ევროპის საბჭოს განათლების დეპარტამენტის მიერ შემუშავებული  დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციების სწავლა/სწავლება თანამედროვე განათლების სისტემის უმნიშვნელოვანესი გამოწვევაა. ითვლება, რომ პირი მოქმედებს კომპეტენტურად, თუ იგი არსებული ძირითადი 20 კომპეტენციიდან სათანადოდ და ეფექტურად აკმაყოფილებს დემოკრატიულ  კულტურასთან დაკავშირებულ გამოწვევებს და სარგებლობს ამგვარ სიტუაციებში წარმოქმნილი შესაძლებლობებით. კომპეტენცია   პირის პირადი რესურსია (მაგ., ღირებულებებია, დამოკიდებულებებია, უნარები, ცოდნა და გააზრებაა), რომელთა მობილიზება და პრაქტიკაში ამოქმედება ხდება კომპეტენტური ქცევის ჩამოყალიბებისას  და კონკრეტულ ვითარებაში კონკრეტული ქცევის განხორციელებისას.

კომპეტენციების ათვისებაზე მუშაობით  სკოლის პედაგოგებს საშუალება გვეძლევა საზოგადოების  განვითარებაში აქტიურად ჩავერთოთ, აღვზარდოთ და გავზარდოთ მომავალი კომპეტენტური მოქალაქეები, რომლებიც რეალურად გახდებიან დემოკრატიული საზოგადოების ეფექტური მონაწილეები.  მთავარია, სასწავლო აქტივობების დაგეგმვისას ყურადღება მივაქციოთ ქცევას, რომლებიც მიანიშნებს, თუ რა დონეზე ფლობს მოსწავლე გარკვეულ მოცემულ კომპეტენციას, ღირებულებას/დამოკიდებულებას/უნარს/ცოდნას/გაგებას. თუ შევამჩნიეთ, რომ მოსწავლე ამგვარ ქცევებს არ ავლენს, საჭიროა დავგეგმოთ სასწავლო აქტივობები, რომლებიც კომპეტენციის მაღალ დონეზე დაუფლებას შეუწყობს ხელს.

ზოგადად, მოსწავლეების აღჭურვა დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციებით  მოიცავს ისეთ მნიშვნელოვან ელემენტს, როგორიცაა:

• შეფასება იმისა, თუ რა დონეზე ფლობენ მოსწავლეები თითოეულ კომპეტენციას, რაც ემსახურება მოსწავლეთა სწავლის საჭიროებებისა და იმ სფეროების იდენტიფიცირებას, რომლებიც შემდგომ განვითარებასა და დახვეწას საჭიროებს.

ამგვარი გაგებით „კომპეტენცია“ „უნარის“ ერთგვარი  სინონიმიცაა. კონკრეტულ კონტექსტში მას რთული ამოცანებისათვის თავის გართმევის  აღსანიშნავად გამოიყენებენ. კონკრეტულად დემოკრატიის კულტურას შეესაბამება რვა  უნარი:

• დამოუკიდებლად სწავლის უნარ-ჩვევები; ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნების უნარ-ჩვევები; მოსმენისა და დაკვირვების უნარ-ჩვევები; ემპათია; მოქნილობისა და შეგუების უნარი; ენობრივი, კომუნიკაციური და მრავალენობრივი უნარები; თანამშრომლობითი უნარ-უჩვევები; კონფლიქტების მოგვარების უნარ-ჩვევები.

მოცემული უნარებიდან ძალიან საინტერესოა თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევის განვითარება, რომელიც გულისხმობს:

• ჯგუფში სხვებთან მუშაობის პროცესში საკუთარი მოსაზრებებისა და შეხედულებებს გამოთქმის უნარს და ჯგუფის სხვა წევრების გამხნევების უნარს, რათა მათ თავისუფლად გამოთქვან თავიანთი მოსაზრებები და შეხედულებები აღნიშნულ გარემოში;
• ჯგუფის წევრებს შორის კონსესუსისა და კომპრომისის მიღწევის ხელშეწყობის უნარს;
• ჯგუფის წევრებთან ერთად კოორდინირებულად მოქმედების უნარს;
• ჯგუფის საერთო მიზნების მისაღწევად მოქმედების უნარს და საკუთარი ქცევის შეცვლის უნარს იმ შემთხვევაში, თუ ეს საჭიროა ჯგუფის საერთო მიზნების მისაღწევად;
• ჯგუფის წევრების მონაცემებისა და ძლიერი მხარეების სათანადოდ დაფასებას და სხვებისთვის დახმარების გაწევისთვის მზადყოფნას იმ შემთხვევაში, თუ მათ სჭირდებათ ან სურვილი აქვთ, გაიუმჯობესონ თავიანთ მიღწევები კონკრეტული მიმართულებით;
• ჯგუფის სხვა წევრების მოტივირებისა და გამხნევების უნარს, რათა მათ შეძლონ თანამშრომლობა და დახმარება გაუწიონ ერთმანეთს, ჯგუფის საერთო მიზნების მიღწევის მიზნით;
• საჭიროების შემთხვევაში, სხვებისათვის, სამუშაოს შესრულების პროცესში დახმარების გაწევის უნარს;
• ჯგუფის წევრებისათვის სასარგებლო ცოდნისა და გამოცდილების გაზიარების უნარს და, ასევე, ჯგუფის სხვა წევრების გამხნევების უნარს, რათა მათ თავიანთი ცოდნა და გამოცდილება გაუზიარონ ჯგუფის დანარჩენ წევრებს;
• ჯგუფურ გარემოში კონფლიქტების იდენტიფიცირებას, მათ შორის, საკუთარ თავში და სხვა ადამიანებში კონფლიქტთან დაკავშირებული ემოციური ნიშნების იდენტიფიცირებასა და კონფლიქტურ სიტუაციებზე შესაბამის რეაგირებას, კონფლიქტის მშვიდობიანი მოგვარების საშუალებებისა და დიალოგის გამოყენებით.

თანამშრომლობის უნარ-ჩვევა საჭიროა ერთობლივ აქტივობებში, საქმიანობებსა და ახალ წამოწყებებში სხვა ადამიანებთან ერთად წარმატებული მონაწილეობისათვის.  ის  მოქნილი და მრავალფეროვანი მიდგომაა საჭირო მიზნის მისაღწევად. თანამშრომლობითი, ანუ ჯგუფური მუშაობა თითოეულ მოსწავლეს აძლევს შანსს, გამოავლინოს თავისი შესაძლებლობები, ცოდნა და უნარები. მოსწავლეები უკეთესად იაზრებენ სასწავლო მასალას, ინაწილებენ როლებს, გეგმავენ მოქმედებას, უმაღლდებათ მოტივაცია, შედარებით  დაბალი შესაძლებლობების მქონე მოსწავლეები „ძლიერების“ ერთგვარ პასუხისმგებლობას გრძნობენ, რაც  ეხმარება მათ ძლიერი მხარის წარმოჩენაში.

თანამშრომლობითი სწავლა მოსწავლის სოციალურ და პიროვნულ განვითარებასაც  უწყობს ხელს. ის, გარკვეულწილად, პროფესიული გარემოს სიმულაციას წარმოადგენს და მოსწავლეებს დასაქმების ბაზარზე მოთხოვნადი ინტერპერსონალური და პროფესიული უნარ-ჩვევების განვითარებაში ეხმარება. ამ დროს მოსწავლეები კომუნიკაციის, მოსმენის და გადაწყვეტილების მიღების უნარ-ჩვევების გარდა,  სტრესისა და ემოციების მართვასაც სწავლობენ, რაც დღეს უაღრესად მნიშვნელოვანია პირად და პროფესიულ ცხოვრებაში.

რა  კონკრეტული  სტრატეგიები შეიძლება გამოიყენოს  მასწავლებელმა თანამშრომლობის  უნარ-ჩვევის  განვითარებისთვის და  აღნიშნულ კომპონენტთა ათვისების დონისა და ხარისხის განსაზღვრისთვის? რა აქტივობები შეიძლება  დაგეგმოს ამისთვის?

შემოგთავაზებთ  რამდენიმე მაგალითს საკუთარი პედაგოგიური პრაქტიკიდან: ჯგუფური მუშაობის მრავალფეროვანი  მიდგომებიდან და სტრატეგიებიდან   ეფექტურობით გამოირჩევა  გამოკითხვა და დისკუსია. მოცემული მიმართულებით მეთორმეტე და მეშვიდე კლასში ჩემ მიერ განხორციელებულ აქტივობებს ასეთი შინაარსი ჰქონდა:

ჯგუფური გამოკითხვის მაგალითები:

XII კლასი, თემა  – „სახელმწიფოს წარმოშობა“ –  ჯგუფებისთვის დასმული შეკითხვები იყო ასეთი:

1-ლი ჯგუფი: „განსაზღვრეთ სახელმწიფოს ფუნქციები; ჩამოთვალეთ პოლიტიკური რეჟიმის ფორმები; შეადარეთ ერთმანეთს სახელმწიფოს მმართველობის ფორმები;  ჩამოთვალეთ  სახელმწიფოს პოლტიკური სისტემის კომპონენტები  და ა.შ.“.

მე-2 ჯგუფი: „რას ნიშნავს ტერმინი  „პოლიტიკა“?  რა განსხვავებაა  პოლიტიკურ მოღვაწეებს შორის? ახსენით, რა ფუნქციები აქვს პოლიტიკურ პარტიებს; ვინ შემოიტანა პირველად ხმარებაში ტერმინი „პოლიტიკა“ და ა.შ“.

XII კლასი,  თემა – „პირველი მსოფლიო  ომი“ :  ომში მონაწილე ქვეყნების მიხედვით  გამოიკვეთა რამდენიმე ჯგუფი, რომელთა სამუშაო დაუკავშირდა ავსტრია-უნგრეთის, გერმანიის, ოსმალეთის, ბულგარეთის, რუსეთის, აშშ-ის, საფრანგეთის, დიდი ბრიტანეთის საგარეო პოლიტიკურ ურთიერთობებსა და მიზნებს პირველ მსოფლიო ომში.

ჯგუფებისთვის დასმული შეკითხვები:  

• „რა იყო თითოეული  ბლოკის  შექმნის მიზანი? ვმონაწილეობდით თუ არა ამ ომში? რა დამოკიდებულება შეიმჩნეოდა ამ ომის მიმართ ქართულ საზოგადოებაში? მოხდა თუ არა ომის შედეგების გადაფასება ჩვენი ქვეყნისთვის?  რა  დაგამახსოვრდათ ყველაზე მეტად ამ ომიდან?  სად მოხდა ძირითადი ბრძოლები?  რა შედეგით დასრულდა ისინი? დაახასიათეთ ომის შედეგები და ა.შ.“.

VII კლასი:  თემა:  „ათენის დემოკრატია  – სოლონის რეფორმები“:

მუშაობა წარიმართა ორ ეტაპად. I ეტაპზე  თითოეულმა ჯგუფმა მიიღო ტექსტი სოლონის კანონების შესახებ და კონკრეტული დავალებები. ჯგუფებს დაევალათ ეპასუხათ შეკითხვებზე:

I ჯგუფი: „რა იცით სოლონის საკანონმდებლო საქმიანობის შესახებ? შეგიძლიათ დაასახელოთ სოლონის მიერ მიღებული კანონები? რატომ შემოიღო სოლონმა კანონი, რომელიც კრძალავდა ღარიბი მოქალაქის მონად გაყიდვას? რატომ აკრძალა სოლონმა ვალში მყოფი ბერძნის მონად გაყიდვა და რატომ დააბრუნა სამშობლოში ყველა მონად გაყიდული ბერძენი?“

II ჯგუფი:  „რატომ გააუქმა არქონტ დრაკონის ყველა კანონი, გარდა იმ კანონისა, რომელიც მძიმე დანაშაულს – მკვლელობას ეხებოდა? რისთვის შემოიღო სოლონმა კანონი, რომლის თანახმად, ყველა ათენელს შეეძლო სამართლის ძიება? რა მიზნით აკრძალა გარდაცვლილთა აუგად მოხსენიება?“  და ა.შ.

ჯგუფებმა შეისწავლეს საკითხები, ჩამოაყალიბეს თავიანთი მოსაზრებები   სოლონის რეფორმების შესახებ და წარმოადგინეს არგუმენტები.

II  ეტაპზე  ყურადღება გამახვილდა  კონკრეტულ დეტალზე – ერთმანეთს შედარდა სპარტისა და ათენის კანონების ერთმანეთთან შედარება, შედეგები აისახა კოგნიტურ სქემაზე, რისთვისაც გამოიყენეს დაფა  და გაიმართა დისკუსიაც: „რატომ იყო ათენის მმართველობა უფრო დემოკრატიული, ვიდრე სპარტის?“

შედეგები: რა გავაკეთე მასწავლებელმა, მოცემული აქტივობების ფარგლებში, თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევის განვითარებისთვის და ჩამოყალიბებისთვის და   რა შედეგები მივიღე აქტივობების ბოლოს?

მასწავლებელმა:

• დავყავი მოსწავლეები ჯგუფებად, გავაცანი მუშაობის წესები და შეფასების კრიტერიუმები, მოსწავლეებს ვუბიძგე  მუშაობისკენ, კოორდინირება  გავუწიე  ჯგუფში მოვალეობათა განაწილებას, წამოჭრილი მოსაზრებების, ჰიპოთეზების, ვერსიების განხილვას, დავეხმარე დასკვნების გამოტანაში, შევთავაზე დავალების შესასრულებლად საჭირო მასალა,  ვუხელმძღვანელე ჯგუფების საქმიანობას, მუშაობაში კი მხოლოდ მაშინ ჩავერთვე, როცა ეს აუცილებელი გახდა, კონკრეტულად, როდესაც მეშვიდეკლასელებს გაუჭირდათ შედარების სქემის დახაზვა, ბოლოს კი შევაჯამე შედეგები.

რა გააკეთეს მოსწავლეებმა თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევის განვითარებაზე მიმართული აქტივობების დროს?

მოსწავლეები:  

• განაწილდნენ ჯგუფებად, მოემზადნენ საგაკვეთილო საქმიანობისთვის, ჯგუფის შიგნით გაინაწილეს როლები, აირჩიეს ლიდერი, წამოაყენეს ჰიპოთეზა, ჩამოაყალიბეს სასწავლო ამოცანის ამოხსნის ვერსიები, კრიტიკულად შეაფასეს შეთავაზებული ვარიანტები, გააანალიზეს ახალი ინფორმაცია, დაიცვეს პოზიციები, შეასრულეს დავალება, შეიძინეს თანამშრომლობითი მუშაობის უნარები და გამოცდილება, განახორციელეს საკუთარი საქმიანობის თვითკონტროლი.

რეფლექსიის ეტაპზე გამოიკვეთა, რომ ჯგუფური  მუშაობისას:

• მოსწავლეებს ჩამოუყალიბდათ სწორი დამოკიდებულება მასწავლებლისა და თანაკლასელების მიმართ, გამოავლინეს ჯგუფური მუშაობის მიმართ  ინტერესი; ისწავლეს სხვისი აზრისა და პოზიციის გაზიარება, საკუთარი აზრისა და პოზიციის ფორმულირება, სხვადასხვა რესურსის გამოყენებით განუვითარდათ ზეპირი და წერითი მეტყველების,  არგუმენტირების, საერთო გადაწყვეტილების მიღების, სასწავლო ამოცანის ამოხსნის,  გადაწყვეტილებაზე კონტროლის, ინფორმაციასთან მუშაობის, საქმიანობის დაგეგმვის, კორექტირებისა  და შეფასების უნარები.

მაგრამ მაინც, კონკრეტულად როგორ შეიძლება შეფასდეს აღნიშნულ თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევის კომპონენტთა ათვისების დონე და ხარისხი დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციათა კონტექსტში?

• უპირველესად ამის დადგენა ხდება კომპეტენციის  დესკრიპტორით,  რომელიც  წარმოადგენს მოცემულობას ან აღწერას იმისა, რისი გაკეთებაც შეუძლია შემსწავლელს/მოსწავლეს  იმ  შემთხვევაში, თუ  მას  ათვისებული  აქვს კონკრეტული კომპონენტი. მაგალითად,  მოცემულ შემთხვევაში, თუ შემსწავლელს/მოსწავლეს შეძენილი აქვს თანამშრომლობის უნარი, შესაძლო დესკრიპტორი  იქნება „ჯგუფში მუშაობისას, როგორც ჯგუფის წევრი, მუდმივად და წარმატებით ურთიერთობს ჯგუფის სხვა წევრებთან, ჯგუფის მიერ დასახული მიზნის მისაღწევად“. როგორც ზემოთ მითითებულმა შედეგებმა აჩვენა:

ა) მოცემულმა დესკრიპტორმა ნამდვილად სწორად აღწერა და აჩვენა  მიღებული  შედეგი – მოსწავლეებმა ისწავლეს სხვისი აზრისა და პოზიციის გაზიარება, საერთო გადაწყვეტილების მიღება, განუვითარდათ სასწავლო ამოცანის ამოხსნის, გადაწყვეტილებაზე კონტროლის, ინფორმაციასთან მუშაობის, საქმიანობის დაგეგმვის, კორექტირებისა  და შეფასების უნარები;

ბ) ხოლო ჩემი, როგორც მასწავლებლის, მხრიდან კომპეტენციის განვითარებაზე ზრუნვა დაეხმარა მოსწავლეებს სასწავლო ამოცანის ამოხსნისკენ მიზანმიმართულ სვლაში, რამაც გაზრდა მათი წარმატების, კომპეტენციებით  აღჭურვისა და შესაბამისად ცხოვრებისათვის უკეთ მომზადების შანსი.

აღსანიშნავია, რომ მიუხედავად ერთი შეხედვით წარმატებით დაგეგმილი და განხორციელებული აქტივობისა, უნდა გვახსოვდეს, რომ ერთეულ შემთხვევაში მოსწავლის მიერ გამოვლენილი ქცევა, რომელიც კონკრეტულ დესკრიპტორს შეესაბამება, არ ნიშნავს იმას, რომ მოსწავლე ფლობს შესაბამის კომპეტენციას იმ დონეზე, რა დონესაც შეესაბამება ამ ქცევის ამსახველი დესკრიპტორი, ამიტომ მასწავლებლებმა, შესაძლებლობების ფარგლებში, მუდმივად უნდა ვიზრუნოთ კომპეტენციათა განვითარებაზე და ასეთი აქტივობების მრავალმხრივი გამოყენების შემდეგ მოსწავლეებს შეეძლებათ,  თვითონაც გამოიყენონ მიღებული გამოცდილება  სხვადასხვაგვარ გარემოში, რაც ხელს შეუწყობს მათ,  ჩამოყალიბდნენ დემოკრატიულ მოქალაქეებად.

გამოყენებული ლიტერატურა:
1. დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციები – თანაცხოვრება კულტურულად მრავალფეროვან დემოკრატიულ საზოგადოებაში., ევროპის საბჭო, 2016 წ., ქართული გამოცემა: მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2017.
2. დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციების სარეკომენდაციო ჩარჩო – კონტექსტი, ცნებები და მოდელი, ტ. I., ევროპის საბჭო, 2018 წ.,ქართული გამოცემა: მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2018.
3.თეო ნეფარიძე – თანამშრომლობითი სწავლა-სწავლება., ლინკი მოცემულ დროზე: 3.  31.05.2013 https://mastsavlebeli.ge/?p=2353
4.მაია ფირჩხაძე – ჯგუფური სამუშაო ისტორიის გაკვეთილზე., 4. ლინკი მოცემულ დროზე: 19.09. 2018  https://mastsavlebeli.ge/?p=19236

მოსწავლეთა შესახებ საინტერესო ამბების გაგება, მათი გატაცებები და მიდრეკილებები გვეხმარება ახლოს ვიყოთ ჩვენს მოსწავლეებთან. როცა ისინი იგრძნობენ ჩვენს პატივისცემას, მეტი ხალისით ისწავლიან. ყოველი თემის დასრულების შემდეგ აუცილებლად საჭიროა თემის შეჯამება, ნასწავლი მასალის გამეორება, შეცდომების ანალიზი და საინტერესო უკუკავშირები. ამისთვის ვიყენებ შეჯიბრს სპორტული კანონებით. ეს სტილი განსაკუთრებით ხელს უწყობს შემოქმედებითი უნარების განვითარებას.

თუ მასწავლებელი კლასის დამრიგებელია, მან შეიძლება ასეთი სტილის გაკვეთილი კლასის საათის დროს ჩაატაროს, არ მოწყდეს ყოველდღიურ რეალობას და საკუთარ საგანს და ამავდროულად საშუალება მისცეს მოსწავლეებს მაქსიმალურად გამოავლინოს საკუთარი მონაცემები.

პირველი ვარიანტი შეესაბამება საშუალო ასაკობრივ ჯგუფს

როდესაც რომელიმე თემას დავასრულებთ, კლასი დავყოთ ჯგუფებად. ეს ჯგუფები უნდა იყოს ინტერესების მიხედვით შედგენილი. მოსწავლეებს ვთავაზობთ, გაერთიანდნენ ერთ-ერთ ჯგუფში.

კლასი იყოფა ჯგუფებად (კლასის შესაძლებობიდან გამომდინარე) ეს ჯგუფებია:

1. მათემატიკური პოეზია;
2. ცეკვა;
3. მუსიკა;
4. ინფორმატიკა (იუმორით ამ ჯგუფს მოვიხსენიებთ, როგორც ინფობაცაცები);
5. ხელოვნება;
6. სიმღერა;
7. თეატრი.

კლასი დამოუკიდებლად მეცადინეობს იმ თემაზე, რომელიც ჯამდება.

შეჯამების დღეს უკვე უკვე წინასწარ ჯგუფებად დაყოფილი ბავშვები სხდებიან მაგიდებთან. დაისმის  კითხვები შესაჯამებელი თემიდან, ჯგუფი აფიქსირებს თავის პასუხს ფურცელზე, რომელიც სწრაფად უნდა მიიტანონ და დაამაგრონ დაფაზე მათთვის გამოყოფილ წინასწარ შეთანხმებულ ადგილას. ვინც ბოლო დარჩება უკვე იღებს ჯარიმას და ეს ჯარიმა გულისხმობს ჯგუფისთვის თემატური საჯარიმოს შესრულებას.

ჯარიმა გუნდმა შეიძლება რამდენჯერმე მიიღოს და ეს ჯარიმა ფიქსირდება მასწავლებლის მიერ ყვითელი ბარათის ჩვენებით. სამჯერ ყვითელი ბარათის შემდეგ ჯგუფი ღებულობს წითელ ბარათს და ეთიშება შეჯიბრს. ასევე, ჯარიმდება ის გუნდიც, რომელიც არასწორ პასუხს დაწერს და დაამაგრებს. ამ კითხვებზე განმავითარებელი შეფასება მიეცემათ მაშინვე.

ანუ თუ პასუხი არასწორია, ჯგუფი ჯარიმდება ყვითელი ბარათით. გუნდი, რომელიც ეთიშება, იღებს წითელ ბარათს.

ყვითელი ბარათის მიღება ნიშნავს, რომ ჯგუფმა უნდა შეასრულოს საჯარიმო ნომერი. 3 ყვითელი ბარათის შემდეგ გუნდი იღებს წითელ ბარათს, ანუ ეთიშება შეჯიბრს.

კითხვების დასმა გრძელდება მანამ, სანამ ერთი გუნდი არ დარჩება შეჯიბრებაში. იმ მიზეზის გამო, რომ ზოგჯერ კლასი იმდენად ძლიერია, რომ არასწორ პასუხს არ ველოდებით, აუცილებელია ბოლოს პასუხის მომტანიც დავაჯარიმოთ. რათა პროცესი დაგეგმილზე დიდხანს არ გაგრძელდეს.

გამარჯვებული გუნდი ჯილდოვდება სიგელებით.

მხიარული საჯარიმოს ინფორმატიკის ჯგუფის შესაძლო დავალებები:

1. ტესელაცია;
2. კუბიზმი;
3. ოქროს კვეთა;
4. პარაბოლა ჩვენს ირგვლივ;
5. გეომეტრიის ძალა;
6. სიმეტრია;
7. მსოფლიო საოცრებები;
8. მშვენიერება, ფარგლითა და სახაზავით შექმნილი;
9. ბუნება თავის წიგნს მათემატიკური სიმბოლოებით გვიწერს

და  ა.შ

მხატვრები აუდიტორიას აჩვენებს თავიანთ ნახატებს (დაჯარიმების დროს)

აქ შეიძლება მათი მეგობრების სახასიათო სურათებიც დახატონ. მაგალითად: ბავშვი, რომელსაც შუბლში ნათურა აქვს (ორიგინალური აზროვნების მანიშნებელი);  ან  გოგონა,  რომელიც განსაკუთრებით იპრანჭება ან კიდევ  მეტისმეტად სერიოზული  ან არასერიოზული მოსწავლე. ამ სურათებს აჩვენებენ აუდიტორიას და იმ  მასწავლებლებს,  რომლებიც ასწავლიან  ამ კლასს, სთხოვენ გამოიცნონ, ვინ არის ეს ბავშვი.

ასევე, შეიძლება კლასმა მოამზადოს სურათები მასწავლებლის აღსაწერად. სახასიათო შტრიხები შეიძლება იყოს: მუდმივად მკაცრი სახე, მეტისმეტი გაპრანჭვა, რაიმე აქსესუარი, ქუდის ტარება, საყურის ტარება… აქ, რა თქმა უნდა, ბავშვებმა უნდა  გაითვალისწინონ ამ კონკრეტული მასწავლებლის ხასიათი.

ბავშვები მოახდენენ მათი თემების პრეზენტაციას.

თითოეული ჯგუფის დაჯარიმების დროს სავარაუდო შესავალი:

ინფობაცაცები

პირველი დაჯარიმების შემდეგ:

1. ჩვენი პირველი საჯარიმო ინფორმაცია არის ,,ტესელაცია“. ტესელაცია ეწოდება რაიმე ზედაპირის მოფენას მრავალკუთხედებით.
2. დამეთანხმებით, ადამიანის ფანტაზია უსაზღვროა და ამიტომ ტესელაციის გამოყენებით ის საუკუნეების განმავლობაში ქმნიდა სილამაზეს. იგი მხატვრების შთაგონების წყაროც გამხდარა ხოლმე.
3. ჩვენ მიერ მოძიებულ მასალაში არის ზოგადად ტესელაციისა და ცნობილი მხატვრის, მორის ეშერის სურათები.

(აქ უშვებენ სლაიდს)

მეორე დაჯარიმების შემდეგ:

4. მეორე საჯარიმო მოვამზადეთ თემაზე: ,,კვადრატული ფუნქცია’’. მას ყველგან იყენებენ: სატელევიზიო სივრცეში ანტენების დამზადების დროს, ხიდების მშენებლობისას, ბუნებაში, რომელიც ცისარტყელას გვიხატავს, სამხედრო საქმეში, რადგან გასროლილი ტყვია თავის ტრაექტორიას შემოწერს.
5. გაგიკვირდებათ და სპორტშიც კი. ამიტომ ჩვენ მოვიპოვეთ მცირე რაოდენობით მისი სურათები.

(აქ გაუშვებენ სლაიდს)

მესამე დაჯარიმების შემდეგ:

6. მიუხედავად იმისა, რომ პოეზიის ჯგუფმა არ მოამზადა „ოქროს კვეთის’’ შესახებ ინფორმაცია, ჩვენ ვერ შევძელით მისთვის გვერდის ავლა;
7. ტერმინი ,,ოქროს კვეთა’’ შემოიღო ლეონარდო და ვინჩიმ. მას ღვთაებრივ პროპორციასაც უწოდებენ.
8. მას, ძირითადად, მხატვრები იყენებენ, მაგრამ ჩვენმა დიდმა შოთა რუსთაველმა“ვეფხისტყაოსანი“ საოცარი გათვლებით დაწერა.
9. მისი პოემის 1587 სტროფიდან 863 ოქროს კვეთით შეიქმნა. მარცვლები ისე არის დათვლილი, რომ 1-ის გარდა,  ყველა სტროფში, 16 მარცვალია. მან შეძლო და დაიცვა ეს სიზუსტე (ის ერთადერთი სტროფი 20-მარცვლიანია).

(აქ გაუშვებენ სლაიდს)

მხატვრები

პირველი დაჯარიმების შემდეგ:

1. ყველაზე განსხვავებული საჯარიმო დავალება ჩვენს ჯგუფს ერგო წილად. დავალება ასეთი მოგვეცა: უნდა შეგვექმნა სკოლასთან დაკავშირებული რამდენიმე სურათი.
2. ჩვენ, რა თქმა უნდა, ამით  არ დავკმაყოფილდით და სხვა ტიპის სურათებიც შევქმენით.
3. ჩვენ წარმოგიდგენთ ორი ტიპის სურათს: სერიოზულსა და არასერიოზულს.
4. არასერიოზული სურათის ნახვის შემდეგ, ვთხოვთ მასწავლებლებს, ამოიცნონ საკუთარი თავი.
5. იმედია, მასწავლებლები გახალისდებიან და არ გაგვინაწყენდებიან, მათი ნებართვის გარეშე რომ დავხატეთ.

გააკრავენ სურათს მაგნიტების საშუალებით წინასწარ მომზადებულ დაფაზე.

პირველად აკრავენ ერთ-ერთი მასწავლებლის სურათს და აუდიტორიას ეკითხებიან, ვინ არის ეს მასწავლებელი. ასევე, გააკრავენ რაიმე  სერიოზულ სურათს და ამბობენ, ვინ დახატა.

მეორე დაჯარიმების შემდეგ:

აკრავენ მეორე მასწავლებელის და სხვა ბავშვის რაიმე კარგ ნახატს, სვამენ იმავე კითხვას.

მესამე დაჯარიმების შემდეგ:

აკრავენ მესამე მასწავლებლის სურათს და ისევ სხვა ბავშვის ნამუშევარს.

მომღერლები:

პირველი დაჯარიმების შემდეგ:

მღერიან წინასწარ მომზადებულ სიმღერას.

მეორე დაჯარიმების შემდეგ:

ისევ სიმღერა წინასწარ მომზადებული.

მოცეკვავეები.

სამივე დაჯარიმების დროს ცალ-ცალკე

ასრულებენ წინასწარ მომზადებულ 3 საცეკვაო ნომერს.

გამარჯვებულის გამოვლენის შემდეგ (სანამ ჟიური სიგელებს შეავსებს და გადაწყვეტილებას მიიღებს) სრულდება საფინალო სიმღერა.

პოეზიის ჯგუფის დავალებების სტილი

1. მათემატიკური გათვლები ,,ვეფხისტყაოსანში’’ და ერთი ლამაზი სტროფის წაკითხვა.
2. ვახტანგ ჯავახაძე და გეომეტრია – ხაზგასმა იმაზე, რომ ჯავახაძე ამბობდა: ,,მე ლექსებს არ ვწერ, მე ლექსებს ვხატავ“. ერთი ბავშვი, ამ ჯგუფიდან კითხულობს ჯავახაძის ლექსს.
3. ასევე გალაკტიონ ტაბიძის: ,,აი, რა მზის სიზმარია“ . გალაქტიონმა ამ ლექსში  გამოიყენა სიმეტრია, რომელსაც მათემატიკაში დიდი ადგილი ეთმობა.

,,აი, რა მზის სიზმარია,

აირევი, ივერია…

აი დროშა, აშორდია,

აერების სიბერეა’’.

ასეთი ტიპის დავალებების მომზადება ბევრ სხვა მასალაზეც შეიძლება, თუნდაც  ფოლკლორში რიცხვების მნიშვნელობაზე. ,,ვეფხისტყაოსანი’’  და  განტოლება  და  ასე  შემდეგ.

საჯარიმო რომ ჩაეთვალოს, ჯგუფს აუდიტორიისთვის მისი ახსნა ევალება. მაგალითად:

პირველი დაჯარიმების შემდეგ:

1. ჩვენი პირველი საჯარიმო ინფორმაცია დავუთმეთ ვახტანგ ჯავახაძეს. მისი 1 ლექსი გეომეტრიას ქმნის.
2. ამ ლექსის შესახებ ვახტანგ ჯავახაძემ თავად თქვა შესავალი:
3. ,,ქალაქში არ ჩანს ქოხი და ხატა,

არც ხარი არსად აბია ხართან,

არვინ ამზადებს სარსა და ხარდანს,

არ ისმის ხმობა სხვათა და სხვათა,

არ მესმის ბუხრის ტკაცუნის ხმა და

მე ლექსებს არ ვწერ, მე ლექსებს ვხატავ’’

4. აი, ერთ-ერთ ლექსიც: გალაქტიონ

ან:

მეორე დაჯარიმების შემდეგ:

5. ჩვენი მეორე საჯარიმო ინფორმაცია ისევ ვახტანგ ჯავახაძეს დავუთმეთ;

ყველა       მე-8       კლასელი   იცნობს     უარყოფითი     რიცხვების     გამრავლების  ცხრილს:

+×+=+

-×-=+

+×-=-

-×+=-

ჩვენ ვისწავლეთ, რომ „+“ ნიშნავს მეგობარს „-“ კი – მტერს, ჯავახაძემ კი ეს ლექსებით აგვიხსნა:

6. ,,რა საჭიროა ესპერანტო?

არითმეტიკა –

ულამაზესი ენა გახლავთ

საკაცობრიო

გამრავლების ცხრილი

მისი შედევრი.

7. მე მდიდარი ვარ:

ჩემი მეგობრის მეგობარი –

ჩემი მეგობარია,

ჩემი მტრის მტერიც

ჩემი მეგობარია.

მე მდიდარი ვარ:

ყველა

ჩემი მეგობარია!’’

მესამე დაჯარიმების შემდეგ:

8. ჩვენი მესამე საჯარიმო მურმან ლებანიძეს დავუთმეთ. ვითვალისწინებთ იმას, რომ ჩვენი ჟიური სხვადასხვა დროს ღია გაკვეთილებზე ისმენს გალაკტიონს და სიმეტრიას, ოქროს კვეთას და შოთა რუსთაველს, ვცადეთ რაღაც განსხვავებულის მომზადება.
9. მურმან ლებანიძემ ამ ლექსს მათემატიკური ბალადა დაარქვა, ჩვენც ამიტომ დავინტერესდით.

10. ,,დრო ცივი, როგორც სამარე,

ციფრებად აწყობს წლებს, –

წუთს წუთზე ჰყოფს და ხარხარებს,

აკლებს, ამრავლებს, ჰკრებს…..

და პასუხს მაინც პოულობს

ყველა კითხვაზე, მუდამ,

სულ დრო ამტკიცებს დროულად,

რის დამტკიცებაც უნდა.

მთვარე ივსება, მზე შრება,

ქარი მირეკავს ნისლს, –

დროს არაფერი ეშლება,

დრო სუყველაფერს ხსნის.

ხსნის ჩემს ომსა და მშვიდობას,

ცრემლებს, სურვილებს, ფერებს.

რის დამტკიცებაც მინდოდა,

დრო დაამტკიცებს მერე’’.

კიდევ ერთი ვარიანტი დაჯარიმების დროს სათქმელი სიტყვებისა:

1. დავჯარიმდით, მაგრამ მიგვაჩნია, რომ ამ საჯარიმოს შესრულება საამაყოა ყველასათვის, რადგან შოთა რუსთაველი პირველია მსოფლიოში, რომელმაც ოქროს კვეთით დიდი მოცულობის პოეტური ნაწარმოები შექმნა.
2. მისი პოემის 1587 სტროფიდან 863 ოქროს კვეთით არის შესრულებული. ჩვენ ერთ-ერთ მათგანს წაგიკითხავთ. ამ სტროფში მარცვლების რაოდენობა ოქროს კვეთასაც ქმნის, სიმეტრიასაც და პროპორციასაც. აი ისიც:
3. ,,რაცა ვის რა ბედმან მისცეს, დასჯერდეს და მას უბნობდეს,

მუშა მიწყივ მუშაკობდეს, მეომარი გულოვნობდეს,

კვლა მიჯნურსა მიჯნურობა უყვარდეს და გამოსცნობდეს,

არცა ვისგან დაიწუნოს, არცა სხვათა უწუნობდეს’’.

სხვა ვარიანტი:

1. საჯარიმო მოვამზადეთ თემაზე ,,ვეფხისტყაოსანი’’და წრფივი ერთუცნობიანი განტოლება.
2. ,,ორთავე ერთგან მოკლული ყველაი ათჯერ ოცია,

მაგრა ავთანდილს ოცითა უფროსი დაუხოცია,

არ დასცდომია ერთიცა რაც ოდენ შეუტყორცია,

თქვენი მრავალი მიწითა დასვრილი გაგვიხოცია“.

ასეთი სტილის ბევრი მასალის მომზადება შეიძლება. ასევე, შეიძლება ყველა საჯარიმო ,,ვეფხისტყაოსნიდან’’ განიხილოს ჯგუფმა (დაბალი და მაღალი შაირი სათანადო მარცვლების განხილვით, ანუ სიმეტრია და ასიმეტრია ან ერთადერთი ოცმარცვლიანი სტროფი ,,ვეფხისტყაოსანში’’ და შესაბამისი სტროფის წაკითხვა, ასევე არის ადგილები, სადაც შოთა გამოცანებს ან ბევრ რიცხვს იყენებს). მთავარია, ჯგუფის ყველა წევრი ჩაერთოს,ზოგმა ახსნას,ზოგმა ლექსი წაიკითხოს.

თემის შეჯამების ეს მეთოდი ხელს უწყობს, როგორც გარეგან, ისე შინაგან მოტივაციას. ასევე, ხელს უწყობს მრავალმხრივი ნიჭის გამოვლენას.

შედეგი: ბავშვებს ხანგრძლივად დაამახსოვრდებათ შესაჯამებელი მასალა. პროექტის დასრულების შემდეგ აუცილებლად მოხდება იმ შეცდომების ანალიზი, რომლებიც  რომელიმე ჯგუფმა დაუშვა და გაკეთდება შეფასება.

თუ იგივე გვინდა სხვა ასაკობრივ ჯგუფში, მაგალითად, დაწყებით საფეხურზე, შეიძლება ჯგუფის სახელწოდება შევცვალოთ და შევუსაბამოთ მათ ასაკს.

მასწავლებლებისთვის ერთ-ერთ პრობლემად რჩება გეომეტრიის სწავლება. ფაქტია, რომ დიდი ძალისხმევა სჭირდება გეომეტრიის მიმართ დადებითი განწყობის ჩამოყალიბებას. ამიტომ თუ ჩვენ ბავშვებს დაწყებით საფეხურზე დავანახებთ, რომ გეომეტრია საჭიროა, ისინი უფრო ხალისით ისწავლიან მას. რა თქმა უნდა, ასეთი ტიპის სწავლებამ შეიძლება მოითხოვოს კლასგარეშე მუშაობა, მაგრამ ჩვენ ეს არ უნდა დავინანოთ ჩვენი მოსწავლეებისთვის. ვაწარმოოთ მონიტორინგი, როგორ ართმევენ ისინი დავალებებს თავს და მხოლოდ ამის შემდეგ მივცეთ თავს უფლება, წარმოვადგენინოთ პრეზენტაცია, რის საფუძველზეც მოიპოვებენ ამოცანების ამოხსნის უფლებას. ამ მეთოდს ხშირად მივმართავ. თქვენთვის მისი გაზიარება გადავწყვიტე.

ორგანიზება: კლასი იყოფა ჯგუფებად. ეს ჯგუფებია:

1. პრანჭიები;
2. ტესელაცია;
3. გავიხედ-გამოვიხედოთ;
4. მხატვრობის შემსწავლელები;
5. ფრაქტალები;
6. არქიტექტურის შემსწავლელები;
7. გეომეტრიული პოეზია;
8. გეომეტრიული ტერმინების ლექსიკონი;
9. სიურპრიზი.

1) ჯგუფი „პრანჭიები’’ გეომეტრიული ფიგურების გამოყენებით ხატავს მოდელებს. ასევე, მოიძიებს ცნობილი დიზაინერების  ნამუშევრებს, რომლებშიც გამოყენებულია გეომეტრიული ფორმები. აწყობენ გეომეტრიული ფორმის სამკაულების გამოფენას, განიხილავენ ქართულ ხალხურ საცეკვაო ფორმებს.

2) ჯგუფი ,,ტესელაცია’’ ხსნის სიტყვა ტესელაციის მნიშვნელობას და ამზადებს ვიდეოს ამ თემის შესახებ. ამ ჯგუფმა შეიძლება, ასევე, თავად შექმნას და დახატოს ტესელაციის ნიმუშები. (მაგ: ბევრი რვეულის ყდა ტესელაციის ნიმუშია და როცა რვეული შეივსება, შეიძლება ყდა სილამაზის შესაქმნელადაც გამოვიყენოთ).

3) ჯგუფი ,,გავიხედ-გამოვიხედოთ’’ მოამზადებს პრეზენტაციას ყოველდღიურად დანახული გეომეტრიული ფიგურების შესახებ. ეს იქნება ერთგვარი ნივთების გამოფენა. ასევე, შეიძლება გამოიფინოს საგზაო  ნიშნები და მათი გეომეტრიული ფორმები.

4) „მხატვრების შემსწავლელები’’ მოძებნიან მხატვრების ნამუშევრებს, რომლებშიც გამოყენებულია გეომეტრიული ფიგურები. ასევე, წარადგენენ თავიანთ (ან კლასელების) ნახატებს.

5) „ფრაქტალები’’ისაუბრებენ და აჩვენებენ ვიდეოვერსიას ფრაქტალური გეომეტრიის შესახებ.

6) „არქიტექტურის შემსწავლელები’’ ილაპარაკაბენ თანამედროვე და არამარტო თანამედროვე არქიტექტურის შედევრებზე და მათ ასაშენებლად გამოყენებულ ფორმებზე.

7) „გეომეტრიული პოეზია’’ კითხულობს ლექსებს, რომლებსაც აქვს გეომეტრიული ფიგურების ფორმა. საუბრობენ ავტორსა და სტილზე. გარდა სამკუთხა ლექსებისა, არსებობს სხვა ფორმის ლექსებიც, ასევე პალინდრომები. ისაუბრებენ ვეფხისტყაოსანზე.

8) „გეომეტრიული ტერმინები“ ახსნის გეომეტრიული სიტყვების მნიშვნელობას. იტყვის რას ნიშნავს „მეტრეო“ და, ზოგადად, იტყვის, რატომ ვიწოდებით „გეორგიად“ ანუ მიწათმოქმედთა ქვეყანად.

შემდეგი სიტყვებია:

პერიმეტრი – გარშემო გაზომვა;

პლანიმეტრია – სიბრტყეზე გაზომვა;

სტერეომეტრია – სივრცეში გაზომვა;

გეომეტრია – მიწის გაზომვა

და ასე შემდეგ.

ბოლოს აუდიტორიას აჩვენებენ ბერძნულ ყაიდაზე გამოთლილ მაგიდის პაწაწინა მოდელს და იტყვიან, რომ ამ მაგიდის გამო ტრაპეციას ეწოდება ტრაპეცია, რადგან სიტყვა ტრაპეცია ბერძნულად მაგიდას ნიშნავს.

ასევე, აჩვენებენ სათამაშო ბზრიალას, დაატრიალებენ და იტყვიან, რომ ამ სათამაშოს გავლენით რომბს ეწოდება რომბი და იგი ბერძნულად ნიშნავს ბზრიალას.

ბოლოს აუცილებლად დააფიქსირებენ და განიხილავენ ყველა შეცდომას.

შესაძლო შედეგი: ბავშვები შეძლებენ გეომეტრიის ყოველდღიურობასთან დაკავშირებას და ისწავლიან უფრო ხალისით.

ეს მეთოდი ხელს უწყობს ბავშვების მრავალმხრივი ნიჭის წარმოჩენას.

იგივე შეიძლება შერეული მასალის შესაჯამებლად შევცვალოთ კითხვები.

დავამატოთ არითმეტიკული ჯგუფები, რომელთა სახელწოდება იქნება: არითმეტიკული პოეზია და არითმეტიკული ისტორიები.

შეიძლება რომელიმე ჯგუფის გაუქმება და შეცვლა.

მაღალ კლასებში მოსწავლეებს ვამჩნევთ, რომ ისინი ისე ხალისით აღარ არიან განწყობილი მათემატიკის გაკვეთილის მიმართ და მუდმივად ელოდებიან რაღაც განსხვავებულს, აზარტულს, საინტერესოს. ამისთვის შეიძლება გამოვიყენოთ ნებისმიერი მეთოდი. მაგალითად, მეთოდი, რომელზეც ახლა ისევ ვისაუბრებ ემსახურება საკლასო ოთახში გარკვეული აზარტის შემოტანას.

აქაც გვინდა რომელიმე  თემის საინტერესოდ   შეჯამება.

მივცეთ კლასს შესაჯამებლად რომელიმე თემა

კლასი იყოფა ჯგუფებად და შეჯამების დაწყებამდე რამდენიმე წუთით ადრე ჯგუფი ავანსად იღებს ქულებს, რომლებსაც ყვითელი ბარათის მიღების შემთხვევაში დაკარგავენ, პასუხებიც და ქულებიც ჩაიდება კონვერტში, რომლებსაც აწერია ჯგუფის ნომერი და დამაგრდება დაფაზე. ქულები იქნება თეთრ ფურცელზე ამობეჭდილი ქულები. თუ ჯგუფმა პასუხი არ ჩააბარა, იგი ავტომატურად ჯარიმდება ყვითელი ბარათით, რაც უკვე ნიშნავს გარკვეული ქულის დაკარგვას, ხოლო სხვა შემთხვევაში უკან უბრუნდებათ კონვერტში მოთავსებული  გაორმაგებული ქულები, თუმცა არასწორი და ნაჩქარევი რისკი ხშირად ძვირად უჯდებათ. არასწორი პასუხის შემთხვევაში კონვერტში ჩადებული ქულა ეკარგებათ. თუ გუნდს ქულა აღარ დარჩა, ღებულობს წითელ ბარათს, ანუ ეთიშება შეჯიბრს.

შეჯიბრების დროს გათვალისწინებული უნდა იყოს ამ თემის ყველანაირი მხარე.

შედეგი: ბავშვები საკუთარ შეცდომებზე სწავლობენ. სამომავლოდ მოერიდებიან  არასწორ რისკს. გახდებიან უფრო ყურადღებიანი.

აუცილებლად მოხდება შეფასება. იქვე ეძლევათ განმავითარებელი უკუკავშირები.

სამივე შემთხვევაში ბავშვების მოტივაცია საკმაოდ მაღალია.

ასევე შეიძლება კლასი დავყოთ ჯგუფებად და კლასში შევიდეთ საჯარიმო ინფორმაციების ყუთით, საიდანაც  საჯარიმო ინფორმაციები ამოვა.

მოტივაციის თვალსაზრისით მეთოდი განსაკუთრებით საყვარელია ბავშვებისათვის.

სიტუაციას მართავს მასწავლებელი. საჭიროების შემთხვევაში მან უცებ უნდა მოახდინოს მოდიფიკაცია.

ეს მეთოდი შეიძლება გამოიყენოს ნებისმიერი საგნის მასწავლებელმა მათი საგნის სპეციფიკის გათვალისწინებით.

ხატვა ბავშვის ერთ-ერთი ყველაზე საყვარელი საქმიანობაა. შემთხვევითი არ არის, რომ ის ხატვას ლაპარაკზე ადრე იწყებს. ამეტყველების შემდეგაც, იმის გამო, რომ ბავშვის ლექსიკური მარაგი არც ისე დიდია, მისთვის ბევრი რამის დახატვა უფრო ადვილია, ვიდრე  სიტყვებით გადმოცემა.  ხშირად ბავშვის ნახატს გრაფიკულ მეტყველებას უწოდებენ, რადგანაც ის ასახავს ყველაფერს ბავშვის მიერ დანახულს, მოსმენილს, მაშინაც კი, თუ ბავშვი ჯერ კიდევ არ ლაპარაკობს. ნახატი გულწრფელი საუბარია საკუთარ თავზე, იმაზე, თუ როგორ აღიქვამს პატარა, როგორც საკუთარ თავს, ისე გარშემომყოფებს. ის ხშირად ბავშვის ფსიქიკური განვითარების, აღქმის, მოტორიკის, აზროვნების, მეტყველების განვითარების და მისი ემოციური მდგომარეობის  მაჩვენებელიცაა. ნახატი გვეხმარება გავიგოთ, თუ რას ფიქრობს, რას გრძნობს ბავშვი და სად შეიძლება გვქონდეს პრობლემები.

ხატვა ბავშვის პირველი შემოქმედებითი საქმიანობაა. როგორც წესი, პატარები სიამოვნებით ხატავენ. საკმაოდ ადრეული ასაკიდან ბავშვები იღებენ ფანქარს და ჯერ კიდევ  „დაუმორჩილებელი“ თითებით ქმნიან ფერწერულ „შედევრებს“. სანამ მისი ზეპირი და წერითი მეტყველება მწირი და არასრულყოფილია, ის „ლაპარაკობს“ საგნებზე, სიტუაციებზე ნახატის დახმარებით. ხატვის ეს როლი შენარჩუნებულია ათ წლამდე. როცა თავს იჩენს გამოხატვის სხვა საშუალებები, საკუთარი ნახატები ბავშვს სასაცილოდ ეჩვენება. დაწყებით კლასებში ხატვა გაცნობიერებულ, სისტემატურ საქმიანობად იქცევა. ამ ეტაპზე მნიშვნელობა არა აქვს,  არის თუ არა ბავშვი ხატვის ნიჭის მატარებელი. ხატვის გაკვეთილები მრავალმხრივი, ჰარმონიული პიროვნების ფორმირების აუცილებელი პირობაა.

     რას აძლევს ხატვა ბავშვს:

• ბავშვის განვითარებისთვის ხატვა ღირებულია არა შედეგით, არამედ უშუალოდ შემოქმედებითი პროცესით;
• ხატვა ავითარებს წვრილ მოტორიკას. ეს კი ტვინის იმ უბნების სტიმულაციას უწყობს ხელს, რომლებიც პასუხისმგებელია აზროვნებაზე, მეტყველებაზე, მეხსიერებაზე, კოორდინაციაზე;
• ბავშვს უვითარდება სივრცითი ინტელექტი და წარმოსახვა;
• ნახატის საშუალებით ბავშვი ახერხებს თვითგამოხატვას, პროეცირებას უკეთებს ქაღალდზე თავის ფსიქოლოგიურ მდგომარეობას. ხატვა შესანიშნავი და ეფექტური ხერხია საკუთარი გრძნობების, ემოციების და განცდების გამოსახატად. ბავშვის ნახატი თავისებური ეკრანია, რომელიც ასახავს პატარას აზრებს და განცდებს;
• ხატვა დამამშვიდებელ საქმიანობად ითვლება და კარგია დაღლილობის მოსახსნელად. პატარა ამას „ხვდება“ ინტუიციის დონეზე და გაუცნობიერებლად მიმართავს განტვირთვის ასეთ მეთოდს. განსაკუთრებით სასარგებლოა ხატვა ბავშვისთვის, რომელსაც მიდრეკილება აქვს ჭირვეულობისკენ, დეპრესიისა და ნევროზისკენ;
• ფერწერის სისტემატური გაკვეთილები ბავშვს ასწავლის დროის სტრუქტურირებას, გამოუმუშავებს დისციპლინირებულობას;
• ხატვის საშუალებით ბავშვები სწავლობენ გარემომცველი სამყაროს შემოქმედებითად გააზრებას და იმის გაგებას, რომ თითოეულ ადამიანს აქვს რეალობის საკუთარი აღქმა, თავისებურად ხედავს საგნებს და მოვლენებს;
• ბავშვი,  უფროსისაგან განსხვავებით,  ბევრად უფრო აქტიურად შეიმეცნებს სამყაროს. პრაქტიკულად, თითოეული მისი დღე სავსეა ახალი და მნიშვნელოვანი აღმოჩენებით, შთაბეჭდილებებით და მიღწევებით. სწორედ ამის გამო ბავშვი პერიოდულად საჭიროებს ფსიქოლოგიურ განტვირთვას, რაშიც მას ხატვა დიდ დახმარებას უწევს;
• ხატვა ავითარებს წარმოსახვას, ფანტაზიას, მხედველობით მეხსიერებას, ემოციურ გულისხმიერებას, მშვენიერების გრძნობას;
• ბავშვისთვის, ისევე როგორც სხვა ნებისმიერი ასაკის ადამიანისთვის, მნიშვნელოვანია საკუთარი „მე“-ს გამოხატვა. თითოეული ადამიანი თავისი ბუნებით შემოქმედია. შემოქმედება კი მოითხოვს გამოხატვას. ხატვა ასეთი გამოხატვის ერთ-ერთ სახეს წარმოადგენს;
• ხატვა ძალიან სასარგებლოა ბავშვებში დამოუკიდებლობის, შრომისმოყვარეობის, სამუშაოს ბოლომდე მიყვანის, ფსიქომოტორული კოორდინაციის უნარის გამოსამუშავებლად;
• ხატვა, ისევე როგორც ბევრი სხვა სახის მოქმედება, სწავლის უნარსაც უმუშავებს ბავშვს – იმისათვის რომ დახატოს რამე საგანი, ბავშვმა უნდა შეძლოს მისი სრულყოფილად აღქმა, დამახსოვრება. მისი ფორმის, სიდიდის, ფერის, კონსტრუქციის შესწავლა. ხატვის დროს ბავშვები არა მხოლოდ გამოხატავენ საკუთარ თავს, არამედ სხვადასხვა მასალასაც (ქაღალდი, საღებავები და ა.შ.) ეცნობიან. ეცნობიან ასევე სხვადასხვა ინსტრუმენტებს (ფუნჯი, ფანქარი და ა.შ.), შეისწავლიან მათ თვისებებს, სწავლობენ მათ გამოყენებას ხატვის პროცესში. ყოველივე ეს კი მნიშვნელოვანი და აუცილებელია ბავშვის განვითარებისთვის;
• ხატვა აქტიურად გამოიყენება ფსიქოთერაპიაში. დღეს ბევრისთვის კარგად არის ნაცნობი არტთერაპია. ამ მეთოდს საფუძვლად უდევს შემოქმედებისა და მხატვრული ხერხების გამოყენება მკურნალობისას, საკორექციო და განმავითარებელი მუშაობის პროცესში. არტთერაპია გვეხმარება თავი გავართვათ ბავშვებში ფსიქომოტორიკის დარღვევებს, ფსიქიკური და  მეტყველებითი განვითარების შეფერხებას, შიშებს და ნეგატიურ ემოციებს, ეხმარება ბავშვს გარემომცველ სამყაროსთან ურთიერთობის სწავლაში, იმის გამოხატვაში, რაც აწუხებს და აღელვებს; იძლევა განტვირთვის საშუალებას.

     იმისათვის, რომ ხატვამ, ბავშვისთვის საოცრად საყვარელმა საქმიანობამ, თავისი დადებითი როლი შეასრულოს მის ცხოვრებაში, საჭიროა უფროსების სწორი დამოკიდებულება აღნიშნული საქმიანობის მიმართ და მათი მხრიდან რიგი რეკომენდაციების გათვალისწინება:

• ნუ ვეჩხუბებით და ნუ ვუსაყვედურებთ ბავშვს, თუ მისი ნახატი ისე არ იქნება შესრულებული, რომ ჩვენ მოგვეწონოს. გავითვალისწინოთ, რომ ის, რაც ჩვენთვის უბრალოდ  „ნაჯღაბნია“, ბავშვისთვის შეიძლება ნამდვილი „შედევრი“, ხელოვნების ნიმუში იყოს. ამიტომ, უკეთესი იქნება, თუ თავს შევიკავებთ კრიტიკისგან;
• ვთხოვოთ პატარას, მოგვითხროს, აგვიხსნას, თუ რა დახატა. ეს მას დაანახვებს, რომ ჩვენთვის მნიშვნელოვანი და საინტერესოა მისი „შემოქმედება“;
• მაშინაც კი, თუ ნახატი ძალიან შორს იქნება რეალობისგან, ნუ ვეტყვით პატარას, რომ მან დახატა არასწორად და ის სრულიადაც არ ჰგავს ნამდვილს;
• არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება ვუთხრათ ბავშვს, რომ ის ხატავს ყველაზე ცუდად ჯგუფში ან უფრო ცუდად, ვიდრე მისი მეგობარი. ბავშვები, ისევე როგორც ზრდასრული ადამიანები, განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან თავისი უნარებით. ამიტომ, ერთადერთი, რასაც ჩვენ მივაღწევთ მსგავსი საყვედურებით, ხატვის ინტერესის დაკარგვა იქნება. ხატვა ბავშვს სიამოვნებას და კმაყოფილებას უნდა ანიჭებდეს. ჩვენი საყვედურები, შენიშვნები და უკმაყოფილება კი შეიძლება გახდეს იმის მიზეზი, რომ მან საერთოდ უარი თქვას მისთვის ასეთ საჭირო საქმიანობაზე;
• ხშირად ვესაუბროთ ბავშვს მის ნახატებზე. ეს ნამუშევრები შესანიშნავი საბაბია საუბრისთვის. ამ გზით ჩვენ გავიგებთ, თუ რაზე ფიქრობს პატარა, რა აწუხებს, რა ახარებს, რაზე ოცნებობს ის. შეიძლება საუბრის პროცესში დავუსვათ სხვადასხვა შეკითხვა: „ვინ ან რა დახატე“? „რატომ მაინცდამაინც ასეთი ფერის“? „რატომ არის ამ ადგილას დახატული“? „ვინ აკლია ნახატზე“? „როგორ გრძნობს თავს ნახატზე გამოსახული ადამიანი“?

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ აუცილებელი არ არის ბავშვმა ხატოს იმისათვის, რომ დიდი მხატვარი გახდეს. გვახსოვდეს, რაც უფრო მეტად ვითარდება ბავშვი ადრეული ასაკიდან, მით უფრო მეტად იდება მასში შემოქმედებითი პოტენციალი, რომელიც მას დიდობაში გამოადგება. ხატვა, ისევე როგორც თამაში, ბავშვისთვის ყველაზე ორგანული, ბუნებრივი საქმიანობაა. ბავშვები ხატავენ იმიტომ, რომ უბრალოდ ბავშვები არიან. და, თუ ბავშვი არ ხატავს, ან არ თამაშობს, ამან განგაში უნდა გამოიწვიოს მშობლებში. ნახატები გვეხმარება დავინახოთ სამყარო ბავშვის თვალით და შევძლოთ მისი უკეთესად გაგება.