მასწავლებლის მთავარი საზრუნავია, რომ მოსწავლეებმა შეძლონ სკოლაში შეძენილი ცოდნისა და უნარ-ჩვევების ცხოვრებისეული პრობლემების გადასაჭრელად გამოყენება. სწორედ ამიტომაა მეტად მნიშვნელოვანი, რომ სკოლამ, საგნობრივ ცოდნასთან და უნარ-ჩვევებთან ერთად, მოსწავლეებს განუვითაროს პრობლემების გადაჭრის უნარი. იგი მოსწავლეებს არა მხოლოდ ყოველდღიური ცხოვრებისეული მოთხოვნების მოგვარებაში გამოადგებათ, არამედ ფორმალურ საგანმანათლებლო გარემოშიც. პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლა არის მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლების სტრატეგია. ასეთი ტიპის სწავლების დროს მოსწავლეები რეალური ცხოვრებისეული პრობლემების კვლევის გზით იძენენ მნიშვნელოვან გამოცდილებას, რომელიც მათ მთელი ცხოვრების მანძილზე გამოადგებათ წარმატებების მიღწევაში.

პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლის მიდგომას ახასიათებს სამი ძირითადი ასპექტი:

• სწავლა ეყრდნობა ღიად დასმულ პრობლემურ შეკითხვებს;
• მოსწავლეები მუშაობენ მცირე ჯგუფებში;
• მასწავლებელი არის „ფასილიტატორის“ როლში, რის შედეგადაც მოსწავლე იღებს მეტ პიროვნულ პასუხისმგებლობას საკუთარ სწავლაზე და ხდება აქტიური შემმეცნებელი.

ხშირად მასწავლებელი პრობლემის გადაჭრის მზა რეცეპტს იძლევა და მოსწავლეს მხოლოდ მისი დამახსოვრება ევალება. როგორც წესი, ამ დროს არც დამახსოვრების ხარისხია მაღალი და არც ახალ სიტუაციაში ნასწავლის გამოყენების უნარი. ამიტომ გადავწყვიტე პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება გამომეყენებინა ჩემს პრაქტიკაში, კერძოდ, მე–8 კლასში მ. ჯავახიშვილის „ეშმაკის ქვისა “ და გ. ლეონიძის „მარიტას“ შესწავლის მაგალითზე. აღნიშნულ ნაწარმოებებში ასახულია ბრბოს ფსიქოლოგია, რომელმაც მომცა საშუალება დამეკავშირებინა იგი ძალადობის სხვა ფორმასთან, კერძოდ, ბულინგთან.

რატომ ბულინგი? ეს პრობლემა ხშირია, როგორც სასკოლო გარემოში, ასევე ყოველდღიურ ცხოვრებაში, კერძოდ, კონკრეტული პირის სისტემატური დამცირება, დაცინვა, აბუჩად აგდება, შეურაცხყოფა, მასზე უარყოფითი ჭორების გავრცელება, იზოლაცია, გარიყვა და დაშინება ჩვეულებრივ მოვლენად იქცა.  სამწუხაროდ, ბულინგის მსხვერპლი ყოველთვის არ იწვევს საზოგადოებაში თანაგრძნობას. ბავშვის სისუსტე და მისი ჩაგვრა ზოგიერთ შემთხვევაში გარშემომყოფთა ზიზღსა და მისი გარიყვის სურვილს იწვევს. მოზარდთა გარემოში შეიძლება ჩამოყალიბდეს ნეგატიური დამოკიდებულება სასკოლო ძალადობის მსხვერპლის მიმართ იმ პრინციპით, რომ „ყველაფერში თავადაა დამნაშავე, რადგან წინააღმდეგობას ვერავის უწევს“. თავად ჩაგრული კი ამ შემთხვევაში ძალიან მძიმე მდგომარეობაში ვარდება, რადგან გრძნობს აბსოლუტურ უიმედობას, სიტუაციიდან გამოუვალობასა და სრულ უმწეობას. იგი განიცდის დაუძლეველ შიშს მჩაგვრელისა და იმ ახალი დამცირებების წინაშე, რომლებიც ჯერ კიდევ წინ ელის, გრძნობს სირცხვილს საკუთარი უმწეობის გამო. ხშირად, მოზარდი–მსხვერპლი ამ მდგომარეობაში საკუთარ თავსაც კი იდანაშაულებს, ფიქრობს, რომ არაფერი არ შეუძლია, ამიტომ რაც მოხდა, ამას ნამდვილად იმსახურებს. ბავშვებში ძალადობის მსხვერპლი შეიძლება გახდეს ნებისმიერი მოზარდი. მაგრამ განსაკუთრებით დაუცველები არიან ბავშვები, რომლებიც განსხვავდებიან თავისი თანატოლებისგან როგორც ფიზიკური, ასევე ფსიქიკური მახასიათებლებით.

ამიტომ გაკვეთილის მიზანს წარმოადგენდა მოსწავლეთა მიერ ბრბოს ფსიქოლოგიის პრობლემატიკის განსაზღვრა და მისი გავლენა პიროვნებაზე, პარალელების გავლება მსგავსი თემატიკის  მხატვრულ თუ არამხატვრულ  ნაწარმოებებთან. ნასწავლის დაკავშირება ძალადობის სხვადასხვა ფორმასთან, კერძოდ,  ბულინგთან.

ამ მიზნის განსახორციელებლად გამოვიყენე შემდეგი აქტივობები:

1. გაკვეთილის დასაწყისში მოსწავლეებმა წაიკითხეს, მცირე ესეები: „რას განვიცდიდი, როდესაც პერსონაჟები ხდებოდნენ ბრბოს მსხვერპლნი?“ ლექსიკურ მარაგზე მუშაობის მიზნით, სიტყვების კედელზე გამოვაკარი სიტყვები: „ ბრბო“,  „აგრესია“,  „ ძალადობა“,“ ბულინგი“ და ვთხოვე, მოსწავლეებს განემარტათ ისინი.
2. შემდეგ დავსვი კითხვები ნასწავლი ტექსტების (,,მარიტა“, ,,ეშმაკის ქვა“ კიდევ ერთხელ შეხსენების მიზნით: ა)ვინ არიან ნაწარმოების მთავრი პერსონაჟები? ბ) დაახასიათეთ ნაწარმოების მთავარი პერსონაჟები. გ) რა გახდა ,, მარიტაში ‘’ აღწერილი კონფლიქტის მიზეზი? დ) იმსჯელეთ ციციკორეს ხასიათის თვისებებზე. ე) როგორ გადაიქცა საზოგადოება ბრბოდ? როგორ არის ეს მომენტი აღწერილი ,,ეშმაკის ქვაში“?
3. შემდეგი აქტივობა იყო „თევზის ჩონჩხი“. მოსწავლეებს გავაცანი შესასრულებელი სამუშაო: ფლიპჩარტზე გამოსახულია თევზის ჩონჩხი., რომელიც უნდა შეივსოს შემდეგი საკითხების მიხედვით: პრობლემა, პრობლემის გამომწვევი მიზეზები, მიღებული შედეგები. მსჯელობის შემდეგ ჩამოიწერება : რა იქნებოდა აღნიშნული პრობლემიდან გამოსავალი?
4. საკითხის უფრო ღრმად გასააზრებლად დავსვი შემდეგი კითხვები: არიან თუ არა მარიტა, სოფიო ძალადობის მსხვეპლნი? 2. თქვენი აზრით, რა არის ძალადობა? ძალადობის რა და რა ფორმები იცით? დაფაზე ივსება ასოციაციური რუკა – „ძალადობა“, „რა იცით ბულინგის შესახებ?“

სალექსიკონო მუშაობა:  მასწავლებელი მოსწავლეების აქტიური ჩართულობით განმარტავს სიტყვა ,,ბულინგს“.

სასკოლო ცხოვრებაში როგორი სახე აქვს ძალადობას? როგორ ფიქრობთ, სასკოლო ბულინგი არის თუ არა ძალადობა? როგორ ამოვიცნოთ იგი? მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს სიტუაციურ მაგალითებს და  სთხოვს ამოიცნონ რომელია ბულინგის მაგალითი.

მეორე სიტუაციური ამოცანა ეხებოდა ბულინგის ერთ–ერთი ფორმის ამოცნობას, პრობლემის განსაზღვრასა და გადაჭრის გზის პოვნას. მოსწავლეებმა წარმატებით იმუშავეს ჯგუფებში, გაიმართა დისკუსია შემდეგი შეკითხვებით: რა მიაჩნიათ ბულინგად? რა უნდა გააკეთონ მის აღსაკვეთად? როგორ ავირიდოთ კონფლიქტი მშვიდობიანი გზით?

შეჯამება. მასწავლებელი ფლიპჩარტზე ხაზავს სამკუთხედს „ცოდნა, უნარები, დამოკიდებულება“. კითხვები: რა მოგცათ  ამ გაკვეთილმა ახალი? ( რა ცოდნა შეიძინეთ, რა უნარები გამოგიმუშავდათ, როგორი დამოკიდებულება გაგიჩნდათ საკითხთან დაკავშირებით?).

მოსწავლეების პასუხების საფუძველზე გამოვლინდა, რომ გაკვეთილი იყო საინტერესო, დასამახსოვრებელი და ბევრის მთქმელი, როგორც მათთვის, ისე მასწავლებლისათვის. ამ ტიპის გაკვეთილები ხელს უწყობს მოსწავლეთა მაღალ მოტივაციასა და ჩართულობას საგაკვეთილო პროცესში, რადგან მოსწავლე ახალ ცოდნას იძენს გამიზნულად. მათ უვითარდებათ ჯგუფური მუშაობის, თანამშრომლობის, კრიტიკული აზროვნებისა და კომუნიკაციის უნარ-ჩვევები. უფრო მეტად  შემოქმედებითნი არიან, ვიდრე სტანდარტული გაკვეთილის შემთხვევაში. სწავლების პროცესი მთლიანად მოსწავლეზეა ორიენტირებული, მასწავლებელი კი ფასილიტატორია.

 აუცილებელია ასეთი საკითხების წინ წამოწევა, რათა მოსწავლემ ცოდნა და თეორია დაუკავშიროს გარემოს, რეალურ ცხოვრებას, საზოგადოებაში არსებულ გამოწვევებს, რათა ისინი მომზადებულნი შეხვდნენ აღნიშნულ პრებლემებს რეალურ ცხოვრებაში და ჩამოყალიბდნენ ღირსეულ მოქალაქეებად.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება https://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-00000-00—off-0civil2–00-1—-0-10-0—0—0prompt-10—4——-0-1l–10-ka-50—20-about—00-3-1-00-0-0-01-1-0utfZz-8-00&a=d&cl=CL2.17&d=HASH01aba976ff11adc4d564b004.2.fc
2. სახელმძღვანელო მე–8 კლასი ქართული ენა და ლიტერატურა ვ. როდონაია, ნ. ნაკუდაშვილი, ა. არაბული, მ. ხუციშვილი – სწავლანი. 2012
3. ინტერაქტიური მეთოდები პრაქტიკაში ს. ლობჟანიძე, მ. ფირჩხაძე, მ. რატიანი მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი 2016

ემპათია – ადამიანის უნარი უთანაგრძნოს სხვებს და გაიგოს მათი ფსიქოლოგიური მდგომარეობა. ემპათია არის უნარი, გაიაზრო სხვისი ემოციები ან, უფრო მარტივად რომ ვთქვათ – გქონდეს უნარი სხვისი ფეხსაცმლით გაიარო რამდენიმე მილი. ემპათიას განიხილავენ, როგორც სხვათა როლების ათვისების პროცესს, რაც სოციალიზაციის არსს შეადგენს.

ემპათიის განსაზღვრებები მოიცავს ემოციური მდგომარეობების ფართო რიგს, მათ შორის სხვებზე მზრუნველობას, მათდამი ყურადღებასა თუ სხვების დახმარების სურვილს; იმ ემოციების განცდას, რომლებიც სხვების ემოციებს ერგება. ეს ნიშნავს, მიხვდე, რას ფიქრობს ან გრძნობს სხვა პიროვნება და ნაკლებად მკაფიო გახადო განსხვავებები შენსა და სხვას შორის;
აგრეთვე, იგრძნო და გაიზიარო სხვების ემოციები. ზოგს სჯერა, რომ ემპათია გულისხმობს სხვისი ემოციების მორგების უნარს; ზოგი კი ფიქრობს, რომ ემპათია სხვა პიროვნებისადმი კეთილ, დადებით, სენტიმენტალურ განწყობას ნიშნავს.
თანაგრძნობა (compassion) და სიმპათია, თანაგანცდა (sympathy) დაკავშირებულია ემპათიასთან, მაგრამ სამივე ეს ტერმინი უნიკალურია. თანაგრძნობა განისაზღვრება, როგორც ემოცია, რომელსაც გრძნობ გასაჭირში მყოფის მიმართ, რაც მისი დახმარებისკენ გიბიძგებს. თანაგანცდა (sympathy) მზრუნველობის შეგრძნება და გასაჭირში მყოფის გაგებაა. ზოგი sympathy-ში ემპათიურ ინტერესსაც მოიაზრებს, რასაც სწავლულები განმარტავენ, როგორც სურვილს, დაინახო სხვები უკეთესად და ბედნიერად.

მე, როგორც მასწავლებელს მიმაჩნია, ბავშვებში ემპათიის გრძნობის გაღვივებას დაწყებითი კლასებიდანვე უნდა ჩაეყაროს საფუძველი, რათა თავიდან ავიცილოთ გულგრილი და ინერტული საზოგადოება. ამისათვის ხშირად უნდა დაიგეგმოს გაკვეთილები, რომელთა მიზანიც იქნება სწორედ ემპათიის გაღვივება. გაიმართოს ფილმების ჩვენება, დისკუსიები და როლური თამაშები. მოვიწვიოთ მშობლები და ისინიც აქტიურად ჩავრთოთ  ზემოთ ჩამოთვლილ აქტივობებში.

გთავაზობთ გაკვეთილის გეგმას, რომლის მიზანიც  მოსწავლეებში ემპათიის გაღვივებაა.

გაკვეთილის გეგმა

საგანი: ქართული ენა;

სწავლების საფეხური: დაწყებითი საფეხური/ IV კლასი;

გაკვეთილის თემა: გუგული ტოგონიძის ,,ცვრიანა’’.

გაკვეთილის მიზნები:

მოსწავლეებს გამოუმუშავდებათ ტექსტში კონკრეტული ინფორმაციის მოპოვების, პერსონაჟის გრძნობების აღქმისა  და ემპათიის/თანაგანცდის გამოხატვის უნარები.

შეფასება:  გაკვეთილის მსვლელობის პროცესში მოსწავლეთა დაკვირვების საფუძველზე ვაძლევ განმავითარებელ სიტყვიერ კომენტარს ამ კრიტერიუმებით:

• როგორ მოიძიებს ტექსტში კონკრეტულ ინფორმაციას;

• როგორ გამოხატავს ემპათიას/თანაგანცდას;
• რამდენად ჩასწვდება გმირის გრძნობებსა და განცდებს.

გამოყენებული მასალა:

https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%90

https://intermedia.ge/%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90/83257-%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%90/93/user:%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%90%20%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%94:show:channel

Tab·leau vi·vant (ფრანგ. tȧ blō vē vän′ – ცოცხალი სურათი) არის ეპიზოდის ან სურათის უხმოდ, მოძრაობის გარეშე წარმოდგენა პირის ან ჯგუფის მიერ.

სასწავლო პროცესში „გაყინული ეპიზოდი“ რამდენიმე ძირითადი მიზნის მიღწევას ემსახურება:

• მხატვრული ნაწარმოების ან ცხოვრებისეული მოვლენის გაგებასა და ანალიზს;
• ნაწარმოების პერსონაჟის ან რეალური პირის ხასიათის, გრძნობების, მოტივების ამოცნობასა და ანალიზს;
• ავტორის „სათქმელისა“ და დამოკიდებულებების გაგებას;
• ნაწარმოებში გამოყენებული ესთეტიკური ხერხების გაგებასა და ანალიზს;
• იდეის, გრძნობის, განწყობის, სულიერი მდგომარეობის შემოქმედებითად გამოხატვას;
• სოციალურ ინტერაქციას და გუნდურ მუშაობას.

ტექნიკის გამოყენება შესაძლებელია სამივე ფაზაზე გაკვეთილის სამფაზიან მოდელში.

მეთოდი გამოვიყენე ი. გოგებაშვილის „ქურდი და მამალის“ სწავლების დროს, გაკვეთილის B ფაზაზე (შინაარსის რეალიზება / ცოდნის კონსტრუირება) შემდეგი მიზნებით:

• მხატვრული ნაწარმოების ან ცხოვრებისეული მოვლენის გაგება და ანალიზი;
• ნაწარმოების პერსონაჟის ან რეალური პირის ხასიათის, გრძნობების, მოტივების ამოცნობა და ანალიზი;
• სოციალური ინტერაქცია და გუნდური მუშაობა.

ტექსტი წავიკითხეთ კლასში, ლექსიკური მუშაობისა და კითხვა-პასუხის შემდეგ დავყავით ეპიზოდებად. გაცოცხლებული ეპიზოდების დასადგმელად კლასი გავყავი მცირე ჯგუფებად (თითოეულ ჯგუფში – 3 მოსწავლე). თითოეულ ჯგუფს დავურიგე ტექსტი. ჯგუფებმა შეარჩიეს მათთვის მნიშვნელოვანი ეპიზოდი, იმუშავეს გაყინული მომენტის შესაქმნელად. ერთ-ერთი მოსწავლე ასრულებდა რეჟისორის როლს. დანარჩენებმა გააცოცხლეს ეპიზოდი და აჩვენეს კლასს დაახლოებით ერთი წუთის განმავლობაში.

„სტუმრის სახლში შეპატიჟება“

„ფიცი მწამს, ბოლო მაკვირვებს“

„ტყუილს მოკლე ფეხები აქვს“

კლასი ცდილობდა გამოეცნო, ვინ იყო წარმოდგენილი ამა თუ იმ „გაყინულ ეპიზოდში“. „ფოტომოყვარულმა“ მოსწავლეებმა ფოტოები გადაიღეს. სწორი პასუხის მიგნების შემდეგ დაიწყო დისკუსია პერსონაჟების, მოვლენების, გარემოებებისა და მოქმედებების შესახებ, რომლებიც ნაწარმოებს უკავშირდება. შეჯამების სახით წარვმართე რეფლექსია შესრულებულ სამუშაოზე. მოსწავლეებმა იმსჯელეს ისეთი კითხვების შესახებ, როგორიცაა:

• რა გავაკეთეთ?
• რა გამოგვივიდა კარგად?
• თავიდან რომ დაგვედგა, რას შევცვლიდით?
• როგორ დაგვეხმარა მეთოდი საკითხის გაგებასა და ათვისებაში?

შესაბამისად, მეთოდმა ხელი შეუწყო წაკითხვის შემდგომ, სიღრმისეულ გააზრებასა და შეჯამებას.

მოსწავლეებმა გადაღებული ფოტოებისგან შექმნეს პლაკატი, დააწერეს ეპიზოდებს სათაურები და საკლასო ოთახში გამოაკრეს. დასვენებებზე დიდი ინტერესით ათვალიერებდნენ და ერთმანეთს შთაბეჭდილებებს უზიარებდნენ.

მოსწავლეებს ძალიან მოეწონათ სწავლის პროცესის დინამიკურობა და ინტერაქციულობა. აქტივობამ ხელი შეუწყო მოსწავლეთა კოგნიტიური, ემოციური, სოციალური (ინტრაპერსონალური და ინტერპერსონალური) უნარების განვითარებას, წაკითხვის შემდეგ ტექსტის სიღრმისეულ გააზრებას.

მიუხედავად საბოლოო „პროდუქტის“ ერთგვარი სტატიკურობისა, ეს მეტად დინამიკური აქტივობაა. იგი ააქტიურებს მოსწავლეთა კრიტიკულ აზროვნებას და შემოქმედებით უნარებს. რაც შეეხება თემატიკას, მთავარია, შესაძლებელი იყოს შერჩეული თემის ინტერპრეტაცია და დადგმა „გაყინული სურათის“ სახით. ამას მოსდევს დადგმული სცენის იდეის/არსის ამოცნობა და შემდგომი დისკუსია.

მეთოდის გამოყენების ვარიაციები:

• „გაყინული ეპიზოდი“ ნაწარმოების (მოთხრობის, ზღაპრის, ლეგენდის, იგავის და სხვ.) მიხედვით;
• „ცოცხალი სურათი“ ფერწერული ნამუშევრის ან ფოტოსურათის მიხედვით ( ეფექტურად იყენებენ საკლასო ოთახსა და მუზეუმში).

მოსწავლეთა ასაკი

მეთოდის/ტექნიკის გამოყენება შესაძლებელია სკოლამდელი ასაკიდან მოყოლებული, საუნივერსიტეტოს ჩათვლით.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://docs.google.com/document/pub?id=14g9u2uNQYft6_pWhYtKnM9Rp0V-HyxSRYCPordnRLIM
2. ი.გოგებაშვილი „ქურდი და მამალი“

სასწავლო პროცესში ინტეგრაცია სხვადასხვა საგანში შესასწავლი თემების ერთმანეთთან  ორგანულ დაკავშირებას გულისხმობს. ჩემი აზრით, ინტეგრირებული სწავლება აერთიანებს საგნობრივ შინაარსს და ამდიდრებს ენობრივ მარაგს. ეს ქმნის მნიშვნელოვან დამატებით ღირებულებას ენის სწავლისათვის. მასწავლებელი ყოველთვის უნდა ცდილობდეს, მოსწავლეებისთვის სასწავლო პროცესი გახადოს  საინტერესო და მიმზიდველი; დაგეგმოს გაკვეთილი შორს მიმავალი მიზნებით. ამ დროს ხდება ერთი და იმავე საკითხის აღქმა სხვადასხვა კუთხიდან. სასწავლო პროცესის ეფექტურად წარმართვისათვის  აუცილებელია ინტეგრირებული გაკვეთილებისა და სხვადასხვა აქტივობის სწორად დაგეგმვა. ინტეგრირებული გაკვეთილის დაგეგმვისას პირველ რიგში აუცილებელია ავირჩიოთ თემა, რომელიც დაკავშირებული იქნება სხვა დისციპლინასთან ან დისციპლინებთან. ხშირად მომიჯნავე საგნების ერთმანეთთან დაკავშირება  უფრო ადვილია, თუმცა შესაძლებელია  უფრო თამამი ნაბიჯი გადაიდგას და ერთმანეთთან დავაკავშიროთ რამდენიმე საგანი, როგორიც, მაგალითად, ჩემს შემთხვევაში იყო. ერთმანეთს  დავუკავშირე უცხო ენა, გეოგრაფია, მუსიკა და ინფორმაციულ-საკომუნკაციო ტექნოლოგიები.

გაკვეთილის იდეის ჩამოყალიბების შემდეგ მნიშვნელოვანია, მოვიძიოთ მასალა, დამატებითი ინფორმაცია, რესურსი, რომელიც შეაკავშირებს არჩეულ სასწავლო დისციპლინებს. ინტეგრირებული გაკვეთილის ძირითადი მახასიათებელი უნდა იყოს ის, რომ იგი უნდა უზრუნველყოფდეს ინტეგრირებული საგნების  შესაბამისი ეროვნული სასწავლო გეგმის განსაზღვრული სასწავლო შედეგების მიღწევას. ინტეგრირებული გაკვეთილის დაგეგმვისას გავითვალისწინოთ მოსწავლეთა ასაკი საჭიროებები და საგნობრივი ცოდნა-უნარები ინტერგირებულ საგნებში. უცხო ენაში ინტეგრირებული გაკვეთილის ეფექტურად ჩატარებისთვის მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ მოსწავლეთა ლექსიკური მარაგი.

ინტეგრირებული  გაკვეთილების ჩატარება ზრდის მოსწავლეთა ინტერესს უცხო ენის მიმართ. იზრდება სოციალური უნარები, ურთიერთნამშრომლობა და კომუნიკაცია. მოსწავლეები სწავლობენ, როგორ გამოიყენენონ ერთი საგნის ცოდნა მეორე საგნის შესწავლისას. ინტეგრირებული სწავლება ეხმარება მოსწავლეს ცოდნის განზოგადებაში და მოსწავლე მარტივად ახდენს ცალკეულ დისციპლინაში მიღებული ცოდნის სინთეზს. დაკვირვებამ  აჩვენა, რომ უცხო ენის გაკვეთილზე მოსწავლეები უფრო მეტს სწავლობენ მაშინ, როცა ვიყენებთ საგანთაშორის კავშირს.

მსურს, გაგიზიაროთ ჩემი გამოცდილება ინეტეგრირებული გაკვეთილის გეგმის შედგენაში და წარმოგიდგინოთ ერთი ინტეგრირებული გაკვეთილის გეგმა. ჩემს გაკვეთილზე ერთმანეთთან დავაკავშირე სამი საგანი გერმანული – ენა, გეოგრაფია და მუსიკა. თავიდან შევისწავლე მოსწავლეთა ინტერესები და ცოდნა სხვადასხვა საგანში. ავირჩიე თემა: მოგზაურობა. თემის არჩევის შემდეგ მოვიძიე რესურსები – ინტერნეტმასალები და აქტივობები, რომლებიც დამეხმარებოდა გაკვეთილის საინტერესოდ წარმართვაში. გავეცანი ასევე სამივე საგნის  ეროვნული სასწავლო გეგმით მისაღწევ შედეგებს. ინტეგრირებული გაკვეთილის დაგეგმვისას მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ მოსწავლეთა წინარე ცოდნა იმ საგნებში, რომელთა შორის ინტეგრირებასაც ვგეგმავთ. მეორე – ჩემ მიერ ჩატარებული  გაკვეთილი, რომელიც ასევე ორ საგანს შორის ინტერგრირებას მოიცავდა, იყო გერმანული ენა და ისტ-ი. აქაც გაკვეთილის თემა ავარჩიე  მოსწავლეების ინტერესების და შესაძლებლობების გათვალისწინებით და მოვახდინე ინტეგრაცია საინფორმაციო ტექნოლოგიებთან. გაკვეთილებზე მოსწავლეები უფრო მეტს სწავლობენ მაშინ, როდესაც მათი მიზანი ის კი არაა, უბრალოდ ენა შეისწავლონ, არამედ, როდესაც ისინი ენას კონკრეტული დავალებების შესასრულებლად და ახალი შინაარსის შესასწავლად იყენებენ.  სასწავლო საგნებს შორის კავშირის დამყარება მოსწავლეებისთვის სასარგებლოსთან ერთად ძალიან საინტერესოცაა.

ვფიქრობ, რომ ინტეგრირებული გაკვეთილის ჩატარებით გაკვეთილის მიზანი უფრო მარტივად მიიღწევა, რადგან გაკვეთილი არის  საინტერესო, ასევე სასარგებლოც. მოსწავლეები იძენენ გარკვეულ უნარებსა და გამოცდილებას. დამოუკიდებლად მუშაობის დროს დაკვირვებამ მიჩვენა, რომ უცხო ენის გაკვეთილზე მოსწავლეები უფრო მეტს სწავლობენ მაშინ, როცა ვიყენებ საგანთაშორის კავშირს.

წარმოგიდგენთ ჩემს მიერ განხორციელებული 2 ინტეგრირებული გაკვეთილის გეგმის ნიმუშს.

1)   ინტეგრირებული გაკვეთილის გეგმა

2) ინტეგრირებული გაკვეთილის გეგმა

პედაგოგიური საქმიანობა, რა სიტუაციაში და რომელ ასაკშიც არ უნდა დავიწყოთ, მთლიანად ორიენტირებულს გვხდის სწავლების პროცესზე.  მასწავლებლის მთავარი საზრუნავი და მოვალეობაა  შევძლოთ  თანამედროვე,  ინოვაციური, მრავალფეროვანი მეთოდებით  ცოდნის, უნარებისა და დამოკიდებულებების შეძენის ხელშეყწობა.   ჩვენ, მასწავლებლები და მოსწავლეები, ერთმანეთს ვზრდით!  ხელს ვუწყობთ,  პიროვნულ და პროფესიულ ზრდას, რომელიც უწყვეტი პროცესი უნდა იყოს. კარგ პედაგოგს სჭირდება ფიქრი, რომ  დაგეგმოს და განახორციელოს სხვადასხვა აქტივობები  განსხვავებული და მრავალფეროვანი  მეთოდებით, რომლებიც მოსწავლეთა ინტერესებსა და საჭიროებებზე იქნება მორგებული. ბავშვებს მოსწონთ მრავალფეროვანი სახის გაკვეთილები: პრობლემაზე ორიენტირებული, ინოვაციური, გამჭოლი კონპეტენციების განმავითარებელი, რომელთა განხორციელება  შესაძლებელია სხვადასხვა ინტერაქციული მეთოდებით:

1. დისკუსია/დებატები – ინტერაქტიული სწავლების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მეთოდია. დისკუსიის პროცესი მკვეთრად ამაღლებს მოსწავლეთა ჩართულობის ხარისხსა და აქტიურობას. დისკუსია შესაძლებელია გადაიზარდოს კამათში და ეს პროცესი არ შემოიფარგლება მხოლოდ პედაგოგის მიერ დასმული შეკითხვებით. იგი უვითარებს  მოსწავლეს მსჯელობისა და საკუთარი აზრის დასაბუთების უნარს.
2. 2. თანამშრომლობითი (cooperative) სწავლება – იმგვარი სწავლების სტრატეგიაა, სადაც ჯგუფის თითოეული წევრი ვალდებულია, არა მხოლოდ თვითონ შეისწავლოს, არამედ დაეხმაროს თავის თანაგუნდელს საგნის უკეთ შესწავლაში. ჯგუფის თითოეული წევრი მუშაობს პრობლემაზე, ვიდრე ყველა მათგანი არ დაეუფლება საკითხს.
3. ჯგუფური (collaborative) მუშაობა – ამ მეთოდით სწავლება გულისხმობს მოსწავლეთა ჯგუფურად დაყოფას და მათთვის სასწავლო დავალებების მიცემას. ჯგუფის წევრები ინდივიდუალურად ამუშავებენ საკითხს და პარალელურად უზიარებენ მას ჯგუფის დანარჩენ წევრებს. დასახული ამოცანიდან გამომდინარე შესაძლებელია ჯგუფის მუშაობის პროცესში წევრებს შორის მოხდეს ფუნქციების გადანაწილება. ეს სტრატეგია უზრუნველყოფს ყველა მოსწავლის  მაქსიმალურ ჩართულობას სასწავლო პროცესში.
4. პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება (PBL) – მეთოდი, რომელიც ახალი ცოდნის მიღების და ინტეგრაციის პროცესის საწყის ეტაპად იყენებს პრობლემას.
5. ევრისტიკული მეთოდი – ეფუძნება მოსწავლეთა წინაშე დასმული ამოცანის ეტაპობრივ გადაწყვეტას. ეს პროცესი სწავლებისას ფაქტების დამოუკიდებლად დაფიქსირებისა და მათ შორის კავშირების დანახვის გზით ხორციელდება.
6. შემთხვევების შესწავლა (Case study) – პედაგოგი მოსწავლეებთან ერთად განიხილავს კონკრეტულ შემთხვევებს და ისინი ყოველმხრივ და საფუძვლიანად შეისწავლიან საკითხს.
7. გონებრივი იერიში (Brain storming) – ეს მეთოდი გულისხმობს თემის ფარგლებში კონკრეტული საკითხის/პრობლემის შესახებ მაქსიმალურად მეტი, სასურველია რადიკალურად განსხვავებული, აზრის, იდეის ჩამოყალიბებასა და გამოთქმის ხელშეწყობას. კვლევის მიზანთან იდეის შესაბამისობის დასადგენად შეფასების კრიტერიუმების განსაზღვრა; შერჩეული იდეების შეფასება წინასწარ გასაზღვრული კრიტერიუმებით; გამორიცხვის გზით იმ იდეების გამორჩევა, რომლებიც ყველაზე მეტად შეესაბამება დასმულ საკითხს;  უმაღლესი შეფასების მქონე იდეის, როგორც დასახული პრობლემის გადაჭრის  საუკეთესო საშუალების გამოვლენა.
8. 8. როლური და სიტუაციური თამაშები – წინასწარ შემუშავებული სცენარის მიხედვით განხორციელებული თამაშები მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს სხვადასხვა პოზიციიდან შეხედონ საკითხს. იგი ეხმარება მათ ალტერნატიული თვალსაზრისის ჩამოყალიბებაში. ისევე როგორც დისკუსია, ეს თამაშებიც უყალიბებს  მოსწავლეებს  საკუთარი პოზიციის დამოუკიდებლად გამოთქმისა და კამათში მისი დაცვის უნარს.
9. 9. დემონსტრირების მეთოდი – ეს მეთოდი ინფორმაციის ვიზუალურად წარმოდგენას გულისხმობს. შედეგის მიღწევის თვალსაზრისით ის საკმაოდ ეფექტიანია. ხშირ შემთხვევაში უმჯობესია მასალა ერთდროულად აუდიო და ვიზუალური გზით მივაწოდოთ მოსწავლეებს. შესასწავლი მასალის დემონსტრირება შესაძლებელია როგორც მასწავლებლის, ასევე მოსწავლის მიერ.
10. 10. ინდუქციური მეთოდი განსაზღვრავს ნებისმიერი ცოდნის გადაცემის ისეთ ფორმას, როდესაც სწავლის პროცესში აზრის მსვლელობა ფაქტებიდან განზოგადებისაკენ არის მიმართული ანუ მასალის გადმოცემისას პროცესი მიმდინარეობს კონკრეტულიდან ზოგადისკენ.

11.. დედუქციური მეთოდი განსაზღვრავს ნებისმიერი ცოდნის გადაცემის ისეთ ფორმას, რომელიც ზოგად ცოდნაზე დაყრდნობით ახალი ცოდნის აღმოჩენის ლოგიკურ პროცესს წარმოადგენს ანუ პროცესი მიმდინარეობს ზოგადიდან კონკრეტულისაკენ.

12. 12. ანალიზის მეთოდი გვეხმარება სასწავლო მასალის, როგორც ერთი მთლიანის, შემადგენელ ნაწილებად დაშლაში. ამით მარტივდება რთული პრობლემის შიგნით არსებული ცალკეული საკითხების დეტალური გაშუქება.
13. 13. სინთეზის მეთოდი გულისხმობს ცალკეული საკითხების დაჯგუფებით ერთი მთლიანის შედგენას. ეს მეთოდი ხელს უწყობს პრობლემის, როგორც მთლიანის დანახვის უნარის განვითარებას.
14. 14. ვერბალური, ანუ ზეპირსიტყვიერი მეთოდი. სწავლება ეფუძნება ეფექტურ კომუნიკაციის, გააზრებული კითხვისა და მეტყველების სტრატეგიებს.
15. 15. წერითი მუშაობის მეთოდი გულისხმობს შემდეგი სახის მოქმედებებს: ამონაწერებისა და ჩანაწერების გაკეთება, მასალის დაკონსპექტება, თეზისების შედგენა, რეფერატის ან ესეს შესრულება და სხვ.
16. 16. ლაბორატორიული მეთოდი გულისხმობს შემდეგი სახის მოქმედებებს: ცდების დაყენება, ვიდეომასალისა დინამიკური ხასიათის მასალის ჩვენება და სხვ.
17. 17. პრაქტიკული მეთოდები – აერთიანებს სწავლების ყველა იმ ფორმას, რომელიც მოსწავლეს პრაქტიკულ უნარ-ჩვევებს უყალიბებს. ამ შემთხვევაში მოსწავლე შეძენილი ცოდნის საფუძველზე დამოუკიდებლად ასრულებს ამა თუ იმ მოქმედებას, მაგალითად, საწარმოო და პედაგოგიური პრაქტიკა, საველე მუშაობა და სხვ.
18. 18. ახსნა–განმარტებითი მეთოდი – ეფუძნება მსჯელობას მოცემული საკითხის ირგვლივ. პედაგოგს მასალის გადმოცემისას მოჰყავს კონკრეტული მაგალითი, რომლის დაწვრილებით განხილვაც ხდება მოცემული თემის ფარგლებში.
19. 19. ქმედებაზე ორიენტირებული სწავლება – მოითხოვს პედაგოგისა და მოსწავლის აქტიურ ჩართულობას სწავლების პროცესში, სადაც განსაკუთრებულ დატვირთვას იძენს თეორიული მასალის პრაქტიკული ინტერპრეტაცია.
20. 20. ელექტრონული სწავლება (E-learning) – გულისხმობს სწავლებას ინტერნეტითა და მულტიმედიური საშუალებებით. იგი მოიცავს სწავლების პროცესის ყველა კომპონენტს (მიზნები, შინაარსი, მეთოდები, საშუალებები და სხვ.), რომელთა რეალიზება ხდება სპეციფიკური საშუალებებით.

     სწავლების მეთოდები მრავალგვარია. სწორედ, მათი გამოყენებით, კარგ პედაგოგს შეუძლია სწავლების პროცესი გახადოს მოსწავლეებისათვის სახალისო, საინტერესო და მრავალფეროვანი, რომელიც  მოსწავლეებში აამაღლებს კომპეტენციას, ხელს შეუწყობს უნარების განვითარებას და საკუთარი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას. ასეთი მიდგომებით კი  მოვახერხებთ  მოსწავლეეში მოტივაციის გაზრდას, მათ დაინტერესებას  და პასიური მოსწავლეების ჩართვას საგაკვეთილო პროცესში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი. მასწავლებლის წიგნი. ინტერაქტიური მეთოდები პრაქტიკაში.

მეთერთმეტე კლასში შესასწავლ ნაწარმოებებში – ვაჟა-ფშაველას “სტუმარ-მასპინძელი”, ”ალუდა ქეთელაური”, აკაკი წერეთლის” გამზრდელი”, ალექსანდრე ყაზბეგის ”ხევისბერი გოჩა”, გოგოლის “ტარას ბულბა”, მერიმეს “მატეო ფალკონე”… – ძირითად პრობლემად იკვეთება ტრადიციების დაცვის საკითხი, რომელიც დღესდღეობითაც მეტად მწვავე და აქტუალურია.

მოსწავლეებთან ერთად აღნიშნული პრობლემის ანალიზისას ყოველთვის ვაწყდებოდი სირთულეს, რომელიც სწორედ ამ ასაკს უკავშირდება – ისინი გაუცნობიერებლად თავის დამკვიდრებას ცდილობენ, რაღაცას უმტკიცებენ საკუთარ თავს თუ სხვას, „უკვე დიდები არიან, გადაწყვეტილებას თვითონ იღებენ… არსებული გარემო პირობები, საზოგადოება, მასმედია, სატელევიზიო შოუები… და ბევრი მათგანი „მოდურობის“ გამო, გაუაზრებლად თვლის, რომ „ტრადიციები სიბნელეა“, ნაწილი „განსხვავებულობის“ იმიჯს ირგებს და ამტკიცებს ტრადიციების დაცვის აუცილებლობას. რადგან მოზარდები თვლიან, რომ „უფროსებს სხვანაირად ესმით“, რომ „ახლა სხვა დროა“, მაინცდამაინც არ ენდობიან „ლექციებს“, დარიგებებს, ეჩვენებათ, რომ ეს ყველა უფროსის, მასწავლებლის მოვალეობაა…

ალუდა    თუ   თემი?!    თემი  თუ     ჯოყოლა?!  ონისე   თუ   ხევისბერი?!
ბათუ  თუ   საფარ-ბეგი?!…. ძველები  თუ  ახლები?!  მამები  თუ შვილები?! რომელია  მართალი – სიძველე თუ სიახლე – საჭიროა თუ არა ტრადიციების დაცვა?

არსებული რეალობა – სატელევიზიო შოუები, რეალური ცხოვრება:

ერთი მხარე (ენამოჩლექით, რბილი “ლ”-თი მოსაუბრე): ”ტრადიციები სიბნელეა!!!”

“რას ნიშნავს “ქართველობა”?!  “ოცდამეერთე საუკუნეში რა დროს ტრადიციებია!”

მეორე მხარე (ზომიერად ფერხორციანი, ქართული სუფრის “ტრადიციის “მოთაყვანე): ”ქართველობას გვართმევენ!!!”

• დაბნეული მოზარდი – სად არის სიმართლე?

როგორ „აღმოვაჩენინოთ“ და არა „ვუქადაგოთ“ მოზარდებს სწორი გზა – მე, როგორც ყველა ლიტერატურის მასწავლებელი, ამ რთული გამოწვევის წინაშე ხშირად ვდგებოდი. სწორედ ამ “აღმოჩენებისთვის“ შეიქმნა ჩემი პროექტი.

საჭიროა თუ არა ტრადიციების დაცვა? – ამ საკითხთან დაკავშირებით შევიმუშავე ინოვაციური მიდგომა და მინდა შემოგთავაზოთ ის, რადგან მას მოსწავლეები თავად მიჰყავს ამ შეკითხვის პასუხამდე; მიდგომის ინოვაციურობა მდგომარეობს ადამიანსა და ბუნებას შორის კავშირის დასაბუთებაში, ბუნების მაგალითზე ტრადიციების როლისა და მნიშვნელობის განსაზღვრასა და ტრადიციების დადებითი და უარყოფითი შედეგების შეფასებაში.

„სიძველე თუ სიახლე?!; „საჭიროა თუ არა ტრადიციების დაცვა?!“ „რომელ მხარეს არის სიმართლე?!“ – ეს არის კითხვები დისკუსიისთვის. დისკუსიის შემდეგ მოსწავლეებს ეძლევათ დავალება, გაერთიანდნენ მსგავს პოზიციაზე მდგომნი, ორი კვირის განმავლობაში იმუშაონ, მოიძიონ არგუმენტები ლიტერატურიდან, ისტორიიდან, პირადი თუ სხვა ადამიანების გამოცდილებიდან… და წარმოადგინონ PowerPoint-ში გაკეთებული პრეზენტაცია…

მოსწავლეებს ვთხოვთ, იკამათონ და განსაზღვრონ ტრადიციების დეფინიცია… კამათის შემდეგ მოსწავლეები მოიძიებენ ლიტერატურიდან, ისტორიიდან, ხელოვნებიდან, ცხოვრებიდან მათთვის ცნობილ და უცნობ ქართული ტრადიციებს; მათ მიერ შესწავლილი ტექსტებიდან „აგროვებენ“ ნიმუშებს, სადაც ხაზგასმულია ტრადიციის, წესების დაცვის აუცილებლობა.

მაგალითები:

…”მამით არ მოდის ანდერძი, პაპით და პაპის პაპითა…”,   “…არ დაწერილა რჯულადა…”,  “…თქმულია იმავ თავითა…”, “…თემს რაც სწადიან, მას იზამს თავის თემობის წესითა…”,

“…რად სტეხთ საუფლო ჩვენს წესსა…”, “…სისხლის აღება… მუდამ წესი და რიგია…”,

“…ფეხზე ადგომა წესია, წესს ვერ დაარღვევს მთისასა…”,  “…უნდა მტრის საფლავზე დაკლან, როგორაც წესი არია…”, “…თემის პირს რომ სტეხ…”,  “წესი არ არის მტრის მოკვლა, თუ ხელ არ მასჭერ დანითა…”,   “…ვის გაუყიდავ სტუმარი?”

ვეცნობით ტრადიციის განმარტებას:

ტრადიცია:

• იქმნება მოცემული პირობისა და დროის გამო;
• იქცევა საზოგადოების წესად, ნორმად, თავისებურ დაუწერელ კანონად;
• იცავს არა იურიდიული აქტები, არამედ საზოგადოებრივი აზრის ძალა;
• თანდათან კარგავს მნიშვნელობას და ამუხრუჭებს კიდეც წინსვლას.

ამიტომაც: 

• ჩნდება ტრადიციების განახლების, ძველთან, დრომოჭმულთან გამოთხოვების აუცილებლობა.

სწორედ ამის შემდეგ მოსწავლეებს ვთავაზობ – ხომ არ ვკითხოთ რჩევა ბუნებას? რატომ?  რა კავშირია ადამიანსა და ბუნებას შორის? – შეუძლიათ თუ არა დასაბუთება ადამიანსა და ბუნებას შორის კავშირისა, სამყაროს ერთიანობისა… ქართველი მწერლების შემოქმედებიდან, ადამიანის წარმოშობის ისტორიული და რელიგიური კუთხიდან, სხვა რესურსებიდან მოძიებული არგუმენტების საფუძველზე დაასაბუთონ ეს კავშირი და მოამზადონ პრეზენტაცია: ადამიანი ბუნების ერთ-ერთი ნაწილია …

მოსწავლეები მოიძიებენ ლიტერატურაში ამ „ერთ-ერთობის“ დასაბუთებას:

მაგალითები:

• კავშირი ბუნების კანონზომიერებასთან:
• “…ხევი მთას ჰმონებს, მთა ხევსა, წყალნი – ტყეს, ტყენი – მდინარეს…
• „…და მეც ხომ ყველას მონა ვარ პირზე ოფლგადამდინარედ…”
• “…მადლი შენ, ყველა ერთმანეთს, უფალო, დაუმონია…”
• “…ბუნება მბრძანებელია…”.

ადამიანის ერთიანობა სამყაროს ჰარმონიასთან:

“…მით ვისწავლენით, მოგვეცეს შერთვა ზესთ მწყობრთა წყობისა…”

• ქართულ ლიტერატურაში ხე (განსაკუთრებით მუხა) საქართველოს, ქართველი ერის სიმბოლოა.
• ბიბლიის მიხედვით, სამყაროს ყველა კომპონენტი, მათ შორის ადამიანი, უფალმა შექმნა სხვადასხვა დღეს.

მე მათთვის მაქვს კიდევ ერთი საინტერესო არგუმენტი:

ბიბლიური “სიცოცხლის ხე” – გვხვდება უამრავ მითსა და უძველეს ისტორიაში, ნათლად აჩვენებს, რომ ყველა ორგანიზმი, ცოცხალი თუ გადაშენებული, ერთმანეთს ენათესავება. ამ ხეზეა დამოკიდებული ხალხის ჯანსაღი აზროვნების უნარი.

და რადგან კავშირი დავასაბუთეთ, რადგან “ბუნება მბრძანებელია”, მოვუსმინოთ მის რჩევას:  მოსწავლეების ერთ (კვლევის) ჯგუფს ვთხოვ, გაიარონ კონსულტაცია ბიოლოგიის მასწავლებელთან და სხვა კომპეტენტურ პირებთან:

რა არის ხისთვის ფესვები? რა მოხდება, ფესვები რომ შევაჭრათ?

აქვე ევალებათ რომელიმე მცენარეზე ცდის ჩატარება – ფესვებშეცლილ მცენარეს მიწაში ჩააბრუნებენ და შედეგს დააკვირდებიან… სიმბოლურად დააკავშირონ ერი ხესთან, ფესვები – მის ტრადიციებთან, გააკეთონ დასკვნები, მოამზადონ პრეზენტაცია.

დასკვნები დახლოებით ასეთი იქნება:

ფესვები ხისთვის სიცოცხლის, სიჯანსაღის წყაროა. ძლიერ ფესვებზე იზრდება ძლიერი ტანი და ვარჯი, ტოტები, რომლებიც შემდგომში ებრძვის და უმკლავდება ყოველგვარ უამინდობას – ქარს, სიცხეს, ყინვას…

…. ყოველი ხე თავისი ფესვებით ცოცხლობს! რომელიმე ხეს, ერთი ფესვიც რომ შეაჭრა, დაავადება გაუჩნდება და სიცოცხლე შეუმოკლდება. რაც უფრო მეტ ფესვს შეაჭრი, მით მალე მოკვდება…”.

“…ასეა ერიც, რომლის ფესვებია მისი … ეროვნული კულტურა, გენეტიკა, ენა, დამწერლობა, მორალი და ადათ-წესები…”

…ანუ, თუ ერს ძლიერი ფესვები-ტრადიციები არ ექნება, ვერ გაუმკლავდება უამინდობას –  გარე თუ შიდა პრობლემებს!

…მაგრამ ხეს აქვს ხმელი, დაზიანებული ფესვები და ტოტებიც, რომლებიც საკვებს ვეღარ აწვდის მას. ის დაავადების წყაროც შეიძლება აღმოჩნდეს, ამიტომ ასეთებს ჭრიან…

მეორე (კვლევის) ჯგუფი – რა ზიანი შეიძლება მოუტანოს ხეს დაზიანებულმა, დაავადებულმა, უნაყოფო ტოტებმა, რისთვის არის საჭირო სხვლა და გასხვლის პრინციპი (როგორ ტოტებს ჭრიან, რომელია შესანარჩუნებელი და მოსაფრთხილებელი); ვთხოვ, დაესწრონ მცენარის (მაგ, ვაზის) გასხვლას, შეადარონ სიმბოლურად ერს და მის ტრადიციებს და გააკეთონ დასკვნები, მოამზადონ პრეზენტაცია.

ანუ…

• მოსაჭრელია ხმელი, დაზიანებული ტრადიცია, რომელიც საკვებს ვეღარ აწვდის მას, დაავადების წყაროც შეიძლება აღმოჩნდეს, ხოლო შესანარჩუნებელი და მოსაფრთხილებელია ჯანსაღი…

მაგრამ რომელია ჯანსაღი?  “ყველა ხე ნაყოფით იცნობა…”

უარყოფითი შედეგი: ერის დასუსტება, ადამიანების დაშორება, ბოროტი საწყისი…

“…ვისაც მტერობა მასწყურდეს, ..სისხლ დაიგუბოს კერაში…”;

“…შენ რო სხვა მაჰკლა, შენც მოგკვლენ, მტერს არ შაარჩენს გვარია…”;

“…ქისტის ცხონება არ დაწერილა რჯულადა…”;

“…მაჰკალ, მარჯვენა არ მასჭერ, უკან მისდევდი მა რადა?!”

დადებითი შედეგი: – ერის გაძლიერება, ადამიანების გაერთიანება, ჰუმანური საწყისი…

“…აი, სტუმარი მოგგვარე, ღვთის წყალობაა ჩვენზედა…”;

“…დღეს სტუმარია ეს ჩემი,თუნდ ზღვა ემართოს სისხლისა…”;

“…სტუმრად მოსული უცნობი სტუმარს პატივს სცემს სხვისასა…”;

“…მაგრამ სტუმარი სხვის სახლში ვერ გაშლის ხათაბალასა…”.

მაგრამ როგორ ხვდება “თემი” ძველის “მოჭრას”, სიახლეს, განსხვავებულ აზრს?

მესამე (კვლევის) ჯგუფი – აკვირდება მყნობის არსს, პრინციპს, რომელი მცენარეების შეჯვარება, ერთმანეთზე დამყნობა მოიტანს ნაყოფს, რომელი მცენარეები დააზიანებს ერთმანეთს… უკავშირებენ სიმბოლურად ერში სიახლეების დანერგვას, სხვა ქვეყნების მაგალითის გადმოღებას, გამოაქვთ დასკვნები, ამზადებენ პრეზენტაციას.

“…შატილს ჯერ არ ჩასწვდომია  შუქი შუადღის მზისაო,

არ ჩაუშვებენ ჩამსვლელსა, ცა ახურია კლდისაო…”;

“…ფერი ედება ბერდიას, ფერი სხვა-რიგის შიშისა!..”.

მაგრამ ყველა სიახლე მისაღებია?—

გავიგოთ “მყნობის”არსი:

• “…მყნობა ქირურგიული ოპერაციაა და ერთი მცენარის ქსოვილის გარკვეული ნაწილის (კვირტი, ტოტი…) მეორე მცენარეზე გადანერგვას გულისხმობს… “.
• “…ნამყენი რთული ორგანიზმია და შედგება საძირისა და სანამყენისაგან…”.
• “… ასკილზე კაკალი არ დაიმყნობა და არც მუხის ფესვები მიიღებენ, ლიმონი რომ დავამყნოთ…”.
• სხვა ქვეყნის კარგი ავითვისოთ, მაგრამ ეროვნული სული ჩავბეროთ…

მეოთხე (შეფასების და სინთეზის) ჯგუფი – მუშაობის პროცესში მოკვლეული და ნაწარმოებების შესწავლისას შეხვედრილ ტრადიციებს დააჯგუფებენ დადებით და უარყოფით, მაცოცხლებელ და მავნე, საჭირო და არასაჭიროდ მათი წარმოქმნის ისტორიის, მოსალოდნელი შედეგის მიხედვით. (სავარაუდო დასკვნები აღწერილია ჯგუფების სამუშაოების შემდეგ.

ტრადიციები – მაცოცხლებელი თუ მავნე ფესვები?!

შეჯამება

• მოვუსმინოთ ძლივს გასაგონ ჩურჩულს “ერთი მუხის ხმელი ფესვებისა”, რომელმაც “ამაყი, გულშეუდრეკელი, ლამაზი შვილი” გაზარდა. გავაცნობიეროთ, რომ “მუხის თავმომწონე ყელყელაობა ”სწორედ ფესვების შრომის და ღვაწლის” შედეგია, იმ ქართული ფესვებისა, ასე დაუნანებლად რომ ვიშორებთ და საშიში, საიდანღაც გაჩენილი სიხარბით სხვისი, უცხო ფესვების მორგებას ვცდილობთ…

დასკვნები

• ტრადიციას გააჩნია თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარე. ტრადიციით ჩვენ კავშირი გვაქვს წარსულთან, გადმოგვაქვს დღევანდელობაში და გადავცემთ მომავალ თაობას.
• თუმცა უნდა გადაფასდეს ის ტრადიციები, რომლებიც ადამიანს, ერებს აზიანებს, უნდა აღმოიფხვრას, ადგილი პოზიტიურ, განმავითარებელ სიახლეებს უნდა დაეთმოს!

საკითხის ინოვაციურად გააზრების ამოცანები:

• ტრადიციების დაცვის საკითხის, როგორც პრობლემის აღქმა-გააზრება და მის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა, პიროვნული პოზიციის ჩამოყალიბება და მისი არგუმენტირება;

• ტრადიციების არსის განსაზღვრა, მათი პირვანდელი სახის და შემდგომი დამახინჯებული ფორმების შედარება;

• ადამიანსა და ბუნებას შორის კავშირის დადგენა, დასაბუთება ბიბლიურ, მითოლოგიურ და ქართულ ლიტერატურაში მოძიებული მაგალითების საფუძველზე;

• ამ კავშირის საფუძველზე ბუნებაზე (კონკრეტულად, მცენარეებზე) დაკვირვება, დაკვირვების შედეგების ნაწარმოებში და საზოგადოებაში არსებულ პრობლემის გადაჭრის საფეხურებთან დაკავშირება.

ამგვარი ინოვაციური მიდგომა მოსწავლეებში სხვებთან ერთად ავითარებს ისეთ გამჭოლ კომპეტენციას, როგორიც არის ეკოლოგიური წიგნიერება, ასევე ინტეგრაცია ბიოლოგიასთან. მოსწავლეები საკუთარი გამოცდილების საფუძველზე აკეთებენ დასკვნებს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა2011-2016, საგნობრივი პროგრამა ქართული ენა და ლიტერატურა
2. მასწავლებლის წიგნი. ლიტერატურის სწავლებ

მარინე შაქარაშვილი

სწავლა-სწავლება აქტიური შემეცნებითი პროცესია და „მოსწავლე-მასწავლებლის“ მუდმივ თანამშრომლობაზეა დაფუძნებული. მოსწავლე აგებს ცოდნას მასწავლებლის მიერ გადაცემული ინფორმაციის საფუძველზე, მასწავლებელი კი თანამშრომლობს მასთან ცოდნის კონსტრუირებაში. სწავლება უნდა დაეხმაროს მოსწავლეებს საკუთარი აზრის ჩამოყალიბებასა და შეძენილი ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გადატანაში. პედაგოგებმა კარგად ვიცით, რომ მოსწავლე სასწავლო მასალას ყველაზე უკეთ მაშინ ითვისებს, როდესაც მოტივირებულია, თავად აკეთებს არჩევანს და საკუთარი გამოცდილების მეშვეობით წყვეტს მნიშვნელოვან  საკითხებს. წარმატებული  სასწავლო პროცესი დაფუძნებულია სწავლების ისეთი ეფექტური სტრატეგიების გამოყენებაზე, რომელთა უშუალო მონაწილე და შემოქმედიც თავად მოსწავლეა.

სასწავლო პროცესში მასწავლებლის მიზანია, სასწავლო აქტივობები ისე წარმართოს, რომ მოსწავლეებმა მნიშვნელოვანი იდეები კარგად გაიაზრონ, ინდივიდუალური შესაძლებლობების ფარგლებში გაითავისონ, საკუთარი ინტერპრეტაციითა და წარმოსახვით გადმოსცენ ან სოციალური ურთიერთობების გზით განახორციელონ, ძველ ცოდნას ახალი დააშენონ და  წამოაყენონ მრავალფეროვანი მოსაზრებები. მხოლოდ ასეთ გარემოში არიან ჩვენი მოსწავლეები მოტივირებულნი და განწყობილნი ცოდნის მისაღებად.

სასწავლო გარემოს უკეთ ორგანიზებისა და ცოდნის კონსტრუირებისთვის ხშირად ვიყენებთ  თანამშრომლობითი სწავლების ფორმას როგორც სწავლების საუკეთესო საშუალებას. საკუთარმა პედაგოგიურმა პრაქტიკამ დამანახა, რომ მოსწავლე მაშინ სწავლობს კარგად და არ უჭირს სასწავლო აქტივობების შესრულება, როდესაც კარგად აქვს გააზრებული სასწავლო მასალა და თანატოლებთან თანამშრომლობს ან სახალისო როლების გათამაშებით წარმოადგენს საკუთრ მოსაზრებას, ეძებს პრობლემის გადაჭრის გზებს და არგუმენტირებულად მსჯელობს. ეს უფრო სახალისოა, როცა  მოსწავლე რომელიმე ჯგუფის წევრია და თანატოლების მხარდაჭერას გრძნობს, აქვს კონკრეტული მიზანი და კონკრეტული დავალება, შესაფერისი სასწავლო გარემო.

შესაფერისი გარემოს შესაქმნელად და საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეთა აქტიურად ჩასართავად ინტერაქციული სწავლების მრავალი სტრატეგია მოვსინჯე, რომელთა შორის საკმაოდ ეფექტური აღმოჩნდა გაკვეთილზე პრესკონფერენციის გათამაშება.

რატომ პრესკონფერენცია?

პრესკონფერენცია ინფორმაციის გადაცემისა და მასმედიასთან შეხვედრის ისეთი ფორმაა, როდესაც დაინტერესებული მხარე გამოხატავს საკუთარ პოზიციას რომელიმე მნიშვნელოვანი საკითხის შესახებ და პასუხობს დასმულ კითხვებს. პრესკონფერენციაში მონაწილეობენ, ერთი მხრივ, საკითხის გაშუქებითა და ინფორმაციის მიწოდებით დაინტერესებული სუბიექტები, მეორე მხრივ – მასმედია და საზოგადოების წარმომადგენლები. პრესკონფერენცია საუკეთესო საშუალებაა მრავალმხრივი რეალობის წარმოსაჩენად, მით უმეტეს, როდესაც მასში მოსწავლის ინტერესები და მოთხოვნილებია გათვალისწინებული.

პრესკონფერენციაში მონაწილეობით მოსწავლეები სწავლობენ არგუმენტირებულ მსჯელობას და რაიმე საკითხის მიმართ საკუთარი პოზიციის გამოხატვას, უკეთ ეცნობიან საზოგადოებასთან კომუნიკაციის ამ ფორმას, ჟურნალისტურ საქმიანობას, იყენებენ კითხვების დასმის სტრატეგიას, იღებენ საჯაროდ გამოსვლის გამოცდილებას, სწავლობენ საუბრის დაგეგმვას, ფაქტების გაანალიზებასა და სისტემატიზაციას, სხვისი აზრის ყურადღებით მოსმენას, ამასთან ერთად, ეცნობიან დიპლომატიური ურთიერთობების ტაქტიკასა და   ჟურნალისტიკური ეთიკის მნიშვნელობას.

პრესკონფერენციაზე  საკუთარი პოზიციის გამოსახატად მოსწავლეები წინასწარ უნდა ფლობდნენ მნიშვნელოვან ცოდნასა და ინფორმაციას საკვანძო საკითხის სხვადასხვა კუთხით წარმოსაჩენად, არგუმენტირებული მსჯელობისთვის და კითხვების დასასმელად, ამიტომ  ამ სტრატეგიის გამოყენება წინასწარ სათანადო მომზადებას მოითხოვს.

პრესკონფერენციის სტრატეგია გამოვიყენე მერვეკლასელეთა ისტორიის გაკვეთილზე, როდესაც დავამთავრეთ სასწავლო კურიკულუმით გათვალისწინებული ცივი ომის საკითხების შესწავლა. მოსწავლეებს უკვე ჰქონდათ ცოდნა ცივი ომის ცხელი წერტილებისა და არსებული კონფლიქტების შესახებ. ამ მხრივ არსებული ცოდნის შეჯამებისა და საკომუნიკაციო უნარების განვითარებისთვის მივიჩნიე, რომ მათ უფრო მეტად დაამახსოვრდებოდათ და უკეთესად გაითავისებდნენ მასალას, თუ როლებს გაითამაშებდნენ და ცივი ომის მონაწილე მხარეების პოზიციებს წარმოადგენდნენ. გაკვეთილმა წარმატებით ჩაიარა და დასახულ მიზანს მივაღწიე, რამაც სურვილი გამიჩინა, საკუთარი გამოცდილება კოლეგებისათვის გამეზიარებინა. წარმოგიდგენთ  მერვე კლასში ჩატარებული გაგკვეთილის მასალებს თემაზე „ცივი ომის კონფლიქტები და მათი გადაჭრის გზები“. იმედი მაქვს, ანალოგიური სტრატეგიის გამოყენებაში დაგეხმარებათ.

გაკვეთილის მიზნად დავისახე, მოსწავლეებს გაეცნობიერებინათ და კრიტიკულად შეეფასებინათ ცივ ომთან დაკავშირებული ფაქტები და  მოვლენები,  როლების გათამაშების საფუძველზე შესძლებოდათ ამ მოვლენების შესახებ საკუთარი მოსაზრებებისა  და შეხედულებების  გამოხატვა, ცივი ომის კონფლიქტების მიზეზებისა და შედეგების შესახებ არგუმენტირებული მსჯელობა, საკვანძო კითხვების დასმა, ცივი ომის კონფლიქტური პრობლემების  გადაჭრის სავარაუდო გზების ძიება და სათანადო დასკვნების გამოტანა, რაც ხელს შეუწყობდა მოსწავლეებში კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების, არგუმენტირებული მსჯელობისა და ცოდნის ტრანსფერის  უნარების განვითარებას.

აქტივობა  1  –  ფილმის ჩვენება და წინარე ცოდნის გააქტიურება

გაკვეთილის თემისა და მიზნის გაცნობის შემდეგ მოსწავლეთა პროვოცირება მოხდა წინარე ცოდნასთან დაკავშირებული დოკუმენტური ფილმის ნაწყვეტის ჩვენებით (3 წთ), რომელშიც ასახული იყო ავღანეთის ომის ფაქტები და ამ ომში რუსეთის პოლიტიკური აქტივობა https://www.youtube.com/watch?v=1MGAhyC651E&t=836s

ფილმის ნახვის შემდეგ პრობლემასთან დაკავშირებული ცოდნა გავააქტიურე საკვანძო კითხვებით:

• რა მნიშვნელოვანი ფაქტები აისახა ფილმში?
• წინა ცოდნიდან რომელ ანალოგიურ ფაქტებთან შეგიძლიათ დააკავშიროთ, რა არის მათ შორის საერთო ?
• კონფლიქტების ორგანიზატორებად  ძირითადად რომელი ქვეყნები გვევლინებიან და რატომ?
• რა როლი აკისრიათ საერთაშორისო ორგანიზაციებს ომიანობის პირობებში?
• როგორ აისახა ცივი ომის კონფლიქტები საქართველოს რეალობაზე?
• რა არის აღნიშნული კონფლიქტების მთავარი პრობლემა?

დასმული  კითხვების საშუალებით მოსწავლეებმა კიდევ ერთხელ გაიაზრეს ცივი ომის არსი და მონაწილე მხარეები, ბოლო კითხვის დახმარებით კი გამოვყავით მთავარი პრობლემის არსი – მესამე ძალის ჩარევით გამოწვეული მოუგვარებელი კონფლიქტები სისხლიანი დაპირისპირებისა და ძალისმიერი ფორმების გამოყენებით. პრობლემის გამოკვეთის შემდეგ მასზე სასაუბროდ და საკუთარი  პოზიციების გტამოსახატავად შევთავაზე როლური თამაში – „პრესკონფერენცია“.

აქტივობა 2  –  პრესკონფერენციისთვის როლების განაწილება

პრესკონფერენციის დაწყების წინ როლების გასანაწილებლად მოსწავლეებთან ერთად   გამოვყავი რამდენიმე  სტატუსობრივად განსხვავებული ჯგუფი, რომლებსაც არჩეული როლის შესაბამისად უნდა გამოეხატათ პრესკონფერენციაზე საკუთარი პოზიცია და  ეპასუხათ მათდამი მიმართული კითხვებისათვის:

• აშშ-ს წარმომადგენლობა;
• რუსეთის წარმომადგენლობა;
• საქართველოს წარმომადგენლობა;
• ავღანეთის წარმომადგენლობა;
• ვიეტნამის წარმომადგენლობა;
• საერთაშორისო ორგანიზაციები;
• ექსპერტები;
• ჟურნალისტები და საზოგადოების წარმომადგენლები.

მოსწავლეებმა საკუთარი სურვილითა და კენჭისყრით აირჩიეს საჭირო ჯგუფი, აიღეს ჯგუფისთვის საჭირო რესურსი (წარწერა, დროშა), რომელიც საკლასო ოთახში, რესურსების მაგიდაზე იდო და დაიკავეს სამუშაო ადგილები პრესკონფერენციის დასაწყებად.

პრესკონფერენციის წარმართვისთვის ავირჩიე ე.წ. პრესკოორდინატორი. დაკომპლექტებულ ჯგუფებს ჩავუტარე მოკლე ინსტრუქტაჟი  პრესკონფერენციის მუშაობის, საკუთარი მოსაზრებებისა და შეხედულებების არგუმენტირებულად წარმოდგენის შესახებ. ჟურნალისტების ყურადღება გავამახვილე  კონტრარგუმენტებისა და კითხვების დასმის  შინაარსობრივ მხარეზე. ჯგუფებს გადავეცი ფურცელზე დაწერილი დავალებები (არჩეული სტატუსების  შესაბამისად). დავალების ფურცლებზე  მითითებული იყო მათი უშუალო მოვალეობა.

თითოეულ ჯგუფს ევალებოდა არჩეული როლის კარგად გააზრება-გათავისება:

• გამოეხატათ პრობლემისადმი წარმომადგენლობის შესაბამისი მყარი პოზიცია და შეხედულება;
• მიზანმიმართული პასუხი გაეცათ კონტრარგუმენტებისა და დასმული კითხვებისთვის;
• საკუთარი პოზიციის დასამტკიცებლად მოეყვანათ თემასთან დაკავშირებული კონკრეტული ფაქტები და არგუმენტები, საჭიროების შემთხვევაში – კონტრარგუმენტებიც;
• პრესკონფერენციის წესების ეთიკურად დაცვით მიემართათ სხვა მონაწილეებისთვის და ისე გამოეხატათ საკუთარი განსხვავებული პოზიცია ან ნაწილობრივი თანხმობა;
• მოეფიქრებინათ პრობლემის გადაჭრის ორიგინალური სავარაუდო გზა;
• ყურადღება მიექციათ ჯგუფური პოზიციის გამხოატვისთვის.

თითოეული ჯგუფისათვის სამუშაოდ გამოყოფილი მაგიდები ოთახში ნახევარწრეზე განვალაგეთ, ისე, რომ ყველა ხედავდა ერთმანეთს. შუაში იჯდა პრესკოორდინატორი. თითოეულ მაგიდაზე იდგა წარმომადგენლობის შესაბამისი  წარწერა და დროშა. ოთახის მეორე მხარეს წარმომადგენლობის საპირისპიროდ ისხდნენ ჟურნალისტები და საზოგადოების წარმომადგენლები. ამგვარმა განლაგებამ ხელი შეუწყო მოსწავლეთა თანამშრომლობასა და კომუნიკაციას.

აქტივობა 3 – პრესკონფერენციის მსვლელობა

პრესკონფერენცია და იწყო პრესკოორდინატორმა, რომელმაც ყურადღება გაამახვილა  პრესკონფერენციის თემაზე და გამოყო საკვანძო საკითხი, მერე კი ამ კითხვით მიმართა მონაწილე მხარეებს:

• დასრულდა თუ არა ცივი ომი პრესკონფერენციის მონაწილე ქვეყნებისათვის და რას  ფიქრობს თითოეული წარმომადგენლობა  მსოფლიოში ამჟამად მიმდინარე კონფლიქტების შესახებ? როგორია მათი შეხედულებები და  მოსაზრებები ამ პროცესებისადმი?

საკუთარი პოზიცია ქვეყანაში არსებული კონფლიქტური სიტუაციისა და მისი მიზეზების შესახებ  პირველმა გამოხატა საქართველოს წარმომადგენლობამ, რომლის გამოსვლის შემდეგ პრესკოორდინატორმა სიტყვა გადასცა ჯერ რუსეთის წარმომადგენლობას, შემდეგ კი საერთაშორისო ორგანიზაციებს.

პრესკონფერენცია მხოლოდ საქართველო-რუსეთის საკითხებს რომ არ შეხებოდა და ცივი ომის სხვა საკითხებიც განხილულიყო, სიტყვა გადაეცათ პრესკონფერენციის სხვა მონაწილეებსაც (ამ შემთხვევაში პრესკონფერენციის წარმართვა პრესკოორდინატორზეა დამოკიდებული. მთავარია, წარმომადგენელთა ჯგუფებმა მოკლედ ჩამოაყალიბონ  საკუთარი პოზიცია იმის შესახებ, რა შედეგი მოუტანა მათ ქვეყანას  ცივი ომის  კონფლიქტებმა და რა აქვთ დაგეგმილი მდგომარეობის გამოსასწორებლად. მნიშვნელოვანია, რომ პრესკოორდინატორმა პარალელი გაავლოს კონფლიქტებთან დაკავშირებულ ვიეტნამისა და ავღანეთის ცხელ წერტილებს, ომის მიმართ ამ ქვეყნების დამოკიდებულებას შორის. ასევე მნიშვნელოვანია  ცივი ომის მთავარი ორგანიზატორი სახელმწიფოების –  აშშ-სა და რუსეთს მოსაზრებების მოსმენა. მთავარია, ყველა ჯგუფმა მოკლედ და არგუმენტირებულად გამოხატოს საკუთარ პოზიცია. კონტრარგუმენტების არსებობის  შემთხვევაშიც ასევე იქცევიან და აღნიშნავენ, ეთანხმებიან თუ არა მოსმენილ მოსაზრებას. პრესკონფერენციაზე პოზიციას გამოხატავს საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლობაც საკუთარი მშვიდობისმოყვარე პოლიტიკის წარმოსაჩენად. პრესკონფერენციას შესაძლოა მიეცეს დისკუსიის სახე, მაგრამ პრესკონფერენციის ფორმატს არ უნდა გასცდეს. დროს და მსვლელობას აკონტროლებენ კოორდინატორი და მასწავლებელი).

წარმომადგენელთა მოსაზრებების მოსმენის შემდეგ პრესკოორდინატორმა კითხვით მიმართა ჟურნალისტებსა და საზოგადოების წარმომადგენლებს:

• რას ფიქრობენ პრესკონფერენციაზე სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენელთა მიერ გამოთქმული პოზიციების შესახებ და რა კითხვები ექნებათ მათთან?

ყოველი კითხვის ავტორმა ჯერ დაასახელა, რომელი გამოცემის ან საზოგადოების რომელი ჯგუფის წარმომადგენელი იყო და შემდეგ დასვა კითხვა. პრესკოორდინატორმა წინასწარ განსაზღვრა დრო კითხვებისა და პასუხებისათვის. კითხვების დასმისას მან აამოქმედა ე.წ. „მოლაპარაკე მიკროფონი“ (თამაშის ეფექტისათვის), რომელსაც გადასცემდნენ ყოველი ახალი კითხვის ავტორს.

კითხვებისა და პასუხების  ამოწურვის შემდეგ  პრესკოორდინატომა პრესკონფერენციის მონაწილე მხარეებს მადლობა გადაუხადა მონაწილეობისთვის და სიტყვა გადასცა მასწავლებელს.   პრესკონფერენციიის მსვლელობისას, როგორც მასწავლებელი, ვასრულებდი ფასილიტატორის როლს, ვაკვირდებოდი პროცესებს და ვინიშნავდი მოსაზრებებს შეჯამებისა და შეფასებისთვის, საჭიროების შემთხვევაში ვიყენებდი წითელ და მწვანე სანიშნებს (მწვანე – მოწონება, წითელი – გაფრთხილება და მითითება) ან ვერთვებოდი მსჯელობისთვის სწორი მიმართულების მისაცემად.  ექსპერტები აკვირდებოდნენ და აანალიზებდნენ პროცესს, სპეციალურ გრაფებში ინიშნავენ მონაწილეთა აქტივობებს საბოლოო ანალიზისათვის.

აქტივობა 3 – ვარაუდების განსაზღვრა

პრესკონფერენციაში მონაწილეობისთვის ყველას მადლობა გადავუხადე და ყურადღება გავამახვილე ცივი ომის პერიოდში არსებული კონფლიქტების გადაჭრაში ყოველი მათგანის მონაწილეობის მნიშვნელობაზე. არსებული პრობლემის გადაჭრისთვის ვარაუდების გამსოათქმელად ყველა ჯგუფს მივმართე საკვანძო კითხვით:

• შესაძლებელია თუ არა აღნიშნული კონფლიქტების მშვიდობიანი მოგვარება, კონფლიქტების  შეჩერება და როგორ წარმოუდგენიათ ამ პრობლემის გადაჭრაში საკუთარი ან თანაამედროვე მსოფლიოს როლი, რა ფორმით უნდა მოხდეს მშიდობიანი თანაარსებობა?

თითოეულ ჯგუფს ვთხოვე, კონსენსუსის მისაღწევად საკუთარი ვარაუდი გამოეთქვათ. ჯგუფებში აზრთა გაზიარებისა და შეთანხმების შემდეგ მონაწილე ქვეყნების წარმომადგენლობამ, ჟურნალისტებმა და საერთაშორისო ორგანიზაციებმა წარმოადგინეს სავარაუდო მოსაზრებები პრობლემის მოგვარების გზების შესახებ. მოსაზრებები გონებრივი იერიშის საშუალებით აღინუსხა დაფაზე, რაც შემდეგ დასკვნების გამოსატანად გამოვიყენეთ.

აქტივობა 4 – დასკვნების გამოტანა და შეჯამება

მოსწავლეებთან ერთად დაფაზე დაწერილი ვარაუდები ღირებულების მიხედვით დავნომრეთ  . მათი  ანალიზისა და თემატური დაჯგუფების  საფუძველზე  გამოვიტანეთ დასკვნები, როგორ შეიძლებოდა ცივი ომის კონფლიქტური პრობლემების მშვიდობიანად გადაჭრა, როგორი იყო ამაში თითოეული ადამიანის, თითოეული ქვეყნისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების  როლი, რის საფუძველზეც ფაქტობრივად შეჯამდა გაკვეთილის თემაც.

ექსპერტებმა გაგვაცნეს თავიანთი მოსაზრებები პრესკონფერენციაში მოსწავლეთა ჩართულობის შესახებ. მათ აღნიშნეს, რომელი ჯგუფის არგუმენტები, კითხვები და პასუხები იყო მნიშვნელოვანი, რომელმა ჯგუფმა ან მოსწავლემ უფრო რეალისტურად შეაფასა არსებული სიტუაცია, რომელი კითხვა იყო ყველაზე ორიგინალურად  დასმული და პრობლემის გადაჭრის შესახებ რომელი იდეები მიაჩნდათ საუკეთესოდ.      

აქტივობა 5 – შეფასება და თვითშეფასება

შეფასებისა და თვითშეფასების დაწყებამდე მოსწავლეებს შევახსენე შეფასების რუბრიკები და ყურადღება გავამახვილე შეფასების სტიკერების ფერების მნიშვნელობასა და მათი განთავსების ინსტრუქციაზე. თვითშეფასების სტიკერები წრიულ სამიზნეზე უნდა განეთავსებინათ.

მოსწავლეებმა  თავიანთი საქმიანობა შეაფასეს  სამქულიანი სისტემით წინასწარ  შემუშავებული რუბრიკების შესაბამისად. თითოეულმა ჯგუფმა მისთვის განკუთვნილი  4 ფერადი სტიკერი რუბრიკების შესაბამისად მიამაგრა წრიულად დახაზულ და დაშკალულ  სამ შრეზე, იმისდა მიხედვით, როგორი ქულა დაიმსახურეს (ყველაზე მაღალი, 3 ქულა, გარეთა შრე იყო, რადგან ათვლა იწყებოდა ცენტრიდან). წრე დაყოფილი იყო 7 სექტორად,კ წარმომადგენლობათა მიხედვთ. თითოეულმა წარმომადგენლობამ თავის სექტორში მიაკრა საკუთარი აქტივობის შეფასების სტიკერი.   ყოველ  ჯგუფს მოუწია თვითშეფასება  ოთხი  რუბრიკით:

1. არგუმენტირებული მსჯელობა (ვარდისფერი);
2. კითხვების დასმა (ყვითელი);
3. შემოქმედებითობა და ორიგინალურობა (მწვანე);
4. ჯგუფსა და წყვილებში მუშაობა (ნარინჯისფერი).

შეფასების ასეთ შკალაზე აისახა როგორც მოსწავლეთა, ისე მასწავლებლის მიერ ჯგუფების  შეფასებაც. მოსწავლეებთან ერთად შევაფასე პრესკოორდინატორისა და ექსპერტების მუშაობაც სპეციალურად შედგენილი შეფასების რუბრიკების მიხედვით, რომლებშიც ყურადღება გამახვილდა არგუმენტირებულ მსჯელობაზე, შემოქმედებითობაზე, დაკვირვებისა და კრიტიკული ანალიზის უნარის გამოვლენაზე.

შეფასების შემდეგ მოსწავლეებს რეფლექსიისათვის დავურიგე სხვადასხვა ფერის სტიკერები, რომლებსაც ჩამოწერეს პასუხები 3 კითხვაზე და მიაკრეს დაფაზე :

• რა მომეწონა გაკვეთილზე ყველაზე მეტად?
• რას ვერ გაართვი თავი?
• რის შესწავლაზე მსურს მომავალში ყურადღების გამახვილება?

გაკვეთილის დასასრულს ყველას მადლობა გადავუხადე  აქტიური  მონაწილეობისა და  თანამშრომლობისთვის. ყურადღება გავამახვილეთ იმ უნარებზე, რომლებიც პრესკონფერენციაში მონაწილეობით შეიძინეს. ვუსურვე მომავალი წარმატება, ხოლო  საშინაო დავალებად მივეცი ესე თემაზე   „მე რომ მშვიდობის ელჩი ვიყო“, ან მშვიდობის თემაზე სინქვეინის (ხუთსტროფიანი ლექსის)  შექმნა.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ბოჭორიშვილი მ. ინტერაქტიური მეთოდები, თბ., 2014
2. ეროვნული სასაწვლო გეგმა 2011-2016, თბილისი, 2011
3. კუტალაძე ი. ეფექტიანი სწავლება, გამოცდების ეროვნული ცენტრი, თბილისი, 2010
4. ლობჟანიძე ს, ფირჩხაძე მ, რატიანი მ. „ინტერაქტიური მეთოდები პრაქტიკაში, როგორ დავგეგმოთ მოქნილი და შემოქმედებითი გაკვეთილი, თბილისი, 2016
5. https://edu.aris.ge/news/preskonferencia-rogorc-gakveTilis-forma.html

არც კი ვიცი, საიდან დავიწყო, იმდენად ბუნდოვანი იყო ეს საკითხი ცოტა ხნის წინ. არავის ჰქონდა ეჭვი, რომ კიბერუსაფრთხოება ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში ასე შემოიჭრებოდა, ესოდენ აქტუალური იქნებოდა თითოეული მშობლის, ბავშვის, სკოლის, მასწავლებლისა და მთელი საზოგადოებისთვის. ბოლო რამდენიმე წელია, მრავალი ჩვენგანი შოკირებულია იმ სავალალო მოვლენებით, რაც ჩვენს ქვეყანაში ხდება. საინფორმაციო საშუალებების ყურება და მოსმენაც კი გვაშინებს, იმდენს საუბრობენ კიბერდამნაშავეების მიერ მოზარდების მკვლელობაზე, კიბერდევნასა და მის სავალალო შედეგებზე.

თითქოს ყოველი მეორე ადამიანი იმაზე ფიქრობს, რომ არ ეშინია, რომ მას არაფერი ემუქრება და ა. შ. მაგრამ საქმე ასე მარტივად არ არის. ვფიქრობ, ყველამ ერთად უნდა ვიფიქროთ 21-ე საუკუნის საშიშ მოვლენაზე. როგორც ისტ-ის მასწავლებელი, თავს ვალდებულად მივიჩნევ, ჩვენს მოსწავლეებს და მშობლებს ნათლად დავანახო კიბერდანაშაულის რეალური საშიშროება, ყველა პრევენციული ღონისძიება ჩავატაროთ, რომ ჩვენი შვილები დაცული იყვნენ.

რა არის კიბერდანაშაული?

საზოგადოდ ტექნოლოგიურმა პროგრესმა და კერძოდ ინტერნეტმა ჩვენი ცხოვრება უდავოდ გაამარტივა – ნებისმიერ ინფორმაციას სწრაფად ვაგნებთ, გადავცემთ და ვიღებთ. თუმცა, ინფორმაციის ინტერნეტში მოძიებას და გაცვლას თან სდევს კიბერსაფრთხეები, რომლებიც თქვენი მოწყობილობისა და მასში დაცული პირადი ინფორმაციისთვის რისკებს შეიცავს. კიბერსაფრთხეები პირობითად 2 ნაწილად შეიძლება დაიყოს:

• პროგრამული საფრთხეები;
• ინტერნეტთაღლითობა.

რა უნდა ვიცოდეთ პროგრამული საფრთხეების შესახებ?

პროგრამული საფრთხეები ძირითადად მავნე პროგრამებს, მზა ჩანაწერებს (Cookies), უსადენო ინტერნეტკავშირს (Wi-Fi), კიბერშეტევებს და ვირტუალური ფულის გამომუშავებას უკავშირდება.

მავნე პროგრამა. მავნე პროგრამა კომპიუტერული კოდი ან აპლიკაციაა, რომელსაც თქვენი მოწყობილობისთვის (კომპიუტერი, მობილური ტელეფონი, ტაბლეტი) გამოუსწორებელი ზიანის მიყენება და თქვენი პირადი ინფორმაციის მოპარვა შეუძლია.

როგორ უნდა მიხვდეთ, რომ თქვენი კომპიუტერი დავირუსდა?

• კომპიუტერს ჩასართავად ბევრი დრო სჭირდება, თავისით იწყებს გადატვირთვას ან საერთოდ არ ირთვება;
• პროგრამების ჩართვას ბევრი დრო სჭირდება;
• ფაილები ან მონაცემები ქრება;
• მთლიანი სისტემა ან რომელიმე პროგრამა მუდმივად თავისით ითიშება;
• მთავარი ვებგვერდი თქვენი ჩარევის გარეშე იცვლება;
• ვებგვერდები ნელა იტვირთება.

როგორ დავიცვათ თავი მავნე პროგრამებისგან?

ანტივირუსული და ანტიჯაშუშური პროგრამა. ასეთი პროგრამა აანალიზებს ყველა ფაილს, რომელიც თქვენს მოწყობილობაში ინტერნეტიდან შემოდის. საეჭვო ან დავირუსებული ფაილის აღმოჩენის შემთხვევაში პროგრამას ისინი კარანტინში გადაჰყავს ან ავტომატურად ანადგურებს.

ელ. ფოსტის უსაფრთხოება

ელ. ფოსტაზე შემოსული ვირუსებისგან თავის დასაცავად:

• მიბმული დოკუმენტები მხოლოდ იმ შემთხვევაში გახსენით, თუ გამომგზავნს იცნობთ;
• არ გახსნათ უცნობი ადამიანისგან მიღებული წერილი და მით უმეტეს არ დააწკაპოთ გაურკვეველ ბმულებზე;
• მიბმული ფაილის გახსნამდე შეამოწმეთ ანტივირუსული პროგრამა.

ინტერნეტბრაუზერის უსაფრთხოება. ინტერნეტ ბრაუზერი პროგრამაა, რომელსაც ვების შესაცვლელად ვიყენებთ, რადგან ვირუსები ხშირად უტევენ ინტერნეტბრაუზერს Internet Explorer, Chrome an Firefox. ის პერიოდულად უნდა განაახლოთ!

ფაილების გადმოწერა

• ინტერნეტიდან რამის გადმოწერამდე დარწმუნდით წყაროს სანდოობაში;
• ფაილის გახსნამდე გადაამოწმეთ, განახლებულია თუ არა თქვენი ანტივირუსი;
• ფაილის სანდოობის შემოწმება განახლებულ ანტივირუსს დაავალეთ;
• მუსიკა მხოლოდ ფასიანი ვებგვერდებიდან გადმოიწერეთ.

საზოგადოებრივი კომპიუტერი

ინტერნეტკაფეების და ბიბლიოთეკების კომპიუტერებს ბევრი იყენებს, რის გამოც ისინი ხშირად დავირუსებულია, თუ ამ მარტივ ინსტრუქციას მიჰყვებით, თქვენს პირად მონაცემებს კიბერსაფრთხეებისგან დაიცავთ:

• არ დაამახსოვრებინოთ თქვენი მომხმარებლის სახელი და პაროლი საზოგადოებრივ კომპიუტერს;
• მუშაობას რომ დაამთავრებთ, გამოდით თქვენი ანგარიშიდან (LOG OUT);
• სანამ კომპიუტერს გათიშავთ, წაშალეთ ინტერნეტის ისტორია (BROWSING HISTORY) და ჩანაწერები, რითაც ყველა პირადი ინფორმაცია, რომელიც კომპიუტერში შეიყვანეთ, ავტომატურად წაიშლება;
• ეცადეთ, არ გამოიყენოთ ფლეშ მეხსიერების ბარათები, რადგან ისინი ვირუსებს მარტივად ისრუტავენ და შესაძლოა, შემდეგ ამ ბარათით თქვენი პირადი კომპიუტერი დაავირუსოთ;
• ყალბი ვებგვერდი ძალიან ჰგავს ნამდვილს და შეიძლება, იდენტური იყოს. თუ ამ ვებგვერდზე თქვენს პირად მონაცემებს შეიყვანთ (სახელი, პაროლი, ანგარიშის ნომერი ან სხვა), თქვენდა უნებურად მათ დამნაშავეებს გადასცემთ.

ყველაზე აუცილებელი

როგორც კი პაროლს შეიყვანთ, თქვენი პირადი ინფორმაცია საფრთხეში აღმოჩნდება, ამიტომ პაროლის უსაფრთხოებისთვის 10 მარტივი წესი უნდა დაიცვათ;

• კარგი პაროლი, სულ მცირე, 8 სიმბოლოსგან უნდა შედგებოდეს;
• კარგი პაროლი მინიმუმ 1 სიმბოლოს და 1 ციფრს მაინც შეიცავს;
• არასდროს გამოიყენოთ პაროლად თქვენი სახელი, დაბადების თარიღი ან პირადი ნომერი;
• ეცადეთ, ციფრები არ გაიმეოროთ [1111] და არც თანმიმდევრობით დაალაგოთ ვ[123456].
• დაიმახსოვრეთ პაროლი.

სანდოობის შემოწმება

პირადი ინფორმაციის გადაცემამდე შეამოწმეთ, ვის გადასცემთ მას.

დაიცავით რამდენიმე მთავარი წესი:

• სანდო ვებგვერდებს კონფიდენციალურობის პოლიტიკა [Privacy — policy] აქვთ. ყურადღებით წაიკითხეთ დოკუმენტი და გაერკვიეთ, რისთვის გამოიყენებენ თქვენს მონაცემებს.
• თავი აარიდეთ პირადი ინფორმაციის ელფოსტით გაგზავნას. ეს არ არის უსაფრთხო.
• ნუ დაიმეგობრებთ სოციალურ ქსელში უცნობ ადამიანს.
• ვებგვერდზე სტუმრბამდე შეამოწმეთ მისი სანდოობა. ამისთვის ინტერნეტში არაერთი საშუალება არსებობს, მაგალითად: Https://TWITTYEER.norton.com.

ვინ არიან კიბერბულინგში ჩართული სუბიექტები?

• კიბერბულინგის გამტარებელი (cyber bully) – პირი, რომელიც სხვა პირის/პირთა მიმართ მიზანმიმართულ კიბერბულინგს ახორციელებს;
• მსხვერპლი – პირი, რომელიც მიზანმიმართული კიბერბულინგის სამიზნეა;
• ბულინგის შემსწრე (bustander) – პირი, რომელიც კიბერბულინგს შეესწრო, თუმცა პასიური პაზიცია აქვს, უგულებელყოფს ან ეთანხმება, აზიარებს, იწონებს.

სიძულვილის ენის შემცველი/დამცინავი კონტენტის გავრცელება

• სიძულვილის, დაცინვის, დამცირების, მუქარის შემცველი მესიჯის ან წერილის მიწერა, ისეთი პოსტის გავრცელება, რომელიც ადამიანის სოციალურ მდგომარეობას, რასას, რელიგიას, ეთნიკურ წარმომავლობას ან ადამიანის პირად თვისებებს (საუბრის მანერა), გარეგნობას (წითური თმა, მსუქანი, გამხდარი, დაბალი და ა.შ), ჩაცმულობას და სხვას შეეხება;
• მუქარა – ფიზიკური ზიანის ან ტკივილს მიყენების მუქარა;
• თვითმკვლელობისკენ წაქეზება ან ბრძანების მიცემა;
• შეცდომაში შეყვანა – სხვა ადამიანად თავის წარდგენა მეორე ადამიანისგან მის შესახებ პირადი ინფორმაციის მიღების მიზნით ან ცრუ ინფორმაციის გამოქვეყნება;
• სექსტინგი – სექსუალური ხასიათის სახელის, კომენტარის, პოსტის ან შიშველი ფოტოს გავრცელება, რომელიც მიზნად ისახავს დაცინვას, უხერხულ მდგომარეპობაში ჩაგდებას, შერცხვენას ან სექსუალური ძალადობის შემცველ მუქარას და მოწოდებას;
• დოქსინგი – სხვა ადამიანების მიერ კიბერბულინგის მიზნით გასაჯაროება ისეთი პერსონალური ინფორმაციისა, როგორიცაა მისამართი, პირადი ნომერი, პასპორტის ნომერი, საბანკო ბარათის ნომერი, ტელეფონის ნომერი, სოციალური მედიის გვერდი;
• კიბერადევნება – არასასურველი და განმოერებითი კომუნიკაციის დამყარების მცდელობა ან კომუნიკაცია, რომელიც ელექტრონულად ან მობილური მოწყობილობის საშუალებით ხორციელდება. კიბერადევნება შეიძლება ფიზიკურ ადევნებასა და სექსუალურ შევიწროებაში გადაიზარდოს.

როგორ ამოვიცნოთ კიბერბულინგი?

მოზარდი შესაძლოა იყოს კიბერბულინგის მსხვერპლი, თუ მის ქმედებებში მოულოდნელი და უჩვეულო თვისებები მჟღავნდება:

• მოულოდნელად წყვეტს სოციალურ ქსელში ნავიგაციას;
• კომპიუტერთან კონტაქტის შემდეგ ავლენს ნერვულ აშლილობას;
• მოულოდნელად წყვეტს კონტაქტებს;
• არ საუბრობს იმაზე, რას აკეთებს ონლაინ რეჟიმში ყოფნისას.

როგორ დავიცვათ თავი ბულინგისგან ?

• დაიცავით კიბერუსაფრთხოების წესები.
• მოერიდეთ პერსონალური ინფორმაციის გასაჯაროებას.
• ტელეფონის, ტაბლეტის, აპლიკაციის, სოციალური მედიის (ფეისბუქი, ინსტაგრამი, ტვიტერი, სნაპჩატი და ა.შ) კონფიდენციალურობის პარამეტრები (privacy settings) დააყენეთ ისე, რომ აკონტროლოთ, ვის შეუძლია თქვენთან დაკონტაქტება, თქვენს პირად სივრცეში (კედელზე) პოსტის ან კომენტარის დატოვება ან მისი გაზიარება. ასევე ყურადღებით აირჩიეთ, ვის აძლევთ თქვენ მიერ გავრცელებულ ფოტოებზე, ვიდეოებსა თუ სხვა კონტენტზე წვდომას.
• ყურადღებით მოეკიდეთ, ვის უმეგობრდებით ონლაინ. დაიმეგობრეთ მხოლოდ ის ადამიანები, ვისაც პირადად იცნობთ და ენდობით.
• დაფიქრდით, სანამ რამეს დაპოსტავთ ან დააკომენტარებთ. გახსოვდეთ, ონლაინ სივრცეში არაფერი იკარგება. ერთხელ დაპოსტილი ან დატოვებული კომენტარი სამუდამოდ რჩება და ის შეიძლება თქვენთვის არასასურველმა პიროვნებამ ნახოს.
• კიბერადევნების თავიდან აცილების მიზნით თავი შეიკავეთ თქვენი ადგილსამყოფელის გაზიარებისგან. მოგზაურობასთან, კონცერტებთან და ა. შ. დაკავშირებული პოსტები და ფოტოები მოგვიანებით გააზიარეთ, უმჯობესია, სახლში დაბრუნების შემდეგ. გამორთეთ ლოკაციის ფუნქცია (gps location service) და ვიდეოკამერა, როდესაც მას არ იყენებთ.

რ ე ა გ ი რ ე ბ ი ს თ ვ ი ს

• კიბერბულინგის შემცველი მესიჯები არ წაშალოთ – მათი ე.წ. სქრინშოტები შეინახეთ. მნიშვნელოვანია პოსტების, კომენტარების, მესიჯების, თარიღების და თანმიმდევრობის დოკუმენტირებაც, რაც საბოლოო ჯამში გამოძიებას სიმართლის და დამნაშავის იდენტიფიცირებაში დაეხმარება, საიტის ადმინისტრაციას კი – ანგარიშის დაბლოკვასა ან სხვა სახის რეაგირებაში.
• გამოიყენეთ კონტაქტის დაბლოკვის ფუნქცია ტელეფონში, სოციალურ მედიაში თუ ე.წ. ჩატის სივრცეში.
• განუცხადეთ პრობლემის შესახებ სერვისპროვაიდერებს, სოციალურ მედიას და ვებგვერდებს. მათ მსგავსი პრობლემის გაცხადებისთვის სპეციალური საკომუნიკაციო არხები აქვთ.
• ასწავლეთ ბავშვებს, რომ კიბერბულინგის შესახებ აცნობონ მშობლებს, სკოლას, სკოლის უსაფრთხოების სამსახურს (მანდატური), პოლიციას (112).

ამ ფერწერული პლაკატის ავტორი მეშვიდეკლასელი ელისაბედ ბუსხრიკიძეა

როგორ ვებრძოლოთ კიბერბულინგს?

სახელმწიფომ უნდა შეიმუშაოს კიბერბულინგთან ბრძოლის ეფექტიანი სახელმწიფო სტრატეგია და განსაზღვროს ინტერნეტტექნოლოგიების უსაფრთხო გამოყენებაზე პასუხისმგებელი ინსტიტუტი, ამასთანავე, კიბერბულინგთან ბრძოლაში მნიშვნელოვანია ოჯახისა და სკოლის როლი.

ხშირად მშობლები ფიქრობენ, რომ ინტერნეტის მოხმარების აკრძალვა ან მკაცრი კონტროლი გამოსავალი და კიბერბულინგის პრევენციის საშუალებაა. რეალურად შეუძლებელია და უმართებულოცაა, თანამედროვე მოზარდს ინტერნეტით სარგებლობა აუკრძალო ან 24 საათის განმავლობაში აკონტროლო. საუკეთესო გამოსავალი ამ მხრივაც შვილთან უშუალო, მეგობრული ურთიერთობა და ურთიერთნდობის ატმოსფეროა. მშობელი ყველაზე უკეთ გაუგებს შვილს, თუ ის თავისი პრობლემების, მათ შორის – ონლაინ ურთიერთობის, შესახებ მოუყვება. მშობელიც, თავის მხრივ, ვალდებულია, მაქსიმალურად გამონახოს დრო შვილთან ურთიერთობისთვის, მოუსმინოს მას და უპირობო სიყვარული და მხარდაჭერა აღუთქვას. მოზარდს ყოველთვის უნდა ახსოვდეს, რომ მშობელი მას დაეხმარება და სიტუაციას არ დაამძიმებს. თუ მოზარდის მიმართ უკვე ფიზიკური ზიანის საფრთხე იკვეთება, მშობელი, შვილთან შეთანხმებით, პოლიციას ატყობინებს და დაცვის შესაბამის ზომებს ითხოვს. როცა მშობელი/სკოლა აღმოაჩენს, რომ მოზარდი თავად ახორციელებს კიბერბულინგს, პირველ რიგში უნდა გაიაზროს, რომ ის სოციოპათი ან მოძალადე არ არის – უბრალოდ, ზოგ ბავშვს თანაგრძნობის უნარი აკლია და შეცდომებს უშვებს. მშობელმა, მასწავლებელმა, მეგობარმა კიბერბულინგის განმხორციელებელს უპირველესად უნდა მიუთითონ, რომ ონლაინ სივრცეში ზუსტად ისეთივე ტკივილი და ზიანი შეიძლება მიადგეს სხვა ადამიანს, როგორიც რეალურ ცხოვრებაში და მას ისევე მოუწევს შედეგებზე პასუხისგება, როგორც ეს ფიზიკური ზიანის ან ტკივილის მიყენებისას ხდება.

სკოლის როლი

ყოველგვარი ფორმის ბულინგის, მათ შორის – კიბერბულინგის, საწინააღმდეგო პოლიტიკის და სტრატეგიის შემუშავება და განხორციელება სკოლის პასუხიმგებლობა უნდა იყოს. სკოლას უნდა ჰქონდეს ბულინგის მიმართ გამოკვეთილი ნულოვანი ტოლერანტობის პოლიტიკა, რომლის შემუშავებასა და განხორციელებაში სკოლის უფროსკლასელთა ჩართვა აუცილებელია. როდესაც სკოლას ბულინგის მიმართ მკაცრი პოლიტიკა ექნება შემუშავებული, თითოეულ მოსწავლეს ეცოდინება, რომ კიბერბულინგის განხორციელების შემთხვევაში, მორალურ  პასუხისმგებლობასთან ერთად, მათ დისციპლინური პასუხისმგებლობაც დაეკისრებათ.

კიბერბულინგთან ბრძოლის შემადგენელი ნაწილია სკოლებში ინტერნეტის უსაფრთხო გამოყენების სწავლება. ასევე მნიშვნელოვანია ცნობიერების ამაღლების აქტივობები, როგორიცაა კიბერბულინგის საწინააღმდეგო პოსტერების და ძირითადი საკომუნიკაციო მესიჯების შექმნა-გავრცელება მოსწავლეთა ჩართულობით.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მედია და ინფორმაციულიწიგნიერება, მედიის განვითარების ფონდი, 2019
2. www.mdfgeorgia.ge
3. www.millab.ge

მასწავლებელი ყოველთვის უნდა ზრუნავდეს მოსწავლეებში სწავლა-სწავლების ხარისხის დონის ამაღლებაზე, ჯგუფური მუშაობის, ურთიერთთანამშრომლობის, ცოდნის ტრანსფერის უნარის ჩამოყალიბებაზე. მრავალ საკითხს სხვადასხვა საგანი სხვადასხვა კუთხით შეისწავლის, მაგრამ მოსწავლეებს უჭირთ ერთ საგანში მიღებული ცოდნის მეორეში გამოყენება. ამ პრობლემის აღმოფხვრას ხელს უწყობს ინტეგრირებული გაკვეთილები, რაც ნათლად აჩვენებს მოსწავლეებს, თუ რამდენად მარტივია არსებული ცოდნის სხვა მიმართულებაში გამოყენება. სწორედ ამ პრობლემის დაძლევის მიზნით ვგეგმავ და ვატარებ ინტეგრირებულ გაკვეთილებს. ალბათობა და გენეტიკა ეროვნული სასწავლო გეგმით მე-9 კლასში ისწავლება. დავგეგმე და  ჩავატარე ინტეგრირებული-სამოდელო გაკვეთილი „გენეტიკა და მათემატიკა“. რომელიც იყო ეროვნული სასწავლო გეგმის ბიოლოგიისა და მათემატიკის სტანდარტზე მორგებული. ბიოლოგია:  ბიოლ.IX.6. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს მემკვიდრეობითობა და ცვალებადობა, ჩამოაყალიბოს მემკვიდრეობითობის კანონები; იმსჯელოს გენეტიკის მნიშვნელობაზე სელექციაში. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: აყალიბებს მემკვიდრეობითობის კანონებს და შესაბამისი ფორმულებით  გამოსახავს გენეტიკურ სქემებს, ადეკვატურად იყენებს შესაბამის სიმბოლოებს მათ ჩასაწერად; ასახელებს და აღწერს ცვალებადობის ფენოტიპურ და გენოტიპურ ფორმებს, მსჯელობს მათ შორის განსხვავებაზე; აღწერს ადამიანში ზოგიერთი მენდელისეული ნიშნის (მაგ., თვალის ფერი,  ყურის ბიბილოს ფორმა) მემკვიდრეობის სქემას, მსჯელობს გენეტიკის როლზე, წარმოადგენს მასალას პრეზენტაციის სახით.

მათემატიკა  IX.3.მოსწავლეს შეუძლია გამოთვლებთან და რაოდენობის შეფასებასთან დაკავშირებული ამოცანების ამოხსნა. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: ხსნის გამოთვლებთან დაკავშირებულ ამოცანებს, პარალელს ავლებს  სხვა სასწავლო დისციპლინებთან. მათ.IX.12. მოსწავლეს შეუძლია დამოუკიდებელ ხდომილობათა ალბათობების  გამოთვლა/შეფასება. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: გეგმავს შემთხვევით ექსპერიმენტს, შემთხვევითი ექსპერიმენტის ჩასატარებლად ერთ მოწყობილობას ჩაანაცვლებს სხვა მოწყობილობით და ასაბუთებს არჩევანს;

მათ.IX.13.მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა ანალიზი და დასკვნების გამოტანა.  შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: გამოთქვამს ვარაუდს ხდომილობის მოსალოდნელობების შესახებ მონაცემთა საფუძველზე (მაგალითად, მონაცემთა ფარდობითი სიხშირის მიხედვით) და ასაბუთებს ვარაუდის მართლზომიერებას. გაკვეთილის მიზანი:   მოსწავლემ უნდა შეძლოს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას გამოიყენოს მათემატიკაში მიღებული ცოდნა:  ალბათობის თეორია, პირდაპირპროპორციულობა, პროცენტული გამოთვლები, X უცნობი ცვლადით გამოთვლები; განუვითარდეს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევები; შეძლოს მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენება. შეძლოს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვა ადამიანის პროფესიულ           საქმიანობაში.

საჭირო წინარე ცოდნა და უნარ-ჩვევები.  ბიოლოგია:  მონოჰიბრიდული შეჯვარება;  მენდელის პირველი და  მეორე კანონი;  სრული დომინირება; გენეტიკური ტერმინების ფლობა. პენეტის ცხრილის გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას. მათემატიკა:  პროცენტების გამოთვლა; ალბათობის თეორიის  ფლობა. პირდაპირპროპორციულობის გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას.

სასწავლო მასალა და რესურსები:  ცარცი, დაფა, დაბეჭდილი სიტუაციური ამოცანები, მარკერები; ფლიფჩარტები; პროექტორი, კომპიუტერი. დამხმარე სახელმძღვანელო: „ამოცანები და სავარჯიშოები მოლეკულურ ბიოლოგიასა და გენეტიკაში“: სეხნიაშვილი, ბურდილაძე, ვადაჭკორია. (თბილისი 2002წ).                                                                                                                                                                                            აქტივობა N1  საორგანიზაციო საკითხების მოგვარება. გაკვეთილის მიზნის ჩამოყალიბება. (3წთ.)  მოვაგვარე საორგანიზაციო საკითხები. მოსწავლეებს გავაცანი ორგანიზების ფორმები). ჯგუფებს დავურიგე შეფასების რუბრიკები.                                                                                                                                                                                                                  აქტივობა N2  წინარე ცოდნის გააქტიურება.  კითხვა-პასუხი. (12წთ)  აქტივობის აღწერა:  მოსწავლეებმა შემთხვევითობის პრინციპით უპასუხეს ჩემ მიერ დასმულ შეკითხვებს, რომლებიც ეხება ბიოლოგიასა და მათემატიკაში წინარე ცოდნის გააქტიურებას. ბიოლოგია: 1. რას ეწოდება გენეტიკა? 2.რას ეწოდება მემკვიდრეობა? 3.რას ეწოდება ცვალებადობა? 4.როგორ ნიშანს ეწოდება დომინანტური? 5.როგორ ნიშანს ეწოდება რეცესიული? 6.რა არის გენი? 7.რას ეწოდება მონოჰიბრიდული შეჯვარება? 8.ჩამოაყალიბეთ ერთგვაროვნების წესი, დათიშვის კანონი. 9.სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში არ ხდბა შთამომავლობაში დათიშვა? 10. სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში ხდება შთამომავლობაში დათიშვა თანაფარდობით 3:1? 11.სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში ხდება შთამომავლობაში დათიშვა თანაფარდობით 1:1?  მათემატიკა:  12. რა არის ალბათობა? ჩვეულებრივი მონეტის აგდებისას რამდენია საფასურის და გერბის  მოსვლის ალბათობა? წარმოადგინეთ ალბათობის გამოსათვლელი ფორმულა.                                                                          თუ ყველა შესაძლებლობა თანაბარალბათურია, მასში A ხდომილობის ალბათობა გამოითვლება ფორმულით:

რუბრიკა. (ანალიტიკური რუბრიკა)

გაკვეთილზე ყველა აქტივობა იყო მიზნის შესაბამისი. რაც მქონდა დასახული მიზნად ყველაფერს მივაღწიე. მოსწავლეებმა შეძლეს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას, მათემატიკაში არსებული ცოდნის გამოყენება, ტრანსფერი. გაკვეთილზე  გამოვიყენე მიზნის შესაბამისი მრავალფეროვანი რესურსები. ელექტრონულ რესურსზე დატანილი მქონდა გაკვეთილის ყველა აქტივობა: ვფიქრობ, გაკვეთილი საინტერესო გამოვიდა. მოსწავლეებმა შეძლეს მათემატიკური უნარების გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას გამოყენება. გარდა ამისა, პრაქტიკულად გაიაზრეს და გააანალიზეს შეჯვარების შედეგები. განუვითარდათ გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევები. მოსწავლეები შეძლებენ მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენებას და  გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვას ადამიანის პროფესიულ საქმიანობაში. გაკვეთილი დაეხმარება ჩემს კოლეგებსაც გამოცდილების გაზიარებაში. შეუძლიათ მათაც გამოიყენონ ჩემ მიერ შექმნილი რესურსები და ჩაატარონ ანალოგიური გაკვეთილი მე-9 კლასში. არაფერს შევცვლიდი, ეს გაკვეთილი თავიდან რომ ჩამეტარებინა. ვურჩევ ჩემს კოლეგა-ბიოლოგებს, ჩაატარონ მსგავსი ტიპის გაკვეთილი მე-9 კლასში. გაკვეთილი დაეხმარებათ მოსწავლეებს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნაში, მათემატიკაში მიღებული ცოდნის გამოყენებაში,  გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევების გამოყენებაში. განუვითარდებათ ცოდნის ტრანსფერის, ჯგუფური მუშაობის უნარები. მოსწავლეები შეძლებენ მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენებასა და  გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვას ადამიანის პროფესიულ საქმიანობაში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

მოსწავლის სახელმძღვანელო ბუნებისმეტყველებაში.  ბიოლოგია.  მალხაზ მაყაშვილი; რუსუდან ახვლედიანი; მარინა ჯალიაშვილი; მარინე სეხნიაშვილი IX კლასი.

მოსწავლის სახელმძღვანელო მათემატიკაში. თეიმურაზ ვეფხვაძე; ია მებონია; ლამაეა ქურჩიშვილი.  IX კლასი.

ამოცანები და სავარჯიშოები მოლეკულურ ბიოლოგიასა და გენეტიკაში: სეხნიაშვილი, ბურდილაძე, ვადაჭკორია. (დამხმარე სახელმძღვანელო ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებისათვის).  თბილისი 2002წ.

https://mes.gov.ge/content.php?id=3923&lang=geo

თითოეული გაკვეთილის ახსნის დროს უამრავ პარალელს ვავლებთ შესწავლილ თემასთან. მნიშვნელოვანია, მოსწავლემ უკვე შეძენილი ცოდნა ახალს დაუკავშიროს.

ბუნებისმეტყველების გაკვეთილზე, როდესაც უნდა შეგვესწავლა შინაური და გარეული ცხოველები, გადავწყვიტე ინტეგრირებულად ჩამეტარებინა გაკვეთილი ქართულ ენასთან, რადგან მათ უკვე შესწავლილი ჰქონდათ ი.გოგებაშვილის ,,ცრუ“. გარდა იმისა, რომ მოსწავლეები კავშირს დაამყარებდნენ ამ ორ საგანს შორის, მინდოდა მათი ყურადღების გამახვილება დეტალებზე.

გაკვეთილის მიზნად დავისახე შემდეგი: მოსწავლეები შეძლებენ შინაური  ცხოველების ამოცნობას, მათ განსხვავებას გარეული ცხოველებისგან; ასევე დაასახელებენ და შეძლებენ გარკვეული ნიშან-თვისებებით მათ ერთმანეთისაგან გარჩევას. ეროვნული სასწავლო გეგმიდან კი შევუსაბამე შესაბამისი ინდიკატორები:

ბუნ.I.2. მოსწავლემ უნდა შეძლოს შეგრძნების ორგანოების მნიშვნელობის გაცნობიერება

• მსჯელობს შეგრძნებებისა და შეგრძნების ორგანოების მნიშვნელობაზე ცხოველებისათვის (მაგ., საფრთხის დროულად აღმოჩენა, საკვების მოპოვება, თავშესაფრის მოძებნა);

ბუნ.I.3. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ცოცხალი სხეულების აღწერა არსებითი ნიშან–თვისებების მიხედვით

• აღწერს და ადარებს ერთმანეთს სხვადასხვა ცხოველს სხეულის ნაწილების (მაგ., თავი, კიდურები, კუდი, ყურები, ნისკარტი, ფრთები, ხორთუმი) მიხედვით;
• მსჯელობს ადამიანისთვის ცხოველებისა და მცენარეების მნიშვნელობაზე (მაგ. ცხოველებისა და ადამიანების მეგობრობა; საკვები, რომლებსაც გვაძლევენ ცხოველები);

ქართ. დაწყ.(I).2. მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების მოსმენა, გაგება-გააზრება და გადმოცემა.

• ისმენს და ადეკვატურად აღიქვამს მარტივ ინფორმაციას ნაცნობ თემაზე;
• ამოიცნობს კონკრეტულ ინფორმაციას.

იქიდან გამომდინარე, რომ მოსწავლეებს ჰქონდათ წინარე ცოდნა, ერთმანეთისგან გაერჩიათ ცოცხალი და არაცოცხალი ბუნების წარმომადგენლები, ვფიქრობ, გაკვეთილის მსვლელობა მათთვის გარკვეულწილად გამარტივებული იქნებოდა.

საორგანიზაციო საკითხების მოგვარების შემდეგ, გამოწვევის ფაზაზე მოტივაციის ასამაღლებლად და წინარე ცოდნის გასააქტიურებლად გაკვეთილის პირველ აქტივობად ავარჩიე ,,იდუმალი ყუთი,’’ სადაც მოთავსებული იყო სხვადასხვა ცხოველი. მოსწავლეები ყუთიდან იღებდნენ ცხოველების გამოსახულებებს, რომელსაც ახასიათებდნენ სამი წინადადებით. კლასს კი უნდა გამოეცნო, რომელ ცხოველზე იყო საუბარი.

შინაარსის რეალიზების ფაზაზე ცხოველების გასაცნობად კომპიუტერის დახმარებით მოსწავლეებს სლაიდებზე ვაჩვენე ცხოველების ფოტოები. ავუხსენი თითოეული ცხოველისათვის დამახასიათებელი ნიშან-თვისება. მოსწავლეები აკვირდებოდნენ და ახდენენ ვიზუალური მასალის ვერბალურად გადმოცემას, გამოთქვამდნენ მოსაზრებებს. პრეზენტაციის შემდეგ დავუსვი შემდეგი კითხვები, რითაც ვეცადე განმემტკიცებინა მიღებული ახალი ინფორმაცია:

• რომელი ცხოველია შინაური?
• რომელი ცხოველია გარეული?
• რომელ ცხოველს აქვს რქები? ჩლიქები?
• რომელი ცხოველი იკვებება მცენარეებით?
• რომელი ცხოველი იკვებება ხორცით?
• რომელი ცხოველია ძუძუმწოვარი?

ქართული ენისა და ლიტერატურის წიგნიდან წავუკითხე ი.გოგებაშვილის მიხედვით დაწერილი მოთხრობა ,,ცრუ.“ მოსწავლეებმა ტექსტში ამოიცნეს ოთხფეხა ცხოველი, როგორც გარეული, ასევე შინაური და მოახდინეს მათი კლასიფიცირება. წუთშესვენებისას კი მოვასმენინე ცხოველთა ხმიანობა, რამაც მათ ერთგვარი წარმოდგენა შეუქმნა ცხოველებზე.

ამ ყოველივეს შემდეგ კლასი დავყავი 4-5-კაციან ჯგუფებად. მოსწავლეებს გავახსენე ჯგუფური მუშაობის წესები და ჯგუფებში დავარიგე დავალებები.

• I ჯგუფი – განასხვავებს შინაური და გარეული ცხოველების სურათებს;
• II ჯგუფი – ბალახის მჭამელებსა და ხორცის მჭამელებს;
• III ჯგუფი – ბრჭყალებიანსა და ჩლიქიანებს;
• IV ჯგუფი – რქიანებსა და ურქოებს.

დავალების შესრულების შემდეგ თითოეულმა ჯგუფმა გააკეთა პრეზენტაცია.

რეფლექსიის ფაზაზე შევაჯამე გაკვეთილი და დავსვი შეკითხვები:

• რა იყო ჩვენი გაკვეთილის თემა?
• რა ვისწავლეთ ამ გაკვეთილზე?
• რა გაიგეთ ახალი ცხოველებზე?

მოსწავლეები შევაფასე სიტყვიერად და გავუკეთე განმავითარებელი კომენტარები. ასევე შევაფასე ჯგუფური მუშაობა.

ამ გაკვეთილის შემდეგ მოსწავლეები აღწერენ ორგანიზმებს გარეგნული ნიშნების მიხედვით, ახდენენ მათ კლასიფიცირებას, განასხვავებენ და გამოხატავენ მათდამი საკუთარ დამოკიდებულებას.

წუთშესვენებას გამოყენებული რესურსი: https://www.youtube.com/watch?v=ZGGoTcVDI_o