სწავლა-სწავლების პროცესში მნიშვნელოვანია ეფექტური უკუკავშირის როლი, რადგან ხელს უწყობს მოსწავლის მეტაკოგნიტური უნარ-ჩვევების განვითარებას, საკუთარი თავის შეფასებასა და სასწავლო მიზნის მიღწევას. თითოეული მასწავლებელი უნდა ეხმარებოდეს მოსწავლეს იმის გაცნობიერებაში, რა სირთულეებს შეხვდება იგი სასწავლო პროცესში და ხელს უნდა უწყობდეს სირთულეების დაძლევაში.

სოლო ტაქსონომიის რუბრიკა ეფექტურ ინსტრუმენტს წარმოადგენს სამიზნე ცნებასთან მიმართებით მოსწავლის მიღწევების აღსაწერად და ეფექტური უკუკავშირის – განმავითარებელი შეფასების მისაცემად.

სოლო ტაქსონომიის რუბრიკით მოსწავლის შეფასება კომპლექსური დავალებების განხორციელების განუყოფელი ნაწილია. ვინაიდან, კომპლექსური დავალება აუცილებლად მიემართება რომელიმე სამიზნე ცნებას, მოსწავლის შეფასებაც დაკავშირებულია ამ სამიზნე ცნების მკვიდრ წარმოდგენებთან, რომლებიც კრიტერიუმების სახით კომპლექსური დავალების პირობაშია ჩაშენებული.

ქვემოთ წარმოდგენილია კომპლექსური დავალება მათემატიკაში, რომელიც მიმართულია ცნების – „მოქმედებები რიცხვებზე“ – გააზრებისკენ, მოსწავლის შეფასების კრიტერიუმებიც აღნიშნული ცნების მკვიდრი წარმოდგენებიდან გამომდინარეობს. ცნების „მოქმედებები რიცხვებზე“ მკვიდრი წარმოდგენებია:

• ზოგიერთ სიტუაციაში ზუსტი გამოთვლებია საჭირო, ზოგიერთში კი მიახლოებითი გამოთვლაც საკმარისია;
• არითმეტიკული მოქმედებები მჭიდრო ურთიერთკავშირშია;
• რიცხვების შეკრება/გამოკლების რამდენიმე სტრატეგია არსებობს. შედეგი არ არის დამოკიდებული სტრატეგიის არჩევაზე.

გთავაზობთ კომპლექსური დავალების პირობას, რომელიც გამოვიყენე სოლო ტაქსონომიით განსაზღვრულ ხუთ დონესთან მიმართებით (პრესტრუქტურული დონე, უნისტრუქტურული დონე, მულტისტრუქტურული დონე, მიმართებითი დონე, აბსტრაქტული დონე) განმავითარებელი შეფასებების ნიმუშების შესაქმნელად.

კომპლექსური დავალების პირობა:

წარმოიდგინე, რომ ხარ კვების ობიექტის მენეჯერი და ერთ-ერთი ოფისის თანამშრომლებს ლანჩზე სალათა უნდა შესთავაზო. ცხრილში მოცემული გაქვს პროდუქტების ჩამონათვალი და მათი ღირებულება 100 გრამ ერთეულზე. ასევე, შემოთავაზებულია სალათი „ცეზარის“ რეცეპტიც.

სალათი ,,ცეზარი“ (ინგრედიენტები: ქათმის ფილე – 200 გრ; სალათის ფურცლები – 100 გრ; პომიდორი – 100 გრ; თეთრი პური – 200 გრ; ყველი – 50 გრ; მცენარეული ზეთი – 4 ს.კ. მაიონეზი 200 გრამი; მარილი გემოვნებით).

შენ შეგიძლია შეცვალო ან დაამატო რომელიმე ინგრედიენტი „ცეზარის“ სალათს, ან მოიფიქრო შენი საფირმო სალათის რეცეპტი, ისე, რომ 40 ლარში ჩაეტიო.

• გამოთვალე მიღებული სალათის თვითღირებულება.
• საბოლოოდ მიღებული სალათა დაყავი 10 პორციად, რომელიც უნდა გადაანაწილო კონტეინერებში.
• გამოთვალე ერთი პორციის თვითღირებულება.
• თითოეული პორცია შესთავაზე ოფისის თანამშრომლებს გაორმაგებულ ფასში.

შენ მიერ შექმნილ ,,პრეზენტაციაში“ ხაზგასმით წარმოაჩინე (შეფასების კრიტერიუმები, რომლებიც გამომდინარეობს ზემოთ წარმოდგენილი მკვიდრი წარმოდგენებიდან).

• რა ოპერაციების განხორციელება დაგჭირდა 1 პორცია სალათის ფასის დასადგენად? ზუსტი გამოთვლა დაგჭირდა თუ მიახლოებითი გამოთვლაც საკმარისია?
• რომელი არითმეტიკული მოქმედებები გამოიყენე საბოლოო პასუხის მისაღებად? რა ხერხი (სტრატეგია) გამოიყენე თითოეული მოქმედებისას?
• რა თანმიმდევრობით აწარმოე მოქმედებები? რომ არ დაგეცვა გამოთვლების თანმიმდევრობა, რამდენად სწორი იქნებოდა მიღებული შედეგი?

პრეზენტაციისას ისაუბრე:

• რა გაითვალისწინე სალათის რეცეპტის შედგენისას;
• მაქსიმალურად დახარჯე თუ არა 40 ლარი;
• როგორ გამოიანგარიშე დარჩენილი ნაშთი;
• რა მოგება დაგრჩა სალათის სრულად გაყიდვის შემდეგ?

კითხვები თვითრეფლექსიისთვის:

• რას შეცვლიდი, თავიდან რომ იწყებდე დავალებას?
• რა იყო მარტივი დავალების შესრულების პროცესში? რა იყო რთული?
• შენი აზრით, რამ გამოიწვია ეს სირთულე?
• რას მოიმოქმედებდი სირთულის გადასაჭრელად?

რა თქმა უნდა, მოსწავლეები აღნიშნულ დავალებას სხვადასხვა ხარისხით შეასრულებენ, ზოგი უკეთ გაართმევს თავს, ზოგი ნაკლებად, ზოგიერთი საერთოდ ვერ შეძლებს მის განხორციელებას. ამიტომ, თითოეულ მოსწავლეს მისი საჭიროებების შესაბამისი განმავითარებელი შეფასება უნდა მიეცეს. მასწავლებელი მოსწავლის ნამუშევრის წარმოდგენის შემდგომ სოლო ტაქსონომიაზე დაფუძნებული ჰოლისტური შეფასების რუბრიკას იყენებს და ნამუშევარს ხუთი დონიდან ერთ-ერთს შესრულების ხარისხის მიხედვით უსაბამებს. რუბრიკა შედგება ორი ძირითადი კომპონენტისაგან: მოსწავლის ნამუშევრის აღწერილობა (რა გააკეთა მოსწავლემ და რა დასკვნა გავაკეთე ამის საფუძველზე) და განმავითარებელი შეფასება (რა რჩევა მივეცი მოსწავლეს).

ცხრილში წარმოდგენილი აღწერილობებისა და კომენტარების ნიმუშები მთლიანად გამომდინარეობს წინამდებარე კომპლექსური დავალების პირობიდან და დაფუძნებულია მისი შეფასების კრიტერიუმებზე.

გამოყენებული ლიტერატურა:
• ეროვნული სასწავლო გეგმა (2018-2024);
• მათემატიკის გზამკვლევი მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით;

სალომე ბენიძის „ქალაქი წყალზე“ – ქალებისთვის ნაჩუქარი სარკე ქალებს ხშირად სჩუქნიან საჩუქრებს – უმეტესად იმიტომ, რომ ჰგონიათ, ასე მათი ჯერ კეთილგანწყობის, შემდეგ კი სიყვარულის ყიდვა შეიძლება. არჩევანს უმეტესად საყოველთაოდ დამკვიდრებული სტერეოტიპების მიხედვით, ბევრი ფიქრის გარეშე აკეთებენ და სჩუქნიან ყვავილებს, სუნამოებს, სამკაულებს, ფერად კაბებს. . . თუმცა, არსებობს ისეთი საჩუქრებიც, ყველასგან და ყველაფრისგან დაღლილ, ცხოვრების უმოწყალო ზღვაში შეგდებულ ადამიანებს ცურვის სწავლის სურვილს რომ აღუძრავს და გზის გაგრძელებას შთააგონებს. სალომე ბენიძის პატარა რომანი „ქალაქი წყალზე“ ყველა გოგოსთვის ნაჩუქარი სარკეა, რომელშიც მარტო იმიტომ უნდა ჩაიხედო, რომ არასდროს დაგავიწყდეს, როგორი ლამაზი ხარ, საკუთარ სხეულში კომფორტულად იგრძნო თავი და გაცურო, მაშინაც კი უნდა გაცურო, როცა ერთადერთი მიზანი გადარჩენაა და არა ბედნიერების პოვნის სურვილი.

„ეს წიგნი დავწერე ყველა გოგოსთვის, ვინც იბრძვის, ცხოვრობს და წინ მიიწევს, ყველა გოგოსთვის, ვისაც ხშირად უფიქრია, რომ მეტი აღარ შეუძლია და მიუხედავად ამისა, მხრებში გამართულს გაუგრძელებია გზა, ვისაც ბევრჯერ დაუძლევია შიში და არასდროს უთქვამს უარი საკუთარ თავზე“ – წერს ავტორი რომანის შესავალში, ფინალში კი ასეთ რამეს ამბობს: „ყველა გოგოს შეუძლია, იყოს ქალღმერთი, თუკი მოინდომებს“. რომანში განვითარებული მოვლენები სწორედ ამ იდეის ხორცშესხმაა, თუმცა, წერილში ვეცდები, ტექსტის იდეასა და ფემინისტურ ხაზზე ნაკლებად გავამახვილო ყურადღება, იმიტომ, რომ მასზე ასეთი აქცენტით რეცენზიები უკვე დაიწერა (იხ. ლელა სამნიაშვილის წერილი საიტ „maswavlbeli.ge“-ზე), თან მიმაჩნია, რომ რომანის მხატვრული მხარე არანაკლებ საგულისხმო და საინტერესოა, ვიდრე იდეა, სწორედ ამიტომ შევეცდები, ყურადღება არქეტიპებისა და სახე–სიმბოლოების ავტორისეულ ინტერპრეტაციებსა და იმ სიურრეალისტურ ხილვებზე გადავიტანო, რომლითაც ასე მდიდარია ტექსტი. აქ არც ერთი სახე–სიმბოლო, არც ერთი მეტაფორა არ არის ხელოვნებაში საყოველთაოდ დამკვიდრებული მნიშვნელობის მქონე, ისინი ფორმასა და ფერს მუდმივად იცვლიან, საკუთარ თავში ახალ მნიშვნელობებსა და შინაარსებს აერთიანებენ, ცნობიერებაში უკვე ფესვგადგმულ ზღაპრულ–მითოსურ სახეებს ავტორის მიერ შექმნილი ახალი სამყარო, მის მიერ შექმნილი ახალი ზღაპრულ–მითოსური რეალობა ენაცვლება, მწერალი თავად ქმნის საკუთარ მითოსს, წერს ახალ ზღაპარს – თითქოს ნაცნობი, მაგრამ ამავდროულად უცნობი პერსონაჟებით. ისეთი არქეტიპები, როგორიცაა წყალი, ტბა, თევზი, მზე, სარკე, ხე. . . საყოველთაოდ მიღებულთან ერთად განსხვავებულ მნიშვნელობებსაც იძენენ – მხოლოდ რომანში აღწერილი სამყაროსთვის სახასიათოსა და ნიშანდობლივს; თითქოს, ერთდროულად ორ რეალობას ვადევნებთ თვალს და ერთისგან – სიურრეალისტურისგან, მეორის – ყოფითი რეალობის გამოწურვას ვცდილობთ.

ერთი მხრივ, ეს არის სამყარო, სადაც ქალებს არასდროს აუშენებიათ სქელკედლებიანი, მაღალსართულიანი სახლები, მითუმეტეს – უბნები, სადაც ქალის დამოუკიდებლობას კაცი ჭკუიდან გადაჰყავს, სადაც ქალის მარტოობა სასჯელია, რომელიც გაყინული ფეხებით უნდა მოიხადოს, სადაც კაცები ოთხშაბათს და პარასკევს მიდიან მარტოსულ გოგონებთან, მათთვის საჩუქრად ცოლების გემო მიაქვთ, ცოლებთან კი სხვა ქალის სურნელითა და გემოთი სავსეები ბრუნდებიან, სადაც კაცებს ჯიუტად სჯერათ, რომ ქალებს ისინი მხოლოდ გამარჯვებულები მოეწონებათ, სადაც კაცები მიდიან, ქალები კი ცხოვრებას როგორღაც აგრძელებენ, სადაც შვილებს მამების ცოდვები მძიმე ტვირთად აწვებათ მხრებზე, სადაც შვილები ვალდებულები არიან, მამების ცოდვები საკუთარი სიცოცხლით გამოისყიდონ. . . თუმცა, წიგნში მეორე სამყაროცაა, რომელიც იმაში გვარწმუნებს, რომ შეიძლება, ჩვენი საყვარელი სიზმრები ტბის პირას დავთესოთ, რომ ცხოვრება გაცილებით მეტია, ვიდრე ყოველდღიურობა, რომ ერთხელაც ქალი შეიძლება, გახევდეს, გვალვისგან გამოფიტული მიწა გაანაყოფიეროს და ქალაქი დაღუპვისგან იხსნას, მეორე ქალმა ობობები გააჩინოს, მესამეს სხეულიდან სისხლის ნაცვლად დარდმა გამოჟონოს და რაც ყველაზე მთავარია, ყველა გოგომ დაიჯეროს, რომ ქალღმერთია და ამისთვის იდეალური სხეულის ქონა სულაც არაა აუცილებელი, რომ ქალი მაშინაც როცა მკერდი მოჭრილი აქვს, ამქვეყნად ყველაზე ლამაზია.

ჩემთვის, როგორც მკითხველისთვის, სალომე ბენიძე პირველ რიგში პოეტია, პროზაული ტექსტის საშუალებით საინტერესო და მრავალმხრივ პოეტურ სამყაროს რომ ქმნის, სამყაროს განსაზღვრული გეოგრაფიული მდებარეობით – ერთდროულად რეალურსა და ფეერიულს, სიზმრებივით ეფემერულს, ცვალებადს, გარდამავალსა და წარმოსახვითს, ამავდროულად კი ძალიან ცხადსა და ნამდვილს, სწორედ ამიტომ რომანის კითხვისას არ გვტოვებს განცდა, რომ ბევრად ფხიზლები ვართ, ვიდრე ცხადში, რომ სიზმრებს დახუჭული კი არა, ფართოდ გახელილი თვალებით ვხედავთ.

მინდა, ტექსტში გაცოცხლებულ რამდენიმე ისეთ სიმბოლოს შევეხო, რომელიც განსხვავებულ მნიშვნელობას იძენს, ბევრად ტევადი და მრავლისმეტყველი ხდება, ვიდრე მისი პირველადი, არქეტიპული მნიშვნელობაა. ერთ–ერთი ყველაზე საინტერესო სიმბოლოა ტბა, რომელიც აქ მისტიკურ სიღრმეში შეღწევას განასახიერებს. რთულია, ზუსტად განსაზღვრო, რისი გამომხატველია ის რომანში, შესაძლოა, ცხოვრებაა, რომლის ფსკერზე წარსული, აწმყო და მომავალი ერთადაა ჩაძირული, ამიტომ მასში ღრმად ჩასვლა, მასში ჩაყვინთვა უნდა ისწავლო, რომ გაუგო – ჯერ საკუთარ თავს, შემდეგ მას და გადარჩე. გადმოცემის თანახმად, ტბებში „ტბის სულები“ სახლობენ, ტექსტის მიხედვით კი ქალღმერთი ცხოვრობს, რომელსაც ერთდროულად ყველა ქალის სახე აქვს და რომლისთვისაც თვალის გასწორება სიცოცხლის თავიდან დაწყებას, ანუ მიწასთან გასწორებული პირადი ცხოვრების მიუხედავად სიცოცხლის შეყვარებას ნიშნავს. წყალი საყოველთაოდ აღიარებული მნიშვნელობის მიხედვით, ქალური საწყისის განსახიერებაა და ერთდროულად ორი პოლუსის – სიცოცხლისა და სიკვდილის გამომხატველია, რომანში კი განწმენდასა და განახლებასაც განასახიერებს. განწმენდას, განახლებას, ცხოვრების თავიდან დაწყებას გამოხატავს სიშიშვლეც. საყოველთაოდ აღიარებული მნიშვნელობით თუ ეს მოვლენა ან დაუცველობასა და სიწმინდეს, ან პირიქით – ხორციელ ვნებას გამოხატავს, კონკრეტულ შემთხვევაში ძველისგან გათავისუფლებას, ასევე ზოგადად თავისუფლებას ნიშნავს. საინტერესო მეტაფორაა სარკე, თუ ძირითადად იგი აღიქმება, როგორც სულის სიმბოლო და ბევრ ენაში ფრაზეოლოგიური გამონათქვამი „სულის სარკეც“ კი გვხვდება, რომანში თვითჩაღრმავებასაც ნიშნავს, მასში ჩახედვა საკუთარ თავში ჩახედვა და იმის დაჯერებაა, რომ ამქვეყნად ყველაზე ლამაზი ხარ. ხატოვანი და დასამახსოვრებელი მეტაფორაა ობობა, იგი ერთდროულად ნაყოფიერების სიმბოლოცაა და დედამიწის ცენტრსაც განასახიერებს, რომლიდანაც ოთხი მიმართულება – დასავლეთი, აღმოსავლეთი, ჩრდილოეთი და სამხრეთი გამომდინარეობს, ობობა სიმბოლურად უმეტესწილად პოზიტიური კონოტაციის მატარებელია, თუმცა ტექსტში ეფის გაჩენილი ობობები თითქოს, იმედგაცრუებას, ტკივილსა და უბედურებას გამოხატავს, სიყვარულს, რომელმაც ცოლიან კაცზე შეყვარებული გოგო საბედისწერო ქსელში გახლართა. შესაძლოა, ეს ერთგვარი ალუზიაც იყოს ბერძნულ მითთან არაქნეზე, რომელიც ლიტერატურულ ტექსტში ძალიან საინტერესოდაა გაცოცხლებული და ინტერპრეტირებული. (ეფიც არაქნეს მსგავსად დაისაჯა ქალღმერთთან (ამ შემთხვევაში კატარინასთან, რომელიც ტექსტში ყველაზე ძლიერი და ჯადოსნური თვისებების მქონე ქალია შეჯიბრის გამო და ობობების დედობა მიესაჯა). პოეტური და საინტერესო მეტაფორაა ფორთოხალი – ერთდროულად მზისა და ახალი სიცოცხლის სიმბოლო, რომელიც ტექსტში მთავარ პერსონაჟ ქალად გარდაისახება და მისი ჩაკბეჩის სურვილით შეპყრობილ ბიჭს შხამად ეღვრება ტუჩებზე, რომ დაწვას თავისი წილი მოპარული ბედნიერების გამო. ერთ–ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი და დასამახსოვრებელი სიმბოლოა ხე, რომელიც უმთავრესად მასკულინურ საწყისს გამოხატავს, საინტერესოა, რომ მამის მიერ მოჭრილი ხეების ადგილას მისი ქალიშვილი ამოვიდა ხედ, რომელმაც სიცოცხლე მსხვერპლად გაიღო და ქალაქი მარადიული გვალვისგან გადაარჩინა (ამ შემთხვევაში ელენა შეიძლება აღვიქვათ, როგორც სამყაროს ფემინური საწყისიც და როგორც მამის ცოდვებს მსხვერპლად შეწირული შვილიც, რომლის სქესიც თითქოს, შეგნებულადაა ხაზგასმული და ნაჩვენები, რომ სქესს ამ შემთხვევაში არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, მთავარი მსხვერპლთშეწირვაა, რომლის გარეშეც ცოდვების გამოსყიდვა შეუძლებელია). ისეთი საყოველთაოდ აღიარებული სიმბოლოებიც კი, როგორიცაა მზე და თევზი, სულ სხვა ძალის, ენერგიისა და განწყობის მატარებელია და ცოტა რთულია, განსაზღვრო, რისი გამომხატველია, სხვადასხვა ეპიზოდებში ქამელეონივით იცვლიან ფერებსა და მნიშვნელობებს (მზე – სიცოცხლე, სიყვარული, ბედნიერება, სინათლე. . . თევზი – თავისუფლება, მარტოობა, ტკივილი, დარდი, მდუმარება . . . თევზის უძველესი ქრისტიანული მნიშვნელობა ტექსტში არსად ჩანს). ისიც აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ თითოეული სიმბოლოს, მეტაფორის, სახე–ხატის ბოლომდე დეკოდირება შეუძლებელია, რადგან არ ექვემდებარებიან საყოველთაოდ აღიარებულ ნორმებს, იმდენად მისტიკურები, მრავალპლასტურები არიან, მათი ბოლომდე რაციონალურობა ყოვლად წარმოუდგენელია, ეს შესაძლებელიც რომ იყოს, ზიანს მიაყენებდა ტექსტის მხატვრულ მხარეს, რადგან ლიტერატურა აზრებთან ერთად შეგრძნებებიცაა. ეს არ არის მარკესისეული მაგიური რეალიზმი, თუმცა არამარკესისეული გაგებით, ალბათ, მაგიური ან მისტიკური რეალიზმი ტექსტს ყველაზე ზუსტად შეესატყვისება.

წინადადების სინტაქსურ წყობაში, ტროპის თითოეულ სახეში ლექსისთვის დამახასიათებელი შინაგანი რიტმი და მუსიკა იგრძნობა, ავტორის ინდივიდუალური, თვითმყოფადი ხმა, რომლის ამოცნობა, გამოცნობა და ამოკითხვა პროზაშიც ძალიან ადვილია. მინდა, ტექსტიდან ერთი ციტატა მოვიყვანო, რომლის სინტაქსურ წყობაში კარგად ჩანს შინაგანი რიტმი და პოეტისა და პოეზიის ხმა ისმის: „მაღლდებოდა სიკვდილი ნელ–ნელა და ივსებოდა სახლი მისი სურნელით და მასზე ფიქრით და ჩემი შიშით და დანიელის მდუმარებით და როცა სიკვდილმა აღმოცენება დაასრულა, აბაზანაში დადგა და შემომხედა, მე მივხვდი – მარტო ჩემი სიკვდილი იყო ის და სხვა არავისი“. წინადადებაში „და“ კავშირის რამდენჯერმე გამეორება აზრს გამომსახველობასა და ემოციასთან ერთად პოეზიისთვის დამახასიათებელ ჰარმონიულობას, მუსიკალურობას სძენს, რომელიც ყურისთვისაც ისეთივე სასიამოვნო შესაგრძნობია, როგორც გონებისთვის. რომანის კითხვის დროს მკითხველს არაერთი ალუზია უჩნდება ლიტერატურულ ტექსტებთან თუ კინოფილმებთან. თითოეულ მათგანში კარგად ჩანს ზომიერება, გემოვნება და სტილის შეგრძნების უნარი, ისინი არასდროს ტოვებენ პირდაპირი, უხეში, ხელოვნური, მშრალი მინიშნებების შთაბეჭდილებას. როცა წიგნს ვკითხულობდი, წითელი კალმით ვხაზავდი ადგილებს და გვერდზე ვაწერდი ასოციაციას, რომელსაც იგი ჩემში თავისი განწყობით თუ ესთეტიკით იწვევდა, მაგალითად, როცა ავტორი მეგობრების დედებზე წერს, რომლებიც „ფილაქანზე ქუსლების კაკუნით მოდიოდნენ“ – პედრო ალმოდოვარის „მაღალი ქუსლები“ გამახსენდა, რომელმაც დედასთან ურთიერთობისას დაბადებული ორი ამბივალენტური გრძნობის – ბედნიერებისა და ტრაგიზმის გემო მოიტანა, იმან, რომ „ლიდია თევზებს საკუთარი ძარღვებით ატარებდა“, ხულიო კორტასარის ერთ–ერთი მოთხრობა, „პატარა სამოთხე“ მომაგონა, ფრაზამ: „ზღვა ცოტა ხანს იდგა, მერე კი უკან დაიხია“ – ოთარ ჭილაძის „გზაზე ერთი კაცი მიდიოდას“ დასაწყისი, წყლად ქცეულმა ქალმა, რომელიც „მიწის ქვეშ მიედინებოდა და არ ცდილობდა ზედაპირზე ამოსვლას“ – პიერ პაოლო პაზოლინის ფილმი „მარტორქა“, სილვია პლათის „ზარხუფის“ ქართულ ენაზე მთარგმნელი, ლელა სამნიაშვილი თავის წერილში აღნიშნავს, რომ სალომე ბენიძის რომანში რამდენიმე ალუზიაა “ზარხუფთან”. . . ოსტატურად და გემოვნებითაა გამოყენებული სიუჟეტურ ხაზში ყინულის დედოფლისა და კონკიას არქეტიპული სახეები (მარია და კატარინა). . . პირადად ჩემთვის კი ყველაზე საინტერესო იყო ის, რომ ეს არის ერთ–ერთი ყველაზე ოპტიმისტური წიგნი ტრაგიკულ ამბებზე, ამბებზე, რომლებიც შეიძლება, სულაც არ დასრულდეს კარგად, მაგრამ მაინც შთაგაგონებს, რომ სიცოცხლე ყველა სირთულის მიუხედავად ამქვეყნად ყველაზე ძვირფასი საჩუქარია, ამიტომ ნამდვილად ღირს იცხოვრო, იბრძოლო, იოცნებო და გჯეროდეს, რომ ყველაზე ლამაზი ხარ.

გამოყენებული ლიტერატურა: 1. აბზიანიძე ზ. ელაშვილი ქ. „სიმბოლოთა ილუსტრირებული ენციკლოპედია“ – ტ. 1, ტ. 2. თბილისი, „ბაკმი“, 2007. 2. სამნიაშვილი ლ. „ქალაქი წყალზე და სარკე წყლის ფსკერზე“ – ინტერნეტგაზეთი „Mastavlebeli.ge” – 22 აგვისტო, 2016 წელი.

ადამიანის ცხოვრების გზა სავსეა დაბრკოლებებით, გამარჯვებებითა და დამარცხებებით. ხშირია შემთხვევა, როცა საქმეში ხელმოცარულ ადამიანს მისი გაგრძელების სურვილი და მოტივაცია აღარ რჩება, სურვილი გადაულახავ ბარიერად, ხოლო აისბერგივით უეცრად აღმართული პრობლემა წარუმატებლობის გარანტად იქცევა. ადამიანი ყოველ განუხორციელებელ მიზანს დამარცხებად აღიქვამს, რაც საკუთარი ძალებისა და შესაძლებლობების რწმენას აკარგვინებს.

თუ როგორ აღმოვაჩინოთ საკუთარი მიძინებული შესაძლებლობები, როგორ ვმართოთ რთულ სიტუაციებში ჩვენი შინაგანი ძალები, როგორ გადავეჩვიოთ არასასურველ ჩვევებს, რა სტრატეგიები არსებობს წარმატების მისაღწევად, ამ პრობლემების მოგვარების გზებს გვთავაზობს ნეიროლინგვისტური პროგრამირება, თავისი პრაქტიკული ფსიქოლოგიით, რომლის პრინციპებით  მოქმედების შედეგი შეიძლება იყოს უკუკავშირი და არა მარცხი. ნეიროლინგვისტური პროგრამირების მიხედვით სასურველი მიზნის მისაღწევი გზა ჩნდება კრიტიკული უკუკავშირისა და მიზნისაკენ მიმავალი მრავალი ალტერნატივიდან სწორი მიმართულების შერჩევის შედეგად. ყველაფერი ის, რაც ამ გზაზე პრობლემად, დაბრკოლებად და მარცხად ვლინდება, ბევრად ღირებული და დახმარებებით სავსე უკუკავშირებია. ისინი ადამიანისთვის ეფექტური მიმთითებლის როლს ასრულებს მომავალში მიზნის გონივრულ დროში მისაღწევად.

მეცნიერების ეს შედარებით ახალი დარგი, პრობლემებით სავსე ცხოვრებისეულ გზაზე, ერთერთი პრინციპის მიხედვით  მიგვითითებს– ,,როცა რაიმე არ გამოდის, მოსინჯე სხვაგვარად”, ,,Wenn etwas nicht funktioniert, probiere etwas anders” (4, 60) ნეიროლინგვისტური პროგრამირება ადამიანს ეხმარება ადრინდელი, არაეფექტური ქცევისა და მოსაზრების შეცნობასა და ეფექტურით შეცვლაში. როცა რომელიმე კონკრეტული  მიდგომა პრობლემის დაძლევაში ვერ გეხმარებათ, ეცადეთ მის შეცვლას.

ნეიროლინგვისტური პროგრამირების პრინციპი  თითოეული პრობლემისთვის ერთი  კონკრეტული გამოსავლის არსებობაზე მიუთითებს – თავისთავად არაფერი ხდება, შესაბამისად არც პრობლემა წარმოიშობა. ადამიანის ირგვლივ მიმდინარე მოვლენები, მისივე შინაგანი მსოფლხედვის ინტერპრეტაციით, პრობლემად ყალიბდება.  როცა ის თავის მენტალურ რუკაზე პრობლემასთან გასამკლავებლად შესაბამის ცოდნა–გამოცდილებას ვერ მოძებნის,  წინ აღმართული „ბარიერი“ მისთვის დაუძლეველ პრობლემად იქცევა. ნეიროლინგვისტური პროგრამირების დახმარებით შევძლებთ,  პრობლემები გადაუჭრელ საკითხად კი არ წარმოვიდგინოთ, არამედ, მოვსინჯოთ მათი მოგვარება. ნეიროლინგვისტიკური პროგრამირების მიხედვით, დაბრკოლების  არსებობის შემთხვევაში ჩვენი ქმედება უნდა იყოს არა პრობლემაზე, არამედ მიზანზე ორიენტირებული. თუ ამ პრინციპს საგანმანათლებლო სფეროში გადავიტანთ, უსიამოვნო სასწავლო პროცესი შესაძლებელია სასიამოვნო აქტივობად ვაქციოთ.

ადამიანები ერთმანეთისაგან ,,მენტალურ რუკაზე დატანილ’’ პრობლემათა დაძლევის ინდივიდუალური მიდგომებითაც განსხვავდებიან. შესაბამისად, მენტალური რუკა წარმოადგენს შინაგან, ფსიქიკურ გზამკვლევს, რომელიც ინდივიდის გაჩენის წუთიდან გარემოსთან დამოკიდებულების შედეგად იძენს მასშტაბებს და აფართოებს მოქმედების არეს.  ნეიროლინგვისტური პროგრამირების მიხედვით ინდივიდთა ის მენტალური რუკაა საუკეთესო, რომელზეც გამოცდილების ან ცოდნის მიღების შედეგად პრობლემათა მოგვარების არაერთი ალტერნატიული გზაა ასახული. ნეიროლინგვისტიკის გააზრება პედაგოგიკის სფეროში მოღვაწე ადამიანებს დაეხმარება ღრმად გაიაზრონ, თუ რაოდენ დიდი ღირებულება აქვს ექსპერიმენტული სწავლების კომპონენტსა და ამგვარი გაკვეთილის დაგეგმვის აუცილებლობას.

ჩვენს სასწავლო სივრცეში თუ ფართო საზოგადოებაში ხშირად გვხვდებიან მოვლენათა  განსხვავებული აღქმის უნარის მქონე ადამიანები, რომელთა გამოცდილებებიც სწორედ აღქმის სხვადასხვა ბუნებიდან გამომდინარე ხედვის, სმენის, შეგრძნებების, ყნოსვისა და გემოს მიხედვით სტრუქტურირდება. თითოეული მათგანის მიხედვით გამოცდილების ცვლილებამ შესაძლებელია აღქმის საერთო ეფექტზე დიდი ზეგავლენა იქონიოს. ამ შესაძლებლობას იყენებს ნიროლინგვისტური პროგრამირება ადამიანში სასიამოვნო მოგონებების გაძლიერების, ახალი გამოცდილების სასიამოვნოდ მიღებისა და არასასიამოვნო მოგონებების ნეიტრალიზებისა და გაუვნებელყოფისათვის. ამგვარი პრინციპი ღირებულია სასწავლო გარემოში, ისეთ მოსწავლეებთან სწავლა–სწავლების პროცესში, რომლებიც არასასიამოვნო მოვლენად აღიქვამენ სასწავლო პროცესს.

ნეიროლინგვისტური პროგრამირება საინტერესო ახსნას გვთავაზობს უარყოფითად შეფასებული ქცევის შესახებ, თუ ეს ქცევა უმძიმეს შედეგებს არ იწვევს. თუ სიტუაციას, რომელშიაც ქცევა ვითარდებოდა, პოზიტიური შედეგები ჰქონდა, მენტალურ რუკაზე ის ფასდება როგორც ხელსაყრელი გზა. თუ უარყოფითად შეფასებული ქცევის მიღმა შეიმჩნევა დადებითი განზრახვა, შესაძლებელია ახალი ქცევის განვითარება, რომელიც დადებითად შეფასდება. აღნიშნული პრინციპი წარმოადგენს მორალური განვითარების თეორიაში პოსტკონვენციონალური მორალური პრინციპის პრაქტიკულ ვერსიას, რომლის მიხედვითაც ადამიანი არღვევს კანონს ისევ უფრო მაღალი ადამიანური ღირებულებების დასაცავად. ნეიროლინგვისტური პროგრამირების ეს პრინციპი დაეხმარება პედაგოგებს, გააცნობიერონ, თუ რამდენად დიდი მნიშვნელობა ენიჭება თავიანთი აღსაზრდელების მხრიდან გარკვეული წესების სიღრმისეულ დასწავლას და როგორ დაეხმარება მათ მიღებული გამოცდილება მორალური, ზოგადადამიანური და ტოლერანტული ქცევების გამოვლენა–ფორმირებაში.

ყველა ის რესურსი, რაც ადამიანს სჭირდება გარემოსთან ინტერაქციისათვის, მის განკარგულებაშია და მოიცავს ხედვის, სმენის, შეგრძნების, ყნოსვისა და გემოს აღქმის ელემენტებს. მისთვის ხელმისაწვდომი აღქმის ბუნებიდან გამომდინარე იყენებს რესურსს შესაბამისი მახასიათებლით გარემოსთან ადაპტაციისა და სამყაროს აღქმისათვის. სასწავლო გარემოში აღნიშნული პრინციპი ითვალისწინებს აღსაზრდელთათვის მრავალფეროვანი სასწავლო მასალის მიწოდებას, რომ შეძლონ  უნარების სწორი შეფასება  და პრაქტიკულ ცხოვრებაში მართებულად რეალიზება.

ნეიროლინგვისტური პროგრამირების პრინციპები შესაძლებელს ხდის კუნთებზე განტვირთვის კონტროლით გრძნობებსა და ფიქრებზე დადებით ზემოქმედებას, რაც სასწავლო გარემოში სასიამოვნო ატმოსფეროს შექმნის შედეგად მიიღწევა.

ნეიროლინგვისტური პროგრამირების უმთავრეს პრინციპს წარმოადგენს ადამიანსა და მის კომუნიკაციურ პარტნიორს შორის განხორციელებული ჯანსაღი კომუნიკაცია. ის ამ მოვლენას ასე ხსნის: ა პიროვნება ამოძრავებს ტუჩებს საუბრის დროს, ხმის ტალღები ხვდება ბ პიროვნების ყურს. ისინი გარდაიქმნება ელექტრონულ სიგნალებად და ბ პიროვნების ტვინისკენ იგზავნება, რომლის რეაქციაც აუცილებელია ა პიროვნებისთვის. ა პიროვნებისთვის მნიშვნელოვანია ისეთი კომუნიკაცია, სადაც ბ პიროვნება მოქმედებს ა პიროვნების ნათქვამისა და სურვილის მიხედვით. ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში გადამწყვეტი არ არის ის, რისაც მთქმელს სჯერა, არამედ ის, თუ როგორ მიიღებს ადრესატი და მიაღწევს თუ არა კონკრეტულ შედეგს. ამ მოცემულობის გამოყენება პროდუქტიულია პედაგოგთათვის, რათა სასწავლო მასალა აღსაზრდელებს კომუნიკაციის ამ პრინციპების დაცვით მიაწოდოს, რომ შედეგი თვალნათელი იყოს.

პრაქტიკული ფსიქოლოგიის ეს მიმართულება თანამედროვე მეცნიერებაში დიდ დახმარებას გაუწევს ნებისმიერ პედაგოგსა  თუ მოქალაქეს საკუთარი შესაძლებლობებისა თუ ემოციური ფონის სწორად მართვაში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ს.ჯანაშია, ნ., იმედაძე ნ.,გორგოძე ს., განვითარებისა და სწავლების თეორიები. მასწავლებლის პროფესიული განვითრების ეროვნული ცენტრი, 2011
2. დიუი, ჯ., ჩემი პედაგოგიური მრწამსი –სკოლა და პროგრესი, ჟურნალი მასწავლებელი, 2014 წლის 06 ოქტომბერი
3. ბარბაქაძე, ც., აუდიალური და კინესთეტიკური არხები–მულტისემიოტიკური პრეზენტაციის უნარები, ჟურნალი მასწავლებელი, 2016 წლის 30 აგვისტო
4. Long, A., Schweppe, R., Praxisbuch NLP, Die eigene Kräfte aktivieren und sich auf Erfolg programmieren. Südwest-Verlag, 2013

წიგნიცაა და წიგნიც. აი, ეს შეგიძლიათ ნებისმიერ ადგილას გადაშალოთ, დამშეულ თვალს სათავისო მიაგებოთ და მერე, სანამ კითხვას შეწყვეტდეთ, ერთი გვარი და ერთი მუსიკალური კომპოზიციის სახელწოდება მაინც დაიმახსოვროთ – რომლებიც ბოლოს ახსენა ავტორმა. ან დასაწყისში – რა მნიშვნელობა აქვს? და მოძებნასა და მოსმენას წინ რაღა უდგას? სიხარულია – მაშინ უფრო, როცა არაერთხელ მოსმენილს, წლების წინ ყურშეჩვეულს გადააწყდებით.

ზურაბ ქარუმიძის „ჯაზის ცხოვრებას“ ვგულისხმობ, ხელის გაწვდენაზე რომ მიდევს, ლურჯი ქაღალდის სახელდახელო სანიშნებით გამოვსებული.

როგორ კარგად მახსოვს ის დრო, ჯაზი რომ უცხო იყო, ძალიან უცხო და შესაფერისი განწყობა, ყურადღების მოკრება, სხვა ყველაფრისგან გათავისუფლება მჭირდებოდა თუნდაც მცირე ხნით მის მოსასმენად. ვერასდროს წარმოვიდგენდი, თუ ამ ტყეში შევაბიჯებდი, სასეირნო ადგილებს არ დავჯერდებოდი და სიღრმისაკენ გავწევდი.

ახალი, შეუსწავლელი ვირუსი, შეცვლილი ცხოვრება, გადაკარგული მეგობრები, რომლების ნახვის იმედიც გადამეწურა, წაკითხული წიგნების თავიდან წაკითხვის არცთუ უხიფათო ჩვევა, ჩუმი შეშლილობა, რომელიც ნელ-ნელა მომწონდა კიდეც – ეს ხომ იყო და ერთი ჯგუფი ვიპოვე, კლასიკური ჯაზის მოყვარულების. მხოლოდ 1920-35 წლების მუსიკას უსმენდნენ, ამ დროს შექმნილ-ჩაწერილს. ბიქს ბაიდერბეკი. დიუკ ელინგტონი. ფლეტჩერ ჰენდერსონი. ამიყოლიეს. ავყევი და მივხვდი, რომ კარგად ვარ, რომ სხვა აღარაფრის მოსმენა მინდა და თუ გული საკუნისწინანდელი სიხარულით ფეთქავს, სიცოცხლისკენაც მობრუნებულა.

მერე მეგობრის შვილმა ეს წიგნი მირჩია – ზურაბ ქარუმიძის ეს კარგი წიგნი, რომელიც გამოსაჩენ ადგილას უნდა იდოს მუსიკის მასწავლებლის მაგიდაზე. და, ცხადია, არა მხოლოდ მის მაგიდაზე. კენ ბერნსის დოკუმენტურ სერიალს „ჯაზი“ (2001) კი თვითონ გადავაწყდი – ათ ნაწილად გაყოფილი ფილმია ძველი ფოტოებით, ძვირფასი ჩანაწერებით, თავბრუდამხვევი ისტორიებით.

ჯადობაზობა, ჯადობაზები – სიტყვები, რომლებიც „ჯაზის ცხოვრების“ კითხვისას სულ თავში მიტრიალებდა, ავტორისაგან სწორად, ყურადღებით შერჩეული უნდა იყოს. მაშ, ვინ არიან ეს ადამიანები, შესაძლებლის საზღვრებს რომ არ სცნობენ? მაშ, რა ჰქვია მათ ხელობასა და ხელოვნებას, ფეხქვეშ რომ მიწას გაცლის და სადღაც შორს უწონო ქაღალდივით მიგაფრიალებს? არტ-ტეიტუმზე წერს, ოსტატობის მწვერვალს რომ მიაღწია, ისე უკრავდა, გეგონებოდა, ოთხი ხელი აბიაო. მაილზ დეივისზე კი ნათქვამი აქვს: „ბგერა განუმეორებელი ჰქონდა – მოუხეშავი და იმავდროულად ბუნებრივი, როგორც სუნთქვა, დიახ – მაილზი კი არ უკრავდა, არამედ სუნთქავდა საყვირით“.

ზემოთ მუსიკის მასწავლებელი ვახსენე. მთელ წიგნს თუ არ წაიკითხავს, ჩარლი პარკერის ამბები მაინც გადაიკითხოს – საყურადღებო და ჩასაღრმავებელი. ერთს აქვე ამოვწერ: „ჩარლის მოსიყვარულე დედა ზრდიდა, შვილზე გადაგებული და მისი ახირებების დამყოლი. თერთმეტი წლისას დანაზოგი გროშებით საქსოფონი უყიდა – ეგებ მუსიკამ სწორ გზაზე დააყენოსო. ჩარლიმ ერთხანს კი „ითამაშა“ იმ საქსოფონით, მაგრამ მალე მობეზრდა და მეზობელს ათხოვა, ისე, რომ რამდენიმე წელი არც გახსენებია. სკოლაშიც უვარგისი იყო, კლასიდან კლასში ძლივს გადაჰყავდათ. თუმცა გამოხდა ხანი და ისევ მუსიკის ჟინმა სძლია – ის თავისი განათხოვრებული საქსოფონი დაიბრუნა და დღის უმეტეს ნაწილს თავისებურ მუსიკალურ ეკზერსისებში ატარებდა. ღამღამობით კი კანზას-სიტის ბარებსა და კლუბებში დაყიალობდა“.

ელა ფიცჯერალდი – თვალი რამე შორეულ წერტილს გაუშტერეთ, წამით გაიხსენეთ, რა ქალი იყო, რა მომღერალი და მერე წაიკითხეთ: „ვოკალური დიაპაზონის სიფართოვესთან ერთად იგი დიდებულ ჟანრობრივ დიაპაზონსაც ფლობდა – ბოსა-ნოვასაც და „ბიტლზის“ სიმღერებსაც ისევე გაართვა თავი, როგორც მანამდე სუინგსა და ბიბოპს, სასცენო მანერები კი ერთობ სადა ჰქონდა – ეს გოროზი ქალი ზოგჯერ იდგა და რაღაცნაირად შებოჭილი მღეროდა, როგორც რომ ბაპტისტური საეკლესიო გუნდის სოლისტი, პირველად რომ გამოდის საკვირაო წირვაზე, ან კიდევ – როგორც რომ სკოლის მოწაფე გოგო, თავისზე ლამაზ ბიჭს სიყვარული რომ უნდა გაუმხილოს“.

რა აღარ მოვნიშნე წიგნის კითხვის დროს, მოყოლით კი, აბა, რას მოვყევი… ის ჯობია, თვითონ ნახოთ და ჯაზის ტყეშიც გაბედულად შეაბიჯოთ. ალაგ-ალაგ გაუვალიცაა, სახიფათოდ ჩაბნელებულიც, უცნაური არსებებით დასახლებულიც, მაგრამ რა ხმები ისმის, რა სიცოცხლეა!

მახსოვს ტყვიისფერი ცა. ჰაერი _ გაჭიმული ატლასი _ ჩრდილების ამრეკლი. ამ ჩრდილებში გვირილები და მიხაკები ჩავაწყვეთ. კიდევ, ვარდები. 17 საფლავი მოირთო ტყვიისფერი ცის ქვეშ.

შიდა ქართლში, გორის რაიონის სოფელ შინდისში, რკინიგზის ძველ სადგურთან ახლა გმირთა მემორიალი და მათი სულების სახელზე აგებული ტაძარი დგას. იმ დღეს, რომელზეც ვყვები, მხოლოდ მემორიალი დაგვხვდა, ჯერ ტაძარი არც იყო აგებული და მემორიალიც _ საფლავის ქვებისა და იმ ტრაგიკული დღისგან „სახსოვრად“ შემორჩენილი ნივთებისგან შედგებოდა. თითოეული ნივთი თავისი ისტორიის ჟანგით ყვებოდა ამბავს დიდ გმირობასა და ღირსებაზე და ჩვენ ვეხებოდით მათ, ვხედავდით უკვდავების ამ სევდიან ილუსტრაციას.

2008 წლის აგვისტოს ომიდან მხოლოდ ორი წელი იყო გასული. მაისი იდგა და იმ დღეს სკოლებში ბოლო ზარი დაირეკა. თბილისიდან სხვადასხვა სკოლის მეთორმეტეკლასელების თავაწყვეტილი ჟრიამულიც გამოვიყოლეთ _ დაქროდნენ ქუჩებში თეთრ-პერანგაჭრელებულები, აჟივჟივებულები, აჭყვიტინებდნენ ფერად საყვირებს _ თითქოს მომავალს აძლევდნენ სიგნალს, გაბმულად და თავაწყვეტით, და მომავალიც გამოდიოდა შიშის ბურუსიდან (რადგან მასზე ყოველთვის მოქმედებს ასეთი შეძახილები!)… იმ დღეს, მხოლოდ ერთ სკოლაში „ჩატარდა“ ყველაზე განსხვავებული, უცნაური ბოლო ზარი, როგორსაც ალბათ მანამდე ვერც ის მოსწავლეები წარმოიდგენდნენ და როგორის წარმოდგენა ახლაც გაუჭირდება ყველას, ვისთვისაც ეს დღე მხოლოდ მხიარულებასთან, დროსტარებასთან, ლხენა-ყიჟინასთან ასოცირდება.

154-ე სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელმა, მანანა კიკნაძემ, 2010 წლის 15 მაისს თავის მეთორმეტეკლასელებს ერთ ავტობუსში მოუყარა თავი. ავტობუსი შინდისისკენ დაიძრა.

შინდისის ბრძოლის შესახებ, დაწვრილებით, მე პირადად სწორედ იმ დღეს შევიტყვე. მერგო პატივი, ჩემს მეგობარ პოეტებთან _ მარიამ წიკლაურთან და მარიამ ხუცურაულთან ერთად ამ ბოლო ზარის მონაწილე ვყოფილიყავი. 2008 წლის 11 აგვისტოს, როცა უკვე დასრულებული იყო საომარი მოქმედებები და გამოცხადებული იყო ე.წ. „კორიდორი“, სენაკის მეორე ბრიგადის საშტაბო ასეული რუსული არმიის ჩასაფრებაში მოყვა. უთანასწორო ბრძოლაში დაიღუპა 17 ქართველი მებრძოლი. 5 მეომრის გადარჩენა ადგილობრივმა შინდისელებმა შეძლეს.

ამ ისტორიას ბევრი გმირი ჰყავს _ ჯარისკაცებიც და ადგილობრივებიც. ლეგენდად ჰყვებიან ამბავს იმაზე, თუ როგორ გაუმკლავდა 22 მეომარი 500-კაციან რუსულ არმიას, როგორ ებრძოდნენ ავტომატების ამარა დარჩენილი ქართველები ტანკებით და ბეტეერებით აღჭურვილ მტერს… რამდენიმე დაჭრილმა სადგურთან მდებარე შენობის ნანგრევს შეაფარა თავი და მათაც გარდაუვალი სიკვდილი ელოდათ, რომ არა ერთ-ერთი ჯარისკაცის _ ალეკო ონიანის თავდადება: მუხლებში სასიკვდილოდ დაჭრილი ნათლულის, რომან ზოიძის თავი ედო ალეკოს, თანამებრძოლებს გასძახა თურმე _ მტერს ცოცხალი არცერთი არ ჩავბარდებითო, მერე „მამაო ჩვენო“-ს ლოცვა დაიწყო და ყუმბარას თავი წააცალა… მტრის თვალწინ აიფეთქა ალეკო ონიანმა თავი. ომის დაუწერელი კანონის თანახმად კი, როცა ერთ-ერთი მხრიდან ვინმე ასეთ თავგანწირვაზე მიდის, მეორე მხარე დროებით წყვეტს შეტაკებას, რადგან მსგავსი ქმედების განმეორების დიდი რისკია…

ასე მისცა ქართველმა ჯარისკაცმა დრო შინდისელ მოსახლეობას, დაჭრილები სამშვიდობოს გაეყვანათ.

როცა 11 აგვისტოს ერთ-ერთ გმირს _ შინდისელ ბადრი (ახმეტა) ხუციშვილს ეკითხებიან, არ გეშინოდა, იმ სასაკლაოდან მეომრები რომ გამოგყავდაო? ახმეტა (ამ სახელით იცნობს მას დღეს მთელი საქართველო) გაკვირვებით პასუხობს: იმ დროს ვერც შიშს ვგრძნობდი და ვერც ვერაფერს, მხოლოდ იმას ვაკეთებდი, რასაც გული მკარნახობდაო. გულის კარნახით, რამდენიმე თანასოფლელის დახმარებით, გაარიდა ცეცხლწაკიდებულ ბრძოლის ველს 5 დაჭრილი. მეომრები შინდისელებმა მალულად და სიცოცხლის რისკის ფასად შეიფარეს, მხოლოდ რამდენიმე დღის შემდეგ, საპატრიარქოდან წარგზავნილი სასულიერო პირების დახმარებით გახდა შესაძლებელი დაჭრილების თბილისში გადმოყვანა.

სასულიერო პირების ძალისხმევითვე დაუბრუნეს ოჯახებს იმ მეომართა ცხედრებისგან დარჩენილი ფერფლი და ძვლები, რომლებიც 11 აგვისტოს ბრძოლაში ჩაწვნენ. ერთი შინდისელი ყვებოდა: შაოსანი ქალი იდგა სადგურზე, დამწვარ მანქანასთან, დიდხანს იდგა და ტიროდა, მერე გამოაღო კარი და მუჭით გამოჰქონდა ფერფლი, ჩანთაში იყრიდა და ამბობდა _ ეს ჩემი შვილია, ეს ჩემი შვილიაო…

ახმეტა ხუციშვილი პროფესიით ელექტრიკოსია. ომამდეც და მერეც თავის საქმეს ერთგულად ემსახურება. ერთგულება მისი პიროვნული ბეჭედია. მან დაჭრილ მეომრებსაც უერთგულა და გარდაცვლილებსაც. ყველა ბოლო გზამდე გააცილა _ ამ სოფელშიც და მიღმა სოფელშიც. აგვისტოს იმ ტრაგიკული დღეების ბუქი რომ გადაიწმინდა, თავის სამუშაო ადგილას, დენის გადაჭრილი მილებისგან ჯვარი შეკრა და ბრძოლის ველზე დაამაგრა. ეს პირველი ნიშანი იყო. ახმეტამ მოაგროვა ასევე იმ დღის ნივთიერი ანაბეჭდები _ დაცხრილული „ბათინკები“, ჩაჩქანები, ტყვიები… ასე შეიქმნა შინდისის მემორიალი, რომელიც ყოველწლიურად უფრო მეტად თვალსაჩინოვდება. სულ მალე კი, თავდაცვის სამინისტროს მხარდაჭერით, იქ შინდისის ბრძოლის ამსახველი მუზეუმიც გაჩნდება.

17 გარდაცვლილ ჯარისკაცს შორის ერთს, 22 წლის მიხეილ დვალიშვილს, ჯიბეში ლექსი უპოვეს. ამ ლექსმა შინდისის ისტორიას ახალი ფერი მისცა, ახალ ძალად გახმაურდა. ის იყო საბაბი, პირველწყარო რეჟისორის _ ედმონდ მინაშვილისთვის, რათა შინდისის ბრძოლის ამბავს გულდაგულ მიჰყოლოდა და ის მთელი საქართველოსთვის გაეცნო. ედმონდმა ახმეტა აღმოაჩინა, ახმეტამ და დანარჩენმა შინდისელებმა ყველაფერი უამბეს, _ ასე გაჩნდა, თავდაპირველად, დოკუმენტური, მერე კი მხატვრული ფილმის იდეა. ცოტა ხნის წინ ფილმ „შინდისის“ სატელევიზიო პრემიერაც შედგა. ამ ფილმმა არაერთი საერთაშორისო პრიზი მოიპოვა და დღეს შინდისის გმირების შესახებ საქართველოს გარეთაც იციან…

2010 წლის 15 მაისის „ბოლო ზარს“ ედმონდიც ესწრებოდა. მისი დიდი დამსახურებაა, რომ ჩვენი უახლესი წარსულის ამ ამბავმა მთელი ქვეყანა აალაპარაკა და ჩვენი თვალი და გული შინდისისკენ მიაპყრო.

„ტრადიციული ბანკეტისა და „ბოლო ზარის“ მიღმა, ქართველ ახალგაზრდას ცხოვრების გზაზე გასასვლელად სხვა „ხიდიც“ სჭირდება. სამშობლოს სიყვარული გმირების უკვდავყოფით უნდა იწყებოდეს“ _ ეს იყო მანანა მასწავლებლის ჩანაფიქრის იდეაც და მიზანიც.

გაკვეთილი უჩვეულოც იყო და „ჩვეულებრივიც“ _ ყველაფერი სიის ამოკითხვით დაიწყო. სიაში 17 ჯარისკაცის გვარ-სახელი მოხვდა. პასუხი _ „ვარ!“ _ მათ მაგივრად, 154-ე სკოლის მოსწავლეებმა გასცეს.

ოდნავ მოშორებით, ჯერკიდევ ნაომარი მიწის მტვერში ჩაკარგული ლიანდაგები კი მისდევდნენ გზას, რომელიც სიკვდილსა და სიცოცხლეს შორის გადო განგებამ.

მას შემდეგ ხშირად მიფიქრია მაგ დღეზე. რა იყო ეს? მასწავლებლის აქცია-პერფორმანსი? ცხოვრების გაკვეთილი? ალქიმია?.. მანანა კიკნაძემ ამ აქტით რაღაც უმნიშვნელოვანესი ჩაიდინა _ დიდი გამბედაობის, შესაძლოა რისკის ფასადაც, მოსწავლეებს „ბოლო ზარის ხიბლი“ გამოსტაცა და სულ სხვა, ყველაზე მტკივნეული მხრიდან შეახედა ცხოვრებას; იმ ზღვართან მიიყვანა, სადაც დიდი შეკითხვები და დიდი პასუხების მოლოდინია ხოლმე; სადაც იოლი არაფერია, თუმცა ეს შიშიც _ ცხოვრების, მომავლის შიში _ იმ გმირულად დაღუპული მეომრების სისხლის ფასადაა გამოსყიდული.

მას შემდეგ სულ მინდა, ამ „გაკვეთილზე“ ან დავწერო რამე, ან ვინმეს ვუამბო, მაგრამ ესაც რთულია, ძალიან რთული, რადგან მკითხველშიც და მსმენელშიც თავდაპირველი ემოციის დასაბადებლად, სიტყვასთან ერთად, კიდევ რაღაც აქტია საჭირო. რაღაც ქმედება, მოძრაობა, რომელშიც აი ის გმირობა და ღირსებაა არეკლილი, შინდისის ისტორიის შინაარსი, იმ ბოლო გაკვეთილის შინაარსი…

მე ველოდები ამ ძალას ჩემში. ის ბიჭები, შინდისელები, თავიანთი საქციელით, მუდმივად გვაიძულებენ _ ეს ძალა ყველამ ჩვენს თავში ვიპოვოთ. სხვაგვარად სიცოცხლე სადღაც, ლიანდაგებს შუა ჩაიხერგება.

სხვაგვარად, ფასს დაკარგავს სიცოცხლე.

ვფიქრობ, დღეს ყველა თანხმდება, რომ ბავშვის ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინება აუცილებელია, როგორც სასწავლო პროცესში, ასევე სახელმძღვანელოების, სასწავლო გეგმების შედგენისას და, ზოგადად, ნებისმიერ სიტუაციაში ბავშვთან ურთიერთობისას. არცთუ იშვიათია შემთხვევები, როდესაც უფროსი – მასწავლებელი ან მშობელი რაღაცას უხსნის ბავშვს, ის ვერ იგებს, დაბნეულობა აღებეჭდება სახეზე, უფროსი კი ბრაზობს და  გაოცებას ვერ მალავს: „რა უნდა ამის გაგებას, ეს ხომ ასეთი მარტივია?!“.

ჩვენთვის შეიძლება ეს მართლაც ადვილად აღსაქმელი და გასაგები იყოს, მაგრამ ბავშვის აღქმა, აზროვნება, ყურადღება და სხვა ფსიქიკური პროცესები ხომ სრულიად განსხვავდება ზრდასრული ადამიანის ფსიქიკური პროცესებისგან. სწორედ ამიტომ, თუ გვინდა გავუგოთ ბავშვს და ავხსნათ მისი ქცევა, აუცილებლად უნდა ვიცოდეთ, თუ რა ასაკობრივ-ფსიქოლოგიური თავისებურებებით ხასიათდება ბავშვი, რომელთანაც ჩვენ გვაქვს ურთიერთობა. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ სასკოლო პერიოდში ბავშვთან ურთიერთობისას აღმოცენებული პრობლემების დაძლევის ერთ-ერთ საუკეთესო საშუალებას ბავშვის ასაკობრივ-ფსიქოლოგიური თავისებურებების გათვალისწინება წარმოადგენს. ეს განსაკუთრებით საჭიროა დაწყებით სასკოლო პერიოდში, ვინაიდან ამ დროს ჩამოყალიბებული განწყობა-დამოკიდებულებები სკოლისა და სასწავლო პროცესის მიმართ ბავშვს მთელი სასკოლო პერიოდის განმავლობაში მიჰყვება. ძალიან ხშირად პედაგოგების მცდელობა, მოახდინონ კორექცია საშუალო და უფროსი სასკოლო ასაკის ბავშვის დამოკიდებულებაში სწავლის მიმართ, უშედეგოდ მთავრდება. ამასთან ერთად, დაწყებითი კლასების მასწავლებელი, ბავშვის ასაკობრივ-ფსიქოლოგიური თავისებურებებიდან გამომდინარე, აღსაზრდელზე ზემოქმედების უდიდესი შესაძლებლობების მატარებელია. თუმცა, ამ შესაძლებლობების რეალიზება მხოლოდ იმ შემთხვევაში მოხდება, თუ პედაგოგი ბავშვთან ურთიერთობისას გაითვალისწინებს მის განვითარებაში მომხდარ ცვლილებებს. საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ სასწავლო პროცესში აღმოცენებული პრობლემების დასაძლევად კარგად უნდა ვერკვეოდეთ და ვითვალისწინებდეთ არა მხოლოდ ინტელექტუალურ, არამედ ფიზიკურ და პიროვნულ განვითარებაში დაფიქსირებულ ცვლილებებს:

ფიზიკური, ანუ ბიოლოგიური განვითარება

• ამ პერიოდში მიმდინარეობს ბავშვის ორგანიზმის ინტენსიური ბიოლოგიური ზრდა-განვითარება;
• მატულობს ნერვული პროცესების აქტივობა – აგზნება ჭარბობს შეკავებას, რის გამოც ბავშვი ხასიათდება მომატებული ემოციური აგზნებადობითა და მოუსვენრობით;
• მსხვილი კუნთების განვითარება უსწრებს წვრილი კუნთების განვითარებას, რის გამოც ბავშვს უჭირს ნატიფი, დახვეწილი მოძრაობების შესრულება, რომელთა განხორციელებაც სიზუსტეს მოითხოვს. თუ ამ გარემოებას გავითვალისწინებთ, გასაგები გახდება, რატომ უძნელდება უმცროსკლასელს წერითი სამუშაოების შესრულება, რატომ არ შეუძლია სწრაფად და დიდხანს წერა. ამიტომ, უნდა ვერიდოთ უმცროსი ასაკის მოსწავლეთა წერითი სამუშაოებით გადატვირთვას და მით უმეტეს ცუდად შესრულებული დავალების ხელმეორედ შესრულების მოთხოვნისაგან თავი უნდა შევიკავოთ, რადგანაც გამომდინარე იქიდან, რომ ბავშვს ხელი სწრაფად ეღლება, შესრულებული დავალების გადაწერა გაუმჯობესების ნაცვლად, პირიქით – აუარესებს შედეგებს.
• ზრდის პროცესი არათანაბრად მიმდინარეობს – გული არ იზრდება სხეულის პროპორციულად, ამიტომ, ბავშვს არ შეუძლია დიდხანს იყოს დაკავებული დაძაბული ფიზიკური აქტივობით.

კოგნიტური, შემეცნებითი პროცესების განვითარება

• აღქმა – უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვის აღქმა არასაკმარისად დანაწევრებულია, ამიტომ ის ხშირად ურევს მსგავსი მოხაზულობის ასოებსა და ციფრებს; ვერ ცნობს ფიგურას, თუ მას სივრცეში მდებარეობას შევუცვლით. ბავშვი აღიქვამს საგნის მთლიან გამოსახულებას და ვერ ხედავს მის ელემენტებს. საგანში ამჩნევს არა მთავარს, მნიშვნელოვანს, არამედ საგნის თვალშისაცემ თვისებებს (ფერი, ფორმა, ზომა). ყოველივე აღნიშნული აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, როდესაც პატარებს რაიმე სასწავლო მასალას ვაწვდით აღსაქმელად;
• ყურადღება – უმცროსი სასკოლო ასაკისთვის დამახასიათებელია სუსტად განვითარებული ნებისმიერი ყურადღება. ბავშვს უჭირს ყურადღების მართვა; სამაგიეროდ, კარგად აქვს განვითარებული უნებლიე ყურადღება – ყველაფერი ახალი, მოულოდნელი, საინტერესო, ნათელი იქცევს ბავშვის ყურადღებას. მან შეიძლება არ შეაჩეროს ყურადღება არსებით დეტალებზე სასწავლო მასალაში და პირიქით, ყურადღება გაამახვილოს არაარსებითზე, რადგანაც სწორედ მათ მიიქციეს მისი ყურადღება. ამ ასაკში ბავშვის ყურადღებას აკლია ასევე სიმტკიცე – ყურადღების ხანგრძლივი წარმართვა ერთი და იმავე მიმართულებით, ერთსა და იმავე ობიექტზე;
• მეხსიერება – უმცროს სასკოლო ასაკში მეხსიერება ატარებს უნებლიე ხასიათს – ბავშვს ჯერ კიდევ კარგად არა აქვს განვითარებული დასამახსოვრებელი მასალის გააზრების უნარი. მეხსიერების წამყვანი ფორმებია ემოციური და თვალსაჩინო-ხატოვანი მეხსიერება. ბავშვები უფრო ადვილად და კარგად იმახსოვრებენ თვალშისაცემ, ნათელ და საინტერესო მასალას, რომელმაც მათზე ემოციური ზეგავლენა მოახდინა; ასევე კონკრეტულ საგნებს, მოვლენებს, სახეებს, ვიდრე განმარტებას, აღწერას, ახსნას;
• აზროვნება – უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვის აზროვნება თვალსაჩინო-ხატოვანია. მას უჭირს სიტყვიერად გამოთქმული აზრის გაგება, თუ ამ აზრს თვალსაჩინო საყრდენი არ გააჩნია. ამიტომ, ამ პერიოდში სწავლება ეფექტურია მაშინ, როცა აზროვნება ეფუძნება თვალსაჩინო ხატებს. უმცროსკლასელებს უჭირთ საგნებსა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის დამყარება, ამიტომ სწავლების პროცესში მივაჩვიოთ ისინი საგანთა, მოვლენათა სისტემატურ ანალიზსა და სინთეზს, გავუცნობიეროთ მათ მოვლენათა შორის შინაგანი კავშირი და დავეხმაროთ, რომ განასხვაონ ისინი გარეგნული კავშირისაგან;
• მეტყველება – უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვის მეტყველების განვითარება მჭიდროდაა დაკავშირებული აზროვნების განვითარებასთან. მარტივი წინადადებებიდან ის გადადის რთული თანწყობილი და ქვეწყობილი წინადადებების გამოყენებაზე, წინადადებების ფორმულირებისას იყენებს კავშირებს – „იმიტომ“, „რომ“, „თუ“, „იმისთვის“ და ა.შ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ამ ასაკში ბავშვებს ზეპირი მეტყველება უკეთესად აქვთ განვითარებული, ვიდრე წერითი. წერის დროს ისინი, როგორც წესი, მოკლე წინადადებებს იყენებენ, მაშინ, როდესაც ზეპირი მეტყველებისას სათქმელს ბევრად უფრო გრძელი წინადადებებით გადმოსცემენ.

სოციალური, ანუ პიროვნული განვითარება

უმცროს სასკოლო პერიოდში ბავშვის სასწავლო წარმატებები დამოკიდებულია არა მხოლოდ ფიზიკური და ინტელექტუალური განვითარების გარკვეულ დონეზე, არამედ იმაზეც, თუ როგორია მისი სოციალური, პიროვნული განვითარების დონე. თუ ბავშვი პიროვნულად, სოციალურად მზად არის სასკოლო სწავლისათვის, მას უნდა შეეძლოს, სასწავლო სიტუაციაში თავის თავზე აიღოს მოსწავლის სოციალური როლი, დაექვემდებაროს სკოლის წესებს, მიიღოს და განახორციელოს სკოლიდან მომდინარე ამოცანები. მომწიფებული უნდა იყოს იმ სოციალურ ურთიერთობებში ჩართვისათვის, რომელიც გაკვეთილის მიმდინარეობის პროცესში მყარდება. ამასთან, უნდა შეეძლოს ანგარიში გაუწიოს ჯგუფის ინტერესებს და გაითვალისწინოს ჯგუფში მიღებული წესები. პიროვნული განვითარებისათვის დიდი მნიშვნელობა აქვს ნებისყოფის განვითარებას. თუ სკოლამდელ პერიოდში ბავშვი მიჩვეული იყო საკუთარი თავისადმი კონტროლის გაწევის გარეშე მოძრაობას, ლაპარაკს, გრძნობათა გამოვლენას, ყოველგვარი დაბრკოლების გარეშე გამოხატავდა თავის სურვილებსა და მისწრაფებებს, სასკოლო გარემო მას ავალდებულებს კონტროლი გაუწიოს ყველა თავის მოქმედებას, თავი შეიკავოს ზედმეტი მოძრაობისა და უადგილო სიტყვიერი რეაქციებისაგან, შეასრულოს უფროსების მოთხოვნები   და დავალებები მაშინაც კი, როცა ამის სურვილი არა აქვს. ყოველივე აღნიშნული ნებისყოფის განვითარების გარკვეულ დონეს საჭიროებს. ამდენად, კარგი ფიზიკური და ინტელექტუალური განვითარების პირობებშიც კი, თუ ბავშვი პიროვნულად, სოციალურად არ არის საკმარისად განვითარებული, ის სერიოზული პრობლემებისა და სირთულეების წინაშე შეიძლება აღმოჩნდეს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე უმცროს სასკოლო ასაკში სასწავლო პროცესის წარმატებულად და ეფექტიანად წარმართვის უზრუნველსაყოფად გავითვალისწინოთ ამ ასაკისთვის დამახასიათებელი ასაკობრივ-ფსიქოლოგიური თავისებურებები და ნუ მოვთხოვთ ბავშვს იმაზე მეტს, რაც მას თავისი ასაკიდან გამომდინარე შეუძლია და თუ რომელიმე ასპექტით ამა თუ იმ მიზეზის გამო ჩამორჩება განვითარებაში და ისე ვერ ასრულებს დავალებებს, როგორც ჩვენ ვისურვებდით, საყვედურების და გაკიცხვის ნაცვლად დავეხმაროთ  და ხელი შევუწყოთ მის შემდგომ განვითარებას.