ზრრრრ…ისმის ზარის ხმა. მე, როგორც წესი,დიდ ოთახში ვზივარ და ტელევიზორს ვუყურებ ოჯახის სხვა წევრებთან ერთად. მაგრამ ეს ზარი ამ წესს არღვევს. მამაჩემი ტელევიზორს თიშავს და დედაჩემთან ერთად გადის სხვა ოთახში ან სამზარეულოში. მე შუქს ვანთებ, რომ ადვილად წავიკითხო და დავწერო. რაიმე უშნოდ მიგდებული თუა, ისიც აუცილებელია თავის ადგილას მოთავსდეს. ეს ყველაფერი  იმისთვის ხდება, რომ მაქსიმალურად კომფორტული გარემო შემექმნას ცოდნის მისაღებად. მივდივარ კარის გასაღებად. გია მოვიდა. ჯერ კარი არ გამიღია, მაგრამ ვიცი, რომ გია მოვიდა, რადგან ექვსი საათია. და ყოველ სამშაბათს და შაბათს 6-ზე და 12-ზე ვიცი, რომ გია მოდის. გია მათემატიკის მასწავლებელია. პირველად როდის მოვიდა ჩემს ოჯახში ან საიდან,  არ მახსოვს. აივანზე მოსაწევად ჩუმად გაპარულ სანდროს, ანუ მე, ხშირად შემიმჩნევია დროზე ადრე მოსული გია, ისიც ჩემსავით სიგარეტს ეწეოდა, სანამ ზუსტად 6 ან 12 არ გახდებოდა. ოღონდ, ჩემგან განსხვავებით, მანქანაში იჯდა და არავის არ უმალავდა სიგარეტის მოწევას. მერე ამოვიდოდა და დაიწყებოდა მათემატიკის გაკვეთილი. ბევრი გაკვეთილისგან განსხვავებით, ეს გაკვეთილი ტანჯვა ნამდვილად არ იყო. პირიქით, ყოველთვის ძალიან საინტერესო იყო. მათემატიკის გარდა ჩვენ ვსაუბრობდით ბევრ სხვა თემაზე. გია გამოცდილი კაცი იყო, თავისი სფეროს გარდა მუშაობდა ბევრგან, ნაცნობ თუ უცნობ ადგილას. გია ძალიან კარგი კაცი იყო და ჩემგან  პატივისცემას ნამდვილად იმსახურებდა. ის ყოველთვის მეხმარებოდა, გამოცდების წინ და ბევრ მსგავს გამოუვალ მდგომარეობებში. იმისდა მიუხედავად, რომ ჩემი სკოლის მათემატიკის მასწავლებელი პეტრე მისი მეგობარი იყო, მე რომ სხვა სკოლაში მესწავლა, სადაც პლაგიატისთვის სისხლის ბოლო წვეთამდე ომი ჯერ არ გამოუცხადებიათ, ალბათ, შუა ტესტიდან საპირფარეშოში გასული, გიას დავურეკავდი ვაიბერით და ისიც ამომიხსნიდა ამოცანას ან  შეიძლება  მეშლება და გიაც პლაგიატთან მებრძოლთა რიგებში იდგა და სულაც არ ეთქვა ამოცანის პასუხი, თუმცა გია ძალიან ჭკვიანი იყო და ამოცანის პირობის გაცნობისთანავე იცოდა პასუხი.  ჩემ მიერ სკოლის წარჩინებულად დამთავრებაში დიდი წვლილი გიას მიუძღოდა. მაგრამ არა მხოლოდ გიას, ასევე პეტრეს, თამრიკოს, ქეთის,შორენას, მანანას, ლექსოს, ალეკოს,მაკას, ნათიას, დედაჩემს, რომელიც ჩემს სკოლაში ასწავლიდა, დეიდაჩემს, რომელიც დედაჩემისნაირ მოცემულობაში იყო და კიდევ ბევრ უკარგეს მასწავლებელს.

     ამასობაში გადის ერთი საათი. დავამთავრე ამოცანების ამოხსნა. გია ამაყია, რადგან კარგი მასწავლებელია. მეც ამაყი ვარ, როგორც – კარგი მოსწავლე. მე შევძელი და დავამარცხე ურთულესი ამოცანა, რაც მაძლევს იმის საშუალებას, ვკითხო გიას ჩემთვის საინტერესო დეტალებზე. გავარკვიე, რომ, ბევრ სხვა სამუშაოსთან ერთად, იგი მუშაობს ტოტალიზატორში კოეფიციენტების შედგენაზე. მე არ მიყვარს ფულზე თამაში, მაგრამ, ასაკის გამო, მაინც მაინტერესებს რაღაცები. ამიტომ  ბევრ შეკითხვას ვუსვამ და გიაც მიხსნის ჩემთვის გასაგებ ენაზე, როგორ იზღვევს თავს ტოტალიზატორი ფულის წაგებისგან. ეს ინფორმაცია ჩემთვის ძალიან საინტერესოა. აღფრთოვანებული ვარ და შემიძლია, ჩემს მეგობრებს ვუამბო იმ ფორმულების შესახებ, რომელიც ჩემი რვეულის ბოლო ფურცელზე წერია და ახლაც რომელიღაც უჯრაში დალუქულია, ან, შესაძლოა, საერთოდაც აღარ არის, დედაჩემს ვერავინ დაასწრებს  ჩემი უჯრების დალაგებას…. და უეცრად ოთახში შემოდის დედაჩემი. მას ამ მომენტში არავინ ელის, მაგრამ  ფაქტია, სამზარეულოდან გამოდის და  გიას ჩემს შესახებ ეკითხება. გია მაქებს და მე მიხარია. შემდეგ მამაჩემის ხმაც მესმის.იგი ოთახში შემოსვლისთანავე იწყებს თავის გაკეთებულ კონიაკზე ლაპარაკს. ოჯახის წევრები ვამაყობთ ამ კონიაკით, რომელიც ყველას მოსწონს. მამაჩემს საკუჭნაოდან გამოაქვს ორლიტრიანი ბოთლი, მუხისქერქისფერი კონიაკით სავსე და ჩუქნის გიას. გიას უხარია, რადგან, მათემატიკასთან ერთად, უყვარს დალევაც. ის ფეხზე დგება, მე ვაცილებ და ვემშვიდობები, თან ვფიქრობ იმ ბოლო ინფორმაციაზე,რომელიც მან მომაწოდა და ვცდილობ, კარგად ჩავიბეჭდო ტვინში. ასე გადის “მათემატიკის ერთი საათი”.

     მახსენდება რამდენიმე თვის წინანდელი ამბავი: საღამოს დედაჩემი მოდის სახლში, ითქვამს სულს, სვამს ყავას, მეკითხება, თუ რას ვაპირებ დღეს (რადგან ჩემი დღე საღამოს იწყება ხოლმე),  შემდეგ ახსენდება პეტრეს ნათქვამი და ამბობს : უი, გია გარდაიცვალა. დედაჩემი გულდაწყვეტილია. გია არ იყო ახალგაზრდა, მაგრამ არც მოხუცი იყო – ასე ორმოცდაათი წლის ან ოდნავ მეტის. მე სევდით ვივსები. ჩემ თავზე ძალიან გაბრაზებული ვარ. გია ერთი წელი არ მყავდა ნანახი და, როცა ესტონეთიდან საქართველოში დავბრუნდი, არათუ არ დამირეკავს, არამედ ერთხელაც არ გამხსენებია. შეიძლება გამახსენდა კიდეც, მაგრამ არ მეცალა დასარეკად.  რამდენი თავისუფალი დრო გვაქვს ადამიანებს და მაინც რამდენი რაღაცის გაკეთებას ვერ ვასწრებთ…არადა, მე ყურადღებიანი ვარ ხოლმე. თურმე არც ისეთი. ახალჩამოსული საკმაოდ “დაკავებული” ვიყავი. ძალიან ვნანობ, რომ თუნდაც ჩემი ერთი ზარით სიხარული ვერ შევმატე გიას, ვნანობ, რომ ვერ მოვუყევი, როგორ წარმატებით დავამთავრე ის რთული მათემატიკა, რომელსაც უნივერსიტეტში მასწავლიდნენ და ვერ ვაგრძნობინე მას, რომ ამაში ძალიან დიდი იყო მისი დამსახურება. ვნანობ, მაგრამ გვიანია. ზოგადად სინანული ყოველთვის გვიანია. ადამიანი მაშინ ნანობს, როცა უკვე გვიანია. სინანულიც სწორედ ამას ნიშნავს. მახსოვს,  პატარა ვიყავი, რვა წლის, როცა ბაბუაჩემმა დამირეკა და მითხრა, მოდი, მომინახულეო. მე მთაწმინდიდან ვერაზე გასვლა დამეზარა. იმ დღეს  ბაბუაჩემი გარდაიცვალა. და მთელი ცხოვრებაა ვნანობ, რომ არ წავედი. მაგრამ, როგორც ყოველთვის, გვიანია.

მეორე დღეს გიას პანაშვიდია. მე შემიძლია წავიდე, მაგრამ არ მივდივარ. რატომ არ მივდივარ, არ ვიცი, მაგრამ არც ის ვიცი,  რატომ უნდა წავიდე.

სინანულისგან დასაცლელად ჩემს მეგობარს ვუამბე გიას გარდაცვალების ამბავი. ის იცნობდა გიას,  ჩვენს გაკვეთილს არაერთხელ დასწრებია ჩემი მალე გათავისუფლების მოლოდინით. მან კი უხერხულად მითხრა: „ხოო? ცუდია ძალიან“ და სალაპარაკო თემა შეცვალა. ვერ გავამტყუნებ მას. აბა რა უნდა ეთქვა?!  ჩემი მეგობრებისთვის გია მხოლოდ მათემატიკის მასწავლებელი იყო,  ჩემთვის – უფროსი მეგობარი. და დღესაც, ალბათ, ვერავის წარმოუდგენია, რომ მე გიას გარდაცვალებაზე გული ასე დამწყდა. მინდოდა, ვინმესთვის გამეზიარებინა, მაგრამ ვინ გამიგებდა? ალბათ, ვერავინ.  ყველასთვის უცნაური გასაგები იქნებოდა, ასე ძალიან რატომ უნდა მწყენოდა მათემატიკის მასწავლებლის გარდაცვალება.  ბევრისგან განსხვავებით, თითქმის ყველა მასწავლებელი მიყვარს, პატივს ვცემ მაინც, თუმცა არ ვიცი, რამდენად ვახერხებ ამის გამომჟღავნებას.

  ღამეა, ასე ორი საათი. მე და ჩუკი, ჩემი დეიდაშვილი, მოსაწევად ვართ აივანზე გასულები. გია ჩუკისაც ამეცადინებდა მათემატიკაში. ქვეყანა: ესტონეთი; ქალაქი: ტალინი; მისამართი: უნივერსიტეტის საერთო საცხოვრებელი. რამდენიმე დღეში მათემატიკაში ტესტი მაქვს. მე, სიზარმაცით შეპყრობილ ადამიანს,  სამი დღე მაქვს ორი თვის მასალის სასწავლად. ვცადე მასწავლებლის მოძებნა, რომელიც სკაიპით დამეხმარებოდა სამ დღეში დამემარცხებინება უნივერსიტეტის კიდევ ერთი რთული მათემატიკა, მაგრამ – ამაოდ. და მახსენდება გია. ჩუკის ვეუბნები:

– ეჰ, ახლა  გია ცოცხალი რომ ყოფილიყო, ხომ ამიხსნიდა სკაიპით ყველაფერს მათემატიკაში…

– მოიცა, რას ამბობ? – ჩუკი გაკვირვებულია და  ვხვდები, რომ მან არ იცის გიას შესახებ.

– გარდაიცვალა…

– მართლა?! როდის?!

– რამდენიმე თვის წინ…

– რატომ არ მითხარი? – და დაღვრემილ სახეს იღებს.  ჩუკისაც ეწყინა, ჩემსავით ეწყინა ან ოდნავ ნაკლებად.

– არ ვიცი… – ვპასუხობ გულწრფელად.

– არადა, თბილისში რომ ვიყავი, დამირეკა, მომიკითხა, რას შვები, როგორ მიდის სწავლა უნივერსიტეტშიო…

– მაგარი კაცი იყო…

– კი,  ძალიან…

     ერთი ვარსკვლავი,ძალიან კაშკაშა, წითლად ანათებს. არ ვაზვიადებ და მხატვრული სილამაზისთვის არ ვამბობ. მართლა უცნაურად წითელია. ზოგადად ვარსკვლავები ყვითლად ანათებენ. არც იმის მჯერა, რომ ეს ნიშანია ან დამთხვევა და არც იმის, რომ ეს ვარსკვლავი გიაა. უბრალოდ უცნაურია.

მივემართებით ოთახისკენ და თან გვახლავს იმ წითელი ვარსკვლავივით უცნაური სიჩუმე.

ეძღვნება გიას ხსოვნას…

ესა თუ ის თემა ჩვენთვის ახლობელი რომ გახდეს, პირდაპირ ან ირიბად უნდა გვეხებოდეს ან ინფორმაცია ბუნებრივად უნდა აღწევდეს ჩვენამდე. თანაგრძნობა მიიღწევა როგორც პირადი გამოცდილებითა და ურთიერთობით, ისე ხელოვნების დახმარებით. კინოსა და მხატვრულ ლიტერატურას ცნობიერების ამაღლებაში განსაკუთრებული წვლილი მიუძღვის, რადგან ადვილად ახერხებს მკითხველსა და მაყურებელზე ზემოქმედებას, შთაბეჭდილების მოხდენას. გავიხსენოთ რამდენიმე კინოფილმი, რომელსაც უნდა ვუმადლოდეთ, რომ ამა თუ იმ მდგომარეობის შესახებ მეტი შევიტყვეთ.

“Temple Grandin”

ხშირ შემთხვევაში, ამ ტიპის ფილმების გმირებს რეალური პროტოტიპებიც ჰყავთ. ფილმი „თემპლ გრანდინი“ მთლიანად ეფუძნება აუტიზმის მქონე ქალის  – თემპლ გრანდინის ბიოგრაფიას. ფილმი მოგვითხრობს მის ცხოვრებაზე – ბავშვობაზე, სწავლის სირთულეებზე, ურთიერთობის პრობლემებსა და დედაზე, რომელმაც ყველაფერი გააკეთა შვილის საზოგადოებაში ინტეგრაციისათვის. თემპლ გრანდინმა გადატრიალება მოახდინა მესაქონლეობის სფეროში, შეიმუშავა სპეციალური სისტემა და ცხოველების მიმართ მოპყრობა უფრო ჰუმანური გახადა. იგი კოლორადოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი და არაერთი წიგნის ავტორია, კითხულობს ლექციებს მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში აუტიზმისა და ცხოველთა მიმართ მოპყრობის შესახებ.

“I Am Sam”

„მე სემი ვარ“ ჯესი ნელსონის ფილმია, რომელიც განვითარების დარღვევის მქონე მამისა და მისი პატარა ქალიშვილის საოცარ ამბავს გვიამბობს. მთავარ როლებში შეუდარებელ შონ პენს, დაკოტა ფენინგსა და მიშელ პფაიფერს იხილავთ.

სცენარის ავტორები კარგად გაეცნენ იმ პრობლემებს, რასაც ინტელექტუალურ შესაძლებლობათა შეზღუდვის მქონე პირები აწყდებიან. საბოლოოდ კი, ორი შშმ პირი – ბრედ სილვერმანი და ჯო როზენბერგი ფილმში საკვანძო როლებშიც ათამაშეს.

“Rain Man”

„წვიმის კაცი“ აუტიზმის თემაზე ყველაზე პოპულარული ფილმია. მან დიდი წვლილი შეიტანა ამ მდგომარეობის შესახებ საზოგადოების ცნობიერების ამაღლების საქმეში. დასტინ ჰოფმანის მიერ არაჩვეულებრივად შესრულებული პერსონაჟის პროტოტიპი კიმ პიკია, რომელსაც განსაკუთრებული უნარები ჰქონდა. მას შეეძლო პარალელურად წიგნის ორი გვერდი ეკითხა, ერთი მარცხენა თვალით, მეორე კი – მარჯვენათი, ჰქონდა უნიკალური მეხსიერება და კალკულაციის უნარი. სამსახურში, სანამ კომპიუტერით ჩაანაცვლებდნენ, ათი წლის განმავლობაში, რამდენიმე საათში, კალკულატორის გარეშე, ანგარიშობდა 160 თანამშრომლის ხელფასს. „წვიმის კაცის“ რეიმონდ ბებიტისაგან განსხვავებით მას FG სინდრომი ჰქონდა. დადგინდა, რომ პიკის თავის ტვინი ჩვეულებრივისაგან ძლიერ განსხვავდებოდა. სწორედ ამით ხსნიდნენ მეცნიერები მის უნარებსაც და შეზღუდულ შესაძლებლობებსაც, რომელიც ძირითადად ვლინდებოდა მოტორიკასა და სოციალურ სფეროში.

“Being Different, It’s Normal“

ცნობილი, პრემირებული ფილმების გვერდით, ჩემი აზრით, არანაკლები მნიშვნელობა ენიჭება მოკლემეტრაჟიან ფილმებს ან ინფორმაციულ კლიპებს, რომლებიც საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებას პირდაპირ ემსახურება.

„ნუცას სკოლა“

ქართული კინოს ისტორიიდან, სამწუხაროდ, მხოლოდ მერაბ კოკოჩაშვილის შესანიშნავი ფილმი – „ნუცას სკოლა“ მახსენდება, სადაც მეოცე საუკუნის 90-იანი წლების საქართველოში მიმდინარე დაძაბული მოვლენების ფონზე წარმოჩენილია პატარა, შშმ ბინადრებით სავსე სახლი. სკოლა სიკეთის კუნძულად მოჩანს ბოროტების დიდ მორევში.

თუ  არ გინახავთ, მოკალათდით ეკრანებთან – ამ ფილმების ნახვას ნამდვილად გირჩევთ!

კასპის რაიონის ხსენების დროს ბევრს ცემენტის ქარხანა ახსენდება. ჩემს მშობლებსაც სამშენებლო საწარმო და იქ დასაქმებული მუშები მოაგონდათ, როდესაც მათ ქალაქგარეთ გამგზავრების შესახებ შევატყობინე. არადა, შიდა ქართლის ყველაზე პატარა მუნიციპალიტეტი უამრავი კულტურული ცენტრითა თუ ძეგლით არის გამორჩეული. კასპთან ახლოს მდებარეობს სამთავისის მონასტერი, რკონის კომპლექსი, ქვათახევი, მეტეხის ეკლესია, ნოსტე. კასპის რაიონს ეკუთვნის ივანე ჯავახიშვილისა და გენერალ მაზნიაშვილის მშობლიური სოფლები. ორივე სოფელში, ხოვლეშიც და სასირეთშიც გახსნილია შესაბამისი სახლ-მუზეუმები. ჩამოთვლილი ადგილების უმრავლესობა ფეხით მაქვს შემოვლილი. აქედან გამომდინარე, გამეღიმა და ძალიან გამიკვირდა, როდესაც პროფესორმა კახა ურიადმყოფელმა და ცნობილმა ანტისტალინელმა არინა თავაქარაშვილმა კასპში დამპატიჟეს და განსაკუთრებული ღირსშესანიშნაობის მონახულება შემომთავაზეს. არ გავჯიუტებულვარ და ინტერესით დავყაბულდი უფროსი მეგობრების წინადადებას.

კახამ და არინამ GAU-ს სტუდენტებთან ერთად ქალაქ კასპის ცენტრში მდებარე მრავალპროფილიან სკოლა-გიმნაზიაში ჩამიყვანეს. სკოლა-გიმნაზია უცნაურ შენობაშია განთავსებული. რამდენიმე წლის წინ სასწავლებლის ხელმძღვანელებს მილიციის ყოფილი შენობა შეუძენიათ. სკოლად გადაკეთებულ მილიციაში სამოქალაქო განათლებისა და ფრანგული ენის მასწავლებელი ნინო ნიპარიშვილი დაგვხვდა და შესანიშნავი ისტორია გვიამბო.

სკოლის სარდაფის მოწესრიგების დროს კასპელებმა „ენკავედეს“ საიდუმლო ოთახები, საკნები და ჩეკისტთა სათათბირო დარბაზი აღმოაჩინეს. ცხადია, იზოლატორებში საკლასო ოთახების მოწყობის გადაწყვეტილებას ვერავინ მიიღებდა, მაგრამ არც სივრცის აუთვისებლად დატოვება სურდათ მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს. სასკოლო საზოგადოებამ შესანიშნავი გამოსავალი მოძებნა. სამოქალაქო განათლების პედაგოგმა და მისმა მსმენელებმა სპეციალური პროექტი შეიმუშავეს. პროექტის მონაწილეებმა შეისწავლეს, დაახარისხეს საარქივო დოკუმენტები და ყოფილი მილიციის განყოფილების სარდაფში საბჭოთა ოკუპაციის მუზეუმი მოაწყვეს. პრეზიდენტის ფონდის დახმარებით მუზეუმი ტექნიკურადაც შესანიშნავად არის აღჭურვილი.

თბილისის ოკუპაციის მუზეუმი ძალიან არ მომწონს და საშინლად არ მიყვარს, რადგან ამ სივრცეში ბოლშევიზმის წინააღმდეგ მებრძოლ უამრავ ღირსეულ ადამიანს  კუთვნილი ადგილი რატომღაც იდეოლოგიური ნიშნით  ჩამოართვეს. კასპის მუზეუმის კონცეფცია კი სამართლიანი და მიუკერძოებელია.

სკოლის ნულოვან სართულზე გახსნილი დაწესებულება, კასპელი მოქალაქეების მაგალითზე, შესანიშნავად აღწერს იმას, თუ ვის და რატომ ებრძოდნენ ბოლშევიკები გასული საუკუნის პირველ ნახევარში. გიმნაზიის მუზეუმი ამომწურავ პასუხს სცემს კითხვას: რომელი ჯგუფების განადგურება სცადა საქართველოს საოკუპაციო მთავრობამ?

მუზეუმის კედელზე შეგიძლიათ იხილოთ მიხეილ ლაშქარაშვილის ფოტო. ლაშქარაშვილი საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სახალხო გვარდიის მაღალჩინოსანი და სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო. გასაბჭოების შემდეგ კი ანტიკომუნისტურ პარტიზანულ რაზმს ხელმძღვანელობდა. მისი რაზმი მონაწილეობდა 1924 წლის აჯანყებაში. დამარცხების შემდეგ ლაშქარაშვილი ქვეყნიდან გაიქცა და ემიგრაციაში აღესრულა. კასპელ მოსწავლეებს, კასპელი ჯარისკაცის მაგალითზე, ხშირად უყვებიან, როგორ ცდილობდა „ენკავედე“ არაბოლშევიკური  პარტიების მიუმხრობელ წარმომადგენელთა სრულად განადგურებას.

ლაშქარაშვილის ბანერის სიახლოვეს შეგიძლიათ აღმოაჩინოთ პოსტერი, რომელსაც გრიგოლ სიდამონიძის სახელი აწერია. კასპელი სიდამონიძე 27 წლის ასაკში ბერად აღიკვეცა და მალევე მოიპოვა  ადგილი საქართველოს ეკლესიის იერარქიის სხვადასხვა საფეხურზე. მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარში იგი საქართველოს პატრიარქი ეფრემ მეორე გახდა. თუმცა, პატრიარქად აღსაყდრებამდე მან უმძიმესი გზა გამოიარა. სხვა უამრავი სასულიერო პირის მსგავსად, თბილისის ტროიკის გადაწყვეტილებით, ეფრემ მეორესაც მოუწია რვა უმძიმესი წლის (1937-1944) ციმბირში გატარება. რა თქმა უნდა, ბოლშევიკები ოპოზიციური პარტიების გარდა გავლენიანი სოციალური ინსტიტუტების წარმომადგენლების განადგურებასაც ცდილობდნენ.

სკოლის მოსწავლეები მოგიყვებიან გიორგი მაზნიაშვილისა და მისი ვაჟის ისტორიასაც. გენერალი მაზნიაშვილი პირველ მსოფლიო ომშიც მონაწილეობდა, საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სუვერენიტეტსაც იცავდა და როცა საჭირო გახდა, დამარცხებულ არმიასთან ერთად აჭარაც გაათავისუფლა ქემალისტური შეიარაღებული ფორმირებებისგან. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივია, რომ პროფესიონალ სამხედროს საბჭოთა ხელისუფლება საიმედო პირად ვერ აღიქვამდა. პირველივე შესაძლებლობისთანავე, შინსახკომის წარმომადგენლებმა შესანიშნავ გენერალსა და მის ვაჟს, სხვა უამრავი გამოცდილი სამხედროს მსგავსად, სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს. ბოლშევიკები არ ინდობდნენ პროფესიონალებს, განსაკუთრებით კი სამხედრო საქმის უბადლო მცოდნეებს.

ჩემთვის სრულიად შემზარავი იყო ორსული ქალის ბარბარე კევლიშვილის ამბის მოსმენა. ბარბარე კევლიშვილი კასპის რაიკომის მდივანი და პარტიული ლიდერი გახლდათ. რაიონი დღემდე სარგებლობს მეურნე ქალის მონდომების წყალობით გაყვანილი წყლის სისტემით. წყლის სისტემა აშენებისთანავე არ ამუშავდა, წყალი პირველივე დღეს ვერ ამოიტუმბა გრუნტიდან. „ამხანაგებმა“ ვარო დივერსიაში დაადანაშაულეს და ხუთი თვის ფეხმძიმეს დახვრეტა მიუსაჯეს. განაჩენის გამოტანიდან რამდენიმე საათში ქალაქში წყალი წამოვიდა. ბოლშევიკები რკინის დისციპლინის დამყარების მიზნით თავისიანებსაც კი არ ინდობდნენ.

დღემდე მოქმედი საოკუპაციო ხაზიდან 3-4 კილომეტრში გახსნილ მუზეუმში მრავალი სხვა ისტორიის ამსახველი დოკუმენტიცაა გამოფენილი. ამ დოკუმენტებიდან შეიტყობთ  ნაკლები შაქრის ჭარხლის მოყვანისთვის, შვიდ რიგად სიმინდის ყანის გაშენებისა და ტრაქტორის შეკეთებისთვის დასჯილი ადამიანების ტრაგედიის შესახებ.

ვოცნებობ სკოლებზე, რომლებსაც თავიანთი თეატრალური დასები, ლაბორატორიები, ორკესტრები, მუსიკალური თუ სპორტული გუნდები, მუზეუმები და მრავალფუნქციური დარბაზები ექნებათ. მოსწავლეები საკლასო ოთახის გარეთაც უნდა ახერხებდნენ მათთვის მნიშვნელოვანი სააზროვნო ამოცანების გადაწყვეტაზე ზრუნვას. კასპის სკოლა-გიმნაზიის მოსწავლეებს ცოდნის გამდიდრების სურვილის დასაკმაყოფილებლად კიდევ ერთი დამატებითი სივრცე- მუზეუმი უკვე აქვთ. იმედია, ოდესმე ყველა ქართული სკოლა იქნება მდიდარი ამგვარი მნიშვნელობის დაწესებულებებით.

ნიქოზის მეკლდეურთა კლუბი – „ჩემი საყვარელი საქმე ესაა, ეს კლუბი

მე მტკიცედ მწამს, რომ ერთ ადამიანს, ერთ იდეას და ამ იდეის განხორციელების სურვილს დაბრკოლებების მიუხედავად, სირთულეების მიუხედავად, ყველაფრის მიუხედავად – ყოველთვის აქვს შედეგი. იმისიც მწამს, რომ თითოეულ ჩვენგანს აქვს შესაძლებლობა გახადოს სამყარო იმაზე ოდნავ უკეთესი, ვიდრე ის არის.

ასე ფიქრის და ამის რწმენის საფუძველს ის ადამიანები მაძლევენ, ვისაც საკუთარი ძალისხმევით გაუკეთებია რაღაც, რაც სხვების ცხოვრებას უკეთესობისკენ ცვლის.

ასეთი ადამიანი, საბედნიეროდ, ბევრია. დღეს ერთ-ერთ მათგან გაგაცნობთ.

მასზე სრულიად შემთხვევით შევიტყვე მეგობრისგან.

მეგობარს სოციალურ ქსელში ჰქონდა გაზიარებული თხოვნა ხმის მიცემის შესახებ.

 ხმა კი უნდა მიგვეცა პროექტისთვის, რომელსაც თუ დააფინანსებდნენ, ნიქოზში მეკლდეურთა კლუბს ცოცვისთვის საჭირო აღჭურვილობის შესაძენად საჭირო თანხა გადაეცემოდა. საუბარი იყო 2000 ლარზე.

საუბარი იყო იმაზე, რომ ნიქოზში, კონფლიქტურ ზონაში, (!) ბავშვებისთვის, რომლებიც მოკლებულები არიან ასაკისთვის შესაფერისი განვითარებისთვის საჭირო უამრავ რამეს, არის გაკეთებული საცოცი კედელი ( უკვე), ოღონდ არ არის საკმარისი რაოდენობის უსაფრთხოების ლეიბები და აღჭურვილობა. 2000 ლარი კი საშუალებას მისცემდა კლუბს, რომ ბავშვებს ოდნავ ( !) გაუმჯობესებოდათ პირობები.

(ამ ეტაპზე 2000 ლარი ამ კონკრეტული საჭიროებებისთვის ფონდმა „ორბელიანი საქართველოს“ გაიღო).

ნიქოზის მეკლდეურთა კლუბი უკვე მესამე წელია არსებობს და სრულიად უსასყიდლოდ ემსახურება და ავარჯიშებს ნიქოზის თემში მცხოვრებ ბავშვებს. ამ კლუბის დამაარსებელი ლაზარე კომახიძეა. ჰყავს მეუღლე, მარიამი და სამი შვილი – მართა, იოანა და ნიკოლოზი.

„ორ ადგილას ვმუშაობ, მაგრამ ჩემი საყვარელი საქმე ესაა, ეს კლუბი. ეს რომ არ არსებობდეს ჩემს სამყაროში, რობოტად ვიგრძნობდი თავს. ერთია საქმე, რომელიც გევალება, რომ გააკეთო, რათა ოჯახი არჩინო და მეორეა იმის კეთება, რაც გულით გინდა აკეთო. სხვა სიხარულით მავსებს აქ ყოფნა. რომ მქონდეს შესაძლებლობა, მხოლოდ ეს ვაკეთო და არ ვიფიქრო ოჯახისთვის საჭირო ფინანსურ შემოსავალზე, მთელ დროს დავუთმობდი ამ ბავშვებს, შედეგებიც ბევრად უკეთესი გვექნებოდა. სამწუხაროდ, დროში ძალიან შეზღუდული ვარ. მადლობელი ვარ ჩემი მეუღლის, რომელსაც ესმის რასაც ვაკეთებ და გვერდით მიდგას. მისი მხარდაჭერის გარეშე ძალიან გამიჭირდებოდა ამ ყველაფრის განხორციელება…“

როგორ გაჩნდა იდეა…

მე თვითონ მეკლდეური ვარ. გარკვეული პერიოდი ძეგვის ბავშვთა სახლში მომიწია ცხოვრება, დედა იქ მუშაობდა. ძეგვის ბავშვთა სახლი ერთი დიდი ოჯახივით იყო, მაგრამ ბავშვების განვითარებისთვის ბევრი ვერაფერი ხდებოდა.  იქ იყვნენ ჩამოსულები გიორგი კომახიძე და მისი მეგობრები. გიორგი მაშინ 18 წლის იყო. დააარსეს კლუბი, სადაც ჩამესახა მეკლდეურობის სიყვარული. 10 წლის ვიყავი, საქართველოს ჩემპიონი რომ გავხდი ამ სახეობაში. ამ კლუბის დაარსება ახალი სიცოცხლესავით იყო. მერე ისე მოხდა, რომ სპორტს ჩამოვშორდი, უნივერსიტეტში ვსწავლობდი, რაღაც პერიოდი მონასტერშიც გავატარე. მოგვიანებით ნიქოზში მომიწია ცხოვრება რამდენიმე წლის განმავლობაში. იქაურ ბავშვებს დავუახლოვდი და სწორედ მაშინ დამებადა იდეა, რომ მათთვის რაღაც სასარგებლო და საინტერესო გამეკეთებინა. ჩემი ბავშვური გატაცება გავიხსენე და მეკლდეურთა კლუბის გახსნა გადავწყვიტე. სპორტის სამინისტროში ახალგაზრდობის განვითარების ფონდში შევიტანეთ პროექტი და დაგვიფინანსეს. პირველი ნაბიჯები ასე ავიდგით და ნელ-ნელა მივდივართ წინ…

იდეა ბევრს უჩნდება, იდეის განხორციელების გზაზე კი სირთულეც ბევრია და დაბრკოლებებიც მრავლადაა. რა დაგეხმარათ წამოწყების ბოლომდე მიყვანაში?

ვფიქრობ, მთავარია, მოგინდეს კარგი რაღაცის გაკეთება და მერე რაღაცნაირად, ყველა და ყველაფერი მობილიზდება, რომ გამოგივიდეს, რომ მიზანს მიაღწიო. ადამიანი თუ მოტივირებულია, თუ იმას აკეთებს, რისიც სწამს, ყველაფერი გამოდის. უფრო უკეთ, ვიდრე ვიღაცის დავალებით რაიმეს გაკეთების შემთხვევაში. მე შემთხვევით გავიგე ამ ფონდის არსებობის შესახებ. მეგობარი დამეხმარა პროექტის დაწერაში, მეუღლემ ფინანსური საკითხები და ბიუჯეტის შედგენა აიღო საკუთარ თავზე. არც ველოდით, მაგრამ დაგვიფინანსდა პროექტი. ძალიან დიდია მეუფე ისაიას წვლილიც. მიწა გადმოგვცა, ფინანსურადაც დაგვეხმარა. თავადაც ძალიან ბევრს აკეთებს აქაური ბავშვებისთვის. ახლა ახალგორშია და ვერ გამოდის იქიდან. რომ წამოვიდეს, აღარ შეუშვებენ, ბიბლიოთეკის გახსნა უნდა იქ. მისი საკვირაო სკოლა ძალიან მნიშვნელოვან საქმეს აკეთებს. ბევრმა მშობელმა გადაიფიქრა ბავშვების გამორიდება იქიდან და ქალაქში გადაყვანა. ეს არის ადამიანი, რომელიც თავად, საკუთარი ხელებით აკეთებს და აშენებს საქვეყნო საქმეს.

ახლა რა სირთულეების წინაშე ხართ? რა არის საჭირო იმისთვის, რომ ბავშვებს პირობები გაუუმჯობესდეთ?

ჩვენთან 9-დან 14 წლამდე ასაკის ბავშვები ვარჯიშობენ. უფრო მეტი მოზარდის მიღებას შევძლებდით,  ვიდრე გვყავს, ლეიბები და საჭირო აღჭურვილობა რომ გვქონდეს. საცოცი კედელი კარგი გვაქვს, ოღონდ ლეიბები მთელ გაყოლებაზე არ გვყოფნის, ამიტომ ბავშვებს ლოდინი უწევთ. უსაფრთხოება ძალიან მნიშნელოვანია. ლეიბების არქონის გამო კი დროს ვკარგავთ. ლეიბები რომ მქონდეს, 50 ბავშვამდეც გავზრდიდით რაოდენობას. ერთდროულადაც მეტი ივარჯიშებდა…

მომავალი ზამთრისთვის კარავიც მინდა გავაკეთო, ნებისმიერ ამინდში რომ შევძლოთ ვარჯიში, წვიმამ და ქარმა არ შეგვაწუხოს და მყუდროდ ვიყოთ. გორის გამგეობასთან არაერთხელ მქონია საუბარი. კარგი იქნება, თუ მცირედი ხელფასი მაინც დაენიშნება ჩემს მეგობარს, რომელიც გვერდით მიდგას და მე როცა ვერ ჩავდივარ, ბავშვებს ავარჯიშებს. დიდი ხნის განმავლობაში ენთუზიაზმით მუშობდა, ახლა საკუთარ ხელფასს ვუყოფ, რაც სამინისტროსგან მაქვს დანიშნული. ნახევარს მას ვაძლევ.

ძალიან მინდა, ამ ბავშვებს უკეთესი პირობები ჰქონდეთ. ნიჭიერები და მონდომებულები არიან. დღესასწაულივით ელოდებიან ვარჯიშებს. გაზაფხულზე საქართველოს პირველობაზე ვიყავით, ჩემპიონატში მივიღეთ მონაწილეობა და მეორე ადგილი დაიკავეს. ეს საუკეთესო შედეგია, რადგან ბავშვებს მაღალ კედელზე მხოლოდ ერთხელ ჰქონდათ ნავარჯიშევი. ჩვენი კედელი დაბალია, მაღალს კი თავისი სირთულეები აქვს. ამათ მხოლოდ ერთხელ ივარჯიშეს მაღალ კედელზე და მაინც კარგი შედეგი დადეს.

კარგი იქნებოდა, ფეხსაცმელები და კარაბინები გვქონოდა. შეჯიბრებისთვის ფეხსაცმელი გვჭირდებოდა, მეგობრის დახმარებით შევიძინეთ  ერთი წყვილი, ეს საკმარისი, ცხადია, არ არის…

რამდენი ბავშვი ვარჯიშობს მუდმივად?

თავიდან 10 გვყავდა, ახლა 25-30 მოზარდი ესწრება სისტემატურად ვარჯიშებს. სოფელში მეტი არაფერი ხდება, ეს და მეუფის დაარსებული ხელოვნების საკვირაო სკოლაა ერთადერთი საშუალება, ბავშვები განვითარდნენ. ძალიან მინდა გასვლითი ღონისძიებების ორგანიზებაც. მნიშნელოვანია ბავშვები ეცნობოდნენ თავიანთ თანატოლებს სხვა რეგიონებიდან. ამის საშუალება არ გვაქვს. თბილისშიც დამყავს ხოლმე, როცა შეგვიძლია, მაგრამ ტრანსპორტირება ძალიან რთულია. საცოც კედელზე კი უფასოდ გვიშვებენ ჩვენი ის მეგობრები და გულშემატკივრები, მაგრამ აქამდე ჩამოყვანაა პრობლემური. პირველ რიგში, ფინანსურად. არადა ბავშვებისთვის როგორი მნიშნელოვანია ასეთი გასვლები. ამათთვის მთელი თავგადასავლაია ხოლმე, თუ სადმე ვახერხებთ გამგზავრებას.

რითია განსაკუთრებით მიმზიდველი სპორტის ეს სახეობა, მეკლდეურობა?

ზოგადად, ყველა ბავშვს უყვარს ხეზე ასვლა, ცოცვა, სირთულეების დაძლევა…კედელზე ცოცვა ძალიან აზარტული და ამავდროულად, სასარგებლო რამაა. ბრძოლისუნარიანობას, ამტანობას, ბევრ სხვა საჭირო უნარს ავითარებს. ბავშვობაში არ ვეშვებოდი, როცა რომელიმე მარშრუტს ვერ გავივლიდი. იქამდე ვამუშვებდი ტრასას, სანამ არ დავძლევდი. ახლა მსგავს შემართებას ბევრ ბავშვს ვატყობ. არ გამოსდით ერთხელ, აკეთებენ ათჯერ და მანამ, სანამ ბოლოს არ გამოუვათ. ბევრ პროფესიულ უნარსაც ავითარებს, მაგალითად, მეძანძრეები, სამაშველო სამსახურები სპეციალურ წვრთნებს გადიან ხელოვნურ კედელზე ცოცვაში,  რომ ფიზიკურად მზად იყვნენ სირთულეებისთვის.

სამომავლოდ რამე გეგმები თუ გაქვთ?

ძალიან მინდა სხვა რეგიონებშიც მეკლეურთა კლუბის დაარსება. გარდა ამისა, 2019 წლისთვის სპორტის ეს სახეობა ოფიციალურადაა შეყვანილი სპორტის ოლიმპიურ სახეობად. კარგი იქნება, თუ ახლავე დაინტერესდებიან და  მეტ ყურადღებას მიაქცევენ ჩვენშიც. მაშინ 2019 წლამდე საფუძვლიანად მომზადებასაც შევძლებთ.

მიგიმართავთ თუ არა ოფიციალური უწყებებისთვის? რა გამოხმაურება გაქვთ, თუნდაც, გორის გამგეობიდან?

ყოველთვის ყურადღებით გვისმენენ ეცნობიან საჭიროებებს და იზიარებენ ჩვენს წუხილს. კარგი იქნება, პრაქტიკულადაც მეტად თუ დაგვეხმარებიან. 2008 წლამდე სოფელში იყო ფეხბურთის სტადიონი კარგი ხელოვნური საფარით და განათებით, ღამეც ვარჯიშობდნენ და თამაშობდნენ ბავშვები. 2008 წლის ომის დროს რუსებმა დაახვიეს ეს საფარი, ხალიჩა და თან წაიღეს. იმის შემდეგ ასეა. გვქონდა საუბარი გამგეობაშიც და ფედერაციაშიც. იმედია, გამონახავენ რესურსს და აღადგენენ. კარგი იქნება, მინიმალური ხელფასი მაინც თუ დაენიშნება იმ ადამიანს, ვინც ჩადის და ნიქოზელ ბავშვებს ავარჯიშებს. ბავშვების ჯანსაღი განვითარებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია მსგავსი პროექტები, მეკლდეურთა კლუბი უკვე არის, მუშაობს და სულ ცოტა მხარდაჭერა გვჭრდება უფრო უკეთ მუშაობისთვის. მომავალს იმედით ვუყურებ. ყველაზე რთული უკვე უკანაა მოტოვებული, ახლა მჯერა, რომ ჩვენი მცდელობა კიდევ უფრო მეტ ნაყოფს გამოიღებს. ეს ბავშვები ამას ნამდვილად იმსახურებენ…

ინტერვიუს ჩაწერის დროს ლაზარე და მისი მეუღლე, მარიამი, პატარას ელოდებოდნენ. ახლა მათ უკვე შეეძინათ მესამე შვილი, ნიკოლოზი.  გულით ვულოცავ ოჯახს პატარა ნიკოლოზის დაბადებას. ბედნიერი იყოს მისი მობრძანება ჩვენს სამყაროში. მშვიდობიან, უზრუნველ და ჯანსაღ გარემოს ვუსურვებ მას.

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიები ლაგოდეხის სახელმწიფო ნაკრძალსა (19749 ჰა) და აღკვეთილს (4702 ჰა) მოიცავს და საქართველოს უკიდურეს ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში, კავკასიონის სამხრეთ ფერდობებზე, ზღვის დონიდან 590-3500 მეტრ სიმაღლეზე მდებარეობს. ეს ტერიტორიები განთქმულია საუკეთესოდ შემონახული ტყეებით, რომელთა დიდი ნაწილი სრულიად ხელუხლებელია.

ალპური იალაღების თავზე მთის არწივები, ბატკანძერები და ორბები დალივლივებენ. აქ ბინადრობენ როჭო და შურთხიც – ფრინველები, რომლებსაც მხოლოდ კავკასიაში შეხვდებით. თუ გინდათ ნახოთ, როგორ გადმოქუხს ლაღი და წყალუხვი ჩანჩქერები, შრომისხევსა და ნინოსხევს ფეხით უნდა შეუყვეთ. 7-8 კილომეტრის გავლა არაფრად მოგეჩვენებათ იმ სანახაობასთან შედარებით, რომლითაც წყალვარდნილები სტუმრებს ეგებებიან. ზღვის დონიდან 2850 მეტრზე ასულს, შავი კლდეების ტბები დაგხვდებათ, რომლებიც მყინვარის დნობის შედეგად წარმოიშვა.

კლდეებში ჩაგუბებული ტბების სილამაზე გაგაოცებთ და აღგაფრთოვანებთ… თუმცა ყველაფერ ამაზე ქვემოთ უფრო დაწვრილებით მოგითხრობთ, მანამდე კი ნაკრძალის დაარსების ისტორია გავიხსენოთ.

ლაგოდეხის ნაკრძალის დაარსება პოლონელი მოყვარული ნატურალისტის – ლუდვიგ მლოკოსევიჩის სახელს უკავშირდება. დიდგვაროვანი წარმოშობის გადამდგარი ოფიცერი რუსეთის ხელისუფლებამ ლაგოდეხში გადაასახლა, სადაც მან უბრალო მეტყევედ დაიწყო მუშაობა. 1875 წელს მლოკოსევიჩს დაებადა ეჭვი, რომ ლაგოდეხის მთებში მობინადრე როჭო ევროპულისგან განსხვავდებოდა. რამდენიმე ინდივიდი მან იმ დროის მოწინავე ბიოლოგებს გაუგზავნა და მათი შესწავლა სთხოვა.

1889 წელს ლუდვიგ მლოკოსევიჩმა რუსეთის საიმპერატორო მეცნიერებათა აკადემიის წინაშე ლაგოდეხის ხეობის ნაკრძალად გამოცხადების საკითხი დასვა. აკადემიამ ამ საკითხის შესასწავლად ლაგოდეხში ტარტუს უნივერსიტეტის პროფესორი, მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი ნიკოლაი კუზნეცოვი მიავლინა.

კუზნეცოვმა და მლოკოსევიჩმა რამდენიმე ექსპედიცია მოაწყო. ამ ექსპედიციების შედეგად გაირკვა, რომ ლაგოდეხის ხეობის მცენარეული საფარი აერთიანებს უიშვიათეს მცენარეებს, რომელთა უმრავლესობა ლოკალური, ენდემური სახეობებია. გეოგრაფიული საზოგადოებისა და მეცნიერებათა აკადემიის შუამდგომლობით 1912 წელს ლაგოდეხის ხეობა ნაკრძალად გამოცხადდა, აიკრძალა ამ ტერიტორიაზე ხის ჭრა, ნადირობა და საქონლის ძოვება.

ლაგოდეხის დაცული ტერიტორიების ფლორა და ფაუნა ძალზე მდიდარია. მრავალფეროვნებასთან ერთად ის იშვიათობითაც გამოირჩევა.

ამ ტერიტორიებზე 1 100 სახეობის მცენარე ხარობს. ტყის ქვედა ზონაში გვხვდება რცხილნარი, მუხნარი, მუხნარ-რცხილნარი და რცხილნარ-წიფლნარი. 850-დან 1700 მეტრამდე უმთავრესად წიფლის ტყეებია, რომელსაც რცხილა, ქართული მუხა, იფანი და ცაცხვი ერევა. 1 800 მეტრის ზევით წიფლის სარტყელს სუბალპური ტყეების სარტყელი მოსდევს, სადაც წიფელთან ერთად გვხვდება მაღალმთის მუხა, მაღალმთის ნეკერჩხალი, ლიტვინოვისა და მეჭეჭიანი არყი.

საქართველოს წითელი ნუსხის სახეობათაგან ლაგოდეხის დაცულ ტერიტორიებზე ნახავთ კაკალს, წაბლს, მაღალმთის მუხას, ლაფანს, უთხოვარს, კავკასიურ ხურმას.

ფრინველებიდან შეხვდებით კავკასიის ენდემურ სახეობებს – საქართველოს წითელ ნუსხაში შეტანილ კავკასიურ როჭოს და კავკასიურ შურთხს, მსხვილი ძუძუმწოვრებიდან – აღმოსავლეთკავკასიურ ჯიხვს, კავკასიურ კეთილშობილ ირემს, არჩვს, დათვს, ფოცხვერს, რომლებიც ასევე წითელ ნუსხაშია შეტანილი. საზოგადოდ, საქართველოში გავრცელებული ძუძუმწოვრების 40% სწორედ ლაგოდეხის ნაკრძალსა და აღკვეთილში ბინადრობს.

როჭოს ჩანჩქერი – ამ მარშრუტის საერთო მანძილი 9.5 კილომეტრია. ის საშუალო სირთულისაა და გამოცდილ მოლაშქრეებს მის დასალაშქრავად 3-5 საათი ეყოფათ.

ნინოსხევის ჩანჩქერის მარშრუტის საერთო სიგრძე 8.5 კილომეტრია. ისიც საშუალო სირთულისად მიიჩნევა და მის დასალაშქრად 4-6 საათზე მეტი არ დაგჭირდებათ. ტური გურგენიანის საინფორმაციო ცენტრიდან იწყება და საცალფეხო ბილიკით მდინარე ნინოსხევის პარალელურად მიემართება. რამდენიმე ნაბიჯი და თვალწინ გადაგეშლებათ ჯადოსნური სანახაობა – საქართველოს ერთ-ერთი ულამაზესი წყალვარდნილი, ნინოსხევის ორმოცმეტრიანი ჩანჩქერი, რომლის ხმაურიც აყრუებს არემარეს და თითქოს სხვა განზომილებაში გადაჰყავხარ. გზად ნახავთ იშვიათ მცენარეებს: ლაგოდეხის ნაღველას, ლაგოდეხის თეთრყვავილას, იულიას ფურუსულას, ჯონჯოლს, ლაფანს, წაბლს, ქართულ მუხას და სხვა. ასევე შესაძლოა გადაეყაროთ შველს, ირემს, გარეულ ღორს, მტაცებელ ფრინველებს.

დიახ, ის ხალხი, ვინც წერს მოთხრობებსა და ლექსებს, მიდიან სკოლებში და ბავშვებს მწერლობის შესახებ უყვებიან… გადავწყვიტე, გესაუბროთ სკოლებში მოწვეულ მწერლებზე. უფრო სწორად, მწერლების შეხვედრებზე მოსწავლეებთან, მათ მიერ წაკითხულ ლექციებზე თუ ჩატარებულ გაკვეთილებზე. ეს ბევრგან მიღებული და გამოცდილი პრაქტიკაა, განსაკუთრებით, ინგლისურენოვან ქვეყნებში. ახლგაზრდა თუ უფრო გამოცდილი და ხნოვანი მწერლები შეხვედრაზე უთანხმდებიან სკოლას ან მწერალს ბავშვებთან შესახვედრად სკოლა თავისი შეხედულებისამებრ იწვევს.  ასეთ ღონისძიებებს, როგორც წესი, აფინანსებს სახელმწიფო (განათლების სამინისტრო, რაიონული განყოფილება ან მსგავსი საჯარო ინსტიტუტი) ადგილობრივ მწერალთა კლუბები/ასოციაციები და სკოლები. მაგალითად, ირლანდიაში, პროგრამა სახელად Writers in Schools ქვეყანაში ერთ-ერთი ყველაზე გრძელვადიანი და პოპულარული ღონისძიებაა, რომელიც 1977 წლიდან ტარდება. ამ პერიოდის განმავლობაში, ირლანდიელი მოსწავლეების თაობებსა და მწერლებს უკვე 500,000-ზე მეტი შეხვედრა აქვთ  ჩატარებული. მწერლებისა და ბავშვების შეხვედრები თუ გაკვეთილები მხოლოდ სკოლის შენობებში არ მიმდინარეობს. ხშირია სკოლის გარეთ აქტივობებიც, როგორებიცაა, შეხვედრები კაფეებში, მწერალთა სახლებში, კოლექტიური კითხვის საღამოები თუ მცირე კონკურსები სკოლის ასაკის მწერლებისა და პოეტებისათვის. როგორც ჩვენი თანამედროვე, ცნობილი ირლანდიელი საბავშვო მწერალი ქალი, შიონ პარკინსონი (Siobhán Parkinson) ამბობს,  „პროგრამა Writers in Schools  ბავშვებს საშუალებას აძლევს კლასიდან გაუსვლელად შეიძინონ შეუფასებელი ახალი გამოცდილება ლიტერატურაში. ქვეყანაში ყველა სკოლის ყველა მოსწავლეს წელიწადში ერთხელ მაინც ეძლევა საშუალება, შეხვდეს ცოცხალ მწერალს, მოისმინოს მისი საუბარი, მისი ისტორიები და შეეხოს სამყაროს მისეულ აღქმას. ეს დაუვიწყარი გამოცდილებაა“.

ალბათ ვერაფერი შეედრება იმ პროცესს, როდესაც მწერალი ბავშვებთან საკლასო ოთახში მარტო რჩება. მრავალწლიანმა გამოცდილებამ სხვადასხვა ქვეყანის კულტურულ სივრცეში ნათლად აჩვენა, რომ ეს შეხვედრები ხელს უწყობს ახალგაზრდებში კითხვის, წერისა და შემოქმედებითი პროცესის მძაფრ აღქმას. ქვემოთ გთავაზობთ იმ შესაძლებელ შედეგებს, რომლებიც მწერლების ბავშვებთან შეხვედრებს შეიძლება მოჰყვეს:

კითხვის წახალისება

როდესაც მოსწავლეები წიგნის ან მოთხრობის „შიდა ისტორიების“ შესახებ იგებენ, მათ შესაძლებლობა ეძლევათ, წარმოიდგინონ ის სიძნელეები თუ სიხარული, რომელთანაც მწერალს წერის დროს, ტექსტის რედაქტირებისა და წიგნის გამოცემის პროცესში უწევს შეხება. ეს ისტორიები სულ სხვანაირად წარმოჩინდება მათთან, რადგან ისინი უშუალოდ ავტორისგან მოდის.

შეხვედრები საშუალებას იძლევა „დიდი წიგნების“ ავტორები მოსწავლეებისათვის რეალურ ადამიანებად იქცნენ. ეს მათთვის იმ სამყაროს ხსნის, რომელსაც მკითხველისა და მწერლის ურთიერთობა ჰქვია. მათ საკუთარი ყურით ესმით იმ პერიოდის შესახებ, როდესაც ავტორი კონკრეტულ წიგნს წერდა. მოსწავლეებს შეუძლიათ, გაიგონ იმ არჩევნისა თუ წინააღმდეგობების შესახებ, რომლის წინაშეც ავტორი მოთხრობის სიუჟეტის შექმნისას წიგნის გმირებთან ერთად იდგა. ეს მოსწავლეებს „კარგი მკითხველის“ დამახასიათებელი თვისებების განვითარებაში ეხმარება, როგორებიცაა, ასოციაციები, მოთხრობილი ამბის შესაძლო დაბოლოება, სიუჟეტის განვითარების სხვადასხვა ვერსიების წინასწარგანჭვრეტა და სხვა.

ერთი წამით წარმოიდგინეთ, რომ თქვენს ბავშვთან, რომელსაც „ჰარი პოტერის“ ციკლის წიგნები მრავალჯერ აქვს წაკითხული და უყვარს ამ საოცარი ზღაპრის გმირები, საკლასო ოთახში ჯოან კ. როულინგი მივიდეს და ჰარი პოტერის, პროფესორი დამბლდორის ან ჰერმიონა გრეინჯერის გმირების შექმნის პროცესის შესახებ მოუთხროს… დიახ, ეს დაუვიწყარი გამოცდილება და შთაბეჭდილება იქნება თქვენი შვილისთვის.  

წერის სურვილის წახალისება

როდესაც ავტორი საკლასო ოთახში შედის, მას შეუძლია ბავშვებს მოუთხროს მისთვის დამახასიათებელი სამწერლო „ხერხებისა” თუ მისი „საფირმო ეშმაკობების“ შესახებ. უმეტეს შემთხვევაში, ეს მოსწავლეთა დიდ ინტერესს იწვევს და ახლგაზრდებს (არა მხოლოდ იმათ, ვისაც კითხვა უყვართ) რამის დაწერის სურვილს უღვივებს. იმის მოსმენა, თუ როგორ მიმდინარეობდა ცნობილი მწერლის შემოქმედებისა და ცხოვრების პროცესი – ნაწარმოების იდეიდან გამოქვეყნებულ წიგნამდე – ბავშვებში ახლა უკვე უცნობ ინტერესსა და ცნობისმოყვარეობას წარმოშობს. ხშირად მოსწავლეებს მოთხრობების ან ლექსების წერა, მწერლის ვიზიტიდან კარგა ხნის შემდეგ უცდიათ.

შემოქმედების პროცესისთვის „საიდუმლოების“ საბურველის მოხსნა – დემისტიფიკაცია

ავტორები – პოეტები თუ პროზაიკოსები, ჩვეულებრივი ადამიანები არიან. ხშირად, ჩვენ მათ, როგორც უნიკალური და გენიალური ტალანტის მქონეთ, მაღალ პიედესტალზე მივუჩენთ ხოლმე ადგილს. ამ დროს მწერალი ის ადამიანია, რომელიც ხშირად მარტოობაში ატარებს დღეებს და ძირითად დროს წერას უთმობს. მაგრამ იგივე მწერალი ჩვენსავით დგას სალაროს რიგებში, აგვარებს სახლის საქმეებს, თუ ცოცხით გვის ოთახებში დაგროვილ მტვერს… არის მცირე განსხვავებაც – ავტორები თავიანთი შეუპოვრობითა და მოთმინებით ხდებიან ავტორები. დიახ, ტალანტი, ნიჭიერება ნიშნავს იმას, რომ ვიღაცას რომელიმე საქმე უფრო ადვილად გამოსდის, მაგრამ სიტყვების წერა და მათი ნაწარმოებად გადაქცევა არასდროს ყოფილა ადვილი საქმე. მწერლობისთვის არ არის საკმარისი მხოლოდ გეგმა, რომელიც გონებაში დაიბადა. მწერალი კედლებს ახლის თავს და ყოველთვის სურს თავი მიანებოს დაწყებულ ტექსტს. ყოველი ახალი ისტორია მას იმის მძაფრ შეგრძნებას უჩენს, რომ არ იცის, რას აკეთებს…

ეს ყველაფერი შემოქმედების პროცესია და ავტორებს ნამდვილად შეუძლიათ ამის ბავშვებისათვის მოყოლა.

რისკის წახალისება

როდესაც ბავშვები სასკოლო დავალებას წერენ, მათი მკითხველი აუდიტორია მხოლოდ მასწავლებელია. მოსწავლეები, უმეტეს შემთხვევაში იმას აკეთებენ, რაც საჭიროა ნორმალური შეფასების მისაღებად და ძირითადად, დამატებითი ძალისხმევით არ იწუხებენ თავს. მით უფრო, თუ ამ „დამატებით აქტივობას“  მასწავლებლის უკმაყოფილების გამოწვევა შეუძლია. თუმცა გამონაკლისებიც არსებობს. მწერლების (და არა მასწავლებლის) ბავშვებთან შეხვედრას, როდესაც იგი ახალგაზრდებს თვითონვე მოუთხრობს წერის პროცესზე, მის შეგრძნებებსა და განცდილ ემოციებზე, შეუძლია ბავშვებში მათი იდეების,  სამყაროსადმი დამოკიდებულებისა და, ზოგადად, მათი ფილოსოფიის ქაღალდზე გადატანის სურვილი გააჩინოს და წაახალისოს მოსწავლეები, რისკი გასწიონ: თავისებურად, საკუთარი სიტყვებით, მათ ხელთ არსებული სამწერლო „არსენალით“ აღწერონ მათი უნიკალური ისტორია; გამოხატონ განცდილი, მხოლოდ მათთვის დამახასიათებელი  ინდივიდუალური ფორმით.

შემოქმედებითი ენერგიის გამოვლინების წახალისება

სკოლაში ცნობილი მწერლის ვიზიტს არა მხოლოდ „სამწერლო პროექტების“ ხელშეწყობა, არამედ (როგორც ხშირად მომხდარა) ადამიანში არსებული ოცნების წახალისება შეუძლია. მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს უთქვამთ, რომ ავტორის ვიზიტის შემდეგ, მათ თავიდან გასჩენიათ სურვილი აესრულებინათ ის ოცნება, რომელიც უკვე დიდი ხანია ჰქონდათ, მაგრამ რიგი მიზეზებისა თუ გარემოებების გამო მალავდნენ, ჩქმალავდნენ თუ თრგუნავდნენ მას.

ერთ შემთხვევაში, სკოლაში ჩატარებული შეხვედრის განხილვის შემდეგ, მასწავლებელი ავტორთან მივიდა და გაუმხილა, რომ თავს ვერ პატიობს, რომ აქამდე თვითონვე თრგუნავდა მასში არსებულ ხატვის სურვილს და ახლა აუცილებლად გახსნის აკვარელების ყუთს, რომელიც სხვენში იმტვერება.

სხვის მიერ განვლილი გზის შესახებ მოსმენილ ამბავს დიდი ძალა ახლავს თან.

განამტკიცებს მასწავლებლის რეპუტაციას

მასწავლებლებს ხშირად უთქვამთ, რომ ის თემები, რომლებზეც მუდმივად „უჩიჩინებდნენ“ და უყვებოდნენ მოსწავლეებს, ბავშვებისთვის მისაღები და საყურადღებო მწერალთან შეხვედრის შემდეგ გამხდარა.

სასკოლო განათლების თავისებურებებისა და პროცესის ხანგრძლივი ფორმატის გამო, ხშირად მასწავლებელი მოსწავლისათვის ოჯახის წევრის მსგავს ადამიანად გადაიქცევა ხოლმე – ბავშვები ეჩვევიან სელექციურ მოსმენას (ერთ ყურში შეშვებას და მეორედან გამოშვებას), ან მასწავლებლისგან მომდინარე ინფორმაციის ფილტრაციას, რაც დროთა განმავლობაში ვითარდება. მაგრამ როდესაც იმავე საკითხს, ამბავს თუ თემას, სხვა ადამიანისგან (მწერლისგან, რომელიც მოსწონთ), მისივე ინტერპრეტაციით გაიგებენ, მათთვის ეს ინფორმაცია უფრო ფასეული და რეალური ხდება. ისინი თავიდან აღმოაჩენენ იმას, რაც უკვე გაგონილი ჰქონდათ, ოღონდ ყურადღების მიღმა დატოვეს.

წარმოშობს ახალ მეგობრობას

ბევრი ცნობილი მწერალი, სკოლებში ჩატარებული შეხვედრების შემდეგ წერდა, რომ მათ ახალი მეგობრები შეიძინეს, მოსწავლეებისა და მასწავლებლებისგან ელექტრონული წერილები მიიღეს. მოსწავლეებმა თუ მასწავლებლებმა მწერლები „ფეისბუქზე“ და სხვა ელექტრონულ პლატფორმებზე მოძებნეს და იქ მისწერეს. ბავშვები იზრდებიან და მწერლებს უზიარებენ თავიანთ ნაწერს, ნახატებს, პერსონალურ ახალ ამბებს თუ თავს გადამხდარ ისტორიებს. მასწავლებლები კი ხშირად მხატვრული წერის გაკვეთილებზე იწყებენ სიარულს, იღებენ კონსულტაციებს „სამწერლო გაკვეთილების“ შესახებ, აგრძელებენ მწერლების საკლასო ოთახში მიწვევას გარკვეულ თემებზე სასაუბროდ და სხვა. მაგრამ ყველაზე ფასეული მწერლისთვის ალბათ ის არის, რომ ისინი ახალ ურთიერთობებს იწყებენ მოსწავლეებთან მათგან მიღებული ნაწერის კითხვით. მწერლებთან შეხვედრების შემდეგ ბევრ სკოლაში „სამწერლო კლუბები“, „კრიტიკოსების წრეები“ ან „ერთად წერის“ ჯგუფები გაჩენილა. მოსწავლეთა სურვილითა და თვითორგანიზებით ბავშვებს ახალი სამყარო გაუჩნდათ, სადაც მათ ნაცნობი თუ უცნობი ადამიანების გარემოში თვითგამოხატვის საშულება მიეცათ; მათ თანამოაზრეები და „სულიერი“ მეგობრები შეიძინეს; მათ ახალი გატაცება და ვნება აღმოაჩინეს. ვნება კი ხშირად გადამდებია. გატაცებას, ცნობისმოყვარეობას, ნამდვილ ვნებას, ინტერესსა თუ სიყვარულს მთების გადაბრუნება შეუძლია. ბავშვების ბიოლოგიურად და ევოლუციურად განპირობებული ინტერესი, ლტოლვა ახლის გაგებისა და ერთად გართობისკენ, ადამიანის ალბათ ყველაზე ძლიერი მამოძრავებლები არიან. გატაცებას და ოცნებისკენ სიარულს, შემეცნებისა და ახლის სწავლის პროცესი შეუძლია სასურველი და საყვარელი გახადოს.

ხომ არ არის ეს ის, რაც ჩვენ ჩვენი ბავშვებისთვის გვსურს?

სტატია მოამზადა ლევან ალფაიძემ

გამოყენებული წყაროები:

https://www.literary-arts.org/what-we-do/wits-home/students-teachers-parents-say/

https://deblund.com/debs-services/author-visits/benefits-of-author-visits/

რა ვქნა, სიმართლე გაგანდოთ? მე ფენდამოკიდებული ვარ. ეს სევდანარევ ხუმრობად ჩავთვალოთ, რომელშიც სიმართლის მარცვალიც არის. ფენდამოკიდებული ნიშნავს, რომ ყოველ კვირას სილამაზის სალონში დავდივარ და თმებს ვისწორებ. სხვანაირად ჩემს თავს უკვე ვეღარ აღვიქვამ. რამდენ სალონში აღარ ვყოფილვარ, აქაც და სხვა ქვეყნებშიც. ყველგან სხვადასხვანაირად იქცევიან. მახსოვს  ერთი ქალაქის სალონში სტუმრობისას სტილისტი ქალბატონი ყოველ ორ წუთში ერთხელ მეკითხებოდა, როგორ ვიყავი. ისეთი განცდა დამრჩა, რომ თმებს კი არ მვარცხნიდნენ, არამედ  რაიმე ქირურგიულ ჩარევას მიტარებდნენ. სხვა ქალაქში კი ბორბლებზე შემდგარი, სვირინგიან-რგოლებიანი (ცხვირში, წარბებზე, ლოყებზე) გოგონა დამხვდა. თან თმებს მისწორებდა, თან ჩემ გარშემო დაჰქროდა, თან მუსიკის თანხლებით ცეკვავდა. სხვათა შორის, თავისი ხელობა ბრწყინვალედ იცოდა. თუმცა, ყველანაირ სალონს ერთი საერთო წესი აქვს.  აქვე დავწერ, რომ მე ამ წესს ვარღვევ. თუ დარღვევის უფლებას არ მომცემენ, იმ სალონიდან უკანმოუხედავად მივდივარ.

თავის დაბანაზე ვწერ. თქვენც ხომ იცით, როგორ ბანენ. ჯდები სპეციალურ სავარძელში, თავს უკან ხრი, ისე, რომ თმები იქვე მიდგმულ ნიჟარაში მოთავსდეს და სტილისტი ან მისი დამხმარე გბანს. ეს სტანდარტია. ოღონდ თავის დროზე ვინც მოიფიქრა, იმან ეტყობა ადამიანის ანატომია არ იცოდა. ერთი-ორჯერ მეც დამბანეს ასე და სალონიდან გამოსულმა ვერ ვიგრძენი თავი კარგად. არ მესიამოვნა და მორჩა. ამიტომ შემდეგ მისვლაზე თავაზიანად ვითხოვე, გადავიხრები და მამა-პაპურად  დავიბან-მეთქი. იქ სადაც, ამ თხოვნაზე უარს მეუბნებიან, შავ სიაში შემაქვს და ახლოს აღარ ვეკარები.

ერთ-ერთ გადაცემაში ამბავი მოვისმინე ამერიკელ ქალბატონზე, რომელმაც რომელიღაც შტატში სილამაზის სალონს სასამართლოში უჩივლა და…  250000 დოლარი მოუგო. მართალია, ჩივილი მას შემდეგ შეძლო, რაც ინსულტის გამო სიკვდილს გამოგლიჯეს ხელიდან. ინსულტის მიზეზადაც ექსპერტიზამ სწორედ ზემოთ აღწერილი დაბანის წესი დაასახელა. იმ ქალბატონს ჯერ თავბრუსხვევა და ღებინების შეგრძნება ჰქონია,  შემდეგ წონასწორობას კარგავდა თურმე და სალონის სტუმრობიდან ორი კვირის თავზე ინსულტის დიაგნოზით საავადმყოფოში მოხვდა. აღმოჩნდა, რომ ასე თავის უკან გადაწევა, ჩვენთვის ნორმალური ფიზიოლოგიური მდგომარეობა არ არის, თავის ტვინის სხვადასხვა უბანში სისხლის მიმოქცევა ფერხდება. ასევე შეიძლება სისხლძარღვის კედელი დაზიანდეს,  იქ თრომბი წარმოიქმნას და სწორედ მან გაუკეთოს ინსულტს პროვოცირება. ოღონდ ეს მაშინვე არ მოხდება, ასე ორი კვირის შემდეგ.  ეს ყველაფერი აქამდე არ ვიცოდი, მაგრამ იმგვარად დაბანა არ მსიამოვნებდა და ჩემდა უნებურად, თურმე სწორედ ვიბანდი თავს.

ამის შემდეგ, სალონებში ალბათ დაფიქრდებიან და წესს ნელ-ნელა შეცვლიან. მანამდე კი, ჩვენს თავს თავადვე უნდა გაუფრთხილდეთ, რადგან ჩვენთან 250000 დოლარი რეალური  არ არის, ჩვენთან რეალური მხოლოდ ინსულტია.

რადგან სალონებზე დავიწყე წერა, დავფიქრდი ჩემთვის, კიდევ რა საფრთხე შეიძლება იქ გველოდებოდეს-მეთქი? სისუფთავეზე საერთოდ არ ვსაუბრობ, თუ სალონში შეამჩნევთ, რომ სისუფთავესთან მწყრალად არიან, დაუფიქრებლად უკან გამოტრიალდით და აღარასდროს გაეკაროთ ახლოს.

სხვა?

თმის შეღებვა ჩვეულებრივი პროცესია… ჩვეულებრივი ქიმიური პროცესი… საღებავი  ქიმიურად აქტიურ ნივთიერებებს შეიცავს, რომლებსაც კანის ქიმიური დამწვრობის  გამოწვევა შეუძლიათ. საღებავის გამხსნელი ისეთ ძლიერ მჟანგავსაც შეიცავს, როგორიც წყალბადის პეროქსიდია. სტანდარტით 12%-ზე ზედა კონცენტრაციის გამოყენება დაუშვებელია, პროფესიონალი საღებავების გამხსნელი 6%-იანი კონცენტრაციის უნდა იყოს. საფრთხეა თმების  გაუფერულების დროსაც.  სხვათა შორის, კანი თავს თავადვე იცავს და ოფლისგან და ცხიმისგან წარმოქმნის აპკს. ამას  ცხიმოვანი ჯირკვლები გამოიმუშავებენ. თუ თმის შეღებვას ვაპირებთ და შეღებვამდე რამდენიმე საათით ადრე თავს დავიბანთ, ეს ფენა განადგურდება და გამხსნელში შემავალი დამჟანგველებით თავის კანის ქიმიური დამწვრობის მიღების უფრო მაღალი ალბათობა იქნება.

კიდევ რა საფრთხე შეიძლება იყოს? ახლა რატომღაც თმის ლაქებზე ალერგია მახსენდება. ალერგია შესაძლოა თმის მუსმაც გამოიწვიოს, მაგრამ ლაქზე უფრო მეტი ალბათობაა, რადგან  ჰაერში მიმოფრქვევისას იოლად ხვდება სასუნთქ გზებში.

მოკლედ, მე სტილისტებს მინილექციებს ვუტარებ ხოლმე, რის გამოც, ალბათ გულში ბრაზდებიან, მაგრამ მათ სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ პირში მიცინიან და მეთანხმებიან.

ახლა ერთი სალონი მაქვს ამოჩემებული. მის გვერდით სუპერმარკეტია. სალონიდან გამოსული ყოველთვის შევდივარ ხოლმე და სხვა პროდუქტებთან ერთად ხაჭოს ვყიდულობ. თაროზე მრავალნაირი ხაჭოა. ერთმანეთისგან ძირითადად ცხიმის შემცველობით განსხვავდებიან. მე ვყიდულობ უცხიმოს და ხანდახან  4%-იანს. იქ ცხიმის უფრო მაღალი პროცენტული შემცველობაც არის, მაგრამ მასეთ ხაჭოებს პოტენციურ საკვებად საერთოდ არ განვიხილავ. ამიტომ ახლა თქვენს თვალწინ უცხიმო და 4%-იან ხაჭოს შევადარებ ერთმანეთს.

ხაჭო ფაქტობრივად ყველის მომზადების საწყისი სტადიაა. ზოგიერთ ხაჭოს ინგლისურად ასეც აწერია ხოლმე – „სოფლის ყველი“. კალორია, ბუნებრივია, იქნება იქ, სადაც მეტი ცხიმია, ანუ 4%-იანში. თურმე 100გრ. ასეთი ხაჭო 95 კკალორიაა. კალორიები უცხიმო ხაჭოშიც არის, ოღონდ 100 გრამზე მხოლოდ 72 კკალორია.

კიდევ რა შეიძლება იყოს? ქოლესტერინი. 100გრ. უცხიმო ხაჭო  7 ერთეულს შეიცავს, 4%-იანი -14 ერთეულს.

A ვიტამინი მხოლოდ ცხიმიანშია, 100გრ-ში 140 ერთეული. ცილა კაზეინი კი უფრო მეტი უცხიმოში გახლავთ. ჰოდა, მე ერთსაც მივირთმევ და მეორესაც, თუმცა უფრო ხშირად უცხიმოს ვანიჭებ უპირატესობას.

კალციუმზე დამავიწყდა დაწერა, რა თქმა უნდა, ცხიმიან ხაჭოში გაცილებით მეტია. კალციუმის იონები ძვლის ქსოვილის წარმოქმნაში, ნერვული სისტემის მოქმედებაში მონაწილეობენ. ინფექციების მიმართ ორგანიზმის დაცვით ფუნქციებს ზრდიან. ახასიათებთ ანტიალერგიული და სისხლის შემადედებელი მოქმედება. ააქტიურებენ ფერმენტებს და ამცირებენ ტოქსინების მოქმედებას.

კალციუმის ბუნებრივი ნაერთები მრეწველობასა და ყოფა-ცხოვრებაშიც ფართოდ გამოიყენება. მინის წარმოებაში კირქვებს ჩაუმქრალი კირისა და ცემენტის მისაღებად იყენებენ, ცარცი რეზინის და საღებავების დასამზადებლად გამოიყენება. მარმარილო – მშენებლობაში, მოსაპირკეთებელ მასალად. მჟავა ნიადაგის მოსაკირიანებლად ხმარობენ კირქვას და კირს – ნიადაგის მჟავიანობის შემცირების მიზნით და სტრუქტურის გასაუმჯობესებლად.

გამომწვარი თაბაშირი, ალებასტრი გამოიყენება სამშენებლო სატიხრე ფილების, პანელების, სხვადასხვა ნაკეთობისთვის ჩამოსასხმელი ფორმებისთვის. მედიცინაში თაბაშირის სახვევის დასამზადებლად იყენებენ.

თუ სკოლის ქიმიის კაბინეტში კალციუმის კარბიდი გაქვთ, შეგიძლიათ ერთი მარტივი ცდით ყველა მოსწავლის გული მოიგოთ. კალციუმის კარბიდი წყალთან რეაქციაში შედის და კალციუმის ჰიდროქსიდს და აცეტილენს წარმოქმნის. აიღეთ პლასტმასის ბოთლი, ჩაასხით შიგნით წყალი, ჩაამატეთ ცოტა წყალბადის პეროქსიდი და ჩაყარეთ კალციუმის კარბიდის რამდენიმე ნაჭერი. ბოთლს სწრაფად ჩამოაცვით გასაბერი ბუშტი. დაინახავთ, როგორ აივსება ბუშტი აცეტილენით. როდესაც საკმარისად გაიბერება, ფრთხილად მოხსენით, შეკარით, რომ გაზი არ გამოვიდეს და ბენგალური ცეცხლის ფირფიტა მოარგეთ. ფირფიტას ცეცხლი მოუკიდეთ და ბუშტს რაც შეიძლება დიდ მანძილზე მოშორდით. აცეტილენით სავსე ბუშტი აფეთქდება. ბუნებრივია, დიდი სიფრთხილე გმართებთ. სჯობს ეს ცდა სკოლის ეზოში გააკეთოთ.

ზემოთ ვთქვი, ფენდამოკიდებული ვარ-მეთქი. ბავშვობაში და შემდეგ, სკოლის პერიოდშიც, გრძელი ნაწნავი მქონდა. ერთი კლასელი გოგო შემიჩნდა, ვინღა დადის ნაწნავით, შეიჭერი, უფრო კარგად იქნებიო. თითქოს სხვების ჭკუაზე არასდროს მივლია, მაგრამ ამ გოგოს რატომღაც დავუჯერე. ისე დამარწმუნა, რომ დედაც ვერაფერს გახდა და აზრი ვერ შემაცვლევინა. ჰოდა, შევიჭერი ეს ჩემი ნაწნავი. მახსოვს, სტილისტი ჩემს დალალებს რა ბედნიერი ინახავდა. ჩემი კლასელი გოგოს გაბრწყინებული სახეც მახსოვს… შეჭრის პროცესს შემთხვევით შეესწრო. ისიც მახსოვს, რომ სრულიად ჩვეულებრივი გავხდი, მაშინ როცა, ნაწნავი რაღაც ჩემეულს და ორიგინალურს მმატებდა. მერე ისევ გავიზარდე თმები, მაგრამ ეს უკვე ის აღარ იყო.   ერთხელ სალონში გავისწორე, შემდეგ მეორედ… აღმოვაჩინე, რომ გასწორების გარეშე თმა აღარ მომწონდა და ასე დავდივარ სალონში ყოველ კვირა.

ადრე ლიკანში ვისვენებდი. ასე თორმეტიოდე წლის გოგო დედას უმტკიცებდა, თბილისში რომ ჩავალ, სულ ერთია, ამ ნაწნავს მოვიჭრიო. დედა საპირისპიროს არწმუნებდა. გოგოს უთხარი, არ მოიჭრა, თორემ ინანებ-მეთქი. არაო, ნიშნის მოგებით მითხრა. დედამ დაამატა, კლასელი აგულიანებს და რა მოუხერხო არ ვიციო.

არ ვიცი, რა ქნა იმ ბავშვმა. ალბათ, თმა  მაინც მოიჭრა და სრულიად ჩვეულებრივი გახდა. მერე წამოიზარდა და შეიძლება სალონში მოუნდა თმის გასწორება. ჯერ ერთხელ, მერე მეორედ…

დღეს ალბათ ფენდამოკიდებულია…