ის, გვეხმარება მოვლენა დავინახოთ ნათელ ფერებში. ამით იქმნება ემოციური რეაგირებისთვის პირობები, წითელ ქუდში თავს უფლებას ვაძლევთ, ემოციები ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე გამოვხატოთ-ღიად და გულწრფელად. გრძნობა არ საჭიროებს დასაბუთებას. წითელ ქუდს შედარებით იშვიათად და მოკლე დროით (სულ რამდენიმე წუთით) იხურავენ, იმისათვის, რომ ემოციები გამოხატონ და „ორთქლი გამოუშვან”.

მასთან დაკავშირებული კითხვებია:

·რას ვგრძნობ ამჟამად?

·რას მკარნახობს ინტუიცია?

·რას მეუბნება „შინაგანი ხმა”?

3. შავი- ეს ქუდი გვეხმარება დავინახოთ მოვლენის სუსტი მხარე.  შავი ფერი პესიმიზმის, პირქუშობისა და არაკეთილმოსურნეობის სიმბოლოა. შავი ქუდის მატარებელი ადამიანი ნებისმიერ ინფორმაციას ეჭვის თვალით უყურებს, ეძებს უარყოფითს, მცდარს, სუსტ ადგილებს, ნაკლოვანებებს. მისი ყველა შენიშვნა აუცილებლად უნდა დასაბუთდეს! ის ეხმარება ადამიანს მოვლენის, პრობლემის  ნეგატიური მხარეების, რისკების  გაცნობიერებაში. შავი ქუდის მისიაა აღმოაჩინოს   რაც შეიძლება მეტი „სარისკო ზონა”. 

  მასთან დაკავშირებული კითხვებია:

·მართლა ასეა? რა პრობლემები შეიძლება წარმოჩინდეს?

·რა  სირთულეები შეიძლება  განჩნდეს?

· რა უარყოფითი შედეგები მოჰყვება ჩვენს ჩანაფიქრს?

·რას უნდა მიექცეს ყურადღება?

·რაშია  მდგომარეობს  საშიშროება, გამოვა კი ისე, როგორც ჩაფიქრებულია?

4.ყვითელი-ეს ქუდი გვეხმარება ძლიერი მხარეების იდენტიფიცირებაში, რესურსების მოძიებაში,  სიტუაციის „პლუსების” გაცნობიერებაში. ყვითელი ფერი მზის ფერია. მისი თბილი და ოპტიმისტური სხივები ადამიანში იმედსა და პოზიტიურ აზროვნებას აღვიძებს. ყვითელი ქუდი შავის ანტაგონისტია, ის გვეხმარება, დავინახოთ სარგებელი და მოვლენათა დადებითი მხარეები. ყვითელი ქუდის მქონე ადამიანი ოპტიმისტი ხდება და ნებისმიერ სიტუაციაში პოზიტიური პერსპექტივების აღმოჩენას ცდილობს, თუმცა, მისი ხედვა აუცილებლად უნდა დასაბუთდეს.  ეს ქუდი შავზე უფრო რთული სატარებელია, მაგრამ ღირს!

მასთან დაკავშირებული კითხვებია:

·რა სარგებელს  მოგვცემს ამგვარი გადაწყვეტილება? რაშია  მისი ღირებულება?

·რა დადებითი მხარეები აქვს და რატომ ღირს ამის გაკეთება?

·შეიძლება თუ არა მისი ცხოვრებაში განხორციელება ?

5. მწვანე-ეს ქუდი საშუალებას გვაძლევს გავააქტიუროთ შემოქმედებითი აზროვნება, განვახორციელოთ არასტანდარტული მიდგომები, ამოცანის გადასაჭრელად მოვიძიოთ ახალი ხერხები და მეთოდები, წინადადებები, ახალი გზები და ალტერნატიული  გადაწყვეტილებები. მწვანე ფერი ბუნების, ნორჩი ყლორტების, სიუხვისა და მოსავლიანობის ფერია. მწვანე ფერის ქუდი შემოქმედებითი საწყისისა და ახალი იდეების სიმბოლოა. ადამიანი, რომელიც მწვანე ქუდს იხურავს, ახალი იდეების, ახალი გადაწყვეტების ძიებას იწყებს. 

მასთან დაკავშირებული კითხვებია:.

·რა შემოქმედებითი იდეები არსებობს?

·რა  და როგორი უნდა იყოს სამოქმედო სტრატეგია?

·რა შესაძლო ალტერნატევები არსებობოს?

·როგორ გადავლახოთ სირთულეები, რომელიც შავმა ქუდმა აღმოაჩინა?

·რა ახალი მიდგომების გამოყენებაა შესაძლებელი?

6.ლურჯი- ლურჯი ფერის ქუდის მქონე ადამიანი პროცესის ფასილიტატორია, იგი აზროვნების პროცესს მართავს, მიღწევებს აჯამებს და შემდგომ მიმართულებებს სახავს, გვეხმარება ვიპოვოთ საზრისი იმაში, რასაც ვაკეთებთ, პროდუქტიულად ვმართოთ აზროვნების პროცესი, განვაზოგადოთ დაგროვილი გამოცდილება. მაგ. ლურჯი ქუდის დამსახურებაა, რომ მაგ. სამუშაო შეხვედრებზე პრობლემის ჯგუფური განხილვის დროს ყველა მონაწილე ერთიანი მიზნისკენ მიისწრაფვის, ის დირიჟორივით მართავს პროცესს-დანარჩენი ქუდების ორკესტრს, იძლევა ამა თუ იმ ფერის ქუდის დახურვის განკარგულებებს. საკითხის განხილვის ბოლო ეტაპზე  ეს ქუდი გამოსავლის ძიებში ეხმარება გუნდს ცდილობს კონკრეტული პრობლემა ჩართოს გლობალურ კონტექსტში (ეკონომიკა, ეკოლოგია, პოლიტიკა, კულტურა…), ფილოსოფიურად იქნეს გააზრებული მოვლენა. ეს არის აზროვნების ორგანიზაციისათვის განსაზღვრული რეფლექსური ქუდი..

მასთან დაკავშირებული კითხვებია: 

·რით დავიწყოთ?

·რა არის დღის წესრიგში?

·რა მიზნები გვაქვს?

·რა ქუდები გამოვიყენოთ?

·როგორ შევაჯამოთ?

·რას მივაღწიეთ?

·რა არის  შემდეგი ნაბიჯები?

მთავარი წესები, რომლებიც უნდა დავიცვათ ასეთია:1. დისკუსიის დროს დაუშვებელია ერთდროულად ორი ფერის ქუდის დახურვა. 2. მუდმივად უნდა ვაკონტროლოთ საკუთარი თავი-ვასრულებთ კი დაკისრებულ როლს?

არსებობს ქუდის მორგების 2 ხერხი: 1. შეიძლება რაიმე საკითხზე დისკუსიის პროცესში  მასწავლებელმა მოსწავლეებს სთხოვოს ალტერნატივების ძიების პროცესში  მოირგონ მაგ. მწვანე ქუდი 3 წთ განმავლობაში. ამ მომენტში ყველა ფიქრობს ახალ ალტერნატივაზე. 3 წთ შემდეგ დისკუსია გრძელდება, შემდეგ შესაძლებელია „ შავი ქუდის დრო დადგეს-როცა სირთულეებზე და საშიშროებებზე კონცენტრირებაა საჭირო და ა.შ. მეთოდის ასეთი გამოყენების შემთხვევაში  მოსწავლეები პარალელურად ფიქრობენ  და არ უპირისპირდებიან ერთმანეთს.

2.კვლევითი დანიშნულებით ქუდები შეიძლება გამოყენებული იქნას ერთი მეორეს მიყოლებით-ჯერ შეირჩევა პირველი ქუდი, როდესაც ეს ეტაპი ჩაივლის, შემდეგ მეორე. ვიდრე მოსწავლეები ამ მეთოდის გამოყენებაში გავარჯიშდებიან, აუცილებელია წინასწარი მოლაპარაკება იმის შესახებ  თუ როგორ განვითარდება სიტუაცია. არ არსებობს რაიმე განსაზღვრული თანამიმდევრობა რომელი ქუდი, რის შემდეგ გამოიყენება. ის იცვლება სიტუაციის მიხედვით. უმეტესად საკითხს იწყებს და ამთავრებს ლურჯი ქუდი.

დე ბონო, გვაფრთხილებს, რომ ქუდები, რასაკვირველია,  ადამიანების კლასიფიცირების მეთოდი არ არის. მართებული არაა, ადამიანს უთხრა, რომ ის „შავქუდიანი კრიტიკოსია”, ან რომ ის „მხოლოდ წითელ ქუდს იყენებს”. შესაძლოა, ეს არც ისე შორს იყოს რეალობისგან, მაგრამ ექვსი ქუდის მეთოდის მიზანი განსხვავებულია: საჭიროა ვცადოთ, რომ ნებისმიერმა ადამიანმა აზროვნების ექვსივე რეჟიმი მოსინჯოს, ანუ აზროვნების ექვსივე ქუდი მოიზომოს.

არსებობს მიზეზთა წყება, რის გამოც მეთოდი ასე ფართოდ გავრცელდა:

1.ეს არის  ტრადიციული  დასავლური (დაპირისპირებულ მხარეთა) დისკუსიის ალტერნატივა;

2.ის შეიძლება გამოყენებული იქნას სხვადასხვა კულტურაში, ისეთშიც კი, რომლებსაც დასავლური დისკუსიის წარმოების ტრადიცია არ გააჩნიათ;

3.ის უფრო მეტად შემოქმედებითია და კონსტრუქციული, ვიდრე ტრადიციული დისკუსია;

4.ის უფრო ენერგიულია და ნაკლები დრო სჭირდება (კვლევებმა აჩვენა, , რომ საკითხის განხილვის დრო 75% მცირდება);

5.ის ადამიანებში ავლენს  მათ ყველა საუკეთესო თვისებას;

6.ის  ადამიანს საშუალებას აძლევს ყველაფერი გულდასმით და თანამიმდევრობით გაიაზროს და არ იფიქროს  ერთდროულად მრავალ ასპექტზე

7.ის ახდენს აზროვნების აბსტრაჰირებას მე-ს და პოლიტიკისგან;

8.ის „პარალელური” აზროვნებაა, რაც უზრუნველყოფს  წინსვლას, მაშინ  როცა ტრადიციული ხერხები არაადექვატურია და უშედეგო;

9.ის ადვილი სასწავლია;

10.ის პრაქტიკულია. 

საშინაო დავალება, მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის ზოგადი განათლების საფეხურზე, სწავლების სავალდებულო ნაწილია. მისი შესრულება მოსწავლეთა ყოველდღიური პასუხისმგებლობაა. თუმცა არის ქვეყნებიც, სადაც საშინაო დავალება იკრძალება ან იზღუდება ქვეყნის საგანმანათლებლო პოლიტიკით, ან რეგულირდება შიდა-სასკოლო პოლიტიკით. 

რამ განაპირობა საშინაო დავალების ფენომენისადმი ამდენად განსხვავებული დამოკიდებულება სხვადასხვა ქვეყნის სასკოლო განათლების სისტემაში? საშინაო დავალების რა სახეებს ვხვდებით? არსებობს თუ არა ისეთი მიდგომები, რომლებსაც გამოკვეთილად დადებითი გავლენა შეიძლება ჰქონდეს სწავლის ეფექტიანობაზე? რა მტკიცებულებებს გვთავაზობს ჩატარებული კვლევები? გვაქვს თუ არა საკმარისი მტკიცებულებები სწორი გადაწყვეტილებების მისაღებად? 

პირველ რიგში, განვსაზღვროთ, თუ რა ასპექტებზე შეიძლება მოახდინოს გავლენა საშინაო დავალებამ. მოსწავლის დაინტერესება, მოტივაცია, დამოუკიდებლად მუშაობის უნარი, პასუხისმგებლობის გრძნობა, კლასგარეშე მუშაობის უნარი და ცოდნის გამყარება/აპლიკაცია/რეალურ კონტექსტში წარმოდგენა, საგაკვეთილო პროცესში მონაწილეობა და ჩართულობა _ აი, ის ასპექტები, რომლებზეც საშინაო დავალებამ როგორც დადებითი, ისე უარყოფითი გავლენა შეიძლება მოახდინოს. საშინაო დავალების უარყოფითი გავლენა შეიძლება გამოიხატოს მოსწავლეების მიერ გადაწერასა და პლაგიარიზმში.  

მასწავლებლისთვის საშინაო დავალება შესწავლილი მასალის გამყარების, სასწავლო გეგმის სრულყოფილად დაფარვის, ჯგუფის პროგრესის შეფასების ეფექტური საშუალება შეიძლება იყოს, თუმცა, მეორე მხრივ, ის დამატებით სამუშაო საათებად, თავსატეხად და მოსწავლეების უკმაყოფილების საბაბად შეიძლება გადაიქცეს. საშინაო დავალების გამო, ალბათ, არაერთ მოსწავლესა და მშობელს შორის, ან მასწავლებელსა და მშობელს შორის წარმოშობილა კონფლიქტი. დადებით ჭრილში, მშობლისთვის საშინაო დავალება შეიძლება განვიხილოთ შვილის აკადემიური პროგრესის მონიტორინგის, სასწავლო პროცესში ჩართვის შესაძლებლობად. საშინაო დავალება მშობელს ინფორმაციას აწვდის ბავშვის აკადემიური განვითარების, მის წინაშე მდგომი სირთულეების და მისი წარმატებების შესახებ. 

განათლების სპეციალისტებს, ექსპერტებსა და პოლიტიკის შემმუშავებლებს შორის აზრთა სხვადასხვაობას ვხვდებით. საშინაო დავალების თემაზე ჩატარებული კვლევების შედეგებიც განსხვავებულია. ერთნი თვლიან, რომ საშინაო დავალება მოსწავლეთა შორის უთანასწარობის გამძაფრებას უწყობს ხელს, რადგან დაბალი სოციალური ფენების წარმომადგენელ ბავშვებს იმის შესაძლებობა არ აქვთ, რომ მშობლები დაიხმარონ დავალების შესრულებაში, არ აქვთ იზოლირებული და კომფორტული სამუშაო სივრცე სახლში, ტექნოლოგიური საშუალებები (კომპიუტერი/ინტერნეტი), რომელთა გამოყენებასაც, დღეს, ხშირად ითვალისწინებს საშინაო დავალების ფორმატი. ექსპერტთა მეორე ნაწილი კი მიიჩნევს, რომ საშინაო დავალება სწორედ მოსწავლეების ინდივიდუალური შესაძლებლობების გამოვლენის, ინდივიდუალური მუშაობის სწავლის და მოსწავლის მიერ მუშაობის სასურველი ტემპის შერჩევის შესაძლებლობებს გვთავაზობს. 

ინგლისში ეროვნული სასწავლო გეგმით არის განსაზღვრული საშინაო დავალებისთვის რეკომენდებული საათები. უელსში თვლიან, რომ საშინაო დავალების მოცულობა ეროვნული პოლიტიკით რეგულირებული კი არ უნდა იყოს, არამედ უნდა შემუშავდეს თითოეული სკოლის მიერ. საფრანგეთში მიმდინარე წლამდე დამკვიდრებული იყო კვირაში 4-დღიანი სასწავლო კვირა (8:30-დან 16:30-მდე). ახალი საგანმანათლებლო სტრატეგიის მიხედვით, იგეგემება 5-დღიან სწავლაზე გადასვლა და საშინაო დავალების გაუქმება. ამ გადაწყვეტილების მიზეზად ხელისუფლება მოსწავლეების უთანასწორო მდგომარეობას ასახელებს. იმ ბავშვებისთვის, რომელთაც სახლში სამუშაო პირობები ან მშობლის დახმარება არ აქვთ, საშინაო დავალება არა ცოდნის გაღრმავების, არამედ აკადემიური რეგრესის წყარო ხდება. ამდენად, საფრანგეთში, ახალი გადაწყვეტილების მიხედვით, დავალებებს მოსწავლეები სკოლაშივე, აკადემიური საათების დასრულების შემდეგ, დამხმარე გაკვეთილებზე შეასრულებენ. 

ბევრ ქვეყანაში დაწყებით კლასებში საშინაო დავალებას არ აძლევენ. კვლევის შედეგები გვიჩვენებს, რომ უმცროსკლასელი მოსწავლეები დავალებისგან ვერ იღებენ სარგებელს (კუპერი, 2001). ამ გავრცელებული მიდგომისაგან განსხვავებით, გერმანიაში პირველივე დღიდან აქვთ ბავშვებს საშინაო დავალება შესასრულებელი. თუმცა აქვე ისიც უნდა აღვნიშნოთ, რომ მიმდინარე წელს რამდენიმე სკოლამ გერმანიაში საშინაო დავალება აკრძალა. იაპონიაში აკადემიური სწავლება დღეში 6 საათს გრძელდება, საზაფხულო არდადეგები 6-კვირიანია, ხოლო ზამთრის არდადეგები – 2-კვირიანი. იაპონელ მოსწავლეებს დავალება ყოველდღიურად აქვთ შესასრულებელი, არდადეგების პერიოდის ჩათვლით. აშ.შ.-ში საშინაო დავალება მხოლოდ 1950-იან წლებში გახდა სავალდებულო.  მისი შემოღება ცივ ომს უკავშირდება. სკოლის მოსწავლეების მიმართ მოლოდინები გაიზარდა და ქვეყანამ მიზნად დაისახა რუსული სკოლების აკადემიური მიღწევებისთვის გადაეჭარბებინა. საშინაო დავალების სავალდებულო ხასიათი დღემდე შენარჩუნებულია. 2007 წლის კვლევამ გამოავლინა, რომ საშინაო დავალების მოცულობა იზრდება და ამჟამად მისი შესრულება, საშუალოდ, დღეში სამ საათზე მეტ დროს მოითხოვს.

საშინაო დავალების ტიპები და მათი ეფექტურად გამოყენება 

საშინაო დავალების ეფექტურობის განსაზღვრაში დიდ როლს ასრულებს მასწავლებლის მომზადება და საშინაო დავალებების შედგენის, გამოკითხვის და შეფასების მეთოდოლოგიის ცოდნა. 

განასხვავებენ აკადემიური და არააკადემიური ტიპის საშინაო დავალებებს. პირველ კატეგორიას განეკუთვნება: განმამტკიცებელი, მოსამზადებელი, სააზროვნო, ინტეგრირებული და შემოქმედებითი ტიპის საშინაო დავალებები. ხოლო არააკადემიური დავალებების კატეგორიაში ერთიანდება პიროვნული და სოციალური თვისებების და უნარ-ჩვევების განმავითარებელი დავალებები.

აკადემიური საშინაო დავალების სახეები:

განმამტკიცებელისაშინაო დავალება ყველაზე ფართოდ გამოიყენება და კლასში შესწავლილი მასალის გამეორება-განმტკიცებას ემსახურება. მოსწავლეს შეიძლება დაევალოს დამატებითი ფაქტების, ცხრილების, მწკრივების და სერიების, მათემატიკური ფორმულების, ფიზიკის კანონების, გეოგრაფიული მდებარეობების და ა.შ. დამახსოვრება. 

მკვლევარების მოსაზრებით, ყველაზე ეფექტურია ისეთი განმამტკიცებელი დავალებები, რომლებიც ახალი მასალისა და მოსწავლის პირადი გამოცდილების დაკავშირებას უზრუნველყოფს. მაგალითად, თუ მოსწავლეებმა ასტრონომიის გაკვეთილზე ისწავლეს დიდი დათვის თანავარსვლავედი, ეფექტური იქნება დავალება, რომლის ფარგლებშიც, მათ სხვადასხვა სურათზე უნდა ამოიცნონ ეს თანავარსკვლავედი. ასეთივე ტიპის იქნება დავალებები, რომლებიც ამბის, მოთხრობის დაწერას, მშობლებისგან ინტერვიუს აღებას, ოჯახის სხვა წევრებისთვის ახალი მასალის სწავლებას გულისხმობს. 

განმამტკიცებელი დავალებები ახალი ცოდნის გამყარებას და კონკრეტულ უნარ-ჩვევაში დახელოვნებას ემსახურება. 

მოსამზადებელი საშინაო დავალება, ტრადიციულად, შეიძლება გულისხმობდეს: საკითხავი მასალის გაცნობას და საბიბლიოთეკო ან ინტერნეტ კვლევას, პრეტესტის დაწერას, ახალი ამბების მოსმენას, კლასში მისატანად სხვადასხვა ნივთის მოპოვება-მომზადებას, ახალ თემატიკაზე შეკითხვების განხილვას. ამ ტიპის დავალებები უფრო მეტად უფროს კლასებში და ჰუმანიტარულ დისციპლინებში გამოიყენება, თუმცა ზუსტ და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებში ლაბორატორიული მუშაობის მოსამზადებელ ეტაპზეც შეიძლება შეგვხვდეს.   

მოსამზადებელი საშინაო დავალებების მთავარი მიზანია, მოსწავლე შეემზადოს ახალი ცნებების და მასალის გასაცნობად, მოხდეს მისი მოტივირება. 

სააზროვნო ტიპის საშინაო დავალება მიღებული ცოდნის განმტკიცების და უნარ-ჩვევების ათვისების შემდეგ, მის ახალ კონტექსტში ან ახლებურად გამოყენებას გულისხმობს. სააზროვნო დავალებებს შორის ყველაზე გავრცელებულია საგანში მიღებული ცოდნის გამოყენება რეალური პრობლემების გამოსაკვლევად და გადასაჭრელად. ასევე, სააზროვნო დავალების ფარგლებში, შესაძლოა განხორციელდეს თეორიული მსჯელობა პრობლემისა და ჰიპოთეზების გარშემო. ამ ტიპის დავალებები შედარებით რთულია და მათი შესრულება მეტ მოსამზადებელ დროს მოითხოვს. 

ინტეგრირებული დავალება, სააზროვნო საშინაო დავალების მსგავსად, ამოცანების, პრობლემების გადაჭრის, ჰიპოთეზის განხილვის, შედარებითი და ისტორიული ანალიზის, მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის მოძებნის სახით შეიძლება წარმოადგინოს მასწავლებელმა. ინტეგრირებული დავალების არსი იმაში მდგომარეობს, რომ მის შესასრულებლად მოსწავლემ სხვადასხვა უნარ-ჩვევა ან სხვადასხვა საგანში მიღებული ცოდნა უნდა გამოიყენოს.  

შემოქმედებითი ტიპის საშინაო დავალებებს განეკუთვნება ისეთი დავალებები, როგორიცაა: წიგნის ანალიზი, სემესტრული თემა, კვლევითი პროექტი. ასეთი დავალებები გრძელვადიანია და კვირების ან თვეების განმავლობაში გრძელდება. შემოქმედებითი დავალებების მიზანია, მასწავლებელმა მოსწავლისგან მიიღოს ინდივიდუალური და ორიგინალური პროდუქტი. 

აკადემიური სახის საშინაო დავალებებს შორის ყველაზე გავრცელებულია განმამტკიცებელი და მოსამზადებელი დავალებები. ამის ერთ-ერთი საფუძველი ალბათ ის გახლავთ, რომ ახალი მასალის 50%-იანი ხარისხით განმტიცებას ახალი ცოდნისა და უნარ-ჩვევების ოთხჯერ გავრჯიშება მაინც სჭირდება, ხოლო ცოდნის 80%-იანი ხარისხის მიღწევას _ 24-ჯერ გავარჯიშება. გარდა ამისა, ამ ტიპის დავალებები, როგორც წესი, წინასწარ გაწერილია სახელმძღვანელოებში და შესაბამისად, მათ შედგენაზე მასწავლებელს დამატებითი დრო არ ეხარჯება. შემოქმედებითი, ინტეგრირებული და სააზროვნო დავალებები კი, ძირითადად, მასწავლებლის მოსაფიქრებელი და შესადგენია. მათი შედგენისას მას შეუძლია, თავისუფლად გაითვალისწინოს მოსწავლეთა ინტერესები, მათი ცოდნის დონე, სოციალური ფონი და ა.შ. 

არააკადემიური საშინაო დავალებები: ქცევითი უნარ-ჩვევების განვითარების მიზნით, მასწავლებელმა არაკადემიური და აკადემიური დავალებების სინთეზი შეიძლება მოახდინოს. მაგალითად, თუ მოსწავლეს ლიტერატურის გაკვეთილზე ევალება პერსონაჟის ანალიზი, ეს ხელს უწყობს როგორც სასწავლო მასალის ათვისებას, ასევე ქცევითი ნორმების განხილვა/განსაზღვრასაც. მოსწავლეთა შორის გუნდური მუშაობის დანერგვის მიზნით, მასწავლებლები ჯგუფურ პროექტებს, პრეზენტაციებს და საველე გასვლებს იყენებენ. მოსწავლეებსა და მშობლებს შორის კომუნიკაციის გასაუმჯობესებლად და სასწავლო პროცესში მშობელთა ჩართულობის ასამაღლებლად ინიშნება მშობელთა ინტერვიუები სხვადასხვა საკითხზე. სამოქალაქო აქტივობის ასამაღლებლად მასწავლებელმა მოსწავლეები შეიძლება ჩართოს მოხალისეობრივ საქმიანობაში, მოიწვიოს თემის ლიდერები (მეცნიერები, პედაგოგები, ხელისუფლების წარმომადგენლები, ექიმები) საზოგადოებისთვის აქტუალურ თემებზე მსჯელობის მიზნით. 

არააკადემიური სახის დავალებების ზემოქმედება სასწავლო პროცესზე კვლევის საგანი ჯერ არ გამხდარა და ამდენად, მათი გავლენა მოსწავლის განვითარებაზე უცნობია, თუმცა, ექსპერტების და სპეციალისტების მოსაზრებით, არააკადემიურ დავალებებს უფრო მასშტაბური გავლენა შეიძლება ჰქონდეს, აკადემიური სახის დავალებებთან შედარებით. 

დავალების შეფასება ხორციელდება ნიშნებით, სიტყვიერად, წერილობითი კომენტარებით ან ისეთი წამახალისებელი ფორმით, როგორიც არის ჯილდო. საშინაო დავალების შერჩევისას მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს შეფასების შესაძლებლობები. მან დავალების გამოკითხვას 10 წუთზე მეტი არ უნდა დაუთმოს, ხოლო შინ დავალების შესწორებას თითოეულ კლასზე დაახლოებით ერთი საათი უნდა დაუთმოს. 

საშინაო დავალების ეფექტიანობისთვის მნიშვნელოვანია სასკოლო პოლიტიკის არსებობა, რომელიც დაარეგულირებს საშინაო დავალების ტიპებს და მოცულობას, გაწერს საშინაო დავალებას სხვადასხვა საგნის სილაბუსებში, კოორდინაციას მოახდენს სხვადასხვა საგნის მასწავლებლებს შორის. ეს უკანასკნელი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან კვლევების დროს ცხადად გამოვლინდა, რომ დიდი მოცულობის დავალება უარყოფით გავლენას ახდენს მოსწავლის მოტივაციაზე, ინტერესსა და აკადემიურ მოსწრებაზე. რეკომენდებული მოცულობაა დღიურად არა უმეტეს 2 საათისა ყველა საგანში ერთად. კვლევებმა ასევე დაადგინა, რომ საშინაო დავალება კონტრპროდუქტულია დაბალშემოსავლიანი და სოციალურად დაუცველი მოსწავლეებისთვის. აღნიშნული პრობლემის დასაძლევად, სასურველია, სკოლებში არსებობდეს დამხმარე გაკვეთილები, სადაც საჭიროების მქონე მოსწავლეებს შესაძლებლობა ექნებათ, ინსტრუქტორის დახმარებით იმუშაონ დავალებების შესრულებაზე. აღსანიშნავია, რომ კლასგარეშე დამატებითი/დამხმარე გაკვეთილები ხელს უწყობს მოსწავლეთა ქცევის, მოტივაციის და სამუშაო თვისებების გაუმჯობესებას. სხვადასხვა ტიპის (განმამტკიცებელი, მოსამზადებელი, სააზროვნო, ინტეგრირებული და შემოქმედებითი) საშინაო დავალებების ეფექტურობის შესახებ ინფორმაცია და/ან მტკიცებულებები ჯერ არ არსებობს. ამ მიმართულებით კვლევის ჩატარება უაღესად მნიშვნელოვანია და განათლების მკვლევართათვის მომავლის საქმეა.  

კვლევები ადასტურებს, რომ მასწავლებელთა უმრავლესობა ეფექტურ სასწავლო გარემოს კომუნიკაციის ხელოვნებაზე დაყრდნობით ქმნის. განვიხილოთ კომუნიკაციის პროცესის ორ დონეზე მიმდინარეობა:

·შინაარსის დონეზე;

·დამოკიდებულებების დონეზე.

როდესაც მასწავლებელი მოსწავლეებს ესაუბრება, შინაარსის გაცვლა ინფორმაციის დონეზე ხდება. რაც შეეხება  გრძნობებს, რომლებიც კომუნიკაციის პროცესის არსებით შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს, მათი გადაცემა დამოკიდებულების დონეზე ხორციელდება. მოსაუბრის მიმართ დამოკიდებულების განმსაზღვრელი სიგნალები შეიძლება იყოს: პოზიტიური, ნეიტრალური და ნეგატიური.

როდესაც მოსაუბრის მიმართ დამოკიდებულება პოზიტიურია (ან ნეიტრალური), შინაარსის დონე თავისუფალია, რაც ნიშნავს, რომ შესაძლებელია ინფორმაციის შეუფერხებლად გაცვლა. როგორც კი დამოკიდებულების დონეზე უარყოფითი სიგნალები ჩნდება, მაშინ თავად მოსაუბრეებს შორის დამოკიდებულება იმდენად მნიშვნელოვანი ხდება, რომ შინაარსის შეუფერხებლად გაცვლა შეუძლებელია. 

როდესაც მოსწავლე-მასწავლებელს, მოსწავლე-მოსწავლეს შორის დამოკიდებულების დონე დარღვეულია (ნეგატიურია), არ უნდა მოხდეს ინფორმაციის,  შინაარსის  გადაცემა. ჯერ უნდა დაბალანსდეს დამოკიდებულების დონე და შემდეგ უნდა გაგრძელდეს  კომუნიკაცია შინაარსის დონეზე.

წარმოვიდგინოთ, რომ მოსაუბრე “გადამცემია” და მსმენელი _ “მიმღები”. თუ ამ უკანასკნელს სურს, ვინმეს რაიმე აცნობოს, მან ჯერ შესაბამისი კოდი უნდა ამოირჩიოს, რომლითაც გრძნობებს გამოხატავს, შემდეგ კი გადამცემმა უნდა გააგზავნოს ეს კოდი (დავუშვათ, ვერბალური ცნობა). როდესაც მიმღები ამგვარ კოდს მოისმენს, იგი დაიწყებს დეკოდირების პროცესს: შეიმუშავებს ვარაუდებს, ან მოსული ინფორმაცის საფუძველზე გააკეთებს დასკვნას იმის შესახებ, თუ რას შეიძლება განიცდიდეს გადამცემი. 

პრობლემა ისაა, რომ ეს დასკვნა თუ ვარაუდი შესაძლოა არ დაემთხვეს (უმეტეს შემთხვევებში, ასეც ხდება) იმას, რის გადაცემასაც ცდილობდა გადამცემი თავისი კოდების სისტემით. 

ეს დიაგრამა არის ინტერპერსონალური (პიროვნებათაშორისი) კომუნიკაციის პროცესის ვიზუალური სქემა. კომუნიკაცია არ არის პროცესი, რომლის დროსაც ვიღაც მხოლოდ გამოთქვამს რაღაცას. კომუნიკაციის პროცესს განეკუთვნება როგორც გადამცემის გამონათქვამი, ასევე მიმღების შთაბეჭდილება. ეფექტური, ანუ სრულყოფილი კომუნიკაცია ხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც შთაბეჭდილება უდრის გამონათქვამს, ანუ როდესაც მოსაუბრის მიერ გადაცემული ინფორმაცია ზუსტად ისე აღიქმება მსმენელის მიერ, როგორც მოსაუბრეს სურდა.

სამწუხაროდ, ეფექტური კომუნიკაცია, რომლის დროსაც ყველაფერი სწორად აღიქმება,  ყოველთვის არ ხდება, რადგან:

–ერთი და იგივე სიტყვები განსხვავებულად ესმით მოსწავლეებს;

–მოსწავლეები ხშირად არ ამბობენ იმას, რასაც სინამდვილეში ფიქრობენ;

–მოსწავლეებმა ხშირად არ იციან საკუთარი ნამდვილი გრძნობების შესახებ;

–მოსწავლისათვის არც ისე ადვილია გრძნობების სიტყვებით გადმოცემა, ანუ სწორი კოდის მოძებნა;

–მოსწავლეს და მასწავლებელს ხანდახან მხოლოდ ის ესმით, რის გაგებასაც ისურვებდნენ;

–მიმღები მოსწავლე ხშირად დაკავებულია არა დეკოდირების პროცესით, არამედ პასუხის მოფიქრებით;

–მასწავლებელმა არ იცის, სწორად მოახდინა თუ არა დეკოდირება მიმღებმა.

·ბუნდოვანი პროცესი: ინფორმაციის მიმღებსა და ინფორმაციის გადამცემ წყაროს ერთნაირად არ ესმით ენა, ჟარგონი, სიმბოლოები;

·ინფორმაციის სტრუქტურა: მრავალმხრივი და გადატვირთული გზავნილი;

·პიროვნული ნიშნები: Pფიზიკური და მენტალური მდგომარეობა, განათლების და ინტელექტის განსხვავებული დონე და ა.შ.; 

·ადამიანის “ბუნება”: ცრურწმენები, ტრადიციები, კულტურული ნიშნები;

·კონფლიქტური მოსაზრებები და მიზნები: როდესაც ადამიანები საწინააღმდეგო მოსაზრებებს უჭერენ მხარს, მათ უჭირთ სხვა მოსაზრებების გაზიარება.

რეკომენდაცია ასეთია: კომუნიკაცია ეფექტური რომ იყოს, მასწავლებელი უნდა შეეცადოს, გაითვალისწინოს ზემოთ ჩამოთვლილი ბარიერების წარმოშობის შესაძლებლობა და თავი აარიდოს მათ. 

სწავლა-სწავლების პროცესის დროს საუბრის მიზანია, გადავცეთ მსმენელს განსაზღვრული ინფორმაცია (გზავნილი), რომლის შინაარსი შეიძლება იყოს ემოციური ან საქმიანი ხასიათის.

მსმენელი-მოსწავლე თუ მსმენელი-მასწავლებელი ხშირად არასწორად იგებს საუბრის საქმიან თუ ემოციურ შინაარს. ასეთი პრობლემების მიზეზი, ძირითადად, შემდეგია:

1.საუბრის არასწორად წარმართვა;

2.არასწორად მოსმენა. 

–ინფორმაცია მთლიანად იკარგება;

–მას ემატება ისეთი ინფორმაცია, რომელიც ახალია და მოსაუბრეს არ გადმოუცია;

–მოსაუბრის მიერ გადმოცემული ინფორმაცია იცვლება ან მახინჯდება.

იმ შემთხვევებში, როდესაც მასწავლებლები არიან მსმენელები, მსგავსი სირთულეების თავიდან არიდება შესაძლებელია აქტიური მოსმენის, ანუ მოსაუბრე მოსწავლეზე  ორიენტირებული ტექნიკის გამოყენებით.

ამ მეთოდის უპირატესობა ის არის, რომ საუბრისას წარმოქმნილი გაურკვევლობების დაზუსტება და დარეგულირება მყისიერად, საუბრის მიმდინარეობის პროცესში ხდება. 

კვლევები ადასტურებს, რომ საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეები და მასწავლებელი დროის უმეტეს ნაწილს მოსმენას ანდომებენ _  ურთიერთობის მთელი დროის დაახლოებით 70%-ს. მაშასადამე, მოსმენა გაკვეთილის უდიდეს ნაწილს იკავებს. საინტერესოა, რამდენად ეფექტურად იყენებენ ამ დროს მოსწავლეები _ რამდენად ეფექტურია მოსმენა. აღმოჩნდა, რომ “ეფექტურად” მხოლოდ საუბრის 25%-ის მოსმენა ხდება. 

საერთოდ, მოსმენის რამდენიმე მოდელი არსებობს: კონკურენტული მოსმენა, ყურადღებიანი, ანუ პასიური მოსმენა და აქტიური, ანუ რეფლექსური მოსმენა.

კონკურენტული მოსმენა იმით ხასიათდება, რომ მსმენელი-მოსწავლე მოსმენის დროს ფიქრობს არა მოსაუბრე მასწავლებლის თუ მოსწავლის  მიერ მიწოდებული ინფორმაციის აღქმასა და გადამუშავებაზე, არამედ საკუთარი პოზიციის, საკუთარი სათქმელის გამოთქმაზე. ის თითქოს თავს იცავს და ემზადება პასუხის გასაცემად მაშინაც კი, როდესაც სიტუაცია ამას არ მოითხოვს. არის შემთხვევები, როდესაც მსმენელი-მასწავლებელი ხშირად აწყვეტინებს მოსაუბრე-მოსწავლეს, ერთვება რეპლიკებით, რითაც საუბრის პროცესს არაეფექტურს და დაძაბულს ხდის. 

ყურადღებიანი, ანუ პასიური მოსმენის დროს მსმენელი-მოსწავლე უსმენს მოსაუბრე-მასწავლებელს თუ მოსაუბრე–მოსწავლეს, მაგრამ არ უბრუნებს აღქმულ ინფორმაციას, არ აძლევს უკუკავშირს მიღებული ინფორმაციის შესახებ. ასეთ შემთხვევაში, მოსაუბრე ნაკლებად ითხოვს მსმენელისგან აქტიურობას. პასიურ მოსმენას თავისი ნაკლი აქვს. ალბათ ბევრ მასწავლებელს გამოუცდია, როცა მოსწავლეების გარეგნული მანიშნებლების, მიმიკისა თუ ჟესტების გამო თვლიდა, რომ უსმენდნენ, მაგრამ სინამდვილეში მის მიერ მიწოდებული ინფორმაცია მსმენელ-მოსწავლეებამდე არ მიდიოდა. 

აქტიური მოსმენის დროს მოსაუბრე-მასწავლებელი თუ მოსაუბრე-მოსწავლე მსმენელისაგან იღებს უკუკავშირს მიწოდებული ინფორმაციის შესახებ როგორც ვერბალური (მეტყველებითი), ისე არავერბალური (არამეტყველებითი) მანიშნებლებით. აქტიური მოსმენა  ყველაზე ეფექტურია. მისი გამოყენება შესაძლებელია  ნებისმიერი ტიპის გაკვეთილის ნებისმიერ ეტაპზე. აქტიური მოსმენა ეხმარება მოსწავლეს და მასწავლებელს, უკეთ გაიგონ მოწოდებული ინფორმაცია და არ დაამახინჯონ კომუნიკაციის პროცესი. 

როგორ შეუძლია მსმენელს, მოსწავლე იქნება თუ მასწავლებელი, კომუნიკაციის პროცესის გართულება?

• მსმენელი რაღაცით არის დაკავებული, გართულია და არ უსმენს;
• მსმენელი იმდენად არის დაინტერესებული საუბრით  და არა მოსმენით, რომ საბოლოოდ მოსაუბრეს უწევს მისი მოსმენა და სიტყვის  “ჩასაგდებად” მომენტის გამონახვა;
• მსმენელი ისმენს მხოლოდ იმ მიზნით, რომ შემდეგ მოსაუბრეს დაუპირისპირდეს და გააბათილოს მისი ნათქვამი; 
• მსმენელი აფასებს და განსჯის მოსაუბრეს;
• მსმენელი არ ითხოვს განმარტებებს მაშინაც კი, როდესაც ნათქვამს ვერ იგებს.

როგორ შეუძლია მოსაუბრეს, მოსწავლე იქნება თუ მასწავლებელი,    გაართულოს კომუნიკაციის პროცესი?

• მოსაუბრე ლაპარაკობს ძალიან დაბალი ხმით;
• მოსაუბრე იხსენებს ბევრ უმნიშვნელო დეტალს, ან ერთბაშად რამდენიმე თემას ეხება;
• მოსაუბრე იბნევა, კარგავს აზრს, ივიწყებს ნათქვამს და ზოგადად, საუბრის დანიშნულებას;
• მოსაუბრე იყენებს საუბრის შინაარსის შეუსაბამო არავერბალურ მანიშნებლებს (ჟესტებს, მიმიკას და ა.შ.). მაგ., იღიმება მაშინ, როდესაც სინამდვილეში საწყენ ან გასაბრაზებელ ამბავს ჰყვება.

მასწავლებელს შეუძლია, მრავალფეროვანი ხერხები გამოიყენოს იმისათვის, რომ ხელი შეუწყოს სწავლა-სწავლების პროცესის დროს საუბრის სრულყოფილად წარმართვას, მაგალითად:

სასაუბროდ წახალისება – მასწავლებელი წაახალისებს, ანუ, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კარს გაუღებს მოსწავლეს საუბრის დასაწყებად.

პასიური მოსმენა – არიან დამფრთხალი მოსწავლეები, რომელთაც სჭირდებათ ჩუმად მოსმენა. ამ დროს ისინი გამბედაობას იძენენ. მსმენელი-მასწავლებლის და მსმენელი-მოსწავლეების მშვიდი ქცევა მოსაუბრე-მოსწავლის მიერ აღიქმება, როგორც ინტერესი. მსმენელების ჩუმად ყოფნა ძალიან ქმედითი ინსტრუმენტია _ იგი მოსაუბრეს უბიძგებს, შფოთვის გარეშე ისაუბროს. 

ყურადღების რექციები – არიან ლიდერი, თუ აქტიური მოსწავლეები, რომელთაც აქვთ მსმენელი-მასწავლებლის და მსმენელი-მოსწავლის მიმართ გაცილებით მეტი მოთხოვნილება, ვიდრე მხოლოდ ჩუმად ყოფნაა. მათ სჭირდებათ იმის დასაბუთება, რომ მსმენელი თავისი ფიქრებით არ არის დაკავებული. ამიტომ მსმენელმა დროდადრო უნდა აჩვენოს, რომ იგი ყურადღებით უსმენს. 

აქტიური მოსმენა – სასაუბროდ წახალისება, პასიური მოსმენა და ყურადღების რეაქციები მოსწავლეებს უბიძგებს, საუბარი დაიწყონ, მაგრამ ცოტას თუ აკეთებს ზემოთ ნახსენები ტოლობისათვის: შთაბეჭდილება = გამონათქვამს. არც ერთი ზემოთ ნახსენები ტექნიკა არ აძლევს მოსაუბრეს რწმენას, რომ მას გაუგეს. თუ მოსაუბრეს სურს, დარწმუნებული იყოს, რომ მსმენელის შთაბეჭდილება მის გამონათქვამს შეესაბამება, მაშინ მსმენელმა მოსმენის აქტიურ ფორმას უნდა მიმართოს. 

აქტიური მოსმენის სქემა ასეთია:

•მოსმენა 

•ინფორმაციის გაგება 

•ემოციების იდენტიფიცირება

•ინფორმაციის და ემოციების გადამოწმება

კომუნიკაციის ხელოვნებას დაუფლებული პროფესიონალი მასწავლებლები აქტიური მოსმენის სამ ძირითად ვარინატს იყენებენ. Eესენია: პერიფრაზი, შეჯამება, დაზუსტება. მასწავლებელი საუბრისას ცდილობს, მოსწავლემ აქტიურად უსმინოს და დროდადრო სთხოვს მსმენელ-მოსწავლეებს, გააკეთონ ამა თუ იმ  მოსმენილი მოსაზრების პერიფრაზი, შეჯამება და დაზუსტება. ის ასევე ცდილობს, იყოს აქტიური მსმენელი.

პერიფრაზი – ამ დროს მსმენელი ცდილობს, მოსაუბრის გამონათქვამის გამეორებას თითქმის იმავე სიტყვებით, რომლებსაც თავად მოსაუბრე იყენებს. პერიფრაზის დროს მსმენელი ხაზს უსვამს როგორც მოსაუბრის ემოციას, ასევე მისი გზავნილის შინაარსობრივ მხარეს. 

შეჯამება – ამ დროს მსმენელი ცდილობს მოსაუბრის შედარებით ვრცელი გამონათქვამიდან ძირითადი და საკვანძო მომენტების ხაზგასმას და გამეორებას სხვა სიტყვებით. შეჯამება ეხმარება მსმენელსაც და მოსაუბრესაც, მოახდინონ შინაარსის სტრუქტურირება და სწორი აქცენტების დასმა. 

დაზუსტება – გულისხმობს დამატებითი კითხვების დასმას და ინფორმაციის მიღებას ბუნდოვანი საკითხების შესახებ, რაც ასევე ხელს უწყობს ინფორმაციის დამახინჯების და არასწორი აღქმის თავიდან არიდებას. 

აქტიური მოსმენის მთელი ხელოვნება ის არის, რომ მიმღები ხშირად და თანმიმდევრულად აწვდის გადამცემს დეკოდირების შედეგებს. არასდროს არ შეგვიძლია ბოლომდე დარწმუნებული ვიყოთ, რომ სხვას ზუსტად გავუგეთ. ამიტომაც, აუცილებლად უნდა გადავამოწმოთ, რათა ამით მინიმუმამდე დავიყვანოთ ინტერპერსონალური ურთიერთობებისთვის დამახასიათებელი გაუგებრობები და დამახინჯებები. 

სასაუბროდ წახალისება, პასიური მოსმენა და ყურადღების რეაქციები აჩვენებენ მიმღები-მასწავლებლის და მიმღები-მოსწავლეების განზრახვას _ მოუსმინონ. 

აქტიური მოსმენა იძლევა დასაბუთებას, რომ მიმღებმა-მასწავლებელმა თუ მიმღებმა-მოსწავლემ სწორად გაიგო მიწოდებული ინფორმაცია. ეს კი, თავის მხრივ, უბიძგებს გადამცემს, გააგრძელოს საუბარი, რათა უფრო ღრმად განიხილოს საკითხი. 

ასეთია  ეფექტური კომუნიკაცია საკლასო ოთახში, ანუ გზავნილების პედაგოგიკა.

როცა შვედი მწერლის სტიგ ლარსონის ტრილოგიის პირველ ნაწილს ვკითხულობდი, ვფიქრობდი, რომ ჩვენთან ასე არ ხოცავდნენ გოგონებს, არ აუპატიურებდნენ, ასე არ ძალადობდნენ მათზე. ლოკალურ კონტექსტში ძალადობის ასეთი მძიმე ფორმების წარმოდგენა მიჭირდა…

სამ თვეში ჩვენს ქვეყანაში უკვე 13 ქალი მოკლეს, გაუპატიურებათა რაოდენობამ იმატა, მე კი დავარღვიე წყენის გამო დადებული პირობა, აღარ მეწერა „თითიდან გამოწოვილ პრობლემებზე”, რომლებიც ქალებს ეხებოდა.

„შვედეთში ქალების 18 პროცენტს ერთხელ მაინც დამუქრებია საფრთხე მამაკაცისგან!!! შვედეთში ქალების 48 პროცენტი ერთხელ მაინც გამხდარა მამაკაცის ძალადობის მსხვერპლი!!!” – ეს დეტექტივის რეფრენია, მძაფრი, ისტერიული ტონალობის, სიფრთხილის, ყურადღებისა და გამბედაობისკენ მომწოდებელი სტატისტიკა.

არც სტიგ ლარსონია პესიმისტი მწერალი, იგი ფიქრობს, რომ ძალადობის მსხვერპლი ქალები უნდა გადარჩნენ, ზოგმაც მწარედ უნდა იძიოს შური, ძალადობას არ შეურიგდეს და კრაზანების ბუდეც ააწიოკოს, საზოგადოებას დაუბრუნდეს და წართმეული ადგილი დაიბრუნოს. ამისთვის კი ქალები უნდა გახდნენ ძლიერები, ისეთი ძლიერები, რომ ცეცხლთან თამაშსაც არ შეუშინდნენ.

უკვე თბილა… გარეთ გამოსულს, გაზაფხულის სუნი მეცა ცხვირში. ზამთარში დაბადებული, ზამთარს ვერ ვიტან. რაღაცნაირი სევდა მიპყრობს. არც ზამთრის თბილისი მიყვარს, ტატოს ვეთანხმები და ვფიქრობ, რომ სიცივეში „თბილისი ქალაქია სევდისა და ჯავრის აღმძვრელი”. ჩემი შემხედვარე, ამას ვერ იტყვი, რადგან ხალხს შენი განწყობა არ აინტერესებს, ხალხს ყოველთვის მოღიმარი სჭირდები. ცოტა ხნით შევჩერდი… არაა, ასეთ კარგ ამინდში ფეხით გავისეირნებ. მაინც შინისკენ მივდივარ და არ მეჩქარება.

უცებ ჩემს ყურადღებას წინ მიმავალი კაცი იპყრობს. იქნება ასე 70 წლის. ისიც მისეირნობს. სწრაფი სიარული მჩვევია, უცებ ჩამოვიტოვებ უკან, მაგრამ მინდა, კარგად შევათვალიერო. ჯერ ოდნავ გავუსწრებ, მერე მოვტრიალდები და ცოტა ხანს უკან გავყვები. სრული ტანისაა, მაღალი არ ეთქმის, რაღაცნაირი ღაჟღაჟა ლოყები აქვს, დიდი შუბლი და უკან გადავარცხნილი თმა. ვერც კი ამჩნევს, რომ ათვალიერებენ. მე კი მინდა, მივიდე და ვკითხო:

– უკაცრავად, თქვენ პარაცელსი ბრძანდებით?

არ ვეკითხები. ჯერ ერთი, ვერ გაიგებს, მერე აუცილებლად იუარებს, შეგეშალათო, და მთელი დარჩენილი დღე იმას მოჰყვება, როგორ მიამსგავსეს ვიღაც პარა… მოიცა, გაიხსენოს… მოკლედ… ცელსს. ან იქნებ ცელს?.. ან ცულს?.. მოკლედ, რას გაუგებ ამ ხალხს…

თქვენც რამე უცნაურობა რომ არ დამწამოთ, გეტყვით, რომ პარაცელსი ალქიმიკოსი იყო. ეს უცნაური სახელიც ფსევდონიმად ჰქონდა აღებული, თორემ ისე ფილიპ აურეოლ თეოფრასტ ბომბასტ ფონ ჰოჰენჰაიმი ერქვა. მეათე საუკუნის იტალიელ ექიმს ავლუს კორნელიუს ცელსს ეჯიბრებოდა და ამტკიცებდა, მასზე აღმატებული ვარო. ჰოდა, დაირქვა პარაცელსი, ანუ ცელსზე აღმატებული.

ალქიმიკოსი კი იყო, მაგრამ ექიმობდა კიდეც. ან სულ პირიქით იყო საქმე და ექიმობასთან ერთად ალქიმიკოსობდა. ფილოსოფიურ ქვას ოქროს მისაღებადაც ეძებდა და სამედიცინო მიზნებისთვისაც. იმხანად ხომ ორი მთავარი საზრუნავი ჰქონდათ: სიცოცხლის გახანგრძლივება და გაახალგაზრდავება.

მედიცინაში სისხლს ანიჭებდა უპირატესობას, მთავარ სითხეს უწოდებდა; რაც შეეხება ალქიმიას, ფიქრობდა, რომ თუთია ან სუფრის მარილი უთუოდ შეასრულებდა დამაჩქარებლის როლს და ვერცხლისწყლისა და გოგირდის ფხვნილისგან მიღებულ სულფიდს ოქროდ მოამწიფებდა.

თუმცა ბოლომდე დარწმუნებული არ იყო და იმასაც ეთანხმებოდა (ყოყმანით, მაგრამ მაინც), რომ ფილოსოფიური ქვა წყალიც შეიძლებოდა ყოფილიყო. მართალია, მას მყარი სხეული არ ჰქონდა, მაგრამ…

მანამდე, დიდი ხნით ადრე, ტიტუს ლუკრეციუს კარუსი წყალზე წერდა:

„ხომ ყოველ მათგანს უნდა ჰქონდეს მყარი სხეული.

თუკი რომ ძალუძს ჩვენი გრძნობის ამოძრავება.

რასაც ვეხებით და გვეხება, მას აქვს სხეული.

ხომ ზღვის მახლობლად, ტალღა ნაპირს რომ ეჯახება,

დაგვისველდება ტანთსამოსი, მზეზე კი – შრება,

ვერც იმას ვხედავთ, თუ ვით დაჯდა სამოსზე წყალი,

ვერც იმას, თუ ვით აიორთქლა იგი უკანვე.

მაშ, ნაწილდება ისე მცირე წვეთებად წყალი,

რომელთ დანახვას ჩვენი თვალი ვერასგზით შეძლებს”.

ერთ დღეს მემიუსმა, რომელსაც ლუკრეციუსი ხოტბას ასხამდა, ამ უკანასკნელის ლექსები თურმე ციცერონს აჩვენა, შეაფასეო. ციცერონს უთქვამს, გენიალური კი არის, მაგრამ ალაგ-ალაგ დახვეწა არ აწყენდაო… ეს ისე, ლირიკულ გადახვევად ჩავთვალოთ წყალსა და ლუკრეციუსზე, ჩვენ კი პარაცელსს დავუბრუნდეთ.

ციურიხის მახლობლად, პატარა სოფელში დაბადებულს წარმატებას არაფერი უქადდა, თუმცა დღემდე კითხულობენ, ვინ იყო იგი – წარმატებული ექიმი-ალქიმიკოსი თუ მარჯვე თაღლითი.

სხვა ექიმები ვერ იტანდნენ, შურდათ… ხმები დადიოდა, თითქოს ფილოსოფიური ქვა მართლაც ჰქონდა. Aurum Potabile – ასე ერქვა მისტიკურ ხსნარს, რომელიც უკვდავებას ანიჭებდა ადამიანს. 1521 წელს ეს ხსნარი მას, ლეგენდის თანახმად, კონსტანტინოპოლში (ჰკითხეთ მოსწავლეებს, რა ჰქვია ამ ქალაქს ახლა) გადასცეს. ამიტომ, როგორც იგივე ლეგენდა გვაუწყებს, პარაცელსი დღესაც ცოცხალია და შეიძლება, მსოფლიოს ნებისმიერ ქალაქში გადაეყაროთ.

ფილოსოფიურ ქვად წყალსა და სუფრის მარილთან ერთად თუთიასაც მიიჩნევდა. წყალსა და მარილზე უკვე გესაუბრეთ და თითქოს ყველაფერი იქით უნდა მიდიოდეს, რომ ახლა თუთიაზე დავწერო. მე კი ავდგები და კადმიუმზე მოგითხრობთ. უფრო ვერაგია და გარემოსაც ერჩის, თან გარემოში მისი გავრცელების ნომერ პირველ კერად თუთიის საბადოები ითვლება. აი, იმ თუთიისა, პარაცელსი ფილოსოფიურ ქვად რომ ასაღებდა.

მოკლედ, პერიოდულ სისტემაში მას მეორე ჯგუფის თანაურ ქვეჯგუფში უკავია ადგილი, თუთიასა და ვერცხლისწყალს შორის. მძიმე მეტალია და მისი სიმკვრივე 8,64გ/სმ3-ს უტოლდება. თუთიის საბადოდან ის კადმიუმის კარბონატის სახით თუთიის სულფიდსა და თუთიის კარბონატთან ერთად ვრცელდება გარემოში.

შვებით ამოისუნთქეთ?

თქვენი სახლის ახლომახლო თუთიის საბადო არ არის, არა?

ეჰ, ასე მარტივად რომ იყოს საქმე… ეს ოხერი კადმიუმი ყოველ ნაბიჯზე გვხვდება.

CdS და CdSe ყვითელი და წითელი ფერის თერმულად მდგრადი საღებავების შემადგენლობაში შედის და ბარიუმის სულფატთან ერთად ყვითლიდან წითლამდე ფერების მთელი სპექტრის გადმოცემა შეუძლია, ამიტომ ლაქებისა და საღებავების წარმოებაში იყენებენ. კადმიუმის ოქსიდი და კარბონატი მინის, მინანქრისა და კერამიკის საღებავებშიც გამოიყენება.

კადმიუმი ელემენტებსა და აკუმულატორებშიც შეგხვდებათ, ასევე – შენადნობში სპილენძთან ერთად.

ის ყველგან არის… ჰაერშიც კი, სადაც ხშირად ნაგავსაყრელებიდან ხვდება ნაგვის წვის შედეგად. მტვრის ნაწილაკები კადმიუმის ნაერთების კარგი გადამტანია.

არის წყალშიც, სადაც ატმოსფერული ნალექებითაც შეიძლება მოხვდეს და სამრეწველო ნარჩენებით დაბინძურებული ჩამდინარე წყლებითაც. მდინარეებში კადმიუმის 30-60% შლამით ილექება. თხევად ფაზაში კადმიუმი შეიძლება მეტალის (რკინის, მანგანუმის) ჰიდროქსიდებს და უხსნად ფოსფატებს დაუკავშირდეს.

არის ნიადაგშიც… თუ ერთ კილოგრამ ნიადაგზე 0,1 მგ კადმიუმი მოდის, ეს ნორმად ითვლება. გამოდის, რომ სუფთა ნიადაგიც კი კადმიუმის ნაერთებს შეიცავს. სწორედ ამ ნაერთთა ათვისების განსაცვიფრებლად კარგი უნარი აქვს თამბაქოს ფესვებსა და ფოთლებს.

ხომ არ გახსოვთ, ამ ფოთლებს მერე რა ემართებათ? დიახ, კრეფენ, ქარხანაში ამუშავებენ, ახვევენ, ყიდიან… ადამიანები ყიდულობენ და ეწევიან. კადმიუმი კვამლთან ერთად მათ ორგანიზმში ხვდება, მათივე ამონასუნთქიდან კი – არამწეველთა ორგანიზმშიც. სისხლით მისი 50% ღვიძლსა და თირკმელებში გადანაწილდება. აქ ის ცილებს უკავშირდება. განსაკუთრებით – იმ ფერმენტებს, რომლებიც მეტალდამოკიდებულნი არიან და გასააქტიურებლად თუთიის იონი სჭირდებათ. ჰოდა, კადმიუმი სწორედ თუთიას უწევს კონკურენციას და მის ნაცვლად უკავშირდება ცილა-ფერმენტს.

იტაი-იტაი საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის დაავადებაა, რომელსაც სწორედ ძვლოვანი ქსოვილიდან კადმიუმით კალციუმის გამოძევება იწვევს. ის 1955 წელს იაპონიაში, მდინარე ინტცუსთან, ტოიამას მიდამოებში აღმოაჩინეს. აღმოჩნდა, რომ ამ მიდამოებში თუთიის საბადო იყო და ხომ გახსოვთ, ამ დროს კადმიუმის ნაერთებიც ვრცელდება გარემოში.

ასეა… მეთექვსმეტე საუკუნეში პარაცელსი უკვდავების ელექსირს ეძებდა, 21-ე საუკუნეში კი აღარ ვიცით, როგორ დავაბინძუროთ გარემო და ჩვენივე ორგანიზმი. პარაცელსს უკვდავება სურდა, ჩვენ კი სიკვდილი გავაახალგაზრდავეთ და ისე მტრულად ვექცევით საკუთარ თავს, თითქოს ერთი სული გვქონდეს, როდის მოვუღებთ ბოლოს.

პარაცელსზე გამახსენდა: თუ ქუჩაში საშუალო სიმაღლის ჩასუქებულ კაცს მოჰკრავთ თვალს, რომელსაც მაღალ შუბლზე უკან გადავარცხნილი თმა და წითელი ლოყები აქვს, მიუახლოვდით და ჰკითხეთ, პარაცელსი ხომ არ არის. თუმცა არა, ნუ ჰკითხავთ – კითხვას ვერ მიგიხვდებათ და მთელი დარჩენილი დღე მოჰყვება, როგორ მიამსგავსეს ვიღაც პარას… მოიცა, გაიხსენოს… თუ… ცელსს. მოკლედ, ვიღაცას.

ოღონდ იცოდეთ, შესაძლოა, მართლაც პარაცელსი იყოს, დროსა და საუკუნეებში ჩაკარგულს, დანამდვილებით რომ აღარც კი ახსოვს, ვინ არის.

ამას წინათ გერმანიაში ერთმა ჭკვიანმა კაცმა გამოსცა წიგნ-ბროშურა, სადაც გერმანელი გულშემატკივრებისათვის ერთგვარი რჩევებია ჩამოწიკწიკებული, ევროპის რომელ ქალაქში როგორ უნდა მოიქცნენ, როცა მათი გუნდი ევროტურნირებზე უცხოურ კლუბებს შეხვდება და საყვარელ კლუბს გასვლით მატჩზე გაყვებიან. ამ ბროშურაში ნახავთ, რომ ფრანგი გულშემატკივრები თურმე მატჩის შემდეგ ემოციებს ნაკლებად გამოხატავენ, რის გამოც ავტორი მკითხველს ურჩევს, რომ ემოციები დაიოკონ და მხოლოდ მატჩის დასრულების შემდეგ მოიგიჟიანონ თავი. “ტოტენჰემის” ფანებთან” ურთიერთობისას ლონდონის სხვა არც ერთი კლუბი არ უნდა ახსენო, თორემ ცუდად წაგივა საქმე. მადრიდში ჩასულებს კი უნდა გახსოვდეთ, რომ “რეალის” ქომაგებთან მხოლოდ ღიმილი და  გაშინაურება ჭრის, “ატლეტიკოს” ინჩასებთან კი სიჩუმეს გვირჩევენ. მოკლედ, ძალიან საჭირო წიგნი დაუწერია იმ გერმანელს და არ იქნებოდა ურიგო, ასეთი რამე ჩვენთანაც, ქართველ ქომაგებზე მორგებულად რომ გამოცემულიყო.

მაგალითად, თუკი ქართული რომელიმე კლუბი ან ჩვენი ნაკრები გერმანიის ნაკრებს გასვლაზე ხვდება, გუნდის გამყოლ ქომაგებს პირველ რიგში უნდა ვურჩიოთ, რომ მაღაზიებში მხოლოდ რაიმეს საყიდლად შევიდნენ და არა მოსაპარად, თორემ გერმანელებმა უკვე კარგად აუღეს ალღო ჩვენებურებს და თუ დაგიჭირეს მარტო საკუთარ თავს კი არა, ჩვენს ფეხბურთსაც შეარცხვენ. 

თუკი ჩვენს გუნდებს თურქეთში გავყვებით, პირველ ყოვლისა იქაური ქომაგების სიგიჟე უნდა გაითვალისწინოთ და ტრიბუნაზე და სტადიონის გარეთაც ნაკლებად უნდა გამოიდოთ თავი, თორემ თურქ ფანებს შეიძლება კაი გვარიანი მიბეგვა გამოსტყუოთ და იქაურმა პოლიციელებმა სიმონ მეფესავით ალამუტის ციხეში აქეთ თქვენ ჩაგსვან.

ესპანეთში ან პორტუგალიაში წასვლის შემთხვევაში, დიდად არ უნდა გაიოცოთ, თუკი ქუჩაში იმდენ ქართველს აღმოაჩენთ, რომ შეიძლება თავი სამშობლოში იგრძნოთ. თავი სამშობლოში შეიძლება მაშინაც კი იგრძნოთ, როდესაც თქვენ მიერ ნანახი უცნობი ქართველები “ძმაო, ერთი ათი ევრო მაჩუქეო” – გეტყვიან.

ინგლისში წასვლის წინ, გირჩევთ ქართული კერძებით კარგად დანაყრდეთ, თორემ ინგლისში იმდენი რბილად რომ ვთქვათ უგემური რამის ჭამა მოგიწვეთ, შეიძლება ცხოვრებაზე აიღოთ ხელი. ინგლისელ ფანებთან ურთიერთობა, რა თქმა უნდა, რთულია, თუმცა თურქებისგან განსხვავებით ბრიტანელებს პოლიციის მეტი შიში აქვთ და თან ტრიბუნაზე ყვირილს ინგლისელი არავის უშლის. თამაშის შემდეგ რა მოხდება, ეს უკვე ნამდვილად აღარ ვიცი…

იმ შემთხვევაში, თუკი ჩვენი საყვარელი ქართული კლუბები ან ნაკრებები სკანდინავიაში გაემგზავრებიან და თან გაყოლას გადაწყვეტთ, ბლომად ფული თუ არ გექნებათ ჯიბეში, შეიძლება მშიერი დარჩეთ, რადგან სკანდინავიაში არსებული სიძვირე მთელს მსოფლიოში ლეგენდადაა ქცეული. მშიერი კაცის ქომაგობა კი აბა სად გაგონილა?

თუკი ცხვრის ხორცი არ გიყვართ, შუა აზიის ქვეყნებში წასვლას აზრი არ აქვს. ამხელა გზაზე წახვიდე, დაბალი ხარისხის ფეხბურთს უყურო და ცხვრის ქაბაბიც აღარ ჭამო? ეგრე სადაა?!…

იშვიათად ვაძლევ თავს ლიტერატურის შესახებ წერის უფლებას. მიმაჩნია, რომ მილიონიდან ერთი რიგითი მკითხველი ვარ. მხოლოდ მაშინ ვბედავ ხმის ამოღებას, როცა საქმე დავიწყებულ, უსამართლოდ დაჩაგრულ და კარადის უკან გადაცვენილ წიგნებს ეხება.

რატომ არიან მოსწავლეები შევიწროებული სოციალური ჯგუფებისადმი შედარებით გულგრილნი?

ცხადია, ნებისმიერ კითხვაზე ათასგვარი პასუხის მოფიქრებაა შესაძლებელი. მინდა, თქვენი ყურადღება მხოლოდ ერთ გარემოებაზე გავამახვილო. ვფიქრობ, სოლიდარობის, თანაგანცდის დაბალი ხარისხი მიტოვებული, ტაბუდადებული და „ბოლშევიკურად” მიჩნეული ნაწარმოებების არსებობით არის განპირობებული.

ვგონებ, ნინოშვილის ლიტერატური მემკვიდრეობა სწორედ დღეს იმსახურებს ყველაზე მეტ ყურადღებას.

დაბოლოს, ნინოშვილის Magnum opus-ის („ჯანყი გურიაში”) გააზრებაზე უარს რომ არ ვამბობდეთ და მასში მხოლოდ „წითელ ძაღლს” არ ვამჩნევდეთ, უთუოდ უფრო სამართლიან გარემოში ვიცხოვრებდით.

ნინოშვილის დავიწყება დიდი უსამართლობაა. „მაკარტისტული” სტერეოტიპების მიუხედავად, ამერიკელებს უარი არ უთქვამთ ჯონ სტეინბეკსა და ჯეკ ლონდონზე, არც ბრიტანელებს მიუტოვებიათ ჰერბერტ უელსისა თუ ბერნარდ შოუს კითხვა. ჩვენც ფეხი უნდა ავუწყოთ თანამედროვე სამყაროს და ბოლშევიკური სტიგმისაგან გავთავისუფლდეთ.