უკვე 50 წელია დედამიწის დღე ყოველწლიურ ღონისძიებად იქცა და იგი  22 აპრილს აღინიშნება. ამ დღეს მსოფლიოს მასშტაბით (193-ზე მეტ ქვეყანაში) იმართება გარემოს დაცვის მხარდასაჭერი ღონისძიებები. წლების წინ მსოფლიოს საქართველომაც აუბა მხარი. ამ დღესთან დაკავშირებით იგეგმება სხვადასხვა ტიპის პროექტები თუ აქტივობები, რომლის მთავარ მიზანსაც დედამიწისთვის სასარგებლო საქმიანობის განხორციელება და ეკოლოგიური ცნობიერების ამაღლება წარმოადგენს.

„ეკოლოგიური წიგნიერება არის ცოდნის, უნარებისა და დამოკიდებულებების ერთობლიობა, რომელიც შესაძლებელს ხდის დედამიწის, როგორც საარსებო სივრცის მნიშვნელობის გაცნობიერებას; გარემოს მდგრადი განვითარების მნიშვნელობის გააზრებას. ადამიანისა და გარემოს ურთიერთქმედების მართებული მიდგომების გაზიარებას და მათ დაცვას ყოველდღიურ ცხოვრებაში; ეკოლოგიური სისტემების მოწყობისა და მათში მოქმედი კანონზომიერებების ცოდნას“ – ვკითხულობთ ეროვნულ სასწავლო გეგმაში.

ამრიგად, ეკოლოგიური წიგნიერება გულისხმობს გარემოსადმი ადამიანის ჯანსაღ დამოკიდებულებას და მნიშვნელოვანია, მოსწავლემ გააცნობიეროს პირადი პასუხისმგებლობა გარემოში მიმდინარე პროცესების მიმართ, შეძლოს მონაწილეობა მის დაცვასა და აღდგენაში.

ბევრ მასწავლებელს ამ დღის აღნიშვნა შეიძლება ცოტა სხვაგვარად ჰქონდა დაგეგმილი, მაგრამ დღეს არსებული გარემოებიდან გამომდინარე გეგმების შეცვლა და მოდიფიცირება მოუხდა დისტანციური სწავლების შესაბამისად.

მეც ასე მომიწია. მთელი კვირაა მე და ჩემი მოსწავლეები ვმუშაობთ აღნიშნულ საკითხზე. ეკოლოგიური წიგნიერების თემა ბევრად ფართო ცნებაა და სხვადასხვა საკითხს მოიაზრებს. ამიტომ გადავწყვიტე არეალი დამევიწროებინა და სამუშაო თემად „ხე და მისი მნიშვნელობა დედამიწელებისთვის“ შევარჩიე. გთავაზობთ რამდენიმე გაერთიანებულ აქტივობას.

გაკვეთილი შეიძლება საპრეზენტაციო მასალაში მარტივად აწყობილი პოსტერების განხილვით დავიწყოთ.

თქვენთვის სასურველ პოსტერებს მრავლად იპოვით ინტერნეტსივრცეში, თუმცა მასალა მწირია ქართულ ენაზე. ამიტომ გირჩევთ, მოძებნოთ ინგლისურენოვანი პოსტერები. ამით მოსწავლეებს უცხოურ ენაში  გაწაფვაში დაეხმარებით . შეგიძლიათ მოაწყოთ დისკუსია და ბავშვებს სთხოვოთ, შექმნან მსგავსი ტიპის ქართულენოვანი ან ბილინგვური პოსტერები, რომელსაც ნებართვის შემდეგ, ინტერნეტსივრცეში განათავსებთ. წაახალისეთ, რომ ამით ისინი ქართულ ენაზე არსებულ მედიარესურსებს გაამდიდრებენ, თქვენ კი მათი მრავალენობრივი კომპეტენციის განვითარებას შეუწყობთ ხელს.

პოსტერების განხილვის შემდეგ, შეგიძლიათ აჩვენოთ მოკლე მედიარესურსი „ექვილიბრიუმი“ (2:39 წთ), სადაც ნათლადაა წარმოდგენილი ადამიანის ზემოქმედება ტყეზე გამოქვაბულის ყოფიდან დღემდე.

ფილმში ჩანს, როგორაა შესაძლებელი, და თან აუცილებელი, ამ დისბალანსის დროს, წონასწორობის შენარჩუნება. სთხოვეთ ბავშვებს, ისაუბრონ ამ ვიდეორგოლში ასახულ მთავარ პრობლემაზე და წერილობით ახსნან, რა არის მედია რესურსის მთავარი გზავნილი. ეს ხელს შეუწყობს მედიაწიგნიერების კომპეტენციის განვითარებას, რადგან  მედიაწიგნიერება მოითხოვს მიღებული ან ჩვენ მიერ შექმნილი გზავნილების კვლევისა და კრიტიკული აზროვნების უნარებს. ასევე შეგიძლიათ მედიაგზავნილის საანალიზო კითხვების მიწოდებაც, რაც მათ გაუადვილებს საკითხზე მუშაობას.

ასევე შეგიძლიათ მისცეთ დავალებად, ოჯახის წევრებთან ერთად უყურონ და განიხილონ  მცირე ანიმაციური ფილმი „ადამიანი, რომელიც ხეებს რგავდა“. ამით ოჯახის წევრების ჩართულობასაც შეუწყობთ ხელს.

ფილმი შექმნილია ჟან ჯოინის მოთხრობის მიხედვით. ქართულადაა გახმოვანებული. მისი ყურება არ მოითხოვს დიდ დროს (30:05 წთ). და ყველაზე მთავარი, ფილმის განხილვა შეიძლება მრავალი საგნისა თუ გამჭოლი კომპეტენციის კონტექსტში.

ამისთვის შეგიძლიათ დახმარე ცხრილიც კი გამოიყენოთ.

… და ბოლოს, შეგროვებული მასალით (ბუკლეტები, აფიშები, აბრები, თუ კედლის გაზეთის ფოტოები), მოსწავლეთა ნებართვის საფუძველზე, მცირე სარეგისტრაციო პროცედურის გავლის შემდეგ, შეგიძლიათ მოაწყოთ ვირტუალური გალერეა/გამოფენა www.artsteps.com პროგრამაში. გარწმუნებთ, საოცარ შეგრძნებებსა და ინტერესს აღძრავს დამთვალიერებელში.

დანართი N1 – პერსონაჟის რუკა

დანართი N2 – პარალელები (კავშირების დამყარება)

დანართი N3- დროის ღერძი

დანართი N4 – ციკლის რუკა

დანართი N5 – „როგორ დავრგოთ ხე“

გამოყენებული რესურსი:

• ეროვნული სასწავლო გეგმა 2018-2024;
• მედიაწიგნიერება, სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი, 2018
• საგანმანათლებლო პორტალი : https://kargiskola.ge/
• ადამიანი, რომელიც ხეებს რგავდა – https://youtu.be/eU6j-4QwGVY
• ექვილიბრიუმი – https://youtu.be/GEtg8PwyOfo

22 აპრილს დედამიწის დღე  აღინიშნება. ამ დღესთან დაკავშირებით სხვადასხვა საგნის პედაგოგები მრავალფეროვან აქტივობებს გეგმავდნენ და ატარებდნენ. აწყობდნენ წარმოდგენებს, გამოფენებს, ასუფთავებდნენ სკოლის ეზოს, რგავდნენ სხვადასხვა სახის მცენარეს და სხვა.

გლობალურმა პანდემიამ კი გეგმები შეცვალა. შესაბამისად, პედაგოგებსაც, ალბათ, მოუწევთ ახალი იდეების გაცოცხლება და დედამიწის დღის აღნიშვნა დისტანციურ რეჟიმში.

ამ დღის აღსანიშნავად, დისტანციურ რეჟიმში, მასწავლებელს შეუძლია გამოიყენოს პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება (PBL), შემთხვევის ანალიზი (Case stady). ისეთი კომპლექსური დავალებები, რომელიც ამ დღისადმი აამაღლებს მათ ცნობიერებას და შეახსენებს მოსწავლეს, გაუფრთხილდეს დედამიწას და დაიცვას ის, შესაძლებლობის ფარგლებში.

• პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლების მეთოდის გამოყენების დროს მასწავლებელს შეუძლია მოსწავლეს გაუზიაროს ანიმაცია, მაგალითად „The Man“

ან სხვა ეკო-ანიმაციები, რომლებიც ასახავს ადამიანის ბუნებისადმი დამოკიდებულებას. ანიმაციის გაზიარებასთან ერთად უნდა შევთავაზოთ სქემა, რომელიც მოსწავლეს დაფიქრებისკენ უბიძგებს, ორგანიზებულს გახდის. ანიმაციის საფუძველზე მოსწავლეებმა უნდა იმსჯელონ და საკუთარი მოსაზრებები წარმოადგინონ წერილობითი სახით. მაგალითად:

გამომდინარე იქიდან, რომ მოსწავლეები აქტიურად იყენებენ სხვადასხვა სოციალურ ქსელს, კარგი იქნება, თუ მათ სოციალურად აქტიურებსაც გავხდით და შევთავაზებთ, მაგალითად:

• დაამზადონ ფლაერები, რომლითაც საზოგადოებას დაანახებენ, როგორი მნიშვნელოვანია დედამიწის გაფრთხილება.
• შექმნან ნახატი, კარიკატურა დედამიწის დღის აღსანიშნავად და გამოიწვიონ საკუთარი თანაკლასელი, თანასკოლელი ან სხვა.
• ან შევთავაზოთ, დაასრულონ წინადადება, “მე დედამიწა ვარ და რომ შემეძლოს, ვიტყოდი, რომ…..

კარგი იქნება, თუ მოსწავლეს მივცემთ დავალებების არჩევის შესაძლებლობას. ამისთვის კი სასურველია, შევთავაზოთ შესასრულებელი დავალების რამდენიმე ვარიანტი, რომლიდანაც, ერთ-ერთს, მისთვის სასურველს აარჩევს და შეასრულებს.

თითოეული დავალების მიზანი, კი, ცხადია, დედამიწის დაცვას, ბუნებრივი რესურსების გონივრული გამოყენების აუცილებლობას უნდა ემსახურებოდეს.

გეოგრაფია ორგანულად იყენებს სხვადასხვა თვალსაჩინოებას თავისი მიზნებისთვის, იქნება ეს რუკები, ფოტოები, ცხრილები, სქემები თუ გრაფიკები. სადაც სასწავლო თემატიკა გამდიდრებულია ვიზუალით ბევრად უფრო მარტივდება მისი ონლაინ ფორმატში სწავლება.

ამ პერიოდში სახლებში მეტ დროს ვატარებთ, მოსწავლეებისთვის საინტერესო გაკვეთილებს ვგეგმავთ. ეს მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ მოსწავლეების მოტივაციისთვის, არამედ ჩვენი პროფესიული განვითარებისთვისაც. რაც მეტ ინტერესს გამოვიჩენთ, არ დავიზარებთ აპლიკაციების თუ საიტების გარჩევას, მოვუყრით მათ თავს და ჩვენს საქაღალდეს გავამდიდრებთ, მით მეტად შევუწყობთ ხელს ჩვენს პროფესიონალად ჩამოყალიბებას,  21-ე საუკუნისთვის აუცილებელი ციფრული კომპეტენციების განვითარებას.

ამ სტატიაში მხოლოდ 4 ციფრული პროგრამისა და საიტის შესახებ, მათი გამოყენების შესაძლებლობებს გაგაცნობთ.

1. Google Earth – გუგლი დედამიწა

გეოგრაფიის ენა რუკაა, ონლაინ სწავლებისას ჩვენ მოკლებული ვართ შესაძლებლობას კედლის რუკები გამოვიყენოთ, რომლებიც ყველა სკოლაში მოგვეპოვება. თუმცა სკოლაში ნაკლებად მიგვიწვდება ხელი Google Earth-ზე საკლასო ოთახების ტექნიკური აღჭურვილობის და ინტერნეტზე წვდომის გარეშე. რაც საკლასო ოთახებმა ვირტუალურ ფორმატში გადმოინაცვლა, ეს დანაკლისი უნდა შევავსოთ და პროცესი გავამდიდროთ ამ შესაძლებლობით. Google Earth – გუგლი დედამიწა, არის კომპანია გუგლის ერთერთი ყველაზე საინტერესო და მრავალფუნქციური პროგრამა, რომელიც წარმატებით შეიძლება გამოიყენოს სხვადასხვა საგნის პედაგოგმა, მასში შექმნას მრავალფეროვანი და ინტერაქტიული რესურსი და მოახდინოს მისი ინტეგრირება სასწავლო გარემოში. Google Earth-ს საშუალება აქვს გამოსახულება 3D  ან 2D ფორმატში დავინახოთ. მასწავლებელს შეუძლია მასში ნავიგაცია ისე, რომ მოსწავლეები თავის ეკრანზე ადევნებდნენ თვალს, თუ რა ხდება მასწავლებლის ეკრანზე, რადგან Teams-ს, Zoom-ს,  Google hangout-ს, თუ სხვა პლატფორმებს, ეკრანის გაზიარების საშუალება აქვს. მას აქვს ადგილზე დაწკაპუნებით მასთან მიახლოების ან დაშორების (+ to zoom in, – to zoom out) ფუნქცია, ასევე გვთავაზობს ქუჩების, შენობების ხედვასაც, გვაძლევს საშუალებას პანორამული 360 გრადუსიანი ხედი დავათვალიეროთ ადგილიდან, ვესტუმროთ მსოფლიოს ბუნებრივ თუ ისტორიულ და კულტურულ ღირშესანიშნაობებს, გავზომოთ მანძილი, გავიგოთ სხვადასხვა სატრანსპორტო საშუალებებით რა დროს მოვანდომებთ ერთი პუნქტიდან მეორეში თუ გავემგზავრებით. გამოვთვალოთ პერიმეტრი. აქვს სხვადასხვა ფენა, რომელიც ჩვენი მიზნებისთვის შეგვიძლია გავააქტიუროთ. ესენია საზღვრები, გზები, ამინდი, ფოტოები, შენობები და სხვა.

პროგრამის მოხმარების ინსტრუქციები ქართულ ენაზე შეგიძლიათ იხილოთ მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ციფრული რესურსების პორტალზე https://www.ict.tpdc.ge/video/120. აქ თქვენ გაიგებთ პროგრამის შესაძლებლობებზე, როგორ უნდა ჩამოტვირთოთ ის და დააინსტალიროთ, გაიგებთ, თუ როგორ უნდა შექმნათ საკუთარი საქაღალდე ნამუშევრების შესანახად. თუ რა ინსტრუმენტები აქვს ადგილის საძიებლად, ტერიტორიის მოსანიშნად, მარშრუტის ასაგებად, რუკის დასამატებლად, ვიდეო ტურის ჩასაწერად. ასევე გაიგებთ, თუ როგორ გამოიყენოთ დროის ხაზი და ნახოთ, როგორ იცვლებოდა განაშენიანება, თუ ბუნებრივი გარემო. გაიგებთ, როგორ მოაწყოთ ფრენის სიმულაცია და ფრენის სიმაღლიდან დატკბეთ ხედებით, მოახდინოთ ადგილის დეშიფრირება, გადაამოწმოთ თქვენი ვარაუდები. უნდა აღინიშნოს, რომ არქეოლოგიაში მრავალი აღმოჩენა(ანტიკური ნასახლარები, სარიტუალო ტაძრები, რომლებიც დაფარული იყო ადამიანის თვალისგან) სწორედ ამ პროგრამის დახმარებით გახდა შესაძლებელი. https://www.discovermagazine.com/the-sciences/how-google-earth-has-revolutionized-archaeology.

ინსტრუმენტის ახსნის შემდეგ, მოსწავლეებს შეიძლება მიეცეთ დავალება, „მოსანახულებლად“ აირჩიონ მათთვის სასურველი ადგილი, შექმნან საქაღალდე, მასში განათავსონ  მოძიებული ინფორმაცია და ჩაწერონ ვიდეო ტური, რომელსაც მოგვიანებით თანაკლასელებს წარუდგენენ. ტურის ჩაწერა შეიძლება გამოყენებული იყოს საქართველოს გეოგრაფიის, მსოფლიო გეოგრაფიის ფარგლებში, ან კონტინენტების შესწავლისას. დამერწმუნეთ, ასეთ დავალებას მოსწავლეები ხალისით მოამზადებენ და გეოგრაფიის ცოდნასთან ერთად ციფრულ კომპეტენციებსაც გაიუმჯობესებენ.

2. სეტერა გეოგრაფია

ხშირად, გაკვეთილებზე განტვირთვისთვის ან მოსწავლეებში შეჯიბრების მუხტის შესატანად, შეიძლება თემის შესაბამისი ნომენკლატურის გამეორებას ქვიზების სახე მივცეთ.

სეტერას საიტზე https://online.seterra.com/en/  შესვლისას ნახავთ კონტინენტების მიხედვით დაჯგუფებულ თემატურ ჩამონათვალს – ქვეყნებს, დედაქალაქებს, ტბებს, მდინარეებს, მთათა სისტემებს, დროშებს. 300-მდე ასეთი ქვიზია თავმოყრილი, ეს არ არის მხოლოდ დედაქალაქის ან ქვეყნის დასახელება/ამოცნობა, ეს ყველაფერი რუკაზე უნდა განათავსონ მოსწავლეებმა, რაც ამავდროულად უვითარებს მათ სივრცეში ორიენტირების უნარს.

მარჯვენა მხარეს მოცემულია კონტინენტების რუკები, რომელზეც დაწკაპებისას გაიხსნება შერჩეული კონტინენტის რუკა და  ქვედა ველში ისრის ჩამოშლისას მას რამდენიმე ფუნქცია აქვს.

Wikipedia ფუნქციის არჩევისას თუ კურსორს მივიტანთ ქვეყანასთან, მასზე ვიკიპედიის ინფორმაცია გამოისახება; შემდეგი ფუნქცია არის learn, ქვეყანასთან კურსორის მიტანით მისი სახელწოდება და დედაქალაქი გამოიხატება. შემდეგი ფუნქციაა Pin, მისი არჩევის შემდეგ კურსორის გვერდით ეწერება ქვეყნის სახელწოდება, ამ ქვეყანასთან კურსორის მიტანით და დაწკაპუნებით ქვეყნის კონტური გათეთრდება, თუ პირველ ჯერზე არასწორად დააწკაპუნეთ და მეორე ჯერზე იპოვეთ საჭირო ქვეყანა, ქვეყანა ყვითლად შეფერადდება, მესამე მცდელობაზე წარმატების შემთხვევაში, მუქ ყვითლად და შემდეგ წითლად. თამაშის მიზანია, ყველა ევროპული ქვეყანა ამოვიცნოთ, რაც შეიძლება ნაკლები დრო გამოვიყენოთ ამისთვის და, რაც მთავარია, ნაკლები შეცდომა დავუშვათ, რაც საბოლოო რუკის ფერებში აისახება. რა თქმა უნდა, მოსწავლეებმა შეიძლება შედეგები დაასქრინშოთონ ერთმანეთთან შესადარებლად. შემდეგი ფუნქციაა  pin (hard), რაც ამოცანას უფრო ართულებს. სწორი ქვეყნის პოვნისას ის მწვანედ რჩება და  თამაშის დასრულების შემდეგ სრულად გამოჩნდება შედეგის სახით ფერები. შემდეგი ფუნქციაა place the label. ამ შემთხვევაში რუკის ზემოთ ქვეყნების დასახელებები გამოჩნდება და მათზე დაწკაპუნებით და შემდეგ შესაბამის ქვეყანაზე დაწკაპუნებით რუკაზე სწორი წარწერები გამოჩნდება. ბოლო ფუნქციაა type, ქვეყანა შეფერადდება და მის ქვემოთ გამოჩენილ უჯრაში დასახელება უნდა ჩაიწეროს, ამ შემთხვევაში შეიძლება შეკითხვის გამოტოვება, ან დახმარების მოთხოვნა.

ეს საიტი 36 სხვადასხვა ენაზე ფუნქციონირებს. სამწუხაროდ, ქართული მათ შორის არ არის.

საიტი საკუთარი ქვიზის შექმნის საშუალებასაც იძლევა.

არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ გეოგრაფია არ არის მხოლოდ ადგილების, დასახლებების, მთების, თუ ქვეყნების ზედმიწევნით სწავლა, მისი მთავარი დანიშნულებაა ადამიანის, ბუნებისა და საზოგადოების შესახებ, მათი ურთიერთქმედების შესახებ კითხვებზე – რა, სად, როდის, როგორ –  პასუხების გაცემა, საზოგადოებაში თუ ბუნებაში მიმდინარე მოვლენებისა და პროცესების მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენა, კანონზომიერებების გამოვლენა და ახსნა. ამის გათვალისწინებით, აღნიშნულ ქვიზებს სწავლების პროცესის მხოლოდ მცირე დრო უნდა დავუთმოთ. შეიძლება საბაზო საფეხურზე კონტინენტის შესწავლისას მოსწავლეებს  მივცეთ დავალებად, რომ ივარჯიშონ და შემდეგ გაკვეთილზე შევაჯიბროთ ერთმანეთს, ვინ უფრო მოკლე დროში და სწორად გაართმევს თავს ქვიზს.

3. ედუმედია

საინტერესო და სახალისო რესურსებია თავმოყრილი ედუმედიას საიტზე. პანდემიასთან დაკავშირებით  რესურსებზე წვდომა ყველასთვის ხელმისაწვდომია. საიტზე შესვლისას შეგიძლიათ აირჩიოთ 8 ენიდან ერთ-ერთი, რეგისტრაცია უნდა გაიაროთ დროებით მომხმარებლად:  Username: covid19; Password: edumedia

ამ პლატფორმაზე, საფეხურის მიხედვით, სხვადასხვა საინტერესო თემაა წარმოდგენილი. ამჯერად, თქვენს ყურადღებას ერთ-ერთზე, ენერგოეფექტურობაზე, შევაჩერებთ. https://junior.edumedia-sciences.com/en/media/576-energy-efficiency?fbclid=IwAR0Uon8Y9egnAixF5jslBzrI-N4jgquHaqrSDp-OTncZlRxxgsCtUb49qlg

მოსახლეობის ზრდა ქალაქებში იწვევს გამონაბოლქვის მატებას. მთლიანობაში ემისიების 25% სწორედ სატრანსპორტო საშუალებებზე მოდის. ამიტომაა მნიშვნელოვანი ვიცოდეთ, თუ რომელ სატრანსპორტო საშუალებას რა წვლილი მიუძღვის ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურებაში. სწორედ სხვადასხვა სატრანსპორტო საშუალებების გავლენა, მათ მიერ ჰაერში გამოტყორცნილი ნახშირორჟანგი ამ ინტერაქტიული თამაშის საშუალებით შეგვიძლია შევადაროთ. თამაში საშუალებას იძლევა, ავირჩიოთ ადამიანების განსხვავებული რაოდენობა (1, 5 ან 300) და დავიწყოთ თამაში. ზედა ველში მოცემულია სატრანსპორტო საშუალება და ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების ხარისხის მიხედვით, მოსწავლემ უნდა მიიტანოს თითოეულთან კურსორი და თავისი ვარაუდის მიხედვით გადაანაწილოს ხაზის შესაბამის კვადრატებში. ხაზზე ნაკლებად დამაბინძურებელი საშუალებები უნდა განთავსდეს მარცხნივ მწვანედ შეფერადებულ მხარეს, ხოლო მეტად დამაბინძურებელი ხაზის მარჯვნივ, აგურისფრად შეღებილ ნაწილში. ამის შემდეგ მოთამაშეს  თავისი ვარაუდის შემოწმება შეუძლია.

1 მაგალითად, ადამიანისთვის ყველაზე სასურველ ტრანსპორტად ავირჩიე ველოსიპედი, შემდეგ ტრამვაი, ავტობუსი და ბოლოს პერსონალური ავტომობილი.

შემოწმებისას აღმოვაჩინე, რომ ეს მანძილი ველოსიპედისტმა მართლაც, ნულოვანი გამონაბოლქვით დაფარა. ამდენად, ჩემი პირველი ვარაუდი გამართლდა.

მეორე ადგილზე პერსონალური ავტომობილი აღმოჩნდა, ატმოსფეროში ამ მანძილის დასაფარად მან 1 კგ ნახშირორჟანგი გააფრქვია. მესამე ადგილზე ტრამვაი აღმოჩნდა, რომელმაც 3 კგ ნახშირორჟანგი გააფრქვია და ბოლო ადგილზე აღმოჩნდა ავტობუსი, რომელიც 1 ადამიანის გადაადგილებისას ყველაზე ნაკლებ ენერგოეფექტური აღმოჩნდა და 30 კგ ნახშირორჟანგი გააფრქვია ჰაერში.

იგივე ექსპერიმენტს ვატარებთ 5 და 300 ადამიანის შემთხვევაში და მოსწავლეები გამოთქვამენ ვარაუდს და ამოწმებენ მას. ცალსახად ჩანს საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მნიშვნელობა, როდესაც საუბარია მჭიდრო დასახლებებზე. ნათლად ჩანს, თუ რამდენად საშიშია პერსონალური ავტომობილები ატმოსფერული ჰაერისთვის და შესაბამისად ადამიანების ჯანმრთელობისა თუ კლიმატცვლილებისთვის.

ამავე პლატფორმაზე თქვენ აუცილებლად აღმოაჩენთ თქვენთვის საინტერესო რესურსებს, რომელთა ინტეგრირება მოსწავლეთა მოტივაციას აუცილებლად აამაღლებს.

4. დროის და თარიღის საიტი

შემდეგი საიტი გვეხმარება, სხვადასხვა სარტყელში დროსთან და დროის ცვლილებებთან დაკავშირებული გაუგებრობები შევამციროთ.  https://www.timeanddate.com/ არის გვერდი, რომელიც საშუალებას იძლევა დროსთან დაკავშირებულ ყველა კითხვას პასუხი გავცეთ. მოცემული არის დროის სარტყლები, კონვერტორი, კალკულატორი, კალენდარი.

საინტერესოა დღისა და ღამის რუკა, რომელსაც ქვემოთ აქვს წუთების/საათების გრაფა, გრაფაზე წინ ან უკან დაწკაპუნებით შესაძლებელია გავიგოთ, როგორ იცვლება დრო სხვადასხვა გეოგრაფიულ სარტყელში.

ქვემოთ მოცემული პირველი და მეორე რუკა გვაჩვენებს ჩვენი დროით დღის 12 საათზე და 12 საათის შემდეგ,  როგორ შეიცვლება მზის ნათება.

სხვადასხვა ვარიანტების მოსინჯვის შემდეგ,  შეგვიძლია თვალნათლივ წარმოვიდგინოთ, სხვადასხვა გეოგრაფიულ სარტყელში დღე-ღამის მონაცვლეობა. ასევე მესამე და მეოთხე სურათები გვიჩვენებს გაზაფხულს, ქვედა სურათებზე მოცემულია ზამთარი, როდესაც ჩრდილო ნახევარსფერო მეტადაა მოქცეული ჩრდილში დედამიწის ღერძის დახრილობის გამო.

მოცემულ საიტზე, თუ  დროის სარტყელში შევალ, კონვერტორს ავირჩევ, შემიძლია მივუთითო თბილისი ან ნებისმიერი ქალაქი, რომლის ადგილობრივი დროც მაინტერესებს. https://www.timeanddate.com/worldclock/converter.html?iso=20200412T080000&p1=371&p2=248 საიტი მყისიერად გვიჩვენებს შედეგს. შეიძლება ამოცანის პირობების ჩამოყალიბება და მოსწავლეებისთვის შეთავაზება. საიტის მეშვეობით ისინი უმოკლეს პერიოდში მიიღებენ პასუხებს. ასევე, თუ შევალთ მსოფლიო საათებში,  საიტი გვიჩვენებს დედაქალაქებს და მათ ადგილობრივ დროს. https://www.timeanddate.com/worldclock/

საიტის შესაბამისი მიმართულებები საინტერესო ბლოგებით და სტატიებში მოცემული ინფორმაციით არის გაჯერებული, რაც მას მატებს საგანმანათლებლო მნიშვნელობას. საიტს აქვს სახალისო ნაწილიც, სადაც მსოფლიოში არსებული სხვადასხვა დღესასწაულებია დღეების მიხედვით დალაგებული. ასევე, თუ  კარჩაკეტილობის პერიოდს ემთხვევა მოსწავლის დაბადების დღე, სათანადო ველებში ინფორმაციის შეყვანის შემდეგ, საიტი გამოთვლის არა მხოლოდ ოფიციალურ დაბადების დღეს, არამედ, დაამრგვალებს წამებს, წუთებს, დღეებს და თვეებს და ალტერნატიული დაბადების დღეების აღნიშვნის იდეებს შესთავაზებს მოსწავლეებს. https://www.timeanddate.com/date/birthday.html

იმედი მაქვს, რომ სტატიაში მითითებული რესურსები საინტერესო აღმოჩნდება მასწავლებლებისთვის. ამით არა მარტო დისტანციური სწავლების პერიოდს გაამდიდრებთ, არამედ ახალ უნარებსაც შეიძენთ.

ჩვენი ახალი რეალობა, რომელზე მსჯელობაც პოსტ-ფაქტუმ გვიწევს

 «ნუ შეურაცხყოფთ ბავშვებს მზა ფორმულებით.

ფორმულები სიცარიელეა;

 გაამდიდრეთ ბავშვები ხატებითა და სურათებით,

რომლებზეც მკაფიოდ ჩანს დამაკავშირებელი ძაფები.

ნუ დაამძიმებთ ბავშვებს ფაქტების მკვდარი ტვირთით;

 ასწავლეთ მათ ხერხები და საშუალებები, რომლებიც მათ

დაეხმარება ჩაწვდნენ საკითხს.

ნუ ასწავლით მათ, რომ მთავარი სარგებელია.

მთავარი, ადამიანში ადამიანურობის აღზრდაა“

ანტუან დე სენტ-ეგზიუპერი

დღეს, გლობალური პანდემიის პირობებში, როდესაც მთელი მსოფლიო, ახალი ვერაგი ვირუსის, COVID 19-ის გამო სახლებშია გამოკეტილი, სკოლების მასწავლებლებსა და უმაღლესი დაწესებულებების ლექტორებს ახალი რეალობა დაუდგათ: გაკვეთილები და ლექციები უნდა გაგრძელდეს და ისინი დისტანციურად უნდა ჩატარდეს. პირდაპირ ვერ გეტყვით, კარგია ეს თუ ცუდი სტუდენტებისთვის ან მასწავლებლებისთვის, სწავლის პროცესისთვის თუ საგნის ათვისებისთვის, მაგრამ ერთი შემიძლია გითხრათ, რომ ეს უცნაურია და ძალიან განსხვავდება ადრე არსებული პრაქტიკისგან.

ერთი შეხედვით, დისტანციური გაკვეთილები, მსოფლიო ქსელის, ინტერნეტის, ეპოქაში არ უნდა გამხდარიყო რაიმე განსაკუთრებული – პერსონალური კომპიუტერი თითქმის ყველა სახლში მოიძებნება. ინტერნეტ-კავშირიც თითქოს ყველას აქვს და ინტერაქტიული პროგრამებიც უხვადაა კომპიუტერის ეკრანებზე გასამართი კონფერენციებისთვის. დიახ, ყველაფერი დისტანციური ურთიერთობებისთვის არსებობს და ყველამ (ყოველ შემთხვევაში იმათ, ვინც ინტერნეტ-კავშირსა და კომპიუტერს რეგულარულად იყენებს) იცის დისტანციური კავშირის გამოყენება. მაგრამ შედეგად მაინც ის მივიღეთ, რომ „ონლაინ გაკვეთილი“ მაინც არ აღმოჩნდა ის გამოსავალი, რაც მასწავლებლისა და მოსწავლის ურთიერთობებს სჭირდება.

რატომ? რაშია საქმე? სად არის პრობლემა? დისტანციური კონტაქტის დროს ყველა ყველას ხედავს, ხმა ისმის, სასწავლო მასალებიც  კარგად ჩანს, ონლაინ გაკვეთილის დროს, სლაიდების პრეზენტაციების ჩვენება უფრო ადვილიც კი არის, ვიდრე კლასში, ჭერში დაკიდებულ პროექტორთან…თუმცა, ლექტორებისა და მასწავლებლების უმრავლესობა ალბათ დამეთანხმება და იტყვის, რომ „ამ ონლაინ სწავლებაში მაინც რაღაც ვერ არის ისე, როგორც უნდა იყოს…“

ქვემოთ ვეცდებით ვიმსჯელოთ ამ საკითხზე და ვნახოთ, როგორია დისტანციური სწავლებისა და „ონლაინ გაკვეთილების“ გამოცდილება მსოფლიოში დღეს, ვირუსული პანდემიის დროს, როდესაც მოულოდნელად მთელი მსოფლიოს სკოლებსა და უნივერსიტეტებს ერთდროულად და დაუყოვნებლივ მოუწიათ უკვე დაწყებული საგაზაფხულო სემესტრის გაგრძელება ინტერნეტისა და ვიდეო კონფერენციების დახმარებით.

ერთი რამ უნდა ვაღიაროთ: ჩვენს უმრავლესობას, არ აქვს ონლაინ სწავლების გამოცდილება, ჩვევები და უნარები და არჩევანის შემთხვევაში, ალბათ, კვლავ პირისპირ სწავლებას აირჩევდა.

მიუხედავად იმისა, ვასწავლიდით თუ არა ოდესმე ონლაინ, სიმპათია „ცოცხლად“ სწავლებისადმი  ბევრად უფრო დიდია.

ასევე სიმართლეა ისიც, რომ ჩვენმა უმეტესობამ უბრალოდ არ იცის ბევრი რამ დისტანციური სწავლების შესახებ. კერძოდ, რას ნიშნავს „კარგად“ სწავლება ონლაინ? რა უნარ-ჩვევებია ასეთი სწავლებისთვის საჭირო ან აუცილებელი? რამდენად ვართ ჩვენ, მასწავლებლები, მოტივირებულნი ასეთი ტიპის სწავლებისთვის? რამდენად მოხერხებულია დისტანციური გაკვეთილები სტუდენტებისთვის?

ამ საკითხებზე მსჯელობა უკვე დაწყებულია და მალე, ალბათ, ხელმისაწვდომი გახდება იმ გამოკითხვების შედეგები, რომლებიც ამ ტიპის სწავლებას ეხება.

2017 წელს, EDUCAUSE CENTER FOR ANALYSIS AND RESEARCH-ის მიერ აშშ-სა და მსოფლიოს ექვს ქვეყანაში, 150-მდე უნივერსიტეტში, 10,000-ზე მეტ პროფესორსა და ლექტორს შორის ჩატარებული კვლევის შედეგად, (https://library.educause.edu/-/media/files/library/2017/10/facultyitstudy2017.pdf) გაირკვა, რომ „მასწავლებელთა შემადგენლობის უმრავლესობა ეთანხმება ონლაინ სწავლებას, რომელიც ბევრად მეტ სტუდენტს მისცემს სწავლის საშუალებას უმაღლესი განათლების სკოლებში, თუმცა პროფესორთა მხოლოდ მცირე ნაწილი მიიჩნევს ონლაინ სწავლებას ეფექტურად“. იგივე კვლევის თანახმად, აშშ-ს უნივერსიტეტების აკადემიური პერსონალის მხოლოდ 9 პროცენტი აძლევს უპირატესობას „მთლიანად ონლაინ გარემოში სწავლებას“.

სანამ ონლაინ გაკვეთილების თავისებურებებზე ვისაუბრებთ, კარგი იქნება თავიდან გავიაზროთ, რას წარმოადგენს საკუთრივ გაკვეთილი ინტერნეტის კავშირის გარეშე. როგორც Collins-ის ინგლისური ენის განმარტებითი ლექსიკონი (collinsdictionary.com) გვეუბნება, „გაკვეთილი წარმოადგენს დროის განსაზღვრულ (ფიქსირებულ) მონაკვეთს, რომლის დროსაც ადამიანებს ასწავლიან რომელიმე საგანს, ან რამის კეთებას“.  დიახ, ეს ფორმალური განმარტებაა, თუმცა იგი ნათლად აღწერს თვითონ პროცესს – ადამიანებს ასწავლიან რაიმეს კეთებას ან ასწავლიან რომელიმე დისციპლინას (ენას, მათემატიკას, მეცნიერების დარგებს, ცეკვას, ჭიდაობას, დურგლობას და სხვა). იგივე კოლინზის ლექსიკონის მიხედვით, დაახლოებით მსგავსი განმარტება აქვს ლექციასაც: „ლექცია წარმოადგენს სიტყვით გამოსვლას, რომლის მიზანია ადამიანებისთვის რომელიმე საგნის (დარგის) სწავლება. როგორც წესი ლექციები იმართება უნივერსიტეტებში და კოლეჯებში“.

აქაც თითქოს ყველაფერი ნათელია, გარდა ერთი მცირე დეტალისა – „..ლექციები იმართება უნივერსიტეტებში და კოლეჯებში“ –  მტკიცებითი ფორმით გვეუბნება განმარტებითი ლექსიკონი. დიახ, ლექციის (ან გაკვეთილის) გამართვა გულისხმობს მის ჩატარებას შენობაში, სადაც ადამიანები იკრიბებიან კლასებში თუ აუდიტორიებში და ლექტორი (მასწავლებელი, პროფესორი) მათთან ხილულად, ცოცხლად ურთიერთობს. ცოცხლად ურთიერთობა გულისხმობს მასწავლებლისა და მოსწავლეების ფიზიკურად ახლოს ყოფნას.

ალბათ, სწორედ აქ არის იმ „უცნაურობის“, „დოსკომფორტისა“ თუ „გაურკვევლობის“ მიზეზი, რომელსაც ყველა განიცდის დისტანციური ლექციის კითხვისას. მასწავლებელი გარკვეულწილად მსახიობია, რომელიც კლასის წინაშე გამოდის და სტუდენტებს თემის საკუთარ ინტერპრეტაციას სთავაზობს მოცემულ საკითხზე თუ პრობლემაზე.

ლექტორების უმრავლესობას მოსწონს საკუთრივ სწავლების პროცესი, როდესაც ის პირადი ურთიერთობის ფონზე მიმდინარეობს. მოსწავლეებთან/სტუდენტებთან ინტერაქცია, საკითხისადმი მასწავლებლის დამოკიდებულება თემაზე საუბრისას, ყველა მასწავლებელში წარმოშობს ემოციას, რომელიც საკლასო ოთახის სივრცეში გადაეცემა ახალგაზრდებს. მასწავლებელი, თითქოს თავისი ენერგიით აღავსებს საკლასო ოთახს და ამით აადვილებს კომუნიკაციას. თავის მხრივ, მასწავლებელი გრძნობს და განიცდის იმას, თუ როგორ ხდება მოსწავლეების მიერ მისი საუბრის აღქმა – ეს ჩანს მათ სახეებზე, სხეულის მოძრაობებზე დაკვირვებით თუ მიმიკითა და რეაქციებით. ბევრ მასწავლებელს საუბრისა და ქცევის უნიკალური მანერა თუ სტილი აქვს – რაც მას სხვებისგან გამოარჩევს, თუმცა ეს უნიკალურობა დამატებით ემოციას სძენს სწავლების პროცესს.

გარდა ამისა, მასწავლებელი სხვაგვარად იქცევა საკლასო ოთახში სწავლების დროს და სხვა არის უნივერსიტეტის/სკოლის დერეფანში თუ ფორმალურ გარემოში. ზოგიერთი მასწავლებელი სწავლების მეთოდად ხშირად იყენებს იუმორს ან მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელ მეტაფორებსა თუ ხატებს; ბევრი მასწავლებელი საუბრისას ჩერდება, აკეთებს პაუზებს, ელოდება მოსწავლეთა უსიტყვო რეაქციებსა თუ კითხვებს; ლექციის დროს უნიკალურია მასწავლებლის ჟესტიკულაცია, მოძრაობის თავისებურებები და კლასში, დაფის წინა მოძრაობის „მარშრუტი“.

ონლაინ სწავლების დროს, ყველაფერი რაც ზემოთ აღვწერეთ – სტილი, უნიკალურობა, მეტყველების მანერა თუ სხეულის „ენა“, შესაძლოა „დაიკარგოს თარგმანში“, ანუ უბრალოდ შეიცვალოს უშუალო კონტაქტის არარსებობის გამო.

პირადად ჩემი გამოცდილებიდან (ლექციების ონლაინ კურსი ურბანიზაციისა და ქალაქების პრობლემების საკითხებზე ილიას უნივერსიტეტის სტუდენტებისთვის მარტში დავიწყე) შემიძლია გითხრათ, რომ ზემოთ აღწერილი ონ-ლაინ „უცნაურობებიდან“ და „დისკომფორტიდან“ ბევრი ჩემთვისაც ნაცნობი გახდა: არ მომწონს ჩემი ხმა (არ მეცნობა იგი), მეუცნაურება საუბრის მანერა (იგი ნაკლებად ემოციური მეჩვენება), განსხვავებული მაქვს საუბრის რიტმი (ნელი მგონია) და რაც მთავარია, ვერ ვხედავ სტუდენტებსა და მათ რეაქციებს გადაცემულ მასალაზე! კურსის თავისებურებიდან გამომდინარე, ჩვეულებრივი ლექციების დროს, ყოველთვის ვიყენებდი პროექტორზე გაშვებულ პრეზენტაციებს, რომლებზეც უამრავი გრაფიკი, რუკა და ცხრილია (ურბანიზაციის კურსი ამას გულისხმობს).

დისტანციური სწავლების ზემოთ ჩამოთვლილი უარყოფითი, ან „უცნაური“ მხარეების მიუხედავად, ასეთ ლექციებს აშკარად აქვთ რამდენიმე უპირატესობაც:

• ონლაინ ლექციების დროს, აუდიო-ვიდეო ფორმატში ატვირთული პრეზენტაციის სლაიდები, ფონად ლექტორის ხმით, ალბათ, კარგად აღიქმება კომპიუტერის წინ მჯდომი სტუდენტისთვის.
• სტუდენტს/მოსწავლეს შეუძლია გააჩეროს ატვირთული ვიდეო ჩანაწერი და თავიდან მოუსმინოს წინადადებასა თუ ფრაზას, რომელიც ლექტორმა სლაიდის ჩვენებისას წარმოთქვა.
• ასევე მოხერხებულია ონლაინ კურსი დროის მართვის მხრითაც – ლექცია შეგიძლია გახსნა და ნახო ნებისმიერ დროს. მოისმინო ბევრჯერ და გასათვალისწინებელი შენიშვნები კონსპექტში  ჩაიწერო.

ალბათ დაგაინტერესებთ დამამთავრებელი სასკოლო კლასების მოსწავლეების მოსაზრებები და შთაბეჭდილებები ონლაინ კურსებისა და დისტანციური სწავლების შესახებ, რომელიც „ნიუ იორკ თაიმსმა“ ჩაატარა 2020 წლის მარტის ბოლო რიცხვებში, აშშ-ს სხვადასხვა ქალაქში:

ბრენდა კიმი, Valencia High School, კალიფორნია: „მიუხედავად იმისა, რომ დღეს უკვე გვაქვს ონლაინ სასკოლო სწავლება, იგი მაინც ძალიან განსხვავებულია. სახლიდან მუშაობა (სწავლა) უარესი აღმოჩნდა. მე მიჭირს სახლში სწავლა. ხშირად სხვა რამით ვკავდები და მასალის სწავლას დღის ბოლოსთვის „ვინახავ“. ზოგადად, გაკვეთილზე დასწრება ლოგინში წოლისას ვერ არის დიდებული იდეა (იცინის)“.

ლარისა, კალიფორნია, აშშ: „კორონავირუსმა და პანდემიამ ჩემზე უარყოფითად იმოქმედა, რადგან ეს ვირტუალური სასკოლო გაკვეთილები საკმაოდ ძნელი აღმოჩნდა. ხშირად არ მაქვს კარგი ხარისხის wi-fi, ნერვებს ისიც გვარიანად მიშლის, რომ ზუსტად არ ვიცი, რა უნდა ვქნათ გამოცდების დროს. მე გამოცდების ჩაბარება აუცილებლად მჭირდება, რათა შემდეგ საფეხურზე გადავიდე და დავამთავრო სკოლა“.

ჯულიენ ფილიპსი, ტეხასი, აშშ: „ჩვეულებრივ, ახლა, დღეში 2-3 საათის სწავლა მიწევს, ნაცვლად 8 საათისა (საშინაო დავალების ჩათვლით), მაგრამ ეს უფრო დამღლელია ჩემთვის. კი, სახლში ყოფნის კომფორტი მაქვს, სულ სახლში ვარ ძირითადად და გაკვეთილების მოსმენისა და დავალებებისთვის სულ რამდენიმე საათი მჭირდება, მაგრამ ასეთი ყოფა ჩემთვის უფრო მონოტონურია, ვიდრე სკოლაში გატარებული 8 საათი. მეორე მხრივ, ბევრად უფრო წყნარად ვარ, რადგან არ მიწევს მუდმივად ხალხთან ერთად ყოფნა. საკლასო ოთახში ბავშვები საშინლად იქცევიან. ზოგადად, ეს სიტუაცია არ გახლავთ უარყოფითი ჩემთვის, თუმცა ამ ცვლილებამ ბევრ რამეზე დამაფიქრა. მომავალში თუ სწავლა ასე გაგრძელდება, ვფიქრობ, ეს უფრო მისაღები იქნება.“

ალექსენი, ქ.ლოურენსი, მასაჩუსეტსი, აშშ: „თვითკარანტინის პირველი კვირის ბოლომდე ვერც კი აღვიქვამდი იმ სოციალურ ურთიერთობას, რომელიც სკოლაში მიწევდა ყოველდღე. დღეს სახლში ვარ გამომწყვდეული ჩემს ოჯახთან ერთად. რაც შეეხება მიმდინარე Zoom-ლექციებს, დიდი არაფერი…დიდად არ მომწონს. როგორც აღმოჩნდა, ეს ლექციაც არ იყო. იგი უფრო საუბარს წააგავდა. ეს იყო დისკუსია იმ ბოლო დავალების შესახებ, რომელზეც არ ვიცოდი, რომ აუცილებელი ყოფილა. ვიდეო-კონფერენციის დროს საუბრები ხმაურიანი იყო. განსხვავებული აზრები ყველა მხრიდან მოდიოდა და ხშირად სცდებოდა საკითხის ჩარჩოს. ამავე დროს, ვიდეო ჩართვისას, ზოგმა კატაც კი მოიყვანა ეკრანთან. ხშირად ჩნდებოდნენ და უჩინარდებოდნენ ჩემი კლასელების ოჯახის წევრები და ეს კონტროლირებადი ქაოსი სასწაულად გამოიყურებოდა. საბოლოოდ, ნამდვილად ვისიამოვნე კამათში მონაწილეობით. აქამდე ვერც კი ვხვდებოდი, თუ რამდენად იზოლირებული ვიყავი ჩემს კლასელებთან ვიდეო საუბრებამდე და ამ შეხვედრით შანსი მომეცა ჩავრთულიყავი ასეთ შემოქმედებით და ინტელექტუალურ შეკრებაში.“

როგორც ვხედავთ, აზრები ონლაინ კურსების შესახებ დიამეტრალურად განსხვავებულია. ზოგს მოსწონს, ზოგს – არა. ზოგიც დაბნეულია. ეს ნორმალურია. ადამიანები სხვადასხვანაირები და ბუნებით კონსერვატიულები ვართ. ამავე დროს, ჩვენ გაგვაჩნია ადაპტაციისა და სიახლის აღქმის გასაოცარი უნარი, რაც ყოველთვის გვეხმარება სიახლის მიღებაში. მოკლედ თუ ვიტყვით, ადაპტაცია  თვითგადარჩენის ინსტინქტია, რომელსაც ამ ჯერზე განსხვავებული ფორმატით სწავლისათვის ვსწავლობთ. დიახ, ჩვენ ვსწავლობთ. ვსწავლობთ ონლაინ ურთიერთობებს ჩვენს მოსწავლეებთან და ჩვენს მასწავლებლებთან.

არაფერი ისე არ აშინებს ადამიანს, როგორც სავარაუდო სიკვდილის მოახლოებული საფრთხე. მით უფრო თუ ამ საფრთხეზე მეგაფონში ჩაყვირიან. ჩვენი, ეროვნული საქმე არ გეგონოთ და თავზე ნაცარს ნუ წაიყრით, ყველგან ასეა და ყოველთვის. 1938 წელს, ამერიკის შეერთებულ შტატებში, უელსის ცნობილი რადიოდადგმის შემდეგ, უცხოპლანეტელების შემოსევის შესახებ, ხალხი ქუჩაში გამოცვივდა და ზოგს თვეობით ვეღარ აჯერებდნენ საწინააღმდეგოს. ახლაც, არაერთ დასავლურ ქალაქში, მომეტებული წვიმის პროგნოზირებისასაც კი, რომელსაც აპლიკაცია გამცნობთ, დიდი შფოთვა იწყება. და რა გასაკვირია, რომ ჯერაც დაუმარცხებელი ვირუსი შიშს იწვევდეს. აქაც და იქაც.

არაფერი ამშვენებს ისე ადამიანს, როგორც შიშის დამორჩილება. დამარაცხება არა. დამარცხებით შიში ვერ მარცხდება. შიში და ადამიანი ერთი და იგივეა. ,,შიში ვერ იხსნის სიკვდილსა” – იმას კი არ გვეუბნება, სიკვდილის არ გვეშინოდეს და ცეცხლში თავი შერგეთო. არა, მეგობრებო, არა! უბრალოდ, შიშით სიკვდილის ვერ აირიდებო. ამიტომ, ეს შიში, შენსავე იარაღად უნა აქციო და სიკვდილი სხვანაირად გადაავადო.
დღეს ამისთვის ხელები უნდა დაიბანო ხშირად, თუ ვთქვათ, ჩემი საყვარელი იტალიიდან ჩამოხვედი და მეორე დღეს დაბადების დღე გვაქვს, ათასკაციანი ღრეობა არ მოაწყო, თუ სიცხე გაქვს და სუნთქვა გიჭირს, შარშანწინაც ასე რომ იყავი და ცალ ფეხზე გეკიდა, ეს არ თქვა და მეზობლის ბავშვებს ფეხბურთი არ ეთამაშო. ეგ ყველაზე დიდი შიშია. სიკვდილის შიშისგან გაქცევის შიში. ვითომ გაქცევის და ისე საკუთარი თავის და სხვების მის ხახასთან მირეკვის შიში.
იყავით მშიშრები, იქ სადაც შიში გარდაუვალი და აუცილებელია. გეშინოდეთ სხვის ნაცვლად და გახსოვდეთ, რომ ასეთი შიში ყველაზე დიდი სიმამაცეა.

ჰოდა, ამ ერთმანეთის გამხნევების ჟამს, თუნდაც ასე, სიმბოლურად, ნუ დაგვავიწყდება ათასობით ჩვენი თანამოქალაქე, იტალიაში რომ ცხოვრობს და წლებია გვარჩენს. დიახ, გვარჩენს. დიდი წვალებით, მოთმინებით და გაუსაძლისი მონატრებით. ასე მოხდა, რომ აქამდე ექვს იტალიურ ქალაქში მოვაწყვეთ პატარა სამკითხველო. და ცოტა რამ უფრო ახლოს, უფრო შიგნიდან დავინახე. ერთხელ დავწერე და გავიმეორებ: რაღაც გაუგებარი და უცნაური სიყვარულით გვიყვარს ჩვენ ეს ხალხი. უცნაურად გვიყვარს და უცნაურადვე გვახსოვს: პირველი – ,,ევროპაშია, მაგრად არის” მეორე – ცოტა ზიზღნარევია ან ყალბშეცოდებანრევი, ცოტა მორალის მარილითაც – ,,იქ მომვლელებად და მრეცხავებად მუშაობენ, აბა, აქ შესთავაზოს ვინმე მაგდაგვარი სამუშაო. ისედაც, უმეტესობა იპარავს, კაცო!’’ და მესამე ყალბთანგრძნობანარევი, ცოტა გამორჩენის სურვილით ნაკარნახევი – ,,ეს მელოდია ჯულიარდ ჯიქანაძისგან ეძღვნება ქართველ ემიგრანტებს’’. საზღვარსგამცდარი ქართველი ბევრია, Youtube – ზე ნახვებიც – შესაბამისი. ეს არის და ეს. გვარიანი სიუცხოვე ან უგვანო სიმღერები.
ერთმა კარგმა ნაცნობმა, ალაგ–ალაგ არცთუ ცუდმა კაცმა, განათლებულმა და დავარცხნილმა, მითხრა: ,,უფ, ეს ემიგრანტი ქართველები განსაკუთრებული ბნელები არიან, წუხელ დავყევი და ყველა წავშალე Facebook-დან’’. ჯერ ერთი, რომ ასე განზოგადება ყველა ემიგრანტზე ცოტა კომიკურია და მეორე – ცხადია, ნება მისია, საიდანაც უნდა, იქიდან წაშლის და აღადგენს, გინდ ქსელიდან და გინდ გონებიდანაც, მაგრამ ეგებ ერთხელ მაინც გვეკითხა ვინმესთვის, ვინც ბნელად მივიჩნიეთ, მხოლოდ მავნებლები ხომ არ ელაპარაკებიან, მხოლოდ მათსას ხომ კითხულობენ და ისმენენ? ჩვენ, ინტელექტუალური იერით ერთმანეთს ვუჩურჩულებთ, ეს ჩურჩული უვიწროეს წრეში იტრიალებს, ორას მოწონებას მოაგროვებს და მერე, თქვენი მოწონებული, ისე დავიძინებთ. ის სამყარო, დანარჩენი, ჩვენ მიღმა არსებობს და არ ვიმჩნევთ. და იოლად ვჩემპიონდებით ტრადიციულ, ეროვნულ სპორტში, ილია რომ ებრძოდა და ,,სპორტსმენებმა’’ მორიგი ,,გარბენისას’’ გადაქელეს. ერთმანეთთან სათქმელის არმიტანაა ეს სპორტი. ხელოვნური კასტურობა და ვერგატანა.
დიახ, ქართველი ემიგრანტები კრიმინალებიც არიან. და ასე ხუთი–ექვსი კულტურის ვარსკვლავი. ვიცით ეს. მაგრამ მგონი მარტო ეს ვიცით. არადა, ქართველი ემიგრანტები არიან სტუდენტები, დღეგამოშვებით რომ პატიოსნად მუშაობენ. არიან ძალიან, ძალიან ნიჭიერი ადამიანები, რომელთაც უკვე ბევრს მიაღწიეს, მაგრამ ამ ფარდიდან ძნელად მოჩანს, არიან მომვლელები და მრეცხავები, შაბათობით პატარებს ქართულს და მათემატიკას რომ ასწავლიან საკვირაო სკოლაში. დიდები და პატარები. ეს ხალხი ღონისძიებაზე კატორღული სამსახურიდან ერთი საათით შემოირბენს და ამაოდ მალავს დიდ დაღლას და სევდას. არ იმჩნევს და არ გამჩნევინებს. ,,გავიქეცი ახლა ჩემს ბებოსთან მოსავლელად’’ – ნაძალადევი მხიარულებით მითხრა ერთხელ ერთმა ქალმა ქალაქ ბარიში და მძიმე ნაბიჯებით წავიდა. ამ ადამიანებმა, განსაკუთრებით ქალებმა გადაარჩინეს საქართველო ფიზიკურად და ახლაც როდი აქვთ მცირე წვლილი. დანარჩენი ჩატეხილი ხიდის ამბავია.
26 მაისს, რომის მთავარ ბიბლიოთეკაში ქართული წიგნის კუთხის გახსნა იგეგმებოდა. არ ვიცი, მოხერხდება თუ არ. იმედი მაქვს რომ კი. ჩემი სოლიდარობა იტალიელ ხალხს და რა გასაკვირია, რომ განსაკუთრებით, იქ მცხოვრებ, ჩვენგან მივიწყებულ ქართველებს.

მინდა შემოგთავაზოთ პირველი (ანბანის შემდგომი პერიოდისთვის) ან მეორე კლასელებისთვის პატარა ზღაპარი ,,როგორ იქცა სიო ქარიშხლად“ (დანართი 1.),  გაგების ცნებაზე ორიენტირებული აქტივობებით.

ტექსტზე მუშაობას მასწავლებელი სათაურის გაცნობითა და წინარე ცოდნის გააქტიურებით იწყებს.

აქტივობა 1. გონებრივი იერიში

რა არის სიო? სახესთან ახლოს მივიტანოთ ხელები და ტაში შემოვკრათ. რა იგრძენით?

ფურცლით დავინიავოთ. რა იგრძენით? ქარიშხალი რა არის? გინახავთ?

თქვენი ვარაუდით, რაზე შეიძლება იყოს ზღაპარი ,,როგორ იქცა სიო ქარიშხლად?“.

რატომ ფიქრობ ასე?

აქტივობა 2. კითხვა პაუზებით (აბზაც-აბზაც)

ნაბიჯი1.

რა მოხდა?  გამართლდა თქვენი მოლოდინი? წელიწადის რომელ დროს ხდება ამბავი?

როგორ დაიბადა სიო? როგორ იქცეოდა კარგად თუ ცუდად? თქვენი აზრით, შემდეგ რა მოხდება?

ნაბიჯი 2.

ნიავი რა არის? რის შემდეგ იქცა სიო ნიავად? რით განსხვავდება სიოსგან?

პირველად ვინ მოინახულა ნიავმა?  მერე ვისთან  მოუნდა თამაში?

ზღვის დანახვაზე რა გაიფიქრა და რა სურვილი გაუჩნდა ნიავს?

რა შეიძლება მოხდეს შემდეგ?

ნაბიჯი 3.

რა ქნა ნიავმა, რომ ქარად ქცეულიყო? როგორი მოიქცა ქარი?

მოსწონდათ მისი ქმედება ადამიანებს?  რა შეიძლება მოხდეს შემდეგ?

ნაბიჯი 4.

რა მოიმოქმედა ქარიშხალმა? ვის გამოეჯიბრა?

რა მოხდა ქარიშხალისა და ზღვის შებმის შედეგად?

ბოლოს რატომ გაჩერდნენ ქარიშხალი და ზღვა?

რა შეიძლება მოხდეს შემდეგ?

ნაბიჯი 5.

რა მოხდა ბოლოს? სიოს რა განცდა ჰქონდა, როცა ნამოქმედარს გადახედა?

რა გააკეთა სიომ?

აქტივობა 3. ლექსიკონის შექმნა (მართული პრაქტიკა)

გზადაგზა ხდება უცხო სიტყვების ჩანიშვნა და განმარტება. მასწავლებელი გეზისმიმცემი შეკითხვებით და განსხვავებულ კონტექსტებში გამოყენებით,  დაამუშავებს ახალ  სიტყვებს, შესიტყვებებს; დაეხმარება  მოსწავლეებს მათი მნიშვნელობების გაგებაში.

მოსწავლეები აკეთებენ ლექსიკონს.

აქტივობა 4.  პერსონაჟის ქცევები

ნაბიჯი 1. დაფაზე აგებულია სქემა, მხოლოდ საწყისი ჩანაწერით, შეავსეთ სქემა და თითოეული პერსონაჟის ქვეშ ჩამოწერეთ ამ პერსონაჟის ქმედებები.

ნაბიჯი 2. მასწავლებელი ეუბნება მოსწავლეებს: დავდგეთ ერთმანეთისგან ხელის გაწვდენაზე, ცოტა კიდევ დავშორდეთ  და ჩემს დაძახილზე ხელების მოძრაობით გამოვსახოთ:

სიო… ნიავი… ქარი… ქარიშხალი …

ქარი… ქარიშხალი… სიო… ნიავი…

(მასწავლებელი თავადაც აკეთებს მოდელირებას).

აქტივობა 5. ტექსტის მთავარი სათქმელის გამოკვეთა (კითხვა-პასუხი)

როგორ ფიქრობთ, სიოს, ნიავს, ქარს, წვიმას შეუძლიათ მოფერება, გამოჯიბრება ან სინანული? ვის შეუძლია ეს ყველაფერი? ვისთვის არის დაწერილი ეს ზღაპარი? რა არის ამ ზღაპრის მთავარი სათქმელი? როდის რცხვენიათ ადამიანებს? დამალვა  შველის ცუდ ნამოქმედარს? როგორ უნდა მოვიქცეთ, რომ სანანებლად არ გაგვიხდეს საქმე? და თუ მაინც შეგვეშალა, მაშინ როგორ ვიქცევით? ბოდიშის მოხდის შემდეგ კიდევ ვიქცევით ცუდად?

აქტივობა 6. ტექსტის სიუჟეტის აღდგენა ილუსტრაციებზე დაყრდნობით (ჯგუფური სამუშაო)

ჯგუფის წევრებმა გადაინაწილეთ ეპიზოდები (სიოს ამბავი; ნიავის ამბავი; ქარის ამბავი; ქარიშხლის ამბავი; სინანულის ამბავი); სათაურის მიხედვით,  შექმენი/დახატე  ილუსტრაცია. ჯგუფში თქვენი  ილუსტრაციები დაალაგეთ ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით; გამოყავით მთხრობელი ან მთხრობელები და ილუსტრაციებზე დაყრდნობით გადმოეცით ტექსტის შინაარსი.

აქტივობა 7. პრეზენტაციები

აქტივობა 8. შეჯამება

რა მოგეწონათ ზღაპარში?  რა არ მოგეწონათ? რას შეცვლიდით?

რა თქმა უნდა, ეს აქტივობები არ არის გათვლილი ერთი გაკვეთილისთვის და მასწავლებლის ინტერპრეტაციას ექვემდებარება.

                                                                                                                                                 დანართი 1.

როგორ იქცა სიო ქარიშხლად

ხასხასა ფოთლები ტაშით მიესალმნენ გაზაფხულის მშვენიერ დილას. ასე დაიბადა სიო, ნაზი და საამური. ის ყველას და ყველაფერს მიელამუნა, ჰამაკში ჩაძინებულ პატარას კულულებზე მიეფერა, ნარნარად გადაევლო კამკამა აუზს. პეპელას აედევნა და მინდორში აღმოჩნდა.

მინდორში აიჩქარა და ნიავად მოევლინა ახლად ამოქოჩრილ  ყანას. მერე ტალღებთან გასათამაშებლად ზღვისკენ გაისეირნა. ზღვას რომ გადახედა, გაიფიქრა: რამხელაა, რა ღონიერი იქნებაო… უცებ,  აფორიაქდა,  გამოჯიბრება მოუნდა, მოდი, მეც ძალას მოვიკრებ და ვნახავ, რა შემიძლიაო.

ჩაისუნთქა და ამოისუნთქა, აიქროლა და  დაიქროლა, მართლაც გაძლიერდა და ქარად იქცა. სანაპიროზე გოგონას კაბა აუფრიალა, ყვავილებს ფოთლები გასტაცა, შეღებულ ფანჯრებში შეიჭრა და ჯახა-ჯუხი აუყენა. ბებიამ ბავშვი ჰამაკიდან  აიტაცა და სახლისკენ აიჩქარა. ხალხმა ფანჯრები ჩარაზა. ქუჩაში სახეს არიდებდნენ, ყველა გაცლას და დამალვას ცდილობდა.

გაბრაზდა ქარი. აიწყვიტა და ქარიშხლად იქცა. დაგლიჯა ყვავილები, დაამტვრია ტოტები, ხეებიც კი წამოაქცია. ცის კიდურიდან გამორეკა შავი ღრუბლები და კოკისპირულ წვიმად აქცია.  ბოლოს, ისევ ზღვისკენ გაიწია, ვნახოთ, მე უფრო ძლიერი ვარ თუ ზღვაო. შეებნენ ერთმანეთს ქარიშხალი და ზღვა,  ვეებერთელა ტალღები ააგორეს, გემები ნაფოტებივით ააფრიალეს, სანაპირო დატბორეს და მიმოანგრიეს. ბოლოს, ძალაგამოცლილებმა უკან დაიხიეს, გაყუჩება მოუნდათ.

ქარიშხალი ქარობაში დაბრუნდა, ქარი ნიავად იქცა, ნიავი – სიოდ. სიომ მიმოიხედა, ნამოქმედარის შერცხვა და სადღაც გადაიმალა. ასეთ დროს თქვეს, სიო არ იძვრისო.

კ ვ ე რ ც ხ ი  მარადიული სიცოცხლის სიმბოლოა. აღდგომაზე ოჯახის წევრები წითლად შეღებილ კვერცხებს ერთმანეთს უცვლიან და დღესასწაულს ულოცავენ. ზოგს ძალიან უყვარს აღდგომის კვერცხი, თუმცა ზოგიერთს საერთოდ არ გაუსინჯავს მოხარშული კვერცხის გემო.

რატომ უნდა მიირთვა კვერცხი?

კვერცხს ადამიანები ძველთაგანვე იყენებდნენ არა მარტო საკვებად, არამედ სამკურნალოდაც. ქათმის კვერცხი მდიდარია ცილებით, რომელიც აუცილებელია ორგანიზმის განვითარებისთვის და სწორი ფუნქციონირებისთვის. ის სასარგებლო საკვებია კუნთის მასის ზრდისთვის. გარდა ცილებისა, კვერცხი შეიცავს ადამიანის ორგანიზმისთვის აუცილებელ  ვიტამინებსა და მინერალებს.

კვერცხის გული D ვიტამინის წყაროა. ეს ვიტამინი განსაკუთრებით აუცილებელია მათთვის, ვინც ნაკლებად იღებს მზის აბაზანებს. არანაკლებ სასარგებლოა კვერცხის ცილა, რომელიც შეიცავს B ჯგუფის ვიტამინებს.

კვერცხი ჯანსაღი, ლამაზი თმისა და ფრჩხილების საწინდარია. ის ძალიან სასარგებლოა იმუნური სისტემისთვის. კვერცხი  განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია თვალებისთვის, რადგან მნიშვნელოვნად ამცირებს კატარაქტის რისკს.

გარდა ცილისა და გულის ნაწილისა კვერცხის ნაჭუჭიც სასარგებლოა და ის დიდი რაოდენობით  სხვადასხვა მიკროელემენტს შეიცავს. მათ შორის კალციუმს (Ca).  დადგენილია, რომ საშუალოდ ერთი კვერცხის ნაჭუჭი შეიცავს 2 გ კალციუმს.

ორგანიზმში კალციუმის რაოდენობის მისაღებად კვერცხის ნაჭუჭს ასუფთავებენ თბილი წყლით, აშრობენ და გამომშრალს ფქვავენ. მოზარდებისთვის კარგია დღეში 2 გ-მდე დაფქული ნაჭუჭის მიღება. კვერცხის ნაჭუჭის კურსის ჩატარება შეიძლება წელიწადში ორჯერ, 14 დღიანი ხანგრძლივობით.

გ ა ი თ ვ ა ლ ი ს წ ი ნ ე

მოხარშული კვერცხი ძალიან სასარგებლოა, თუმცა მისი დიდი რაოდენობით მიღება საზიანოა ჯანმრთელობისთვის. დადგენილია, რომ კვირის განმავლობაში 6-7 კვერცხის მიღება არ ავნებს ჯანმრთელობას.

დ ა ი მ ა ხ ს ო ვ რ ე

მაცივრიდან გამოღებული კვერცხი ცოტა ხნით დააყოვნე და შემდეგ ჩადე მომცრო ქვაბში მოსახარშად, რადგან ცივი კვერცხი წყალში ჩადებისას შეიძლება ადვილად გასკდეს. გამოიყენე „ტაიმერი“ და ხარშე 5-6 წთ, თორემ შემდეგ კვერცხის გული გაშავდება.

გააკეთე შენი ხელით – (ბავშვებისთვის)

აქტივობა 1

აიღე უმი კვერცხი და ფრთხილად გახვრიტე. გადმოიტანე წინასწარ მომზადებულ ჭურჭელში უმი კვერცხის შიგთავსი. ცარიელი ნაჭუჭი კი აკვარელით ან მარკერებით შეგიძლია მოხატო და გააფერადო.

აქტივობა 2

გასაფერადებელი კვერცხები

https://drive.google.com/drive/u/3/folders/1qW6fSVbxM40d1mKLnPOoyRGyg7XK1g7c

გახსენი ბმული, ჩამოტვირთე კვერცხის ფოტოები, ამობეჭდე და გააფერადე.

შეგიძლია მსგავსი კვერცხი შენც დახატო ფურცელზე. გამოჭერი კვერცხი, დაამაგრე წებოვანი ლენტით ხის ჩხირზე და შენი ნამუშევარი ჩაამაგრე სააღდგომო ჯეჯილში.

აქტივობა 3

აქტივობა 4

„მხიარული კურდღელი“

უყურე ვიდეოს და გააკეთე შენი ხელით მხიარული კურდღელი. შენი ნამუშევრით შეგიძლია გაალამაზო სააღდგომო მაგიდა. საჭირო მასალა: ერთჯერადი პლასტმასის კოვზი, სამი ბამბის დისკი, წებოვანი ლენტი, ფანქარი, მარკერი, მაკრატელი, ფერადი ლენტი.