შაბათი, ივნისი 21, 2025
21 ივნისი, შაბათი, 2025

მნემონიკა – ანუ როგორ დავიმახსოვროთ და აღვადგინოთ

0

უდავოა, რომ სწავლის პროცესში დიდ როლს ასრულებს მეხსიერება. ის, როგორც სხვა შემეცნებითი პროცესები, განვითარების გარკვეულ გზას გაივლის. ოპერაციამდელ სტადიაზე მყოფი ბავშვი ახერხებს მანამდე ნანახის ცნობას, მაგრამ უჭირს რაიმეს განზრახ დამახსოვრება და შემდეგ მისი გახსენება. ამისთვის მას გარკვეული სტრატეგიების გამოყენება სჭირდება, რაც შედარებით უფროსი ასაკიდან ხდება შესაძლებელი. იმ მეთოდებს, რომლებიც ადამიანს მასალის დამახსოვრებასა და აღდგენაში ეხმარება, მნემონიკა ეწოდება.

ბერძნულ მითოლოგიაში მნემონიზა მეხსიერების ქალღმერთი იყო (სწორედ მისი სახელიდან წარმოდგება სიტყვა “მნემონიკა”). მას ხელოვნებისა და მეხსიერების ცხრა მუზის დედას უწოდებდნენ. მეხსიერება ითვლებოდა ყველაზე ძველ და პატივსაცემ გონებრივ უნარად, საიდანაც ყველა სხვა უნარი ვითარდება. მიიჩნეოდა, რომ მისი არარსებობის შემთხვევაში ვერც ხელოვნება იარსებებდა და ვერც მეცნიერება.
საინტერესოა, როგორ ვიქცევით ზრდასრული ადამიანები იმისთვის, რომ დღის განმავლობაში გასაკეთებელი საქმეები არ დაგვავიწყდეს. წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ დღის ბოლომდე აუცილებლად უნდა დაუბრუნოთ კოლეგას წიგნი, შეიძინოთ შვილისთვის სახატავი რვეული, ქაღალდის წებო, ფერადი ფურცლები, თქვენთვის – ბლოკნოტი და შავი კალამი, შინ კი დაწეროთ სადამრიგებლო საათის ხუთი გეგმა. რას იზამთ – ფურცელზე ჩამოწერთ ამ ყველაფერს თუ შინიდან გასვლის წინ გაიმეორებთ?
სტატიაში გაგაცნობთ დამახსოვრების იმ სტრატეგიებს, რომელთა გამოყენება არა მხოლოდ ზრდასრულებს, არამედ უმცროსი სასკოლო ასაკის მოსწავლეებსაც შეუძლიათ.
გამეორება: ეს ყველაზე მარტივი სტრატეგიაა, რომელიც დასამახსოვრებელი მასალის ჩუმად ან ხმამაღლა გამეორებას მოითხოვს. მოტორული აქტივობის (მაგ., ცეკვის) შესასრულებლად კი მოძრაობები უნდა გაიმეოროთ გარკვეული თანამიმდევრობით. ზოგიერთი კვლევის თანახმად, ეს უნარი 2 წლის ბავშვებთანაც კი შეინიშნება, ოღონდ მის გამოსამჟღავნებლად გარკვეული პირობებია საჭირო, რასაც ქვემოთ უფრო დაწვრილებით .
დაჯგუფება – იდეების, ობიექტებისა და სიტყვების ჯგუფებად გაერთიანება, რათა იოლი იყოს მათი გახსენება. მაგ., შინაური ცხოველები ან სასკოლო ნივთები. მაგრამ ამ სტრაგეგიის ეფექტიანი გამოყენება მჭიდრო კავშირშია გამოცდილებასთან. ბავშვმა ობიექტების გარკვეული ნიშნით დაჯგუფება რომ შეძლოს, მას ინფორმაცია უნდა ჰქონდეს აღნიშნულ ობიექტებზე და გარკვეული ნიშნით მაინც ახერხებდეს კლასიფიცირებას.
დამუშავება – ორ საგანს შორის ასოციაციით ან საერთოს (მსგავსების) პოვნით შესაძლებელი ხდება ახალი ცნების დახსომება. მაგ., არსებობს მარტივი მნემოტექნიკა, რომელიც გვეხმარება ცისარტყელის ფერების დახსომებაში: “წადი, ნახე, ყარამანი მინდვრად ცოცხალ ლომებს იჭერს”. ამ სიტყვების პირველი ასოები ცისარტყელაში ფერების განლაგების თანამიმდევრობაზე მიანიშნებს. მისი ანალოგია ახალი ტერმინის მიმსგავსება ნაცნობ სიტყვასთან. მიიჩნევა, რომ ამ სტრატეგიის გამოყენება სპონტანურად არ ხდება და მას აღნიშნული უნარის განვითარება სჭირდება.
სისტემური ძიება – როდესაც რაიმეს გახსენება გჭირდებათ, აზრობრივად უნდა გადაურბონოთ მთელ შენახულ ინფორმაციას. მიიჩნევა, რომ ამ უნარის განვითარება სკოლამდელ და უმცროს სასკოლო ასაკში შესაძლებელია მარტივი თამაშით – რეალურ გარემოში დასახელებული ობიექტის ძიებით.
წარმოდგენა – როდესაც დასამახსოვრებელი ინფორმაცია ვერბალურად მოგეწოდებათ, მნიშვნელოვანია მისი ვიზუალური სახით წარმოდგენა. ეფექტი უფრო ძლიერია, როდესაც ეს წარმოდგენები ვიზუალურად უკავშირდება ერთმანეთს. სიტყვათა წყვილების, მაგ., სტაფილო-მაიმუნის, დამახსოვრება გაიოლდება, თუ წარმოვიდგენთ, რომ მაიმუნს სტაფილო უჭირავს.
მიიჩნევა, რომ ვიზუალიზაცია დიდად ეხმარება მოსწავლეებს ლექსების/მოთხრობების დასწავლაში. ამისთვის საჭიროა თითოეული სტრიქონის /აბზაცის გააზრება და შემდეგ ვიზუალურად მისი წარმოდგენა.
რა ხერხს მიმართავენ უმცროსი სასკოლო ასაკის მოსწავლეები, როდესაც რაიმეს დამახსოვრება სურთ? ერთ-ერთი კვლევის დროს (Keeney et al., 1967) ბავშვებს სთავაზობდნენ 7 ბარათს და სთხოვდნენ დაემახსოვრებინათ, რა იყო მათზე გამოსახული იმ თანამიმდევრობით, რა თანამიმდევრობითაც შესთავაზა ექსპერიმენტატორმა. ამის შემდეგ ბავშვებს უქმნიდნენ იმგვარ გარემოს, რომ მათ ვეღარ მოეხერხებინათ ბარათების ხილვა, ექსპერიმენტატორი კი აკვირდებოდა, ცდილობდა თუ არა ბავშვი ჩურჩულით გამეორებას. 5 წლამდე ასაკის ბავშვები არ იმეორებდნენ საგნების რიგს, მხოლოდ 8-10 წლისანი და უფრო დიდები მიმართავდნენ ამ სტრატეგიას. უნდა ითქვას, რომ როდესაც 5-6 წლის ბავშებს აჩვენეს დახსომების ეს უმარტივესი სტრატეგია, მათ ის დაისწავლეს და თანდათანობით მოიმატა მათ მიერ დამახსოვრებული საგნების რაოდენობამაც, მაგრამ როდესაც მათ ახალი პრობლემური ამოცანა შესთავაზეს და აღარ შეახსენეს, რომ რიგი თავისთვის უნდა გაემეორებინათ, მათ აღარ გამოიყენეს ეს სტრატეგია. მაშასადამე, აღნიშნული ასაკის ბავშვებს შეუძლიათ სტრატეგიების გამოყენება, მაგრამ მითითების გარეშე არ მიმართავენ მას. ამ თავისებურებას მეცნიერებმა უნარის დეფიციტი უწოდეს.
ზოგიერთი თანამედროვე კვლევით (Bjorklund&Coyle, 1995) დადგენილია, რომ ბავშვები 8 წლამდე ასაკშიც მიმართავენ დამახსოვრების სტრატეგიებს, მაგრამ განსხვავებულს. მაგ., 8 წლის ბავშვი სიტყვების დასწავლისას იმეორებს ცალკეულ სიტყვებს (კატა, კატა, კატა), 8 წელზე უფროსები კი სიტყვებს ჯგუფებად იმეორებენ (მაგიდა, ჩაიდანი, მაისური, კატა). თანაც, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, დახსომებისას 8 წელს გადაცილებულები სიტყვებს კატეგორიებად ყოფენ. უფრო პატარებიც აკეთებენ ამას, ოღონდ სპონტანურად და ვერ ახერხებენ იმის გააზრებას, რა დაეხმარათ დახსომებაში. ამ თავისებურებას გამოყენების დეფიციტი უწოდეს. ის თანამედროვე მეცნიერთა დიდ ინტერესს იწვევს. თურმე უმცროსი სასკოლო ასაკის მოსწავლეები მიიჩნევენ, რომ სტრატეგიების გამოყენება კარგია, მაგრამ არ ესმით, როგორ ხდება ეს. გამოყენების დეფიციტი დამახასიათებელია 6-7 წლის ბავშვებისთვის, თუმცა შესაძლოა უფრო დიდ ასაკშიც შევხვდეთ.
ინფორმაცია რომ შევაჯამოთ, უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვებს შეუძლიათ დახსომებისთვის გარკვეული სტრატეგიების გამოყენება, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მათ ასწავლიან ამ სტრატეგიებს, შეახსენებენ მათი გამოყენების ხერხებსა და საჭიროებას. მხოლოდ სწავლებისა და მითითების შემთხვევაშია შესაძლებელი სტრატეგიების ეფექტიანი გამოყენება, განსხვავებულ სიტუაციაში მათი გადატანა და როგორც რაოდენობრივი, ისე ხარისხობრივი გაუმჯობესება.

გაკვეთილის პროცესის წარმართვაში მოსწავლეთა მონაწილეობის თეორიული და პრაქტიკული ასპექტები

0

რა ბრწყინვალედაც უნდა ასრულებდეს თავის როლს წამყვანი მსახიობი, თუ დანარჩენებმა ცუდად ითამაშეს, სპექტაკლი უფერული გამოვა. სკოლაშიც ასეა: როგორც არ უნდა ხსნიდეს გაკვეთილს მასწავლებელი, თუ მან ვერ შეძლო, მოსწავლეს თავისი როლი შეასრულებინოს, გაკვეთილი უინტერესო იქნება.

პედაგოგიკის სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ გაკვეთილის პროცესის წარმართვაში მოსწავლეთა მონაწილეობა შესაძლებელია სხვადასხვა დოზით. ჩართულობის ხარისხი იქიდან გამომდინარე უნდა განისაზღვროს, რის მიღწევაა დაგეგმილი გაკვეთილის ფარგლებში ან როგორია მოსწავლეთა მზაობა.
განვიხილოთ, რას ნიშნავს გაკვეთილის მართვაში მოსწავლეთა ჩართულობის ხარისხი შერი არსტეინის თანამონაწილეობის კიბის მაგალითზე:
თანამონაწილეობითი კიბე
შერი არსტეინმა მონაწილეობა აღწერა როგორც კიბის საფეხურები. არსტეინის კიბეს აქვს 8 საფეხური, რომელთაგან პირველია მანიპულაცია, ბოლო – კონტროლი. ექსპერტები ამ საფეხურებს 3 დონედ განიხილავენ:

ჩაურთველობის/

არმონაწილეობის დონე

სიმბოლური ჩართულობის/მონაწილეობის დონე

სრული ჩართულობის/

მონაწილეობის დონე

მანიპულირება და თერაპია

ინფორმირება, კონსულტაციები, მხარდაჭერა

პარტნიორობა, დელეგირება, კონტროლი

დემოკრატიული კონცეფციიდან გამომდინარე, ლიტერატურაში ხშირად შევხვდებით ამ კიბის ჰორიზონტალურ ვარიანტს:
დავიწყოთ მცირედით. უმცირესი, რაც შეიძლება გააკეთოს მასწავლებელმა გაკვეთილზე, არის მოსწავლეებისთვის ინფორმაციის მიწოდება იმის შესახებ, რის გაკეთებაც არის დაგეგმილი გაკვეთილის ფარგლებში.
კონსულტაცია – მასწავლებელი, მოსწავლეთა თანამონაწილეობით, გამოყოფს საკითხებს, პრობლემებს, ამ ყველაფერს უკავშირებს მოსწავლეთა გამოცდილებას, საჭიროებებს, მოსწავლეებთან ერთად განიხილავს საკონსულტაციო საკითხებს, ახორციელებს კონსულტაციებს და იღებს უკუკავშირს.
ერთობლივი გადაწყვეტილების მიღება ნიშნავს, რომ მასწავლებელმა გამოიწვიოს, ჩართოს და წაახალისოს მოსწავლეები, რათა მათ ლეგიტიმურად გამოთქვან თავიანთი წინადადებები, განიხილონ მუშაობის წესები, რეგლამენტის საკითხები, შეფასების კრიტერიუმები, რესურსების ხელმისაწვდომობის საკითხები, ალტერნატივები და ა.შ.
ერთობლივი ქმედება არის მასწავლებლისა და მოსწავლის ერთობლივი, დაგეგმილი მოქმედება, დაგეგმილი აქტივობა, რომლის მიზანი შეთანხმებულია მოსწავლეებთან. ეს მიდგომა კოლაბორაციულ პრინციპებს ეფუძნება, აქტივობის დრო, რესურსები, შეფასების კრიტერიუმები განსაზღვრულია, რაც თავისთავად უკვე პარტნიორობაა.
ამ სქემაზე მხარდაჭერა ნიშნავს მოსწავლეების მხრივ დამოუკიდებელი ინიციატივების გამოვლენას და მასწავლებლის მხრივ მათ მხარდაჭერასა და წახალისებას.
რამ შეიძლება შეუშალოს ხელი თანამონაწილეობას?
გაკვეთილის პროცსში მოსწავლეთა აქტიური ჩართვა აქტუალური საკითხია. მას აფერხებს სხვადასხვა ფაქტორი. მასწავლებლებიც სხვადასხვა ხერხს მიმართავენ მოსწავლეთა აქტიურობის წასახალისებლად.
ბრიტანელმა მეცნიერებმა შეიმუშავეს ე.წ. CLEAR მეთოდი, რომელიც თანამონაწილეობისთვის ხელის შემშლელი ფაქტორების დიაგნოსტირებისა და მათ დასაძლევად რეკომენდაციების შემუშავების საშუალებას იძლევა.
ამ მეთოდის მიხედვით, მუშაობაში ეფექტურ და აქტიურ მონაწილეობას განსაზღვრავს 5 ფაქტორი (მეთოდის სახელწოდება სწორედ ამ ფაქტორთა აბრევიატურას წარმოადგენს: Can do, Like to, Enebled to, Asked to, Responded to ):
1. Can do – მონაწილეებს შეუძლიათ მონაწილეობა (აქვთ სათანადო რესურსი, ცოდნა, გამოცდილება,უნარები);
2. Like to – მონაწილეებს სურთ მონაწილეობა;
3. Enebled to – არსებობს მონაწილეობის მექანიზმები;
4. Asked to – ხდება მსმენელთა მობილიზება;
5. Responded to – არსებობს უკუკავშირი (მოსწავლეები ხედავენ მონაწილეობის შედეგს).
მკვლევარები აღნიშნავენ, რომ თუნდაც ერთი ამ ფაქტორთაგანის არარსებობისას საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეთა მონაწილეობა და ჩართულობა სრულყოფილი ვერ იქნება. ამიტომ მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა გაკვეთილის მართვისას აკონტროლოს აღნიშნული ფაქტორების უზრუნველყოფა გაკვეთილზე მოსწავლეთა წასახალისებლად.
როგორ უნდა მოიქცეს მასწავლებელი, რომ წარმატებით გამოიყენოს ხუთივე ფაქტორი და გაკვეთილის პროცესში მოსწავლის მაღალი ჩართულობა უზრუნველყოს?

CLEAR მეთოდის ფაქტორები

სწავლა – სწავლების კომპონენტები

Can do – მონაწილეებს შეუძლიათ მონაწილეობა (აქვთ სათანადო რესურსი, ცოდნა, გამოცდილება,უნარები)

წინარე ცოდნა და საჭირო რესურსები ეხმარება მოსწავლეს, ჩაერთოს გაკვეთილში

Like to – მონაწილეებს სურთ მონაწილეობა

მოტივაცია სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლის ჩართულობის უმნიშვნელოვანესი საფუძველია

Enebled to – არსებობს მონაწილეობის მექანიზმები

სწავლების მეთოდები ის მექანიზმებია, რომლებითაც ხდება საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეთა ჩართულობის უზრუნველყოფა

Asked to – ხდება მსმენელთა მობილიზება

მოსწავლეთა ორგანიზება მოსწავლეთა მობილიზების საშუალებაა

Responded to – არსებობს უკუკავშირი (მოსწავლეები ხედავენ მონაწილეობის შედეგს)

მოსწავლეთა შეფასება ისუკუკავშირია, რომელიც შეიძლება მოსწავლეთა ჩართულობის სტიმულად იქცეს

მიმოვიხილოთCLEAR მეთოდის ფაქტორები და სწავლა-სწავლების კომპონენტები.

მოსწავლის მოტივაციისზრდა მნიშვნელოვანი პედაგოგიური ამოცანაა. მოტივაცია იზრდება, როდესაც მოსწავლე ხედავს, რომ მასწავლებლის პრიორიტეტი მისი წინსვლის ხელშეწყობაა და, პირიქით, იკლებს, როდესაც მიაჩნია, რომ მასწავლებლის პრიორიტეტი მისი შედეგის განსჯა-შეფასებაა; მოტივაცია იზრდება მაშინაც, როდესაც მოსწავლე ხედავს დავალების მიზანს, დარწმუნებულია მის საჭიროებაში, ამიტომ მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა გააგებინოს, რა მიზანს ემსახურება კონკრეტული დავალება, დაანახვოს კავშირი სკოლაში მიმდინარე საქმიანობასა და სკოლისგარე ცხოვრებას შორის.

ჩართულობა.

თანამედროვე საგანმანათლებლო პროცესი მოსწავლეთა განსაკუთრებულ აქტიურობას მოითხოვს. ეს გულისხმობს მათ აქტიურ მონაწილეობას არა მხოლოდ განათლების მიღების, არამედ თანატოლთა სწავლების პროცესშიც. გაკვეთილზე ჯგუფური მუშაობისას, პროექტებში მონაწილეობისას, წარმოდგენების დაგეგმვისა თუ განხორციელებისას მოსწავლეები ერთმანეთს ეხმარებიან სხვადასხვა კონცეფციის უკეთ გაგებაში, უნარ-ჩვევების დაუფლება-განვითარებასა და დამოკიდებულებათა ჩამოყალიბებაში, რაც თავისთავად გულისხმობს გაკვეთილის პროცესში მათ მონაწილეობას.

 

საგანმანათლებლო რესურსები.

სასწავლო პროცესში, როგორც მასწავლებლებისთვის, ასევე მოსწავლეებისთვისაც, აუცილებელია მრავალფეროვანი საგანმანათლებლო რესურსების გამოყენება. საგანმანათლებლო რესურსების ტიპებია:

ა) გრიფმინიჭებული სასკოლო სახელმძღვანელოები;

ბ) დამხმარე ლიტერატურა;

გ) საგანმანათლებლო ელექტრონული რესურსები;

დ) სხვადასხვა სახის თვალსაჩინოება (რუკები, პლაკატები, მოდელები და სხვ.);

ე) ბიბლიოთეკა, თეატრი, მუზეუმი, ისტორიული ძეგლები, ბუნებრივი გარემო და სხვ.

 

სკოლამ უნდა შეიმუშაოს, ხოლო მასწავლებელმა მოსწავლეებს გააცნოს სკოლაში არსებული საგანმანათლებლო რესურსებით სარგებლობის წესები.

მოსწავლის შეფასების მიზანი, პრინციპები და მიდგომები.

როგორც ცნობილია, მოსწავლის შეფასების მიზანია სწავლა-სწავლების ხარისხის მართვა, რაც გულისხმობს სწავლის ხარისხის გაუმჯობესებაზე ზრუნვას, მის კონტროლს. მოსწავლის აკადემიური მიღწევის შეფასება უნდა იყოს ხშირი და მრავალმხრივი; მან ხელი უნდა შეუწყოსმოსწავლეთა მრავალმხრივ განვითარებას,მათი შესაძლებლობების გამოვლენას, სხვადასხვა პოტენციალის მქონე მოსწავლეებისთვის თანაბარი პირობების შექმნას. მასწავლებელი უნდა ეცადოს, მოსწავლე შეფასოს სხვადასხვა ფორმით (ესე, პროექტის მომზადება, ზეპირი გამოსვლა, ექსპერიმენტის ჩატარება, ცდის ჩატარება, წარმოდგენა, წერითი, ფერწერული ან სხვა ტიპის ნამუშევარი, არგუმენტირებული მსჯელობა და სხვ.).

სწავლების მეთოდები ის მექანიზმებია, რომლებითაც ხდება საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეთა ჩართულობის უზრუნველყოფა. გაკვეთილის მხოლოდ ერთი მეთოდით ჩატარება შეუძლებელია. სწავლების პროცესში მასწავლებელს სხვადასხვა მეთოდის გამოყენება უხდება, ხშირად – მათი შერწყმაც. მაგ., ლექციური ტიპის გაკვეთილის დროსაც კი მასწავლებელი სალექციო მასალას ვიზუალური პრეზენტაციის სახით წარმოადგენს, რომელსაც თან ახლავს ვერბალური განმარტება; იმართება დისკუსია, მოსწავლეს დამოუკიდებელი მუშაობის შესასრულებლად მიეცემა დავალება, რომელსაც იგი ასრულებს წიგნზე მუშაობის, ჩანაწერის გაკეთების გზით და სხვ. ამრიგად, სწავლება-სწავლის პროცესში მეთოდები ერთმანეთს ავსებენ და ერთმანეთში გადადიან.

 

1. დისკუსია/დებატები ინტერაქციული სწავლების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მეთოდია. დისკუსიის პროცესი მკვეთრად ამაღლებს მოსწავლეთა ჩართულობის ხარისხსა და აქტივობას. დისკუსია შესაძლოა კამათში გადაიზარდოს. ეს პროცესი არ შემოიფარგლება მასწავლებლის მიერ დასმული შეკითხვებით. ეს მეთოდი უვითარებს მოსწავლეს კამათისა და საკუთარი აზრის დასაბუთების უნარს.

2. ჯგუფური (collaborative) მუშაობა. ამ მეთოდით სწავლება გულისხმობს ჯგუფის წევრებს შორის ფუნქციების გადანაწილებას. ეს სტრატეგია უზრუნველყოფს ყველას მაქსიმალურ ჩართულობას სასწავლო პროცესში.

 

3. პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება (PBL) სასწავლო მეთოდია, რომელიც ახალი ცოდნის მიღებისა და ინტეგრაციის პროცესის საწყის ეტაპად იყენებს პრობლემას.

4. თანამშრომლობითი (cooperative) სწავლება სწავლების იმგვარი სტრატეგიაა, სადაც ჯგუფის თითოეული წევრი ვალდებულია, არა მხოლოდ თავად შეისწავლოს საგანი, არამედ თანაგუნდელსაც დაეხმაროს მის უკეთ შესწავლაში. ჯგუფის თითოეული წევრი მუშაობს პრობლემაზე, ვიდრე ყოველი მათგანი არ დაეუფლება საკითხს.

5. ევრისტიკული მეთოდი ეფუძნება მოსწავლეთა წინაშე დასმული ამოცანის ეტაპობრივი გადაწყვეტის პრინციპს. ეს ამოცანა სწავლების პროცესში ფაქტების დამოუკიდებლად დაფიქსირებისა და მათ შორის კავშირების დანახვის გზით სრულდება.
6. შემთხვევის ანალიზი (Case study). მასწავლებელი განიხილავს კონკრეტულ შემთხვევებს, რომლებიც ყოველმხრივ და საფუძვლიანად შეისწავლის საკითხს. მაგალითად, საზოგადოებრივ მეცნიერებაში ეს შეიძლება იყოს კონკრეტული, ვთქვათ ყარაბახის (სომხეთ-აზერბაიჯანის) კონფლიქტის ანალიზი და ა. შ.

7. გონებრივი იერიში (Brain storming). ეს მეთოდი გულისხმობს კონკრეტული თემის ფარგლებში კონკრეტული საკითხის/პრობლემის შესახებ მაქსიმალურად მეტი, სასურველია, რადიკალურად განსხვავებული იდეის ჩამოყალიბებასა და მათი გამოთქმის ხელშეწყობას. მეთოდი ხელს უწყობს პრობლემისადმი შემოქმედებითი მიდგომის განვითარებას.

 

8. როლური და სიტუაციური თამაშები. სცენარის მიხედვით განხორციელებული როლური თამაშები მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, სხვადასხვა კუთხით შეხედონ საკითხს და ეხმარება მათ ალტერნატიული თვალსაზრისის ჩამოყალიბებაში. ისევე როგორც დისკუსია, როლური თამაშებიც უყალიბებს მოსწავლეს საკუთარი პოზიციის დამოუკიდებლად გამოთქმისა და მისი დაცვის უნარს.

9. დემონსტრირების მეთოდი ინფორმაციის ვიზუალურად წარმოდგენას გულისხმობს და საკმაოდ ეფექტურია. ხშირად უმჯობესია, მასალა ერთსა ად იმავე დროს აუდიო- და ვიზუალური გზით მივაწოდოთ მოსწავლეებს. შესასწავლი მასალის დემონსტრირება შეიძლება განახორციელონ როგორც მასწავლებელმა, ისე მოსწავლემ. ამ მეთოდით თვალსაჩინოებას ვმატებთ სასწავლო მასალის აღქმის სხვადასხვა საფეხურს, ვაკონკრეტებთ, რის გაკეთება მოუწევთ მოსწავლეებს დამოუკიდებლად. ამავე დროს, ეს სტრატეგია ვიზუალურად წარმოაჩენს საკითხის/პრობლემის არსს. დემონსტრირება შეიძლება მოხდეს როგორც მარტივად, – მაგალითად, მათემატიკური ამოცანის ამოხსნით, მისი საფეხურების დაფაზე თვალსაჩინოდ წარმოდგენით, – ისე რთული ფორმითაც, მაგალითად, მრავალსაფეხურიანი საბუნებისმეტყველო ექსპერიმენტის ჩატარებით.

 

10. ინდუქცია, დედუქცია, ანალიზი და სინთეზი.

. სწავლების ინდუქციური მეთოდი განსაზღვრავს ნებისმიერი საგნობრივი ცოდნის ისეთ ფორმას, როდესაც სწავლის პროცესში აზრის მსვლელობა კერძოდან საზოგადოსკენ, ფაქტებიდან განზოგადებისკენ არის მიმართული.

. სწავლების დედუქციური მეთოდი განსაზღვრავს ნებისმიერი საგნობრივი ცოდნის გადაცემის ისეთ ფორმას, რომელიც ზოგად ცოდნაზე დაყრდნობით ახალი ცოდნის აღმოჩენის ლოგიკურ პროცესს წარმოადგენს, ანუ პროცესი ზოგადიდან კონკრეტულისკენ არის მიმართული.

სასწავლო პროცესში ანალიზის მეთოდი გვეხმარება სასწავლო მასალის როგორც ერთი მთლიანის შემადგენელ ნაწილებად დაშლაში. ეს აადვილებს რთული პრობლების წიაღში არსებული ცალკეული საკითხების დეტალურ გაშუქებას.

 

სინთეზის მეთოდი შებრუნებული პროცედურაა, ანუ ცალკეული საკითხების დაჯგუფებით ერთი მთლიანის შედგენა. ეს მეთოდი ხელს უწყობს პრობლემის როგორც მთელის დანახვის უნარის განვითარებას.

11. ახსნაგანმარტებითი მეთოდი ეფუძნება მსჯელობას მოცემული საკითხის ირგვლივ. პროფესორს მასალის გადმოცემისას მოჰყავს კონკრეტული მაგალითი, რომლის დაწვრილებით განხილვაც ხდება მოცემული თემის ფარგლებში.

12. ქმედებაზე ორიენტირებული სწავლება მოითხოვს პროფესორისა და სტუდენტის აქტიურ ჩართულობას სწავლის პროცესში, სადაც განსაკუთრებულ დატვირთვას იძენს თეორიული მასალის პრაქტიკული ინტერპრეტაცია.

13. ელექტრონული სწავლება (E – learning). ეს მეთოდი მოიცავს სწავლების სამ სახეს:

. დასწრებულს, როდესაც სწავლების პროცესი მიმდინარეობს პროფესორისა და სტუდენტების საკონტაქტო საათების ფარგლებში, ხოლო სასწავლო მასალის გადაცემა ხორციელდება ელექტრონული კურსის საშუალებით;

 

. ჰიბრიდულს (დასწრებული/დისტანციური) – სწავლების ძირითადი ნაწილი მიმდინარეობს დისტანციურად, ხოლო მცირე ნაწილი ხორციელდება საკონტაქტო საათების ფარგლებში.

 

. მთლიანად დისტანციური სწავლება გულისხმობს სასწავლო პროცესის წარმართვას პროფესორის ფიზიკური დასწრების გარეშე. სასწავლო კურსი თავიდან ბოლომდე დისტანციურად, ელექტრონული ფორმატით მიმდინარეობს.

სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა მონაწილეობის გაზრდა უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია. არაბული სიბრძნის თანახმად, “ერთად სიარული დასაწყისია, ერთად ყოფნა – პროგრესი, ერთად მუშაობა – წარმატება!”

პატარა ბიჭი კარალეთიდან

0
2012 წლის ლონდონის ზაფხულის ოლიმპიადაზე 20 წლის ქართველი ძიუდოისტი ლაშა შავდათუაშვილი ერთადერთი ქართველი აღმოჩნდა, რომელმაც უმაღლესი სინჯის მედლის მოპოვება შეძლო. ეს მაშინ, როდესაც ახალგაზრდა ძიუდოისტისგან ასეთ შედეგს ბევრი ნამდვილად არ ელოდა. ლაშა ხომ იუნიორებიდან ძიუდოისტთა ძირითად ნაკრებში სულ რამდენიმე თვის გადასული იყო და ოლიმპიადის მსგავს დიდ ტურნირზეც პირველად ასპარეზობდა. მაგრამ მონდომებამ, ტალანტმა და საკუთრი ქვეყნის დიდმა სიყვარულმა თავისი საქმე მაინც გააკეთა და ლაშა შავდათუაშვილი ოლიმპიადაზე საქართველოდან წარგზავნილთაგან რიგით 34-ე სპორტსმენი გახდა, რომელმაც ჩვენს პლანეტაზე მცხოვრები ალბათ ყველა სპორტსმენისათვის ესოდენ სანუკვარი ოქროს მედლის დაუფლება შეძლო. 

მსოფლიო სპორტის ისტორია დიდი გამარჯვებების ისტორიაა. სპორტის მოყვარულებს არაერთი დიდი სპორტსმენი ახსოვთ, რომლებმაც კარიერა ოლიმპიური ჩემპიონობის გარეშე დაასრულეს და რაოდენ სამწუხაროც არ უნდა იყოს, ასეთი სპორტსმენების უმეტესობის სახელი, დღეს დავიწყების ნისლშია გახვეული. 20 წლის ქართველმა ძიუდოისტმა კი უკვე შექმნა ისტორია და ეს მაშინ, როდესაც წარმოშობით ქართლელი სპორტსმენი სულ ახალგაზრდაა და, შესაბამისად, ჯერ ყველაფერი წინ აქვს.

 ოლიმპიადის დასრულებიდან ორ წელზე მეტი გავიდა, მაგრამ ლაშას გამარჯვება სულ თვალწინ მიტრიალებს და ახლაღა შევძელი მასზე ორი სიტყვის დაწერა. ოლიმპიური ოქროს მოპოვების შემდეგ ლაშა შავდათუაშვილმა საჯაროდ დადო პირობა, რაც მისმა მშობლებმაც დაადასტურეს, რომ ძველებურად გააგრძელებდა ვარჯიშს და მინიმუმ მომდევნო ათი წლის მანძილზე არაფრის დიდებით არ იტყოდა უარს სპორტის იმ სახეობაზე, რამაც ეს პატარა ბიჭი დიდების კვარცხლბეკზე აიყვანა. მთავარი კი, სწორედ ესაა! 

ჩვენ გვახსოვს არაერთი გულსატკენი შემთხვევა, როდესაც მნიშვნელოვანი წარმატებების შემდეგ, ქართველი სპორტსმენები სპორტულ კარიერაზე უარს ამბობდნენ და ამას სუბიექტური თუ ობიექტური მიზეზებით ხსნიდნენ. დიდი ჩემპიონების გაზრდას წლები სჭირდება და როდესაც ქვეყანას უკვე მომზადებული ტალანტი ხელის გულზე ჰყავს, ნამდვილად გულდასაწყვეტია მისი სპორტიდან ნაადრევად წასვლა. ლაშა შავდათუაშვილის სახელი ახლა უკვე მთელმა ქვეყანამ იცის და ყველას სჯერა, რომ 2012 წლის ლონდონის ოლიმპიადის ოქროს მედალი ლაშას კარიერაში მომავალი წარმატებების მხოლოდ დასაწყისი იქნება!

 ლაშა შავდათუაშვილი წარმოშობით სოფელ კარალეთიდანაა. იმ სოფლიდან, რომელიც 2008 წლის აგვისტოდან ოქტომბრამდე რუსული საჯარისო ნაწილების მიერ იყო ოკუპირებული. ოკუპაციის დროს, როდესაც რუსული ჯარი კარალეთში და შიდა ქართლის სხვა სოფლებში იდგა, დარწმუნებით არავინ იცოდა, საბოლოოდ როგორ განვითარდებოდა მოვლენები და როგორ წარიმართებოდა ამ სოფლებში მცხოვრებთა ბედი. კარალეთელებმა იმ უმძიმეს პერიოდში დაამტკიცეს, რომ უკიდურესად რთულ და საშიშ ვითარებაშიც კი შეიძლება ღირსებისა და მომავლის რწმენის შენარჩუნება. ლაშა შავდათუაშვილიც ხომ კარალეთელია… იმ სოფლისა და იმ კუთხის შვილი, რომელმაც ათასგვარ უბედურებას გაუძლო და მაინც მყარად დგას ფეხზე. აი, ასეთ სოფელში გაიზარდა მომავალი ოლიმპიური ჩემპიონი და იმედია, კიდევ მრავალნი გაიზრდებიან. მით უმეტეს, რომ ამ მხრივ ტალანტების ნაკლებობას ნამდვილად არ ვუჩივით.

სწორედ ასეთ გარემოში გაიზარდა ახალგაზრდა ქართველი ოლიმპიური ჩემპიონი – ლაშა შავდათუაშვილი. ჭიდაობა მისი და მისი კუთხის ცხოვრების წესია და იმედია, ეს წესი არასოდეს დაიკარგება!  

როგორ ვუშველოთ ქიმიას

0

მძიმე დრო უდგას ბუნებისმეტყველებას. მსოფლიოში თითებზე ჩამოსათვლელია ქვეყნები, სადაც საბუნებისმეტყველო და საინჟინრო სპეციალობები უფრო პოპულარულია, ვიდრე სხვა დანარჩენი. დედამიწას პანდემიასავით მოედო „ადვილი” ცხოვრების წესი. გადავეჩვიეთ სიღრმისეულ აზროვნებას, პრობლემის ფესვების ძიებას… ლოგიკისა თუ არსებობის მარტივ და მზა ფორმულებს უფრო აქვს დღეს გასავალი… ამიტომაც ავითვალწუნეთ საბუნებისმეტყველო დისციპლინები: მათემატიკა, ფიზიკა, ქიმია, ბიოლოგია…

ჩვენც იმ ქვეყნების სიაში ვწერივართ, სადაც ზემოთ ჩამოთვლილ დისციპლინებს ამრეზით უყურებენ, მაგრამ ქიმია მათ შორის ყველაზე სავალალო მდგომარეობაშია.

რა მაძლევს ამ დასკვნის საფუძველს? – მოსწავლეთა საერთაშორისო ოლიმპიადა ქიმიაში.

მოსწავლეთა საერთაშორისო ოლიმპიადა ქიმიაში IChO წელს უკვე 46-ედ გაიმართა, საქართველომ კი მასში პირველად(!) მიიღო მონაწილეობა. ჩვენი უახლოესი მეზობლები, აზერბაიჯანი და სომხეთი, IChO-ში საბჭოთა კავშირის დაშლისთანავე ჩაერთნენ და ბოლო რამდენიმე წელია, უკვე საპრიზო ადგილებზეც გამოთქვამენ პრეტენზიას. რატომ ასე გვიან? მიზეზი უამრავია, მაგრამ მთავარი ალბათ მაინც ჩვენი უნიათობაა, და აქ სულაც არ ვგულისხმობ ოფიციალურ სტრუქტურებს.

საქართველო IChO-ს 2012 წელს შეუერთდა ასოცირებული 77-ე წევრის (დამკვირვებლის) სტატუსით. ყველაფერი კი ფაქტობრივად კერძო ინიციატივით დაიწყო. ნინო გიგილაშვილისა და გია ხატისაშვილის (ეროვნული საგამოცდო ცენტრი) რეკომენდაციით, ასოციაციის სახელით განაცხადი შევიტანეთ ოლიმპიურ კომიტეტში, მაგრამ კომიტეტმა ოფიციალური სტრუქტურების ნებართვა და უამრავი სხვა დოკუმენტი მოითხოვა. მივმართეთ თხოვნით განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, რომელმაც მაშინვე დაუჭირა მხარი ამ ინიციატივას. მისი და რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის ორგანიზებული, საქმიანი მხარდაჭერა რომ არა, IChO-ს რიგებში საქართველო დღესაც არ იქნებოდა.

 

პირველი დიდი ნაბიჯი გადაიდგა. ორი წლის განმავლობაში (2012-2013) საქართველო დამკვირვებლის სტატუსით ესწრებოდა ოლიმპიადას და ყოველწლიურად გვიწევდა მოხსენების წაკითხვა ჩვენი საკანონმდებლო ბაზის, ეროვნული სასწავლო პროგრამის, სწავლების სტანდარტის, მოსწავლეთა შერჩევის წესის შესახებ. მოხსენებები, თამამად შეიძლება ითქვას, დიდი მოწონებით სარგებლობდა, რამაც გადამწყვეტი როლი შეასრულა სრულფასოვანი წევრის სტატუსით ჩვენს მიღებაში. ამრიგად, 2014 წელს ვიეტნამში საქართველომ უკვე მოსწავლეთა გუნდი გაგზავნა სრული შემადგენლობით. საქართველოს ისტორიაში პირველი ნაკრების წევრები იყვნენ ლევან მექერიშვილი (სკოლა „ალბიონი”), იულია ნიაური, ნუგზარ ლეკიაშვილი, ლუკა მალაშხი, მწვრთნელები – ელიზბარ ელიზბარაშვილი, ვახტანგ კურცხალია, თინათინ ბუთხუზი და ემზარ ლომიძე.

ცხადია, ასეთ დიდ საერთაშორისო ფორუმზე მოხვედრა უკვე წარმატებაა, მაგრამ ოლიმპიადაში ქვეყანა მხოლოდ „მონაწილეობისთვის” არ უნდა მონაწილეობდეს. წელს ჩვენმა ნაკრებმა მედლები ვერ აიღო. ეს კანონზომიერიცაა (თუ რატომ, ქვემოთ მოგახსენებთ), მაგრამ სასწრაფოდ უნდა დაისახოს სტრატეგიული გეგმა, რომელიც საშუალებას მოგვცემს, გაისად აზერბაიჯანში საპრიზო ადგილებზე გვქონდეს პრეტენზია. მართალია, ერთ წელიწადში ამის მიღწევა ძნელია, მაგრამ შეუძლებელი არ არის!

ჯერ მოკლედ განვიხილოთ, რას წარმოადგენს ოლიმპიადა. იგი ორ ტურად ტარდება და მოიცავს 5-5-საათიან პრაქტიკულ და თეორიულ ტურებს. ამოცანების სავარაუდო თემატიკა და სირთულე რამდენიმე თვით ადრე ცხადდება. მიმდინარე წელს პრაქტიკული ამოცანები ეხებოდა ევგენოლოქსი ძმარმჟავას სინთეზს, ვანილინსა და ბენზილამინს შორის კონდენსაციას, თუთიისა და ტყვიის განსაზღვრას თუთიის ოქსიდში, სალიცილმჟავას რკინის კომპლექსის წარმოთქმის რეაქციის კინეტიკის შესწავლას და ა.შ. თეორიული ტური კიდევ უფრო რთული ამოცანებით იყო დატვირთული და მოიცავდა კვანტური, ანალიზური, ორგანული ქიმიის უაღრესად სპეციფიკურ საკითხებს (მაგალითად, ვიტამინ H-ის სინთეზს). აღნიშნული ამოცანები მოითხოვს ქიმიის კონკრეტული მიმართულებების და მისი სპეციფიკური საკითხების მეტად ღრმა ცოდნას და დროის დიდ რესურს. გამოცდილ ქიმიკოსსაც გაუჭირდება 5 საათის განმავლობაში ამ ამოცანების ამოხსნა, ვინაიდან ხშირად ხანგრძლივი გაანგარიშებებია შესასრულებელი ან საკმაოდ გრძელი რეაქციის მექანიზმებია დასაწერი. და მთავარი – არც ერთი ეს საკითხი არ არის ჩვენი სასკოლო პროგრამის ნაწილი! ასეთია ოლიმპიადის წესები, შესაძლოა, მეტად მკაცრიც, ზედმეტად გართულებულიც, მაგრამ იგი „რიგით” მოსწავლეებზე არ არის გათვლილი.

 

მაშ, ვინ და როგორ აღწევს წარმატებას? ბოლო სამი წლის ანალიზით, წარმატებული ქვეყნები შეიძლება ორ ჯგუფად დაიყოს. ერთ ჯგუფს ის ქვეყნები ქმნიან, რომლებიც დიდ ინვესტიციას ახორციელებენ, მეორეს კი ისინი, რომლებიც საერთაშორისო დონეზე აღიარებული (ინგლისურენოვანი) სახელმძღვანელოებით ასწავლიან ქიმიას ზედა კლასებში. აქვე უნდა დავძინო, რომ მეორე მეთოდი უფრო ეფექტურია. სინგაპური, ტაივანი, პაკისტანი, მალაიზია, ინდოეთი და სხვა მათი მსგავსი ღარიბი ქვეყნები უფრო მეტ საპრიზო ადგილს იკავებენ, ვიდრე არაბეთის ნახევარკუნძულის, შუა აზიის სახელმწიფოები და აშშ (მათი ნაკრებების მოსამზადებელი ბიუჯეტი ექვსნიშნა რიცხვებით განისაზღვრება).

სად არის გამოსავალი? ცხადია, ჩვენ ვერასოდეს გვექნება დიდი ბიუჯეტი. ჩვენი ქვეყნის მასშტაბებიდან და სოციალურ-ეკონომიური მდგომარეობიდან გამომდინარე, მისი მოთხოვნა ან წარუმატებლობის მხოლოდ მისი უქონლობისთვის გადაბრალება არაფრის მომცემია. ვერც ისეთ საგანმანათლებლო ოაზისს შევქმნით უახლოეს მომავალში, როგორითაც მათემატიკითა და ფიზიკით გატაცებული ქართველი მოსწავლეები სარგებლობენ სპეციალიზებულ სკოლებში. უდავოდ კარგი იქნება ასეთი სკოლის არსებობაც, მაგრამ სათანადო სიმაღლეების მისაღწევად მას წლები დასჭირდება. ხვალისთვის კი სხვა მექანიზმია მოსაფიქრებელი. ეს არის ქიმიის კლუბების დაარსება, რომლებსაც სახელმწიფო თუ კერძო სექტორი მცირე ფინანსურ მხარდაჭერას გაუწევენ.

ამრიგად, უნდა დაარსდეს ქიმიის კლუბები, რომლებიც:

1. უზრუნველყოფს ტრენერების მოზიდვას, შერჩევას და საჭიროების შემთხვევაში გადამზადებას. 

საოლიმპიადო, მით უფრო – საერთაშორისო ოლიმპიადისთვის გამიზნული, ამოცანების ამოხსნა მოითხოვს სპეციფიკურ ცოდნას. ხშირად ამ ამოცანების ამოსახსნელად მარტო ქიმიის ცოდნა არ არის საკმარისი. ნაკრები უნდა მოამზადოს ტრენერთა ჯგუფმა და არა ერთმა ან ორმა მასწავლებელმა.

2. უზრუნველყოფს მოსწავლეების ქიმიით დაინტერესებასა და მოზიდვას.
მოსწავლეთა მოტივაცია წარმატების ერთ-ერთი უმთავრესი ფაქტორია. სამწუხარო რეალობაა, რომ ვინც დღეს ქიმიას კარგად სწავლობს და ეროვნულ ოლიმპიადებში საპრიზო ადგილებს ინაწილებს, არც ერთი მათგანი არ აგრძელებს სწავლას ქიმიის მიმართულებით. მათთვის მოტივაცია მხოლოდ მედლის მიღების სიხარულია (რაც უდავოდ დიდი წარმატებაა), ამიტომ ისინი „მხოლოდ გამოცდის ჩაბარების” პრინციპით ეკიდებიან ამ დარგს და ვერ ახერხებენ/არ სურთ ჩაუღრმავდნენ საკითხების შესწავლას, რაც უაღრესად მნიშვნელოვანია ქიმიური აზროვნების განსავითარებლად. ჩვენი წლევანდელი ნაკრების შემადგენლობიდან ორი მომავალი ექიმია, ერთი – ბიზნესადმინისტრატორი, ერთიც – ინჟინერი.

3. უზრუნველყოფს ტრენინგების რეგულარულ ჩატარებას.

რეალური ვითარებიდან გამომდინარე, მხოლოდ საოლიმპიადო ნაკრების ორკვირიანი შეკრება (მოქმედი დებულებისა და საერთაშორისო რეგულაციების შესაბამისად) სასურველ შედეგს ვერ გამოიღებს. არაორგანული, ორგანული, ფიზიკური და ანალიზური ქიმიის საკითხების ისეთი სიღრმისეული შესწავლა, როგორიც მოითხოვება ოლიმპიადაზე წარმატების მისაღწევად, ორ კვირაში ვერ მოხერხდება, რადგან ეს საკითხები არათუ ეროვნული სასწავლო გეგმისგან დგას შორს, არამედ ხშირად საბაკალავრო პროგრამებშიც კი არ მოიაზრება მათი სწავლება. მიმდინარე ოლიმპიადაზე ჩვენი ნაკრების მიერ დამაკმაყოფილებელი ქულების მიღება იმის დამსახურებაა, რომ ერთი თვით ადრე დავიწყეთ მზადება, რისთვისაც დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო საქართველოს აგრარულ უნივერსიტეტს, რომელმაც მის ხელთ არსებული მთელი რესურსი დაგვითმო ტრენინგებისთვის. ცოტა მეტი დრო და გამოცდილება რომ გვქონოდა ნაკრებსაც და ტრენერებსაც, ალბათ ბრინჯაოს მედალთან მიახლოებასაც შევძლებდით.

4. უზრუნველყოფს დისტანციურ ტრენინგებს.

წლევანდელი ეროვნული ოლიმპიადის შედეგებმა კიდევ ერთხელ ცხადყო, რომ ქიმიით დაინტერესებული მოსწავლეები მხოლოდ თბილისის სკოლებში არ სწავლობენ – საკმაოდ დიდია რეგიონის მოსწავლეთა წილი, ამიტომ აუცილებელია, უზრუნველყოფილ იქნეს ასეთი მოსწავლეების ჩართულობაც საერთაშორისო ოლიმპიადებისთვის მზადების პროცესში.

5. მოიპოვებს ფინანსურ უზრუნველყოფას.

ფინანსური უზრუნველყოფა საჭიროა ტრენერთა სახელფასო ფონდისთვის (გასული წლების განმავლობაში ქიმიის ოლიმპიადით დაინტერესებულ მოსწავლეებს უმთავრესად მოხალისე მასწავლებლები ავარჯიშებდნენ) და ექსპერიმენტული ტრენინგებისთვის საჭირო  რეაქტივებისა თუ სხვა სახარჯი მასალების შესაძენად. გარდა ამისა, უაღრესად მნიშვნელოვანი იქნება მოსწავლეთა ნაკრების მონაწილეობა რომელიმე სხვა საერთაშორისო ოლიმპიადაში (თუნდაც მენდელეევის სახელობის ოლიმპიადაში), რაც ერთგვარი გენერალური რეპეტიცია იქნება დიდი საერთაშორისო ოლიმპიადის წინ.
დაბოლოს, ყველაფერი ეს ისე არ უნდა იქნეს გაგებული, თითქოს აღნიშნული კლუბი მოამზადებს მხოლოდ საერთაშორისო ოლიმპიადის მონაწილეებს. კლუბის კარი ღია უნდა იყოს ყველა დაინტერესებული მოსწავლისთვის, რომელთაგან ზოგი საერთაშორისო ოლიმპიადის საგზურს მოიპოვებს ეროვნულ ოლიმპიადასა და შესარჩევ ტურში გამარჯვებით, დანარჩენებს კი დარჩებათ ცოდნა, რომელიც ასევე დიდი შენაძენი იქნება.

P.S. მოცემული ბმულებიდან შეგიძლიათ ჩამოტვირთოთ წლევანდელი ოლიმპიადის ამოცანები ქართულ ენაზე. გადახედეთ მათ და კიდევ უფრო ნათლად წარმოიდგენთ, რამდენი რამაა გასაკეთებელი.

ვრცლად 

ვრცლად 

სკოლის ორგანიზაციული კულტურის შესახებ

0
დღეს, როცა სკოლის დირექტორთა შერჩევის მტკივნეული პროცესი მიმდინარეობს, აქტუალურად მივიჩნიეთ სკოლის ორგანიზაციულ კულტურაზე საუბარი, რადგან ამის გაუთვალისწინებლობამ შეიძლება ახლად არჩეულ/დანიშნულ დირექტორებს სერიოზული პრობლემები შეუქმნას საკუთარი ხედვისა და გეგმების განხორციელების გზაზე. 

როგორც ვიცით, ორგანიზაციული კულტურა ყალიბდება ადამიანების გამოცდილების შედეგად და წარმოადგენს ორგანიზაციის წევრების მიერ გაზიარებულ რწმენას, ფასეულობებსა და ქცევის წესს. ის ცნობიერად თუ არაცნობიერად აღიარებულია ორგანიზაციის წევრთა უმრავლესობის მიერ და გარედან მოსული ადამიანისათვის რთულად დასანახია. ამიტომ ორგანიზაციული კულტურის მეტაფორად ხშირად იყენებენ „ორგანიზაციულ აისბერგს”. რატომ? აისბერგის ხილული ნაწილი მხოლოდ 1/7-ია, 6/7 წყლის ქვეშაა. ასეა ორგანიზაციაშიც.

ორგანიზაციული კულტურას განსაზღვრავს გარეგანი და შინაგანი ფაქტორები: გარეგანია  ეროვნული ტრადიციები, ეკონომიური პირობები, ადგილობრივი საზოგადოების (თემის) კულტურული თავისებურებები. შინაგანი – ხელმძღვანელის პიროვნული თავისებურებები, სკოლის დეკლარირებული მისია და ღირებულებები, მიზნები და ამოცანები, პედაგოგების ზოგადი განათლებისა და კვალიფიკაციის დონე.

მაინც რა სახის კულტურას ვხვდებით სკოლებში? ძირითადად, ეს არის:

როლური / ფუნქციური კულტურა. კულტურის ეს ტიპი ეფუძნება ორგანიზაციაში როლებისა და ფუნქციების ზუსტ გამიჯვნასა და განსაზღვრას თითოეული წევრისათვის. როლები და ფუნქციები განსაზღვრულია მკაფიო თანამდებობრივი ინსტრუქციითა და შინაგანაწესით. ორგანიზაციის წევრთა ქმედებები შეესატყვისება განსაზღვრულ როლს, კონკრეტიზებულ მოთხოვნებს. კულტურის ეს ტიპი მიმართულია პროცედურებისა და წესების მკაცრ დაცვაზე.

ამ კულტურაში მასწავლებლის პროფესიონალიზმი ფასდება იმის მიხედვით, რამდენად პასუხისმგებლობით  ასრულებს დაკისრებულ როლს. ამიტომ ასეთი ტიპის კულტურის სკოლაში უმთავრესია ისეთი კონტროლის მექანიზმების შექმნა, რომლებიც უზრუნველყოფს დადგენილი წესებისა და პროცედურების ზუსტ დაცვასა და შესრულებას. ასეთი კულტურა განსაკუთრებით ეფექტიანია სტაბილურ სიტუაციაში, მაგრამ ამავდროულად ნაკლებეფექტიანი – არასტაბილურ ვითარებასა და ცვლილებების დროს. ამიტომაც მთავარი რისკფაქტორი, რომელიც ასეთი კულტურის სკოლას აქვს, ეს არის ინოვაციური პროცესების „გაყინვის” საშიშროება.  განსაკუთრებით ფერხდება ინოვაციები სკოლის შიგნით. გარედან მოსული სიახლეებისათვის სკოლა ღიაა, მაგრამ მათი დანერგვა ხანგრძლივდება იმის გამო, რომ ამ სიახლეებისათვის უნდა შეიქმნას ახალი როლები. ამ კულტურის მთავარი ლოზუნგია: „თუ შენ მოიფიქრე, შენვე განახორციელე და შენვე აგე პასუხი შედეგებზე.” ასეთი ტიპის კულტურა ძალიან კომფორტულია ხელმძღვანელობისათვის, რადგან  შედარებით მარტივდება კოლექტივის მართვა. ის მდგრადია, რამდენადაც მტკივნეულად არ რეაგირებს საკადრო ცვლილებებზე (მაგალითად, როცა იცვლება დირექტორი). 

ინდივიდუალისტური / „ვარსკვლავური” კულტურა. ეს კულტურა ეფუძნება ცალკეული ადამიანების მაღალ პროფესიონალიზმსა და კომპეტენციას. უფრო ხშირად ასეთი კულტურა ყალიბდება პროფესიონალებით დაკომპლექტებულ სკოლაში. მისთვის დამახასიათებელია ის, რომ სუსტია ან საერთოდ არ არსებობს ფორმალური თუ არაფორმალური პროფესიული კომუნიკაცია ორგანიზაციის თანამშრომელთა შორის. ამ კულტურის უმთავრესი ღირებულებაა მასწავლებლის (პროფესიონალის) ავტონომია და ის ემყარება იმ წარმოდგენას, რომ რაც უფრო მაღალია მასწავლებლის პროფესიონალიზმი, მით უფრო მაღალი უნდა იყოს ავტონომიურობის ხარისხი. ასეთ პროფესიონალებს ენდობიან, რომ თავად, დამოუკიდებლად გადაწყვიტონ პროფესიული ამოცანები. ასეთი კულტურის სკოლაში იშვიათად ესწრებიან კოლეგებს გაკვეთილებზე და თავად მასწავლებელიც ნაკლებად ინტერესდება სხვების გამოცდილებით. უფრო მეტიც: ხშირად გაიგებთ ასეთ ფრაზებს: „მე ჩემი ხელწერა მაქვს, იმას კიდევ – თავისი. საქმეს ხომ კარგად ვაკეთებთ? მთავარი ეს არის.” ან: „მე ძალიან კარგად ვიცი, რა უნდა ვაკეთო, შედეგები ამაზე მეტყველებს”. ხელმძღვანელობა თავის მოვალეობად თვლის იზრუნოს თითოეული მასწავლებლის პირადი კომპეტენციის კიდევ უფრო გაზრდაზე, რადგან „ვარსკვლავური” კულტურა ეფექტიანად იყენებს ცალკეული მასწავლებლის ინდივიდუალურ რესურსს. მისი მთავარი ნაკლი ის არის, რომ ასეთი კულტურის სკოლა ძალიან სუსტად რეაგირებს გარედან შემოტანილ ცვლილებებზე, არის თვითკმაყოფილების მაღალი რისკი.

ბალკანიზებული ანუ „გუნდური” კულტურა. ასეთი ტიპის კულტურაში მასწავლებლები დაყო­ფილნი არიან ჯგუფებად, რომლებშიც არ არის მკაფიოდ გამოკვეთილი იერარქია. ეს არის საერთო პრობლემის/პრობლემების ირგვლივ გაერთიანებულ ადამიანთა ჯგუფი. მასწავლებლები, ჯგუფის წევრები, იზიარებენ მსგავს ღირებულებებსა და მიდგომებს, თუმცა დაბალია კომუნიკაციის ხარისხი სკოლაში არსებულ სხვა ჯგუფებთან. ამას განაპირობებს ის, რომ ასეთი ჯგუფები ქმნიან საკუთარ კულტურას, რომელიც დროთა განმავლობაში შეიძლება ძალიან დაშორდეს სხვებისას ან საერთოდ სკოლის კულტურას. ისინი იკეტებიან საკუთარ მიკროგარემოში და თუ დროზე არ მოხდა ჩარევა, შეიძლება მნიშვნელოვნად გააუარესოს სკოლაში არსებული მდგომარეობა. ასეთი კულტურა ხშირად პრობლემებს უქმნის ხელმძღვანელობას, რადგან მისი როლი და გავლენა მინიმუმამდე დადის. ასევე, ამ კულტურის სუსტ მხარეებად შეიძლება მივიჩნიოთ სირთულეები ინფორმაციის გაცვლისას ჯგუფებს შორის, საკითხების  განხილვის და საერთო გადაწყვეტილების მიღების დროში გახანგრძლივება, ერთგვარი სტიქიურობა.   არის ხელოვნური კოლეგიალობის ჩამოყალიბების საშიშროებაც, როცა მასწავლებლები გარკვეული პერიოდულობით ხვდებიან ერთმანეთს სწავლებასა და სწავლასთან დაკავშირებული საკითხების განხილვის მიზნით. თუმცა ამ შემთხვევაში მათი საუბრები არის ძა­ლიან ზედაპირული და არ მოიცავს სასწავლო პროცესის სიღრმისეულ ანალიზს. ასეთი ტიპის სასკოლო საზოგადოებაში ხშირად გაიგებთ ფრაზებსა და კითხვებს: “ანა ჩემთან ამ ბოლო დროს უკეთესად იქცე­ვა. თქვენთან რას შვრება?”, “საშუალო მაჩვენებლების მიხედვით მო­სწავლეების მიღწევები გაუმჯობესდა. შემდეგი ამოცანა რა გვაქვს?” 

თანამშრომლობითი კულტურა. ასეთი ტიპის კულტურაში სკოლის ყველა წარმომადგენელს აერთიანებს საერთო ღირებულებები და ინტერესები. თითოეული მასწავლებელი ზრუნავს მოსწავლეების მაღალი აკადემიური შედეგებისა და თვითრეგულირებადი დისციპლინისათვის. მასწავლებლები რეგულარულად თანამშრომლობენ სწავლებისა და კლასის მართვის სტრატეგიების გაუმჯობესების მიზნით. ისინი აანალიზებენ მონაცემებს თითოეული მოსწავლისა თუ საერთო პრობლემური საკითხების შესახებ და ცდი­ლობენ ერთობლივად მიაგნონ მდგომარეობის გაუმჯობესების გზებს. თანამშრომლობის პირობებში მასწავლებლები ერთმანეთთან შემდე­გნაირად ურთიერთობენ: “თქვენს მოსწავლეებს ძალიან კარგი შედე­გები აქვთ კითხვაში. შეიძლება დაგესწროთ გაკვეთილზე? ასევე, შეი­ძლება თქვენც ნახოთ ჩემ მიერ ჩატარებული გაკვეთილი და მომცეთ რეკომენდაციები?”. ნამდვილი თანამშრომლობის პირობებში კომუნი­კაცია მხოლოდ შეხვედრების დონეზე არ ხდება და იგი აუცილებლად გრძელდება საკლასო ოთახებსა და სამუშაო პროცესში. 

თანამშრომლობითი კულტურის შესახებ საუბარს აღარ გავაგრძელებთ, რადგან ამაზე არაერთხელ დაწერილა.  
მაინც რას აძლევს დირექტორს სკოლის ორგანიზაციული კულტურის ცოდნა და გააზრება? 

·ეხმარება იმის დადგენაში, რეალურად რით განსხვავდება მათი სკოლა სხვა სკოლებისაგან, რას ეფუძნება სკოლის უნიკალურობა.

·ეხმარება იმის განსაზღვრაში, რა არის დასაშვები და რა დაუშვებელი ამ თუ იმ კულტურის ფარგლებში.

·ეხმარება პედაგოგების მოსალოდნელი რეაქციების განჭვრეტაში, კონფლიქტური სიტუაციებისა და წინააღმდეგობების რეალური მიზეზების დადგენაში.

·სხვათა გამოცდილების მისაღებად გარკვეული კრიტერიუმების შემუშავებაში, რომ ეს გამოცდილება არ იქცეს „უცხო სხეულად” ორგანიზაციისათვის. 

ნებისმიერი ხელმძღვანელი, რომელიც მოდის ორგანიზაციაში, ცდილობს ცვლილებების შეტანას, მაგრამ მან უნდა იცოდეს, რით დაიწყოს ცვლილებების პროცესი. ზოგადად, არსებობს ცვლილებების ხუთი დონე და ყოველი მომდევნო მოითხოვს წინა დონის ცვლილებების განხორციელებას:

პირველი დონე – სკოლის რომელიმე წევრის ან წევრების კვალიფიკაციის შეცვლა/ამაღლება. ამისათვის დიდი ძალისხმევა არ არის საჭირო. შეიძლება ეს ადამიანი/ადამიანები გავუშვათ კვალიფიკაციის ასამაღლებელ კურსებზე ან ამისათვის სკოლის შიგნით არსებული ადამიანური რესურსები გამოვიყენოთ.

მეორე დონე – ორგანიზაციის შიგნით არსებული პროცედურების შეცვლა. ასეთი ცვლილების გატარებას მეტი ძალისხმევა სჭირდება, სანამ ეს პროცედურები ორგანიზაციის წევრებს „ჩვევაში არ გადაუვათ”. მაგალითად, პროფესიული განვითარების ჯგუფის სამუშაო შეხვედრები დანიშნულია ყოველი თვის ბოლო პარასკევს და ყველამ იცის, რა დავალება აქვს შესასრულებელი ამ შეხვედრისთვის.

მესამე დონე – ორგანიზაციის სტრუქტურის შეცვლა. ეს შედარებით რთულად განსახორციელებელი ცვლილებაა, დაკავშირებული ფუნქცია-მოვალეობების ხელახალ გადანაწილებასთან, რამაც შეიძლება ორგანიზაციის წევრებში დისკომფორტი შექმნას. მან ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ურთიერთობების შეცვლა ორგანიზაციაში, ცალკეული წევრის ან წევრებისა თუ ჯგუფების ქცევის შეცვლაც.

მეოთხე დონე – ორგანიზაციის სტრატეგიული განვითარების შეცვლა. ეს ისეთი ცვლილებაა, რომელიც ყველა წინა დონეების ცვლილებების განხორციელებას ითხოვს და რომელიც ორგანიზაციის თითოეულ წევრს ეხება.
მეხუთე დონე – ორგანიზაციული კულტურის შეცვლაა. ეს ყველაზე რთული ცვლილებაა, რომელიც ძალიან დიდ დროსა და ენერგიას მოითხოვს. 
რეკომენდაციის სახით: გაითვალისწინეთ, არ დაიწყოთ ცვლილებები სკოლის კულტურით, რადგან ამან შეიძლება თქვენი კეთილშობილური მიზნები საფრთხის ქვეშ დააყენოს. ხდება ისეც, რომ ორგანიზაციული კულტურა ყალიბდება თავისით, დირექტორის მხრიდან რაიმე მიზანმიმართული ძალისხმევის გარეშე, მაგრამ გონიერი ხელმძღვანელი არ აძლევს ამა თუ იმ ნორმებსა თუ ღირებულებებს სტიქიურად ჩამოყალიბების საშუალებას. ნაბიჯ-ნაბიჯ, კარგად დაგეგმილი ქმედებებით ის აყალიბებს ორგანიზაციის მიზნების მხარდამჭერ კულტურას და ახერხებს იმას, რომ თითოეულმა თანამშრომელმა გაიზიაროს და გაითავისოს ის.

მნიშვნელოვანია თუ არა სასწავლო ინტერიერი

0
ვებსაიტი სახელად www.takepart.com საერთაშორისო, მნიშვნელოვან ამბებზე სწრაფი რეპორტინგითაა ცნობილი. ვებსაიტის ავტორები ხშირად ამზადებენ ფოტორეპორტაჟებს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებიდან. სწორედ მათ შემოგვთავაზეს ფოტოკოლაჟი საკლასო ოთახების შესახებ ამერიკის შეერთებული შტატებიდან, ფილიპინებიდან, გერმანიიდან, კონგოდან და სხვა ქვეყნებიდან. 

სასწავლო გარემო, ინტერიერი ერთმნიშვნელოვნად აისახება მოსწავლისა და მასწავლებლის განწყობაზე, სასწავლო პროცესის მიმართ დამოკიდებულებაზე და საბოლოო ჯამში, შედეგზე. აი, რას ამბობენ ფსიქოლოგები სასწავლო ინტერიერის მნიშვნელობის შესახებ:

კეთილმოწყობილი სასწავლო გარემო დადებითად მოქმედებს მთლიანად სასწავლო პროცესზე. ის არამარტო მოსწავლეებისთვის, არამედ მასწავლებლებისთვისაც მნიშვნელოვანია. კეთილმოწყობილ გარემოში მხოლოდ ვიზუალური მხარე არ იგულისხმება. როდესაც საკლასო ოთახში ზედმეტად ცივა ან ცხელა, მტვერი ან ანტისანიტარიაა, ეს თანაბრად მოქმედებს როგორც ბავშვების, ასევე პედაგოგების განწყობაზე,  ფიზიკურ ჯანმრთელობაზე, რაც საბოლოოდ სწავლის ხარისხზეც აისახება.

კლასში არაჯანსაღი ტემპერატურის გამო შესაძლოა შეფერხებით მიმდინარეობდეს ტვინისა და მოტორული უნარების მოქმედება და მოსწავლემ ვერ შეძლოს სასწავლო პროცესში სრულფასოვანი ჩართვა, საკუთარი უნარებისა და რესურსების ეფექტური გამოყენება, რომ აღარაფერი ვთქვათ ჯანმრთელობისთვის საფრთხის შემცველ ფაქტორებზე. ამის საპირისპიროდ, როდესაც სასწავლო გარემო კეთილმოწყობილი და მოწესრიგებულია, მოსწავლეც და მასწავლებელიც მეტად არიან მოტივირებულები, მათი გუნება-განწყობა ხალისიანი, სწავლა კი ხარისხიანია. რა თქმა უნდა, კეთილმოწყობილი სასწავლო გარემო არ არის მოსწავლის ეფექტური, მოწესრიგებული ქცევისა და სწავლის გარანტი, თუმცა ის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია და გარკვეულწილად სასწავლო პროცესზეც მოქმედებს.

ეკატერინე ორი მოსწავლის მშობელია. ორივე ბავშვი საჯარო სკოლაში სწავლობს. მათი სკოლა დიდი ხნის გაურემონტებელია. დაძველდა სასწავლო ინვენტარიც. ეკატერინე გვიამბობს, რომ სკოლის ადმინისტრაციისაგან რემონტს არ მოელის და სხვა მოსწავლეების მშობლებთან ერთად  თვეში ერთხელ საკლასო ოთახებს თავად აწესრიგებს. მშობლები ზოგიერთი ნივთების გაახლებასაც ცდილობენ. ეკატერინეს აზრით, რაც უფრო ახალ და სუფთა გარემოში ისწავლიან ნატო და თემო, მით უფრო ხალისიანი იქნება სწავლა და ჯანმრთელობის მხრივაც მათ ნაკლები პრობლემები შეექმნებათ. 

დაბადების დღეს გილოცავ, მამა…

0

Mi papa soy yo


მამაჩემი მე ვარ

ხულიო კორტასარი

მე ორი მამაჩემი მყავს.

დიახ, ორი მამა კი არა, ორი მამაჩემი.
პირველ მამაჩემს ხულიო კორტასარი ჰქვია და დღეს, 26 აგვისტოს 100 წლის გახდებოდა. მეორე მამაჩემს სოსო ნაცვლიშვილი ჰქვია და ხვალ, 27 აგვისტოს 57 წლის გახდება. ორივე მამაჩემი თანაბრად არის „დამნაშავე” იმაში, რომ დღეს მე ისეთი ვარ, როგორიც ვარ.
დღევანდელ დღეს, ცხადია, პირველ მამაჩემს ვუთმობ, რომლის გამოც გადავწყვიტე წლების წინ, რომ ესპანური მესწავლა და მეთარგმნა და მეთარგმნა მისი წიგნები. იმედია, მაპატიებს მამაჩემი, რომ დღეს ჩემს ანგარიშზე მისი მხოლოდ რამდენიმე მოთხრობაა და კიდევ ერთი მონოგრაფია მასზე, რომელსაც, იმედია, დავასრულებ (ამ მონოგრაფიაზე სხვა დროს გიამბობთ). ასე მგონია, რაღაც თანდაყოლილი, უკურნებელ ავადმყოფობასავით მერგო მისგან რამდენიმე ამოუხსნელი, მაგიური სიყვარული, რისგანაც ვერასოდეს გავთავისუფლდები და რაც განსაზღვრავს ჩემი ცხოვრების ყველა შინაგან დინებასა და მიმართულებას.

ცხადია, მე აქ არ გიამბობთ, როგორ მიყვარს მამაჩემი. არც მამაჩემის ბიოგრაფიასა (მიუხედავად იმისა, რომ აქაური აუდიტორიისა და ჩემთვისაც საინტერესო იქნებოდა კორტასარის ბიოგრაფიის კვლევა ერთი კონკრეტული მიმართულებით – სანამ აქტიურ სამწერლო მოღვაწეობას დაიწყებდა, მთარგმნელად და მასწავლებლად მუშაობდა) და არც მისი შემოქმედების, დიდი და პატარა წიგნების შესახებ მოგიყვებით.

მე, უბრალოდ, მინდა დაბადების დღე მივულოცო.

ასევე, მინდა გთხოვოთ, რომ დღეს, სიმბოლურად, ერთი პატარა მოთხრობა მაინც წავიკითხოთ მისი.
და კიდევ მინდა, გაგიზიაროთ რამდენიმე მცირე აბზაცი, რას ამბობს მარიო ვარგას ლიოსა მამაჩემზე, მსოფლიო ლიტერატურის სრულიად გამორჩეულ, ჯადოსან მოთამაშეზე:
„…ჩემხელას ჰგავდა და, სინამდვილეში, ჩემზე ოცდაორი წლით უფროსი იყო.

სამოციან წლებში, განსაკუთრებით მაშინ, როცა პარიზში ვცხოვრობდი, ჩემი ერთ-ერთი საუკეთესო მეგობარი იყო და, ასევე, ჩემი იდეალიც და მენტორიც. ჩემი პირველი რომანის ხელნაწერიც მას მივეცი წასაკითხად და მის ვერდიქტს კათაკმეველის ილუზიით ველოდი. და როცა მისი დიდსულოვანი წერილი მივიღე, სადაც მიწონებდა ნამუშევარს და რჩევებსაც მაძლევდა, ბედნიერი ვიყავი…

ის არ ყოფილა ბორხესის სტილის წიგნიერი, ერუდიტი და ინტელექტუალი, რომელმაც სრულიად სამართლიანად დაწერა: „ვიკითხე ბევრი და ვიცხოვრე ცოტაო”. ხულიოში ლიტერატურა ისე ერწყმოდა მის ყოველდღიურობას და ისე ფარავდა, აცოცხლებდა და ამდიდრებდა მთელ მის ცხოვრებას თავისი, საკუთარი ბრწყინვალებით, რომ სანაცვლოდ არც სიცოცხლისუნარიანობას ართმევდა, არც ინსტინქტებს, არც სპონტანურობას. ალბათ სხვა არც ერთ მწერალს არ მიუნიჭებია თამაშისთვის იმხელა ლიტერატურული ღირსება, როგორც კორტასარს, სხვას არავის უქცევია თამაში შემოქმედებისა და არტისტული ძიების ასეთ მოქნილ და სასარგებლო ინსტრუმენტად. მაგრამ აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, თუ რანაირად ახერხებდა ამ გზით რეალობის ამდენად შეცვლას: ხულიო არ თამაშობდა იმისთვის, რომ შეექმნა ლიტერატურა. წერა თავად იყო მისთვის თამაში, გართობა, სიცოცხლის ორგანიზების ფორმა – სიტყვებით, იდეებით – თვითნებურად, თავისუფლად, ფანტაზიას აყოლით, უპასუხისმგებლოდ, სწორედ ისე, როგორც თამაშობენ ბავშვები ან გიჟები. სწორედ ამგვარი თამაშით კორტასარის შემოქმედება ხსნიდა ახალ-ახალ იდუმალ კარს, თვალწინ გვიშლიდა ადამიანური არსის შეუცნობელ სიღრმეებს და გვაზიარებდა რაღაც გამორჩეულად მნიშვნელოვანს, რასაც აქამდე არასდროს არავინ შეხებია…

როგორც რომანებში ან როგორც თეატრში, თამაში ფიქციის ერთგვარი ფორმაა, ერთგვარი ხელოვნური, წინასწარგანსაზღვრული, სამყაროსებური წესრიგი, ერთგვარი წარმოდგენა რაღაც ილუზორულის, რომელიც ენაცვლება ცხოვრებას. ემსახურება ადამიანს, რათა გაართოს, დაავიწყოს არსებული რეალობა და თავად, ცოცხალი და ცხოვრებისაგან გამიჯნული, მხოლოდ მისთვის შექმნილ მკაცრ წესებს ემორჩილება. გასართობი, უჩვეულო და ზღაპრული, თამაში ამავე დროს არის მაგიური გზა, რათა ადამიანად ყოფნის ატავისტური შიში რაღაც ჯადოსნობით სამყაროს საიდუმლო ანარქიად, საწყის ენიგმად, პირობად და დანიშნულებად იქცეს. იოჰან ჰოიზინგა თავის ცნობილ „Homo Ludens”-ში ამბობს, რომ თამაში არის ცივილიზაციის ხერხემალი და საზოგადოება თანამედროვეობამდე თამაშით განვითარდა, თამაშით შექმნა თავისი ინსტიტუციები, სისტემები, გამოცდილებები და კრედოები, დაწყებული რიტუალებისა და ტრადიციების ელემენტარული ფორმებით, რომლებიც არაფერია, თუ არა ბავშვური თამაშები.

კორტასარის სამყაროში თამაშმა დაიბრუნა სწორედ ეს დაკარგული შესაძლებლობა სადიდო და სერიოზული საქმიანობის, რომლის დახმარებითაც შეგიძლია თავი დააღწიო შემაძრწუნებელ, პანიკურ შიშს, შეუცნობელი, საფრთხითა და აბსურდით სავსე სამყაროს წინაშე…”

„ვარ ისევე მარტო, როგორც ეს კატა, და ბევრად უფრო მარტოც, რადგან მე ვიცი და მან – არა.” ხულიო კორტასარი
ეს ძალიან ცნობილი ფოტო ყველას გინახავთ ალბათ, ოთახში, იატაკზე მჯდარი კორტასარი შემინულ კარს მიღმა მდგარ ფუმფულა კატას რომ ესაუბრება. წუხელ დამესიზმრა, რომ ზუსტად ასე ვსაუბრობდით. იმ კატის ნაცვლად, მე მქონდა ხელები ჩამოყრდნობილი კარის ჩარჩოზე და ვუყვებოდი, როგორ მიდიოდა გადაღებების პროცესი. ვითომ დიდი ხნის სურვილი ამსრულებოდა და „მიტაცებულ სახლს” ვიღებდი. კმაყოფილი ჩანდა. დროდადრო რაღაცებს მეკითხებოდა და მეც ვპასუხობდი. ბოლოს კედლისკენ მიმითითა ხელით, რადიოს ზევით, სქელ ჩარჩოში ჩასმული გრაფიკული ნახატის ნაცვლად, ჩემი და მამაჩემის ფოტო ეკიდა.

 

 „Estoy tan solo como este gato, y mucho mas solo porque lo se y el no.”

 

დაბადების დღეს გილოცავ, მამა!

მუსიკალურ თეატრში მოგზაურობა (I ნაწილი)

0
ბავშვის შეყვანა მუსიკის, ლიტერატურის, ქორეოგრაფიის სამყაროში მისი შემოქმედებითი შესაძლებლობების აღმოჩენასა და განვითარებას ემსახურება. აღზრდის ერთ-ერთი აქტუალური საკითხია ხელოვნების საშუალებით იმგვარი პიროვნების ფორმირება, რომელიც შეძლებს შეაფასოს საკუთარი და მსოფლიო კულტურის ფასეულობები.
მუსიკა ბავშვებს მუსიკალური თეატრის მეშვეობითაც შეგვიძლია შევაყვაროთ. სპექტაკლებზე დასწრებით ისინი ერთდროულად ეცნობიან სიმღერას, ცეკვას, ცეკვას წამღერებით, მეტყველების ტექნიკას, სცენურ მოძრაობებს, სამსახიობო ხელოვნებას…
მიუზიკლი ერთ-ერთი ყველაზე თავისებური ჟანრია, რომელიც მე-19 საუკუნის ბოლოს წარმოიშვა აშშ-ში (აქტიურად მე-20 საუკუნეში განვითარდა) სასცენო ხელოვნების სხვადასხვა სტილის შერწყმის შედეგად. მიუზიკლში ერთმანეთს თანასწორი უფლებით ერწყმის დრამატული, მუსიკალური, ვოკალური, ქორეოგრაფიული და პლასტიკური ხელოვნება. მსოფლიო აღიარება ამ ჟანრს ბროდვეის მიუზიკლებმა მოუტანა.

მიუზიკლი აღმოცენდა მენესტრელების თეატრის, ბალადური ოპერის, ოპერეტის, რევიუს, ვოდევილის, ბურლესკის, ამერიკული სახასიათო საესტრადო წარმოდგენების სინთეზის შედეგად, რაზეც უფრო ვრცლად სტატიის მეორე ნაწილში ვისაუბრებთ.

მიუზიკლს საფუძვლად უდევს სწრაფვა შინაარსისკენ, მაღალი იდეებისა და ღრმა აზროვნებისკენ. მიუზიკლთა უმეტესობის მაღალი ლიტერატურული დონე მნიშვნელოვანწილად იმის დამსახურებაა, რომ მათი სიუჟეტური საფუძველი კლასიკურ (შექსპირი, დიკენსი, შოუ, ჰიუგო) და თანამედროვე ლიტერატურას ეყრდნობა. მაგალითად, კლასიკური სიუჟეტის მუსიკალური ადაპტაცია „ოლივერი”, რომელიც დიკენსის „ოლივერ ტვისტის თავგადასავლის” მიხედვით შექმნა ბრიტანელმა კომპოზიტორმა და ლიბრეტისტმა ლაიონელ ბარტმა, ბავშვებისთვის ძალზე საინტერესო გასაცნობი იქნება.

 

 
რაც შეეხება „ოლივერის” ქართულ ვერსიას, ის 2012 წელს რუსთაველისა და ოპერის თეატრების ერთობლივი ძალისხმევით იქნა წარმოდგენილი. მიუზიკლში 120 მონაწილეთა შორის უმრავლესობას პატარა და ძალზე ნიჭიერი მსახიობები წარმოადგენდნენ.

მიუზიკლის განვითარება ახალ სიმაღლეზე აიყვანა ინგლისელმა კომპოზიტორმა ენდრიუ ლოიდ უებერმა. ამ ინგლისელი ლორდის, ბიზნესმენისა და მულტიმილიონერისთვის ბიოგრაფებს შემთხვევით არ შეურქმევიათ „კატების ადამიანი”: კატები კომპოზიტორის დიდი სიყვარულია, ამიტომ ენდრიუს ბინაში ისინი მუდამ ბინადრობენ, ორ გამორჩევით საყვარელ კატას კი დიმიტრი და სერგეი ჰქვია – შოსტაკოვიჩისა და პროკოფიევისადმი პატივისცემისა და სიყვარულის ნიშნად. სხვათა შორის, ენდრიუ ხშირად აღნიშნავს, რომ ოქსფორდის უნივერსიტეტში ნაწილობრივ კატების სიყვარულის წყალობით მოხვდა – გასაუბრებისას გამომცდელის სიამის კატას დაუმეგობრდა, რამაც კატების მოყვარულ გამომცდელს გული აუჩუყა.

კარგი იქნება, გავაცნოთ ბავშვებს თომას ელიოტის საბავშვო ლექსების მიხედვით შექმნილი უებერის მიუზიკლი „კატები”, რომელიც 7485-ჯერ დაიდგა და 20 ენაზეა თარგმნილი.

მიუზიკლის გმირები, კატები, ვარსკვლავიანი ცის ფონზე ვეება ორმოში ცხოვრობენ. ისინი სიმღერებითა და ცეკვებით გვიამბობენ თავიანთ თავზე. მიუზიკლში ადვილად ამოიცნობა კატის ხმის ინტონაციები.

კატები ყოველწლიურ მეჯლისზე იკრიბებიან. მათთვის ეს ღამე განსაკუთრებულია: არჩეულ უნდა იქნეს ის ერთადერი კატა, რომელსაც კატების სამოთხეში უწერია გამგზავრება, რათა მიწაზე დაბრუნების შემდეგ ახალ ცხოვრებაში აღდგეს. მოულოდნელად გრიზაბელა გამოჩნდება. ის ერთ დროს თემის ლამაზმანი იყო, ახლა კი, უკვე მოხუცებული, ამპარტავნების გამო გარშემო მყოფთა ზიზღს იმსახურებს. დაჩაჩანაკებული გრიზაბელა სიმღერით „Memories” იხსენებს წარსულს, როდესაც ლამაზი და ბედნიერი იყო. ხსოვნის არიით ის ყველას მოუწოდებს, არ დაივიწყონ წარსული.

არიის დასრულების შემდეგ კატები ბოლოს და ბოლოს ხვდებიან, რაოდენ მარტოსული და უბედურია გრიზაბელა, განწყობა ეცვლებათ და თანაგრძნობის გამოსახატავად მასთან მიდიან.

„ხსოვნის” მელოდია ერთ-ერთი ყველაზე დასამახსოვრებელი და საყვარელია მთელ მსოფლიოში. ის მსმენელ-მაყურებელზე დაუვიწყარ შთაბეჭდილებას ახდენს.

მომდევნო მუსიკალური სპექტაკლი, რომლის თქვენთვის გაცნობაც მსურს, „მეფე ლომია” – საბავშვო მიუზიკლი, დაფუძნებული იმავე სახელწოდების მქონე მულტიპლიკაციურ ფილმზე, სადაც ტიმ რაისის ტექსტზე შექმნილი ელტონ ჯონის სიმღერებია გამოყენებული. რეჟისორმა ჯული ტეიმორმა სცენაზე საოცარი სანახაობა მოაწყო – მსახიობები ცხოველებისა და გიგანტური თოჯინების მსგავსი კოსტიუმებით შემოსა. არტისტები სცენაზე გადაადგილებისთვის სპეციალურ მოწყობილობებს იყენებენ. მაგალითად, ჟირაფები ოჩოფეხებზე მოსიარულე მსახიობები არიან, თუმცა აჯობებს, ეს მხიარული სანახაობა თავად იხილოთ:

მე კი მაგონდება მხიარული ნიუორლეანური კარნავალები („მარდი გრასი”), როცა მოძრავ პლატფორმებზე მდგარი უზარმაზარი თოჯინები, ნიღბოსნები და ჯამბაზები ორკესტრის თანხლებით ქალაქის მთავარ ქუჩებს იპყრობდნენ.
ცხრა წლის განმავლობაში სრული ანშლაგით მიმდინარე „მეფე ლომმა” ადგილი დაუთმო მომდევნო შესანიშნავ მიუზიკლს – „მერი პოპინსს”. 

საბავშვო მწერლის პამელა ტრევერსის ზღაპრული მოთხრობების გმირი, ჯადოქარი, ლონდონის ერთ-ერთ ოჯახში ბავშვების აღმზრდელად მუშაობს. მერი პოპინსის შესახებ წიგნებმა უდიდესი პოპულარობა მოიპოვა როგორც ინგლისურენოვან, ასევე სხვა ქვეყნებში. დროთა განმავლობაში პოპინსის სახელი იმდენად პოპულარული გახდა, რომ დღემდე ყველა კარგ ძიძას მერი პოპინს უწოდებენ.

არსებობს „მერი პოპინსის” ორი მუსიკალური ეკრანიზაცია. ერთი, ლეონიდ კვინიხიძის „ნახვამდის, მერი პოპინს” (1983), საბჭოთა კავშირშია გადაღებული. მეორე კი აშშ-ში (1964) ჯული ენდრიუსის მონაწილეობით. ფილმი 5 „ოსკარის” მფლობელია

აღსანიშნავია, რომ „მერი პოპინსი” მოზარდ მაყურებელთა ქართულმა თეატრმა ჯერ კიდევ 1975 წელს დადგა, 2007 წელს კი მიუზიკლის ქართული ვერსია ვ. აბაშიძის სახელობის მუსიკალური კომედიის თეატრში  განახორციელა დავით დოიაშვილმა.

ინტერკულტურული საკომუნიკაციო კომპეტენცია, როგორც უცხოური ენის გაკვეთილის მიზანი

0

ადამიანების შეხვედრა იმ კულტურათა  შეხვედრას გულისხმობს, რომლებსაც ისინი                                                          განეკუთვნებიან.


ტრადიციულად, უცხოური ენის გაკვეთილზე ენა ერთიან სისტემად განიხილებოდა. გასული საუკუნის 80-იანი  წლების ჩათვლით,Uუცხოური ენის გაკვეთილი ლექსიკურ-გრამატიკული მასალის შესწავლისაკენ იყო მიმართული. 90-იანი წლებიდან დაინერგა საკომუნიკაციო კომპეტენციის გაზრდისაკენ მიმართული პედაგოგიკა, რომლის განუყრელ ნაწილს ინტერკულტურული საკომუნიკაციო კომპეტენცია წარმოადგენს. საკომუნიკაციო კომპეტენციების შეძენაზე ორიენტირებული სწავლება გულისხმობს იმას, რომ უცხოური ენის ფლობა მხოლოდ ცალკეული სიტყვების მნიშვნელობის ცოდნაში ან გრამატიკული კონსტრუქციების სწორად გამოყენებაში არ გამოიხატება. რასაკვირველია, უმნიშვნელოვანესია შემდეგი  საკომუნიკაციო კომპეტენციების განვითარება: მოსმენა, კითხვა, ლაპარაკი და წერა. ამასთანავე, უცხოური ენის სწავლებისას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ მოსწავლე გაეცნოს მოცემული ენისა და ქვეყნის სოციალურ და კულტურულ რეალიებს და მათ მიმართ პოზიტიური დამოკიდებულება ჩამოუყალიბდეს.  


თუკი განვიხილავთ ბავშვის მიერ მშობლიური ენის შესწავლის პროცესს, აღმოვაჩენთ, რომ ის გარკვეული სოციალური და კულტურული კონტექსტის ფარგლებში მიმდინარეობს.  შესაბამისად,  ბავშვი არა მხოლოდ მშობლიურ ენას ეუფლება, არამედ სწავლობს იმასაც, თუ სად და როგორ კონტექსტში, რა სიტუაციაში გამოიყენოს ის. სხვანაირად რომ ვთქვათ, ის არა მარტო ლინგვისტურ, არამედ საკომუნიკაციო კომპეტენციასაც ეუფლება. Gგარდა ამისა, ოჯახისა და სოციუმის მეშვეობით ენის შესწავლასთან ერთად ბავშვი ეცნობა სხვადასხვა  ტრადიციას,  წეს-ჩვეულებას, აკრძალვას, ქცევის წესსა და ტაბუს. მნიშვნელოვანია, რომ უცხო ენის შესწავლისას კულტურული და სოციოკულტურული კონტექსტების გაცნობა უცხოური ენის გაკვეთილზე ენის სწავლებასთან ერთად მოხდეს. უცხოური ენის შემსწავლელებს ხშირად მშობლიური კულტურისათვის მისაღები და გასაგები ქცევისა თუ ურთიერთობის წესები უნივერსალურად მიაჩნიათ, ხოლო განსხვავებული ენისა და კულტურისათვის დამახასიათებელი რეალიები მიუღებლად და ხშირ შემთხვევაში სასაცილოდაც კი ეჩვენებათ. მაშასადამე, მოსწავლეთა მიერ უცხოური კულტურის ინტერპრეტაცია და შეფასება მშობლიურთან მიმართებაში ხდება. სწორედ ამიტომაა მნიშვნელოვანი უცხოური ენების პედაგოგის როლი, რომელიც მოსწავლეს არა მარტო მოცემული ენის მიმართ უქმნის დადებით დამოკიდებულებას, არამედ განსხვავებული კულტურის მიმართაც უღვივებს ტოლერანტულ დამოკიდებულებას.


განათლების რეფორმის ფარგლებში, ახალი სასწავლო გეგმის შექმნისას, ზემოხსენებული გარემოებების გათვალისწინებით, უცხოური ენების სტანდარტში ადგილი დაიმკვიდრა ისეთმა მიმართულებამ, როგორიცაა “კულტურათა დიალოგი”.  მოცემული მიმართულება სრულ სასწავლო პროცესს მოიცავს და დაწყებითი, საბაზო და საშუალო საფეხურების ყველა დონეს ფარავს. ეროვნული სასწავლო გეგმა ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ უცხოური ენის საკომუნიკაციო უნარების დაუფლებასთან ერთად უცხოური ენის გაკვეთილი განსხვავებული ცხოვრების წესის, ღირებულებების, მენტალობის ადამიანების პატივისცემისა და უცხოური კულტურული კონტექსტებისადმი დადებითი დამოკიდებულების გაღვივებას უნდა ემსახურებოდეს. მოსწავლეთა ყურადღება უნდა გამახვილდეს მშობლიური და უცხოური კულტურული რეალიების არსებობაზე. Mმათ უნდა ჩამოუყალიბდეთ კულტურული მრავალფეროვნების განცდა და მისი დაფასების უნარი. 


”კულტურათა დიალოგის” მიმართულების ფარგლებში  ეროვნული სასწავლო გეგმა მოიცავს ისეთ მისაღწევ შედეგებსა და მათ ინდიკატორებს, როგორებიცაა: უცხოური კულტურის სფეროდან ინფორმაციის ამოცნობა; პარალელების გავლება მშობლიურ და უცხო ენას შორის; უცხო და მშობლიური სოციოკულტურული გარემოს შედარება; კულტურული განსხვავებების  მიმართ ინტერესის გამოჩენა და სხვა (იხ. ეროვნული სასწავლო გეგმა (2011-2016 წ.: უცოური ენები, თავი XXV). ზემოხსენებული შედეგები დაწყებით საფეხურზევე გულისხმობს განსხვავებული კულტურის ისეთი ატრიბუტების ცნობას, როგორებიცაა: დროშა, ზღაპრის გმირი, გამოჩენილი ადამიანი, დედაქალაქი, ღირსშესანიშნაობები, ფულის ერთეული და სხვა. ”კულტურათა დიალოგი” აცნობს მოსწავლეს ისეთ სოციოკულტურულ სფეროებს, როგორებიცაა: დღესასწაულები და ტრადიციები (მაგალითად, ოჯახური თუ რელიგიური დღესასწაულები, შობა-ახალი წელი, აღდგომა, დაბადების დღე…); ტრადიციული კერძები, სუფრის ტრადიციები; ცხოვრების წესი, გართობა, თავისუფალი დროის გატარება; უცხოური საკუთარი სახელები და მათი პარალელები მშობლიურ ენაში და სხვა.


რაც შეეხება საბაზო-საშუალო საფეხურს, “კულტურათა დიალოგი” აერთიანებს ისეთ კულტურულ და სოციოკულტურულ მიმართულებებს, როგორებიცაა: ტრადიციები, ზნე-ჩვეულებები; ახალგაზრდების ცხოვრება _ სწავლა, გატაცებები, თავისუფალი დრო; საზოგადოებრივი ცხოვრება;  ქვეყანათმცოდნეობის ელემენტები _ ცნობები უცხო ქვეყნის ისტორიის, გეოგრაფიისა თუ ეკონომიკის შესახებ; ისტორიული ფიგურები და მათი ღვაწლი ამ ქვეყნისა და კაცობრიობის განვითარებასა და ისტორიაში; კულტურა და ხელოვნება _ გამოჩენილი ადამიანები და მათი ნაწარმოებები;  მწერლობა,  მხატვრობა, ხუროთმოძღვრება, კინოხელოვნება და სხვა; სამეცნიერო მიღწევები – ცნობილი გამომგონებლები და მათი ღვაწლი კაცობრიობის განვითარებაში; ეკოლოგია, ტექნიკური განვითარება და თანამედროვე მიღწევები.


აღსანიშნავია, რომ სწავლების პირველ ეტაპზე, დაბალი ენობრივი კომპეტენციების ფონზე, ინტერკულტურული უნარების განვითარების ხელშემწყობი აქტივობები შესაძლებელია  მშობლიურ ენაზე წარიმართოს.  სოციოკულტურული მასალებისა და წყაროების მიწოდება მოსწავლეთათვის, დისკუსიისა თუ მსჯელობის წარმართვა კლასში, აგრეთვე ინფორმაციის მოძიების პროცესი შეიძლება მშობლიურ ენაზე მოხდეს. შემდგომში კი, ენის ფლობის დონის ამაღლებასთან ერთად, განსხვავებული კულტურული კონტექსტების კვლევა სასურველია, უცხოურ ენაზე გაგრძელდეს.    


ზემოხსენებული საკომუნიკაციო კომპეტენციების დაუფლებაში უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს ინტერკულტურული ხასიათის საკლასო თუ სასკოლო  პროექტების განხორციელება (მაგალითად, პროექტი დაძმობილებული ქალაქების შესახებ, საყვარელი ზღაპრის გმირის შესახებ, გამოჩენილი ადამიანის შესახებ). საბაზო-საშუალო საფეხურზე მნიშვნელოვანია პროექტების განხორციელება ისეთი სოციალური და ზოგადსაკაცობრიო თემატიკის ირგვლივ, როგორიცაა: ეკოლოგია, კაცობრიობის  მიღწევები, გამოგონებები და გამომგონებლები; ანტინარკოტიკული და ანტიმწეველური პროპაგანდა,  ცხოველთა  დაცვა და სხვა.      მსგავს პროექტებში მონაწილეობა დადებითად მოქმედებს როგორც სწავლის მოტივაციაზე, ისე მოსწავლის მიერ  გუნდური  მუშაობის პრინციპების უკეთ ათვისებასა და უცხოურ კულტურასთან, აგრეთვე ზოგადსაკაცობრიო  ფასეულობებთან ზიარების  პროცესზე.            


                                                                                                            

თედო ღლონტის აჩრდილი

0
„1921 წ. თედო ღლონტი სტუდენტად არ მიიღეს, რადგან სწავლის სტაჟი არ ჰქონდა (სამოქ. სკოლა), დღეს კი, 22/VI რექტორად აირჩიეს” – ეს ჩანაწერი მიხეილ ჯავახიშვილის უბის წიგნაკში 1926 წლით თარიღდება. 

თარიღებს ხშირად მაგიური მნიშვნელობა აქვს. ამ შემთხვევაშიც, სხვა რომ არაფერი ვიცოდეთ თედო ღლონტის ბიოგრაფიიდან, ეს ორი თარიღი იკმარებდა მთლიანი სურათისთვის:

1926 წლის 22 ივნისს დანიშნეს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორად ივანე ჯავახიშვილის შემდეგ.
1937 წელს დახვრიტეს.

დახვრეტის ფაქტი, დარწმუნებული ვარ, ბევრს არ შეიყვანს შეცდომაში: ეს იმ დახვრეტების ციკლიდანაა, როცა რევოლუციის მეხოტბეთა და ნამდვილი მწერლების, მეცნიერების, მამულიშვილების დამსმენთათვისაც მოიცალა საბჭოთა ხელისუფლებამ, უფრო სწორად, ზედ მიაყოლა მათ ჩადენილ საქმეებს. არადა, რაც იმათ რევოლუციისთვის იღვაწეს, წესით არ უნდა მოსწეოდათ ეს ბედი, მაგრამ ისე გამოვიდა, რომ ერთსა და იმავე წელს დახვრეტის განაჩენი გამოუტანეს მიხეილ ჯავახიშვილსაც და თედო ღლონტსაც. ერთს საბჭოთა სისტემისა და წყობილების უკომპრომისო კრიტიკისთვის, მეორეს…

თუმცა რაღა აზრი აქვს ახლა ამის გამორკვევას, მით უმეტეს, როდესაც ისედაც ნათელია ყველაფერი, ვინ რისთვის იბრძოდა და ვინ რას შეეწირა. სამოცდაათ წელზე მეტი გავიდა იმ ამბებიდან – ერთი შეხედვით, საკმარისი დროა შეფასებისთვის, მაგრამ თურმე მხოლოდ ერთი შეხედვით.

აჩრდილები, ეტყობა, არა მხოლოდ დიდი ტრაგედიების, არამედ ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილიცაა. ჟამიდან ჟამზე ისე თვალსაჩინოდ, სრულის აგებულებით გეცხადებიან, რომ ლამისაა შეეხო, გაუღიმო, ღამეული მგზავრობით დაღლილებს სავარძელში ან ჰამაკში (ზაფხულის თემაა მაინც) მოსვენება შესთავაზო. მეტ-ნაკლებად წიგნიერი ხალხია, თავის წიგნიერებას რომ არსად დაკარგავს, იმის მისხალსაც არ დააპნევს, რაც რომ გზადაგზა აუკენკავს. მასპინძლის თხოვნაზეც უმალ დათანხმდება – მიწვება თავისთვის, პლედსაც წაიფარებს და ნეტარ ძილს მინებდება.

სანამ ერთი იმათგანი, ძილად მისული და ნებიერ ფშვინვაში მყოფი, ჰამაკში გაწოლილა, მე, ვინმე ბლოგერმა (ადრე პუბლიცისტსაც ეტყოდნენ), საგანგებოდ ამ ამბავის დამწერელმა, იმაზე ფიქრიც შემიძლია მოვასწრო, რომ ასეთი ზერელე და ზედაპირული ადამიანებითა და აჩრდილებით გადაივსო ყველაფერი. ტევა აღარ არის და სუნთქვაც ჭირს, როგორც ეს საზოგადო ტრანსპორტში ხდება, ივლისის ხვატისა და მგზავრთა სიმრავლის გამო. ეგეცაა – სიცხეს კიდევ აიტანს ადამიანი, მოიჩრდილებს, შემოდგომაც ხომ კარსაა მომდგარი, ამ უნიჭობის, უფრო ზუსტად, ნახევრადნიჭიერების, დიდძალი ამბიციების დამნაყრებელი ცალფრთა ნიჭიერების შემჩერებელი კი არავინ მეგულება. წამხალისებელი – იცოცხლე! თუნდაც ის, რაც დღეს განათლებისა და კულტურის სფეროში ხდება, სწორედ ნაკლული განათლების, საქმეში ჩაუხედაობისა და კარიერის გაკეთების აღტყინებითაა.

– ჩუუუ! ხმამაღლა და მაღალფარდოვნად ფიქრობ, – გამიწყრება მასპინძელი, ჰამაკისკენ ხელს გაიშვერს და დაბღვერით გამომხედავს, – ჩუუუ! ხომ ხედავ, სძინავს!  

…მამლის მეორე ყივილი რომ მოაწევს, ჭიშკართან ჩოჩქოლი ატყდება. ღმერთო, ვინაა ეს ამდენი ღამისმთეველი თუ ძილგატეხილი ამ შუაღამისას?! მთელი ქუჩა გამოეფინება. 

– მოგვეცით სტუმარი, ის ჩვენს სამფლობელოში შემოიპარა და ღამის გათევა უნდა იქ, სადაც ჩვენი კანონისა და შინაგანაწესის თანახმად, არაფერი ესაქმება. – ხმამაღლა მოითხოვენ ჭიშკართან ატუზული ღამისმთევლები.

– მგზავრია ვიღაცა, – დაბნეულია მასპინძელი, – დააკაკუნა და გავუღე. ისეთი არაფერი შემინიშნავს.

– მგზავრი კი არა, აჩრდილია. იოლად მოგატყუებდა. არც კი რცხვენია. ერთხელ რომ იცხოვრებ, გაიქაჩები, სკამებს და თანამდებობებს მოივლი და მიწაში ჩახვალ, კი უნდა გეყოს, მეორედ არ უნდა მოგინდეს ძველ მდინარეში შებრუნება. 

– რა მდინარე, რის სკამები, გამაგებინეთ რა ხდება?! – უარესად აირევა მასპინძელი, – სავარძელი-მეთქი და, არაო, კაკლის ქვეშ, ჰამაკში უფრო საამოაო.

– კი, როგორ არა, სიამისთვის ცხოვრობენ ეგენი და იმისთვის კიდო, ეს სიამე არ შეარგონ სხვებს. აბა თვითონ ხომ იცხოვრეს, რექტორები იყვნენ თუ დირექტორები, არაფერი დაუკლია მათთვის პარტიას, ახლა პატარა შორს რომ დაიგულეს თავი, მოსწყინდათ თუ როგორაა ჩვენი საქმე? 

– ეგრეა, ეგრე, – ხმა გაიღეს სხვა ღამისმთევლებმა, – იმას ვერ ხვდებიან, მაგათი პარტია რომ წავიდა და ჩვენი მოვიდა, თუ მანდატი ამოვიღო და დროშა ავაფრიალო მაინც და მაინც?! 

– ამოიღე, შე კაცო, მაგაშია ხეირი, ამ აჩრდილებს დროშა თუ დაუყენებს თვალს, თორე მაგათ ნამეტანი მოჩვევა და გაშინაურება იციან, ახლო თუ მოუშვი.

– პა-პა-პა, – ტუჩებზე საჩვენებელ თითს მიიფარებს იქვე მდგომი ერთი ძილგატეხილი თუ ღამისმთეველი, – ეგ დროშა არა, პარტიის დროშა! სხვანაირად ელვარებს დალოცვილი, ისე აკაშკაშდება, ისე გადააბრდღვიალებს ყველაფერს, აღარც კაცი გინდა და აღარც იმისი ნიჭი და გონიერება, შნო და ლაზათი. ისე შარავანდედივით დაჰნათის დროშა კი არადა, ჩვენი იმედი, ჩვენი ცხოვრების კელაპტარი, რომ დაინახავ და, გაგიხარდება!

– მოიცა, კაცო, რაღა დროს სიხარულია. სად წავიდა?

– ვინა?

– ვინა და, აჩრდილი!

– აბა მე რა ვიცი! სადმე იქნება.

– უუუჰ! არ იქნება, რომ დაეტიოს ოცდაჩვიდმეტში და დაგვაცადოს მამაცხონებულმა?! ხომ მოილია და მოიშოვა ჩინი, ადგილი და სახელი… რექტორი იყო? იყო. უნივერსიტეტის! მთავარი უნივერსიტეტის! შევიდა ისტორიაში? შევიდა. პაწა ჩვენც გვაცალოს, არა? 

– აჩრდილის რავა შეგშურდა, შე კაცო? მიდის, მოდის, ფეხებში ხომ არ გებლანდება?

ერთი, ძილგატეხილებიდან ყველაზე მზარდი და ყელმოღერილი რომელიცაა, ეზოს გადაჭრის, ჭიშკარს ხმაურით გამოაღებს, გარეთ გავა და ქუჩაში კარგა ხანს ისმის: „არ უნდა მოსულიყო”, „არ უნდა ჩარეულიყო”, „უნდა ეცლია”, „საზღვარი არ უნდა გადმოეკვეთა”. 

– მგზავრი იყო ვიღაცა, – ხელებს ასავსავებს დაბნეული მასპინძელი, – დააკაკუნა და გავუღე. ისეთი არაფერი შემინიშნავს. 

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...