ვინ მოთვლის, რამდენი მასწავლებლისა და მოსწავლისთვის მითქვამს, დაწყებული წიგნი გვერდით გადადეთ და ფილიპ როთის „პორტნოის სინდრომი“ წაიკითხეთ; თავს დავდებ, ასეთი არაფერი გექნებათ წაკითხული-მეთქი. მოსწავლე – ცხადია, უფროსკლასელი, სხეულის ახლად აღმოჩენილი შესაძლებლობებითა და რთული კითხვების სიმრავლით თავბრუდახვეული, გაწამებული.  მასწავლებელი – წიგნების კითხვას მიჩვეული, სახელდახელოდ ნაპოვნი პასუხების სისწორეში დაეჭვებული.

1969 წელს გამოქვეყნებული ეს რომანი ყოველი წაკითხვისას ხმამაღლა მაცინებს და ამავე დროს რაღაც ისეთს მახსენებს, რაც გონების ყველაზე მიუდგომელ ადგილებში გადავმალე – ხშირად რომ არ გამხსენებოდა მტანჯველი ფიქრებით, დაუჯერებელი დასკვნებით, ენით აუწერელი ფანტაზმებით სავსე დრო. ალექს პორტნოი – წიგნის მთავარი გმირი – სწორედ იმაზე საუბრობს, რაზეც ჩვენ ვდუმვართ; ისე საუბრობს, სიცილის ცრემლებმა თვალწინ ყველაფერი რომ დაგვიბინდოს და თან მთავარი მარტივად დავინახოთ: ორისთვის ორის მიმატება შევძლოთ.

ებრაელი კაცი, რომელსაც მშობლები ცოცხალი ჰყავს, ისევ თხუთმეტი წლის ბიჭია და ასეთად დარჩება მათი სიკვდილის დღემდეო, – ამბობს ალექსი გრძელზე გრძელ, დაუვიწყარ მონოლოგში. ესაა ჩემი ცხოვრება, ჩემი ერთადერთი ცხოვრება და მე მას ებრაულ ანეკდოტში ვატარებ! ებრაული ანეკდოტების ვაჟიშვილი ვარ, თუმცა საქმე სახუმაროდ სულაც არ მაქვსო. სიტყვები: „ებრაელი“, „ებრაული“ – თავის დასამშვიდებლად არ გამოდგება: თითქოს ეს სხვისი ამბავი იყოს, სხვა კულტურულ გარემოში აღზრდილის და მთავარი გმირის სადარდებელიც ადვილად აიხსნებოდეს იმ მიზეზებით, გულზე რომ ვერ მოგვხვდებოდა, ჩვენს ქალაქს, სოფელს, უბანს, სახლს რომ ვერ გაგვახსენებდა.

სოფი პორტნოი – ალექსის დედა – დედაჩემის, ორივე დეიდის, ჩემი მეგობრების დედების, თითქმის ყველა იმ ქართველი დედის კრებითი სახეა, რომლებსაც ბავშვობიდან ვიცნობ. მისი ფრაზების დიდი ნაწილი იმდენად ნაცნობია, ყურში სხვადასხვა ხმით წარმოთქმული მესმის – კარგად ნაცნობი, საყვარელი, მონატრებული ხმებით. ხუთი წლის ბიჭუნა რომ ჭამაზე უარს აცხადებს, თავზე პურის საჭრელი დანით დაადგება – საიმედო საშუალებაა, გამოცდილი აქვს. აბა, საიდან უნდა მცოდნოდა, რომ მართლა არ დამარტყამდაო? – ჩივის ალექსი, რომელსაც უკვე ოცდაცამეტი წელი შესრულებია, დანამომარჯვებული ქალი კი ისევ თვალწინ უდგას.

მახსოვს, დედაჩემი ობობებით მაშინებდა ხოლმე – მოვლენ და ნახავ, რა დღესაც დაგაწევენ, თუ ჯამი ბოლომდე არ მოასუფთავეო. ობობების შიში დღემდე გამომყვა, ის კი მიმეორებს და მიმეორებს – ღიმილით, რა თქმა უნდა: ასეთი უწყინარი არსება როგორ უნდა გაფრთხობდეს, ხომ ხვდები, რა სასაცილო ამბავიაო. იმასაც ამბობს, რომ სჯეროდა – გავიზრდებოდი და აღარ შემეშინდებოდა იმის, რის უვნებლობაშიც, ადამიანისადმი გამოვლენილ სრულ გულგრილობაშიც ბოლომდე დავრწმუნდებოდი. ძაღლების, კატების შიშს კი შეიძლება დიდობაშიც შეეხსენებინა თავი და დავტანჯულიყავი – აი, ამიტომ თქვა უარი ჩემს დამსჯელებად მათ შერჩევაზე. სოფი პორტნოია, აბა რა!

ალექსს კი, რომელიც მოგონებებში თავით გადაშვებულა და თვალსა და ხელს შუა გაბავშვებულა კიდეც, უკვირს: თუ მართლა ასეთი გამოუსწორებელი ვარ, პოლიციაში რატომ არ რეკავს, რომ ბავშვთა ციხეში გამომამწყვდიონო? – „ალექსანდერ პორტნოი, ხუთი წლის, მოგესაჯათ ჩამოხრჩობა, რადგან უარს ამბობთ, ბოდიში მოუხადოთ დედას“. თითქოს რძის ბოთლისაკენ ხელგაწვდილი ბიჭუნა, ბანაობის დროს სათამაშო იხვებსა და ნავებს რომ უყრიან აბაზანაში, ყველაზე საშიში ბოროტმოქმედი ვიყო მთელ ამერიკაშიო. აზვიადებს? ჩემი წარმოდგენით – დიდად არა.

ყველაზე მეტად დასამახსოვრებელი მაინც მთავარი გმირის შეძახილია: „ისევ არასრულყოფილებაში მადანაშაულებენ!“ ვინ და, რა თქმა უნდა, მშობლები. მისის და მისტერ პორტნოი. მახსოვს, როგორ მკითხა ორჰან ფამუქის რომანებით მოხიბლულმა დედაჩემმა: „შენ რატომ არ თარგმნე ფამუქის წიგნები, ირმა?“ განა არ ახსოვდა, რომ თურქულად წერს. რომ მომენდომებინა, თურქულსაც ვისწავლიდი და მშობლების გულის გასახარად ათასგვერდიან რომანსაც ვთარგმნიდი.

ალექს პორტნოი უბრუნდება და უბრუნდება წარსულს ფიქრებით, წარმოსახვით. კითხვებს სვამს, ანგარიშობს, ორისთვის ორის მიმატებას ცდილობს. გახელებით, სასოწარკვეთით, სინამდვილედ ქცეულ სიზმრებში ხელის ფათურით („სიზმრები? ნეტავ ვხედავდე! მე კი სულაც არ მჭირდება სიზმრები, ექიმო. ამიტომაც ვხედავ ასე იშვიათად. სანაცვლოდ ცხოვრება მაქვს. მე ყველაფერი დღის შუქზე მემართება“).

ნეტავ რამდენია წარსულზე გამრავლებული აწმყო?

ბუფალოს უნივერსიტეტის ახალი კვლევის მიხედვით, დისტანციურ სწავლებაზე გადასვლამ მეორადი ვალდებულებების არათანაბარ განაწილებასთან ერთად უზარმაზარი სტრესის ქვეშ მოაქცია მასწავლებლები, რომლებიც პარალელურად დედებიც არიან.

კვლევის საგანი იყო გამოცდილებები და გამოწვევები, რომლებიც დადგა მასწავლებელი დედების წინაშე, რომლებიც საკლასო ოთახში მასწავლებლის, სახლში კი – მშობლის როლში არიან და, როგორც წესი, ოჯახში მეტი საქმის კეთება უწევთ, ვიდრე მათ პარტნიორებს.

ამ ვალდებულებებს კიდევ უფრო ამძიმებს: ტექნოლოგიები, რომლებიც აბუნდოვანებს ზღვარს სამუშაოსა და სახლს შორის; არაადეკვატური პოლიტიკა ორსულობა-მშობიარობისა და ბავშვის გაჩენის შვებულებასთან დაკავშირებით; და მასწავლებლის დაბალი ხელფასი, ამბობს ფილოსოფიის დოქტორი და  კვლევის თანაავტორი ჯული გორლევსკი,

„მასწავლებლის კარიერასა და დედობას შორის წონასწორობის დაცვა, როგორც ჩანს, უფრო რთულდება, – ამბობს გორლევსკი. – ორივე როლი გულისხმობს თავდავიწყებულ ზრუნვას, რამაც შესაძლოა ფიზიკური და ემოციური გამოფიტვა გამოიწვიოს“.

„ამ სამუშაოს შედეგები განსაკუთრებით რელევანტურია დღეს, როდესაც დედისა და მასწავლებლის როლები კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი გახადა პანდემიის შედეგად ონლაინსწავლებაზე გადასვლამ. მასწავლებელი-დედების გამოცდილების უკეთ გაგებასთან ერთად, ამ კვლევას შეუძლია გვიჩვენოს პოლიტიკა და პრაქტიკა საგანმანათლებლო სამუშაო ძალის არსებითი სეგმენტის უფრო მეტად მხარდასაჭერად”.

ეს კვლევა ოქტომბრის ბოლოს საგანმანათლებლო კვლევებში გამოქვეყნდა.

გადაღლილობა მზარდი მოლოდინის მიზეზით

მკვლევრებმა გამოჰკითხეს 12 მასწავლებელი-დედა ქვეყნის მასშტაბით, რომლებიც დაწყებით, საბაზო და საშუალო სკოლებში მუშაობენ. ინტერვიუების დროს ამოტივტივდა რამდენიმე საკითხი, რომლებიც ეხებოდა სამუშაო-ცხოვრების ბალანსს, პრობლემურ კულტურულ ნორმებსა და ფინანსურ სირთულეებს.

მონაწილეებმა აღნიშნეს ორივე როლის სარგებელი – როგორ მისცა დედად ყოფნამ მათ საშუალება, უკეთესი დამოკიდებულება ჰქონოდათ მათი მოსწავლეების მშობლებთან, და როგორ დაეხმარა მათ მასწავლებლად მუშაობა, უკეთ გაეცნობიერებინათ საკუთარი შვილების განვითარება. მაგრამ ისინი ასევე განიცდიდნენ მუდმივ გადაღლილობას მუდმივი ზრუნვისაგან, – ამბობს გორლევსკი.

ტექნოლოგიამ და დისტანციურ სწავლებაზე გადასვლამ გაზარდა მოლოდინი მასწავლებლებისადმი, რომლებმაც უნდა შეინარჩუნონ კონტაქტი მოსწავლეებთან – საათობრივად და მათ მშობლებთან – დღის განმავლობაში. ამ მოთხოვნებს ემატება დამატებითი სამუშაო, რომელსაც მასწავლებლები სასკოლო საათების შემდეგ შეფასებისას და გაკვეთილების დაგეგმვისას ასრულებენ.

COVID-19-ის პანდემიის გამო, ბევრი სკოლის დახურვის შემდეგ მშობლები პასუხისმგებელნი გახდნენ მათი შვილების შინსწავლებაზეც. მასწავლებლებს, რომლებსაც შვილები ჰყავთ, ეს ვალდებულება დაეკისრათ, როგორც მშობლებს, რომლებსაც უკეთ ეხერხებათ სწავლება, – ამბობს გორლევსკი.

კვლევისას გამოვლინდა, რომ მასწავლებელ-დედებს უფრო ხშირად უწევთ მეორადი აქტივობების შესრულება (საოჯახო საქმეები, როგორიცაა: საჭმლის მომზადება, დასუფთავება და ბავშვის მოვლა), ვიდრე მათ პარტნიორებს. მაშინაც კი, როცა პარტნიორები თანაბრად ეხმარებიან საოჯახო საქმეებში, დედები გაცილებით მეტ გონებრივ სამუშაოს ასრულებენ, როგორიცაა საქმეების დაგეგმვა და მართვა, – ამბობს ის.

სოციალური მედია მაღალ სტანდარტებს უწესებს ქალებს, რომლებსაც უფრო ხშირად განსჯიან, თუკი ოჯახი არ შეესაბამება ამ გაზრდილ მოლოდინს, – ამბობს გორლევსკი.

შესაძლებლობა კრიზისის დროს

მკვლევრები ადვოკატირებენ რიგ ცვლილებებს პოლიტიკაში, რათა შემცირდეს გამოწვევები, რომლებიც მასწავლებელი-დედების წინაშე დგას, მათ შორისაა გაუმჯობესებული პირობები ორსულობა-მშობიარობისა და ბავშვის გაჩენის შვებულებასთან დაკავშირებით, და მასწავლებლის უკეთესი ხელფასი.

მონაწილეთა უმრავლესობამ აღნიშნა, რომ უწევდათ ავადმყოფობისა და პირადი დღეების გამოყენება, რათა მიეღოთ ანაზღაურება ორსულობა-მშობიარობისა და ბავშვის გაჩენის შვებულების დროდ, რაც მათ ნაკლებ ან, ზოგ შემთხვევაში, არანაირ დროს არ უტოვებდა ბავშვის დაბადების შემდეგ ექიმთან ვიზიტისათვის. დამწყები მასწავლებლები განსაკუთრებით არახელსაყრელ მდგომარეობაში არიან, – ამბობს გორლევსკი, – რადგან მათ ნაკლები დრო აქვთ დასვენებისათვის.

ორსულობა-მშობიარობისა და ბავშვის გაჩენის ანაზღაურებადი შვებულების სიმცირისა და ძუძუთი კვების გამო, ზოგიერთ მასწავლებელ-დედას გაკვეთილებს შორის ან მომდევნო დღის გაკვეთილებისთვის მზადებისას უწევს გამოწველა.

ამას გარდა, ბევრ მასწავლებელ-დედას ასევე აქვს მეორე სამუშაო. ექვსიდან ერთ მასწავლებელს აქვს მეორე სამუშაო და მასწავლებლებში, სხვა პროფესიებთან შედარებით, სამჯერ ხშირია სხვა პროფესიის შეთავსება, – ამბობს გორლევსკი.

ის მოუწოდებს პარტნიორებს, თანაბარი პასუხისმგებლობა აიღონ მეორად სამუშაოზე და ურჩევს მასწავლებელ-დედებს, უარი თქვან ბავშვის მოვლისა და ოჯახზე ზრუნვის პერფექციონისტულ სტანდარტებზე.

„ამ გლობალურ გამოწვევას აქვს პოტენციალი, გამოააშკარავოს დედებისა და მასწავლებლების ზოგიერთი უჩინარი სამუშაო, – ამბობს გორლევსკი. – ადვოკატებს შეუძლიათ, გამოიყენონ ეს შედეგები უკეთესი ნორმებისა და პოლიტიკის შესათავაზებლად მასწავლებლებისა და ყველა მომუშავე დედის მხარდასაჭერად”.

მომდევნო კვლევაში შევადარებთ მასწავლებელი-დედების გამოცდილებას მასწავლებელი-მამებისა და არამშობელი მასწავლებლების გამოცდილებებთან.

წყარო: https://www.sciencedaily.com/releases/2020/11/201109124728.htm

სწავლების პროცესში მასწავლებლები ყოველთვის ვცდილობთ ისეთი აქტივობების გამოყენებას, რომლებიც მოსწავლეებს განტვირთავს. განსაკუთრებით საჭირო და აუცილებელია ეს დისტანციური სწავლებისას, როდესაც ბავშვები მონატრებულნი არიან სკოლას, თანაკლასელებს, მასწავლებლებს. ხშირად უნდა ვეცადოთ, რომ მოსწავლეებთან, საგაკვეთილო პროცესის გარდა, გამოვყოთ დრო მათთან საურთიერთოდ, რადგან თუ სკოლაში ამ ყველაფერს გაკვეთილებს შორის შესვენებაზე, კლასგარეშე აქტივობაზე, სპორტულ მოედანსა თუ დაგეგმილ ექსკურსიაზე ვახერხებდით, დისტანციურმა სწავლებამ ეს თითქოს ერთ დიდ ყუთში მოათავსა და ჩარაზა.

მოსწავლეები სკოლაში მხოლოდ საგნებს არ სწავლობენ. მათ უვითარდებათ სოციალური უნარები, რაც, სამწუხაროდ, დისტანციური სწავლების დროს ნაკლებად ხერხდება. ამიტომ ყოველთვის ვცდილობ, მოსწავლეს შევთავაზო ისეთი სახალისო აქტივობები, რომლებიც მათ გადახალისებას შეუწყობს ხელს. მქონდეს მეტი კომუნიკაცია მათთან.

შემოგთავაზებთ რამდენიმე აქტივობას, რომლებიც ვფიქრობ, ამოასუნთქებს და გაახალისებს ჩემს მოსწავლეებს, და ხელს შეუწყობს სტრესული მდგომარეობის შემსუბუქებას.

• სიყვარულის ჩატი – თიმსში გვაქვს ჩატი, სახელწოდებით „სიყვარული“ (სათაური მოსწავლემ მოიფიქრა), სადაც ერთმანეთთან, გაკვეთილების გარდა, ნებისმიერ დროს გვაქვს კომუნიკაცია. ვუგზავნით ერთმანეთს მისალოც და ხმოვან შეტყობინებებს. ვუზიარებთ ჩვენს გეგმებს, დღის განმავლობაში მომხდარ სიახლეებს, ან უბრალოდ მოვიკითხავთ ერთმანეთს. მოსწავლეები მიზიარებენ თავიანთ გეგმებს, ფიქრებს, ემოციებს. სიყვარულის ჩატი გვეხმარება ერთმანეთის მიმართ კომუნიკაციის დამყარებაში. ერთიანობის შენარჩუნებაში.

• ,,პროფესია მასწავლებელი“ – ვფიქრობ დისტანციური სწავლებისას მასწავლებლებსაც არ აწყენდათ ცოტა გახალისება. ყოველთვის ვცდილობ, საკუთარი პროფესიის აღმნიშვნელი სიტყვა ,,მასწავლებელი“ სხვადასხვა ნივთებზეც იყოს აღბეჭდილი. იქნება ეს სამაჯური, ყელსაბამი, სვიტერი თუ სხვა. ძალიან ბევრი სახის გამოწვევა არსებობს და ყოველთვის მიყვარს მასში მონაწილეობა. ვიფიქრე, რა მოხდება თუ კი ჩემს კოლეგებს შევთავაზებ გამოწვევას სახელწოდებით „პროფესია მასწავლებელი“? გამოწვევის მიზანი კი მასწავლებლის პროფესიის პოპულარიზაცია იქნება. გადავწყვიტე, რატომაც არა და საქმეს შევუდექი.

გულსაბნევითა და წარწერიანი ჰუდით „მასწავლებელი“ გადავიღე ფოტო, გავუკეთე გამოწვევის აღწერა, მიზანი, გამოსაწვევად მოვნიშნე მასწავლებლები და განვავთავსე სოციალურ ქსელში. გამოწვევას საკმაოდ დიდი გამოხმაურება  მოჰყვა. აღმოჩნდა, რომ ბევრი პედაგოგის საყვარელი პროფესია მათსავე ნივთებზე მრავლად იყო დატანებული. იქნებოდა ეს ფინჯანი, ჩანთა, გულსაბნები, კალამი, პირბადე თუ სხვა. მასწავლებლები იღებდნენ ფოტოებს ნივთებთან, სადაც სიტყვა ,,მასწავლებელი“ ეწერა, დებდნენ სოციალურ ქსელში და იწვევდნენ კოლეგებს.

(შევარჩიე მასწავლებლების მიერ ატვირთული რამდენიმე საინტერესო ფოტო).

• ,,გაუზიარე შენი საყვარელი წიგნი სხვას“ – ამ სახელწოდებით მოსწავლეებს შევთავაზე ჩემი ერთ-ერთი საყვარელი წიგნი. ვთხოვე, აერჩიათ ერთი წიგნი, გაეკეთებინათ მისი მოკლე აღწერა, გადაეღოთ ფოტო წიგნთან და გამოეგზავნათ. მოსწავლეების მიერ გადმოგზავნილი ფოტოები თავისი აღწერით განვავთავსე სოციალურ ქსელსა და ჩვენი კლასის გვერდზე. გამოვიწვიეთ ჩვენი სკოლის ყველა დაწყებითი კლასის მოსწავლე და ასევე სხვა სკოლაც. ამ გამოწვევის მიზანი იყო, მოსწავლეებს გაეწიათ წიგნისთვის პოპულარიზაცია და მისი აღწერით ინტერესი გამოეწვიათ თავის თანატოლებში. მოსწავლეებმა საკმაოდ საინტერესოდ აღწერეს საყვარელი წიგნი და ვფიქრობ, ბევრს გაუჩინეს მისი წაკითხვის სურვილი.

• კითხვის საათი – წიგნზე გამოწვევის შემდეგ ერთ-ერთი მოსწავლისგან წამოვიდა იდეა, რომ ერთმანეთისთვისაც გაგვეზიარებინა კითხვის გამოცდილება. რა თქმა უნდა, მოსწავლის ამ არაჩვეულებრივ იდეას განვითარება სჭირდებოდა, ამიტომ მათ შევთავაზე  კვირაში ერთხელ თიმსში შეკრება, სასურველი თემის მოსამზადებლად და განსახილველად. მათ შეეძლოთ რომელიმე ლექსის, მოთხრობის მონაკვეთის, საინფორმაციო ტექსტის ან ნებისმიერ საკითხზე მომზადებული პრეზენტაციის წარდგენა. შემდეგ კი ერთობლივად უნდა გვემსჯელა. შეხვედრები საინტერესოდ წარიმართა. რამდენიმე მოსწავლემ საკუთარი ნაწარმოები შემოგვთავაზა, ზოგმა მოთხრობა წაიკითხა, ზოგმა საინფორმაციო ტექსტი გაგვაცნო ჩვენთვის უცნობ ცხოველზე. წაკითხვის შემდეგ ვსვამდით შეკითხვებს, ვმსჯელობდით და გამოვხატავდით საკუთარ აზრს.
• მოსწავლის იდეა ჩემთვის ინსპირაცია აღმოჩნდა. ახალი წლის დღეებიც ახლოვდებოდა. ამიტომ მოსწავლეებს შევთავაზე, გაკვეთილების შემდეგ დაგვესვენა და ისევ შევკრებილიყავით თიმსში თავისუფალ ფორმატში. თან ახალ წიგნს წავუკითხავდი. ვთხოვე მათ, მოემარაგებინათ სასუსნავი, მოკალათებულიყვნენ გემრიელად და თავი კომფორტულად ეგრძნოთ. რამდენიმე საათში მოვიმარაგე ჩაი და სასუსნავები, და ნაძვის ხესთან მოკალათებულმა, მოსწავლეებთან შეხვედრა გავმართე. ისინიც ჩემსავით მომზადებული იყვნენ. ზოგი წამოწოლილიყო, ზოგს საყვარელი ძაღლი ეჯდა კალთაში, ზოგიერთი მოსწავლის გვერდით პატარა ძმის თავი მოჩანდა. მოკლედ, არაფორმალურად დავიწყეთ შეხვედრა. გადავშალე ლელა ცუცქირიძის წიგნი „ატუსა და მატუსა“, დავიწყე საოცარ ტყუპებზე კითხვა და სასიამოვნოდ გავატარეთ დრო. ამას სისტემატური სახე მივეცი და კვირაში ერთხელ, ორ თავს ვკითხულობთ.

ვფიქრობ მსგავსი არაფორმალური შეხვედრები მოსწავლეებთან დისტანციური სწავლების სიმძიმეს ცოტა მაინც შეამსუბუქებს. მართალია, ვერაფერი შეედრება მოსწავლეებთან პირისპირ გატარებულ დროს, მაგრამ მათ ხომ სჯერათ, რომ მასწავლებლებს ჯადოსნური ძალა აქვთ. ბევრი რამ შეგვიძლია, მათ შორის დისტანციის შემცირებაც კი. ამიტომ შევამციროთ მანძილი მოსწავლეებთან და მათაც და საკუთარ თავსაც შევუმსუბუქოთ ეს რთული გამოწვევა, რომელსაც დისტანციური სწავლება ჰქვია. შევამოკლოთ და მაქსიმალურად გავაუფერულოთ მანძილი.

სახლში უამრავი საათია. ოთახში ორზე ნაკლები არ იქნება. ყველა სათითაოდ დედამ მოიტანა და დაკიდა. ასეც და სხვა მეთოდებითაც, ბავშვობიდან დროის ფასს მასწავლიდა. ყოველთვის ყურადღებით იყო, რომ ყველა საათს ემუშავა. სახლში მუდმივად იყო ელემენტების დიდი მარაგი. როგორც კი, რომელიმე საათს დაღლილობა ეპარებოდა და ჩერდებოდა, მაშინვე საკვებ წყაროს უცვლიდა და ისიც ახალი ძალით გაჰკიოდა :

„..ტიკ-ტაკ, ტიკ-ტაკ,

იძახის

და კედელზე ჰკიდია,

დღე და ღამე ისრები

მიდიან და მიდიან…“ (ნ.დუმბაძე)

ეს ახლა წახვალ სუპერმარკეთში და ნაირ-ნაირ ელემენტებს შეიძენ, თორემ ადრე, ელემენტის მოვალეობას ყვითელი თიხისგან დამზადებული 15სმ-იანი ცილინდრის ფორმის ლარნაკები ასრულებდნენ. მასში მოთავსებული იყო სპილენძის ფირფიტა და რკინის ღერო. ჭურჭელი ზემოდან ასფალტით იყო გადალესილი. სითხედ კი ყურძნის წვენს ან ძმარს იყენებდნენ. ეს „ბაღდადის ელემენტია“, რომელიც 1936 წელს ბაღდადთან ახლოს (მესოპოტამიის ტერიტორია) აღმოაჩინეს და უძველესი ელემენტის კატეგორიას მიაკუთვნეს.

ასევე, შეიძლება  ერთ-ერთ ინდოელ მეცნიერს მიბაძო და ხილ-ბოსტნეულის ნარჩენებისგან ალტერნატიული კვების წყარო შექმნა Zn/Cu ელექტროდებით.  თუმცა, ჩემი  უამრავი საათის დასაპურებლად, ელემენტის  ყიდვას ვამჯობინებ, თავად შექმნას არა.

ჰოდა,  საათებს ბავშვობიდან შეჩვეულმა, თავიდან ისიც კი ვიფიქრე, გალაკტიონს სახლში საათი არ ქონდა, თორემ აბა რატომ დაწერდა:

„ვდგევარ ფანჯარასთან, ღამე არ იცვლება,

მთელი შემოდგომა თავზე დამათია,

ეხლა მხოლოდ სამი იყოს, შეიძლება.

რომელი საათია?.. რომელი საათია?..”

ბოლო დროს საათებს მე ვპატრონობ. ყველანი მუშაობენ და თავის ენაზე მახსენებენ, რომ დრო მიდის, დრო ძვირფასია და დრო დროსთან უდიერად მოპყრობას არ გაპატიებს. მხოლოდ ერთ საათს მივეცი დასვენების უფლება და აქ  სულ საღამოს შვიდის ნახევარია…

უამრავმა მოფუსფუსე საათმა ახალი წლის მოსვლა არც ამჯერად გამომაპარა.   გარეთ ყველაფერი ჩვეულებრივი ყიჟინით ჩატარდა, ბევრი ხმაურით და მაშხალის სროლით. ჩემს კატა-კატუშასაც ჩვეულებრივად ეშინოდა ხმაურის და ჩემზე მოკედლებული პატარა ღიპუნას დაჩქმეტის უფლებასაც მაძლევდა. ცხოველებს ხმაურის ეშინიათ, ოღონდ, ხალხს მათი შიში არაფრად აინტერესებთ და ბნელ ცაზე მეტალის იონებით განათებულ ყვავილებს მისდევენ. დიახ,  ეს ყელში ამოსული ფეიერვერკები ხომ მეტალის იონებს იყენებენ შეფერილობისთვის. ცეცხლის ალში, რომ მეტალების იონები სხვადასხვა ფერს  იძენენ, ესეც ხომ ცნობილია. ჰოდა, ვიფიქრე, ხომ არ ჩავატაროთ ნაცნობი ცდა (ცეცხლის ალში მეტალთა იონების შეფერადება), ოღონდ გაკვეთილზე  აქამდე ცოტა იშვიათად გამოყებნებული მეთოდით?

მაშ ასე, ქიმიური ექსპერიმენტი ძალიან ორიგინალური სახელით ბორაქსის მინანქარი (ბურთულები), საკმაოდ სწრაფი ტესტია და მგრძნობიარეა ქრომის, სპილენძის, კობალტის, ოქროს, რკინის, მანგანუმის, ნიკელის და ვოლფრამის  იონების ამოსაცნობად. ეს ტესტი ჩამოთვლილი მეტალების ოქსიდების ან მარილების  ძალიან მცირე რაოდენობის შემთხვევაშიც  კი სანდო პასუხს იძლევა.

სტატიაში მოცემულ ცხრილში ჩამოთვლილია ტესტის დროს გამოვლენილი მეტალთა იონების დამახასიათებელი შეფერილობა. დღეისათვის ამ ტესტს ხშირად უფრო გეოლოგები და  ველად  ქანებთან მომუშავე სპეციალობის ადამიანები იყენებენ.

რა არის ტესტისთვის საჭირო:

• ხელთათმანები; სათვალეები; ხალათი;
• გაზქურა ან სპირტქურა;
• გრძელტარიანი მონიკელებული მარყუჟი;
• ბორაქსი (1გრ);
• მეტალთა ნაერთების ნიმუშები;

რა რითი ჩავანაცვლოთ:

ბორაქსი შეიძლება შევცვალოთ ნატრიუმის კარბონატით, თუმცა, ფერებიც  შეიცვლება;

ოქროს ნიმუში, ბუნებრივია, გამოტოვეთ.

ექსპერიმენტის მსვლელობა:

1. სპეციალური მონიკელებული მარყუჟი გააცხელეთ ცეცხლის ალზე (მარყუჟი იხ. ექსპერიმენტის ვიდეო ვერსიაში); https://www.youtube.com/watch?v=OWQcms8GysM

2. ცხელი მარყუჟი ჩადეთ ბორაქსის ფხვნილში (ნატრიუმის ტეტრაბორატ დეკაჰიდრატი Na₂B₄O₇10H₂O), რომლის მცირე ნაწილი მარყუჟს მიეკრობა. ეს მიწებებული ფხვნილი გააცხელეთ ალში. ბორაქსი საკრისტალიზაციო წყალს დაკარგავს და პატარა უფერო მინისმაგვარ ბურთს წარმოქმნის. ამ ე.წ. ბურთის შემადგენლობაშია ნატრიუმის მეტაბორატი (NaBO₂) და ბორის ოქსიდი (B₂O₃).
3. მიღებულ ბურთს დააცადეთ ოდნავ გაციება, რისთვისაც წამიერად  ჩაუშვით გამოხდილ წყალში, შემდეგ კი ნიმუშის მარილის ან ოქსიდის ფხვნილში ჩადეთ. ნიმუშის მცირე ნაწილი ბურთს მიეკრობა.
4. შეიტანეთ ნიმუშიანი ბურთი ცეცხლის ნელ-თბილ ლურჯ ნაწილში. დააკვირდით ნიმუშის ფერს. შემდეგ შეიტანეთ ნიმუში უფრო ცხელ ყვითელ ალში და დააკვირდით ნიმუშის ფერს.
5. გააცივეთ ნიმუში და კვლავ დააკვირდით ფერს.
6. დაკვირვებები ცხრილში ჩაწერეთ და შეადარეთ ზემოთ მოცემულ სტანდარტს.

ყველაზე ეფექტური გაკვეთილზე (ან კლუბურ მეცადინეობაზე) რაიმე ქანური მასალის კვლევა იქნება. წარმოიდგინეთ, როგორ დაინტერესდებიან მოსწავლეები, ამა თუ იმ ქანის ნიმუშში, რომელი მეტალებია. ამისთვის, ქანის ნიმუში წვრილად უნდა დაქუცმაცდეს.

სანამ ეს წერილი დავასრულე,  სროლებიც შეწყდა და ქუჩის თუ სახლის ცხოველებმაც შვებით ამოისუნთქეს.

საათები კვლავ წრეზე სიარულს აგრძელებენ და ყოველი ახალი წრის მოხაზვით ზუსტ დროს გვახსენებენ… და არ აქვს მნიშვნელობა საათის ფერსა და ფორმას, მთავარია, მის მიერ მოხაზული  დროის სწორად გამოყენება შეძლო.

ზღვისპირელი ვარ. მთაზე ჩემი მანამდელი წარმოდგენა ნახატებში, ილუსტრაციებსა და ანიმაციებში დანახულს არ სცდებოდა. „მასწავლებლის სახლში“, ხელშეკრულებებზე ხელის მოწერის დროს მითხრეს, რომ ბორჯომის მუნიციპალიტეტში მგზავნიდნენ, ეთნიკური სომხებით დასახლებულ სოფელ ტაბაწყურში. დავგუგლე. ვიკიპედიაში ეწერა, რომ სოფელი ზღვის დონიდან 1991 მეტრზე მდებარეობს. შემცივდა. გუგლში მოპოვებულ ამ ინფორმაციას კომპლექტად მოჰყვებოდა აღწერილობა მკაცრ, ქარბუქიან ზამთარზე. თბილი ტანსაცმელის მომარაგებას შევუდექი და ათდღიანი სატრენინგო კურსის შემდეგ, რომლის განმავლობაშიც უამრავი მეგობარი შევიძინე და კარგი ადამიანი გავიცანი, გზას მარტო დავადექი.

ხალხური ზღაპრების კრებული ამჯერადაც ჩანთაში მედო. ვიგრძენი, იქიდან მოულოდნელად მუხლუხოსავით გამოპარული ერთი ფრაზა როგორ ამომაცოცდა მხარზე და ყურში შემომიძვრა: „ცხრა მთა და ცხრა ზღვა გადაიარა“. სულ მინდოდა კუდში ავდევნებოდი ზღაპრის რომელიმე უქნარა, ძველმანებში გახვეულ გმირს და ცხრა მთასა და ცხრა ზღვას იქით დევი ან გველეშაპი მომეკლა, მაგრამ ვიცოდი, რომ ამ წიგნიდან გამოპარული და ახლა ჩემს ყურში დაგუბული სიტყვების ჩემეული ცოდნა, ნახევარს არ გასცდენია მანამ, სანამ პირველი მთა არ გადავიარე. ზღვის შესახებ დაბადებიდან თითქმის ყველაფერი მომეხსენებოდა, ყოველ შემთხვევაში, იმდენი მაინც, რომ წამეკითხა ზღაპრები და სინდისის ქენჯნა არ მეგრძნო ამ ყოვლად გენიალური დროითი და სივრცითი შაბლონის მიმართ – „ცხრა მთა და ცხრა ზღვა“ – რომელიც ყოველი გმირის გზასა და საბოლოო გამარჯვებას აუცილებელ საფუძვლად უდევს. ტაბაწყურის სასოფლო მარშუტკაში სადღაც, ბოლოში შეყუჟული ვიჯექი და ყველა მგზავრმა უკვე კარგად იცოდა, ვინც ვიყავი და რა მისიით მივეშურებოდი მათი სოფლისკენ. თბილად მიღიმოდნენ და გზადაგზა ფანჯრიდან მაჩვენებდნენ ათასგვარ, ჩემთვის უცხო და იდუმალებით სავსე ადგილს, შემოდგომის პალიტრაში ამოვლებულ მთებს, ბუჩქებს, ხევებს, წყაროებს. ბორჯომიდან ორსაათიანი მგზავრობის შემდეგ ლურჯი ტბა და მასში შეჭრილი ფერადი სოფელიც გამოჩნდა.

როცა ჩემს პირველ ქომაგს, ბებიაჩემს ჩემი ახალი ადგილსამყოფელის შესახებ სასაუბროდ ტელეფონზე დავურეკე, ხუმრობით ვუთხარი – სადღაც ცასთან ვარ ახლოს, შეგიძლია ამომხედო და ხელი დამიქნიო-მეთქი. ცისკენ ისედაც ხშირად იყურებოდა და ამჯერად ათმაგი მიზეზი მიეცა არათუ მოეშალა ჩვევა, პირიქით – უფრო გაემკაცრებინა მასზე თვალთვალი.

ტაბაწყურში ცხოვრების ერთი წლის განმავლობაში დევები და გველეშაპები არ მომიკლავს, მაგრამ დროდადრო მიწევდა გარკვეული სირთულის დავალებებისთვის თავის გართმევა. პირველ რიგში, ეს ბავშვებთან ურთიერთობის უნარის გამომუშავება იყო. თავიდან ფრთხილი ვიყავი, თუმცა მალე არაჩვეულებრივი პედკოლეგიის, ადგილობრივი თემის, დირექტორის დახმარებით ყველაფერი გამარტივდა. კლასებში შეშის „ფეჩები“ ენთო, გარეთ კი თეთრად ბარდნიდა და გაკვეთილებიც ხალისით მიმდინარეობდა. დაბალ კლასებში ის უმეტესად თბილი ჩახუტების რიტუალით მთავრდებოდა, რომელშიც ძირითადად ათამდე ბავშვი და ორი მასწავლებელი ვიღებდით მონაწილეობას. გამიჭირდა მათთვის ამეხსნა, რომ ტაბაწყურს მიღმა არსებულ სამყაროში ზამთრისა და ზაფხულის გარდა, წელიწადის კიდევ ორი დრო არსებობს. წიგნებში ილუსტრირებულ გაზაფხულს და შემოდგომას ეჭვის თვალით უმზერდნენ. ექვსი თვის განმავლობაში თოვდა. სკოლის მერე მოსწავლეებს გაყინული ტაბაწყურის ტბაზეც გავყოლივარ და ამოჭრილი სქელი ყინულის პირას მდგარს აბორიგენი ესკიმოსივითაც მითევზავია. ხანდახან წელში გავმართულვარ და უზარმაზარ მთებსა და უსასრულო სითეთრეში ჯორჯ მარტინის პერსონაჟები მიძებნია. ასეთ ადგილებში გაცილებით ადვილია მსგავსი ამბების დაჯერება, იმიტომ, რომ უბრალოდ კი არ გჯერა მათი, დარწმუნებულიც კი ხარ, რომ სხვაგვარი სამყარო არ არსებობს. ჩემი იქ ჩასვლიდან ერთ თვეში ბორჯომთან დამაკავშირებელი მთავარი გზა ჩაიკეტა. საახალწლოდ ახალქალაქისა და ახალციხის გავლით ჯერ ბორჯომში, შემდეგ კი ფოთში აღმოვჩნდი.

ზღვისპირეთში თოვლი იშვიათია, თუმცა იმ წელს, რატომღაც ერთბაშად გაიგიჟა თავი. აივნიდან ავყურებდი და ვხედავდი, თეთრად როგორ მათოვდა ფოთის ცა ტაბაწყურის მოლანდებას. სევდა შემომაწვა. მოულოდნელად ზღაპრების ფურცლებიდან დეპორტირებული პერსონაჟივით ვიგრძენი თავი და უკან დაბრუნება განვიზრახე. იანვრის ბოლოს ტაბაწყურთან ათ კილომეტრზე მიახლოებულიც არ ვიქნებოდი, როცა ზღაპარმა ჩემზე მორიგი ფურცლით იძია შური და განსაცდელი მომივლინა. ქარბუქის გამო სამანქანო ტრანსპორტით გზის გაგრძელება შეუძლებელი გახდა. მარშუტკიდან გადმოვედით და ცხენსშებმული მარხილით ამოვბობღდით მე და კიდევ რამდენიმე ადგილობრივი თანასოფლელი სახლამდე. კაი ხანი ვერ ვგრძნობდი სახის ნაკვთებს.

არ მინდა პათეტიკური ვიყო. იქ სიამოვნებით გატარებული პერიოდისა და იმ საქმით კმაყოფილების მიუხედავად, რომელსაც ვემსახურებოდი, იმის საჭიროებაც არაერთხელ დამდგარა, რომ საკუთარი მომავლის სასიკეთოდ მიმეღო გადაწყვეტილება. გონება სხვას მკარნახობდა, გული კი სხვას. რამდენჯერმე იმ გზაგასაყარზეც აღმოვჩნდი, რომელიც ხშირად ჩნდება ზღაპრებში და შენ უნდა აირჩიო, შენ უნდა გადაწყვიტო, საით გიღირს გზის გაგრძელება. დამხმარე მასწავლებლის პოზიცია ის არ არის, რომელსაც მთელ შენს მომავალს მსგავსი ორჭოფობის, შინაგანი ბრძოლების გადატანის გარეშე შეგიძლია თავი დიდი ხნით მიუძღვნა. ამიტომ წასვლაზეც ხშირად მიფიქრია.

მაგრამ თქვენ ხომ ჩემზე უკეთ იცით, რომ ზღაპრის გმირები ბოლოში იბადებიან. ამ აქტს კი აუცილებელი და გადამწყვეტი ბრძოლა უდევს საფუძვლად, რომლის წყალობითაც დევები დამარცხდებიან და სიკეთე ბოროტებაზე სამუდამო გამარჯვებას იზეიმებს.

ამ ამბებიდან ალბათ დაახლოებით ერთი წელი იქნებოდა გასული, როცა ამავე პროგრამით, ოღონდ ამჯერად უკვე ნინოწმინდაში მომუშავემ, ერთი პირველკლასელი გოგონა გავიცანი. მანანა ერქვა, ფერადი ტანსაცმელი ეცვა და სასაცილო, წითელი სათვალეები ეკეთა. მთელი ორი სემესტრი ვასწავლიდი:

„ეს არის ვაშლი, მსხალი, ატამი, საზამთრო…“.

საზაფხულო არდადეგების დაწყებამდე კლასში, გამოსამშვიდობებლად შესულს თავისი პატარა თითები კისერზე შემომხვია.

არ მახსოვს, რამდენ ხანს ვიყავით ასე – ჩახუტებულები და გულაჩუყებული. ვფიქრობდი იმაზე, რომ მანანამ არ იცოდა, როგორ წარმოეთქვა ზოგიერთი ხილის ქართული შესატყვისი – „ყურძენი“, „ნესვი“, „ფორთოხალი“, „მანდარინი“ – მომავალი წლიდან კი ჩემ ნაცვლად ეს მისთვის სხვას უნდა ესწავლებინა.

ის ზაფხული იმაში დარწმუნებულმა გავატარე, რომ პროექტიდან მივდიოდი. ხელშეკრულებების გაფორმების დრო კი ახლოვდებოდა. აგვისტოს მიწურულს მოულოდნელად შემოწოლილ მელანქოლიასა და პასუხგაუცემელ კითხვებს მეგობართან ერთად, კარვით სადღაც, ტყესა და ღრეში გავექეცი, სურათი კი ასეთი დამამახსოვრდა:

მინდორზე ვწევარ. პირაღმა. ბნელი ცისკენ ვიყურები და ვხედავ, როგორ ნელა ჩნდებიან მოციმციმე ვარსკვლავები.

ის ძველი ანეკდოტი მაგონდება, კონან დოილისეული მოტივებით, სადაც ახალგაღვიძებული უოტსონი კითხვას უსვამს შერლოკს:

„ჰოლმს, როგორ გგონია, რას უნდა ნიშნავდეს მშვიდი ცა, გადაჭედილი ვარსკვლავებით?“

ჰოლმსი კი, ჩვეული სისხარტით ახერხებს თავისი დედუქციური უნარის დემონსტირებას:

„კარავი მოუპარავთ, უოტსონ!“

ისევ მანანაზე მეფიქრება.

ყურძენზე, ნესვზე, ფორთოხალზე და მანდარინზე.

რაღას წახვალ…

როგორ შეიძლება გამოვეხმაუროთ წიგნის საჯაროდ კითხვის  მსოფლიო დღეს

„იკითხე ხმამაღლა, შეცვალე მსოფლიო!“ – ეს გახლავთ დევიზი წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღისა, რომელიც საქართველოს წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაციის ინიციატივით ჩვენს ქვეყანაში უკვე მეექვსე წელია აღინიშნება.

წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღე ცნობილი ღონისძიებაა, რომელშიც 100 სხვადასხვა ქვეყნიდან 31 მილიონ ადამიანამდე მონაწილეობს. ეს დღე ადამიანებს მთელი მსოფლიოდან შესაძლებლობას აძლევს, გაერთიანდნენ, ერთად აღნიშნონ წიგნის ხმამაღლა კითხვის სიხარული და თავადაც შეიტანონ წვლილი კითხვის პოპულარიზაციაში.

ასოციაცია წელს კიდევ ერთხელ აპირებს, საქართველო შეუერთოს საერთაშორისო ინიციატივას და გახადოს მსოფლიოს ამ მასშტაბური ღონისძიების ნაწილი.

ღონისძიება მრავალფეროვანი აქტივობებით წლების მანძილზე იმართებოდა ფიზიკურ რეჟიმში, რომლის ფარგლებშიც ავტორები/მწერლები სტუდენტებსა და მოსწავლეებს უნივერსიტეტებსა და სკოლებში სტუმრობდნენ, მართავდნენ შეხვედრებს და მათთან ერთად კითხულობდნენ. ასე ხდებოდა როგორც თბილისში, ასევე რეგიონებში. პანდემიის გამო ღონისძიების წლევანდელი ფორმატი განსხვავებულია. 2021 წლის ღონისძიება ონლანრეჟიმში, საკონფერენციო პლატფორმების მეშვეობით გაიმართება.

ექვსი წლის წინ ასოციაციის იდეა მრავალმა სკოლამ თუ უმაღლესმა სასწავლებელმა აიტაცა. ეწყობოდა შეხვედრები მოსწავლეებთან, სტუდენტებთან, მწერლებთან. ყოველწლიურად იზრდებოდა დაინტერესებულ ადამიანთა რიცხვი. მიუხედავად იმისა, რომ პანდემიის გამო მთელი რიგი შეზღუდვები დაწესდა, ვფიქრობ, ბევრი სასწავლო დაწესებულება თუ ორგანიზაცია მაინც ემზადება ამ კვირეულისთვის, რათა თავიანთი წვლილი შეიტანონ წიგნის პოპულარიზაციაში.

მეორე სემესტრიდან სკოლათა ნაწილი პირდაპირ სწავლებას დაუბრუნდა, ნაწილში კი ისევ გრძელდება დისტანციური სწავლება. იმედია, მალე ყველა მოსწავლე და მასწავლებელი დაუბრუნდება სასკოლო სივრცეს, თუმცა მანამდე გთავაზობთ რამდენიმე აქტივობას დაწყებითი  კლასის მოსწავლეებისთვის, რათა ამ ჟესტით გამოვეხმაუროთ წიგნის საჯაროდ კითხვის დღეს  როგორც პირისპირ, ასევე დისტანციური სწავლების შემთხვევაში.

დაწყებითი კლასების მასწავლებლებისთვის, ვფიქრობ, უცხო არ არის „დიდი წიგნების“ შექმნისა და მისი ერთობლივი კითხვის, როგორც მეთოდის სარგებელი (დანართი 1).

„ერთობლივი კითხვა საუკეთესო მეთოდია გაწაფული კითხვის საბაზისო უნარების გასავითარებლად, რაც ხელს უწყობს ტექსტების გააზრებულად წაკითხვას. ეს არის დამწყებ მკითხველებთან სამუშაო მეთოდი, რომელიც ორი ძირითადი ნაწილისგან შედგება. პირველ ნაწილში მასწავლებელი საჩვენებელი კითხვით აცნობს ტექსტს მოსწავლეებს, ხოლო მეორე ნაწილში კითხვის პროცესში მოსწავლეებიც ერთვებიან. სასურველია, მასწავლებელმა განსკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭოს ამ მეთოდის სისტემურ გამოყენებას. ერთობლივი კითხვისთვის გამოიყენება,  როგორც მხატვრული, ისე საინფორმაციო ტიპის ტექსტები. ძალზე მნიშვნელოვანია ასევე ისიც, რომ ტექსტები იყოს მოსწავლეთა შესაძლებლობების შესაბამისი სირთულის, რათა ბავშვებში დემოტივაცია და იმედგაცრუება არ გამოიწვიოს“.

წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღისთვის გთავაზობთ „დიდი წიგნის“ შექმნის ვარიაციებს იმ განსხვავებით, რომ მას მასწავლებლის ნაცვლად თავად მოსწავლეები ქმნიან, აწყობენ და უკითხავენ თანატოლებს.

რესურსი:   A3 და  A4 ზომის ფორმატები თეთრი და ფერადი, ფერადი მარკერები, ფერადი ფანქრები, წებო მაკრატელი, ფერადი ლენტები, კომპიუტერული მოწყობილობა.

ვარიანტი N1:

მოსამზადებელი ეტაპი:

კლასს ვყოფთ 4-5-მოსწავლიან ჯგუფებად. სასურველია მასწავლებელმა გაითვალისწინოს მოსწავლეთა უნარები და ჯგუფები დააკომპლექტოს ისე, რომ მასში სხვადასხვა შესაძლებლობის მოსწავლე აღმოჩნდეს.

• შევარჩევთ ტექსტს/ტექსტებს, რომელიც გვინდა, რომ ერთობლივი კითხვის მეთოდით დავამუშაოთ;
• ვბეჭდავთ ტექსტს იმ შიფტით, რომ ასოები დაახლოებით იყოს 5 სმ, თაბახის ფურცელი კი სასურველია იყოს პასტელური ფერის;
• ვეძებთ და ვბეჭდავთ ეპიზოდების შესაბამის გრაფიკულ ნახატებს გარემოთი, პერსონაჟებითა და შინაარსის აღქმისთვის საჭირო ატრიბუტიკით.
• შემდეგ ჯერზე ჯგუფს ვუკითხავთ მათთვის გამზადებულ ტექსტს, ვაჩვენებთ ანმაციასაც (შეიძლება თავად მასწავლებელმაც შექმნას), რადგან იგი აადვილებს ტექსტის აღქმას;
• ვსვამ კითხვებს და ვამოწმებ, ნამდვილად სწორად გაიგეს თუ არა მოსწავლეებმა ტექსტი.

წიგნის შექმნის ეტაპი:

მას შემდეგ, რაც ჯგუფის წევრები კარგად გაიგებენ ტექსტის შინაარსს, გადავდივართ წიგნის შექმნის ეტაპზე.

• მოსწავლეებს ურიგდებათ არეული სახით ჯერ ტექსტი და შემდეგ უკვე გრაფიკული სურათები, რომლებიც უნდა დაალაგონ ტექსტის შინაარსის შესაბამისად. დალაგებისას უნდა გაითვალისწინონ, რომ „დიდი წიგნის“ ერთ (კენტი ნომრის) გვერდზე შეიძლება მხოლოდ ორ თაბახზე არსებული ტექსტი მოთავსდეს, მეორე (ლუწი) გვერდისთვის კი მათ უნდა შეარჩიონ და ააწყონ ეპიზოდის შესაბამისი ილუსტრაცია;
• სწორად დალაგების შემდეგ ხდება ილუსტრაციების დამუშავება: გაფერადება, გამოჭრა, დაწებება, ფონის შექმნა, დახატვა;
• დახარისხების შემდეგ მოსწავლეები აწებებენ ტექსტსა და ილუსტრაციებს A3 ზომის ფორმატებზე, იკინძება და მუშავდება ყდა (ყდა სასურველია იყოს განსხვავებული ხასხასა ფერის), რომელზეც უნდა დაიტანონ ავტორი, სათაური და პერსონაჟების გამოსახულება.

წიგნის საჯაროდ კითხვის ეტაპი:

როცა ყველა ჯგუფი დაასრულებს წიგნზე მუშაობას, შექმენით წარდგენის გრაფიკი. თითო წიგნს სასურველია დაუთმოთ ორი გაკვეთილი.

• წარდგენას საჩვენებელი კითხვით თავად მოსწავლეები გააკეთებენ. კლასის სხვა მოსწავლეებს გააცნობენ ყდას, ავტორს, სათაურს, ილუსტრაციებს. გამოათქმევინებენ ვარაუდებს და შემდეგ წაუკითხავენ მთლიანად ტექსტს (მსმენელი მოსწავლეებისთვის უფრო მიმზიდველი იქნება, თუ როლებად წაიკითხავენ); კითხვისას მოსწავლეები ცდილობენ ტექსტს თითი ან საჩვენებელი ჯოხი გააყოლონ;
• ბოლოს მასწავლებელი ავალებს ყველა მოსწავლეს ერთად, გუნდურად წაიკითხონ სრული ტექსტი. მასწავლებელი ცდილობს, ჩუმად იყოს და მხოლოდ ჯოხი გააყოლოს ტექსტს, რათა ბავშვებს გაუადვილდეთ კითხვა.

მეორე გაკვეთილზე მასწავლებელს შეუძლია ჩაატაროს განვრცობის აქტივობები. მოიფიქროს მრავალფეროვანი დავალებები ტექსტის ირგვლივ და პროდუქტიულად ამუშაოს კლასი.

წიგნები რჩება საკლასო ოთახში, რათა მოსწავლეებს მიეცეს მათი ხშირი დათვალიერება-გადაკითხვის საშუალება.

ვარიანტი N2

მასწავლებელს შეუძლია შეუთანხმდეს სხვა პარალელური ან დაბალი კლასის მასწავლებლებს. საკუთარ მოსწავლეებს კი სთხოვოს მათ მიერ შექმნილი „დიდი წიგნი“ წარადგინონ და საჯაროდ ამავე პრინციპით წაუკითხონ მოსწავლეებს. სურვილის შემთხვევაში განვრცობის აქტივობებზე შესაძლებელია თავად ამ კლასის მასწავლებელმაც იმუშაოს.

ვარიანტი N3

სთხოვეთ სხვა კლასის (მეტწილად საშუალო საფეხურის) მოსწავლეებს, ჩაერთონ პროექტში. თქვენთან კოორდინირებული მუშაობითა და თქვენი ფასილიტაციით შექმნან მსგავსი ტიპის წიგნი, წაუკითხონ ან გაკვეთილი ჩაუტარონ თქვენს მოსწავლეებს.

მიეცით შემდეგი რჩევები:

• ისაუბრეთ წიგნის სტრუქტურაზე, ავტორზე, სათაურზე, მხატვარზე;
• აუხსენით, რის სწავლას შეძლებენ ამ გაკვეთილზე;
• შესთავაზეთ „ილუსტრაციებში გასეირნება“;
• გამოათქმევინეთ მოსწავლეებს ვარაუდები;
• წაუკითხეთ ტექსტი მკაფიოდ, გამოთქმით; გზადაგზა შეყოვნდით და განუმარტეთ ტექსტი, დაუსვით დამაზუსტებელი კითხვები;
• ახალ გვერდზე გადასვლამდე სთხოვეთ მოსწავლეებს, ივარაუდონ მომდევნო გვერდის შინაარსი და წაკითხვის შემდეგ შეადარონ ტექსტს;
• კითხვის დასრულების შემდეგ კი მიეცით მოსწავლეებს საშუალება ისაუბრონ კითხვის შედეგად მოგვრილ ემოციებზე.

მოგეხსენებათ საშუალო საფეხურის მოსწავლეები უკვე სწავლების ისეთ ეტაპზე არიან, რომ სამომავლო პროფესიაზე უწევთ ფიქრი. სცადეთ, იქნებ რომელიმემ სწორედ ამ გაკვეთილის შემდეგ გადაწყვიტოს მასწავლებლობა.

ვარიანტი დისტანციური სწავლებისთვის

ზემოთ აღნიშნული აქტივობების ონლაინსივრცისთვის მორგება უმარტივესია, თუ, რა თქმა უნდა, მცირედით მაინც ფლობთ კომპიუტერულ უნარ-ჩვევებს. სხვა მაღალი კლასის (თუნდაც იმ კლასის, რომელსაც ერთ დროს ასწავლიდით) მოსწავლეების დახმარებით შექმენით ელექტრონული წიგნი. მუშაობის პრინციპი იგივე იქნება, იმ განსხვავებით, რომ ტექსტის შესაბამისი ანიმაციები თუ ნახატები შეგიძლიათ მათთან ერთად ან მათი დახმარებით მოძებნოთ და წიგნის ეფექტით ააწყოთ Power Point-ში, bookcreator.com-ში ან ნებისმიერ სხვა მსგავს პროგრამაში. მათთან ერთად დაგეგმოთ და მოიფიქროთ სახალისო აქტივობები, მოიწვიოთ თქვენი კლასის გუნდში, რათა ეკრანის გაზიარებით საჯაროდ წაუკითხონ ტექსტი მოსწავლეებს და ჩაატარონ გაკვეთილი.

ბოლოს, პროექტის დასასრულ, თუ, რა თქმა უნდა, შესაძლებლობა მოგეცემათ, შეგიძლიათ თავად  ავტორიც კი მოიწვიოთ და ჩართოთ პროექტში. დამიჯერეთ ეს ყველაზე ბედნიერი და დასამახსოვრებელი წუთები იქნება თქვენი მოსწავლეებისთვის.

დანართი #1

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე, სასწავლო-მეთოდოლოგიური რესურსების კრებული, G-PRIED-ის სასწავლო პროექტი, 2015 წ.

https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva.pdf

„რა კარგი ვქენი, დღეს გაკვეთილზე რომ შევედი, ილია ჭავჭავაძეზე გავიგე. ყველაზე საინტერესო გაკვეთილი იყო, რაც ქართულში მქონია” – თქვა ერთ დღესაც ჩემმა მესამეკლასელმა ონლაინსწავლებაში ჩართულმა შვილმა, თუმცა როცა გახარებულმა ვკითხე, მაინც რა გაიგო ილიაზე, ბევრი ვერაფერი მითხრა, იმის გარდა, რომ „ილია ერის მამა იყო”, სადღაც საგურამოსთან ახლოს მოკლეს და მისი სიკვდილის შემდეგ კიდევ ერთმა ასეთივე მნიშვნელოვანმა კაცმა თქვა – ფურთხის ღირსი ხარ შენ საქარველოო. ისიც იცოდა, რომ ილიამ მკვლელს ეტლიდან გასძახა – არ მესროლოთ, ილია ვარო და იმან მაინც ესროლა, ზუსტად იმიტომ, რომ ილია იყო. ილიას ამბავი ისე, როგორც ჩემმა შვილმა გაიგო და აღიქვა, მძაფრსიუჟეტიანი ფილმის სცენარს ჰგავს, სადაც უსაფრდებიან ეტლში ცოლთან ერთად მჯდომ სოლიდური ასაკის წარმოსადეგ მამაკაცს, „ერის სულიერ მამას” და კლავენ. სხვები განრისხებული არიან, მკვლელი ცივსისხლიანია. არ მიკვირს, ამბავი ასე რომ აღიქვა და ეს პასაჟები დაამახსოვრდა. ამ ასაკში მისთვის ყველაზე შთამბეჭდავი მკვლელობის სცენა აღმოჩნდა და სულაც არ გაუჩნდა კითხვა – რას ნიშნავს, მაგალითად, ის, რომ ვინმე „ერის მამის” სტატუსს ატარებს? ვინ ანიჭებს ადამიანებს ამ სტატუსს? და რა დამსახურებისთვის? არც ის უკითხავს – რატომ გახდა ილია ცივსისხლიანი მკვლელის სამიზნე? სამაგიეროდ, დიდხანს წუხდა, როცა ილიას რამდენიმე, ჩემი აზრით, ამ ასაკისთვის ლექსიკურად და შინაარსობრივად სრულიად გაუგებარი ლექსი ჰქონდა სასწავლი. დიდი ძალისხმევა დამჭირდა იმ დროის კონტექსტის, ამ ლექსებში გამოთქმული აზრების განსამარტად და იმის ახასნელად, რატომ უნდა ისწავლოს დღეს, ამდენი წლის შემდეგ მესამეკლასელმა ბავშვმა ეს ლექსები. სიმართლე რომ ვთქვა, ამ ბოლო კითხვაზე პასუხი ამ დრომდე არ მაქვს და ამ წერილსაც იმიტომ ვწერ, რომ კითხვა უფრო ფართო მსჯელობისთვის რომ გამოვიტანო.

ილიას შემთხვევა პირველი არ არის, როცა ჩემი ჩარევა გახდა საჭირო ქართულის დავალების გამარტივებასა და ახსნაში. დიმიტრი ყიფიანზეც იგივე იყო. „განთიადი” ჰქონდათ სასწავლი და დიმიტრი ყიფიანზე იცოდა მხოლოდ ის, რომ ლექსი მას ეძღვნებოდა, ის კი „წმინდა კაცი” იყო. ამ შემთხვევაშიც დიდხანს ვუხსნიდი, რომ დიმიტრი ყიფიანი უბრალოდ წმინდა კაცი კი არა, განათლებისთვის თავდადებული, უსამართლობასთან მებრძოლი, ჭკვიანი, სამართლიანი და უშიშარი კაცი იყო, რომელიც სწორედ ამ სამაგალითო თვისებების გამო სასტიკად დასაჯა რუსეთმა, რომელიც ამ დრომდე სასტიკი და დაუნდობელი მეთოდებით ებრძვის საქართველოს და მის სურვილს, იყოს დამოუკიდებელი, ძლიერი და ერთიანი.

დიმიტრი ყიფიანზე ადრე აქაც ვწერდი, როგორ კარგად ასახავს მისი ყოფილი სახლი ქვიშხეთში ჩვენს დამოკიდებულებას ისტორიის მიმართ და ახლა, როცა 8 წლის მარიამს ამ ყველაფერს ვუხსნიდი, კიდევ ერთხელ გამახსენდა, როგორი მნიშვნელოვანია ძველი ამბების თანამედროვე კონტექსტთან დაკავშირება და როგორი  საჭიროა ბავშვებს კარგად ავუხსნათ, რატომ ვასწავლით მათ იმას, რასაც ვასწავლით. გამახსენდა ისიც, რას წერდა თვითონ დიმიტრი ყიფიანი ორი საუკუნის წინ საქართველოს ისტორიის ფრაგმენტულობაზე და ცოტა შემრცხვა კიდევ, რომ დღეს, ინფორმაციისა და ტექნოლოგიის ხანაში ისევ ისე ვიქცევით, როგორც „წმინდა კაცს” არ მოეწონებოდა.

„ქართლის ცხოვრება” სინამდვილეში თავისი ხასიათით მეფობათა უბრალო ჩამოთვლაა, უმეტესწილად იმის აღნიშვნაა, რომ ესა და ეს აღესრულა ამა და ამ დროს, მანამდე სვებედნიერად ან შფოთიანად იმეფა ამდენსა და ამდენ ხანს და მემკვიდრე მისი იყო ესა და ეს. გამონაკლისის სახით მხოლოდ ზოგიერთი მეფის მოღვაწეობაა შედარებითი სისრულით აღწერილი, მაგრამ აქაც უმეტესად ზღაპრული გმირობის სულისკვეთება ჭარბობს, როგორც, მაგალითად, ვახტანგ გორგასლის ეპიზოდში. ხოლო უკანა პლანის მოღვაწეები – პიროვნებები, რომლებმაც ტახტისა და მამულის სასარგებლო რაიმე საგმირო საქმით აღბეჭდეს თავიანთი სახელი ხალხის ხსოვნაში – იშვიათი გამონაკლისის გარდა, არ ჩანან ჩვენს საისტორიო წყაროებში”, – ჩიოდა დიმიტრი ყიფიანი და განა ჩვენც იმავეს არ ვაკეთებთ? ვუყვებით ბავშვებს ერის მამებზე, წმინდა კაცებზე და არა იმაზე, რა გააკეთეს მათ იმისთვის, რომ ჩვენ დღეს აქ ვყოფილიყავით, განათლებული, დამოუკიდებელი და თავისუფალი.

ჩვენი გამოცდილება არაერთ სხვა მშობელს გავუზიარე, რომლებსაც დაწყებით კლასებში მოსიარულე შვილები ჰყავთ და აღმოჩნდა, რომ უმეტესობისთვის ქართულის პროგრამა მოსაწყენი და აღუქმელია და ისეთი ბავშვებიც კი, რომლებიც წიგნებთან მეგობრობენ, ცნობისმოყვარე არიან და კარგად სწავლობენ, უჭირთ რაიმე ხელმოსაჭიდი იპოვონ მშობლიურ ენასა და ლიტერატურაში, რაც არა ბავშვების, არამედ ჩვენი, უფროსების შეცდომა და დანაშაულიც კია. არ შეიძლება ამხელა კულტურისა და ლიტერატურის მქონე ქვეყანაში ვერ ვიპოვოთ ტექსტები, რომლებითაც ბავშვები დაინტერესდებოდნენ. არც ის შეიძლება საინტერესო და მარად აქტუალური ამბები ისე მივაწოდოთ ამბის მოყოლის ხანგრძლივი ტრადიციის მქონე ხალხმა, რომ ბავშვმა იქ საკუთარი თავი, საკუთარი რეალობა ვერ დაინახოს, მასთან გაუცხოებული დარჩეს.

როგორც ილია ამბობს ერთ კარგ წერილში, ქართველები აქამდე იმიტომ მოვედით, რომ „დროთა შესაფერი ღონე ვიცოდით, დროთა შესაფერი ხერხი, დროთა შესაფერი ცოდნა გვქონდა, დროთა შესაფერი მხნეობა და გამრჯელობა”, ახლა კი „ყურებში ბამბა გვაქვს დაცული და თვალებზე ხელი აგვიფარებია. არც არაფერს ვხედავთ, არც არაფერი გვესმის”. დაახლოებით ეგრე ვართ ახლაც, სრულიად არათანამედროვე მეთოდებით ვასწავლით ბავშვებს და ვფიქრობთ, რომ ასე გავალთ ფონს. ვერ გავალთ. იმ ბავშვებსაც კი, რომლებსაც აქვთ ინტერესი, დავუკარგავთ, სხვებს კი ვერ გავუჩენთ და რაა სწავლის პროცესი ინტერესის, სიამოვნების, ჩართულობის გარეშე. რად გვინდა ზეპირად ნასწავლი ლექსი, თუკი მისი კონტექსტი არ გვესმის, თუკი მისი ისტორია ბუნდოვანია, თუ არაფერს გვეუბნება.

ისევ ილიას 1897 წელს, წინასაახალწლოდ დაწერილ წერილს მოვიხმობ, რომელიც პანდემიის გამო ონლაინფორმატში გამოკეტილ ბავშვებსაც და მასწავლებლებსაც კარგად ესადაგება და ჩვენს მოუქნელ, ვერა და ვერ გამართულ სწავლებასც.

„უზარმაზარი თხრილია ჩვენ, ქართველების, წინ და აინუნშიაც არ მოგვდის. ამ თხრილის პირას ვდგევართ და საკმაოა ხელი გვკრან – და შინ გადავიჩეხებით დედაბუდიანად. ორბი, არწივიც კი ვეღარ გვიპოვის, ვეღარ დასწვდება ჩვენს ძვლებს, რომ გამოხრან, გამოსწიწკნონ, ისეთი ღრმაა ეს თხრილი, ისეთი უძირო. ვდგევართ და უღონოდა ვბზუით „მე ვარ და ჩემი ნაბადიო“ და ამ ბზუილიდამ არა გამოდის რა. იქნება იმიტომ, რომ ყველა ბუზი კი ბზუის, ფუტკართან კი ყველა ტყუის. ახალო წელიწადო, თუ რამ შეგიძლიან, თვალი აგვიხილე, ყურებიდამ ბამბა გამოგვაცალე, ფუტკრისაგან გვასწავლე დროთა შესაფერი სამამაცონი ზნენია, რომ ჩვენმა შემდეგმა მაინც აღარა სთქვას: რა გითხრათ? რით გაგახაროთ?”

არდადეგები დიდსაც და პატარასაც ერთნაირად უყვარს. ეს ნიშნავს ბევრ თავისუფალ დროს, რომელსაც სინდისის ქენჯნის გარეშე ფლანგავ. მეტ დროს ატარებ საყვარელ ადამიანებთან, მოგზაურობ ან სადღესასწაულო განწყობის მომგვრელი ფილმების ცქერით ერთობი. პირადად მე ძალიან მიყვარს საშობაო არდადეგები, რადგან სადღესასწაულო ფუსფუსი და სიურპრიზების მოლოდინი ნანატრ თავისუფლებას უფრო სასურველს ხდის და ჯადოსნურ ელფერს სძენს.

ბავშვობაში ზამთრის არდადეგებს გურიაში ვატარებდი. ახლაც მახსოვს წიწვების სურნელი  მისაღებ ოთახში და საბჭოთა კავშირის დროინდელი ნაძვის ხის სათამაშოების მუყაოს ყუთი, რომლიდანაც ფრთხილად ვიღებდი გახუნებულ ბურთებს, უცნაური ფორმის ფიგურებს, ცხოველებს, ანიმაციური პერსონაჟების გამოსახულებებს და ტოტებზე ვანაწილებდი. ბოლოს მორთულ ნაძვს ვერცხლისფერ წვიმას მივაყრიდი, ძირში „ძედ მაროზს“ და „სნეგურაჩკას“ მივუსკუპებდი და სადღესასწაულო კუთხეც მზად იყო. არასდროს დამავიწყდება, როგორ დავდიოდი სტუმრად ჩემი მეზობლის ნაძვის ხესთან, უფრო სწორად, მის მანათობელ მოწყობილობასთან. ფარნის ფორმის ფერად ფიგურებში მოთავსებული ნათურები ნაირფერად ბრჭყვიალებდნენ და საოცარი სიმყუდროვის შეგრძნებას მიჩენდნენ. შეიძლება ჩემს ხეზეც ცხოვრობდნენ „ციცინათელები“, თუმცა მათი ნათება მეხსიერებას არ შემორჩა.

არდადეგები ჩემთვის აღმოჩენების გაკეთების დროა. არსად გეჩქარება, ყველაფერს აკვირდები და აქამდე შეუმჩნეველი დეტალების დანახვას ახერხებ. წინაპართა ძველ სახლში სტუმრობა კი შეგიძლია ნამდვილ თავგადასავლად აქციო – გადმოქექო კარადის უჯრები წარსულის ფრაგმენტების შესაგროვებლად, შეისწავლო საოჯახო ალბომები და მიმოწერა, რომელიც ჩვენს ცხოვრებაში ტელეფონის შემოჭრამდე დისტანციური კომუნიკაციის ერთადერთ საშუალებას წარმოადგენდა ან გადმოალაგო ძველი წიგნების კარადა და რომელიმე წიგნის ერთგვარი მემატიანე გახდე.

როგორ ვარჩევთ წიგნებს?! – ვკითხულობთ ანოტაციას, ვათვალიერებთ ილუსტრაციებს, შეიძლება შესავალსაც გადავავლოთ თვალი… ახალი გამოცემებისაგან განსხვავებით, ძველი წიგნები გაცილებით მეტს ჰყვებიან საკუთარ თავზე, რადგან მკითხველებს უყვართ წიგნებში თავიანთი კვალის დატოვება, მათი შესწავლა კი წიგნის კითხვაზე არანაკლებ საინტერესოა. ბავშვობის სახლში დაბრუნებისას აუცილებლად ვიტოვებ დროს ძველი წიგნების გადასაქექად, სხვადასხვა მკითხველის მიერ მონიშნული ადგილებისა და მინაწერების მოსაძებნად, მათი შთაბეჭდილების გასაცოცხლებლად. ერთხელაც გადავწყვიტე, ბავშვობის ჩვევა სასწავლო აქტივობად, უფრო ზუსტად კი – საარდადეგებო დავალების ერთ-ერთ ვარიანტად მექცია და ახალბედა მკითხველები თავიანთი წინაპრების წარსულში სამოგზაუროდ გამეგზავნა.

თუ რომელიმე მოსწავლე ვერ მოახერხებდა ბებია-ბაბუასთან სტუმრობას ან კარადაში ძველ გამოცემებს ვერ აღმოაჩენდა, მაშინ იგი პირველი მკითხველი ხდებოდა, ანუ ახალი წიგნის ყდაზე სამახსოვრო ჩანაწერს ტოვებდა, კითხვის პროცესში მოწონებულ ფრაზებს ნიშნავდა და ა.შ. არდადეგების დასრულების შემდეგ კი ზემოაღნიშნული წიგნის შესახებ საკუთარ შთაბეჭდილებას გვიზიარებდა.

რაც შეეხება „წინაპრების წარსულში მოგზაურობას“, იგი რამდენიმე ნაბიჯისგან შედგებოდა:

პირველი ნაბიჯი: „წიგნების ძველი კარადა“

როგორც წესი, ბებია-ბაბუები წარსულის მემატიანეები არიან. მათ კარადაში აუცილებლად აღმოაჩენთ ყდაგაცრეცილ და ფურცლებშეყვითლებულ წიგნებს. მოსწავლეებს მათთან სტუმრობის დროს უნდა დაეთვალიერებინათ ძველი გამოცემები და დავალების შესაფერისი წიგნი შეერჩიათ.

მეორე ნაბიჯი: „ინტერვიუ“

წიგნის შერჩევის შემდეგ, მოსწავლეს უნდა მოეძებნა მისი მყიდველი ან/და პირველი მკითხველი და მასთან ინტერვიუ ჩაეწერა. რესპონდენტს უნდა გაეხსენებინა, სად და როდის შეიძინა ეს წიგნი, რატომ შეაჩერა მასზე არჩევანი და რა შთაბეჭდილება დარჩა პირველი წაკითხვის შემდეგ.

მესამე ნაბიჯი: „ლუპა“

ამ დავალების შესრულებას დაკვირვებული თვალი და ერთი შეხედვით უინტერესო დეტალების შესწავლის სურვილი სჭირდებოდა. ძველი წიგნები ხომ სავსეა უცნაური მინაწერებითა და მონიშვნებით. მოსწავლეებს უნდა დაეთვალიერებინათ წიგნის თითოეული გვერდი და ზემოაღნიშნული ჩანაწერები შეეგროვებინათ (მათთვის ფოტოები გადაეღოთ ან ფურცლებზე ამოეწერათ). მათ ამ დავალების შესრულების პროცესში რესპონდენტთა ჩართვის და გაურკვეველი დეტალების დაზუსტების უფლება ჰქონდათ.

მეოთხე ნაბიჯი: „კითხვა“.

თქვენ უკვე იცით რჩეული წიგნის თქვენს სახლში მოხვედრის ისტორია. ისიც, თუ რატომ შეარჩიეს ეს წიგნი თქვენმა მშობლებმა თუ ბებია-ბაბუმ და რა შთაბეჭდილება დარჩათ მისი პირველად წაკითხვის შემდეგ. ახლა კი დროა, ახალი მოგონება შექმნათ და მის ფურცლებზე კიდევ ერთი კვალი დატოვოთ!

კითხვის დასრულების შემდეგ, მოსწავლეებს ყდაზე რაიმე მინაწერი უნდა დაეტოვებინათ (წაკითხვის თარიღი, კომენტარი, ციტატა და ა.შ.) და წიგნის ბიოგრაფიისთვის საჭირო მასალაც (ინტერვიუ, ძველი მინაწერები, ახალი შთაბეჭდილება) მზად იყო. სკოლაში დაბრუნებულებს თავიანთი ნამუშევრები პოსტერის ან PowerPoint-ში აწყობილ პრეზენტაციის სახით უნდა წარმოედგინათ.

პრეზენტაციების დღეს ბავშვებთან ერთად მეც მოუთმენლად ველოდი. იმ დღეს ჩემს მოსწავლეებს ერთი ვეებერთელა გამოცემის შესახებ მოვუყევი, პატარა გოგომ თაროდან ძლივს რომ გადმოაცოცა, გადაშალა და საოცარ თავგადასავალში გაუჩინარდა.

„ბულკის“ ფულით ნაყიდი წიგნი

ჩემი ოჯახის ბიბლიოთეკის დიდი ნაწილი დედაჩემის მიერ შეძენილ წიგნებს უჭირავს. მათ შორისაა ჩემი საყვარელი საბავშვო ავტორის – რადიარდ კიპლინგის „მაუგლის“ 1961 წლის გამოცემა (გამომცემლობა „ნაკადული“).

თავად წიგნის შესახებ აღარ ვისაუბრებ (მოსწავლეთა უმეტესობა ამ წიგნს კარგად იცნობს), მხოლოდ მისი შეძენის ისტორიას მოგიყვებით და ყდებზე აღმოჩენილ მინაწერებს დაგათვალიერებინებთ.

ჩემი მშობლების ბავშვობაში არც თუ ისე ბევრი წიგნი გამოიცემოდა. მათი დიდი ნაწილი ე.წ. ტალონების დახმარებით იყიდებოდა. მაგრამ ხანდახან ისეც ხდებოდა, 1 მანეთად და 27 კაპიკად ჯუნგლებში სამოგზაურო ბილეთს ყიდულობდი. ზუსტად არ ვიცი, რამდენ ფუნთუშაზე თქვა დედამ უარი, თუმცა ე.წ. ჯიბის ფულის შეგროვება და წიგნების ყიდვა მის ერთგვარ ჰობად იქცა. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მკითხველები არ იყვნენ განებივრებულნი მრავალფეროვანი გამოცემებით, ამიტომაც ახალი თავგადასავლის ძიებაში წიგნის მოყვარული მეგობრების ბიბლიოთეკებს აკითხავდნენ. ისეც ხდებოდა, ზოგიერთ მათგანს  პატრონისთვის წიგნის დაბრუნება „ავიწყდებოდა“. ქვემოთ მოცემული მინაწერი სწორედ პოტენციური „ქურდის“ შესაშინებელად შეიქმნა და ერთგვარ მოარულ სიუჟეტად იქცა (არაერთი წიგნის პირველ გვერდს ამშვენებს). ამავე გვერდზე  მითითებულია წიგნის შეძენის თარიღი და მფლობელის სახელი და გვარი, რაც საკუთრების დამადასტურებელ ერთგვარ დოკუმენტს წარმოადგენდა.

დედა იხსენებს, რომ ტექსტის მონიშვნა ან ე.წ. მინდვრებზე (ტექსტის გარშემო დატოვებული თეთრი გვერდები) მინაწერების გაკეთება მის ბავშვობაში არასასურველ ქმედებად ითვლებოდა (მელნისა და საშრობის ეპოქაში ჩანაწერები იდღაბნებოდა და წიგნის გვერდებს აჭუჭყიანებდა). ამიტომ საყვარელ გამონათქვამებს რვეულში იწერდნენ. გამონაკლისი გახლდათ ყდებზე მინაწერების (კვალის) დატოვება, რაც ერთგვარ ტრადიციად ითვლებოდა. წარმოგიდგენთ კიდევ ერთ მინაწერს, რომელიც დედაჩემის ბიბლიოთეკის ერთ-ერთმა სტუმარმა „მაუგლის“ უკანა ყდაზე, სავარაუდოდ, კითხვის დასრულების შემდეგ დატოვა:

დარწმუნებული ვარ, უცნობმა მკითხველმა ზემოაღნიშნული მოსაზრება ისე გალექსა, სიტყვა „რეფლექსია“ არც კი გაეგონა. თუმცა კარგად იცოდა, რომ სიტყვა „ფარშივი“ (პირფერი) ერთგულის ანტონიმი იყო და მეგობრული კავშირისთვის შეუფერებელ ქმედებას წარმოადგენდა. აღნიშნული ბწკარედით მკითხველი წიგნის მთავარ სათქმელს გამოეხმაურა და წაკითხულის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულება დააფიქსირა.

იმედი მაქვს, ბავშვები ამ არდადეგებს არაერთი სასიამოვნო მოგონებით დაიმახსოვრებენ. თუმცა ძალიან მიხარია, რომ მათ შორის ჩემი ბავშვობის საყვარელი თამაშიც დაიდებს ბინას.