ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული შედეგების მიღწევა ისტორიის  მასწავლებლებისაგან  სწავლების მრავალფეროვან მიდგომებს მოითხოვს, რათა საგნის შესწავლისას მოსწავლეებს ეფექტურად ავათვისებინოთ მნიშვნელოვანი ცნებები,  განვუვითაროთ უნარ-ჩვევები და უკეთ მოვამზადოთ სტანდარტის მოთხოვნების შესასრულებლად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, საბაზისო ცნებების ცოდნის გარეშე, ისინი უბრალოდ ვერ შეძლებენ ისტორიულად აზროვნებას:  ეპოქის აღქმას, მოვლენებს შორის  მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენას და ანალიზს, შეფასებას, საკუთარი მოსაზრების დასაბუთებას, რთული სოციალური, კულტურული და პოლიტიკური მოვლენების შესახებ პოზიციების ჩამოყალიბებას, დამოუკიდებელ ისტორიულ კვლევას და ნასწავლის სხვადასხვა კონტექსტთან მისადაგებას, დაკარგავენ საგნისადმი ინტერესს და გაკვეთილზე აქტიურობის სურვილს. ამიტომ გაკვეთილზე ცნებებისა და ტერმინების ათვისებაზე მიმართული პრაქტიკული სავარჯიშოების გამოყენება პედაგოგის მნიშვნელოვანი საქმიანობაა.

ცნებებისა და ტერმინების ათვისება მოსწავლისთვის არც ისე მარტივი საქმეა. ის   მასწავლებლისგან მთელი რიგი პრობლემების გადაჭრას გულისხმობს, როგორიცაა:

• კონკრეტული პრობლემატიკის გამოყოფა ტერმინოლოგიის სწავლებაში, ანუ    რა სახისაა ის ცნებები, რომლებიც შეისწავლება ისტორიაში.  (მაგალითად, 5-6-7 კლასის მოსწავლეებს   ხვდებათ ისეთი ტერმინები, როგორიცაა: საზოგადოება, რეგიონი, სახელმწიფო, მოქალაქე და ა.შ. მოსწავლე იძულებულია გამოიყენოს ეს ტერმინები ისე, რომ ხშირად არც კი ესმის მათი მნიშვნელობა);
• რა სირთულით და სიხშირითაა წარმოდგენილი ტერმინები სახელმძღვანელოებში. (მაგალითად, ბევრი ტერმინი შედარებით იშვიათად გამოიყენება, უფრო ხშირად მოსწავლეებს ისინი ხვდებათ სწავლის ზედა საფეხურზე, სადაც მათი კონტექსტუალური ბაზაც მეტია, ამიტომ საწყის ეტაპზე  მოსწავლეებს  მათი დამახსოვრება უჭირთ);
• რა მეთოდები გამოიყენება ცნებების ათვისებისთვის. როგორ უნდა გავამდიდროთ მოსწავლის ცოდნის დონე. რას შეცვლის ისტორიული ტერმინებისა და ცნებების ზუსტად ცოდნა მოსწავლის საქმიანობაში;
• მიზეზი, რის გამოც ტერმინოლოგიის დაუფლების დონე დაბალია – გაუგებარია? ზედმეტად რთულია? არ არის განმარტებული სახელმძღვანელოში?
• მოსწავლეთა სპეციალური საგნობრივი ტერმინების მწირი მარაგი;
• ტერმინები, რომელიც პირველი სამი წლის განმავლობაში ისწავლა მოსწავლემ, ხშირად სწრაფად ავიწყდებათ ტერმინების ზედაპირული წვდომის, ნაკლები მოტივაციის, არამეცნიერული საფუძველის გამო და საჭიროა მათი მნიშვნელობის პერიოდული  განმარტება და სხვ.

ისტორიული ცნებებისა და ტერმინების შესწავლისთვის მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებლებმა მოვახერხოთ:

• ცნების შინაარსის ფორმირება შესასწავლი მოვლენის უბრალო აღწერით;
• ცნების შინაარსის ფორმირება შემადგენელი  დეტალების მიხედვით;
• ცნებების და ტერმინების კლასიფიცირება;
• ახალი ტერმინით  გამტკიცება (მაგ., ორი ცნების გაერთიანებით ახალი ცნების დაბადება, რომელიც გაცილებით ზუსტად ასახავს მიმდინარე ისტორიულ მოვლენას);
• შედარების, ვიზუალიზაციისა და სხვადასხვა ტექნიკის გამოყენება  (ინდივიდუალური  ბარათებით  და ა.შ. მუშაობა);
• ცნების გამოყენებით წინადადებების (ან პატარა მოთხრობის) შედგენა;
• სპეციალური „ტერმინოლოგიური“ ტესტების გამოყენება,  რომლის შეკითხვები  დაკავშირებული იქნება ტერმინების გააზრებასთან;
• ასაკისა და მასალის მოცულობის გათვალისწინება და სხვ.

I – ცნების  შინაარსის  ფორმირება  შესასწავლი მოვლენის უბრალო აღწერით: მაგალითად, სწავლის საბაზო საფეხურზე, VIII კლასის ისტორიის კურსში, ცნების  – „კონფლიქტი“ – შესწავლისთვის მოსწავლეებს შევაკრებინოთ ინფორმაცია სახელმძღვანელოს   კონკრეტული  პარაგრაფების მიხედვით „კონფლიქტის“ თანმხლები მოვლენების შესახებ,  აღვაწერინოთ ისინი (უწესრიგობა, დაძაბულობა, ომი, გაჭირვება, ეკონომიკური, კულტურული, პოლიტიკური პრობლემები,  ცხოვრების დონის დაქვეითება, დახურული საწარმოები; თავისუფალი გადაადგილების შეზღუდვა;  სახლ-კარის დაკარგვა და ა.შ.)   და ისე  გავააზრებინოთ ცნება „კონფლიქტის“ შინაარსი;

ბ)  სწავლების ზედა საფეხურზე (XI-XII კლ.) მსოფლიო ისტორიის კურსის უფრო ფართო შესწავლისას  მოცემულ  ცოდნასთან  ერთად  მოსწავლეს გავამხვილებინოთ ყურადღება კონფლიქტის სხვა არსებით ნიშნებზე: კოფლიქტებისთვის დამახასიათებელ  პერიოდულობაზე, მიზეზ-შედეგობრივ  კავშირებზე, ეკონომიკური და პოლიტიკური ფაქტორების  გავლენაზე, რეგიონალურ და მსოფლიო მასშტაბებზე, პოსტკონფლიქტურ სიტუაციებზე  და ა.შ.

გ) ასევე შეგვიძლია ავხსნათ ახალი ისტორიული ცნებები  შესაბამისი ისტორიული მოვლენების გადმოცემით, აღწერით და  შემდეგ განვამტკიცოთ ისინი მასალის განხილვისას და განვაზოგადოთ  სხვა ტერმინების მოშველიებით:

მაგალითად,  XIX ს-ის II ნახევარში სხვადასხვა ქვეყნებთან კონფლიქტმა (აშშ, ჰოლანდია, ინგლისი) იაპონია მიიყვანა იზოლაციამდე (ისტორია, VIII კლასი), ანუ  მოსწავლეებმა უკვე იციან, რა არის  ცნება „კონფლიქტის“  შინაარსი, ახალი ცოდნის დამატებისთვის, რომ კონფლიქტები იწვევენ იზოლაციასაც, მოსწავლეს დავავალებთ გაეცნოს კონკრეტული პარაგრაფის (&49) ინფორმაციას, რითაც „კონფლიქტის“  შინაარსი კიდევ უფრო განზოგადდება და იზოლაციის მოვლენის აღწერით კიდევ უფრო გამდიდრდება შინაარსობრივად;

II- ცნების  შინაარსის ფორმირება   შემადგენელი დეტალების მიხედვით: მაგალითად, ცნება „კულტურის“ ფორმირებისთვის შეგვიძლია, მოვიშველიოთ იმ დეტალების ჩამონათვალი, რომელიც ამ ცნებასთან არის დაკავშირებული. კონკრეტულად:

• სწავლის პირველ საფეხურზე მოსწავლეს ცნება „კულტურის“ შინაარსი ავათვისებინოთ „სამეულზე“ – დამწერლობაზე, მეცნიერებასა და ხელოვნებაზე ორიენტირებული შეკითხვებით;
• საბაზო საფეხურზე, მაგალითად, VII კლასში ძველი ცივილიზაციების შესწავლისას (მაგ., ძველი საბერძნეთი) ცნების თავდაპირველი, მიახლოებითი მნიშვნელობა გავუმდიდროთ, დავუზუსტოთ, დავუკონკრეტოთ ახალი შინაარსის დამატების გზით, რომ კულტურა ხალხის, ერის, საზოგადოების მიღწევათა ერთობლიობაა  განსაზღვრულ ეპოქაში;
• საშუალო საფეხურზე, ახალი მასალის და დეტალების გაცნობის შემდეგ,     მოსწავლეს  უკვე  ჩამოუყალიბდება კულტურის ცნების „მეცნიერული“ გააზრება  – „კულტურა ადამიანისა და საზოგადოების  ფორმათა  ერთობლიობაა,  რომელიც  ადამიანის მოღვაწეობის  სხვადასხვა სფეროში ვლინდება“.

III – ცნებებისა და ტერმინების სწავლებისას აქცენტი გავამახვილოთ ცნებების კლასიფიცირებაზე და პრაქტიკული დავალებებიც მის შესაბამისად განვსაზღვროთ.  მაგალითად, აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ისტორიული ცნებების დაყოფა ხდება შემდეგი ჯგუფების მიხედვით: კერძო ისტორიული ცნებები,  სოციოლოგიური  ცნებები  და  საერთო ისტორიული ცნებები.

• კერძო ისტორიული ცნებები ასახავენ კონკრეტულ ისტორიულ მოვლენას, რომელიც დამახასიათებელია ისტორიის განსაზღვრული პერიოდისთვის, კონკრეტული ქვეყნისთვის, ამიტომ ისინი შედარებით მარტივად ასახსენლია. მათ განსამარტავად რამდენიმე წუთი ან ერთი გაკვეთილიც საკმარისია. ასეთ ტერმინებს მიეკუთვნებიან, მაგალითად, რომის რესპუბლიკის ისტორიაში: „პატრიცია“, „პლებეი“, „ტრიბუნი“, ცნება „ფარაონი“, „სფინქსი“ – ძველ ეგვიპტეში,  ცნება „ასტროლოგი“, „ალქიმია“, ტურნირი“ – შუა საუკუნეების კულტურაში და სხვ.
• სოციოლოგიური ცნებები  ასახავენ  საზოგადების კავშირებსა და ისტორიული პროცესების კანონზომიერებას, მაგალითად, ცნება „წარმოებითი ძალები“ –  „საწარმოო ურთიერთობები“ – „კლასი“-„კულტურა“-„სახელმწიფო“ –  ისინი სწავლის საფეხურების მიხედვით ღრმავდებიან, განზოგადდებიან ახალი მასალების საფუძველზე და ისტორიის სასკოლო კურსის დასრულების შემდეგ მოსწავლეს მათ შესახებ სრული ცოდნა აქვს;
• საერთო  ისტორიული ცნებები, რომლებიც ასახავენ მთლიან ისტორიულ მოვლენას ან განსაზღვრავენ  კონკრეტულ  ეკონომიკურ ფორმაციას და ა.შ.  მათი ათვისება მოსწავლეთა მიერ აუცილებელია (მაგალითად, ასეთი ცნებებია: „მონა“, „მონათმფლობელი“, „მონობის წყარო“,  „ფეოდალური კიბე“, „ფეოდი“, „ვასალი“, „სენიორი“, „ბურჟუაზია“, დაქირავებული მუშები“, „მანუფაქტურა“, „ფაბრიკა“,  „ეკონომიკური კრიზისი“ და სხვ.).

ამავე დროს ამ ჯგუფის თითოეული ცნების  ახსნისას  ყურადღება უნდა გავამახვილოთ მოვლენის მთლიანი სურათის აღდგენაზე.

მაგალითად: შუასაუკუნეების ციხესიმაგრის მთლიანი სურათი შეიცავს ტიპურ, ძირითად დამახასიათებელ  დეტალებს:  მაღალ  კედლებს და ქონგურებს,  ასაწევ ხიდს, სათოფურებს და ა.შ.  როცა გადავალთ ტერმინზე „რაინდის ციხე-სიმაგრე“ – მოსწავლე  ასოცირებას შეძლებს მთლიან სურათთან, რადგან უპირველესად წინ წამოიწვეს სურათ-ხატი: „ციხე-სიმაგრე“ და მოსწავლის პასუხში აუცილებლად გაიჟღერებს ასეთი სიტყვები:  „ციხე-სიმაგრე ეწოდება დამცავი ხასიათის ნაგებობას, რომელიც…“

IV – ახალი  ტერმინით   გამტკიცება:  დავეხმაროთ მოსწავლეს, რომ გაიაზროს და აითვისოს ორი ცნების გაერთიანებით მიღებული ახალი ცნება, რომელიც გაცილებით ზუსტად ასახავს მიმდინარე ისტორიულ მოვლენას. ამისათვის ცნების შესწავლისას ცნებიდან გამოვყოთ მთავარი, არსებითი ნიშანი, ძირითადი მახასიათებელი, განვაზოგადოთ ისინი და ამ მიზნით გამოვიყენოთ სხვადასხვა წყაროები (ტექსტი, ილუსტრაცია…) და შევქმნათ მთლიანი სახე, ანუ მივიღოთ ახალი ცნება, რომელშიც ადრე ნასწავლიც გაერთიანდება.

მაგალითად,  ტერმინი  „მანუფაქტურა“ მოსწავლეს შეგვიძლია ავუხსნათ წარმოებასთან, ხელით შრომასთან და შრომის დანაწილებასთან კავშირში. მაგ., XVI ს.-ის ინგლისის  შესახებ მთლიანი სურათი ჩამოვაყალიბებინოთ შემდეგნაირად: ნელ-ნელა წავიკითხოთ ნარატივი, ხოლო მოსწავლეებმა გააკეთონ პატარა შენიშვნები რვეულებში. ყურადღება გაამახვილონ მუშათა რაოდენობაზე, მათ დანიშნულებაზე, როგორია სახელოსნო – სამანქანო თუ ხელით შრომაზეა დამყარებული? ვინ რა ფუნქციას ასრულებს? ვინაა მეპატრონე? რას საქმიანობს? როგორია ანაზღაურება? მიღებული ცოდნის საფუძველზე კი  მოსწავლე მანუფაქტურის განმარტებას დასკვნის სახით დაწერს.

V – მრავალ დეტალთან ერთად ისტორიული ცნების ფორმირების მეთოდიკაში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ასევე ორი მომენტი: შედარებისა  და ვიზუალიზაციის როლი.

შედარება  აზუსტებს ცნებას, იმ ცოდნას, რომელიც უკვე მიიღეს მოსწავლეებმა. ის შეიძლება მოვახდინოთ ნარატივის, ცხრილის, ილუსტრაციის, კროსვორდის, გრაფიკული ნახაზის, სქემის და ა.შ. საფუძველზე: მაგალითად, მანუფაქტურებისა და სახელოსნოს შედარება  წარმოადგენს ერთ-ერთ მიდგომას ახალი მოვლენის არსებითი ნიშნების გამოვლენისთვის, ანუ ახალი ცნების ფორმირების პროცესისთვის (სურ.1).

ვიზუალიზაციის მოშველიებით (უბრალო ცხრილი, ილუსტრაცია, კროსვორდი, გრაფიკული ნახაზი, სქემა..) მოვახდენთ იმ ნიშნების შეკრებას, რასაც ეს ცნება და მოვლენა გულისხმობს: მაგალითად, დიუბუა დე მონპერეს ნახატები XIX ს.-ის დამდეგის ქართული ყოფა-ცხოვრებიდან დაგვეხმარება გლეხის ან წარჩინებულის ცნების შინაარსის წარმოდგენაში, რამდენადაც იგი არსებითად იმ ნიშნებს შეიცავს, რომელიც იმდროინდელი საზოგადოებრივი ურთიერთობებისთვის და ყოფა-ცხოვრებისთვის  იყო დამახასიათებელი, წარმოვიდგენთ სახლ-კარს, ჩაცმულობას, ქონებრივ მდგომარეობას და  ა.შ. (სურ.1.).

სურ.1

VII – ისტორიული ცნების ფორმირებისას არ უნდა დაგვავიწყდეს ბარათებთან მუშაობის მეთოდიც (ინდივიდუალური და ჯგუფური), რომლებიც რამდენიმე ვარიანტად შეიძლება შევადგინოთ:

ა) მოსწავლეები მიიღებენ  ბარათებს  თემის დასახელებით, რომლებიც შეიცავენ მთელ რიგ ტერმინებს. მოსწავლეებს შეუძლიათ ინდივიდუალურად ან ჯგუფურად დაწერონ თემები, შეადგინონ პატარა მოთხრობა ან დაწერონ რამდენიმე წინადადება მოცემულ თემაზე; დავალების შესრულების შემდეგ მოსწავლეები შეამოწმებენ თანაკლასელების ნამუშევარს.

ბ) ბარათებზე ჩამოწერილია ტერმინების უბრალო ჩამონათვალი, რომელთა მნიშვნელობაც  მოსწავლეებმა უნდა  ახსნან;

გ) ცალკე დავწეროთ განსაზღვრება შედარებით სუსტი მოსწავლეებისათვის,  რომლის მიხედვით ის  აღნიშნული შინაარსის შემცვლელ ტერმინს დაასახელებს;

დ) ამოვწეროთ რამდენიმე ტერმინი (დაახლ 12-15), რომელთაც მოსწავლეები (ინდივიდუალურად ან ჯგუფურად) დაალაგებენ თემების მიხედვით.

მაგალითად:  მეფე, ხატი, ციხესიმაგრე, შუბი, მოლაშქრე, ლომისობა… და ა.შ. ცნებების ჩამოწერის შემდეგ კი მივცემთ დავალებას: „ამოიწერეთ ტერმინები, რომელიც მიეკუთვნება ფეოდალებს, სასულიერო წოდებას და გლეხობას. ასეთი დავალება შეიძლება წარმოვიდგინოთ „გვირილას“ ფორმით, სადაც შუაში  მოცემულია წოდების დასახელება, მას კი უნდა შევუსაბამოთ „ფურცლები“ (სურ.1);

ე) დავალების  შემდეგი  ვარიანტი  გათვლილია ძლიერ მოსწავლეებზე: ბარათზე დაწერილია ერთ-ერთი ადრე ნასწავლი თემა. მოსწავლემ უნდა გაიხსენოს და  ჩამოწეროს იმ ტერმინების მნიშვნელობა, რომელიც აღნიშნულ  თემას მიეკუთვნება.

აღნიშნული მეთოდები და პრაქტიკული სავარჯიშოები ეხმარება მოსწავლეებს კონკრეტულ ცნებებზე ადექვატური  წარმოდგენის შექმნაში, რომელთა სრულყოფას დროთა განმავლობაში,  შესასწავლი მასალის გაზრდასთან ერთად შეძლებენ. შედეგად კი უკეთესად მოახერხებენ ისტორიულ პროცესებში გარკვევას და ისტორიულ აზროვნებას. ხალისით იმუშავებენ გაკვეთილზე, განუვითარდებათ სხვადასხვა კოგნიტური უნარ-ჩვევები და ამიტომ მსგავსი ტიპის დავალებების გამოყენება პრაქტიკაში სასურველი და ეფექტურია.

ზაფხულში სოფელში მუშაობა რომელ ბავშვს უხარია, ჩვენ რომ გაგვხარებოდა, მაგრამ არდადეგების თბილ, უზრუნველ დღეებში მაინც სიხარულით მივყვებოდით ყანისკენ ბაბუას. ათუნია პაჭკორია, რომელმაც თავისი ჭაბუკობის სახელი – ტრისტანი – ძმისშვილს აჩუქა და ვიღაც ხელოსნების მიერ შერქმეული, გაურკვეველი წარმომავლობის ათუნია თავისთვის დაიტოვა, დინჯად მიგვიძღოდა წინ და ძველი დროის თავგადასავლებს იხსენებდა.

ბაბუს კი ვეძახდით, მაგრამ ჩვენთვის ეს ტანმორჩილი, კეთილი და სოფელში საჭირო კაცი მაინც უფრო ათუნიკა იყო. ათუ, ათუნიკა. მის ხელში წიგნი არასდროს მინახავს, მაგრამ ისეთი ამბების მოყოლა იცოდა, მაშინ, მოსმენისას რომ არ უფრთხილდები და მერე გენანება, ძალიან გენანება. მგრძნობიარე იყო და ბავშვივით ალალი, ამიტომ ბავშვებთან უფრო უადვილდებოდა, ხელად მათ ჭკუაზე მოექცეოდა, ყველა თამაშსა და ანცობაში აჰყვებოდა.

წიგნი არ მინახავს მაგის ხელში-მეთქი და ერთი პაწია ბლოკნოტი კი სულმუდამ ჯიბეზე ჰქონდა. ყოველდღიურ საჭიროებებს (ნისია, წასასვლელ-წამოსასვლელი, წასაღებ-წამოსაღები), მნიშვნელოვან თარიღებს და საყოფაცხოვრებო ხასიათის დეტალებს ინიშნავდა ხოლმე. ვთქვათ, როგორიც არის: „ღორი ჩიქლორა დაამაკა კერუცია კირომ“.

ზაფხულობით ჩვენი რიტუალი ყანის ორჯერ გამოთოხნა – ბარგუა და მაჟირუა არ ყოფილა, არც მდინარეში ნაბანავებზე ჭყინტი სიმინდის გამო უზარმაზარი ღეროების გადმოზნექა. აბა, თუ მიხვდებით? – მე და ჩემი ძმა საშუალო ზომის ვედროს ავიღებდით, ტომრიდან შიგ სასუქს ჩავაპირქვავებდით, მოვნიშნავდით ორ კვალს და შეუბერააა! ერთი, ორი, სამი. თითო მუჭა სამ-ოთხ ძირს სიმინდს ყოფნის. ერთ ხელში ვედრო გიჭირავს, მეორე მუჭა სასუქით გაქვს სავსე და სათითაოდ, გულმოდგინედ უყრი ყველა შემხვედრ სიმინდს ძირისძირში – ყლორტებში არ უნდა ჩაუყარო. ერთი, ორი, სამი. გავასწარით ათუნიას? ათუნიას უნდა გავასწროთ, ის მარტოა, ჩვენ ორნი ვართ. ის მოხუცია, ჩვენ ბიჭები ვართ, ჯიგრები. მაგრამ ათუნია მაგის ჩიტი არაა, ვიღაცები გაიჯიბროს: თავის კვალს ხომ მიუყვება დინჯად, აუჩქარებლად და ზოგჯერ ჩვენკენაც გადმოინაცვლებს, ჩვენს გაკეთებულს შეამოწმებს თვალის ერთი ჩაკვრით, გამოტოვებულ, უსასუქოდ დარჩენილ სიმინდებს დააპურებს. ვახ, ჩემი, სად ნახა, როგორ გამოგვრჩა, – ვბრაზობთ, მაგრამ ათუნია კეთილია, შეცდომებზე არ გამოგეკიდება, ნაკლს არ გაგიმიზეზებს.

ერთხელ, მახსოვს, მეზობლად ქელეხის სუფრა იშლებოდა და როგორც ხდება ხოლმე, მაგიდებისა და სკამების დატევა-განაწილების საქმემ ისეთი აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია, ცოტაც და რეფერენდუმის გამართვა გახდებოდა საჭირო. აქაც, შუასაუკუნეების მონარქიებივით, ძალაუფლებისთვის ბრძოლაში ძმები აღმოჩნდნენ ერთმანეთის პირისპირ. ათუნიას რჩევა მისმა უფროსმა ძმამ – ვაჟიკომ იუკადრისა და „შე მაიმუნოო“, დაუყვირა გამომწვევად. უცებ ჩამოცხა. გაოგნებული და დამუნჯებული ხალხი ისევ ათუნიამ იხსნა, – მაიმუნის ძმა მაიმუნი ვიქნები, აბა რა ვიქნებიო.

ძმა გასაგებია, მაგრამ თქვენ ალბათ ცოლის ამბავიც გაინტერესებთ: ცოლი კი, ჩემო ბატონო, ისეთი ჰყავდა ათუნიას, როგორც რომ მშრომელ და პატიოსან გლეხს შეჰფერის – ერთგული, მომთხოვნი, ცოტაც პრეტენზიული, მოკლედ, იმ ყაიდის ქალი, შვილებზე მეტად ქმრები რომ უყვართ.

ერთმანეთს შეაბერდნენ მარგალიტა და ათუნია. სიბერე წელიწადის ცივი დროა. შეშას შემოზიდავ, ცეცხლს ააგუზგუზებ, ბუხარს მიეფიცხები და მაინც გცივა; ლოგინს დაათბუნებ, სანთელს შემოდგამ საწოლის თავზე ვეება შანდლით და მაინც არ მთავრდება უშუქო ღამეები.

სიცივე არ იცოდნენ ათუნიამ და მარგალიტამ, შუქიც აღარ მოკლებიათ არასდროს. როცა წლებმა თავისი მოიტანა, სიბერე ჩამოდგა და გარეთაც აცივდა, ტკივილი იგრძნო ათუნიამ. მწარე იყო ტკივილი, უფრო მკაცრი და ულმობელი, ვიდრე ცირკის დათვი, ოდესღაც რომ დაეჭიდა სოფელში ყველას თვალწინ და კინაღამ ქვეშ მოიყოლა.

იმ დღეს ხიფათის წყურვილმა გადაარჩინა. იცის ხოლმე განგებამ – ხიფათში გასულებს აღარ ერჩის, შიშიანებს დაერევა და გაჟუჟავს, სანამდის ხელი მიუწვდება. ათუნიასაც სულ იქითკენ მიუწევდა გული, სიცოცხლისკენ, და როცა სიმშვიდე იგრძნო, მაშინ ჩაწყდა და გაილია ჭრაქის ფითილივით. სუნთქვა უწყდებოდა, ხმა გაუქრა, თვალები გადაებინდა, მარცხენა მხარი და მტევანი გაუშეშდა და იწვა, ითმენდა. სასთუმალთან ეჯდა მარგალიტა, სოფლისა და ქვეყნის ამბებს უყვებოდა, ყველაფერს ეტყოდა მოუკლებლად – ამ მთისას თუ იმ მთისას, ზედაც გულიანად დაატირებდა. გვიან, როდის-როდის მიუწვებოდა გვერდით, ავადმყოფის სანახავად მოსულები რომ გაიკრიფებოდნენ. თბილსა და მფეთქავ მარჯვენა მტევანს აუწევდა, ხელს ჩაჰკიდებდა, ჩაიკრავდა გულში.

იმ საღამოს შიშმა აიტანა მარგალიტა. მთელი დღე სასთუმალს არ მოშორებია, სტუმრებს იღებდა, შინაურებსაც ეფუსფუსებოდა, მაგრამ შუაღამემ რომ მოაწია, მძიმედ წამოდგა და საწოლისკენ არც გაუხედავს. სიცივეს ვეღარ შეაჩერებდი – ქვეშაგებში შეპარულიყო, სხეულში შემძვრალიყო, სისხლს შერეოდა. ინატრა: თუ სიკვდილი იყო, მასაც შესჩენოდა ეს სიკვდილი, ისიც თან წაეყვანა. იმის ყურება კი აღარ შეეძლო, როგორ გაცივდებოდა თბილი და მღელვარე მარჯვენა, მთელი ცხოვრება რომ შუქსა და სითბოს უზიდავდა.

…როცა შვილები და შვილიშვილები შევიდნენ გამოთხოვებაზე, ცხედარი კი არა, თითქოს ჯაფისგან დამსკდარი და დარეგვილი ორი მტევანი იწვა კუბოში, როგორც მიწიდან ამოგლეჯილი ფესვი, ჯერაც ცოცხალი და მოცახცახე.

ეკონომიკაში განსაკუთრებული წარმატების გამო სამხრეთ კორეას „აზიური ვეფხვი“ შეარქვეს. მზარდმა ეკონომიკამ და ტექნიკურმა პროგრესმა სამხრეთ კორეაში სტუდენტები მრავალი ქვეყნიდან მიიზიდა. აქ განათლება უფრო ხარისხიანი და გაცილებით პრესტიჟულია, ვიდრე ევროპაში ან ამერიკაში. ყველა უმაღლესი სასწავლებელი განათლების სამინისტროს ექვემდებარება. კორეელებისთვის ხარისხიანი განათლება უმნიშვნელოვანესია. სკოლამდელი განათლება აქ არ არის სავალდებულო; ქვეყანაში მიღებულია 6-წლიანი დაწყებითი განათლება, რომელიც 6 წლიდან იწყება, 3-წლიანი საშუალო განათლება, საშუალო სკოლის უმაღლესი საფეხური, ასევე 3–წლიანი, და უმაღლესი განათლება.

დაწყებით კლასებში ბავშვები სწავლობენ კორეულ ენას, მათემატიკას, ეთიკას, საზოგადოებათმცოდნეობას, უცხო ენებს, ფიზკულტურას, გამომგონებლობით ხელოვნებას და მუსიკას. სახელწიფო სკოლებში მკაცრად კონტროლდება ჩაცმულობა და ვარცხნილობა, რასაც ვერ ვიტყვით კერძო სკოლებზე. კერძო სკოლებში მიღებული განათლება უფრო ხარისხიანად მიიჩნევა და უფრო ძვირია. დაწყებითი სკოლის დამთავრების შემდეგ მოზარდები საშუალო სკოლაში გადადიან. საშუალო სკოლების სასწავლო პროგრამა მოიცავს 11 ძირითად საგანს. რამდენიმე საგანი არჩევითია. არსებობს ფაკულტატიური მეცადინეობებიც.

სამხრეთ კორეაში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა სწავლების პროცესში ინფორმაციული ტექნოლოგიების დანერგვას, ამიტომ ყველა სკოლა კომპიუტერებით და ინტერნეტითაა აღჭურვილი.

უმაღლესი საფეხურის საშუალო სკოლა ორი სახისაა: საერთო და პროფესიულ-ტექნიკური.

საერთო პროფილის სკოლებში ეუფლებიან ჰუმანიტარულ, საზოგადოებრივ და საბუნებისმეტყველო საგნებს. პროფესიულ-ტექნიკურ სკოლებში ასწავლიან კომპიუტერულ ტექნიკას, ადმინისტრაციულ საქმიანობას, მანქანათმშენებლობას, სოფლის მეურნეობას და საზღვაო საქმეს. უმაღლესი საფეხურის საშუალო სკოლის მიზანი უნივერსიტეტში შესასვლელად მომზადებაა. გამოსაშვები კლასის ნიშნები განსაკუთრებულ გავლენას ახდენს უნივერსიტეტში ჩარიცხვაზე. ბევრი მოსწავლე გადის დამატებით მოსამზადებელ კურსს ან დადის რეპეტიტორებთან. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა ინგლისური ენისა და მათემატიკის შესწავლას.

უმაღლეს განათლებას იღებენ უნივერსიტეტებში, კოლეჯებში, პედაგოგიურ ინსტიტუტებში, დასწრებულ და დაუსწრებელ უნივერსიტეტებში. უმაღლესი სასწავლებლები კერძო და სახელმწიფო სასწავლებლებად იყოფა.

უმაღლესი განათლება მოიცავს შემდეგ სტრუქტურებს:

◦ ბაკალავრის ხარისხი – 4-წლიანი სწავლების შემდეგ, სამედიცინო ფაკულტეტისთვის – 6-წლიანი სწავლების შემდეგ;

◦ დოქტორის ხარისხი – დამატებითი 4-წლიანი სწავლების, კვლევითი სამუშაოებისა და გამოსაშვები გამოცდების შემდეგ. დისერტაციის დაცვის შემდეგ ენიჭება დოქტორის ხარისხი.

უნივერსიტეტებში არის საბუნებისმეტყველო, სამედიცინო, იურიდიული, საინჟინრო-ტექნიკური, ისტორია-ფილოლოგიის, უცხო ენების, მუსიკალური, გამომგონებლობითი ხელოვნების ფაკულტეტები. ეს უკანასკნელი განსაკუთრებით კვალიფიციური დიასახლისების მომზადებას ემსახურება.

საზღვარგარეთიდან ჩასული სტუდენტებისთვის არის საბალაკავრო და სამაგისტრო პროგრამები საინფორმაციო სისტემებსა და მულტიმედიაში.

უმაღლეს სასწავლებელში მოსახვედრად კორეელებმა წარმატებით უნდა ჩააბარონ გამოსაშვები გამოცდები საშუალო სკოლაში და გაიარონ ეროვნული ტესტირება.

ზოგიერთი კოლეჯი და უნივერსიტეტი ატარებს დამატებით მისაღებ გამოცდას, რომელზეც თხზულების დაწერა მოითხოვება.

უცხოელმა აბიტურიენტებმა უნდა წარმოადგინონ საშუალო განათლების ატესტატი და ინგლისური ენის ცოდნის საერთაშორისო სერტიფიკატი.

სამხრეთ კორეაში უმაღლესი განათლების ღირებულება, იმის მიხედვით, რომელ ფაკულტეტს ან სასწავლებელს აირჩევთ, წელიწადში 2000-დან 8000 დოლარამდე მერყეობს. კერძო სასწავლებლებში სწავლა უფრო ძვირია, ვიდრე სახელმწიფოში, მიუხედავად იმისა, რომ სახელმწიფო სასწავლებლები უფრო პრესტიჟულად მიიჩნევა. საცხოვრებლისა და კვებისთვის სტუდენტი ყოველთვიურად 400 დოლარს ხარჯავს.

სამხრეთ კორეაში სასწავლო წელი მთავრდება არა ივნისში, არამედ დეკემბერში და იწყება მარტში. აი, რატომ არის გამოსაშვები გამოცდები არა მაისში, არამედ ნოემბერში.

კორეელი მოსწავლეებისთვის გაზაფხული ასოცირდება არა ინტენსიური გამოცდების პერიოდთან, არამედ სწავლის პირველი სემესტრის დამთავრებასთან. გამოსაშვები გამოცდები სამხრეთ კორეაში არ არის. მოსწავლეებს, რომლებიც გამოსაშვებ კლასამდე მივლენ, საშუალო განათლების კანონმდებლობა სკოლის დამთავრების დიპლომის მიღების გარანტიას აძლევს. კლასიდან კლასში გადასაყვანი გამოცდები ტარდება, მაგრამ, წესისამებრ, თუ მოსწავლე რომელიმე ელიტურ სკოლაში არ გადადის, მას იმავე კლასში არ ტოვებენ.

იმაზე, რა სერიოზულად ეკიდებიან სამხრეთ კორეაში სასკოლო გამოცდების ჩაბარებას, მეტყველებს ის ფაქტი, რომ ტესტირების დროს თვითმფრინავებს ეკრძალებათ აფრენაც და დასხდომაც, რათა ძრავის ხმაურმა გამოსაცდელებს ხელი არ შეუშალოს. გამოცდა კომპლექსურია, ბარდება 4 ძირითადი და 3 შერჩევითი საგანი. მათემატიკის, კორეის ისტორიის, მშობლიური ენისა და ინგლისურის ჩაბარება აუცილებელია. გამოცდებს ესწრებიან სხვა სკოლის მასწავლებლები. კითხვების პაკეტები ქვეყნის ყველა სკოლაში ერთდროულად იხსნება. მოსწავლეებს თან უნდა ჰქონდეთ მხოლოდ ბურთულიანი ავტოკალამი, ფანქარი და პირადი ჰიგიენის ნივთები. ყველა სხვა ნივთი, განსაკუთრებით – ელექტრონული მოწყობილობები და მობილური ტელეფონები, იკრძალება.

კორეელებისთვის გამოცდების მნიშვნელობაზე მიგვანიშნებს იმ გამოსაცდელთა თვითმკვლელობის ტალღა, რომლებიც ნიშნებით უკმაყოფილონი დარჩნენ.

კორეელები ამბობენ, რომ მათი განათლების სისტემა სერიოზულ ხარვეზებს შეიცავს. შესაძლოა, მიიღოთ საკმაოდ მაღალი ქულა კარგი ცოდნისთვის, მაგალითად, ჰუმანიტარულ საგნებში, მაგრამ ჩაირიცხოთ სასწავლებლის ტექნიკურ ფაკულტეტზე. ასე რომ, სკოლების სპეციალიზაციას მნიშვნელობა არ აქვს – შესაძლოა, საგნების კარგი ცოდნით მოხვდეთ რომელიმე პრესტიჟულ ფაკულტეტზე, რომელსაც არჩეულ სპეციალობასთან საერთო არაფერი აქვს. მეორე მხრივ, უკანასკნელ ხანს სამხრეთკორეელი მოსწავლეები საერთაშორისო ოლიმპიადებზე საუკეთესო ადგილებს იკავებენ.

23 ივლისს საქართველოს 76 ქვეყნის 300-ზე მეტი მოსწავლე ეწვევა. მათთან ერთად იქნებიან  მათი  მენტორები, ორგანიზატორები და საპატიო სტუმრები.

23 ივლისიდან 1 აგვისტომდე საქართველო პირველად მასპინძლობს საერთაშორისო ოლიმპიადას ქიმიაში (IChO-48). ეს ოლიმპიადა ქიმიის ოლიმპიადებს შორის ყველაზე ფართომასშტაბიანი, მსოფლიოში ცნობილი და დიდი რეპუტაციის მატარებელი ღონისძიებაა, რომელიც არაჩვეულებრივ გამოცდილებას სძენს საუკეთესო მოსწავლეებს.

ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ორგანიზებით ტარდება და მას საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტი უმასპინძლებს.

ჩვენი ქვეყნისთვის დიდი პატივია ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადის მასპინძლობა. ნება მომეცით დაგიდასტუროთ, რომ საორგანიზაციო კომიტეტი ძალ-ღონეს არ დაიშურებს, რომ ოლიმპიადა წარმატებულად ჩატარდეს და მონაწილეებს საქართველოზე დაუვიწყარი შთაბეჭდილება დარჩეთ. პრაქტიკული და თეორიული ცოდნის გაღრმავების გარდა, ოლიმპიადის მეშვეობით ერთმანეთს გაიცნობს უამრავი მოსწავლე მსოფლიოს ქვეყნებიდან, რაც მომავალი მეგობრობის, საქმიანი ურთიერთობების ჩამოყალიბების საუკეთესო გზაა – განაცხადა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრმა ალექსანდრე ჯეჯელავამ.

საქართველოს აგრარულ უნივერსიტეტში ოლიმპიადისთვის უკვე ყველაფერი მზადაა. მოწესრიგებულია აუდიტორები, სადაც პრაქტიკული გამოცდისთვის საჭირო ყველა მატერიალი, სპეციალურად დანომრილ მაგიდებზეა განთავსებული. ასევე, მომზადებულია დეტალური დღის წესრიგი მოსწავლეებისათვის, მენტორებისა და სტუმრებისათვის. უნივერსიტეტის დერეფანში, უნიფორმებში გამოწყობილი ათობით მოხალისე სტუდენტი უკვე მზადაა მონაწილეების დასახმარებლად და სხვადასხვა საორგანიზაციო დეტალის მოსაგვარებლად.

საქართველოს აგრარული უნივესიტეტის პროფესორი, საორგანიზაციო კომიტეტის წევრი გია ხატისაშვილი ამბობს, რომ ოლიმპიადის მოსამზადებელ პროცესში ადგილობრივი ლაბორატორიების თითქმის ყველა ასისტენტია ჩართული:

ასისტენტებთან ერთად, მოსამზადებელ სამუშაოებს ასრულებენ ქიმიის ფაკულტეტის სტუდენტები, მოხალისეები, რომლთაც მონაწილეობა საკუთარი სურვილით მოინდომეს. ყველა მათგანი მოუთმენლად ელის ოლიმპიადის დაწყებას და პროცესში, თქვენ ნახავთ, თუ როგორ აღფრთოვანებით აკეთებენ ისინი დაკისრებულ მოვალეობებს – აღნიშნავს პროფესორი ხატისაშვილი.

ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადა ორ ტურად ტარდება და მოიცავს 5-5-საათიან პრაქტიკულ და თეორიულ ტურებს. ამოცანების სავარაუდო თემატიკა და სირთულე რამდენიმე თვით ადრე ცხადდება.

აღნიშნული ამოცანები ქიმიის კონკრეტული მიმართულებების და მისი სპეციფიკური საკითხების მეტად ღრმა ცოდნას მოითხოვს. ამასთანავე, მოსწავლეებს დასჭირდებათ დროის სწორად განაწილების უნარ-ჩვევები, რადგან მხოლოდ 5 საათი აქვთ პრაქტიკული და თეორიული დავალებების შესასრულებლად. ხშირად ეს პროცესი ხანგრძლივ გაანგარიშებებთან ასოცირდება და საკმაოდ გრძელი რეაქციის მექანიზმებია დასაწერი.

ოლიმპიადის საერთაშორისო სამეცნიერო კომიტეტის თანათავმჯდომარე   ალექსანდრე გლადილინი უკვე რამდენიმე დღეა საქართველოშია. ალექსანდრე მოსკოვისსახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორია და ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადაში 1996 წლიდანაა ჩართული. ის რუსეთის ეროვნული გუნდის არაერთგზის მენტორი იყო, ხოლო ამჯერად უკვე მეხუთედაა ოლიმპიადის საორგანიზააციო კომიტეტის წევრი.

“ოლიმპიადის წინა მოსამზადებელი სამუშაოები უკვე დასრულებულია და ველოდებით შაბათს, როცა მონაწილე ქვეყნების წარმომადგენლები ჩამოვლენ და ოლიმპიადა ოფიციალურად გაიხსნება. ძალიან გამიხარდა, როცა გავიგე, რომ წელს მასპინძელი ქვეყანა საქართველო იქნებოდა. უპირველს ყოვლისა იმიტომ, რომ აქამდე არასოდეს ვყოფილვარ ამ ქვეყანაში და საშუალება მაქვს ახლოს გავიცნო კულტურა და ადამიანები. უკვე დავათვალიერე ძველი თბილისი და მცხეთა, დავაგემოვნე ქართული სამზარეულო.”

უკვე თბილისში იმყოფება “ოლიმპიადის პატრიარქად” წოდებული დუკვან ლი, პროფესორი კორეიდან. პროფესორი დუკვანი აღფრთოვანებულია წინა მოსამზადებელი სამუშაოების შესრულების დონით და დარწმუნებით აღნიშნავს, რომ ოლიმპიადა წარმატებით ჩაივლის.

“ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადა ძალიან ბევრ ქვეყანაში ჩაგვიტარებია. ეს ქვეყნები შემიძლია წლების მიხედვით ზედმიწევნით ჩამოგითვალოთ. თუ მკითხავთ, რითია საქართველო გამორჩეული ამ ჩამონათვალიდან, გიპასუხებთ, რომ თქვენმა ქვეყანამ მხოლოდ სამ თვეში გაართვა თავი იმ უსაზღვრო სამუშაოების ჩატარებას, რასაც ნებისმიერი სხვა ქვეყანა მთელი წლის მანძილზე აკეთებს. ჩვენ, საორგანიზაციო კომიტეტმა მხოლოდ სამი თვის წინ შევიტყვეთ, რომ წელს ოლიმპიადა საქართველოში ჩატარდებოდა. თავდაპირველად, შიშითა და უამრავი კითხვით შეპყრობილი ვუყურებდი ამ სიახლეს, შედეგმა ყოველგვარ მოლოდის გადააჭარაბა. დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, რომელმაც ბიუროკრატიის გარეშე, საოცრად სწრაფად გადაჭრა ყველა საჭირო საკითხი და კეთილი ნებით დაგვიდასტურა მასპინძლობა” – განაცხადა პროფესორმა.

ამჟამად დუკვან ლი ამბობს, რომ მოსწავლეებს რთული ამოცანების ამოხსნა მოუწევთ. თუ რომელი ქვეყნის გუნდი მოიპოვებს გამარჯვებას,  პროფესორი ვარაუდსაც ვერ გამოთქვამს, რადგან ამბობს, რომ წელს განსაკუთრებით ძლიერი მოსწავლეები მონაწილეობენ.

ოლიმპიადის საორგანიზაციო საკითხების მთავარი ორგანიზატორი შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდია. ფონდის გენერალური დირექტორის მოადგილე გიორგი ჟღენტი აღნიშნავს, რომ ქართულმა მხარემ ძალიან მცირე დროში, დაახლოებით ორ თვეში შეძლო ის, რისთვისაც სხვა ქვეყნები სამი წლის მანძილზე ემზადებიან.

“ეს პროცესი შესაძლოა შეფასდეს ერთადერთი სიტყვით – ჯადოქრობა. ფაქტობრივად, ჩვენ დროისა და ადამიანური რესურსების უმცირესი რაოდენობით გავაკეთეთ იმაზე გაცილებით მეტი, ვიდრე სხვა, სახელოვანი და წარმატებული ქვეყნის წარმომადგენლები აკეთებენ და ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიდის საქართველოში ჩატარება რეალობად ვაქციეთ. მთავარი ნაწილი ჯერ კიდევ წინაა. არ მინდა მოვლენებს გავუსწრო, თუმცა, დარწმუნებული ვარ, რომ ოლიმპიადა წარმატებით ჩაივლის. ჩვენ ამისთვის აბსოლუტურად მზად ვართ.”

თეორიული და პრაქტიკული შეჯიბრების, ოლიმპიადის ოფიციალური ნაწილის გარდა, მოსწავლეებს, მენტორებსა და სტუმრები საქართველოს კულტურისა და ღირსშესანიშნაობებსაც გაიცნობენ. მთელი კვირის მანძილზე ისინი ეწვევიან საქართველოს სხვადასხვა რეგიონს და დააგემოვნებენ ტრადიციულ საკვებს.

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მოადგილე, ოლიმპიადის საორგანიზაციო კომიტეტის თავმჯდომარე, თამაზ მარსაგიშვილი აღნიშნავს, რომ ოლიმპიადა ხელს შეუწყობს ქვეყნის ცნობადობის გაზრდას საერთაშორისო ასპარეზზე.

“ქიმიის განვითარება მსოფლიოში საუკეთესო გზაა მშვიდობისა და კეთილდღეობის განვითარებისთვის. ჩვენ ძალიან გვჭირდება პროფესიონალი ქიმიკოსები. ყველაზე ნიჭიერი და გამორჩეული მოსწავლეები მთელი მსოფლიოდან, ოლიმპიადაზე კიდევ ერთხელ მოსინჯავენ საკუთარ ძალებს ქიმიაში, ასევე, დაათვალიერებენ საქართველოს სხვადასხვა მხარეს და მომავალი თანამშრომლობისა და მეგობრობისთვის მოემზადებიან. თავისმხრივ, საქართველო მსოფლიოს ყურადღების ეპიცენტრში იქნება, რაც სასარგებლოა ქვეყნის ცნობადობის გაზრდის მხრივ “- აღნიშნავს თამაზ მარსაგიშვილი.

ოლიმპიადის მთავარი კოორდინატორი, ქიმიის პროფესორი ელიზბარ ელიზბარაშვილი ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადაში საქართველოს პირველ ნაბიჯებს იხსენებს:

“2014 წელს საქართველო ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადის წევრი გახდა. ოლიმპიადა ამ წელს ვიეტნამში ტარდებოდა. მანამდე მე ვაშინგტონში გახლდით, სადაც ოლიმპიადის დამკვირვებლად ვმუშაობდი. ბოლო დღეს ორგანიზატორებმა სპეციალური კითხვარი დაგვირიგეს, თუ როგორ შევაფასებდით მთელ ღონისძიებას, რა შენიშვნები და მითითებები გვექნებოდა მომავალი წლისთვის. ყველა კითხვას დაუფიქრებლად ვუპასუხე, გარდა ერთისა, რომელიც მეკთხებოდა – მიგაჩნიათ, თუ არა რეალურად თქვენი ქვეყანა და მისი შესაძლებლობები, რომ მომდევნო წლებში ის ოლიმპიადის მასპინძელი ქვეყანა გახდეს? რამდენიმე წუთი  ვფიქრობდი. ის-ის იყო უარყოფითი პასუხის მონიშვნას ვაპირებდი, რომ გავიფიქრე – შეუძლებელი არაფერია, თეორიულად ყველაფერი შესაძლებელია, თანაც მომავალში. კითხვა დადებითი პასუხით შევაფასე და დღეს იმაზე მეფიქრება, რეალობაა თუ სიზმარი რაც ამჟამად საქართველოში მიდინარეობს?!”

 ქიმიის საერთაშორისო ოლიმპიადის გახსნის ცერემონიალი კვირას, 24 ივლისს, 11:00 საათზე რუსთაველის თეატრში გაიმართება.

ინტერნეტგაზეთი “maswavlebeli.ge”,  ოლიმპიადის საინფორმაციო მხარდმაჭერია.

მე რეპეტიტორი ვარ!

რომ გითხრათ, ამ ფრაზას სიამაყით ვამბობ-მეთქი, მოგატყუებთ. გაცილებით უკეთესი იყო, როცა მასწავლებელი ვიყავი. არა, მასწავლებელი ახლაც ვარ, ოღონდ უნივერსიტეტში და არა სკოლაში. კიდევ სხვა ათასგვარი საქმიანობით ვარ დაკავებული, მაგრამ რეპეტიტორობა ჩემი ფინანსური შემოსავლების მნიშვნელოვან ნაწილს ავსებს. თან, სიმართლე რომ გითხრათ, მიყვარს კიდევაც.

ხანდახან ვფიქრობ, ფინანსური საჭიროება რომც არ იყოს, რამდენიმე ბავშვს მაინც ყოველ წელს ავიყვან-მეთქი.

რატომ მომინდა ახლა ეს აღსარება?!

უამრავი იწერება სწავლების მეთოდიკებზე, ტარდება კონფერენციები, ტრენინგები, პედაგოგები საჯაროდ გვიზიარებენ საკუთარ გამოცდილებას, რეპეტიტორების ხმა კი საერთოდ არ ისმის, იმიტომ, რომ რეპეტიტორობა ქართული სასწავლო სისტემის მახინჯი ნაწილია. მახინჯია, რადგან სოციალურ უთანასწორობას კიდევ უფრო აღრმავებს და მხოლოდ იმ ბავშვების წარმატებას უზრუნველყოფს, რომელთა მშობლებსაც გადახდა შეუძლიათ.

ამიტომ მეტსაც გეტყვით, მე მრცხვენია, რომ რეპეტიტორი ვარ, მრცხვენია, მაგრამ თან მიყვარს, თან მგონია კარგად გამომდის და კიდევ, მენანება ეს გამოცდილება, რომელიც რეპეტიტორებს უგროვდებათ, არასდროს რომ არ გახდება პედაგოგიკური კვლევის საგანი.

სირცხვილით კი მართლაც მრცხვენია. მართალია, ყოველ წელს ვახერხებ რამდენიმე ისეთი ბავშვის უანგაროდ დახმარებას, რომელთაც ეს ძალიან სჭირდებათ, მაგრამ ხანდახან ვფიქრობ, იმ ქურდს ხომ არ ვგავარ,  მოპარული ფულის ნაწილს ეკლესიას რომ სწირავს.

ერთი ძალიან მაგარი სტუდენტი მყავს. ძალიან ღრმად, სწორად, საინტერესოდ შეუძლია აზროვნება. სკოლა მედალზე აქვს დამთავრებული, მაგრამ თანაკურსელებთან შედარებით უფროსია. გავარკვიე, რომ ჯერ რაღაც კოლეჯში უსწავლია, მოუმზადებლად გრანტს ვერ ავიღებდი, ფულს ვერ გადავიხდიდი და რა აზრი ჰქონდა ჩაბარებას, როცა უფასო ფაკულტეტები გაიხსნა, მაშინ ჩავაბარეო.

კიდევ ერთხელ მწარედ შემრცხვა, რომ მე ჩემი სისტემიანად ასეთი გოგოების წარმატებას ვაფერხებ.

ერთიან ეროვნულ გამოცდებზე რეპეტიტორის გარეშე გასვლა ძალიან ძნელია. საუკეთესო მოსწავლეები საშუალო შედეგს აჩვენებენ, საშუალოები – დაბალს, იმათ კი, ვინც სკოლაში იზარმაცა, საერთოდ აღარ აქვთ სწავლის შესაძლებლობა.

წელს სკოლის გამოცდების დამთავრების შემდეგ ერთი ძალიან კარგი გოგო მომიყვანეს სამეცადინოდ. თბილისის ერთ-ერთი საუკეთესო ფასიანი სკოლა მედალზე ჰქონდა დამთავრებული. აზროვნებდა, წერდა, თითქოს ეროვნულ ტესტებზეც იყო ნამუშევარი, იმდენი და ისეთი წიგნები ჰქონდა ნაკითხი და გააზრებული, ყველა მშობელი რომ ვინატრებთ. ეროვნული გამოცდებისთვის მაინც არ იყო მზად. რომ მოვიდა, სადღაც ოთხმოცდახუთ პროცენტზე წერდა ტესტს, მაშინ, როცა მისი მონაცემებისა და ცოდნის პატრონს თითქმის ასზე უნდა დაეწერა.

ვიმეცადინეთ ის ერთი თვე. ერთ თვეში რისი გაკეთება შეიძლება? მის ცოდნას მოვუყარეთ თავი, ტესტის სპეციფიკაში უკეთ გავარკვიე და  სასურველ შედეგამდე მივიდა. მაგრამ ამ გოგონამ კიდევ ერთხელ დამანახა, რომ  ჩვენი საგამოცდო სისტემა სერიოზული წარმატებისათვის უპირობოდ ითხოვს რეპეტიტორს.

თუმცა ეს ისედაც ცხადია. ამ სტატიას კი უფრო იმიტომ ვწერ, რომ ოდესმე, როცა ქართული სკოლა სერიოზულ რეფორმას დაიწყებს, აუცილებლად უნდა გაითვალისწინონ რეპეტიტორთა გამოცდილება, რადგან რამდენად წარმატებულნი არიან, სხვა საქმეა, მაგრამ ერთიანი ეროვნული გამოცდების შედეგები რომ დიდ წილად მათი მომსახურებითაა განპირობებული, ცხადია.

შევეცდები საკუთარი გამოცდილებიდან რამდენიმე ასპექტი გაგიზიაროთ.

ზემოთაც აღვნიშნე, რეპეტიტორობა მიყვარს კიდევაც-მეთქი. ერთია, რომ მართლა მაინტერესებს ბავშვები, მოზარდები და მათთან ურთიერთობა, მაგრამ ძირითადად ის მხიბლავს, რომ ამ ერთ წელიწადში ძალიან დიდი შედეგის მიღებას ვახერხებ. მოდიან ბავშვები შემოდგომაზე და თითოეული ის უნარი, რომელიც ლიტერატურის ანალიზსა და წერას სჭირდება, თითქმის არა აქვთ. მიდიან ივნისის ბოლოს და უკვე სრულიად სხვა სურათია. ხანდახან მენტალურადაც სერიოზულად იცვლებიან.

სკოლაში რომ ვმუშაობდი, რაღა თქმა უნდა, ასე სწრაფად ვერ ვღებულობდი შედეგს. სკოლაში, წლების განმავლობაში თითქოს წვრილ-წვრილ მოზაიკად ალაგებ ბავშვის ცოდნასა და უნარებს, სახლში, 17-18 წლის მოზარდთან ყველაფერი მომწიფებულია უფრო სწრაფი, ხელშესახები შედეგისათვის.

მაინც მინდა შეძლებისდაგვარად, ჩემი გადასახედიდან ვუპასუხო კითხვას, რატომ ახერხებს მეტ-ნაკლებად რეპეტიტორი ერთ წელიწადში იმას, რისი გაკეთებაც სკოლამ თორმეტი წლის განმავლობაში ვერ შეძლო?

უპირველესი, ვფიქრობ, არის მოტივაცია.

საშუალო კლასებიდანვე ყველა ბავშვს აქვს მოლოდინი, რომ ბოლოს რეპეტიტორთან ისწავლის და გახდება სტუდენტი, ანუ წარმატებული (რამდენად ნიშნავს სტუდენტობა წარმატებას, ეს სხვა საკითხია).

მოსწავლემ იცის, რომ სკოლაში მიღებული ცოდნა და ქულები ამ, ეგრეთ წოდებული, საბოლოო მიზნის მისაღწევად ნაკლებად მნიშვნელოვანია, სამაგიეროდ, რეპეტიტორთან  მზადაა გაცილებით მეტი იშრომოს.

ალბათ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს თანხაც. მოზარდმა იცის, რომ მშობლები ამაში იხდიან, თუნდაც არ იხდიდნენ და რეპეტიტორი რაიმე მიზეზით უფასოდ ამზადებდეს, მან მაინც იცის, რომ ეს მომსახურეობა რაღაც ღირს, სკოლისგან განსხვავებით. სასკოლო განათლებაც ღირს რაღაც თანხა, მაგრამ ამას სახელწიფო იხდის, მართალია მათივე მშობლების დაბეგრილი შემოსავლებიდან, მაგრამ სამოქალაქო ცნობიერება ჩვენში იმ დონეზე არაა, ამას მოზარდი იაზრებდეს.

აქედან გამომდინარე, რეპეტიტორთან მოტივაცია გაცილებით მაღალია, ვიდრე – სკოლაში.

აქვე აღსანიშნავია, რომ მოტივაცია მეტი აქვს რეპეტიტორსაც. ჯერ ერთი, ის იღებს პასუხისმგებლობას რაღაც კონკრეტულ შედეგზე, რომელიც ეროვნულ გამოცდებზე ქულებით უნდა დამტკიცდეს. ასეთი კონკრეტული ამოცანა მასწავლებელს არ აქვს. მეორე, მისი მატერიალური დაინტერესება გაცილებით მაღალია, ვიდრე – სკოლის პედაგოგისა. მესამე, რეპეტიტორს მეტად ეხება კონკურენცია, თუ არ ექნა კარგი შედეგები, შემდეგი წლისთვის მოსწავლეებს ვერ იშოვის.

რეპეტიტორების წარმატებულობის საწინდარი სკოლასთან შედარებით ასაკიცაა. თავისთავად ცხადია, ვთქვათ, ძველი ქართული ლიტერატურის შესწავლა 17-18 წლის ასაკში უფრო მეტადაა შესაძლებელი, ვიდრე 3-4 წლით ადრე. აბიტურიენტი ასაკობრივადაც გაცილებით მეტისთვისაა მზად.

არის კიდევ ერთი, ვფიქრობ, სკოლისთვის ყველაზე გულდასაწყვეტი ასპექტი. რეპეტიტორი, რაღა თქმა უნდა, თავადაც გვარიანად შრომობს, მაგრამ თან სწორედ სკოლის მასწავლებლების შრომის ნაყოფსაც იმკის.

მშვენივრად ვიცი, რომ არა ჩემი აბიტურიენტების ქართულის მასწავლებლების მიერ მომზადებული ნიადაგი, ჩემი შრომა ფუჭი იქნებოდა.

საიდუმლო არაა, სკოლაში მასწავლებელი ყველანაირი შეიძლება იყოს, ძალიან კარგიდან დაწყებული, ძალიან ცუდით დამთავრებული, მაგრამ სულ რომ არ ვარგოდეს, რაღაც ნიადაგს მაინც უქმნის ბავშვს სამომავლოდ. სულ მცირე, საპროგრამო ტექსტები გაგონილი მაინც აქვს ბავშვს და გაცილებით იოლი ხდება რაღაც ცოდნაზე ახლის დაშენება, ვიდრე საერთოდ ნულიდან დაწყება.

რა გამოდის?

სკოლის მასწავლებლები ქმნიან საფუძველს, შრომობენ წლების განმავლობაში, მაგრამ ამ შრომის თავმოყრა, ისე, როგორც ეს მოსწავლეს გამოცდებისთვის სჭირდება, მათ არ შეუძლიათ არსებული სისტემის ფარგლებში. მათი შრომის ნაყოფს რეპეტიტორი იმკის. იმ შემთხვევაშიც კი, როცა ბავშვს ძალიან ცუდი მასწავლებელი ჰყავდა, მაინც დავალებული ვარ მათგან, რადგან სულ მცირე უნარები მაინც მოჰყვებათ სკოლიდან, თორემ ერთ წელიწადში სასწაულის მოხდენა არც ბავშვს შეუძლია, არც რეპეტიტორს.

არადა, ის ცოდნა და უნარები, რომლებიც ბავშვებს სკოლიდან მოჰყვებათ, იმდენად თხოულობს სისტემატიზაციას და მთელი წლის განმავლობაში ნელ-ნელა იჩენს თავს, რომ რეპეტიტორი ძალიან ბუნებრივად მთელ შედეგს საკუთარ შრომას მიაწერს. ესეც რეპეტიტორობის, როგორც ინსტიტუტის, უსამართლობის ერთ-ერთი ასპექტია.

საბოლოოდ, გამოდის რომ ქართველი მასწავლებლების უდიდესი ნაწილი მახინჯი და უსამართლო სისტემის მსახურები ვართ.

თითქოს საბჭოთა ინერციით ვცხოვრობთ: ქართული საგანმანათლებლო სისტემის განუყრელი ნაწილი ვართ, მაგრამ საერთოდ არა გვაქვს ხმის უფლება. ჩაბმულნი ვართ მახინჯ სტრუქტურაში და თუკი სინდისი გვაწუხებს, ადვილად ვამართლებთ სისტემის აუცილებლობით. თანაც ეს დანაშაულის შეგრძნება და მუდმივი კომპრომისი საკუთარ თავთან, არა მგონია, სასიკეთოდ მოქმედებდეს ჩვენს პიროვნულ ბედსა თუ განვითარებაზე.

აქამდე მხოლოდ იმაზე ვწერდი, როგორ უნდა დააღწიოს თავი ქართულმა საზოგადოებამ რეპეტიტორობის ინსტიტუტს, ქართულის სწავლების რა ასპექტები ქმნის მის აუცილებლობას. დღეს გავბედე და ჩემს გამოცდილებაზე მოგიყევით. მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან მიყვარს რასაც ვაკეთებ, თან განვიცდი და მგონია, მომავალი რეფორმა სწორედ ამ არაფორმალური ინსტიტუტის კვლევით უნდა დაიწყოს.

საქართველოს ისტორიაში დეკრეტული შვებულებით რამდენიმე ახალგაზრდა მამაკაცმა უკვე ისარგებლა, შვეციასა და ისლანდიაში კი ამ „საგმირო ამბით“ ვერავის  გააკვირვებ. დეკრეტული შვებულების პერიოდში მამას ხელფასიც უნარჩუნდება და სამსახურიც. შვეციაში მამაკაცს დეკრეტში გასვლა ორი თვით შეუძლია, ისლანდიაში – სამი თვით, ესპანელი მამები კი ახალშობილებთან მხოლოდ 10 დღეს ატარებენ. პორტუგალიელ მამებს ჩვილის გვერდით ყოფნას კანონი ხუთი დღით ავალდებულებს. თუ ამ ვალდებულებას თავს აარიდებ, დიდი ჯარიმა გელის. ანაზღაურებადი დეკრეტული შვებულებით სარგებლობენ ჩინელი, ბრიტანელი, ფინელი, ავსტრიელი, ბელგიელი და ფრანგი მამები. ევროპული ქვეყნებში ასეთი შვებულება 16-დან 36 კვირამდე გრძელდება. აქედან 12-14 კვირას ფინანსურად სახელმწიფო უზრუნველყოფს.

ცნობილი უკრაინელი ფოტოგრაფი მაქს ლევინი სამი ბიჭის მამაა. მას ბავშვების აღზრდა და სამსახურის შეთავსება უწევს. მაქსი მამობის პრინციპებზე საუბრობს და პირად გამოცდილებას სხვებს უზიარებს:

„ბევრ მშობელს ბავშვის ყოლა მხოლოდ იმიტომ უნდა, რომ „ასეა საჭირო“. ასეთ ოჯახებში ბავშვების აღზრდით  ცოლია დაკავებული, მამა კი თავისუფალ დროს მეგობრების კამპანიაში და ლუდის სმაში ატარებს. სინამდვილეში, მამობა ძალიან გატაცებადი საქმეა. უბრალოდ, საინტერესო საქმე უნდა მოიფიქრო. მაგალითად, მთელი ოჯახი ველოსიპედებზე დასვა და სასეირნოდ წაიყვანო. იმ დღეს ჩემს შვილებს პატარა ფარნები ვუყიდე, თავიანთ პატარა ველოსიპედებზე მივუმაგრე და ბავშვებმაც გაიხარეს. თავი დიდები ეგონათ. მეც ბედნიერი ვიყავი.

ამ ბოლო პერიოდში ზაფხულობით ოჯახთან ერთად დასვენება არ გამომდის. ბევრი საქმე მაქვს და გადარბენაზე ვარ. ბავშვებმა ერთი კვირა რომ ვერ მნახონ, ნერვიულობას იწყებენ და რეკვით მიკლებენ, მეკითხებიან, როდის დავბრუნდები. ასეთ ზარებზე  გული მეკუმშება. შვილებისთვის ძნელი ასახსნელია, რომ ცხელ წერტილში გიწევს მუშაობა, თუმცა ისინი ამას თვითონაც გრძნობენ და განიცდიან. იხვეწებიან, რომ შინ მალე დავბრუნდე.

ვფიქრობ, ბავშვები კარგად გრძნობენ ომს. ერთად რომ ვართ, ომზე ვუყვები. ვუხსნი, რომ იქ ისვრიან, ადამიანებს კლავენ. ბავშვები მისმენენ და ესმით, რაზეც ვლაპარაკობ.

ახლა დეკრეტში ვარ. ეს სწორია და ნორმალური. ბავშვებს ისევე სჭირდებათ მამა, როგორც დედა და არა მხოლოდ საღამოობით, გასართობად. რაც შეეხება დეკრეტს, მე და ჩემი ცოლი იმთავითვე შევთანხმდით – ის უკვე გავიდა სამსახურში, ჯერ ისევ  სოციალიზაციის პერიოდს გადის. მე დეკრეტული შვებულება ავიღე, რათა მეტი დრო გავატარო ჩემს შვილებთან და ცოლს ამოსუნთქვისა და რეალიზაციის საშუალება მივცე.

რამდენჯერმე ბავშვების წაყვანაც ვცადე სამსახურში, მაგალითად, აუტისტი ბავშვის გადაღების დროს. სამუშაო გრაფიკი ისეთი მქონდა, რომ თავისუფალი წუთები გამომიჩნდა და შვილებთან ერთად სადილობაც კი შევძელი. თუ Facebook-ში იჯდები და ტელევიზორს მიეწებები, ბავშვებისთვის კი არა, არაფრისთვის არ დაგრჩება დრო. ჩემი ცოლი ჟურნალისტია. ბავშვებს შუადღეზე რომ დააძინებდა, კომენტარებს ტელეფონით „ააგროვებდა“ და სტატიას ისე წერდა.  ყველაფერს შესანიშნავად ასწრებდა – სახლის საქმეს, დედაჩემის დახმარებას. დარწმუნებული ვარ, რომ დეკრეტულ შვებულებაში მეც მობილიზებული ვიქნები და თავსაც ყველაფერს გავართმევ.

პირველი შვილი რომ გვეყოლა, ჩემს ოჯახში სამი წესი შემუშავდა: 1. საზოგადოდ, არ უნდა იცრუო და ურთიერთობა ჯანსაღი იქნება; 2. ბავშვის დაბადებამდე მშობლები უნდა შეთანხმდნენ იმაზე, თუ როგორ გაზრდიან შვილებს; 3. ბავშვის თანდასწრებით მშობლებმა კონფლიქტს თავი უნდა აარიდონ და საქმეები არ უნდა გაარჩიონ. მნიშვნელოვანია ის, როდესაც ერთი მშობელი ბავშვისგან რაღაცას ითხოვს, მეორე მშობელი კი მას მხარს უჭერს. აუცილებელია მშობლების ერთსულოვნება.

ყველაზე მთავარი  – ბავშვების მოტყუება არაფრის დიდებით არ შეიძლება. ბავშვმა ძალიან კარგად იცის, როდის ატყუებენ. მომავალში ისიც ეცდება თქვენს მოტყუებას და თქვენი ნდობა გაუქრება. ყველაფრის საფუძველი ნდობაა. თუ ბავშვს ნემს უკეთებთ, მან უნდა იცოდეს, რას და სად ჩხვლეტენ, უნდა იცოდეს, რომ ეტკინება, მაგრამ უნდა ხედავდეს დედ-მამის თანგრძნობას.

მთელი ცხოვრება დიდ ოჯახზე და ბევრ შვილებზე ვოცნებობდი. ჩემი ცოლი კი სხვანაირად ფიქრობდა. პირველი ბავშვის შესახებ რომ გავიგეთ, მეუღლე უნივერსიტეტს ამთავრებდა. საერთო საცხოვრებლის ტიპის სახლში ვცხოვრობდით. მას ძალიან შეეშინდა. „ახლა რა გვეშველება? მე სხვანაირ ცხოვრებას ვგეგმავდი“, – დაღვრემილმა მითხრა, მაგრამ ყველა შიში ჩაცხრა. ისეთი ყოჩაღი აღმოჩნდა, რომ სამსახური და დედობა ერთმანეთს შეუთავსა.

ყველაზე რთული პირველი ბავშვის გაზრდა იყო. სამშობიაროდან მოგყავს და გეჩვენება, რომ მარათონში ერთვები. შენ მას წუთითაც ვერ ტოვებ, 24-საათიანი ყურადღება სჭირდება. პანიკა! მაგრამ ყველაფერი არც ისე ცუდად არის. დგება სიმშვიდის პერიოდებიც, განსაკუთრებით როდესაც ძინავს და თუ ძილი გაუგრძელდა, მისი სიფხიზლე გენატრება. უჩვეულოა.

სამი შვილის გაზრდა უფრო მარტივია, ვიდრე ერთის. ბავშვები ერთმანეთში თამაშობენ, ერთობიან, უფრო სწრაფად ვითარდებიან.

პირველი შვილი რომ გვეყოლა, საზოგადობაში გავრცელებული სტერეოტიპების გავლენის ქვეშ მოვექეცით, ბავშვს სამ საათში ერთხელ ვაჭმევდით. თავდაპირველად ყველას რჩევებს ვითვალისწინებდით, მაგრამ მერე ძუძუთი კვებაზე წავიკითხეთ და ჩვენი მიდგომა შევცვალეთ. ჩვილობის ასაკში ბავშვს ბევრი არაფერი სჭირდება, მხოლოდ ჭამა, ძილი, ყურადღება.

ბავშვებს მათი დაბადებიდანვე უფროსებივით ვექცევით. შედეგად, 2 წლის ასაკში, უკვე ბევრი რამ ესმით. ჩვენ მათ საინტერესო ამბებს ვუყვებით. ორესტი 5 წლის ასაკში ძალიან ლოგიკურად აზროვნებს, ბებია-ბაბუები მას ფილოსოფოსს ეძახიან.

მშობლები თავად ირთულებენ ცხოვრებას, როდესაც ფიქრობენ, რომ ბავშვის გაჩენა და გაზრდა „ძვირი სიამოვნებაა“. პამპერსებს მხოლოდ ქუჩაში ვიყენებთ. ერთ ეტლში მესამე ბავშვი იზრდება. ჭოჭინები, ძვირადღირებული ბავშვთა ხალიჩები, სუპერსათამაშოები – ეს ყველაფერი არ გვჭირდება. სახლში ბევრი სივრცე გვაქვს. ბავშვები დარბიან, თავის გასართობსაც მშვენივრად პოულობენ, ეს შეიძლება ქვაბიც კი იყოს, რომელსაც მთელი დღე უბრახუნებენ. მერე რა, ასატანია. ბავშვობიდანვე ცოტა სათამაშო გვაქვს, უმეტესად ხის, ნაჭრის, რომლებსაც ჩვენ თვითონ ვკერავთ. ეს სახალისოა.

ჩემს უფროსს შვილს ძალიან მოსწონს თევზები. არ ვიცი, ეს რას უკავშირდება. ჩვენ არ გვაქვს ტელევიზორი, მულტფილმებსაც ბავშვებს წლამდე არ ვაყურებინებდით. ერთადერთი დოკუმენტური ფილმი, რომელსაც ხშირად ვნახულობდით, ბავშვებსა და ოკეანეზე იყო. ალბათ ამის მერე მოეწონა თევზები. ჩვენი ოცნება ნორვეგიაში ჩასვლა და ვეშაპებზე დაკვირვებაა. ორესტი მთხოვს, სამსახური ისეთ ადგილას ვიპოვო, ოკეანე რომ იქნება ახლოს. ის ითევზავებს, მე ამ თევზს ფოტოებს გადავუღებ, ჩემი ცოლი კი ბადეს მოწნავს.

ჩვენ, როგორც მშობლებს, ბავშვის ბუნებრივი აღზრდა მოგვწონს. ჩემს შვილებს ბევრი რამის უფლებას ვაძლევ, მაგრამ ისინი ზრდილები და თავაზიანები იზრდებიან. ნებას ვრთავ იქ იძრომიალონ, სადაც ცოტა სახიფათოა და თუ გადმოვარდნენ, თვითონვე ისწავლიან, სად შეიძლება ძრომიალი და სად – არა. გახდებიან უფრო ფრთხილები. ჩვენ არ ვართ ვალდორფის აღზრდის სისტემის ფანები, მაგრამ ის ძალიან მოგვწონს. ბავშვებს ყველაფრით არ ვტვირთავთ. მშობლებს ჩვევიათ შვილების  დატვირთვა ცურვა-ინგლისური-ფეხბურთი-ხატვა-სიმღერით. ბავშვისთვის ეს ძალიან რთულია.

მაგარი მომენტია, როდესაც ბავშვს ჯერ მსჯელობა არ შეუძლია, მაგრამ ცდილობს, იხუმროს. ერთხელ ორესტი კარატედან დაბრუნდა და ვეკითხები, რა ხდებოდა საინტერესო: „დრაკონები იყვნენ? იქნებ მეთევზეები იყვნენ?“ მიყურებს, მიყურებს და სერიოზული სახით მეუბნება „ხუმრობ ხო?“

ერთადერთი წიგნი, რომელიც ბავშვთა აღზრდის შესახებ წავიკითხეთ, ფაბელ ადელის „როგორ ვილაპარაკოთ ისე, რომ ბავშვებმა გვისმინონ და როგორ ვისმინოთ, რომ ბავშვებმა ილაპაკონ“ იყო. ავტორი ამბობს, რომ ბავშვის გრძნობები უნდა გავიზიაროთ, მივიღოთ. თუ წაიქცა კი არ გავუწყრეთ, არამედ მოვეხმაროთ საკუთარი გრძნობების გადმოცემაში. სკოლაში თუ ვინმემ აწყენინა, ვეცადოთ, იმის ადგილას წარმოიდგინოს თავი, ვინც აწყენინა.

ოჯახში ბავშვი ჩნდება და ყველა წვრილმანი უმნიშვნელო ხდება. ბავშვების გაჩენამდე მე და ცოლი ხშირად ვკამათობდით, მაგრამ მერე ყველანაირი ცრუფუსფუსი გაფერმკრთალდა. ახლა მოთმინებას ვსწავლობ. მე ძალიან ემოციური ვარ. ახლა უბრალო რამეც კი მახარებს. ბავშვი ადამიანია, რომელიც შენ შობე და შენვე უნდა აღზარდო. ბავშვისთვის ფულზე მეტად მნიშვნელოვანი ყურადღებაა. გული მწყდება, რომ ბავშვთა გასართობ მოედნებზე იშვიათად ვხედავ მამებს, რომლებიც შვილებს ასეირნებენ.

სამწუხაროა, რომ მედროვეობის საკითხი დღესაც ისევე აქტუალურია, როგორც ეს გასულ საუკუნეში იყო. მმართველი ძალის შიშიც და მათი მაამებლობის სურვილი ისევ ისეთი მოდებული სენია. ამიტომაც წარმოგიდგენთ ჩემი მოსწავლის ანი მაზანაშვილის დაკვირვებებს იმ ორ ნაწარმოებზე („კვაჭი კვაჭანტირაძე“ და „ყვარყვარე თუთაბერი“), რომელთა კვლევაც დღეს კიდევ უფრო აუცილებელი ხდება. მიუხედავად იმისა, რომ ორივე ავტორთან დასახელებულ ტექსტებში მედროვეობის თემა არის დომინანტური და მთავარი გმირებიც მედროვეთა კატეგორიას მიეკუთვნებიან, მკითხველს ერთგვარი თანაგრძნობა და სიმპატიაც აქვს კვაჭის მიმართ, ხოლო ისეთივე მედროვე ყვარყვარე თითქმის არცერთ მკითხველს არ მოსწონს. ორივე სახელი ქართველი კაცის ლექსიკონში დამკვიდრდა: კვაჭი, როგორც მარიფათიანი ადამიანის შესატყვისი ეპითეტი, შესაბამისად, ირონიული კონოტაციით, შეიძლება ითქვას, რომ ოდნავ პოზიტიური შეფერვითაც და ყვარყვარე, როგორც ყველა სიტუაციას მორგებული  ადამიანის ეპითეტი, შესაბამისად, ნეგატიური კონოტაციით. ჩემთვის  მნიშვნელოვანია ამ სიმპატია/ანტიპატიის მიზეზების ძიება. საინტერესოა, როგორ თვლის მკითხველი, მედროვეობა ადამიანის ბუნებიდან მომდინარეობს თუ იგი შეძენილი ფაქტორია, რომელსაც გარემო პირობები განსაზღვრავს? თუკი ამ კითხვაზე პასუხს ვიპოვი, მაშინ, მგონია, რომ პასუხი გაეცემა წინა შეკითხვასაც რა – იწვევს მკითხველის სიმპატია/ანტიპატიას. საქმე ისაა, რომ მედროვეებს არა მარტო მკითხველები თანაუგრძნობენ, არამედ მედროვეებს მხარდაჭერა საზოგადოებაშიც ჰქონდათ. ასე რომ არ ყოფილიყო, მაშინ არც ამდენი მედროვე იარსებებდა. ალბათ სწორედ ამიტომაც დაიწერა ეს ორივე ნაწარმოები, მიხეილ ჯავახიშვილსაც და პოლიკარპე კაკაბაძესაც მედროვის გაჩენის მიზეზები აინტერესებდათ. ისინიც პასუხს ეძებდნენ მარადიულ შეკითხვაზე, შეძენილია თუ თანდაყოლილი მედროვეობა, ბუნება განაპირობებს მას თუ გარემო ფაქტორები.

ორი ნაწარმოების კვლევამ წარმოაჩინა ის არგუმენტები, რომელთა დახმარებითაც შევეცადე, პასუხი გამეცა საკვლევი შეკითხვისთვის. მანამდე კი დავადგინე, რომ მიხეილ ჯავახიშვილიც (რომანით „კვაჭი კვაჭანტირაძე“) და პოლიკარპე კაკაბაძეც (პიესით „ყვარყვარე თუთაბერი“) პასუხს ეძიებდნენ შეკითხვაზე, თუ რა განაპირობებდა მედროვეობის ფენომენს: ადამიანის თანდაყოლილი ბუნება თუ გარემო ფაქტორები. იქიდან გამომდინარე, რომ პოლიკარპე კაკაბაძე არ მოგვითხრობს ყვარყვარეს ბავშვობაზე და მისი მშობლების როლზე პერსონაჟის აღზრდის საკითხში, ვერაფერს ვიტყვით, რამდენად არის გმირის მედროვე ხასიათი ამგარემო ფაქტორების (აღზრდის) ბრალი. მისგან განსხვავებით, მიხეილ ჯავახიშვილი დაწვრილებით გვიამბობს მამის როლზე პერსონაჟის ხასიათის ჩამოყალიბებაში კვაჭის გაჩენის დღიდან. შესაბამისად, გასაგებია, რომ მწერალს სურს, მედროვის ხასიათის ფორმირებაში გარემო ფაქტორი – აღზრდა – გავითვალისწინოთ. ამდენად, ერთი შეხედვით, ყვარყვარე თუთაბერი პირველი კატეგორიის მედროვეს ტიპია, ანუ გარემო ფაქტორებით განპირობებული მედროვეა ასევეა კვაჭი კვაჭანტირაძეც, ოღონდ მის მედროვე ხასიათზე მამის ფაქტორმაც არანაკლები როლი შეასრულა. მაგრამ დეტალურმა ანალიზმა წარმოაჩინა, რომ ყვარყვარე დროის შეცვლამდეც ამჟღავნებდა ხასიათის ისეთ თვისებებს, რომლებიც მომავალში მას მედროვედ ჩამოაყალიბებდა, ანუ ყვარყვარეს, შესაძლოა, ბუნებითი მედროვეც ვუწოდოთ. მისნაირი ადამიანები პიესაში ბევრნი არიან. ოღონდ არაფერი ვიცით იმის შესახებ, თუ რამ განაპირობა ამ ადამიანების, ყვარყვარეს მსგავსად, მედროვეებად ჩამოყალიბება. საბედნიეროდ, მათ ყვარყვარესავით არ მიეცათ საშუალება, სამოქმედო ასპარეზზე ისევე აქტიურად გამოსულიყვნენ. ყვარყვარე, მათგან განსხვავებით, თავისი ბუნებისთვის სასურველ დროს სასურველ გარემოში აღმოჩნდა. რაც შეეხება კვაჭის, კვაჭი თავიდანვე ასეთი შეიყვარეს: „რა ვუყოთ, ასეთია“, ასეთად აღზარდა მამამ, ასეთად ჩამოაყალიბა დრომ, ამიტომაც მკითხველი, ნაწარმოების მოქმედ პირებთან ერთად, ადვილად ეგუება მის მედროვე ხასიათს. შეეგუენ ასეთ კვაჭის და აღარც არავის უფიქრია შემდგომში მისი გამოსწორება. ორივე შემთხვევაში მედროვეობას თვითგადარჩენის საფუძველი უდევს. ყვარყვარეს შემთხვევაში ეს ცხოველური და პრიმიტიული ინსტინქტია, რომელიც ვითარებამ და გარემომ მოითხოვა, და ყოველგვარი აწონვის, გადაფასების და ანალიზის გარეშე დაემონა ამ ინსტინქტს, ხოლო კვაჭისთვის ჯავახიშვილისმიერ ნახსენები შერჩევის კანონით ერთადერთი გადარჩენის ხერხია, რომელიც კარგად ჩაებეჭდა ტვინში დარიგებების, გამოცდილების და ცხოვრებისეული მაგალითების სახით.

ამიტომაც, თუ კვაჭი ირონიული, მაგრამ პოზიტიური მეტსახელია, ყვარყვარეს წოდება შეურაცხმყოფელია. არადა, კვაჭიც ისეთივე მედროვეა, ნეგატიური და სახიფათო, როგორი ნეგატიური და სახიფათო მედროვეც ყვარყვარეა. მაგრამ რა არის ის, რაც მკითხველებს მოსწონთ კვაჭიში და აღიზიანებთ ყვარყვარეში? ნუთუ ის, რომ კვაჭის მედროვეობა, ერთი შეხედვით, მისი აღზრდიდან გამომდინარეობს? სამწუხაროდ, ეს ზედაპირული პასუხი ბევრი ადამიანისთვის უფრო მისაღებია, ვიდრე ის, რომ ამოიცნონ მიხეილ ჯავახიშვილის განზრახვა, გარკვევით დაგვანახოს: რომ არა კვაჭის ბუნება, მას ვერც აღზრდა და ვერც გარემო ვერასდიდებით ვერ შეცვლიდა. კვაჭი კარგი მთქმელის კარგი გამგონე აღმოჩნდა, გაამართლა მამის მოლოდინები, ადვილად შეითვისა მლიქვნელობა, ფლიდობა – ყოველივე ის, რასაც, წესით და რიგით, მამა შვილს არ უნდა ასწავლიდეს. შემდეგ გარემო პირობების შესაფერისად იქცეოდა: იყო ავკარგიანიც, იყო სათნოებით გამორჩეულიც, ხან – ვნებიანი საყვარელი, ხანაც – გულგრილი, ხან – კეთილშობილი რაინდი, ხანაც – გაქნილი არამზადა, ხან – ყოვლისმცოდნე სწავლული, ხანაც – უბირი. მერე რა, რომ მისი ისტორიები, ყვარყვარესგან განსხვავებით, მხოლოდ პოლიტიკურ მედროვეობას არ აღწერს?! როგორც ჩანს, მკითხველს იმიტომ არ უნდა კვაჭის ბუნებითი მედროვეობის დანახვა, რომ მას ამით თავისი თავის გამართლებაც სწადია. ამ შემთხვევაში მე მხოლოდ საბჭოთა ადამიანზე, როგორ „კვაჭობის“ ადვოკატზე არ ვლაპარაკობ. მე ვსაუბრობ ნებისმიერ ადამიანზე, რომელიც ხედავს, რომ ავტორიტეტი ცდება, მაგრამ თავს უხრის, რადგან ეშინია ავტორიტეტთან დაპირისპირების. ამიტომაც ბევრად უფრო ადვილია მოგწონდეს კვაჭი, ვერ ან არ გაიგო, მიხეილ ჯავახიშვილის გზავნილი და გარემო პირობებს გადააბრალო ჯერ კვაჭის, მერე კი შენი უპრინციპობა, გარემო პირობებით ახსნა, რატომ მიდიოდი კომპრომისებზე; ვითომ გარემო პირობების გამო უღალატო და დათმო, არ უერთგულო მრწამსს, დაივიწყო მორალური ღირებულებები და ზნეობა.

ამდენად, კვლევამ ნათლად წარმოაჩინა, რომ მიხეილ ჯავახიშვილის კვაჭი კვაჭანტირაძისა“ და პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე თუთაბერის“ პერსონაჟები, კვაჭიც და ყვარყვარეც, გარემოს მსხვერპლნი კი არა, დაბადებიდან ანუ ბუნებითი მედროვეები არიან. ხოლო, ყვარყვარესგან განსხვავებით, კვაჭისადმი კეთილგანწყობის ჩამოყალიბებას ხელი შეუწყო მკითხველის მიერ საკუთარი მედროვეობის გამართლების სურვილმა. მედროვეობა მარადიული სენია, იგი ეპიდემიასავით მარტო ერთ ეპოქას კი არ მოედება, არამედ მედროვეთა ხილვა ნებისმიერ ეპოქასა და დროში შეიძლება. ამიტომაც არის, რომ კვაჭის მიმართ სიმპატია კი საბჭოთა პერიოდში ჩაისახა, მაგრამ გაგრძელდა სსრკ დანგრევის შემდეგაც. ჩემი აზრით, მკითხველი ჯავახიშვილის გენიას იმით კი არ აფასებს, რომ მან მედროვეობის ფენომენი ამხილა, არამედ მოეწონა ყოჩაღი კვიმატი კვაჭის პერსონაჟი და ნაკლებად ამტყუნებს მის მედროვეობას, პირიქით, ეცდება გაამართლოს კიდეც და „კვაჭობა“ გადააბრალოს ხან აღზრდას, ხანაც სხვა გარემო ფაქტორებს. პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარეს“ შემთხვევაში კი ყველაფერი იმდენად პირდაპირაა ნათქვამი, რომ მკითხველი, იმის შიშით, მეც მედროვე არ გამოვჩნდეო, ყვარყვარეს სხვების დასანახად უწყებს გმობას. გმობისდა მიუხედავად მუდმივად ცდილობს, დაივიწყოს ეს ნაწარმოები და მასში აღძრულ პრობლემაზე გულახდილად კი არ იმსჯელოს, არამედ მიჩქმალოს პრობლემა და „ყვარყვარობაზე“ ისე ისაუბროს, ვითომ იმ სხვათა სენია, ვინც საბჭოთა კავშირის აისს მოესწრო.

შეჯამების სახით ვიტყვი, რომ კვაჭი კვაჭანტირაძისადმი მკითხველის კეთილგანწყობილი დამოკიდებულების ჩამოყალიბება მაშინ, როდესაც ისიც ისეთივე მედროვეა, როგორც ყვარყვარე თუთაბერი, განაპირობა ჩვეულებრივმა ადამიანურმა ფაქტორმა, რომელსაც თავის მართლების სურვილი ჰქვია.

ამ წერილით ვასრულებ წერილების ციკლს „ჩემი მოსწავლეების დაკვირვებები“. დიდი იმედი მაქვს, რომ ქართულის მასწავლებლებს სურვილი გაუჩნდებათ, წაახალისონ თავიანთი მოსწავლეები და აუმაღლონ მოტივაცია, საფუძვლიანად გამოიკვლიონ მათთვის საინტერესო საკითხები, რომლებიც უხვად მოიძებნება ქართულ ლიტერატურაში. მე კი ვისარგებლებ შემთხვევით და დიდ მადლობას გადავუხდი IB-ის ქართული ენისა და ლიტერატურის გამსწორებელს მაია ზალდასტანიშვილს, რომელმაც უმაღლესი შეფასებები არ დაიშურა ჩემი მოსწავლეებისთვის და ასე დააფასა მათი მონდომება, პირველი ნაბიჯები გადაედგათ მეცნიერული კვლევის რთულ, მაგრამ საინტერესო გზაზე (ვრცელი ესეები შესრულდა სასწავლო პროგრამის ფარგლებში, რომლის შესახებაც მოთხრობილია წერილში https://mastsavlebeli.ge/index1.php?action=page&p_id=19&id=353).

ნელ-ნელა წარმოუდგენელი ხდება ჩვენი ცხოვრება Facebook-ის გარეშე. დღე გვეწყება თუ არა, სოციალური ქსელის ფანჯარას ვხსნით და მის ლაბირინთებში ვიწყებთ ხეტიალს. ჩვენ გამუდმებით ვცდილობთ „ვაკონტროლოთ“ გასაჯაროებული ამბები, მოვიწონოთ ფოტოები, რომლებიც, თურმე ჩვენს ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე ყოველთვის კარგად არ აისახება.

საქმე ისაა, რომ სოციალური ქსელის მომხმარებლების უმეტესობა ხშირად სწორედ ისეთ ფოტოებს აქვეყნებს, სადაც ბედნიერად და ხალისიანად გამოიყურება. ასეთი, ერთი შეხედვით პოზიტიური ფოტონაკადის დათვალიერების შემდეგ, სოციალური ქსელის მომხმარებელს ცრუ შეგრძნება ეუფლება – მას ეჩვენება, რომ ვიღაც პრობლემების გარეშე, არხეინად და კეთილად ცხოვრობს. ამ ბედნიერი ადამიანების ფონზე კი ის, ყოველდღიური რუტინაში გაბმული, ცხოვრებისგან დაჩაგრულია. თითქოს არსებობს სხვა, პარალელური სამყარო, სადაც მისი ადგილი არსად არის.

ანდრეა ბონიორი კლინიკური ფსიქოლოგი, მწერალი და პოპულარული ბლოგერია. ის რამდენიმე მარტივ ხერხს გვთავაზობს იმისათვის, რომ თავი „დაჩაგრულად“ არ ვიგრძნოთ. მისი თქმით, ჩვენი თვითშეფასების ხარისხს სწორედ ჩვენივე ნაცნობ-მეგობრების პოზიტიური „სელფები“ ამცირებს. „არ მისცეთ გასაქანი „ფრენდლისტს“, რომ მან თქვენი განწყობა მართოს!“ – ასეთია ანდრეა ბონიორის მოწოდება.

სოციალურ ქსელებთან დაკავშირებული კვლევების თანახმად, გახშირდა შემთხვევები, როდესაც ადამიანი თავისი ცხოვრების შედარებას სხვის ცხოვრებასთან იწყებს და ამ პროცესს ზედმეტად უღრმავდება, ზოგჯერ კი იმდენად, რომ დეპრესიაც ემართება. მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანს რაღაც მომენტში ესმის, რომ თავისი „ფრენდების“ ბედნიერი იმიჯი რეალობას ნაკლებად შეესაბამება,  ეს ფოტოები მაინც აფიქრებს და საკუთარ ცხოვრებაზე ფიქრს აწყებინებს. „გირჩევთ, შეწყვიტოთ სხვისი ფოტოების უაზრო თვალიერება“, – ასეთია ანდრეა ბონიორის პირველი რჩევა. მისი თქმით, არ არის აუცილებელი ყოველ წამს ვიყოთ Facebook-ში.

„ეს არის თვითგვემა, მაზოხისტური ჩვევა. მოიფიქრეთ, როგორ უნდა გაუწიოთ წინააღმდეგობა ამ ყველაფერს. შექმენით რთული პაროლი, რომლის შეყვანის დროს მეტად განეწყობით ინფორმაციის დასამუშავებლად. შესაბამისად, უფრო კრიტიკული გახდებით. ბევრი სოციალურ ქსელში ბედნიერ ფოტოპორტრეტს საკუთარი თავის დასამკვიდრებლად აქვეყნებს, თქვენ კი მათ ანკესზე ეგებით“, – ამბობს ფსიქოლოგი.

პერიოდულად გადააფასეთ თქვენი მეგობრების ჩამონათვალი სოციალურ ქსელში. იქ აუცილებლად აღმოაჩენთ ადამიანებს, რომლებიც სხვადასხვა მიზეზის გამო თავს ცუდად ან დისკომფორტში გაგრძნობინებენ. დაფიქრდით, რამდენად მნიშვნელოვანია თქვენთვის მათ მიერ გამოქვეყნებული „პოსტების“ კითხვა, მათი ფოტოების თვალიერება? დაფიქრდით, რატომ გძლევთ უხასიათობა მას შემდეგ, რაც გარკვეული ტიპის ადამიანთა შესახებ სულ უფრო და უფრო მეტ ინფორმაციას იღებთ? მათთან „განმეგობრება“  აუცილებელი არ არის. თუკი  ვიღაცის ფოტოები და პოსტები გაღიაზიანებთ და თავდაჯერებას გაკარგვინებთ, „გადაახტით“, ამისათვის არავინ გაგინაწყენდებათ.

ანდრეა ბონიორი ამბობს, რომ ცუდი არ არის, თუ ვიღაცის ფოტომ, სადაც ის სამუშაო გარემოში საკმაოდ წარმატებულად გამოიყურება, საკუთარ სამსახურზე დაგაფიქრათ: „რატომ უნდა დადარდიანდეთ? დაჯექით და გეგმა დაწერეთ: რისი შეცვლა შეგიძლიათ დღეს ან ხვალ იმისათვის, რომ თქვენც არა მხოლოდ წარმატებული ადამიანის შთაბეჭდილებას ტოვებდეთ, არამედ ასეთი იყოთ. ამ გეგმამ შეიძლება მთელი თქვენი ცხოვრება გადაასხვაფეროს და ახალი სამსახურის ძებნაც კი გაიძულოთ. იქნებ, დადგა დრო, როდესაც თქვენს ხელმძღვანელობას კარიერის პერსპექტივაზე უნდა გაესაუბროთ? გააცნობიერეთ, რომ სიტუაცია მართვადია და მას თქვენ მართავთ, არ მიჰყვებით დინებას. ასეთი განწყობით სხვის გამარჯვებას უფრო იოლად გაიზიარებთ“.

თუ თქვენი „მეგობრის“ ცხოვრების ვირტუალურ მახეში გაებით და ის ბედნიერებით სავსე მოგეჩვენათ, ე.ი. ის დიდი ხანის უნახავი გყავთ. აი, ფინჯან ყავაზე მისი დაპატიჟების მიზეზიც! პირადი შეხვედრის დროს თქვენ დარწმუნდებით, რომ თქვენი თანამოსაუბრე ცოცხალი ადამიანია და არა უნაკლო ფოტოსურათი. არც მისი ცხოვრებაა იდეალური. ბონიორი წერს, რომ თუ „მეგობარი“ მართლაც წარმატებული და ბედნიერი გამოდგა, ეს ძალიან კარგია, რადგან თავის გამოცდილებას გაგიზიარებთ.

ცხოვრებით აღფრთოვანებული „პოსტების“ გარდა, სოციალურ ქსელში ხშირად ვაწყდებით  ცუდ ამბებს. გვერდს ნუ ჩაუვლით. ვისაც უჭირს, თანაუგრძნეთ. ეცადეთ, შეძლებისდაგვარად დახმარება გაუწიოთ. მადლიერების მედიტაციის მსგავსად, ადამიანზე მზრუნველობა თავს ბედნიერად და წარმატებულად გაგრძნობინებთ. სხვისი უბედურება თითქოს ირიბად მიგანიშნებთ კიდეც, რომ არსებობენ ისეთებიც, ვისაც გაცილებით მძიმე მდგომარეობის ატანა უწევს. ჩვენ კი მადლიერნი უნდა ვიყოთ, რომ მხოლოდ წვრილ-წვრილი პრობლემები გვაწუხებს.

თავდაჯერების დასაბრუნებლად ისწავლეთ საკუთარი თავის სწორად გადაღება, იპოვეთ სათქვენო ფოტორაკურსი. ასეთი ნამდვილად არსებობს. სოციალური ქსელი მხოლოდ ამბების გაზიარება როდია. როგორც თქვენ აკვირდებით ვიღაცის ფოტოებს, ისე თქვენც გაკვირდებიან. სოციალური ქსელი თვითპრეზენტაციის საუკეთესო ინსტრუმენტია. მანილში (ფილიპინები) უკვე გაიხსნა სელფის მუზეუმი. ცნობილი ფსიქოანალიტიკოსი სერჟ ტისერონი შეგვახსენებს, რომ „არაფერია უცხო და არაადამიანური საკუთარი თავის დემონსტრირების სურვილში“. შარშან ქსელში 1,8 მილიარდი ფოტო დაიდო, რაც 2012 წელთან შედარებით 5-ჯერ მეტი იყო.

რომელი ფოტო უნდა გავხადოთ საჯარო? რომელია საუკეთესო? ის, სადაც ყველაზე მეტად საკუთარ თავს ვგავართ? „არა, – პასუხობს ფიქოანალატიკოსი ფაბიენ კრემერი. – ის „მე“, რომელსაც ჩვენ ფოტოს ვუღებთ და თვითონვე მოგვწონს, სხვაა. ჩვენ გვინდა ასეთად გვხედავდნენ“. ამიტომ, ვიდრე სოციალურ ქსელში ფოტოს ავტვირთავთ, ზედმიწევნით ვარჩევთ, ვამუშავებთ, ვფილტრავთ. გვინდა, იმაზე უკეთესად გამოვიყურებოდეთ, ვიდრე სინამდვილეში ვართ. ამას იმიტომ ვაკეთებთ, რომ საკუთარი თავი მეტად შევიყვაროთ, თავდაჯერება მოგვემატოს.

ქსელში წარმოდგენილი ფოტო „მოწონებებითა“ და კომენტარებით ფასდება. „მაგრამ დამუშავებული ციფრული სილამაზე ერთგვარი სიცრუეა. სოცქსელი სამყაროა, სადაც ახალ ცხოვრებას ვიგონებთ, რათა გავექცეთ ბანალურ ყოველდღიურობას. ვცდილობთ, მეგობრებსა და ნაცნობებს ის ფოტოები ვაჩვენოთ, რომელიც მათზე რაიმე შთაბეჭდილებას მოახდენს. ასე იყო მაშინაც, როდესაც ფოტოებს მუყაოს ფოტოალბომებისთვის ვიღებდით“, – აღნიშნავს სერჟ ტისერონი.

„სოციალურ ქსელებში თამაში რაღაცით ჩამოჰგავს გარდერობთან ურთიერთობას. ეს იგივეა, რომ გვინდოდეს გვეცვას კაბა, რომელიც ყველას მოეწონება. ჩვენ საკუთარი თავებს „ლაიქებით“ „ვტესტავთ“. ჩვენი იერსახე ჩვენივე საკუთრება აღარ არის, რადგან გვინდა გარკვეულ ჯგუფებს მოვაწონოთ თავი.ისე გამოვიყურებოდეთ, როგორც მათ მოსწონთ“, – ამტკიცებს ფსიქოლოგი იან ლერუ.

ფოტოებითა და „სმაილებით“ შეზავებული პუბლიკაციები და ვიდეოები ვირტუალური ურთიერთობის  ენაა. „მიყვარს კვირის დაწყება კარგი „სელფით“. მე ეს მოტივაციას მმატებს, პოზიტიურ განწყობაზე მაყენებს“, – ასეთი ფრაზა ხშირად გვსმენია. გარდა ემოციის გაზიარებისა და თვითტკბობისა, „სელფი“ ჩვენი ხილულობის უტყუარი საბუთია.