ბავშვობაში ერთი წიგნი წავიკითხე. ფანტასტიკის ჟანრი იყო. ავტორი, სამწუხაროდ,  აღარ მახსოვს, მაგრამ სიუჟეტი მეხსიერებას შემორჩა.

მოკლედ, ერთ პატარა და ცნობისმოყვარე ბიჭზე ეწერა. კარგად სწავლობდა, მშობლებს უჯერებდა. ლონდონში ცხოვრობდა, მაგრამ ზაფხულობით ბებიასთან ჩადიოდა სტუმრად.  სოფელში გარეთ ხტუნვა-თამაშით გულს იჯერებდა ხოლმე. მთელ სოფელს და ახლო-მახლო ველ-მინდვრებსაც მოირბენდა. ბებიაც უშვებდა, არ ეშინოდა. ალბათ იმიტომ, რომ დრო იყო სხვანაირი, სუფთა და უსაფრთხო. როდესაც სუფთა დროზე ვწერ, მხოლოდ გარემოს სისუფთავეს კი არ ვგულისხმობ, ადამიანების სუფთა გულებსაც. თორემ, ახლა სად გაგონილა პატარა ბავშვის ველ-მინდვად სეირნობა. ქალაქშიც კი ხელი უნდა ჩასჭიდო და ისე ატარო…

თორემ…რამდენი არაკაცი დაწრწის და სხვისი ოჯახის გაუბედურებისკენ უჭირავს თვალი.

კარგი, კვლავ წიგნზე წერას განვაგრძობ. ბიჭს ჯოშუა ერქვა და მორიგ ზაფხულსაც ჩვეულებისამებრ ბებიას ჩააკითხა სოფელში. დილით სასეირნოდ გავიდა და შემთხვევით გნომებს გადაეყარა. გნომებიც სუფთა გულისანი იყვნენ და  სტუმრად დაპატიჟეს. თან დაპირდნენ, რომ სასწაულს აჩვენებდნენ. მე რომ ჯოშუას ადგილას ვყოფილიყავი, გნომებს არ დავუჯერებდი და თავქუდმოგლეჯილი სახლში, ბებიასთან გავიქცეოდი. ჯოშუა კი, სულ საპირისპიროდ მოიქცა და გნომებთან ერთად ჯადოსნობა-სასწაულის სანახავად გაეშურა.

ჯადოსნობა  ამოყირავებული ხე იყო, რომელიც გამოქვაბულში ხარობდა. ხეს უზარმაზარი ფესვები ჰაერში ჰქონდა, თავად კი მიწაში თავდაყირა  იზრდებოდა. ჯოშუა ხეს შეაცოცდა და მისი ტოტების მეშვეობით მიწის გულისკენ მოგზაურობა დაიწყო.

თითოეული ტოტი ერთ დამოუკიდებელ ქვეყანას განასახიერებდა. ბუნებრივია, ჯოშუამ ყველა ტოტი შემოიარა, ბევ ახალ ადამიანს შეხვდა და ბევრი ახალი ამბავიც გაიგო. ახალი ამბავი სამეცნიერო იყო. ჯოშუა, მე და ჩვენი ტოლი ბავშვები, რომ გაიგებდნენ, იმ სირთულით აღწერილ-მოთხრობილი.

ერთ-ერთ ტოტზე, რომ გაცოცდა მინერალების სამეფოში მოხვდა. მის სანახავად მეფე გამობრძანდა, თავზე კორუნდის გვირგვინი ედგა, ტანზე კი ამეთვისტოს მანტია ემოსა. ჯოშუა მუხლებზე დაისვა და მინერალებზე უამბო.

არა, მაინც რა უშიშარი ბიჭი იყო ეს ჯოშუა. როგორ დაუჯერა და ენდო? მე კისრისტეხით გამოვიქცეოდი. ჰო, გამოვიქცეოდი და მინერალებზე საინტერესო ამბებს ვერ მოვისმენდი.

მეფეს კი უთქვამს, რომ…

დედამიწა შრეებად იყოფა, აქვე მოიაზრება მყარი რკინით მდიდარი შიდა ბირთვი, მანტია და ქერქი. გარემოს ქიმია სწორედ ლითოსფეროს, მანტიას და შიდა ქერქს შეისწავლის. ქერქის უმეტესი ნაწილი ქვებისგან შედგება, რომლებიც მინერალებს წარმოადგენენ. ეს უკანასკნელნი შიდა კრისტალური სტრუქტურით და შედგენილობით განსხვავდებიან ერთმანეთისგან. ზოგჯერ მინერალებს შესაძლებელია ერთნაირი შედგენილობა, ან მსგავსი კრისტალური სტრუქტურა ქონდეთ, მაგრამ ისინი იდენტურები ვერ იქნებიან. ფერი მინერალის ერთ-ერთი სავიზიტო ბარათია, მაგრამ ის შეიძლება ფართო სპექტრში მერყეობდეს მინარევების არსებობის გამო. მინერალის ზედაპირის თვისება  აირეკლოს შუქი, განაპირობებს მის ბზინვარებას. მინერალს შესაძლოა ჰქონდეს მეტალური ან ნაწილობრივ მეტალური ბზინვარება. ან მისი ზედაპირი მინას წააგავდეს, ან იყოს პერლამუტრისებრი. მინერალის სიმაგრე 1-დან 10-მდე კოეფიციენტის ზღვარში იზომება. მაგ. ბრილიანტის სიმაგრე 10-ია.

დღეისათვის ორი ათას მინერალზე მეტია ცნობილი. დედამიწის ქერქში 25 ძირითადი ქვა-მინერალია მუდმივადაა  გავრცელებული. ქერქის ქიმიური შედგენილობა შემდეგია: ჟანგბადი და სილიციუმი ქერქის საერთო მასიდან 49,5% და 25.7% შეადგენს. შესაბამისად, მინერალების უმრავლესობა სწორედ სილიკატებია, როგორიცაა SiO₂, ორთოსილიკატი KAlSi₃O₆. ქერქის სხვა ელემენტებია ალუმინი-7.4%, რკინა 4.7%, კალციუმი-3.6%, ნატრიუმი-2.8%, კალიუმი-2.6%, მაგნიუმი-2.1%, სხვა ელემენტები 1.6%.

არ უნდა გამოგვრჩეს თიხები (ოლივინი, ავგიტი, რქატყუარა (Hornblende), მინდვრის შპატები), რომლებიც სილიკატური ბუნებისაა და შეიცავენ ალუმინს, რომელიც ე.წ. მეორადი მინერალების შემადგენლობაში გვხდება. ზოგიერთი მინერალი იხილეთ ცხრილში.

ცალკე აღსანიშნავია წყალში ხსნადი მინერალები და კრისტალჰიდრატები. ყველასთვის ცნობილი წყალში ხსნადი მინერალი ნატრიუმის ქლორიდია. დანარჩენების სია ასე გამოიყურება: სილვინიტი-KCl; ტენარდიტი-Na₂SO₄; ანჰიდრიტი-CaSO₄; ბიშოპოტი-MgCl₂•6H₂O; თაბაშირი- CaSO₄•2H₂O; ქისერიტი-MgSO₄•H₂O; ეპსომიტი- MgSO₄• 7H2O;

ზოგიერთი მინერალური სუბსტანცია გაზისებრ ნარევს წარმოადგენს და მაგმის ტემპერატურამდეა გაცხელებული. ძირითადად, ვულკანურ გაზებში შედიან და ვულკანის კრატერთან გვხვდებიან. მათ მეორენაირად „ვულკანურ სუბლიმატებს“ უწოდებენ, ანუ სუბლიმაციის შედეგად წარმოქმნილებს. ყველა სუბლიმატისთვის გოგირდის არსებობაა დამახასიათებელი. სუბლიმატების კვალში შეინიშნება ასევე რკინის და სილიციუმის შემცველი ოქსიდებიც. სუბლიმატი ქლორიდები და ფტორიდები მაღალ ტემპერატურაზე წყალთან მოქმედებით აირადი ფთორწყალბადმჟავას და ქლორწყალბადმჟავას წყაროა.

2H₂O+SiF₄=4HF+SiO₂

მაგმის გაცივებისა და დაკრისტალების შედეგად წარმოქმნილ ქანებს მაგმურს უწოდებენ. მაგმის გაცივების პირობების მიხედვით არჩევენ მაგმური ქანების ორ ძირითად ტიპს:

• ეფუზიური, როდესაცლავის   ამოსროლით  მაგმა დედამიწის ზედაპირზე ცივდება;
• ინტრუზიულს (სიღრმულს), როდესაცმაგმა დედამიწის  სიღრმეში ცივდება.

მაგმური ქანებია: გრანიტი, ბაზალტი, კვარცი (SiO₂), პიროქსენი (Mg,Fe)SiO₃), მინდვრის შპატები (Ca,Na,K)AlSi₃O₈), მაგნეტიტი (Fe₃O₄).

მაგმური ქანების გარდაქმნის შედეგად წარმოქმნილ  ქანებს მეტამორფულს უწოდებენ. ისინი შეიძლება იყოს ორთოქანები და პარაქანები.   მეტამორფულ ქანებს ახასიათებს ფიქლებრივი ტექსტურა. მაგ. მარმარილო მეტამორფული ქანაა.

დანალექი ქანები ოკეანის, ზღვის, ტბების აუზებში, ჭაობებსა და მდინარეებში დედამიწის ქერქის გამოფიტვის შედეგად და ვულკანიზმის პროდუქტების გარდაქმნით, ასევე ორგანული ნაშთების დალექვის და გარდაქმნების შედეგად წარმოიქმნება. მათი წარმომადგენლებია: კირქვები, დოლომიტები, თაბაშირ-ანჰიდრიტები, კრისტალჰიდრატები, ბოქსიტები, სილიკატები, ფოსფორიტები,  საწვავი ფიქლები და სხვ.

დანალექი ქანების დამახასიათებელი ნიშანია შრეებრიობა (ასახავს დალექვის პირობებს). აგრეთვე განამარხებული ფლორის და ფაუნის შემცველობა (განსაზრვრავს დანალექი ქანების გეოლოგიურ ასაკს, აუზის ფიზიკურ-ქიმიურ და ეკოლოგიურ პირობებს).

თიხა —  დანალექი და  ჰიდროთერმულად შეცვლილი ქანია, რომელიც ძირითადად შედგება თიხის მინერალებისგან. თიხებში რელიქტური მინერალების —კვარცი, მინდვრის შპატი— ჯამური რაოდენობა არ უნდა აღემატობედეს 30-40%. ძირითადად ცემენტის როლს ასრულებს წმინდადისპერსიული თიხის მინერალები (კაოლინიტი,  მონტმორილონიტი და  სხვა). თიხის მინერალთა დიდი კონცენტრაცია განაპირობებს მის მაღალ ხარისხს. თიხის მინერალოგიური და ფიზიკურ-ქიმიური თვისებები (იონთა გაცვლის უნარი, კოლოიდურობა,  პლასტიკურობა, ცეცხლგამძლეობა და სხვა) განსაზრვრავს მის ეფექტურ გამოყენებას კერამიკულ, სამსხმელო, ნავთობის და სხვა საქმეში.

თიხების სამ ძირითად ჯგუფს გამოყოფენ:

1. მონტმორილონიტები-Al₂(OH)₂Si₄O₁₀
2. ილიტი-K_0-2 Al₄ (Si_8-6 Al_0-2) O₂₀(OH)₄
3. კაოლინიტი- Al₂Si₂O₅(OH)₄

მგონი მინერალების მცოდნე მეფემ ჯოშუა ვარდისფერი კვარცითაც დაასაჩუქრა. ბიჭმა მადლობა გადაუხადა და გზა განაგრძო. ოღონდ,  ხის კენწერომდე, ანუ დედამიწის გულამდე იმოგზაურა თუ არა, არ ვიცი. მომკალით და აღარ მახსოვს. ის კი ვიცი, რომ სახლში ბებიასთან ჩაიზე მისვლა მოასწრო.

ამ გახსენებაზე, ჩაი მეც არ მაწყენდა… მარწყვის მურაბით დავლევ. მართალია, მურაბაში  მთელი ვიტამინები დაკარგული იქნება, მაგრამ რა უშავს, სამაგიეროდ, გემრიელია.

მეხსიერების დოლურაში თხლად ჩაკეცილი შთაბეჭდილებები ყრია. ვატრიალებ, ვურევ და ხელს რაც ამოჰყვება!..

სხვანაირად ამ ამბებს ვერ მოჰყვები. შემთხვევითობის ლოგიკა ყველაზე სამართლიანია – რომელსაც გაუმართლებს, გაითქმება, დანარჩენებს კი – მომავალი თამაშები გამოავლენს, ამოაყვინთინებს..

თუკი საერთოდ გადაწყვეტ, რომ მოჰყვე ისინი. თუ გაიფიქრებ, რომ ეს ყველაფერი ვინმეს აინტერესებს..

1. 1. ენა, ენები

ხავერდოვანი შუადღეებია. ოქტომბრისთვის უჩვეულო სიცხეც კი, თუმცა დილა-საღამოს ჰაერი ისე სწრაფად იყინება, როგორც თოვლში ჩადგმული ჩაიდანი.

სეული მსოფლიოს ერთ-ერთი მეგაპოლისია, სიდიდით – მეშვიდე ადგილზე, 10 მილიონი მოსახლეობით. პირველი, რაც ცოტათი მთრგუნავს და მშობლიურ სირთულეებს მახსენებს – საცობებია. მაგრამ, ახლა ამაზე არ უნდა ვიფიქრო – წინ მთელი კვირაა, რომელიც ამ დიდ და ლამაზ ქალაქში უნდა გავატარო, რაღაც ვიპოვო და შესაძლოა დავკარგო კიდეც – როგორც ყველა რეფლექსიური  მოგზაურობისას ხდება…

თან, ისეთი შემოდგომაა, მოწყენისთვის ადგილს არ გიტოვებს – თბილი, მკაფიო, ნათელი, მუქი, მჭახე ფერებით ღვივის ქუჩები, ბაღები, მოედნები და მაგისტრალები. ლანდშაფტი კორეულ ეთნობუნებას ერწყმის – აქ ყველას მსგავსი განწყობა აქვს, ყოველ შემთხვევაში, ჩემთვის, ერთი უცხო სტუმრისთვის, ეს პირველივე დღიდან თვალშისაცემია – მთელი არსებით ეძლევიან ხალისს, მხიარულებას, ყველგან საფესტივალო სულისკვეთება სუფევს, ყველა იღიმის და ბედნიერია.

რა თქმა უნდა, ეს ძალიან ზერელე დაკვირვებაა, ძალიან ზედაპირის მტვერი. ვგრძნობ, ამ განწყობის, ამ ბედნიერების მიღმა კიდევ რაღაც უნდა იმალებოდეს. მაგრამ, ეს სხვა შთაბეჭდილების ნაკეცებშია. ჯერ ძველ ისარზე დგას დოლურა, არ დამიძრავს, ჯერ ენებზე ვკითხულობ…

სეულის საერთაშორისო ლიტერატურული ფესტივალი 2006 წელს დაარსდა და ორ წელიწადში ერთხელ იმართება. მასში მონაწილეობს 30 ავტორი – 16 კორეელი და დანარჩენი, სხვადასხვა ქვეყნების მწერლები. ყველა ჯერზე ფესტივალს თავისი თემა და კონცეფცია აქვს, რის მიხედვითაც ირჩევენ მონაწილე ავტორებს. ფესტივალის ორგანიზატორი სეულის ლიტერატურული თარგმანის ინსტიტუტია, რომელიც მუდმივად სიახლეებზეა ორიენტირებული და თარგმანის სფეროში აქტიურად რთავს ახალ ენებსა და ახალ ქვეყნებს.

მეც ამ დინამიკაში აღმოვჩნდი – გამომცემლობა „ინტელექტის“ და ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრის მხარდაჭერით, კორეულ ენაზე გამოცემულ ქართული მოთხრობების კრებულში („მექათმე გაბრიელის ბაღი“) ჩემი მოთხრობაცაა შესული – „ბამბაზიის სამოთხე“, რომელიც, ფესტივალის წლევანდელ თემას – კონფლიქტი და საზოგადოება – პასუხობს და მხოლოდ ამ ნიშნით მარჩევენ იმ ძალიან მაგარ 12 ავტორს შორის, ვინც ამ კრებულშია შესული.

ეგვიპტე, ინდონეზია, ამერიკა, ჯიბუტი, მექსიკა, ვიეტნამი, კოლუმბია, ჩინეთი, ევროპა (შვეიცარია, საფრანგეთი, შვედეთი და საქართველო) – ავტორები ამ ქვეყნებიდან, მასპინძელ მწერლებთან ერთად, თავიანთ მწერლურ გამოცდილებაზე, ქვეყანაზე, გლობალიზაციაზე და დიასპორაზე, გენდერზე და კაპიტალიზმზე საუბრობენ.

უმეტესად, ინგლისურ ენაზე. მაგრამ, საკუთარ ტექსტებს მშობლიურ ენაზე კითხულობენ. ყველაზე მეტად ეს შეხვედრები მიყვარდება. განსაკუთრებით, როცა პოეტების ჯერი დგება. პროექტორზე ინგლისური და კორეული თარგმანის ტიტრები გადის, მაგრამ მე არცერთის კითხვა არ შემიძლია, ჩემი გერმანულენოვანი თარჯიმანი კი პოეზიას ასე, ექსტრემალურად, ვერ თარგმნის. ნახევრად ვხუჭავ თვალებს დ ვუსმენ ლექსებს დედამიწის ბევრ ენაზე. მერე ვგრძნობ, რომ ძალიან ხარბად ვუსმენ, თითქოს ცნობიერების ცარიელ ხვრელებს ვავსებ რაღაც საიდუმლო და სამომავლო ინფორმაციით. ფრანგი თითქმის მღერის, ამერიკელი – აგრესიულად რეპავს, ხან ვნებიანად აჯაზებს, კორეელები უღრან ტყეში, ხმელ ფოთლებზე დააბიჯებენ – ასეთი ხმებია, ასეთი ბგერები და სიტყვები. არაფერი ისე ცოცხლად არ გამოხატავს ენას, როგორც პოეზია. ახალს რას ვამბობ, მაგრამ მაინც – მაბრწყინებს ამაში კიდევ უფრო დარწმუნება.

მჯერა, რომ კაცობრიობა მივა იმ მენტალურ–ინტელექტუალურ ზღვრამდე, რომლის მიღმაც ახალი სამყაროა – ადამიანები თავიანთ ენებზე ილაპარაკებენ და ერთმანეთს ყველაფერს გაუგებენ, მათი შეგრძნებისა და ტვინის რეცეპტორები მსოფლიოს ყველა ენას იმ დონეზე აღიქვამენ, რომ თავისუფლად შეძლონ კომუნიკაცია უცხოენოვან მოსაუბრესთან, ყოველგვარი თარგმანის ან შუალედური ენის გარეშე.

იქნებ, პოეზიამ შეძლოს ეს?

პ.ს. ქართული და კორეული ენების უცნაურ ახლობლობაზეც რამდენჯერმე გავკვირდი. არის სიტყვები, რომლებიც დაახლოებით ერთნაირად გამოითქმის: მაგალითად, ზმნა „ცივა“ კორეულად არის „ჩივა“. „გოგი“ – თევზის სახეობაა.

ღრმად მკვლევარი ალბათ კიდევ მეტ მაგალითს მოიყვანს. როდის გადაკვეთეს ამ ენებმა ერთმანეთი? ვინ იცის… მსგავსება კი, მართლა ბევრია – ენაშიც, ეთნოხასიათშიც, ისტორიულ ბედ–იღბალშიც.

2. თვითმკვლელთა სავანე

შეხვედრიდან სასტუმროში ავტობუსით ვბრუნდებით. ჩრდილოეთ და სამხრეთ სეულს უზარმაზარი მდინარე ჰყოფს. როგორც აქ მითხრეს – ჩრდილოეთში მდიდრები ცხოვრობენ, სამხრეთში – ღარიბები. ახლა სამხრეთში ვართ და ჩრდილოეთ სეულში უკვე მზე ჩადის.

ჩემი კორეელი კოლეგები – ბო სეონ შიმი და ჰე უკ შინი საქართველოზე მეკითხებიან. ყველაფერი აინტერესებთ – ანბანიდან დაწყებული, პოლიტიკით დამთავრებული. ჩვენმა ანბანმა ჩემი ჩანთიდანვე მიიპყრო მათი ყურადღება – იასამნისფერზე შაქრისფერი ასოებით წერია გოგლა ლეონიძის ფრაზა „შენი ტუჩები ისე ტკბილია, როგორც ბადაგი დადუღებისას“. ასოებს თითს აყოლებენ – რა ლამაზია! მრგვალი და სავსე!.. თქვენ ის იკითხეთ, ამ ასოებით რა წერია – ამაყად ვცდილობ, გოგლას სტრიქონი გერმანულად ვთარგმნო. ბადაგის დადუღება ჟესტ–მიმიკებით ლამის იქვე გამომდის. ყველანი ვხალისობთ. ჩვენს ენაში სქესი არაა – ამბობს ერთი. არც ჩვენსაში – ვპასუხობ. ჰოდა, ჩემი ფიქრი გენდერის თემაზე სქესის აღმნიშვნელი ნაცვალსახელიდან იწყება – მიხსნის ჰე უკ შინი – შემოდგომის ფოთოლივით აწურული, სევდიანი ლექსების მწერალი გოგო, რომელიც ამ დღეებში ყველაზე მეტად მიყვარს…

თვითმკვლელთა რიცხვი თქვენთანაც დიდია? – უცებ, ბო სეონი მეკითხება. თარჯიმანს სიტყვას ვაზუსტებინებ – თვითმკვლელთა? ვაჰ! და რა, თქვენთანაა დიდი? – კითხვას ვუბრუნებ. ჩვენ ამ მხრივ მეორე ადგილზე ვართ, იაპონიის მერე. ყველაფერს წარმოვიდგენდი, ამას ვერა. საერთოდაც, ყველაზე სიცოცხლის მოყვარული, ბედნიერებისკენ მიდრეკილი ხალხი მგონია კორეელები. ამაზე ჩემი პოეტი მასპინძლები გულიანად იცინიან. შემაძრწუნებელ სტატისტიკას ეკონომიკური კრიზისით, უმუშევრობით ხსნიან. თუმცა, აქამდეც იყო ეს პრობლემა და ადრე ეგზისტენციალურ ჭმუნვებს მიჰყავდა ადამიანები სუიციდამდე. ახლაც ასეა… – აზუსტებენ.

ისე ჩამრჩა ეს ფიქრი, რომ მერე სხვა კორეელებთანაც გავაბი ამაზე საუბარი. ერთმა კი, აი რა მითხრა – ჰო, ასეა. მაგრამ ყველაზე ცუდი ამაში იცი რაა? ჩვენმა ხალხმა გამძლეობა დაკარგა, ელემენტარულ პრობლემასაც აღარ უმკლავდებიან – სურვილი არა აქვთ. და გამოსავლის იოლ გზას ირჩევენ. მოთმინება აღარავის აქვს. აი, ამაშია საქმე.

გამძლეობა, მოთმინება, გამკლავება… – კოდალასავით ურაკუნებენ ტვინის ხვრელებს ეს სიტყვები, ვიდრე სასურველ ნადავლამდე არ ჩაღრუტნიან – ნისკარტით წვრილი და სუსტი ჭია გამოაქვთ – ჩემი ქვეყანა. მიტრიალებენ ცხვირწინ, როგორც მაგალითს – გამძლეობის, მოთმინების, გამკლავების…

იკლაკნება თხელი ჭია, იკლაკნება და ამ ფიქრიდან თავდაღწევასაც ცდილობს… ანუ, გადარჩენას.

3. სასაფლაოები

აეროპორტის გზაზე, სეულში რომ შედიხარ, გზისპირებზე რამდენიმეგან სასაფლაოებს შენიშნავ – პირდაპირ გზისპირებზე, თხელი თეთრი ქვის ფურცლებით ჩანიშნულ მკვდრების წიგნს.

ქალაქში შემომსვლელებს პირველები ეგენი გხვდებიან, გამსვლელებსაც – ეგენი გაცილებენ. რა უცნაური ბედისწერაა – სიკვდილის მერე მეგაპოლისის ცენტრალურ გზისპირზე დასახლება.

ნეტა რაზე ფიქრობენ, რა აწუხებთ, რის თქმა უნდათ გზისპირების მკვდრებს?..

4. ნაციონალური სამოსი

ფესტივალის ბოლო დღეს, დახურვის ცერემონიალი ღია ცის ქვეშ იმართება. ცივა და წვიმს, მაგრამ ყველაფერი ისეა მოწყობილი, რომ გარემომ დისკომფორტი არავის შეუქმნას. სუფრებზე ყველა მონაწილისთვის საჩუქრად ორ–ორი წიგნი დევს – კორეულ ენაზე თარგმნილი ქართული მოთხრობების კრებული და ასევე კორეულად თარგმნილი ირანული თანამედროვე პოეზია.

და, ღვინო – ქართული შატო–მუხრანის „გორული მწვანე“ – საქართველოს საელჩოს ძღვენი ფესტივალს. ისეთი ღვინოა, იმ სიცივეში მზე და ჟრუანტელი შემოაქვს. ბედნიერებამდე თითქოს აღარაფერი მაკლია, მაგრამ  როგორც ეგზიუპერი იტყოდა, სრულყოფილება ის კი არ არის, რასაც არაფერი მიემატება, არამედ ის, რასაც არაფერი მოაკლდება. ჰოდა, ჩემს ბედნიერებას თურმე სამოსი აკლდა! გვთავაზობენ, ვისაც სურვილი გვაქვს, ჩავიცვათ კორეული ნაციონალური სამოსი. ყველა ქვეყანას და ერს ხომ თავისებურად ლამაზი სამოსი აქვს, ასეა კორეაც – ვიცვამ და შიგნიდან ვნათდები.

სამნი გამოვეწყვეთ – ფრანგი პოეტი ბრუნო დუსე, ჯიბუტელი პოეტი და ეთნოფსიქიატრი ჩეჰემ ვათა და მე. ბევრი ფოტო გადაგვიღეს ერთად. რაღაც ძალიან კარგია მართლა ამ ფოტოებში – სამი სხვადასხვა ქვეყნის, ფერისა და ჯურის შვილი მეოთხე ქვეყნის ნაციონალურ სამოსში.

მგონია, რომ დედამიწა ასეთ კადრებს იმახსოვრებს და ახალი მთები ებურცება სიხარულისგან, ახალი მდინარეები უჩნდება, ახალ ქალაქებსაც კი ჩაიფიქრებს, იქნებ ქვეყნებს, ადამიანებს…

„ინტერვიუზე მისული ჟურნალისტის კითხვაზე ოთარმა ვრცელი პასუხი წამოიწყო. შუა პასუხზე ტელეფონმა დარეკა. ოთარმა ტელეფონით ისაუბრა და როცა ჟურნალისტს მიუბრუნდა, შეკითხვა აღარ ახსოვდა. ჟურნალისტმა კითხვა გაუმეორა, მაგრამ ოთარმა რადიკალურად საწინააღმდეგო პასუხი გასცა.

– თავიდან სხვანაირად მპასუხობდით, – ანერვიულდა ჟურნალისტი.

– ოჰ… იმის მერე იმდენი დრო გავიდა… – დაამშვიდა ოთარმა“.

ეს ჩანაწერი იმ წიგნიდანაა, დიდი რეჟისორისა და დიდი მასწავლებლის, ოთარ იოსელიანის შესახებ რომ დაწერა მარინა ქარცივაძემ, მსახიობმა და მოსწავლეთა შორის ყველაზე ერთგულმა. კითხვამ იმდენად გამიტაცა, გასული საუკუნის მშფოთვარე წლებიდან დასაბრუნებლად საკუთარი თავისთვის ერთგვარი ძალდატანებაც კი დამჭირდა. ისევ იქ ყოფნა მინდოდა – გადასაღებ მოედნებზე, კინოსტუდიის პავილიონებში, ოთარისა და მარინას სახლებში, მათი მეგობრებისა და ახლობლების გვერდით.

წიგნს „Modus vivendi“ ჰქვია. მისი წაკითხვის სურვილი მოსვენებას არ მაძლევდა, ბედნიერი შემთხვევის წყალობით, მარინა ქარცივაძის გაცნობისა და მასთან საუბრის შემდეგ კი სულაც გამიორმაგდა. გული მიგრძნობდა, რომ სწორედ საჩემო საკითხავი უნდა ყოფილიყო. „ეძღვნება შავ-თეთრი კინოს მოყვარულებს“, – გადაშლისთანავე შევნიშნე. სიხარულიც ამას ერქვა – ისე გამოვიდა, რომ სხვა მკითხველებთან ერთად, წიგნი მეც მეძღვნებოდა.

არა, ასეთ ოთარ იოსელიანს არ ვიცნობდი. რა თქმა უნდა, როგორც ავტორი ამბობს, მთავარი ფილმებია და ყველაზე მნიშვნელოვანსაც მაშინ ვხვდებით, როცა მათ ვუყურებთ, მაგრამ ამ წიგნში აღწერილ ამბებსაც თავისი წონა აქვს – თავისი სიმართლე და მომნუსხველობა. დიდი რეჟისორის გვერდით მუშაობა, ადამიანებისა თუ მოვლენებისთვის მისი თვალით შეხედვის ყოველი მცდელობა, ხუმრობისა თუ ყოველდღიური ურთიერთობის მისეულ ფორმებზე დაკვირვება – რაღაც ისეთს გასწავლის, რასაც სხვაგან ვერ ისწავლიდი. დიდი გამართლებაა ეს გაკვეთილები, ამდენი წლის მანძილზე – ამდენი გაკვეთილი.

„გიორგობისთვე“, „იყო შაშვი მგალობელი“, „პასტორალი“… როგორ ემზადებოდნენ გადაღებისთვის, როგორ იღებდნენ, რა გზებს მიმართავდნენ საბჭოთა ცენზურისთვის თვალის ასახვევად, უსამართლო ბრალდებების გასაქარწყლებლად, დაწყებული საქმის ბოლომდე მისაყვანად. წიგნს იმ შემზარავი წერილების ნაწილიც ერთვის, „აღშფოთებული საბჭოთა მოქალაქეები“ რომ წერდნენ: ხან ფილმის გადაკეთებას მოითხოვდნენ, ხან აკრძალვას, ხან განადგურებასაც კი.

ძნელია, გაუძლო. ძნელია, ხელი არ ჩაიქნიო და ახალ ჩანაფიქრს იმთავითვე ეჭვით არ შეხედო. ალბათ ოთარ იოსელიანსაც გაუჩნდებოდა დროდადრო მტანჯველი ეჭვი, თუმცა ყოველ ჯერზე, როცა კი წიგნის ფურცლებზე წარმოგვიდგება, საკუთარ თავსა და საკუთარ სიმართლეში ბოლომდე დაჯერებულია, იცის, რას აკეთებს და რატომ. მასა და საბჭოთა სინამდვილეს შორის თითქოს უხილავი სივრცეა, რომელსაც საჭირო დროს იმ ურჩხულების გაჩენა შეუძლია, შემოქმედის თავისუფლებას რომ გააფთრებით დაიცავენ, ნებისმიერ საფრთხეს გასწვდებიან, გააქრობენ.

წიგნის ავტორი არც თავშესაქცევ ამბებს იშურებს მკითხველების გასახალისებლად. ამის დამსახურებაცაა, მისი ნაწერი ასე მსუბუქად, ძალდაუტანებლად რომ იკითხება. არც იმას მალავს, რომ თავის დროზე კინოში გადაღება სულაც არ უნდოდა, ახალგაზრდულ უპასუხისმგებლობაზეც გვესაუბრება, იმაზეც, „გიორგობისთვის“ გადაღებისას უდროო დროს ატეხილ სიცილს რეჟისორი წყობიდან რომ გამოუყვანია და, არც მეტი, არც ნაკლები, ყველაზე სქელი ენციკლოპედია უსვრია ქალიშვილისთვის: როგორც ჰალეის კომეტამ დედამიწას, ისე ჩამიქროლა საფეთქელთან ამ ენციკლოპედიამო.

საბოლოოდ, სწორედ ასეთი გამოდის წიგნი, რომელსაც სიყვარული გაწერინებს. სიყვარული და პატივისცემა იმ ადამიანის მიმართ, რომელმაც ამდენი რამ განსაზღვრა შენს ცხოვრებაში.  „მე უნდა აღვზარდო შენი მხატვრული გემოვნება“, – უთქვამს ერთხელ ოთარ იოსელიანს მარინა ქარცივაძისთვის, როდესაც ის, მოსკოვის კინოფესტივალიდან ახლად ჩამოსული, რომელიღაც ფილმზე აღფრთოვანებით საუბრობდა. ცხადია, ამ განცხადებაში ხუმრობის წილიცაა, მაგრამ ერთი რამ ცხადია: მან აქაც წარმატებას მიაღწია – დამაჯერებელ წარმატებას.

Modus vivendi – ცხოვრების წესი გამოარჩევს ასეთ ადამიანებს, ვის გვერდით ყოფნასაც, რა თქმა უნდა, თავისებური სირთულეც ახლავს. „წინააღმდეგობრივი, მრავალწახნაგოვანი, ჩვეულებრივიც, არაჩვეულებრივიც, – ასე გვიხასიათებს ავტორი წიგნის მთავარ გმირს და იქვე ამატებს: – გამოკვეთილად ინდივიდუალური სტილი აქვს. აქ მხოლოდ შემოქმედებით სტილს არ ვგულისხმობ: ცხოვრების, ჩაცმის, ქცევის, მოფერების, გაბრაზების…“ ასეთ რეჟისორთან ურთიერთობა მსახიობისთვის დიდი ბედნიერებაა. დროთა განმავლობაში მისი მეგობრები შენი მეგობრებიც ხდებიან, ის ახლად გაცნობილი კი, ერთ საღამოს ჩიბუხების კოლექცია რომ დაგათვალიერებინა და თითოეულის გასინჯვის საშუალება მოგცა, არც მეტი, არც ნაკლები, მერაბ მამარდაშვილია. როგორ უნდა მიიღო ბედის ასეთი საჩუქარი? სიხარულით, დანარჩენი სამყაროს წინაშე ერთგვარი ვალდებულების გაცნობიერებით, როგორც იღებს კიდეც მარინა ქარცივაძე, შესანიშნავი მთხრობელი, შესაშურად კარგი მეხსიერებისა და მახვილი თვალის მქონე.

ვინ არიან ბილინგვი ბავშვები, რა თავისებურებებით ხასიათდებიან ისინი და რა უნდა გავითვალისწინოთ მათი აღზრდისას. ვფიქრობ, ეს ის საკითხებია, რომლებიც ბევრ მშობელს და პედაგოგს დააინტერესებს.

ბილინგვიზმი ორენოვნებას, ორი ენის ერთნაირად ფლობას და ურთიერთობისას მათი ერთნაირად, თანაბარი ხარისხით გამოყენების უნარს აღნიშნავს. ადამიანებს, რომლებიც ორ ენას ფლობენ, ბილინგვებს უწოდებენ, ორზე მეტს – პოლილინგვებს, ექვსზე მეტს – პოლიგლოტებს. სპეციალისტების აზრით, ბილინგვები უფრო მეტია მსოფლიოში, ვიდრე მონოლინგვები, ამდენად, ორენოვნება თანამედროვე სამყაროში ნორმადაც კი შეიძლება ჩაითვალოს. ზოგიერთი მეცნიერი ორენოვანის კატეგორიაში იმათაც მოიაზრებს, ვინც სრულყოფილად კი არ ფლობს მეორე ენას, არამედ უბრალოდ ესმის ის. ზოგი კი თვლის, რომ ბილინგვი ეს ის ადამიანია, რომელიც არა მხოლოდ ფლობს უცხო ენას, არამედ იცის უცხო ენის კულტურა, გრძნობს მის გრამატიკულ სტრუქტურებს, იდიომებს, ესმის ხუმრობა ამ ენაზე და ა.შ. ნებისმიერ შემთხვევაში, ბილინგვს ორ ენასთან აქვს შეხება და სიტუაციიდან გამომდინარე, ორ ენაზე უწევს ურთიერთობა გარშემომყოფებთან. განასხვავებენ ბუნებრივ და ხელოვნურ ბილინგვიზმს. როდესაც დედა და მამა ერთი ენის მატარებლები არიან, აქვთ ერთი საერთო მშობლიური ენა, მაგრამ სურთ, რომ მათი ბავშვი ორენოვანი იყოს, მშობლიურის გარდა, უცხო ენასაც კარგად ფლობდეს და ამასთან, საკუთარი სურვილის რეალიზებისთვის ყველაფერს აკეთებენ (ქირაობენ ამ ენაზე მოლაპარაკე ძიძას, მასწავლებელს, ბავშვის თანდასწრებით თვითონაც ამ ენაზე იწყებენ ერთმანეთთან ურთიერთობას), ჩვენ საქმე გვაქვს ხელოვნურ ბილინგვიზმთან. ხელოვნური ბილინგვიზმის დროს ყველაზე მნიშვნელოვანია შევუქმნათ პატარას ოპტიმალური პირობები ორენოვნებისათვის.

არცთუ იშვიათია შემთხვევები, როდესაც ბავშვი იზრდება ორენოვან ოჯახში, ერთი მშობელი ლაპარაკობს ერთ ენაზე, მეორე – მეორეზე გამომდინარე იქიდან, რომ ისინი განსხვავებული ეროვნების წარმომადგენლები არიან და მათთვის მშობლიური ენა სხვადასხვაა. ასეთ დროს ბავშვი იზრდება არა მონოლინგვისტურ გარემოში. მას უკვე  დაბადებიდან ესმის უფროსების საუბარი ორ ენაზე, გარემოცულია ერთზე მეტი ენით,  იმყოფება ბუნებრივი ბილინგვიზმის პირობებში. ბუნებრივი ბილინგვიზმი ეს არის დედისა და მამის ენების ცოდნა შერეულ ოჯახებში.

როგორ აღვზარდოთ ბავშვი სწორად ორენოვან გარემოში? შესაძლებელია თუ არა „ვასწავლოთ“ ბავშვს ორი ენა დაბადებიდან, თუ უკეთესია  მოვიცადოთ და მოგვიანებით შევასწავლოთ მეორე მშობლიური ენა. მკვლევრები ერთმნიშვნელოვნად აღნიშნავენ, რომ ბევრად უკეთესია, როდესაც ბავშვი ორივე მშობლის ენას საკმაოდ ადრეული ასაკიდან ეუფლება. თუმცა, უნდა ითქვას ისიც, რომ ბევრი მშობელი, იმის შიშით, რომ

ბავშვს არ აერიოს ორი ენა ერთმანეთში, არ მოხდეს ენების აღრევა და ამან არ გამოიწვიოს პატარას გვიან ამეტყველება და შეფერხება ინტელექტუალურ განვითარებაში, ბავშვს განვითარებისთვის მონოლინგვისტურ გარემოს უქმნის და აიძულებს  ოჯახის ყველა წევრს, რომ პატარას მხოლოდ ერთ ენაზე და ამასთან დედის ენაზე ელაპარაკონ, ვინაიდან მასთან ყველაზე დიდ დროს მაინც დედა  ატარებს  და, როგორც წესი, ბავშვები დედის ენაზე იწყებენ ამეტყველებას. ნამდვილად არსებობს თუ არა რაიმე საფრთხე ბავშვი გავითარებისთვის, თუ ის ორენოვან გარემოში იზრდება? როგორც აღმოჩნდა, აღნიშნული კატეგორიის მშობლების შიში უსაფუძვლო იქნება, თუ დავიცავთ ბილინგვი ბავშვის აღზრდის ძირითად პრინციპებს:

• უპირველეს ყოვლისა ბილიბგვი ბავშვი არ უნდა განვიხილოთ, როგორც ორი მონოლინგვის გაერთიანება ერთ ბავშვში. გონივრული და გამართლებული არ იქნება ბილინგვის მეტყველება შევადაროთ იმ ბავშვების მეტყველებას, რომლებიც მოცემული ორი ენიდან თითოეულს ითვისებენ, როგორც ერთადერთ მშობლიურს, რადგანაც  ასეთი შედარების შედეგად ხშირად კეთდება დასკვნები ადრეული ბილინგვიზმის ზიანზე, რაც რეალობას არ შეესაბამება. ორენოვნება ბუნებრივი და ფართოდ გავრცელებული მოვლენაა თანამედროვე მრავალენოვან სამყაროში, სადაც ორი ან მეტი ენის ფლობა ნორმა ხდება, მათ შორის ბავშვებისთვისაც. მშობლების ამოცანაა, დაეხმარონ ბავშვს ორი ენის დაუფლების პროცესის უმტკივნეულოდ გადალახვაში;
• გავითვალისწინოთ, რომ ბილინგვიზმი არ წარმოადგენს გადახრას ბავშვის მეტყველების განვითარების პროცესში. ძალიან ბევრი პატარა ორენოვან გარემოში იზრდება, რაც ხელს უწყობს მათში ბილინგვიზმის განვითარებას უკვე დაბადებიდან;
• ყველაზე ეფექტიანი სტრატეგია, რომელიც შეიძლება გამოიყენოს მშობელმა ბავშვთან, თუ ის ბილინგვურ გარემოში იზრდება და განსხვავებული ეროვნების მშობლები ჰყავს, არის ის, რომ დედა თავის მშობლიურ ენაზე ელაპარაკოს პატარას და მამა – თავის ენაზე. ერთმანეთთან მათ შეიძლება ილაპარაკონ ნებისმიერ ენაზე, მაგრამ ბავშვთან – მხოლოდ ზემოაღნიშნული ხერხით. ამგვარად ბავშვს უყალიბდება ასოციაცია, მაგ. თუ მამა მასთან მხოლოდ ინგლისურ ენაზე ურთიერთობს, ეს ენა ბავშვისთვის ასოცირებული იქნება მამასთან, ქართული კი – დედასთან. ბავშვთან ამგვარად ურთიერთობის დროს ჩვენ ამ პრინციპს უნდა მივსდიოთ ყველა სიტუაციაში და ყველა ადგილას: სახლში, ქუჩაში, სტუმრად, ტრანსპორტში და ა.შ. თუ ოჯახში ორი ან მეტი ბავშვია, თითოეულ მათგანთან ვიქონიოთ ასეთივე ურთიერთობა – დედა ბავშვთან ქართულ ენაზე საუბრობს, მამა – ინგლისურად. რა ენაზე იურთიერთობებენ ბავშვები ერთმანეთში, ეს მათი ასარჩევი და გადასაწყვეტია. ნუ მოვახდენთ მათზე ზეწოლას, დაე, თვითონ გადაწყვიტონ და იურთიერთობონ იმ ენაზე, რა ენაც უფრო ახლობელია მათთვის. ამ პრინციპით უნდა იმოქმედონ არა მხოლოდ მშობლებმა, არამედ ნათესავებმაც, ნაცნობებმა, ძიძამ, აღმზრდელებმა;
• მშობლების ენის დაუფლება ბავშვის მიერ, ადრეულ ასაკში, ძალიან ბუნებრივად, ჩვეულებრივ საყოფაცხოვრებო პირობებში უნდა ხდებოდეს. ნუ მივცემთ ამ პროცესს სასკოლო სწავლების ხასიათს, ვინაიდან, ასეთ შემთხვევაში ბავშვი, დიდი ალბათობით, პროტესტს გამოხატავს და უარს იტყვის ენის დაუფლებაზე;
• როგორც წესი, ორენოვან ოჯახებში ბავშვები ლაპარაკს მონოლინგვურ ოჯახებში აღზრდილ თანატოლებზე გვიან იწყებენ. მეორე გავრცელებული პრობლემა ენების აღრევაა. 4 წლამდე ასაკის ბავშვები ძალიან ხშირად ურევენ ენებს. ამ შემთხვევაში პრობლემა იმაში მდგომარეობს, რომ პატარებს ჯერ კიდევ საკმარისად არა აქვთ განვითარებული ლექსიკური მარაგი. და სიტყვა, რომელიც მათ არ იციან ერთ ენაზე, უბრალოდ ჩაანაცვლებენ ნაცნობი სიტყვით მეორე ენიდან. ლექსიკური მარაგის ზრდასა და გამდიდრებასთან ერთად ენების ასეთი აღრევის შემთხვევებს უფრო იშვიათად აქვს ადგილი. სხვა შემთხვევებში ბავშვმა შეიძლება აურიოს ენები, როცა ასე მშობლებიც იქცევიან. ყველაფრის მიუხედავად, თანდათან ხდება ენების ერთმანეთისაგან გამოყოფა და რაღაც დროის შემდეგ ბავშვი საკმაოდ თავისუფლად იწყებს ორივე ენაზე ლაპარაკს. როგორც კი პატარა სოციუმში მოხვდება, წამყვანი ენა გარემოს ენა ხდება და სწორედ ის იწყებს უკეთესად და სწრაფად განვითარებას. მეორე ენა რჩება იმ დონეზე, რომელიც მშობლებთან ურთიერთობისათვისაა საჭირო.

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ იმ სირთულეების მიუხედავად, რომლებიც ბილინგვი ბავშვის აღზრდას ახლავს თან, სწორი აღზრდის პირობებში, ბილინგვიზმი აჩქარებს მის გონებრივ განვითარებას და მომავალში მას ბევრად უფრო გაუადვილდება ახალი ენის ათვისება. ბუნებრივი ბილინგვიზმის შემთხვევაში, ბავშვისთვის, დაბადების მომენტიდან (თუ მანამდეც არა) აუცილებელი ხდება დედისა და მამის ენების განსხვავება, რაც დადებითად აისახება მისი ტვინის მუშაობაზე, ხელს უწყობს ახალი ინფორმაციის უკეთესად ათვისებას და, როგორც მეხსიერების, ასევე ლოგიკური აზროვნების განვითარებას.

ქეთევან ოსიაშვილი

15.11.2018.

ასპინძის რაიონის სოფელ ხიზაბავრაში  მასწავლებელი ასმათ ხაზალაშვილი ცხოვრობს. იგი ადგილობრივ სკოლაში  ქართულ ენასა და ლიტერატურას ასწავლის.  სერტიფიცირებული პედაგოგი  მუდმივად ცდილობს განვითარების და სწავლის პროცესი არ შეწყვიტოს.  2017-2018 სასწავლო წელს ასმათ ხაზალაშვილმა  მასწავლებელთა სწავლების პროგრამა   გაიარა ახალციხის თსუ-ის ფილიალში და  უფროსი  მასწავლებლის  სტატუსი მიიღო. ხიზაბავრის  სკოლა მცირეკონტიგენტიანია. სკოლაში 70 მოსწავლემდე სწავლობს  და ყოველ წელს მცირდება მოსწავლეთა რაოდენობა. ინტერვიუში  ხიზაბავრის სკოლის მასწავლებელი იქაურ  ლეგენდებზე, სკოლის დაარსების ისტორიაზე,  საკუთარ პედაგოგიურ გამოცდილებასა  და პრაქტიკაზე გვიყვება.

–  თქვენი სოფლის სახელს მრავალი ლეგენდა და გადმოცემა უკავშირდება. ცოტა რამ მოგვიყევით ხიზაბავრის წარსულზე…

ხიზაბავრა ერთ-ერთი უძველესი და მდიდარი წარსულის მქონე სოფელია. არქეოლოგიური მასალებზე დაყრდნობით დასახლება ივარაუდება გვიანი ბრინჯაოს -ადრე რკინის ხანიდან. ე.ი ძვ.წ.აღ-ის პირველი ათასწლეულით. სოფლის სახელწოდება ორი სოფლის სახელის შეერთებითაა მიღებული. ამასთან დაკავშირებით არსებობს ასეთი ლეგენდა: ორი სოფელი ყოფილა-  ხიზა და ბავრა. მათ გაუვალი ტყე ჰყოფდა. უგზოობის გამო მათ მცხოვრებთ არ სცოდნიათ  ერთმანეთის არსებობა. ზამთარში ,,ბავრელ” კაცს თოვლზე  ადამიანის ნაფეხური შეუნიშნავს, ნაკვალევს გაჰყოლია და ხიზაში მისულა, სადაც მისთვის კარგი მასპინძლობა გაუწევიათ. შემდეგ,  ხიზელებიც სტუმრებიათ ბავრელებს, მოსწონებიათ ბავრა და თვითონაც გადმოსულან საცხოვრებლად. ურთიერთპატივისცემის ნიშნად სახელები – ხიზა და ბავრა, შეაერთეს და მიიღეს ხიზაბავრა. ხიზაბავრას ტერიტორია – დარნებით, მიწისქვეშა სამალავებით არის დაქსელილი. ეს მიწისქვეშა სამალავები ეხმარებოდა მოსახლეობას თავდაცვაში მტრის შემოსევის დროს. სულხან საბას განმარტებით დარანი არის ,,სახლი  მიწის ქვეშ ნაგები, გინა მიწა და კლდე შეთხრილი უჩინრად”. დარნებს თავის დროზე მეტად მნიშვნელოვანი, სამხედრო-სტრატეგიული დანიშნულება ჰქონდა.  ხიზაბავრის მოსახლეობა მეთევზეობასაც ეწეოდა. თევზჭერის საშუალებას  წარმოადგენდა ნემსკავი, ბადე (სამი ტიპის: სასროლი, გაბმული და ხოლიხე), დატოპვა,  ანუ ხელაობა და ოჩხე.  ოჩხის კეთება და შემდგომ მისი ჩხრეკა შრომატევადი იყო, ამავე დროს დიდ ფიზიკურ გამძლეობასა და საქმის ცოდნას მოითხოვდა.  ასპინძის რაიონში  ოჩხეს მარტო ხიზაბავრაში აკეთებდნენ. ოჩხეს ზაფხულში ამზადებდნენ. მტკვრის ნაპირას ქვებისგან  დიდ ორმოს აშენებდნენ. ორმოს უტოვებდნენ შესასვლელს. შემდეგ ზამთარში მიდიოდნენ მის საჩხრეკად. გაყინულ წყალში ჩადიოდნენ და იწყებდნენ თევზჭერას. დღეს აღარავინ აკეთებს ოჩხეს…   ხიზაბავრაში არის სამკურნალო წყალი, რომელსაც სახსრების ტკივილის დროს იყენებენ.  ეს წყალი ვარანტებში მდებარეობს. ხიზაბავრა ცნობილია აგრეთვე  საფირმო კერძით, დელიკატესით – ლოკოკინით, რომელსაც ზამთრობით მოიპოვებენ.

–  როგორც ცნობილია, ხიზაბავრას  სკოლის  დაარსების ისტორია  ილია ჭავჭავაძეს და  წერა-კითხვის გამავრცელებელთა საზოგადოებას უკავშირდება… როგორი იყო პირველი სკოლა ხიზაბავრაში?

ხიზაბავრაში  სკოლა 1881 წელს გაიხსნა. სკოლის გახსნაში დიდი წვლილი მიუძღვის ადგილობრივ მღვდელს –  ივანე გვარამაძეს. ივანე გვარამაძე 1869 წელს ხიზაბავრაში მოავლინეს მღვდლად. იგი იყო დიდი განმანათლებელი, არქეოლოგი, ისტორიკოსი და ხალხური სიტყვიერების შემკრები.  იცოდა  რამდენიმე უცხო ენა და ეწეოდა ქველმოქმედებას.  სწორედ, მის სახელს უკავშირდება ჩვენს სოფელში  სკოლის დაარსებაც. როგორც ვიცით, მან თხოვნით მიმართა წერა-კითხვის გამავრცელებელთა საზოგადოებას  და მათაც დახმარება აღუთქვეს. ასე გაიხსნა 1881 წელს  ხიზაბავრის ორკლასიანი სასწავლებელი, რომელიც თავდაპირველად საეკლესიო სასწავლებელი იყო. სკოლაში სწავლა სეზონურად მიმდინარეობდა, მხოლოდ ზამთრის თვეებში. შემდეგ ოთხკლასიან სკოლად გადაკეთდა,  1925 წელს კი  შვიდწლედად.  1935 წელს კი სკოლამ საბოლოოდ საშუალო სკოლის სტატუსი მიიღო.

საინტერესო წარსულის  მქონე სკოლაში ასწავლით. რას ფიქრობთ მასწავლებლის  მისიაზე? რამ გადაგაწყვეტინათ მასწავლებლობა?

 პედაგოგობა მეტად რთული და საპასუხისმგებლო პროფესიაა და ამას მთელი არსებით ვაცნობიერებ.  თითოეულ ბავშვთან ძალიან დიდი სიფრთხილე და ყურადღებაა საჭირო, თუ რაღაც ისე არ გამოგივიდა, დაკარგავ მათ სიყვარულსა და ნდობას…  მე ძალიან მიყვარს და მომწონს  ბავშვებთან ურთიერთობა და  სწორედ ამ  სიყვარულმა გადამაწყვეტინა მასწავლებლობა.

– რა უნდა გააკეთოს მასწავლებელმა იმისთვის, რომ მოსწავლის  ნდობა არ დაკარგოს და მისი იმედები გაამართლოს?

 პირველ რიგში მასწავლებელი უნდა იყოს შემოქმედი. ქართული ენისა და ლიტერატურის შესწავლა, რთული და საინტერესო  პროცესია, რაც ძალიან დიდ ძალისხმევასა და შრომას მოითხოვს როგორც მასწავლებლისგან, ისე მოსწავლისგან. ეს პროცესი, რომ მომაბეზრებელი არ გახდეს მოსწავლისთვის, მასწავლებელი ყველანაირად უნდა ეცადოს, იყოს შემოქმედებითი და კარგად დაგეგმილი და გააზრებული სამოქმედო გეგმით ასწავლოს. ქართულში თემატიკა უსაზღვროა. მრავალფეროვანია მოსწავლეთა დამოკიდებულებები და მათი შეხედულებები, ეს კი მასწავლებელს დამატებით  სტიმულს აძლევს სიახლეებზე საფიქრალად.

• რა გიჩვენათ გამოცდილებამ და მოსწავლეებზე დაკვირვებამ? ხომ არ აფრთხობთ  მათ რთული  ლიტერატურული ტექტსტების  შესწავლა? როგორ პოულობთ ამ პრობლემის დაძლევის გზებს?

მე მე-7, მე-8 , მე-9 და მე-11 კლასებს ვასწავლი. ძველი ქართული ლიტერატურის შესწავლას  როდესაც ვიწყებთ, მოსწავლეები თითქოს ერთგვარ შიშს გრძნობენ. მეტად რთული ეჩვენებათ ძველი, ხმარებიდან გასული სიტყვები. ცოტათი თითქოს აფერხებთ ტექსტი, მაგრამ როგორც კი სიღრმისეულად დავუკვირდებით ამ ტექსტებს, დროს დავხარჯავთ მათზე საკვლევად, მათაც დაუძლევლად აღარ ეჩვენებათ ეს პროცესი.  აქ ცალკე საყურადღებოა მასწავლებლის უწყვეტი განათლების პროცესი და იმ სიახლეებზე მიდევნება, რაც საგანმანათლებლო სფეროში მიმდინარეობს. ამასთან, დაკავშირებით მახსენდება 2015 წელს გავლილი ტრენინგი  ,,გრძელვადიანი სასწავლო კურსი ქართულ ენასა და ლიტერატურაში”. ამ ტრენინგმა კარგი გამოცდილება მომცა და მოსწავლეებთან  მუშაობა გამიადვილა. თან, ჩვენთან გადატვირთული კლასები არ არის. კლასში მინიმუმ სამი ბავშვია, მაქსიმუმ რვა. ასეთ დროს უფრო მარტივია მასწავლებელმა თითოეულთან მიიტანოს ცოდნა, საკუთარი  გამოცდილება და სიახლეები. მინდა ცოტა კიდევ ვისაუბრო იმაზე, თუ  რა მნიშვნელოვანია რეგიონის მასწავლებლებისთვის ტრენინგებსა  და სემინარებში მონაწილეობის მიღება. ახლახან ვიყავი ტრენინგზე, რომელიც ქართული ენისა და ლიტერატურის ეფექტიანი სწავლებისთვის სამუზეუმო მასალების გამოყენებას შეეხებოდა. ეს იყო არაჩვეულებრივი ტრენინგი და საუკეთესო გამოცდილებისა და ინფორმაციის მიღების საშუალება.  ამ ახალ სასწავლო წელს ვაპირებ ასეთი ინტეგრირებული გაკვეთილის დაგეგმვას.

როგორ უმკლავდებით ერთდროულად სოფლის  ცხოვრებასთან ერთად პროფესიულ გამოწვევებს? რეგიონში მცხოვრებ მასწავლებლებს, ალბათ კიდევ უფრო მეტი შრომა უწევთ პროფესიული განვითარებისთვის…

მართალია!  ცხოვრება ხიზაბავრაში და ჩვენს სოფლებში ადვილი არ არის.  აქ ყოფნა  დიდ ფიზიკურ შრომას მოითხოვს, მაგრამ ეს ხელს არ მიშლის  ჩემს პროფესიულ განვითარებაზე ვიზრუნო.  ფიზიკურ შრომას,  გონებრივ შრომასაც ვუთავსებ. ვცდილობ, არ გამოვაკლდე ტრენინგებს, სხვადასხვა საინტერესო შეხვედრებს და ცოდნა  მუდმივად გავიმდიდრო და გავიმყარო. მასწავლებლის პროფესიულ განვითარებაში დიდი მნიშვნელობა აქვს ურთიერთთანამშრომლობას, რაშიც ძალიან მეხმარება ინტერნეტი და თავისუფალი სივრცე.  სხვადასხვა რაიონში მცხოვრები მასწავლებლები ინტერნეტით ვუკავშირდებით ერთმანეთს და  პროფესიულ სიახლეებს ვუზიარებთ. ვფიქრობ, მასწავლებლისთვის აუცილებელია მუდმივი განვითარება და ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ამ რეჟიმში ყოფნა. გარდა ამისა, ვფიქრობ რეგიონში მცხოვრებ მასწავლებლებს უფრო მეტი ყურადღება სჭირდებათ, ჩვენ ხომ ორმაგად დატვირთული ვართ ყოველდღიურ ცხოვრებაში. ასევე ძალიან გვაწუხებს მოსწავლეთა სიმცირე. მოსწავლეთა კონტიგენტი ყოველწლიურად მცირდება, ახალგაზრდობა თავს არიდებს სოფელს, არც გაემტყუნებათ, უმუშევრობა ძალიან დიდი პრობლემაა ჩვენი სოფლებისთვის. ასეთ დროს უფრო მიმძაფრდება განცდა, რომ რაც შეიძლება მეტად დავიხარჯო, მეტი გავიგო, უფრო მეტად განვვითარდე, მეც ყოველდღიურად ვისწავლო და ჩემი ცოდნა გადავცე ბავშვებს, რომელთაც ეს ყველაფერი ძალიან სჭირდებათ.

„როცა ლოს ანჯელესის აჯანყებას ტელევიზორით ვუყურებდი, იურისტობას ვაპირებდი, მაგრამ მერე ვთქვი: ღმერთო, როცა პატარა ბავშვის სასამართლოზე დაცვა მიწევს, ეს ხომ უკვე წაგებული ომია. ჰოდა, გადავწყვიტე მასწავლებელი გავმხდარიყავი, რადგან მთავარი ბრძოლა აქ, საკლასო ოთახებშია“.
კ/ფ “თავისუფლების მწერლები“

თანამედროვე სამყარო სავსეა არასასურველ შედეგებთან ბრძოლის სტრატეგიებით, ყველაფერს მხოლოდ მას შემდეგ ვაცნობიერებთ, „როცა ურემი გადაბრუნდება“, არადა, შეუძლია ადამიანს დაფიქრდეს იმაზე, როგორ არ უნდა მოხდეს ის, რაც ხდება და არ მოსწონს. შედეგთან ბრძოლა ნამდვილად წაგებული ომია, რადგან ჩვენ ხელიდან გავუშვით უკვე ის შესაძლებლობა, რომელიც ამ შედეგს არ მოიტანდა.

ასე რომ, გადავინაცვლოთ კლასებსა და აუდიტორიებში.

ყველაფერი იწყება ბაღიდან, სკოლიდან, უნივერსიტეტიდან… ზოგადად, განათლებიდან. ასე თვლის ერინ გრიუველი, ინგლისური ენის მასწავლებელი კალიფორნიის ქალაქ ლონგ-ბიჩის საშუალო სკოლაში (ფილმიდან „თავისუფლების მწერლები“). ის არ ნებდება უიმედო რეალობას, სკოლის ადმინისტრაციას, რომელიც დროსა და რესურსს არ ხარჯავს ძნელადაღასაზრდელ და კრიმინალისაკენ მიდრეკილ მოზარდებზე, ასეთ ბავშვებს ბიბლიოთეკიდან წიგნებსაც კი არ ატანენ წასაკითხად.

მაგრამ ერინის გამოჩენა სკოლაში ცვლილებებს იწვევს. მისთვის არავის აუხსნია, როგორ უნდა შეერჩია მეთოდი, როგორ ესწავლებინა ბავშვებისთვის, უფრო პირიქით, აფრთხილებდნენ, რომ აზრი არ ჰქონდა ასეთ ბავშვებთან მუშაობას.

რა გახდა წარმატებისთვის საკმარისი? მასწავლებლის მტკიცე გადაწყვეტილება, რომ ცოდნის გზით, ლიტერატურის დახმარებით ბავშვებზე მოეხდინა ზეგავლენა, ესწავლებინა მათთვის ტოლერანტობა, რათა ისინი გამხდარიყვნენ შემწყნარებლები სხვადასხვა კლანის, რასის მიმართ. ეს თავიდან უტოპიური ჩანდა, მაგრამ ნელ-ნელა ერინი შეძლებს მათ დაინტერესებას, მოსწავლეებს გაუღვივებს ერთმანეთის მიმართ სიყვარულს და ყველაზე მთავარი: ის შეეცდება, დავალებები ისე შეარჩიოს, რომ ბავშვებმა თვითგამოხატვა მოახერხონ, რადგან მასწავლებელი გრძნობს, რომ ისინი დიდ ტკივილს, დარდს, უსამართლობას, შიშს ატარებენ პატარა გულებით… ეს კი აგრესიულს ხდის მათ. ამიტომ ერინი მათთვის ყიდულობს წიგნებს, ჟურნალებს… ურიგებს  და ეუბნება:  „ყველას გვაქვს რაღაც ამბავი მოსაყოლი და ეს მნიშვნელოვანია… აუცილებლად უნდა გავუმხილოთ საკუთარ თავს მაინც, ამიტომ ყოველდღე  დაწერთ რაღაცას ამ ჟურნალში. შეგიძლიათ დაწეროთ, რაც გნებავთ, თქვენი წარსულის, აწმყოსა და მომავლის შესახებ… თუ გინდათ, დღიურის სახით, თუ გინდათ, ლექსებისა და სიმღერის სახით…“.   მასწავლებელი ამას აკეთებს რბილად, ძალდაუტანებლად… იმასაც კი ეუბნება, რომ თუ მათი სურვილი არ იქნება, არც წაიკითხავს… ასე მოიპოვებს ერინი მოსწავლეების ნდობასა და სიყვარულს. ისინი იწყებენ  წერას და ჰყვებიან თავის ამბებს – საშინელ ამბებს – სისხლით, სისასტიკით, მკვლელობებით, ციხით, შიშით სავსე ცხოვრებას და ჟურნალებს აწყობენ იმ თაროზე, რომლიდანაც მასწავლებელს შეეძლო, აეღო და წაეკითხა…

ერინი მას შემდეგ, რაც საკუთარ ცხოვრებაზე და ტკივილებზე ალაპარაკებს ბავშვებს, მერე კითხვასაც დააწყებინებს, თავად ყიდულობს და ურიგებს მათ „ანა ფრანკის დღიურს“, „თავისუფლების მწერლების“ ფონდსაც კი შექმნიან და სკოლაში მოიწვევენ ქალს, რომელმაც ანა ფრანკი შეიფარა, რომელიც მოსწავლეებს ეუბნება, რომ ისინი თავად არიან გმირები!

ერინმა მოსწავლეებს ჩაუნერგა უნიკალურობის გრძნობა… ბავშვები, რომლებიც ოჯახებისგან დავიწყებული და სკოლის ადმინისტრაციისგან მიტოვებულები იყვნენ, რწმენით ივსებიან… ერთმანეთსაც სიყვარულით დაუწყეს ყურება, გადალახეს კლანურობა, განსხვავებულობა… უფრო მეტად გაიხსნენ და სწორედ აქედან იწყებს ერინი, რომ დაარწმუნოს მოსწავლეები ცვლილებების შესაძლებლობასა და გარდუვალობაში. სხვა აზრს არც უშვებს: „შინაგანი ხმა, რომელიც გეუბნებათ, ამას ვერ შევძლებო, სამუდამოდ გაჩუმდება და ყველაფერი, რაც ხელს გიშლით ცვლილებაში, სამუდამოდ გაქრება. ის პიროვნება, რომელსაც აქამდე წარმოადგენდით, არსებობას შეწყვეტს. დაიბადება ახალი ადამიანი“.

მასწავლებელი შეძლებს მათგან ახალი ადამიანების დაბადებას! ეს ნამდვილად საზეიმო მომენტია. როცა ამ ფილმს უყურებ, გრძნობ, რამდენი რამე შეუძლია რწმენას და ცოდნას ერთდროულად… მაგრამ რწმენა და ცოდნა მხოლოდ სიყვარულის გარემოცვაში იბადება და იძენს ძალას.

თანამედროვე მასწავლებელი სხვა გამოწვევების წინაშეა, მაგრამ მიზანი იგივეა! შესაძლოა, დღევანდელი სკოლის მოსწავლეს ჩვენს პირობებში კლანურობისა და რასიზმის პრობლემა არ აქვს, მაგრამ განსხვავებული აზრის მიუღებლობას ადამიანი  იმავე სიძულვილამდე მიჰყავს, რომელიც იწვევს დაყოფას, დაპირისპირებას, გახლეჩას, ომს (მენტალურს, ფსიქოლოგიურს…).

მეთოდი, რომელსაც ერინი გაკვეთილებზე სრულიად ბუნებრივად მიმართავს –  თითოეული ადამიანის უნიკალურობაში დარწმუნებაა! ყველას აქვს რაღაც, რითაც სხვისგან გამოირჩევა და ამით უფრო საინტერესო ხდება.

დღეს კიდევ უფრო მძაფრია გახლეჩა და დაპირისპირება განსხვავებული აზრის გამო. როდესაც პოეზიის ლექციაზე ერთ ლექსზე სტუდენტები სრულიად განსხვავებულ აზრს გამოთქვამდნენ, ჯერ ერთმანეთს ეპაექრებოდნენ და მერე მე მიყურებდნენ მოსამართლესავით, რათა განმესაჯა: ვინ იყო მართალი, ვინ გამოთქვამდა სწორად ამა თუ იმ ლექსის აზრს! მე კი ვეუბნებოდი, რომ ყველა გამოთქმული აზრი სწორი იყო და ვუსაბუთებდი, რატომ! ამის შემდეგ ისინი უკვე სწორ პასუხს კი არ ეძებდნენ, არამედ იმაზე ფიქრობდნენ, მართლა რა შეგრძნებები, ემოციები, აზრები უჩნდებოდათ და თავისუფლად იწყებდნენ დისკუსიას, რადგან აუდიტორიაში მათ არავინ ეუბნებოდა, რომ ცდებოდნენ. ან და, როგორ შეიძლება შეცდე, თუკი გულწრფელი ხარ გამოხატვაში? რას ნიშნავს ამ დროს შეცდომა? ჩვენი სკოლა და განათლების სისტემა კი შეცდომა-სისწორეზე ორიენტირებული სისტემაა, დაყოფაზე, დახარისხებაზე, ადამიანების გადანომვრაზე: შენ პირველი ხარ, შენ საუკეთესო ხარ, ის – მეორეა, ვიღაც – მესამე… ვიღაც საერთოდ, მაჩანჩალაა… მასწავლებლები ასე არტყამენ იარლიყებს ბავშვებს და მათაც ზუსტად იციან, ამ იარლიყის შემდეგ რაც არ უნდა გააკეთონ, მასწავლებელს მაინც ვერაფერს „დაანახვებენ“. ცოდნა არ არის წახალისებული, არამედ მასწავლებელი სულ „გამოჭრაზეა“, რა არ იცი… თორემ რაც იცი და როგორც იცი, ეგ არავის აინტერესებს!

ამიტომ თუ მასწავლებლები შეცვლიან დამოკიდებულების რაკურსს, მოსწავლეებიც თავისთავად შეიცვლებიან: არა კონკურენცია, არა შეჯიბრი, არა გადასწრება, არა ჩასაფრება, არა დაძირვა, არამედ თანამშრომლობა, უნიკალურობის განცდა, ერთიანობა, სიყვარული – უნდა გახდეს ცოდნის მიღების საფუძველი!

ასე იქცა საყვარელ და საინტერესო ადგილად ერინის 203-ე კლასი! როდესაც ჩემი სტუდენტები ამბობდნენ, რომ 414-ე აუდიტორია მათი საუკეთესო ადგილია, მე უკვე ვიცი, რომ ისინი იმ  ცვლილებებს გულისხმობენ, რომელიც კონკრეტულ ლოკაციას მეტაფორულად დაუკავშირეს.

ნებისმიერი კლასი შეიძლება იქცეს იმ ადგილად, სადაც ბავშვებს უხარიათ მისვლა… ეს კი თქვენზეა, ძვირფასო მასწავლებლებო! ხშირად უთქვამთ ჩემთვისაც, რომ საიდან ვუყრი თავს ერთად ამდენ შემოქმედ ადამიანს, რაც სულაც არ შეესაბამება სიმართლეს… მე მათ არასდროს ვარჩევ და გარწმუნებთ, რომ თითოეული მათგანი ისედაც უნიკალური და შემოქმედებითია. უბრალოდ, ენდეთ… შეცვალეთ დამოკიდებულება და თქვენი კლასის თუ აუდიტორიის ნომერიც მეტაფორად იქცევა, სადაც მისვლა ყველას გაუხარდება. თითოეულ მოსწავლეს აქვს თავისი ამბავი და ახლა კი ჯერი თქვენზეა: შექმენით მათგან „თავისუფლების მწერლები“. დააწერინეთ ამბები და მერე ჰკითხეთ: რა ასწავლა მათ ამ ამბავმა…?

მოსწავლეთათვის თავისუფლების მინიჭება ხშირად ზედმეტი აყალ-მაყალი გვგონია. თავისუფლების მინიჭება ყოველთვის იძლევა შედეგს – ზრდის მოტივაციას.

ვისაუბროთ გაკვეთილის შესახებ, რომელის დროსაც არ დაგვჭირდება მერხები და კლასში შესაძლებელია თავისუფალი გადაადგილება. რამდენიმე გაკვეთილის განმავლობაში მერხებთან მჯდარი ჩვენი მოსწავლეებისათვის ეს უკვე მომხიბლავია.

მეხუთე კლასში შემოდის ახალი ტერმინები: მარტივი, შედგენილი, ლუწი კენტი, გამყოფი, ჯერადი და ასე შემდეგ. მართალია, მოსწავლეებს ლუწი და კენტი ადრეც გაუგიათ, მაგრამ მაინც კარგი იქნება, თუ ამ პროცესს სახალისოს გავხდით.

დავყოთ კლასი ორ ჯგუფად ლუწებად და კენტებად. ბავშვები სხედან რკალად განლაგებულ სკამებზე. ვხსნით განსხვავებას ლუწ და კენტ რიცხვებს შორის და მოგვყავს მაგალითები. აქვე ვასწავლით ორზე გაყოფის ნიშანს . ყუთში მოთავსებულია ფურცლები მოსწავლის სახელითა და გვარით. ამ მომენტისთვის კლასი დგება ფეხზე და ყუთიდან ვიღებთ ორ სახელსა და გვარს. იმის მიხედვით, ვინ რომელი გუნდიდან არის, თითოეული ასახელებს რომელიმე რიცხვს . მათ მიერ დასახელებული რიცხვები უნდა შეკრიბოს. თუ შედეგი იქნება კენტი, ორივე ბავშვი გადადის ან რჩება კენტის მხარეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში უნდა აღმოჩნდნენ ლუწის მხარეს. რიგებს შორის არის სამოძრაო სივრცე. პროცესი გაგრძელდება მანამ, სანამ ყველა მოსწავლის წყვილი არ ამოვა. იმარჯვებს ის გუნდი, რომელშიც მეტი მოსწავლე აღმოჩნდება.

ამ თამაშის პროცესში ისინი სწავლობენ ორზე გაყოფის ნიშანს და ლუწ-კენტობას.

ამ თამაშის სხვა ვარიანტი: მეხუთე კლასი, მარტივი და შედგენილი რიცხვები.

კლასი იყოფა ორ გუნდად: მარტივებად და შედგენილებად. ვიქონიოთ სამი ყუთი: ერთი ცურცლებით, რომლებზეც წერია მოსწავლეების სახელები და გვარები, მეორეზე – მარტივი რიცხვები და მესამეზე – შედგენილი რიცხვები. ვიღებთ სახელსა და რიცხვს სათანადო ყუთიდან. ამ რიცხვების შეკრების შედეგი, როგორიც იქნება ისეთი ხდება ორივე მოსწავლე პროცესი გრძელდება მანამ, სანამ ყველა მოსწავლე არ დაწყვილდება. გამარჯვებულია ის გუნდი, რომელიც თამაშის დასასრულს მეტი მოსწავლით იქნება წარმოდგენილი.

მეშვიდე კლასი. მთელი რიცხვების გამრავლება.

დავყოთ კლასი ორ ჯგუფად – პლუსებად  და მინუსებად. ბავშვები სხედან რკალად განლაგებულ სკამებზე. ვხსნით უარყოფითი რიცხვების გამრავლებას შეკრების მაგალითების გამოყენებით. აქვე ვეუბნებით, რომ პლუსი შეიძლება განიხილონ, როგორც მეგობარი და მინუსი, როგორც მტერი. ანუ

+ x + = +

– x – = +

– x + = –

+ x – = –

ეს კარგად ნაცნობი ცხრილი ავხსნათ ასე:

ჩემი მეგობრის მეგობარი ჩემი მეგობარია;

ჩემი მტრის მტერი ჩემი მეგობარია;

ჩემი მტრის მეგობარი ჩემი მტერია;

ჩემი მეგობრის მტერი ჩემი მტერია.

ასევე, განვიხილოთ მსჯელობები:

ტყუილია, რომ ტყუილია;

მართალია, რომ მართალია;

ტყუილია, რომ მართალია;

მართალია, რომ ტყუილია.

ამის შემდეგ ვიწყებთ გათამაშებას.

მოსწავლეების სახელი და გვარი მოთავსებული იქნება ყუთში. კლასი დგება ფეხზე და ვიღებთ ორი მათგანის სახელსა და გვარს. იმის მიხედვით, ვინ რომელი გუნდიდან არის თითოეული აკვირდება, პლიუსდება თუ მინუსდება. ორივე გადადის სათანადო გუნდში. აქაც, პროცესი გრძელდება მანამ, სანამ ყველა მოსწავლე არ დაწყვილდება. გამარჯვებულია იმ გუნდის ბავშვები,  რომლებიც თამაშის დასასრულ მეტი მოსწავლით იქნება წარმოდგენილი.

მეშვიდე კლასი: მთელი რიცხვების შეკრება

კლასი იყოფა ორ გუნდად: პლიუსებად და მინუსებად. ავიღოთ სამი ყუთი: ერთი – სახელებით და გვარებით, მეორე – უარყოფითი რიცხვებით და მესამე – დადებითი რიცხვებით. მივიღებთ სახელს და რიცხვს სათანადო ყუთიდან. ამ რიცხვების შეკრების შედეგი, როგორიც იქნება, ისეთი ხდება ორივე მოსწავლე. პროცესი გრძელდება მანამ, სანამ ყველა მოსწავლე არ დაწყვილდება. გამარჯვებულია ის გუნდი, რომელიც თამაშის დასრულების ხანს მეტი მოსწავლით იქნება წარმოდგენილი. თუ ერთმანეთს შეხვდება მოპირდაპირე რიცხვები, მოსწავლე გადადის ნეიტრალურ ზონაში.

ეს მეთოდი ხელს უწყობს მოტივაციის ზრდას და ეფექტურია ფაქტების დასამახსოვრებლადაც. შეგვიძლია მოსწავლეთა სახელისა და გვარების ჩაბრუნება, რათა არ მოხდეს უკვე ამოსული მოსწავლის ყურადღების მოდუნება. ეს მეთოდი გათვლილია ყველა მოსწავლეზე მოსწრების მიუხედავად.

უცნობი ამბავი როდია, ხანდახან ენა აქეთ რომ გვსწავლობს და გვიზეპირებს. გამოთქმებად გვმარცვლავს. დროს, ეპოქას, კონტექსტს. სხვა დროში იგივე წინადადება შეიძლება გაუგებარი ოქსიმორონი ან სულაც საქებარი სიტყვა გამომდგარიყო, მაგრამ რას გავუგებთ ჩვენს უცნაურ, მრავალტანჯულ თავს. აი, ზოგიც დილის ულუფად:

,,ერთი საწყალი, პატიოსანი კაცია’’ – დანანებით ნათქვამი. ჩემი დახმარება არ გჭირდებათ უფრო ღრმა განმარტებისას, ზედაპირულად კი ასეთი ფორმულაა – პატიოსანი = საწყალს, ანუ უფულოს, უუნაროს, უგავლენოს და ყოველგვარ უ–გვანს.

,,მაგას აზრები აწუხებს’’ – ნიშნავს განსხვავებული აზრის გამომთქმელ კაცს ან მოფიქრალს. გამოითქმის ცინიკური ინტონაციით და სიტყვა ,,აწუხებს’’ იოლად მიგანიშნებთ, რომ პრობლემა იმ აზრებიანს აქვს და არა შენ – უაზროს.

,,ტვინიკოსია’’ – განსაკუთრებით საშიში დაავადება, თანდაყოლილის მსგავსი და ცოტა ქრონიკულიც. შეიძლება წარმოიშვას ,,აზრებით შეწუხების’’ შემთხვევაში, თუ არ იმკურნალებთ. სიმპტომები ღიად გამოვლინდება კარგად სწავლისას, საქმის უკეთ გაკეთების დროს ან სწორი რჩევის მიწოდების წუთებში. ეს დაავადება არ გკლავს, ანუ ბოლომდე არ გრიყავს, მაგრამ მაინც თანაგრძნობის შემაწუხებელი ღიმილით გიყურებენ და სჯობს აიცრა – ქუჩაში დადგე, შორს გადააფურთხო, თავი ჩაქინდრო, მზეს ნაკლებად უმზირო და მზესუმზირა ხშირად ჭამო – კაი გრძელი აცრაა, მაგრამ ნაკლებად მტკივნეული.

“ადგილს აფუჭებს” – ამ საშინელი ბრალდებით ერთი-ორჯერ ჩემთვისაც მოუმართავთ. იგულისხმება ადამიანი, რომელიც ხელს უშლის მეორე ადამიანს. ეს მეორე ადამიანი სულ მზად არის რაღაცის მისათვისებლად, მოსაპარად ან ნათესავების დასაწინაურებლად, მაგრამ არ გაუმართლა და ახლა ელის დროს, რომ რაც შეიძლება მალე ჩაანაცვლოს ადგილის გამფუჭებელი და სამშობლო გადაარჩინოს

,,მაგარი უბედური სულია’’ – არავითარი კავშირი სვე-იღბლის არქონასთან ამ ფრაზას არ აქვს. პირიქით –წარმატებული, საქმის მარიფათიანად მქმნელი და მისაბაძი კაცის სინონიმი გახლავთ.

კი, ენამ ის ამოგვძახა, რაც ჩვენი ქცევით ჩავძახეთ, ამიტომაც სხვა რა დაგვრჩენია, უნდა ვუპასუხოთ – მოვიშოროთ აზრები და პატიოსნება, ტვინიც და ვიყოთ ასე უბუდურები. უბედური სულები.

უცნობი ამბავი როდია, ხანდახან ენა აქეთ რომ გვსწავლობს და გვიზეპირებს. გამოთქმებად გვმარცვლავს. დროს, ეპოქას, კონტექსტს. სხვა დროში იგივე წინადადება შეიძლება გაუგებარი ოქსიმორონი ან სულაც საქებარი სიტყვა გამომდგარიყო, მაგრამ რას გავუგებთ ჩვენს უცნაურ, მრავალტანჯულ თავს. აი, ზოგიც დილის ულუფად:

,,ერთი საწყალი, პატიოსანი კაცია’’ – დანანებით ნათქვამი. ჩემი დახმარება არ გჭირდებათ უფრო ღრმა განმარტებისას, ზედაპირულად კი ასეთი ფორმულაა – პატიოსანი = საწყალს, ანუ უფულოს, უუნაროს, უგავლენოს და ყოველგვარ უ–გვანს.

,,მაგას აზრები აწუხებს’’ – ნიშნავს განსხვავებული აზრის გამომთქმელ კაცს ან მოფიქრალს. გამოითქმის ცინიკური ინტონაციით და სიტყვა ,,აწუხებს’’ იოლად მიგანიშნებთ, რომ პრობლემა იმ აზრებიანს აქვს და არა შენ – უაზროს.

,,ტვინიკოსია’’ – განსაკუთრებით საშიში დაავადება, თანდაყოლილის მსგავსი და ცოტა ქრონიკულიც. შეიძლება წარმოიშვას ,,აზრებით შეწუხების’’ შემთხვევაში, თუ არ იმკურნალებთ. სიმპტომები ღიად გამოვლინდება კარგად სწავლისას, საქმის უკეთ გაკეთების დროს ან სწორი რჩევის მიწოდების წუთებში. ეს დაავადება არ გკლავს, ანუ ბოლომდე არ გრიყავს, მაგრამ მაინც თანაგრძნობის შემაწუხებელი ღიმილით გიყურებენ და სჯობს აიცრა – ქუჩაში დადგე, შორს გადააფურთხო, თავი ჩაქინდრო, მზეს ნაკლებად უმზირო და მზესუმზირა ხშირად ჭამო – კაი გრძელი აცრაა, მაგრამ ნაკლებად მტკივნეული.

“ადგილს აფუჭებს” – ამ საშინელი ბრალდებით ერთი-ორჯერ ჩემთვისაც მოუმართავთ. იგულისხმება ადამიანი, რომელიც ხელს უშლის მეორე ადამიანს. ეს მეორე ადამიანი სულ მზად არის რაღაცის მისათვისებლად, მოსაპარად ან ნათესავების დასაწინაურებლად, მაგრამ არ გაუმართლა და ახლა ელის დროს, რომ რაც შეიძლება მალე ჩაანაცვლოს ადგილის გამფუჭებელი და სამშობლო გადაარჩინოს

,,მაგარი უბედური სულია’’ – არავითარი კავშირი სვე-იღბლის არქონასთან ამ ფრაზას არ აქვს. პირიქით –წარმატებული, საქმის მარიფათიანად მქმნელი და მისაბაძი კაცის სინონიმი გახლავთ.

კი, ენამ ის ამოგვძახა, რაც ჩვენი ქცევით ჩავძახეთ, ამიტომაც სხვა რა დაგვრჩენია, უნდა ვუპასუხოთ – მოვიშოროთ აზრები და პატიოსნება, ტვინიც და ვიყოთ ასე უბუდურები. უბედური სულები.