ზუსტი სიტყვის სნაიპერი –

არის კოპირაიტერი! (ც. ბ.)

ვინ არის კოპირაიტერი? სიტყვებით მისი აღწერა არ გამოვა, ამიტომ ჯობს, მეტაფორებს მივმართოთ.

კოპირაიტერი არქიტექტორია. მას შეუძლია, სრულიად სხვადასხვანაირი შენობები (ტექსტები) ააგოს. გააჩნია, რისთვის აგებს და რას აგებს – სავაჭრო ცენტრს, ქორწინების სახლს, ბინას, ტაძარს თუ რამე სხვას. და, რა თქმა უნდა, მხოლოდ ლამაზი და სტილებრივად დახვეწილი შენობის აგება საკმარისი არ არის, არქიტექტორი ყოველთვის ითვალისწინებს კონტექსტს: სად აგებს ამ შენობას? გვერდით როგორი შენობებია? როგორ გამოიყურება მისი ნაშენი სხვების ფონზე? რით იქნება განსხვავებული და როგორ მიიზიდავს ყურადღებას? დიახ, ის უნდა ჩაჯდეს საერთო კონტექსტში და იმავდროულად იყოს განსხვავებულიც.

რერაიტერი კი შეიძლება შევადაროთ ექიმს, რომელიც ტექსტის დიაგნოსტიკის შემდეგ გასცემს შესაბამის რჩევებს, რათა ტექსტი ჯანმრთელი და უნიკალური გავიდეს ბაზარზე.

ყველამ იცის, რა არის რიტორიკა, მაგრამ ცოტას თუ გაუგონია ციფრული სამყაროს აქტუალური პროფესიის – კოპირაიტინგის შესახებ. კოპირაიტინგი თანამედროვე ციფრული სამყაროს რიტორიკაა. გარწმუნებთ, ცოტა ხანში ის დასჭირდება ყველას, ვისაც საქმე აქვს ინტერნეტში ინფორმაციის გავრცელებასთან.

რიტორიკა, კლასიკური განმარტებით, არის ეფექტური ზეპირი მეტყველება. კოპირაიტინგი ეფექტური წერითი მეტყველებაა. წერითი და ზეპირი მეტყველება ჰგვანან კიდეც ერთმანეთს და განსხვავდებიან კიდეც. პირველი განსხვავება ის არის, რომ ერთი გამოითქმის, მეორე კი იწერება. გასათვალისწინებელია აუდიტორიაც. პირველ შემთხვევაში ორატორი მიმართავს განსაზღვრულ აუდიტორიას და ეს იცის. ორატორი ითვალისწინებს კონტექსტს, წინასწარ სწავლობს მსმენელს და ასე აგებს თავის გამოსვლას.

ახლა წარმოიდგინეთ ციფრული სამყარო: გადავსებულ საინფორმაციო გარემოში თქვენმა ნაწერმა უნდა მიაღწიოს იმ მსმენელამდე, რომლისთვისაც ის გამიზნულია. არ აქვს მნიშვნელობა, სარეკლამო ტექსტია ეს თუ უბრალოდ თქვენი მოსაზრება ამა თუ იმ მოვლენის შესახებ. თუ შეძლებთ ორატორის აუდიტორიასა და კოპირაიტერის აუდიტორიას შორის სხვაობის წარმოდგენას, მიხვდებით, რამხელა ამოცანის წინაშე დგას კოპირაიტერი – სარეკლამო ტექსტების მწერალი.

უფრო შორს თუ წავალთ (ან პირიქით, უფრო ახლოს თუ მივალთ პრობლემასთან), აღმოვაჩენთ, რომ თითოეული ჩვენგანი ერთგვარად კოპირაიტერია, რადგან, სხვა თუ არაფერი, ჩვენ გვიწევს სოციალურ ქსელში პოსტვა. მიგაჩნიათ, რომ ეს უმნიშვნელოა? ან იქნებ დღემდე არ გიფიქრიათ იმაზე, რომ ის, რაც სოციალურ ქსელში გამოგარჩევთ, სწორედ თქვენ მიერ დაწერილი სიტყვაა? ციფრულმა სამყარომ და ტექნოლოგიებმა კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნა ძველ ჭეშმარიტებაში: „პირველად იყო სიტყვა“. ენათმეცნიერებაში არსებობს ტერმინი „ენობრივი ადამიანი“ და თუ ეს ტერმინი რომელიმე ეპოქას უნდა ეკუთვნოდეს, ეს სწორედ თანამედროვე ციფრული ეპოქაა. ჩვენ ორი პარალელური არსებობა გვაქვს: ერთი ის, რომელსაც რეალურს ვეძახით და მეორე – ციფრული, ენობრივი არსებობა.

მაშ ასე, ჩვენ ვცხოვრობთ ეპოქაში, რომლისთვისაც ნიშანდობლივია სარეკლამო მეტყველება. ეს არის ახალი უნარი, რომელიც უნდა გამოიმუშაოს ყველამ, ვინც მეტყველებს! რატომ? აბა, წარმოიდგინეთ, რომ ესაუბრებით ადამიანს, რომელსაც თქვენთვის მხოლოდ სამი წუთის დათმობა შეუძლია, თქვენ კი ფიქრობთ, რომ ერთი საათი მაინც გჭირდებათ. გამოდის, რომ კომუნიკაცია ვერ შედგება; აჩქარებულ ეპოქაში მუდმივად გადარბენაზე მყოფი ადამიანისთვის ლაკონიური მეტყველება სტილური მახასიათებელი გახდა. იმის ანალიზს, რატომ იქცევა ადამიანი ასე, აქ არ გამოგვადგება. სამყარო ასეთია და ვერ შევცვლით; ჩვენ ვცდილობთ, მოვერგოთ მას.

მომავალში ციფრული ტექნოლოგიები და ხელოვნური ინტელექტი ბევრ პროფესიას შთანთქავს, მაგრამ კოპირაიტინგი არის და იქნება მომავლის მოთხოვნადი პროფესია.

კოპირაიტინგი – ეს არ არის უბრალოდ ტექსტის შედგენა, ეს არის განსაზღვრული ამოცანების გადაწყვეტა ტექსტის საშუალებით. მხოლოდ შემოქმედებითი წერა საკმარისი არ არის, რადგან კოპირაიტერი ქმნის ტექსტებს ალგორითმების გათვალისწინებით.

კოპირაიტინგი სიტყვებისა და ფრაზების მიზანში სროლაა. მხოლოდ ასე შეიძლება ადამიანთა ყურადღების მიპყრობა, რათა მოუყვეთ მათ თქვენს იდეაზე, საქმიანობაზე, გააცნოთ პროდუქტი (ან სულაც ესაუბროთ სიყვარულზე)… მთავარია, გამოიწვიოთ მოქმედება!

კოპირაიტინგი არ არის რომელიმე ერთი უნარი; ეს არის ცოდნათა ერთობლიობა, რომელსაც გარკვეული ფორმატით გამოხატავ. ამ ცოდნის დაგროვება სკოლიდან უნდა დაიწყოს.

რა ცოდნას აგროვებს მომავალი კოპირაიტერი სკოლაში?

• სწავლობს თავისუფალ და შემოქმედებით წერას;
• ბევრს კითხულობს გემოვნებიან მხატვრულ ლიტერატურას და იმდიდრებს სიტყვათა მარაგს;
• კარგად სწავლობს ლექსიკოლოგიას, ეუფლება სემანტიკურ ბუდეებს; სწავლობს ანდაზებს და ფრაზეოლოგიზმებს;
• თამაშობს სიტყვებით;
• უყურებს ფილმებს და საუბრობს მათ შესახებ;
• შეუძლია ვრცელი ტექსტის ლაკონიურად გადმოცემა, განზოგადება;
• იცის, როგორ შექმნას მეტაფორა და მიანიჭოს ტექსტს ემოციური ღირებულება;
• აქვს იუმორის ნიჭი, რომელიც შეიძლება გამოიმუშაოს კლასიკური ტექსტების დეკონსტრუქციით;
• იცნობს სამყაროს, რომელშიც ცხოვრობს; იცნობს განსხვავებულ კულტურებს.

მასწავლებლებს, ბევრი გვაქვს  სამუშაო, რომ ციფრული, გლობალური სამყაროს ადამიანის ცნობიერება ჩამოაყალიბოთ, რათა ადამიანმა დაკარგულად არ იგრძნოს თავი იმ პარალელურ სამყაროში, რომელიც, გვინდა-არ გვინდა, უფრო და უფრო მტკიცედ იკიდებს ფეხს. ჩვენს ყოველდღიურ რუტინაში გარღვევას სწორედ ციფრული რეალობა შემოიტანს – გახსნილი ყველასა და ყველაფრის მიმართ. და იმისთვის, რომ ამ სამყაროშიც არ დაიკარგოთ, ბევრი ფილტრი სჭირდება ცნობიერებას… ცნობიერება, ციფრული იქნება თუ სხვა, ყოველთვის ფილტრავს!

კოპირაიტინგი წესების სწავლით არ იწყება; ის იწყება ფიქრით და აზროვნების ფორმატით შეცვლით.

სტივ ჯობსი, როგორც თავად იტყოდა, ყიდიდა არა პროდუქტს, არამედ ემოციებს და შთაბეჭდილებებს ამ პროდუქტზე.

კოპირაიტერის სიტყვა ტყვიას ჰგავს, მთაავრია, ისწავლოთ მიზანში სროლა.

„პროფესორი ნაბოკოვი“ – 1980 წელს ამ სათაურით გამოქვეყნდა ჯონ აპდაიკის ესე The New York Review of Books-ში. ვლადიმირ ნაბოკოვის სალექციო ჩანაწერების ორტომეულს კი – რუსულ თარგმანს, რომლის კითხვაც ცოტა ხნის წინ დავიწყე – წინასიტყვაობად აქვს ეს ტექსტი, ოღონდ სათაურის გარეშე. თუ აქამდე ამ ბიოგრაფიულ ფაქტს არსად გადაწყდომიხართ, შეიტყობთ, რომ ბერლინში ცხოვრების პირველ წლებში დიდი რუსი მწერალი (ჩემთვის ის დიდი რუსი მწერალია) თავს კერძო გაკვეთილებით ირჩენდა. რას აღარ ასწავლიდა: ინგლისურს, ფრანგულს, ლექსების წერას, კრივს, ჩოგბურთს. ამერიკის შეერთებულ შტატებში 1940 წელს გადასახლდა და თხუთმეტი წლის მანძილზე – „ლოლიტას“ გამოქვეყნებამდე – მასწავლებლობა მისი შემოსავლის ერთადერთი წყარო იყო.

აპდაიკი იხსენებს, ნაბოკოვის ბოლო მსმენელთა შორის ჩემი ცოლიც იყო, რომელიც ისეთი მოხიბლული გახლდათ, რომ ერთხელ მაღალი სიცხითაც კი წავიდა მის ლექციაზე, იქიდან კი პირდაპირ საავადმყოფოში აღმოჩნდაო. „ვგრძნობდი, რომ შეეძლო ჩემთვის კითხვა ესწავლებინა. მჯეროდა, რომ რაღაც ისეთს მომცემდა, რაც მთელი სიცოცხლის მანძილზე გამყვებოდა… და ასეც მოხდა“, – უთქვამს მას. თუ რამეს ვინატრებდი, ალბათ იმას, რომ 1958 წლის გაზაფხულსა და შემოდგომაზე ის ლექციები მომესმინა, რომლებსაც ქალი ერთიანად მოენუსხა.

მეტი რა გზაა – ჩანაწერების კითხვას უნდა დავჯერდე.

აპდაიკის ესეს წყალობით, ამ ლექციებზე დასაზეპირებელი ერთ-ერთი მთავარი დოგმა სწრაფადვე აღწევს ჩემამდე: „სტილი და სტრუქტურა – ესაა წიგნის არსი; დიდი იდეები – სისულელეა და მეტი არაფერი“.

„კარგ მკითხველებსა და კარგ მწერლებზე“ – წინასიტყვაობასა და სალექციო ჩანაწერებს შორის ეს პატარა, მრავალმხრივ საგულისხმო ტექსტია მოქცეული. ვინ არის კარგი მკითხველი? – სიმართლე ითქვას, ბევრი ვერ მოხვდებოდა მათ შორის, ვისაც პროფესორი ნაბოკოვი ასეთად მიიჩნევდა. მისი რწმენით, მკითხველი, პირველ რიგში, დეტალებს უნდა ამჩნევდეს და ამით სიამოვნებას უნდა იღებდეს. განზოგადების ვნება იმთავითვე უარყოფილია, როგორც მცდარი და წიგნის არსს დამაშორებელი. ლიტერატურული ნაწარმოებიდან ვერც სარწმუნო ცნობებს მოვიპოვებთ ამა თუ იმ ქვეყნისა და მისი ისტორიის შესახებ: როგორ უნდა ვენდოთ, ვთქვათ, ინგლისის ჯეინ ოსტინისეულ აღწერას, როცა მას ფეხი არ გაუდგამს მშობლიური სახლის სასტუმრო ოთახიდანო? სიმართლე ისაა, რომ დიდი რომანები – დიდი ზღაპრებია, ჩვენი სალექციო კურსის რომანები კი – უდიდესი ზღაპრებიო.

ლიტერატურის წარმოშობის საიდუმლოს ახსნისას ვლადიმირ ნაბოკოვი იმ არაკს იხსენებს, ალბათ, ყველა ბავშვს რომ სმენია. მისი თქმით, ლიტერატურა მაშინ კი არ დაიბადა, როცა ერთი ნეანდერტალელი ბიჭი მინდორზე გამოვარდა ყვირილით: მგელი, მგელიო, მას კი კვალდაკვალ რუხი მგელიც მოჰყვა, არამედ მაშინ, როცა ბიჭი ყვირილით მორბოდა და უკან არც არავინ მოსდევდა: „ნახეთ, ნამდვილ მგელსა და არაკის მგელს შორის რაღაც კრთება – ჩნდება და იმავე წამს ქრება. სწორედ ეს წამიერი გაელვება, ეს გაკრთომაა ლიტერატურა“.

ვნახოთ, რას წერს მწერლებზე: „მწერალი სამი თვალსაზრისით შეიძლება შევაფასოთ: როგორც მთხრობელი, როგორც მასწავლებელი და როგორც ჯადოქარი. სამივე – მთხრობელიც, მასწავლებელიც, ჯადოქარიც – მხოლოდ დიდი მწერალი შეიძლება იყოს, თუმცა კი ის დიდი მხოლოდ იმ შემთხვევაში გახდება, თუ წამყვან პარტიას ჯადოქარი შეასრულებს“.  მთხრობლის მოვალეობა გართობამდეა დაყვანილი – მას უმეტესად  თავშექცევის მარტივი ფორმების მაძიებლები მიმართავენ. ცოტა უფრო დაწინაურებულებს მასწავლებელი სჭირდებათ – რაღაც ახლის შეტყობა, ცნობების მოგროვება სწადიათ. მაგალითად, ზოგიერთი მკითხველი ფრანგულ და რუსულ რომანებს იმიტომ კითხულობს, რომ წარმოდგენა ჰქონდეს მხიარული პარიზისა თუ სევდიანი რუსეთის ცხოვრებაზეო. ცხადია, ამ მკითხველთა მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება დიდი მწერლის მთავარი ამოცანა ვერ გახდება. ის, უპირველეს ყოვლისა, დიდი ჯადოქარია და სწორედ ჯადოქრობის წყალობით იწყება გამაოგნებელი თავბრუსხვევა – როცა მისი საიდუმლოს ჩაწვდომას ვცდილობთ, ვსწავლობთ მის სტილს, სახეებს, რომანებისა თუ ლექსების სტრუქტურას…

ისევ სტილი და სტრუქტურა – წიგნის არსი. დოგმა, რომელიც რევიზიას არ ექვემდებარება.

პროფესორი ნაბოკოვი იმასაც გვასწავლის, რომ წიგნის გმირებთან თავი არ უნდა გავაიგივოთ და საგრძნობი მანძილი მუდმივად უნდა იყოს ჩვენსა და წიგნის სამყაროს, მასში აღწერილ და განვითარებულ ამბებს შორის. ეს – იმისთვის, რომ უკეთ დავინახოთ დეტალები და მათი სიზუსტითა და სინატიფით ტკბობა შევძლოთ, დავაკვირდეთ მწერლის მზერასა და ხელის მოძრაობას, ისე წავიკითხოთ წიგნი, რომ მისი სიდიდე თვალნათლივ დავინახოთ.

ხშირად გვსმენია როგორც მოსწავლეებისგან, ასევე მშობლებისგან – ფიზიკა რთული საგანია და მისი შესწავლა განსაკუთრებულ უნარებს მოითხოვს,  რომ სახელმძღვანელოს ტექსტის აღქმა უჭირთ, რომ ხშირად ვერ ხერხდება გაკვეთილზე სადემონსტრაციო ცდების ჩატარება და მოვლენების ვიზუალიზაცია.  ეს კიდევ უფრო ართულებს საქმეს. მართლაც, ძნელია საბუნებისმეტყველო საგნების და კონკრეტულად ფიზიკის საფუძვლიანად შესწავლა კაბინეტების დღევანდელი მწირი აღჭურვილობის პირობებში. განსაკუთრებით რთულდება საქმე, თუ მოსწავლე გაკვეთილს აცდენს და მასწავლებლის მიერ ახსნილი ახალი მასალის მოსმენის საშუალება არ ეძლევა. დღევანდელი სახელმძღვანელოების უმრავლესობა კი გაკვეთილზე სწავლების აქტიური მეთოდების გამოყენებაზე არის მორგებული და სამწუხაროდ,  მოსწავლისთვის, რომელიც გაკვეთილს აცდენს,  სახელმძღვანელოს ენა სრულიად გაუგებარი რჩება. გარდა ამისა, მასწავლებლის მიერ საინტერესოდ მოწოდებული მასალის და კარგად ჩატარებული გაკვეთილის მიუხედავად, კლასში შეიძლება იმყოფებოდეს მოსწავლეთა მცირე ნაწილი, რომელიც თუნდაც სუბიექტური მიზეზების გამო, ვერ ჩაერთო გაკვეთილში და უკუკავშირი ვერ განახორციელა მასწავლებელთან. სახელმძღვანელო ასეთ პირობებშიც ნაკლებ პროდუქტიული ხდება.

ზემოთ ჩამოთვლილი  შემთხვევების გათვალისწინებით გადავწყვიტეთ შევქმნათ დამატებითი მასალა, რომელიც დაეხმარება მოსწავლეებს, მასწავლებლებს და დაინტერესებულ საზოგადოებას ყოველგვარი ინტერაქტივის გარეშე გაეცნოს ფიზიკის საკითხებს.

თემატიკა დალაგებული იქნება ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით (ეროვნული სასწავლო გეგმა 2018-2024 წ), რომლის თანახმად, ფიზიკა როგორც ცალკე საგანი, შემოდის მე-7 კლასში. ჩვენს მიერ შემოთავაზებული მასალა, უპირველეს ყოვლისა, განკუთვნილია მოსწავლეებისთვის და ტექსტის ენაც  ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტით განსაზღვრულ ასაკობრივ ჯგუფს შეესაბამება.

მე-7 კლასის დასაწყისში გარკვეულო დრო ეთმობა მოსამზადებელ პერიოდს, როცა მოსწავლეები ეცნობიან ფიზიკური სიდიდის ცნებას, მათ გაზომვას და ერთეულთა სისტემებს.

ფიზიკური სიდიდეები და მათი გაზომვა

ჩვენ ხშირად ვახასიათებთ გარშემო მიმდინარე მოვლენებს, ვადარებთ საგნებს, ადამიანებს. მაგალითად: გიგი მაღალია. დღეს ძალიან ცივა. ჩაიდანში ცხელი წყალი ასხია. წითელი ბურთი უფრო მძიმეა, ვიდრე – მწვანე. თუმცა ეს მოვლენების და საგნების მხოლოდ თვისობრივი დახასიათებაა.  მეტი სიზუსტისთვის უნდა გამოვიყენოთ რაოდენობრივი დახასიათება, ანუ მოვლენები შევისწავლოთ და საგნები დავახასიათოთ რაოდენობრივად. აქ კი აუცილებლად დაგვჭირდება ფიზიკური სიდიდე.

ყველაფერი, რაც კი შეიძლება გაიზომოს და რაც შეიძლება მეტი ან ნაკლები იყოს, არის ფიზიკური სიდიდე.  მათემატიკიდან და ყოველდღიური ცხოვრებიდან უკვე ვიცნობთ ისეთ ფიზიკურ სიდიდეებს  როგორებიცაა: ფართობი, მოცულობა, დრო, მასა, ტემპერატურა, სიგრძე.

ფიზიკური სიდიდე იზომება ერთეულებში. მაგალითად, სიგრძის ერთეულებია: მეტრი, კილომეტრი, დეციმეტრი და ა. შ. ამდენად, ფიზიკურ სიდიდეს გააჩნია როგორც  რიცხვითი მნიშვნელობა, ასევე – ერთეული.

რიცხვითი მნიშვნელობა და ერთეული ერთად წარმოადგენს სიდიდის მნიშვნელობას. თუ რიცხვითი მნიშვნელობის გვერდზე არ არის მითითებული ერთეული, მაშინ მხოლოდ რიცხვი ვერაფერს გვეტყვის. მაგალითად, მიწის ნაკვეთის ფართობია 700. ეს მონაცემი ვერაფერს გვეუბნება, რადგან გაუგებარია აქ რა იგულისხმება: 700 ჰა, 700 დმ², თუ 700კმ². ყველაფერი გასაგებია, როცა მონაცემს ასეთი სახე აქვს: მიწის ნაკვეთის ფართობია 700 მ².

ერთსა და იმავე ფიზიკურ სიდიდეს სხვადასხვა ერთეული გააჩნია. მაგალითად, დროის ერთეულებია: წმ, წთ, სთ და ა. შ. მასის ერთეულებია: კილოგრამი (კგ), გრამი (გ), ტონა (ტ), ცენტნერი (ც).

გაზომვებით და გამოთვლებით ადგენენ ფიზიკური სიდიდის რიცხვით მნიშვნელობას.

ფიზიკური მოვლენის შესწავლა ცდების ჩატარებასთან და ექსპერიმენტთან არის დაკავშირებული. ეს კი, თავის მხრივ, სხვადასხვა სიდიდის გაზომვას უკავშირდება. ფიზიკური სიდიდის გაზომვა ნიშნავს, მის შედარებას სხვა იმგვარსავე სიდიდესთან, რომელიც პირობითად ერთეულის ტოლად არის მიღებული. მაგალითად, მონაკვეთის სიგრძის გაზომვისას ვარკვევთ, რამდენჯერ ეტევა მასში ერთი სანტიმეტრი, ანუ ვადარებთ მოცემული მონაკვეთის სიგრძეს ერთ სანტიმეტრს. ექსპერიმენტის ჩატარებისას იყენებენ სხვადასხვა საზომ საშუალებებს – ხელსაწყოებს. მაგალითად, სახაზავს, სასწორს, თერმომეტრს, საათს ან წამზომს.

არსებობს მარტივი და რთული ფიზიკური ხელსაწყოები. მარტივია ისეთი ხელსაწყო, რომელიც მხოლოდ განსაზღვრული ზომის სიდიდეს ასახავს და გათვალისწინებულია მარტივი გაზომვებისთვის. მაგალითად: სახაზავი, რულეტი, მენზურა. ხოლო რთულია ხელსაწყო, რომელსაც არ აქვს მარტივი აგებულება. მაგალითად: თერმომეტრი, საათი.

საზომ ხელსაწყოთა უმრავლესობას გააჩნია სკალა, რაც წარმოადგენს რიცხვებიანი შტრიხების მწკრივს. შტრიხებს შორის არეს დანაყოფი ეწოდება. ყველა ხელსაწყო გარკვეულ ფიზიკურ სიდიდეს ზომავს შესაბამის ერთეულში, რომელიც სკალას აწერია კუთხეში,  ან – ცენტრში.

სურ. 1

სურათ 1-ზე ნაჩვენებ მენზურაში ასხია წყალი. მენზურით შესაძლებელია წყლის მოცულობის განსაზღვრა სმ³-ში. ამისთვის საჭიროა, თავდაპირველად განვსაზღვროთ მენზურის დანაყოფის ფასი. დანაყოფის ფასი წარმოადგენს ხელსაწყოს სკალის უმცირესი დანაყოფის მნიშვნელობას. დანაყოფის ფასის განსაზღვრისთვის საჭიროა, ვიპოვოთ სკალის ორი უახლოესი რიცხვითი მნიშვნელობის სხვაობა და იგი გავყოთ ამ რიცხვებს შორის დანაყოფების რაოდენობაზე. სურათზე გამოსახული მენზურის დანაყოფის ფასი იქნება:  დ.ფ. = (40 – 20) 5 = 4 სმ³. შესაბამისად, სურათზე წარმოდგენილ მენზურაში ასხია 24 სმ³ მოცულობის წყალი. მოცულობა ფიზიკური სიდიდეა და მას ლათინური V ასოთი აღვნიშნავთ. ამიტომ მენზურით გაზომილი წყლის მოცულობა ჩაიწერება ასე: V = 4 სმ³.

გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ ყველა ფიზიკურ ხელსაწყოს გააჩნია გაზომვის ზედა ზღვარი. ჩვენს სურათზე იგი არის 40 სმ³. წარმოდგენილი მენზურა ერთჯერადად მეტ მოცულობას ვერ გაზომავს. ზოგ შემთხვევაში გაზომვის ზედა ზღვრის გაუთვალისწინებლობა შეიძლება ხელსაწყოს დაზიანების მიზეზი აღმოჩნდეს. მაგალითად, თუ თერმომეტრის გაზომვის ზედა ზღვარია 70  და ჩვენ მას მოვათავსებთ მდუღარე  100  – იან წყალში, თერმომეტრი შეიძლება დაზიანდეს.

გაზომვის გაადვილების მიზნით საზომ ერთეულებს ადიდებენ ან ამცირებენ 10 -ჯერ, 100-ჯერ, 1000-ჯერ და ა. შ.  მიიღება ერთეულები შესაბამისი თავსართებით.

კილო = 1000, ამიტომ 1000-ჯერ გადიდებულ მეტრს დავარქვით კილომეტრი, კმ = 1000მ. 1000-ჯერ გადიდებულ გრამს დავარქვით კილოგრამი 1კგ = 1000გ.

გადიდების შემთხვევაში ვიყენებთ შემდეგ თავსართებს:

დეკა (დკ) = 10;          დკმ = 10მ

ჰექტო = 100;            ჰმ = 100მ

     კილო = 1000;          კმ = 1000მ;

         მეგა = 1000 000;          მგმ = 1000 000მ

            გიგა = 1000000000;      გმ = 1000 000 000მ

შემცირების შემთხვევაში ვიყენებთ შემდეგ თავსართებს:

დეცი (დ) = 0,1;           დმ = 0,1მ

სანტი = 0,01;                 სმ = 0,01მ

     მილი = 0,001;              მმ = 0,001მ;

         მიკრო = 0,000 001;          მკმ = 0,000 001მ

            ნანო = 0,000 000 001;         გმ = 0,000 000 001მ

ბრტყელ ფიგურებს ფართობით ახასიათებენ. მათემატიკიდან ცნობილია, რომ მართკუთხედის ფართობის მისაღებად გვერდების სიგრძეს ვამრავლებთ ერთმანეთზე. კვადრატის შემთხვევაში კი ფართობის მისაღებად გვერდის სიგრძის კვადრატში აყვანა გვიწევს. შესაბამისად, ფართობის ერთეულებიც სიგრძის ერთეულების კვადრატული ერთეულებია:  მ², კმ², სმ², მმ² და ა. შ. ეს ნიშნავს, რომ მ² ისეთი კვადრატის ფართობია, რომლის სიგრძე 1 მ-ია. პრაქტიკაში ფართობის გასაზომად ხშირად იყენებენ ჰექტარს (ჰა).

1ჰა = 10 000მ²

ანუ 1ჰა ისეთი კვადრატის ფართობია, რომლის გვერდის სიგრძე 1მ-ია.

მოცულობით სივრცულ ფიგურებს ახასიათებენ და შესაბამისად, მოცულობით ასეთი სხეულების სივრცულ ზომას განსაზღვრავენ. მოცულობის გასაზომად იყენებენ სიგრძის ერთეულის კუბურ ერთეულებს: 1მ³, 1სმ³, 1მმ³ და ა. შ.

1მ³ ისეთი კუბის მოცულობაა, რომლის წიბო 1მ-ია.

სითხის ან აირის მოცულობას ხშირად ლიტრებში ზომავენ.

1ლ = 1დმ³

1ლ = 0,001მ³

ნავთობის მოცულობას ბარელებით ზომავენ

1 ბარელი = 159ლ

სწორი გეომეტრიული ფორმის სხეულების მოცულობა შესაბამისი ფორმულებით გამოითვლება, ხოლო არაწესიერი გეომეტრიული ფორმის სხეულების მოცულობას მენზურის საშუალებით გამოითვლიან.

სურ. 2

მენზურაში სითხის რაღაც მოცულობას ასხამენ და სკალის საშუალებით ზომავენ სითხის მოცულობას (V₁). შემდეგ სითხეში ჩაუშვებენ გასაზომ სხეულს. სითხის დონე აიწევს და სითხის მოცულობა მოიმატებს სწორედ იმდენით, რა მოცულობაც გააჩნია სითხეში ჩაშვებულ სხეულს. შესაბამისად, სითხის მოცულობის ახალი მაჩვენებლის  V₂-ის  და  V₁-ის სხვაობა გვაძლევს სხეულის მოცულობას:

V_სხ = V₂ – V₁

ერთეულთა სისტემები

ფიზიკური სიდიდეების ერთეულთა ერთობლიობას ერთეულთა სისტემა ეწოდება. მოსახერხებელია ყველა ქვეყანაში ერთი და იმავე ერთეულთა სისტემით სარგებლობა. ამიტომ საერთაშორისო შეთანხმებით, საერთაშორისო სისტემად მიღებული იქნა  ერთეულთა საერთაშორისო სისტემა შემოკლებით SI.

SI სისტემაში სიგრძის ერთეულია 1 მეტრი (მ). 1 მეტრი არის მანძილი იმ ორ შტრიხს შორის, რომელიც  მონიშნულია პლატინა – ირიდიუმის შენადნობისგან დამზადებულ  განსაკუთრებული ფორმის ღეროზე. ეს ღერო წარმოადგენს სიგრძის ეტალონს. ეტალონი ზოგადად ნიშნავს ზომის ზუსტ ნიმუშს, რომლითაც მოწმდება ხმარებაში არსებული საზომი ხელსაწყო-იარაღები.

მასის ერთეულია კილოგრამი – 1კგ. 1 კგ არის ეტალონის მასა. მასის ეტალონი წარმოადგენს პლატინა – ირიდიუმის შენადნობისგან დამზადებულ ცილინდრს, რომლის სიმაღლე დაახლოებით 39 მმ-ია.

სიგრძის და მასის ეტალონები ინახება საფრანგეთში, ზომა-წონის საერთაშორისო მუზეუმში.

სიგრძის და მასის ერთეულებთან ერთად SI სისტემის ძირითად ერთეულს წარმოადგენს დროის ერთეული – 1 წამი (წმ).

2018 წლის ნოემბერში საფრანგეთში, ვერსალში გამართულ ზომა-წონის ერთეულების გენერალურ კონფერენციაზე მეცნიერებმა მხარი დაუჭირეს რეზოლუციას, რომლის მიხედვით იგეგმება 1877 წლის კონვენციაზე ხელის მოწერით მიღებული SI სისტემის გადახედვა. 2019 წლის მაისიდან მოხდება ცვლილება და  SI სისტემა დაეფუძნება ისეთ ფუნდამენტურ მუდმივებს, როგორიცაა სინათლის სიჩქარე, პლანკის მუდმივა, ელექტრონის მუხტი. ასეთ მუდმივებზე დაფუძნებული ერთეულთა სისტემა გაცილებით ზუსტი იქნება, არ დაიშლება, მტვრის ნაწილაკებს არ მიიკრავს და შესამოწმებლად სხვადასხვა ქვეყანას  აღარ დასჭირდება  ეტალონების საფრანგეთში გაგზავნა.

ზემოთ წარმოდგენილი მასალა არის ფიზიკის   მნიშვნელოვანი მიმართულება, მისი ერთგვარი ტექნიკური ნაწილი და ინსტრუმენტი, რომლის გარეშეც მოსწავლე ამ მეცნიერების შესწავლას ვერ მოახერხებს.

ლიტერატურა

1. Measurement helps us make sense of the world around us https://www.npl.co.uk/measure/ ;
2. ა. პერიშკინი, ნ. როდინა. ფიზიკა VII კლასი. 1989 წ ;
3. ელენე სურგულაძე. მანანა კასრაძე. ფიზიკა VII კლასი. 2003 წ ;
4. გიორგი გედენიძე, ეთერ ლაზარაშვილი. ფიზიკა VII კლასი. 2001 წ ;

ერთ დღეს, სკოლიდან გამოსვლისას, შევამჩნიე, რომ ბავშვებს კლასობანას სათამაშოდ ცარცით მოეხატათ ეზო. თამაშისგან ცარცის ხაზები აქა-იქ გადაშლილიყო. ადვილად შეამჩნევდით, რომ გაუწაფავ ხელს ემუშავა. გამეღიმა და მანქანას მივაშურე. იმ წუთიდან ამეკვიატა იმაზე ფიქრი, რომ პატარებს სჭირდებოდათ სკოლაში ისეთი აქტივობა, რომელიც თან ენერგიის დახარჯვაში დაეხმარებოდათ და თან სახალისო იქნებოდა. ვფიქრობდით, რით შეიძლებოდა გაგვეხარებინა პატარები. რამდენიმე ვარიანტი განვიხილეთ და ის-ის იყო შევთანხმდით, ეზოში საღებავით დაგვეხაზა კლასობანას სათამაშო არე, რომ მეორე მოულოდნელობას წავაწყდით: ინტერნეტში აღმოვაჩინეთ ვიდეო, სადაც სკოლის დერეფანი სხვადასხვანაირად იყო მოხატული და მოსწავლეები გაკვეთილებს შორის, შესვენებებზე, ძალიან ხალისობდნენ. ეფექტი იყო საოცრად კარგი. ცხადია, მოგვეწონა და გადავწყვიტეთ, ჩვენი მოსწავლეებისთვის სიურპრიზი მოგვეწყო. ტექნიკური დეტალებით თავს არ შეგაწყენთ, ვიტყვი მხოლოდ იმას, რა ზონები შეირჩა და რა მიზანს ემსახურებოდა თითოეული მათგანი.

ნახატი შესრულდა სკოლის სპორტული დარბაზის წინ, რადგან ის ყველაზე ფართო და საიმედო ადგილია სკოლაში. პირველი ზონა გახლავთ მზესუმზირა, რომელსაც 10 ფოთოლი აქვს, თითოეულ მხარეს – 5-5, და რიცხვები აწერია. მოსწავლეს, გარდა იმისა, რომ თანმიმდევრობით იხტუნებს ერთი რიცხვიდან მეორეზე და დაასახელებს მას, ასევე შეუძლია, კენტი და ლუწი რიცხვებიც მარტივად დაიმახსოვროს, რადგან ისინი სხვადასხვა მხარესაა მოქცეული. რიცხვების ბოლოს ყვავილის ხუთფურცელა გვირგვინია. ფურცლებზე ხმოვნებია გამოსახული, ხოლო შუაგულში წერია: „ხმოვნები“. მოსწავლეებმა უნდა წაიკითხონ ეს წარწერა და ხმამაღლა წარმოთქვან ხუთივე ბგერა.

შემდეგი ზონა მოტორული უნარების განვითარებას ემსახურება. ბავშვები უნდა დაიხარონ და ასე ჩაცუცქულებმა გაიარონ მრუდე ხაზი. მთელი ეს გზა ჭიამაიებითაა გალამაზებული, რაც მას სხვა არეებისაგან გამოყოფს.

შემდეგი არე წრეებია, რომლებსაც სხვადასხვა მხარეს ჩამოჭრილი აქვს სექტორები. დასაწყისში წარწერაა: „იხტუნე“, ირგვლივ კი ლამაზი ბაყაყებია დაკრული. ბავშვებმა უნდა დაიწყონ წრეებზე ორივე ფეხით ხტუნვა და შებრუნდნენ იმ მხარეს, საითაც სექტორია ამოჭრილი. როგორც მიხვდით, ეს არე მოტორული უნარების განვითარებას ემსახურება.

მომდევნო ზონაში ადამიანის სხვადასხვა ფერის ფეხის ანაბეჭდებია. ისარი მოძრაობის მიმართულებას აჩვენებს. მოსწავლე ისრის მიხედვით განსაზღვრავს მიმართულებას. ამაში ფეხის ანაბეჭდებიც ეხმარება. სიარულისას რომელ ფეხსაც დაადგამ ანაბეჭდს, ხმამაღლა უნდა წარმოთქვა. ეს არე მარჯვენასა და მარცხენას დამახსოვრებას შეუწყობს ხელს და ასევე გააუმჯობესებს სივრცეში ორიენტაციის უნარს.

მომდევნო არე უბრალოდ სახალისოა. წარწერა „ასწიე ხელები“ მოსწავლეს ამცნობს, რომ ხელებაწეულმა უნდა გაიაროს მრუდი.

აი, ბოლო ზონასაც მივადექით. აქ მოსწავლეს ხვდება 33 წრე, დაწყობილი 2;1;1;2;1;1;2… პრინციპით, რომლებშიც ქართული ანბანის ასოებია ჩაწერილი. ხტუნვისას მოსწავლემ უნდა წარმოთქვას ყველა ის ბგერა, რომელსაც შეეხება. ეს არე ანბანის დამახსოვრებას შეუწყობს ხელს.

ვფიქრობ, ზონებად დაყოფილმა სივრცემ საშუალება მოგვცა, მოსწავლეებისათვის შეგვეთავაზებინა სახალისო აქტივობები და იმავდროულად აკადემიური უნარების გაუმჯობესებაზეც გვეზრუნა.

დასასრულ, მინდა ვთქვა, რომ სკოლაში არაფრის გამოგონება არ არის საჭირო. ბავშვები თვითონვე მიგვანიშნებენ ხოლმე, რა სჭირდებათ. მთავარია, „მათი ენა“ გვესმოდეს.

დიუის კონცეფციით- “სწავლა მნიშვნელოვანია, მაგრამ მისი გამოყენების უნარი კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი. ცოდნა სამყაროსთან ურთიერთობის პროცესში ყალიბდება.” როგორ გამოიყენოს მოსწავლემ  ცოდნა , რომელსაც ვაძლევთ? როგორ გავუღვივო ინტერესი ჩემს მოსწავლეებს იმისათვის, რომ უკეთ დაინახოს და განსაზღვროს საკუთარი საჭიროება საგაკვეთილო პროცესში და ზოგადად, ყოველდღიურ ცხოვრებაში , როგორ შეძლოს ინფორმაციის ნაკადში ორიენტირება , მიღებული მასალის გაფილტვრა , კრიტიკული აზროვნება, მასალის შექმნა და გავრცელება . მედიაწიგნიერება არ არის  „ცალკე საგანი“, ის ინტეგრირებულია სწავლების პროცესში და მისი გამოყენების უნარი მოსწავლეს ყოველდღე, ნაბიჯ-ნაბიჯ უნდა ჩამოუყალიბდეს საგაკვეთილო პროცესში, ხშირად ვფიქრობ იმაზე, როგორ შევარჩიო საგაკვეთილო პროცესის დროს ისეთი აქტივობები, რომელიც მათ ამ უნარის განვითარებაში დაეხმარება. შემაჯემებელი დავალების დროს, სამწუხაროდ, ფართოდ არის გავრცელებული ე. წ „ტესტირება“, სადაც აქცენტი ხშირ შემთხვევაში კეთდება დეკლარატიულ ცოდნაზე , ამ დროს ვიცით, რომ ჩვენი სწავლების მთავარი ორიენტირი ფუნქციური ცოდნა უნდა იყოს .

ამჯერად , გთავაზობთ ჩვენს მიერ ჩატარებულ შემაჯამებელ დავალებას მეშვიდე კლასში, თემის სათაურია „ძველი აღმოსავლეთის ცივილიზაციები“ . კერძოდ , უკვე ნასწავლი ქვეყნების გახსენება. აქტივობის მთავარი მიზანი იყო: წინარეცოდნის გააქტიურება , ამ ცოდნის  გამოყენება  საინფორმაციო გვერდის შესაქმნელად ( ამისთვის შევარჩიეთ მაიკროსოფტის საინტერესო პროგრამა One note),   ინფორმაციების მოძიება, დახარისხება , გაფილტვრა, უკვე ნასწავლი მასალის შეჯამება და წინარეცოდნაზე ახალი, მათთვის საინტერესო მასალების დაშენება, ამ ინფორმაციის განთავსება  ე. წ. ბლოკნოტში  და გაზიარება.

შემაჯამებელი დავალება: დავალების მოსამზადებლად მოსწავლეებთან ერთად გადავწყვიტეთ, მოგვეფიქრებინა ისეთი სამუშაო პროცესი, სადაც ყველა ერთად შევძლებდით ერთობლივი „სასწავლო პროდუქტის“ შექმნას , ამისათვის შევარჩიეთ დღესდღეობით ნაკლებად პოპულარული და მაიკროსოფტის ერთ-ერთი ძალიან საინტერესო პროგრამა   ე. წ „ბლოკნოტი“. სამუშაო პროცესი ხელს უწყობს:

1. თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენების კომპეტენციის განვითარებას; კერძოდ, One note-ს უკეთ გასაცნობად მოსწავლეებმა შექმნეს გზამკვლევი დ, რომელმაც მოგვცა საშუალება უკეთ გაგვეცნო ამ პროგრამის შესაძლებლობები და მოგვერგო ჩვენს სამუშაო პროცესზ.ე
2. ძველი ცივილიზაციების ისტორიის დამუშავებას. კერძოდ , მოსწავლეებმა შეძლეს უკვე ნასწავლი მასალის გაფილტვრა, დამატებითი ინფორმაციების მოძიება, თარგმნა, შედარება ძველი და ახალი ეპოქებისა, თვალსაჩინოების შექმნა და პრეზენტირება. მოსწავლეებმა სამუშაო პროცესის დროს შეძლეს წინარე ცოდნაზე ახალი ცოდნის დაშენება და გაანალიზება.
3. მოსწავლეები ერთობლივად მუშაობდნენ ორი კვირის განმავლობაში მათთვის გამოყოფილ სპეციალურად შექმნილი ბლოკნოტის გვერდებზე, სადაც ეძლეოდათ საშუალება კრიტიკულად შეეფასებინათ ყველა მოძიებული ინფორმაცია, დაენაწილებინათ დავალება, ემსჯელათ:  რომელი მასალაა მათთვის აუცილებლი და რატომ, დაესვათ შეკითხვები ; მე , როგორც მასწავლებელს,  მქონდა საშუალება, ვყოფილიყავი მათი დამხმარე და პარალელურად მათთან ერთად მეფიქრა მასალების კრეატიულობაზე.
4. ამ პროცესმა მოსწავლეებში გაზარდა თავისუფლების ხარისხი, მათ თავად შეძლეს არა მხოლოდ წარსულის ისტორია „დაეწერათ“, ასევე დაეკავშირებინათ ძველი პერიოდი უახლეს პერიოდთან , საბოოლოდ მათ ყველა ამ მასალის ორგანიზება, პრეზენტირება და აუდიტორიისთვის წარდგენა  მოახერხეს;

ჩვენი შემაჯამებელი სამუშაო, სხვა დროს შესრულებული დავალებებისაგან განსხვავდებოდა,

რადგა One Note  გვაძლევდა საშუალებას :

• ყველას ერთად გვემუშავა , გვქონოდა კომუნიკაცია, გვეთანამშრომლა, აზრები გაგვეცვალა და დღის ნებისმიერ დროს გვენახა,  ვინ რას საქმიანობდა;
• მოგვეწყო შეხვედრა დათქმულ დროს, როცა უმეტესობა ერთად „შევდიოდით „ ონლაინ რეჟიმში და ერთმანეთს ვუზიარებდით, რა შეიძლებოდა უკეთ გაგვეკეთებინა;
• ვამოწმებდით ინფორმაციის ვალიდობას და სანდოობას;
• ვგეგმავდით, რა გაგვეკეთებინა შემდეგ ერთობლივ შეხვედრამდე და როგორ მოგვეწყო ჩვენი ნაშრომების წარდგინება.

რატომ   არის კარგი One Note-ს გამოყენება სწავლა -სწავლების პროცესში?

• ყველა მოსწავლე ჩართულია სამუშაო პროცესში , მოსწავლეები  თამამად გამოთქვამენ  აზრებს,  სვამენ შეკითხვებს;
• ყველა მოსწავლეს აქვს უფლება , ობიექტურად შეფასოს სამუშაო პროცესი, გამოვლენილი ხარვეზის შემთხვევაში დააფიქსიროს საკუთარი შეხედულება და შემოგვთავაზოს პროცესის გაუმჯობესების გზები;
• ყველა ჯგუფს ჰყავს ხელმძღვანელი, მაგრამ ეს არ ნიშნავს , რომ მხოლოდ ჯგუფის ხელმძღვანელია პასუხისმგებელი შესრულებულ დავალებაზე, ყველა მოსწავლე  ინაწილებს იმ პასუხისმგებლობას, რომელიც „იტვირთეს“ სამუშაო რეჟიმის დაგეგმვის დროს .

კერძოდ, ეს არის დავალება , რომელიც პირდაპირ უწყობს ხელს მოსწავლეების იმ უნარების განვითარებას , რომელიც მას არა მხოლოდ სკოლაში, არამედ ყოველდღიურ  ცხოვრებაში  სჭირდება. სწორედ ასეთი დამოკიდებულის პროცესში ჩნდება მედიაწიგნიერების განათლების აუცილებლობა ;

one note   მოსწავლეებმა გამოიყენეს „ახალი ინფორმაციის/ცოდნის შექმნისა და გაზიარების ინსტრუმენტად, ადვილია დავინახოთ მისი კავშირი კრიტიკულ და შემოქმედებით აზროვნებასთან. ინფორმაციის გაფილტვრა რთულია კრიტიკული აზროვნების უნარის გარეშე, ხოლო ახალი ინფორმაციის შექმნას კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნება სჭირდება.“

გთავაზობთ  one note    გამოყენების პრაქტიკულ მაგალითს:

https://onedrive.live.com/redir?resid=912B7BFF30C005B6%216609&authkey=%21AGFDfH8w_t_G2eI&page=View&wd=target%28%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90.one%7C4028c599-ea1e-4e47-bfeb-fef6f61b2bd6%2F%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%20%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%2043%20%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9D%20%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90%7C32b51b28-fd5c-3944-b349-cc8725934e44%2F%29

ჩემი მოსწავლეების მიერ შექმნილი მასალა მრავალჯერადი გამოყენებისაა, აქ გამოყენებული მასალა  დამხმარე სასწავლო რესურსია მათი თანატოლებისათვის საქართველოს ნებისმიერ რეგიონში .

შეცდომა პირველი – ამბავი მეორე: სარიდანის გათვლა

მსმენია (და არა მარტო მსმენია, არამედ პირადად ვიცნობ იმ ბავშვებს, რომლებიც მერე ჩემი სტუდენტები გახდნენ და მიყვებიან ამის შესახებ), „ვეფხისტყაოსნის“ სწავლებისას როგორ არასწორად უნერგავენ მოსწავლეებს თავში იმ აზრს, თითქოს სარიდანმა მეშვიდე სამეფო იმ იმედით გადააბარა ფარსადანს, რომ უშვილო ფარსადანი მის ძეს გადაულოცავდა ინდოეთის შვიდივე სამეფოს. გამოდის, სარიდანს პოლიტიკური გათვლა ჰქონია და მისი საქციელი ქვეყნისა და ხალხის წინაშე ერთგულად ნამსახურევად კი არ უნდა მივიჩნიოთ, როგორც თვითონ ამბობს, „აწ მე მწადს, თქვენსა წინაშე მეცა ვცნა ძალი გულისა, სახელი დარჩეს ჩემისა ერთგულად ნამსახურის“, არამედ შორსმიმავალ გეგმად.

ცხადია, პოლიტიკოსები იმაზე ბევრს ფიქრობენ, ვიდრე რიგითი ადამიანები. ხშირად მათ დაფარულ მიზანს მხოლოდ მას შემდეგ ვხვდებით, როცა შედეგი დადგება. პოლიტიკოსები არ არიან ვალდებულები, გამოვიდნენ და საჯაროდ ისაუბრონ იმ ნაბიჯებზე, რომლებიც მიზნამდე მიიყვანს მათ. მაგრამ ეს მსჯელობა მაშინ იქნებოდა მართებული სარიდანთან მიმართებით, თუკი სარიდანი ფარსადანს მაშინ შეეწყნარებოდა, როცა მას უკვე ჰყავდა ვაჟიშვილი. არადა, ტექსტში ხომ გასაგებად წერია, სარიდანს მას შემდეგ ეყოლა ძე, როცა ის უკვე ამირბარი იყო. ფარსადანს ჯერ კიდევ არ ჰყავდა შვილი, როცა ინდოეთის მეშვიდე სამეფო დანარჩენ ექვსს მიუერთა. სარიდანი ფარსადანზე ადრე კი გახდა მამა, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ სარიდანმა ამდენი გათვალა. ტექსტში არაფერია ნათქვამი გათვლებზე, სამაგიეროდ, ტექსტში გასაგებად წერია: „ძე არ ესვა მეფესა და დედოფალსა მზისა დარსა, ჭმუნვა ჰქონდა, ჟამი იყო, მით აეხვნეს სპანი ზარსა. ვა, კრულია დღემცა იგი, მე მივეცი ამირბარსა! მეფემან თქვა: „შვილად გავზრდი, თვით ჩემივე გვარი არსა“. რა გამოდის? სარიდანი, რომელსაც „ხალვა მოსძულდა, შეექმნა გულს კაეშანთა ჯარები“, იღებს გადაწყვეტილებას, თავისი პატარა სამეფო მიუერთოს ფარსადანის ქვეყანას. ფარსადანი ალბათ იმავე სამეფოს უტოვებს მას განსაკარგად, რომელიც შეაწყნარა მანამდე სარიდანმა. თუმცა ამის პასუხად სარიდანი იღებს სრულიად ინდოეთის ამირბარობასაც: „ერთი სამეფო საკარგად, უბოძა ამირბარობა“. რამდენად მომგებიანი ან წამგებიანია სარიდანის საქციელი, მე ვერ განვსჯი, მაგრამ ტექსტი ამბობს, ეს იმდენად სწორი გადაწყვეტილებაა, სარიდანის სახელი ერთგულად ნამსახურევი დარჩება შთამომავლობასო. აქედან გამომდინარე, ეს სწორი გადაწყვეტილებაა მეშვიდე პატარა სამეფოსთვის. თუმცა სარიდანს, არა მგონია, ისიც გაეთვალა, რომ ჯერ შეეწყნარებოდა ფარსადანს, მერე გავიდოდა წლები (არ ვიცით, რამდენი, მაგრამ, ცხადია, რომ ეს იმავე წელს არ მომხდარა), ეყოლებოდა ვაჟიშვილი, ფარსადანი ისევ უშვილო იქნებოდა და მის ძეს დარჩებოდა სრულიად ინდოეთის შვიდივე სამეფო. ასეთ არასწორ გათვლებზე (თუ ის მაინც არსებობდა) ამბობენ: კაცი ბჭობდა, ღმერთი იცინოდაო, რადგან ასეთ გათვლებს იშვიათად მივყავართ სასურველ შედეგამდე. სარიდანს კი, მართლა თუ ჰქონდა ამგვარი გათვლა, ბედი ჰქონია, რომ ყველაფერი ისე მოხდა, როგორც მას უნდოდა. თუმცა, ყველაფერი ისე მაინც არ მომხდარა…

შეცდომა მეორე: ფემინიზმის ძიება და ეპოქის უგულებელყოფა

გასაგებია, რომ ოცდამეერთე საუკუნეში ვიაზრებთ ქალის როლს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. მაგრამ დაუშვებელია, არასწორად მივაწეროთ ერთ ეპოქას ის, რაც სულ სხვა ეპოქის დამსახურება, მონაპოვარი და მიღწევაა. ლიტერატურათმცოდნეობის გზამკვლევებში, რომლითაც მსოფლიოს საუკეთესო პროგრამები ხელმძღვანელობენ, მკაცრად არის იმის შესახებ მითითება, რომ არ ვეძებოთ ტექსტებში ის, რაც იქ არ არის. მაგალითად მოჰყავთ „მედეა“ და ფემინიზმი. არ არის მედეა ფემინისტი, თუმცა ლიტერატურის მასწავლებლებს წამოსცდებათ ხოლმე არასწორი ფრაზა, არასწორი დახასიათება, რადგან ძალიან უნდათ, ეს ასე იყოს – მედეა ილაშქრებს მამაკაცის წინააღმდეგ და ამის გამო ფემინისტია. ხანდახან ეს წამოცდენა მასწავლებლების ბრალიც არ არის, რადგან ისინი იმდენად არიან მოქცეულნი თავიანთი ეპოქის პარადიგმის საზღვრებში, რომ სხვანაირად ვერც ხედავენ. იმავეს ვიტყოდი თინათინის გამეფების ამბავზე. ნუ ვეძებთ ამ კონკრეტულ ეპიზოდში ფემინიზმის ელემენტებს, სხვაც ბევრია დასანახი ამ ეპიზოდში. თინათინის გამეფებაში ფემინიზმის დანახვა ფემინიზმის არასწორი გაგებაცაა. „ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს თუნდა ხვადია“ იმას ნიშნავს, რომ სულ ერთია, ქალი თუ მამაკაცი, მეფის წულიც მომავალი მეფეა, ზუსტად ისეთივე, როგორც თავად ახლანდელი მეფე. მომავალში, უფრო სწორად, საბჭოთა ეპოქაში, ეს აფორიზმადქცეული სტრიქონი იმ დიალოგის გაგრძელებაა, რომელიც ვაზირებსა და როსტევანს შორის იმართება: „თუცა ქალია, ხელმწიფედ მართ ღმრთისგან დანაბადია…“

ამავე ეპიზოდს უკავშირდება ეპოქის არასწორი გაგებაც, რომელიც იმით გამოიხატება, რომ, როდესაც თინათინის გამეფებას სავსებით სწორად ადარებენ თამარის გამეფებას, არასწორად ამბობენ, რომ თამარი უსამართლოდ იქნა მამამისის მიერ თანამოსაყდრედ გამოცხადებული. ამას წინათ ერთ ძალიან კარგ ჟურნალში წავიკითხე ჩემთვის ძალიან საინტერესო ლიტერატორის ეს სიტყვები და გული დამწყდა. მანამდეც არაერთხელ მსმენია სხვებისგანაც ამის თაობაზე. როდესაც გადავწყვიტე, საკითხს უკეთ გავცნობოდი, გავეცანი ისტორიკოსების ნაშრომებს, ჩავხედე წყაროებს, მოვუსმინე ავტორიტეტულ მეცნიერებს, დავეკითხე პროფესიონალ ისტორიკოსებს და მათგან ასეთი პასუხი მივიღე: თამარის გამეფება ლეგიტიმურად მოხდა, ერთადერთი, რამაც შესაძლოა, გამოიწვიოს დავა, გიორგი მესამის მეფობის საკითხია. რამდენად სწორი იყო მამამისი, როდესაც ტახტი დაუკარგა შვილიშვილს და ძალაუფლება გადასცა მეორე, უმცროს ვაჟს. პაპამისის ამ  ნაბიჯის გამო დემნა (დემეტრე), რომელმაც გადაწყვიტა ტახტის არა დაბრუნება, არამედ მითვისება, უკანონოდ მოიქცა. მას აღარ ეუკთვნოდა ტახტი, რადგან იგი არ იყო მეფის შვილი. მიუხედავად იმისა, რომ მამამისი, დავით მეხუთე, მეფე იყო, მისი სიკვდილის შემდეგ მეფობა სწორედ თამარის მამას, გიორგი მესამეს ერგო (არგუნა მამამისმა, დემეტრე პირველმა), ამიტომაც თამარის გამეფების მომენტში თამარის გამეფება ლეგიტიმური აქტი იყო, ხოლო დემეტრეს პრეტენზიები – არალეგიტიმური. ასე რომ, თინათინის გამეფების ეპიზოდში რუსთველმაც საკადრისი პასუხი გასცა მათ (თუკი ასეთები არსებობდნენ), ვისაც ეჭვი ეპარებოდა ქალის ტახტზე ასვლის შესაძლებლობაში, რაც კანონსაწინააღმდეგო ქმედება არ ყოფილა, მაგრამ უპრეცედენტო შემთხვევა ნამდვილად იყო.

შეცდომა მესამე: არასწორი შედარებები

იშვიათად, მაგრამ ისიც გამიგია, რომ ზოგიერთმა მასწავლებელმა ნესტან-დარეჯანს ანალოგი მოუძებნა. შესაძლოა, არასწორ სიტყვას ვიყენებდე და პროტოტიპს უნდა ვამბობდე, მაგრამ მე არც ერთ და არც მეორე სიტყვას არ გამოვიყენებდი ამ გაუმართლებელი მოვლენის აღსაწერად. ვინ იყო ნესტანის პროტოტიპი/ანალოგი? მედეა. ნუ გაგეცინათ. არ გაგეცინათ? იმედია, არა იმიტომ, რომ თქვენც იმათ რიცხვში ხართ, ვისაც ეს ბრიყვული აზრი მოუვიდა თავში. საქმე ისაა, რომ მე არა ვარ იმის წინააღმდეგი, ნებისმიერი ჰიპოთეზა წამოაყენოს მკითხველმა, ღმერთმა დამიფაროს, ასეთი კატეგორიული ვიყო და მიუღებლობა მჭირდეს სხვების მოსაზრებების მიმართ. პირიქით, ჩემთვის ლიტერატურა სწორედ იმითაა საინტერესო, რომ რამდენი წაკითხვაცაა, იმდენი აზრი არსებობს. ეს კი არ გულისხმობს იმას, რომ ლიტერატურის წაკითხვისას რაშომონის ეფექტს ვითვალისწინებდე. არ გახსოვთ, რა არის რაშომონის ეფექტი? გაიხსენეთ აკუტაგავა რიუნოსკეს მოთხრობა „უსიერ ტყეში“ და, თუკი ეს ტერმინი მანამდე არ გაგიგიათ, მიხვდებით, რასაც ვგულისხმობ. შესაძლოა, მოთხრობა იცოდეთ, მაგრამ არ იცოდეთ, რომ, როდესაც აკირა კუროსავამ გადაიღო ამ პატარა მოთხრობის მიხედვით ფილმი, მან მასთან ერთად გააერთიანა მეორე მოთხრობაც, რომლის სათაურშიც ფიგურირებს სიტყვა „რაშომონი“ და ფილმსაც ეს სათაური უწოდა (ხანდახან ითარგმნება როგორც „რაშომონი“, ზოგჯერ კი „რასიომონი“). ამ ფილმის მიხედვით კი ეფექტს, როდესაც ერთსა და იმავე მოვლენას ყველა სხვადასხვაგვარად აღწერს, რადგან ერთსა და იმავე ფაქტს ყველა თავის პრიზმაში ატარებს, ანუ სუბიექტურად აღიქვამს, დაარქვეს რაშომონის ეფექტი. ხშირად ამ ეფექტით აღწერენ ისეთ მოვლენასაც, რომელიც, არასაკმარისი მტკიცებულებების გამო, სიმართლეს ვერ გვაახლოებს. ვიცი რა ამ ეფექტის შესახებ, ვიაზრებ, რომ ეს ეფექტი ისტორიული ფაქტის თხრობისას თვითმხილველის განსხვავებულ პერსპექტივებს ამართლებს და ხსნის, ხოლო ლიტერატურული ნაწარმოების წაკითხვისას, მიუხედავად იმისა, რომ სიმართლესთან მიახლოება რთულია, მაინც  იმის მომხრე ვარ, ჰიპოთეზის წამოყენების შემდეგ ეს ჰიპოთეზა ან დავასაბუთოთ, ან უკუვაგდოთ.

ახლა რაც შეეხება მედეასა და ნესტან-დარეჯანის მსგავსებას. რა მსგავსება უნდა ვეძებთ ევრიპიდეს პერსონაჟსა და რუსთველის პერსონაჟებს შორის, როცა მსგავსება არ არსებობს. მათ არც ერთნაირი ბიოგრაფია აქვთ, არც ერთნაირი ხასიათი, განსხვავებულ ეპოქაშიც ცხოვრობენ და განსხვავებული კულტურის მატარებლებიც არიან. ერთადერთი საერთო მათ შორის ისაა, რომ ორივეს ჰყავს მამიდა. მაგრამ აქაც უნდა გავითვალისწინოთ შემდეგი: მედეას მამიდა, კირკე, აპოლონიოს როდოსელის პერსონაჟია, შემდეგ ეს პერსონაჟი, სხვა ავტორებთან ერთად, ოთარ ჭილაძემაც აითვისა და მხატვრულად დაამუშავა. კირკეს იცნობს ჰომეროსიც, მაგრამ ჰომეროსი არ იცნობს მედეას. თანაც ის კირკე, რომელიც აიეტის დაა და „ოდისეას“ პერსონაჟია, ანაქრონიზმია თავად პოემაში. არგონავტების ლაშქრობა ტროას ომამდელი ამბავია, რადგან ომში მონაწილე ზოგიერთი პერსონაჟი ან თავად იყო არგონავტი ან მისი მამა იყო ექსპედიციის მონაწილე. ეს იმას ნიშნავს, რომ მაშინ, როდესაც ოდისევსი კირკეს კუნძულზე მოხვდება, მედეა ასაკოვანი ქალი უნდა იყოს, ხოლო კირკე, მისი მამიდა, პოემაში არა ჰგავს ხანდაზმულს, რადგან მას სასიყვარულო კავშირი აქვს ოდისევსთან. ერთადერთი ახსნა, რა ასაკისაა კირკე, მის გრძნეულებაში იმალება: სავარაუდოდ, გრძნეული კირკეს ასაკი ბუნდოვანია. მაგრამ ამ მსჯელობას ნიადაგი ეცლება, როცა გავიხსენებთ, რომ ჰომეროსი საერთოდ არც ასახელებს მედეას. არადა, გრძნეული კირკეს სახე სწორედ ჰომეროსიდან გადავიდა სხვა ნაწარმოებებშიც. დავარიც გრძნეულია, მან „გრძებითა ცაცა იცის“, ფარსადანის აზრით, მან ასწავლა ნესტანს ეშმაკისეული საქმეები: „მე ღმრთისა ვუთხარ, დაუბამს მას ეშმაკისა ბადესა!“ ერთი შეხედვით, დავარი და კირკე გვანან ერთმანეთს, მაგრამ მედეა და ნესტანი არანაირ მსგავსებას არ ავლენენ. თანაც არსად წერია, არცერთ ლიტერატურულ ტექსტსი, რომ კირკემ ასწავლა მედეას გრძნეულება. ერთადერთი ასეთი ნაწარმოებია ოთარ ჭილაძის „გზაზე ერთი კაცი მოდიოდა“, რომელიც ვერაფერით ეცოდინებოდა რუსთველს. გამოდის, რომ, თუკი წამოვაყენებთ ჰიპოთეზას, რომლის მიხედვითაც, წყვილი „მედეა და კირკე“ ნესტანისა და დავარის წინასახეა, ეს ჰიპოთეზა უნდა უკუვაგდოთ, რადგან ის ყოველგვარ საფუძველსაა მოკლებული. უფრო სწორი იქნება თუკი გავიხსენებთ, რომ ნესტანის, ისევე როგორც თინათინის, პროტოტიპი თამარი უნდა იყოს (როგორ ამას დავით წერედიანი (და სხვა მრავალი მკვლევარი) ამბობს არაჩვეულებრივ ინტერვიუში), აღმოვაჩენთ, რომ თამარს და მის დას მამიდა რუსუდანი ზრდიდა, რუსუდანი კი ქვრივი იყო. ამიტომ ის უფრო გამოდგება პროტოტიპად, თუკი ასე ძალიან გვინდა, მივუსადაგოთ რუსთველისეულ პერსონაჟებს სხვა პერსონაჟები, ხან ისტორიული და ხანაც ლიტერატურული. მაგრამ ისიც არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მსგავსება რუსუდანსა და დავარს შორის მხოლოდ ტიპოლოგიურია და ერთადერთ რამეში ვლინდება: ორივე ძმისშვილს ზრდის.

იმედია, საკმარისზე მეტი არგუმენტი მოვიყვანე იმის დასამტკიცებლად, რომ ვინც მედეას ნესტანს ადარებს, გარდა იმისა, რომ არცერთ ნაწარმოებს არ იცნობს წესიერად, იმასაც ამჟღავნებს, რომ წაკითხულის გააზრებაც არ შეუძლია წესიერად და არ იცის მთავარი პრინციპი – ყველაფრის შედარება არ შეიძლება. მერე რა, რომ ნესტანის და მედეას ბედიც ზღვას უკავშორდება? ორი რამ ერთმანეთს შეადარო, ჯერ საერთო უნდა მოძებნო (და ეს საერთო ზღვა არ უნდა იყოს ჩვენს კონკრეტულ შემთხვევაში) და მხოლოდ ამის შემდეგ ხდება დასაშვები შედარება. ასე ხომ ნესტანის ჯულიეტასთან შედარებაც შესაძლებელი იქნებოდა, არადა, აბსურდი არ არის ამ ორი პერსონაჟის ერთმანეთთან შედარება?!

ამ წერილის ბოლოს, კიდევ ერთხელ მოვუხდი ბოდიშს მათ (ბოდიშს ვიხდიდი პირველი წერილის დასაწყისში და, თუკი ვინმეს პირველი წერილი არ წაუკითხავს, მისთვის არ იქნება ეს ბოდიში ზედმეტი რევერანსი), ვისაც ამ შეცდომების საჯაროდ აღნიშვნა ეზედმეტა, რადგან ისევ და ისევ ვიმეორებ, ეს წერილი მათთვის არცაა დაწერილი. ეს წერილი იმათ ეხებათ, ვინც „ვეფხისტყაოსნის“ სწავლებისას უხერხულ შეცდომებს უშვებენ. ასეთები კი, დამერწმუნეთ, საკმაოდ არიან…

პრობლემის გადაჭრაზე ორიენტირებული სწავლება მოსწავლეთა პიროვნულ განვითარებას უწყობს ხელს, რადგან  მოსწავლეს  უყალიბდება  ცოდნის  ტრანსფერის, პრობლემის  გადაჭრის,  კრიტიკული აზროვნებისა და სწავლის  სწავლის უნარ-ჩვევები.

ბოლო დროს, სოციალური პრობლემების გამო, მოზარდებში იმატა ძალადობამ.

ჩნდება კითხვა, როგორ მოვაგვაროთ პრობლემა?  ვფიქრობ, უმჯობესია, ყურადღება გავამახვილოთ და ხშირად შევთავაზოთ მოსწავლეებს ისეთი ნაწარმოებები, სადაც მოსწავლეები თვითონ დაინახავენ პრობლემას და მოძებნიან მისი გადაჭრის გზებს.

გთავაზობთ დაწყებითი საფეხურის მესამე კლასში ჩატარებული სამოდელო გაკვეთილის გეგმას.

გაკვეთილის თემა:  ჯადოსნური სიტყვა (ვ. ოსეევას  მიხედვით)

დრო: 45  წუთი

გაკვეთილის მიზანი –  მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ:

• პრობლემებისა და ქვეპრობლემების გამოვლენა, გადაჭრის გზების ძიება.
• ტექსტის გაგება-გააზრება,
• პერსონაჟის შეფასება, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა.

გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები:

ქართ. III. 2. მოსწავლეს  შეუძლია ლიტერატურული ტექსტების მოსმენა, გაგება და მათი შინაარსის გადმოცემა.

• გამოთქვამს ვარაუდს ტექსტის შესაძლო შინაარსის შესახებ;
• ასახელებს მოსმენილ ტექსტში ასახულ ფაქტებს, პერსონაჟებს;

ქართ. III. 7. მოსწავლეს  შეუძლია ლიტერატურული ტექსტის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების  გამოხატვა.

• ასახელებს ნაწარმოების გმირების მოქმედების მოტივს (რატომ მოიქცა ასე) და აფასებს მათ საქციელს.

მოსწავლეებს ვაფასებ ზეპირი განმავითარებელი კომენტარით წინასწარ შემუშავებული კრიტერიუმების მიხედვით, როგორ შეძლეს:

• პრობლემებისა და ქვეპრობლემების გამოვლენა, გადაჭრის გზების ძიება;
• ტექსტის გაგება-გააზრება;
• პერსონაჟის შეფასება, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა.

პედაგოგთა  ნაწილის მოსაზრებით, პრობლემაზე ორიენტირებული სამოდელო გაკვეთილის ჩატარება  სირთულეებთან არის დაკავშირებული. გულწრფელად გეტყვით, რომ ნამდვილად არ არის რთული.  მოსწავლეებმა, ასაკის შესაბამისად,  ყველა აქტივობას კარგად გაართვეს თავი და ერთად შევძელით დასახული მიზნების განხორციელება: პრობლემების გამოვლენა, დანაწევრება,  გადაჭრის გზების ძიება,   ტექსტის გაგება-გააზრება, პერსონაჟის შეფასება არგუმენტირებული მსჯელობით,  საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა.

მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებმა  გაკვეთილზე მიღებული ცოდნის ტრანსფერი მოახდინონ და ყოველთვის ახსოვდეთ, რა შედეგი მოჰყვება აგრესიის ენაზე საუბარს და  როგორ შეიძლება ადამიანებმა  მოაგვარონ ურთიერთობაში არსებული პრობლემები ,,ჯადოსნური სიტყვების’’  დახმარებით.

გრაფიკული სქემები:

 გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა
2. მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის გზამკვლევი. https://tpdc.gov.ge/uploads/pdf_documents/gzamkvlevi%20meore%20nawili.pdf
3. ვიზუალური სქემები და გრაფიკული ორგანიზატორები კითხვისა და წერის სწავლებისათვის დაწყებით საფეხურზე. kargiskola.ge
4. სტატია: პრობლემაზე ორიენტირებული გაკვეთილი დაწყებით კლასებში. https://mastsavlebeli.ge/?p=14701

1960 წელს გერმანიის მომავალმა კანცლერმა ვილი ბრანდტმა თავის უმნიშვნელოვანეს გამოსვლაში გვერდიგვერდ მოიხსენია ორი ისტორიული ფიგურა – იულიუს ლებერი და კლაუს გრაფ ფონ შტაუფენბერგი. იულიუს ლებერი რაიხსტაგის მემარცხენე დეპუტატი იყო, რომელიც ნაცისტების ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე დამნაშავედ გამოაცხადეს და სასტიკად დევნიდნენ. დეპუტატი 1945 წელს საპყრობილეში მოკლეს. ბრალად იატაკქვეშეთიდან ანტინაცისტური რევოლუციის ორგანიზების მცდელობა დასდეს. კლაუს ფონ შტაუფენბერგი კი ოქროსორდენოსანი ნაცისტი ოფიცერი გახლდათ. სხვადასხვა დროს ვერმახტის რიგებში მაღალ სამხედრო თანამდებობებზე მსახურობდა. გულმხურვალე პატრიოტმა მალევე შეამჩნია ჰიტლერის ხელისუფლების ანტიჰუმანური და დანაშაულებრივი ბუნება და სათავეში ჩაუდგა ფიურერის ლიკვიდაციის საიდუმლო ოპერაციას. 1944 წელს ნაცისტური რეჟიმის წინააღმდეგ მიმართული სამხედრო გადატრიალების მცდელობა და პარტიის ლიდერის გასანადგურებლად დაგეგმილი ტერაქტი წარუმატებლად დასრულდა. შტაუფენბერგმაც იულიუს ლებერის ბედი გაიზიარა, ჰიტლერის წინააღმდეგ საქმიანობისთვის ისიც სიკვდილით დასაჯეს.

კანცლერმა ბრანდტმა ორივე მოღვაწე ეროვნული ერთიანობის იდეის ხაზგასასმელად ერთდროულად გაიხსენა. ლებერი და შტაუფენბერგი ბიოგრაფიით, იდეოლოგიით, პოლიტიკური გამოცდილებითა თუ გემოვნებით რადიკალურად განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისაგან. მათ ნაციზმისგან თავისუფალი გერმანიის იდეა აერთიანებდათ. ორივე ამ იდეას შეეწირა.

საუბედუროდ, საქართველოში ისტორიულ ფიგურათა ერთმანეთთან დაკავშირებას იშვიათად ვცდილობთ. პირიქით, მოწადინებულნი ვართ, საქართველოს ორი, ერთმანეთისგან განსხვავებული პოლიტიკური მრწამსის მქონე პატრიოტი ერთმანეთს სამუდამოდ გადავკიდოთ, ერთის ღირსებას მეორის დამცირების ფასად შევასხათ ხოტბა.

რამდენიმე კვირის წინ ერთ-ერთი ცენტრალური ტელევიზიის ეთერში მხატვულ ფილმ „ექვთიმეს“ მოვკარი თვალი. ფილმში უამრავი სიყალბე აღმოვაჩინე, მაგრამ გაბრაზებულმა ძალა ვერ მოვიკრიბე კორექტული გამოხმაურების დასაწერად. ბედად, ისტორიკოსმა, პროფესორმა მიხეილ ბახტაძემ დაწერა მცირე ტექსტი და ფილმში „გაპარული“ ათამდე უხეში შეცდომა გააანალიზა. დეტალებს აღარ მოგითხრობთ, მხოლოდ ერთ დაკვირვებას გაგიზიარებთ: ფილმიდან ერთადერთი დასკვნის გამოტანაა შესაძლებელი – ექვთიმე თაყაიშვილის გარდა, ქართული პოლიტიკური ემიგრაციის ყველა წარმომადგენელი დღენიადაგ ჩვენი სამუზეუმო სიმდიდრის გაყიდვაზე ფიქრობდა; ისინი კოლექტიურად ძალადობდნენ ექვთიმე თაყაიშვილზე, წმინდანმა კი ფსიქოლოგიურ წნეხს გაუძლო და განძი სამშობლოში დააბრუნა.

ცხადია, არ ვაპირებ ამ უდიდესი მოღვაწის ღვაწლის გაუფასურებას. ის სამართლიანად იმსახურებს მთელი ქვეყნის სიყვარულს. უბრალოდ, მასავით თავდადებული ადამიანების მერკანტილურ ვაჭრებად წარმოჩენაა დაუშვებელი.

ვისთან ერთად გაიტანა განძი საქართველოდან ექვთიმემ?

ექვთიმე თაყაიშვილს სამუზეუმო სიმდიდრე მარტოს არ გადაურჩენია – საქართველოდან დალუქული ყუთების გატანის და საზღვარგარეთ უსაფრთხოდ დაბინავების გეგმაში იოსებ ელიგულაშვილიც მონაწილეობდა.

იოსებ ელიგულაშვილი ექვთიმეს მსგავსად ეროვნულ-დემოკრატი არ ყოფილა. ქუთაისელი ებრაელი სოციალ-დემოკრატთა დასს მიეკუთვნებოდა. ქართველ ებრაელთა ასოციაციის ერთ-ერთი პირველი თავმჯდომარე ახალგაზრდობიდანვე ჩართული იყო ანტიცარისტულ, რევოლუციურ და დემოკრატიულ მოძრაობაში. ის არაერთხელ დააპატიმრეს და გაასახლეს საქართველოდან. პატიმრობასა და გადასახლებასთან ერთად, ელიგულაშვილების ოჯახის წინააღმდეგ აქტიურად იყენებდნენ ქონების კონფისკაციის რეპრესიულ მეთოდსაც. მდიდარი მამის შვილს ყოველთვის შეეძლო ევროპაში გაქცევა და მშვიდად ცხოვრება, მაგრამ ექვთიმე თაყაიშვილის კოლეგას საქართველოს ოკუპაციამდე არასდროს გამოუყენებია ეს შესაძლებლობა.

საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ელიგულაშვილს ფინანსთა მინისტრის მოადგილის თანამდებობა ეკავა და საგარეო სავაჭრო ურთიერთობებზე იყო პასუხისმგებელი. მის სახელს უკავშირდება შიმშილისა და ეკონომიკური ბლოკადის პირობებში საქართველოს მიერ ევროპულ საწარმოებთან დადებული რამდენიმე შემოსავლიანი ხელშეკრულება, რომელთა საფუძველზეც ქვეყნის ეროვნული ხაზინის დეფიციტის შემცირება მოხერხდა.

ჰიტლერის მიერ პარიზის დაპყრობის შემდეგ ელიგულაშვილი ებრაელების ნაცისტთა ტყვეობიდან გათავისუფლების საიდუმლო ღონისძიებებში მონაწილეობდა. ემიგრაციაში ყოფნის დროს უამრავი წიგნი და სიძველე მოაგროვა თბილისის უნივერსიტეტისა და სიონის ტაძრისთვის გადმოსაცემად.

რატომ უნდა მოგინდეს მრავალგზის დევნილი დემოკრატი რევოლუციონერის, საქართველოს პირველი რესპუბლიკისთვის თავდაუზოგავად მშრომელი პროფესიონალის, ქართველი ებრაელების ნაცისტებისგან გაქცევის ორგანიზატორისა და სიონის ტაძრისთვის სიძველეთა შემგროვებლის წარმოჩენა ექვთიმეზე მოძალადე ქორვაჭრად? პოლიტიკური ოპონენტის მიერ ჩადენილი ქველი საქმე ექვთიმეს ღვაწლს ჩრდილს აყენებს?