ჩემთვის დიდი პატივი და პასუხისმგებლობაა (და, ამავე დროს, დიდი გამოწვევაც), მკითხველს ჟურნალის ამ გვერდიდან მივმართო, განსაკუთრებით, ბატონი გია მურღულიას შემდეგ.

სარედაქციო კოლეგიის სახელით, საჯაროდ ვუხდი მადლობას ბატონ გიას ჟურნალის მიმართ გაწეული შრომისთვის, ღვაწლისთვის და ვპირდები, რომ ჟურნალი იმ იდეებისა და მიზნების ერთგულებას აუცილებლად გააგრძელებს, რომელთაც აქამდე ემსახურებოდა.

ერთი წელია, უჩვეულო, სრულიად ახალ რეალობაში ცხოვრობს მსოფლიო. ამ ერთმა წელმა და ახალმა რეალობამ უამრავი ახალი საზრუნავი და საფიქრალი გაგვიჩინა, განსაკუთრებით, მომავალი თაობის განათლებაზე პასუხისმგებელ პირებს. კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრა, თუ როგორი უნდა იყოს დღეისთვის ასე ბუნდოვან და გაურკვეველ მომავალზე პასუხისმგებელი სკოლა და სკოლის ხელმძღვანელი, რა არ უნდა გამოვტოვოთ ჩვენი წარსულიდან თუ აწმყოდან იმისათვის, რომ ბუნდოვანი მომავლის გამოწვევას საუკეთესოდ გავართვათ თავი…

სწორედ ამ საფიქრალზე იქნება ორიენტირებული ჟურნალიც.

შევეცდებით, თითოეულმა ნომერმა ერთი კონკრეტული საკითხის გარშემო გაერთიანებული ხედვები შესთავაზოს მკითხველს – როგორც თეორიული თვალსაზრისით, ასევე, პრაქტიკული მაგალითებით გამდიდრებული. ჟურნალში დიდი ადგილი დაეთმობა კვლევებს სკოლის მართვის შესახებ, საკანონმდებლო რეგულაციებთან დაკავშირებული სასკოლო სიტუაციების ანალიზს. შევეცდებით, გავამდიდროთ სკოლის დირექტორის ბიბლიოთეკა საინტერესო საკითხავით, ამასთანავე, ადგილი დავუთმოთ სკოლებს, რათა გაგვიზიარონ თავიანთი საინტერესო და წარმატებული გამოცდილება, ან გვესაუბრონ იმ სირთულეებზე, რომელთაც ხშირად აწყდებიან.

ჟურნალის ყველა ნომერში შეხვდება მკითხველი იმ „კარგად დავიწყებულ ძველს“, რომელიც დღესაც აქტუალურია და რომლის არდავიწყებაც წარმატების მიღწევაში დაგვეხმარება.

ამ ნომერში მართვის სტილზე, ლიდერობის თეორიებზე ვილაპარაკებთ, წარმოგიდგენთ ორ კვლევას: რა გავლენას ახდენს დირექტორის მართვის სტილი მასწავლებელთა შრომით კმაყოფილებაზე და რას მიიჩნევენ დირექტორები ყველაზე მნიშვნელოვნად მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების თვალსაზრისით. გაეცნობით საინტერესო პროექტებსა და სასკოლო სიტუაციის ანალიზს. მაგრამ ამ ნომერში ყველაზე მთავარი მაინც ჩვენთვის ყველასთვის ერთი შეხედვით „კარგად ნაცნობი“ დიმიტრი უზნაძეა, რომლის პორტრეტიც, შევეცადეთ, სხვა რაკურსით გვეჩვენებინა – რას გვკარნახობს დიმიტრი უზნაძე, სკოლის რეფორმატორი ხელმძღვანელი, საუკუნის მიღმა საქართველოდან, როგორი უნდა იყოს მომავლის სკოლა…

მთავარი რედაქტორი- ნათია ნაცვლიშვილი

ამ ნომერში წაიკითხავთ:

სკოლის მართვა #1

კორექტორი– მაია წიკლაური
დიზაინერი–  ბესიკ დანელია

ნომრის ავტორები:  

ლელა მახოხაშვილი, დიმიტრი უზნაძე, ბერიკა შუკაკიძე, მაია არავიაშვილი, დენის წურწუმია, ნათია ნაცვლიშვილი, კახა ჟღენტი, დიმონ არახამია, ზაზა ჭანტურია, თამარ გელაშვილი

სარედაქციო კოლეგია:
ბერიკა შუკაკიძე
განათლების დოქტორი, მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნული
ცენტრის დირექტორი
მანანა რატიანი
გეოგრაფიის დოქტორი, მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნული
ცენტრის დირექტორის მოადგილე
დავით ხვედელიძე
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების
ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოადგილე
მაია არავიაშვილი
სოციოლოგიის დოქტორი, მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნული
ცენტრის ანალიტიკური სამსახურის უფროსი
ნატალია ინგოროყვა
სოციალურ მეცნიერებათა დოქტორი,
მასწავლებელთა პროფესიული
განვითარების ეროვნული ცენტრის
საინფორმაციო- საგანმანათლებლო და
მეთოდური რესურსების პროგრამის მენეჯერი
ხათუნა ბარაბაძე
პედაგოგიკის დოქტორი, მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნული
ცენტრის მასწავლებლის პროფესიის
რეგულირების პროგრამის ხელმძღვანელი
დენის წურწუმია
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს
შიდა აუდიტის დეპარტამენტის შიდა აუდიტის
სამმართველოს უფროსი,
განათლების სამართლის მკვლევარი
კახა ჩხარტიშვილი
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების
ეროვნული ცენტრის იურიდიული სამსახურის
უფროსი

2019 წელს „არტანუჯმა“ გამოსცა ქართველი მწერლისა და ენათმეცნიერის დიანა ანფიმიადის ნახევრად დოკუმენტური და ნახევრად მხატვრული წიგნი „ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“. 2020 წელს წიგნმა იაკობ გოგებაშვილის პრემია მიიღო ნომინაციაში „წლის საუკეთესო პროზაული კრებული“ 13 წლისა და უფრო მაღალ ასაკობრივ კატეგორიაში.

მართლაც, ვფიქრობ, რომ „ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“ მოზარდებისთვის დაწერილი ერთ-ერთი საუკეთესო წიგნია. ის სასიამოვნოდ საკითხავია მათთვის, ვისაც საერთოდ წიგნი უყვარს და მათთვისაც, ვისაც გვინდა წიგნი შევაყვაროთ. მწერლის მაღალ ოსტატობასთან ერთად წიგნში მკვეთრად იგრძნობა ავტორის როგორც მეცნიერის ნამუშევარი და ეს საინტერესო ნაზავი ძალიან მნიშვნელოვანი სიტყვაა ქართულ ლიტერატურაში.

„ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“, როგორც სათაურიდანაც ჩანს, შოთა რუსთაველის უკვდავ პოემაზეა, ოღონდ არა ტექსტზე, არამედ ხელნაწერებზე, უფრო კი იმ ადამიანებზე, რომლებიც ამ ხელნაწერებზე კვალს ტოვებდნენ. „ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“ ბევრ საინტერესო სახეს აცოცხლებს. ზოგი მათგანი გამოგონილია, ზოგი – მართლა არსებული. მღელვარე, ინტიმური, ხშირად ცრემლისა თუ ღიმილის მომგვრელი ამბები იკითხება ამ ისტორიებში. მაგალითად, ერთი, ყველასთვის ცნობილი „თავაქარაშვილისეული ხელნაწერის“ ამბავი გადამწერის დრამატული ბედის შესახებ მწერლის ფანტაზიით ისეა შევსებული, ძნელია ზღვარის დადება, სად გამონაგონია და სად – სინამდვილე. ის კი ცხადია, რომ ხელნაწერები ჰყვებიან:

„დიდება სრული მყოფელსა ღმერთსა, ყოველთა შემწე მფარველს. ვეფხის ტყაოსანი თიბათვის ცამეტსა, სრულ თვრამეტსა აგვისტოსა, ქორონიკონსა სამოცდა თორმეტ… რამ აკლდეს, ნურავინ დამწყევლით. ტყვეობაშიდ ვსწერდი, ოცდა ცხრა რვეული არის, ფურცელი… ორმოცი“.

და ჰყვება დიანა ანფიმიადიც:

„როდესაც კალიგრაფს „ვეფხისტყაოსნის“ გადაწერა უბრძანა [ლევან მეორე დადიანმა], ნახატებით შემკობა და გაწყობა, რასაკვირველია, იგულისხმა კიდეც, რომ მისი პორტრეტიც უნდა აღმოჩენილიყო მინიატურათა შორის. დიდი პოეტი და დიდი მთავარი – მშვენიერი შეხვედრა საუკუნეების შემდეგ, ასეთი იყო მთავრის ამბიცია“.

დიანა ანფიმიადი ამ წიგნს რომანს უწოდებს, რომანს, რადგან მას ერთი მთავარი პერსონაჟი ჰყავს – „ვეფხისტყაოსანი“.

ლიტერატურის მასწავლებლის ერთ-ერთი ამოცანაა, შეაყვაროს მოსწავლეს კითხვა, მხატვრული სიტყვა. თავისთავად ცხადია, ამას ის მარტო ვერ შეძლებს, მშობლის, გარემოს, ბიბლიოთეკის – ბევრი ფაქტორის თანხვედრაა საჭირო. ასწავლო, ერთია და ასწავლო სიამოვნების მიღება – მეორე. ამიტომ არის მნიშვნელოვანი სხვადასხვაგვარი სტრატეგია და სიფრთხილე, რათა მოსწავლეები არ დავტოვოთ სავალდებულო საზეპიროების პირისპირ და არ შევაძულოთ ის, რაც, წესით, მათი, როგორც ქართულენოვანი მკითხველის, მთავარ სიამოვნებად უნდა იქცეს.

დიანა ანფიმიადის ეს წიგნი სწორედ იმ ტექსტებს მიეკუთვნება, რომლებიც დაეხმარება ჩვენს მოსწავლეებს, ემოციური ბმა გაუჩნდეთ „ვეფხისტყაოსანთან“ და, ამასთანავე, შეიქმნან წარმოდგენა იმის შესახებ, რამდენად ძვირფასი იყო ეს ტექსტი ჩვენი ქვეყნისთვის და რამდენად საინტერესო, მძიმე და სახიფათო გზა გამოიარა, სანამ ჩვენამდე მოვიდოდა.

წიგნთან ერთად მოწაფეებს შეგვიძლია გავაცნოთ ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ენის კორპუსის მიერ მომზადებული საიტი, სადაც ამომწურავი ინფორმაციაა „ვეფხისტყაოსნის“ ხელნაწერების შესახებ:

ქართული ენის კორპუსი

რითაა მნიშვნელოვანი და მომხიბვლელი სასწავლო რესურსად „ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“?

მოდი, ცოტა შორიდან დავიწყოთ.

ბავშვის წიგნიერებაზე ზრუნვა, საუკეთესო შემთხვევაში, წლამდე ასაკში იწყება. თანამედროვე ბაზარზე უამრავი წიგნი-სათამაშოა, რომლებიც, როგორც საყვარელი ნივთები, სამყაროს შეცნობის ერთ-ერთი სასურველი კომპონენტია პატარისთვის. მერე ჩნდება ამ წიგნებში სიტყვა, ჯერ – ცოტა, მერე – უფრო მეტი. რაღაც ასაკიდან მშობელი უყვება და შვილი ათვალიერებს, განვითარებასთან ერთად ეჩვევა წაკითხულის მოსმენასაც, სკოლის ასაკიდან უკვე ცდილობს კითხვას და ყველა ამ ეტაპზე მისთვის მნიშვნელოვანია წიგნი – როგორც ნივთი, რომელსაც ახლავს გარკვეული მოგონებები, ემოციები, ბებიისა თუ ბაბუის სურნელი, ოჯახური იდილიის განცდა.

„ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“ სწორედ ამ გრძნობებზე გვიყვება. გვიყვება ამბებზე, წიგნის იქით რომ ხდებოდა, ეს წიგნი რომ ვიღაცის საკუთრება იყო და გვიბიძგებს, ჩვენც მოვძებნოთ ჩვენი „ვეფხისტყაოსნები“, ამ პოემასთან დაკავშირებული ჩვენი ისტორია, ჩვენი ემოციური თავგადასავალი, რომელიც დაგვეხმარება, უფრო ახლოდან დავინახოთ ტექსტი და მივიღოთ ის სიხარული, რომელიც დიდი ნაწარმოების კითხვას ახლავს თან.

წიგნის გაცნობის შემდეგ მრავალგვარი საშინაო დავალების მიცემაა შესაძლებელი და ეს დავალებები სწორედ იმ ტიპისაა, რომლებიც მოზარდებს აძლევს საშუალებას, იყვნენ მეტად თავისუფალნი, მეტად გამოავლინონ თავიანთი ინდივიდუალობა და მეტად დაინახონ საკუთარი თავი ამ ტექსტისა და თავად „ვეფხისტყაოსნის“ გვერდით.

უპირველესად, ვფიქრობ, საინტერესო იქნება, მათი როგორც მკითხველების გამოცდილება რომელიმე ერთ წიგნთან დაკავშირებით. შეიძლება, ერთმანეთს გაუზიარონ, რა გამოცდილება აქვთ, ჰქონდათ თუ არა და ახსოვთ თუ არა თავიანთი წიგნები, რომლებსაც სკოლამდე უკითხავდნენ ან თავად კითხულობდნენ უმცროს კლასებში, ახსოვთ თუ არა რომელიმე ილუსტრაცია. იქნებ ახლაც აქვთ შინ ის წიგნები. მერე შეგვიძლია მივცეთ საშინაო დავალებად, თავად „ვეფხისტყაოსნის“ ისტორიები გამოიკვლიონ. შეიძლება, სახლში ჰქონდეთ „ვეფხისტყაოსანი“, რომელიც რამდენიმე თაობაა ოჯახშია და სწავლისა და კითხვისგან უკვე ისე გაცვეთილი, რომ თავისთავად ასახავს რაღაც ისტორიას. შეიძლება, სკოლის ბიბლიოთეკაში მოძებნონ, ან თუნდაც მეგობრებთან.

ასევე მნიშვნელოვანია დისკუსია ელექტრონული წიგნისა და ნაბეჭდი წიგნის შესახებ. შეიძლება, ამას დებატების სახე მივცეთ, შეიძლება, არგუმენტირებული ესეს დაწერა დავავალოთ. მნიშვნელოვანია, ამ დროს არ გამოვამჟღავნოთ, ჩვენი სიმპათია რომელ მხარესაა, რათა რაც შეიძლება თამამად იგრძნონ თავი და მეტად შეეცადონ არგუმენტების გაზიარებას.

თავისთავად ცხადია, ელექტრონულ წიგნსაც და ნაბეჭდ წიგნსაც უამრავი პლუსი და მინუსი მოეძებნება, თუმცა რამდენიმე ნაბეჭდი წიგნი, თუნდაც გამონაკლისის სახით, ვფიქრობ, ყველა ოჯახში უნდა იყოს.

ასევე შეიძლება, არა კონკრეტულად წიგნზე, არამედ წაკითხვის, სწავლების ისტორიაზე შევაკრებინოთ მასალა. ვთხოვოთ, ჩაიწერონ მოკლე ზეპირი ისტორიები სხვადასხვა თაობის ადამიანებთან: როგორ სწავლობდნენ, როგორ და სად კითხულობდნენ, რა მოგონებები აკავშირებთ; დავავლოთ ინფორმაციის მოძიება იმ ადამიანების შესახებ, რომლებმაც „ვეფხისტყაოსანი“ ზეპირად იციან.

ლიტერატურის სწავლებისას ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტია ჟანრული თავისებურებების განსაზღვრა, თავად ჟანრის განვითარების ისტორია. ამ კუთხითაც მნიშვნელოვანი წიგნია „ჩვენ, ვეფხიტყაოსნები“. ის უდავოდ რომანია, ოღონდ თანამედროვე რომანი, რომელიც უპირველესად ახალი ფორმის ძიებას და თავად ჟანრის კანონების რღვევას გულისხმობს. თუ გავიხსენებთ, რომ 2015 წელს შვედეთის აკადემიამ ნობელის პრემია მიანიჭა ბელარუს ქალს, სვეტლანა ალექსიევიჩს „ლიტერატურაში ახალი ჟანრის დამკვიდრებისთვის“ (ის ზეპირ ისტორიებს აქცევს რომანებად), ცხადი გახდება, რომ ოცდამეერთე საუკუნე მეტი თავისუფლებისკენ მიილტვის და ამ ძიებით პოულობს კიდეც ახალ ფორმებს, რომლებიც მეტად მომხიბვლელია თანამედროვე მკითხველისთვის.

დიანა ანფიმიადის „ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“ სწორედ ამ ტიპის ლიტერატურაა. ისიც ერთგვარი ისტორიებია, ოღონდ არა ზეპირი, არამედ წერილობითი. ამდენად, ლიტერატურის მასწავლებელს ის ლიტერატურათმცოდნეობის კუთხითაც მრავალგვარი საუბრისა თუ პოლემიკის საშუალებას აძლევს. არის თუ არა ეს წიგნი რომანი, როგორია თავად რომანის ისტორია, რა სახეცვლილებით აგრძელებს ეს ჟანრი განვითარებას, რამ გამოიწვია ჟანრული თავისებურებების აღრევა თუ მკვეთრი ხაზის გაქრობა, რას შეიძლება ვუწოდოთ ისტორიული ნაწარმოები?

ამდენად, დიანა ანფიმიადის „ჩვენ, ვეფხისტყაოსნები“ მნიშვნელოვანი შენაძენია როგორც უბრალოდ მკითხველისთვის, ასევე სკოლისთვისაც, რადგან მას აქვს პოტენციალი, მრავალგვარი დანიშნულების სასწავლო რესურსად გარდაიქმნას.

ამასწინათ ანასტასიას, ჩემს ექვსი წლის გოგონას, ელინორ პორტერის „პოლიანა“ წავუკითხე. პატარა ობოლი გოგონას შესახებ საუცხოოდ მოთხრობილმა ამბავმა ისე დამაინტერესა, ყოველ საღამოს კითხვის ძილისწინა რიტუალს ვეღარ დაველოდე და იმ დღესვე დავამთავრე.

„პოლიანას“ წაკითხვის სიამოვნება ბავშვობაში არ მქონია, რადგან ის, დიდი ხანი არ არის, თარგმნეს. ამიერიდან უფრო მეტი მკითხველი გაიცნობს კეთილ და იმედიან პერსონაჟს და, ვფიქრობ, თანამედროვე ბავშვები მას ისევე შეიყვარებენ, როგორც სხვა, უკვე ცნობილი ლიტერატურული გმირები შეიყვარეს.

თერთმეტი წლის პოლიანა ერთადერთ ცოცხალ ნათესავთან –  დეიდასთან მიემგზავრება. ლამაზ და მდიდრულად მორთულ სახლში, როგორზეც პოლიანა მანამდე ოცნებობდა, არც ისე კეთილი დამოკიდებულება და სასიამოვნო ატმოსფერო ხვდება. პოლიანა მხიარული და კეთილი გოგონაა, რომელსაც განსაკუთრებული უნარი აქვს, ადამიანებს სიხარული განაცდევინოს. მისი ძლიერი მხარე და ბედნიერების გასაღები საიდუმლო თამაშია, რომელსაც ის ბავშვობიდან თამაშობს. „სიხარულობანა“ – ასე ჰქვია თამაშს, რომელიც გოგონას მოძღვარმა მამამ ასწავლა. თამაშის პრინციპი ასეთია: იმ ამბებში, რომლებიც ჩვენს თავს ხდება, ყოველთვის შესაძლებელია რამე სასიხარულოს პოვნა. პოლიანა სხვებსაც ამას ასწავლის: როცა ჩვენ გარშემო ყველაფერი ძალიან ცუდადაა, როგორ ვიპოვოთ ნუგეში და სიხარული, რომელიც გადაგვარჩენს და სიცოცხლის სურვილს დაგვიბრუნებს. მამამ პოლიანას მთავარი ცხოვრებისეული სიბრძნე გაუზიარა, რომელსაც მარტო დარჩენილი პატარა გოგონა წარმატებით იყენებს.

მშობლობის მთავარი დანიშნულება შვილების გაძლიერებაა. იმ უნარების გაღვივება, რომლებიც მათ რთულ სიტუაციებში დაეხმარება, მაშინ, როცა თავად ვერ შევძლებთ მათ დახმარებას ან ფიზიკურად ვერ ვიქნებით მათ გვერდით – როგორ გადაირჩინონ თავი, როგორ დაუძვრნენ პრობლემების სქელ ღრუბელს, ვის სთხოვონ დახმარება. ამ ყველაფრის სწავლება შესაძლებელია და სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი. როგორ მოვახერხებთ ამას, ეს უკვე ჩვენს – მშობლების ოსტატობაზეა დამოკიდებული.

რა ხდება გოგონების თავს? როგორ გრძნობენ თავს ისინი, როდესაც მარტო აღმოჩნდებიან განსაცდელის პირისპირ? ვის სთხოვენ დახმარებას, როცა უჭირთ? გვიყვებიან პრობლემების შესახებ თუ ჩუმად არიან? ან რატომ არ გვთხოვენ დახმარებას ჩვენ? როგორ მოვიქცეთ, რომ ისინი უფრო ძლიერები, უფრო თავდაჯერებულები, ბედნიერები და ლაღები იყვნენ? როგორ დავიცვათ მათზე უფრო ძლიერებისა და უხეშებისგან? – მშობლობა ასეთ კითხვებზეც მოითხოვს პასუხებს.

თოთხმეტი წლის ნინის ამბავი ყველამ გავიგეთ, ყველა შეგვზარა. მას შემდეგ კვირა არ გავა, რამე ამბავი არ გავიგოთ პატარა გოგონებზე, რომლებზეც იძალადეს, დაჩაგრეს, სცემეს, გული ატკინეს და რომლებსაც არავინ არ ჰყავდათ ისეთი, ვისაც ენდობოდნენ, ვინც მათ ტრაგიკულ ამბებს დაიტევდა, თანაუგრძნობდა… მთელი ამ ხნის განმავლობაში ელიანორ პორტერის პოლიანა მახსენდებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ მისი თავგადასავალი არ ჰგავს ჩვენი გოგონების თავგადასავლებს, სადაც ისინი მარტო რჩებიან უდიდესი პრობლემების პირისპირ.

პოლიანას გმირი ჩვენი ტრაგიკული გოგონებისგან იმით განსხვავდება, რომ მშობელმა მას მთავარი ცხოვრებისეული სიბრძნე ასწავლა და მერე, როცა უკვე თვითონ აღარ იყო მის გვერდით, მის გოგონას უკვე მამისგან ნასწავლი სიბრძნე იცავდა, მატებდა ძალას.

ჩვენ რას ვასწავლით ჩვენს გოგონებს? როგორ უნდა მოიქცნენ ისინი, თუ პრობლემების უფსკრულს შეეჩეხებიან? ვაძლევთ იმედს, რომ მათ დასახმარებლად ყველაფერს გავაკეთებთ? გავაძლიერებთ თუ ვკიცხავთ, ვარცხვენთ თუ კიდევ უფრო მეტ ტკივილს ვაყენებთ?

რამდენიმე დღის წინ ჩემი მოსწავლის მშობელმა თავის ნაცნობთან შემდეგნაირად წარმადგინა: „ეს ის მოხალისე მასწავლებელია, ჩვენი რეგიონის სკოლას დებატების კონკურსი რომ მოაგებინა“. მერე ისე შეყოვნდა, თითქოს რაღაც გამორჩაო, შემომიბრუნდა და მეკითხება: „მაგრამ… მეორე სად არის?“.

მეორეს ნიკო ერქვა. გამხდარი იყო, მხრებაწურული. ორი ან სამი თავით აღმემატებოდა, თუმცა, სიმაღლეში არსებულ ამ თვალშისაცემ უპირატესობას თავმდაბლურად აბალანსებდა ჩემთან ასაკში ჩამორჩენით. იმავე სკოლაში მუშაობდა მოხალისე მასწავლებლად, სადაც მე და ერთი წელი ჩემთან ერთად იზიარებდა იმ სახლის გახვრეტილი ჭერისა და დაობებული კედლების სევდას, სადაც ვცხოვრობდით. ასე რომ, მშობლის მიერ ზემოთ დასმულ კითხვას ნამდვილად აქვს თავისი ლოგიკური საფუძველი: „მაგრამ… მეორე სად არის?“. და აგერ უკვე 4 წელია აქაური მცხოვრებლების შეკითხვების საპასუხოდ ყოველთვის ვიმეორებ: „თბილისში წავიდა“.

კი, ნიკო 4 წლის წინ თბილისში წავიდა და უცნობ სევდასთან დამტოვა მარტო, რომელიც ჯავახეთში მარტოდ ცხოვრების გამოცდილების გარეშე არ მოდის. მისი წასვლის პირველ თვეებში მეღვიძებოდა და კუთხეში მიდგმული იმ ლოგინისკენ ვიყურებოდი, რომელშიც სიბნელეში გახვეული სიჩუმე გაუნძრევლად იწვა. ძილი მიტყდებოდა. სიგარეტს ვუკიდებდი და ვცდილობდი, თოვლიანი ღამის გულში ჩამეხედა. თითქოს ქვეყანაზე არც არავინ დარჩენილიყო ჩემი და ეზოში მდგარი სტაფილოსცხვირა თოვლის კაცის გარდა, რომელიც უხმოდ მითვლიდა ძილის დაკარგულ წუთებს. „შენ როდის წახვალ, მარტში?“ – ვეკითხებოდი და მავიწყდებოდა, რომ კითხვებზე პასუხი არ იყო მისი ძლიერი მხარე.

როცა მე და ნიკომ ერთწლიანი რთული და თავგადასავლებით სავსე ვოიაჟის შემდეგ საცხოვრებელი შევიცვალეთ და ამ სახლში გადმოვბარგდით, პირველი, რამაც მოგვხიბლა, ეს მის უკან მდებარე დიდი ეზო იყო. აქედან მიღებული ერთ-ერთი შთაბეჭდილების საფუძველზე გაჩენილ 2016 წლის 18 სექტემბრის ჩანაწერს ფეისბუქმემორი დღემდე მიგდებს, სადაც ვკითხულობ: „ჯავახურად შემოდგომასაც ზამთარი ჰქვია, მაგრამ დღეს ისეთი ნათელი გამოსტყუა დილამ კალენდარს, რომ სახლის უკანა ეზოში გამოვედით მასთან შესაგებებლად. საცხოვრებელი შევიცვალეთ მოკლედ მე და ნიკომ და აი ამ ახალი სახლის უკან ისეთი ეზოა, რომელსაც ღობე არ აქვს შემოვლებული. ალბათ ამის ბრალია, რომ აღებ თუ არა კარს, უსაზღვრობა პირდაპირ იჭრება შენში. ხედავ: ყვითელი პეპლები მოცეკვავე ათინათებს კვალში როგორ უდგანან და დასაჭერად დასდევენ. ჩვენც ვდგავართ და გავყურებთ უსაშველოდ გაშლილ ველებს, მთებს, მათ ვეებერთელა მუცლებზე აცოცებულ საქონელს, მთელი ეს სივრცე ჩვენი ეზოს ნაწილი გვგონია და ძალიან ბუნებრივად გვიჩნდება კრიმინალური სურვილი, რომ გავიჭრათ და შემოუსაზღვრავ ყანებში ავიღოთ სხვისი კარტოფილის მოსავალი“.

მერე ეს სიყვითლე და შემოდგომის მთელი ელვარება ზამთრის თოვლმა და ბუქმა შთანთქა. ქარი იქამდე დაძრწოდა, სანამ მთელი თოვლი ჩვენს სახლთან არ მოხვეტა და იმხელა მთა შექმნა, თავისუფლად შეიძლებოდა მასზე გადავლით პირდაპირ მეორე სართულის ოთახებში შეგვებიჯებინა. ჩურჩულით ვეუბნებოდი ხოლმე: „ცოტა ხმადაბლა თქვი, ზვავის საშიშროებას ვგრძნობ“, და კადრებად ვახვევდით ერთად გატარებულ წარსულს, ოღონდ იმას, შორეულად რომელიც გვიჩანდა, აქ ჩამოსვლის პირველი წლის ამბებს, როცა აქ გადმობარგებამდე სრულ უპირობობაში ვიცხოვრეთ და ღრმად ვისუნთქეთ ჩვენს სადგომში მოტრიალე ნესტის გამაბრუებელი სურნელება. ალბათ დასაჯერებლადაც ძნელია, რომ ერთი წამდაუწუმ შესაკეთებელი, ცეროდენა ელექტროფეჩის იმედად გავატარეთ მთელი ზამთარი, რომლის განმავლობაშიც ყინვა -30 გრადუსზე ქვევით ჩამოდიოდა, წყლებს კი ვედროებით, მეზობელი ეზოებიდან ვეზიდებოდით, გულის გადასაყოლებლად და სხეულის გასაკაჟებლად 65-გრადუსიან ჭაჭის არაყთან ვმეგობრობდით და ჩვენ მიერ წარმოთქმული სადღეგრძელოებიც ძირითადად ჩვენივე ბუნდოვანი მომავლის ლოცვა-კურთხევით შემოიფარგლებოდა. ერთ ცივ ღამეს, როცა ოთახის ტემპერატურაზე სკამზე შემოდგმულ ჭიქაში წყალი გაიყინა, მივხვდით – ჩვენს ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ცვლილებების დრო დადმგარიყო. სამწუხაროდ, ძირეული ცვლილებების განხორციელების მცდელობა ამაო გამოდგა, თუ არ ჩავთვლით იმ ქურდბაცაცა თაგვის განადგურებას, რომელსაც რამდენიმე ღამის შემდეგ იდეალურად ამორტყმული პანღურის შედეგად გავაფრთხობინე სული. მართალია, ნიკო აღფრთოვანებული დარჩა ამ გმირობით, თუმცა, მისდამი ღრმა პატივისცემის მიუხედავად, დღემდე ვთვლი, რომ ეს შემთხვევა ოდნავადაც არ იმსახურებდა აღტაცებას იმასთან შედარებით, რომ ამდენი უსიამოვნების მიუხედავად, სკოლის საქმეებს ისევ უდიდესი პასუხისმგებლობით ვეკიდებოდით. და ალბათ ორმაგ მნიშვნელობასაც შეიძენდა ჩვენ მიერ მომზადებული მოსწავლეების ეთნიკური უმცირესობების დებატების კონკურსში გამარჯვებაც, ოდესმე ვინმეს ფანჯრიდან ჩუმად რომ შემოეჭყიტა. დაინახავდა: საძილე ტომრებში გახვეული ორი მასწავლებელი – რომლებიც საკოცენტრაციო ბანაკის ორ ტუსაღს უფრო ჰგავდა და რომელთა მთელ ავლადიდებასაც პატარა ელექტროფეჩი, ემალის ჩაიდანი, ორი ჭიქა, ორი თეფში და ობმოკიდებული კედლის ერთ კუთხეში მიდგმული, კარტოფილით სავსე კალათა წარმოადგენდა – როგორი ჟინით ასრულებდა სკოლის სამუშაოს. როცა გაზაფხულის შუა პერიოდისკენ ლოგინზე მშვიდად მოკალათებულს შუბლში მოზრდილი წვიმის წვეთი დამეცა, მაშინღა მივხვდით, მზის გამოჩენა სულაც რომ არ მოასწავებდა რაიმე კარგს. ვარაუდი გაგვიმართლდა და სულ მალე მზით გაჩახჩახებულ ოთახში კოკისპირული წვიმების გრძელი და მომქანცველი სეზონი დაიწყო. და ცხადია, უფრო ღიმილის მომგვრელადაც შეიძლება ამ და მსგავსი ამბების შეფუთვა, საქმე საქართველოს ყველაზე ცივ რეგიონსა და ჯოჯოხეთურ პირობებში გატარებულ 1 სასწავლო წელს რომ არ ეხებოდეს. ამიტომ, უპატივცემულობად რომ არ ჩამომერთვას ერთი კონკრეტული ღამისა და ორი ღრმად პატივცემული ვირთხის მიმართ, რომლებიც ერთხელ, თავიანთ სოროდან ძალიან შორს მასწავლებლებისთვის შეუფერებლად გამოთვრნენ, აჯობებს დროულად შევიკავო თავი.

მაშინ კი მთვარიანი ღამე იყო და ისინი ფეხების ხრაშუნით მანამ მიიკვლევდნენ მომქანცველ გზას, სანამ თოვლში ჩაფლული მათი ბუნაგი არ გამოჩნდა. ციდან ჩამოსული ფიფქები ისე ირეოდნენ ლამპიონების ნისლისფერ შუქებში, თითქოს ამ თბილ სცენაზე სათამაშოდ გამოევლოთ ამხელა მანძილი და ერთ-ერთ ვირთხას – ორთაგან, უფრო დაბალსა და მთვრალს – ამ ცოცხალ სიჩუმეში მოეჩვენა, რომ სამყარომ არ იცოდა არცერთი ენა ამ ენაზე კარგად. მეგობარი ვირთხა გააჩერა, ხელი იმისკენ გაიშვირა, რასაც ხედავდა და სრულიად ბანალური, ათასგზის გადაღეჭილი ფრაზა თქვა: „შეხედე და დაიმახსოვრე, ეს წამი არასდროს განმეორდება“.

მას შემდეგ ბევრი თუ არა, საკმარისი დრო მაინც გავიდა იმისთვის, რომ ამ ბანალური ფრაზის სიმართლე კიდევ ერთხელ გვერწმუნა, უამრავი რამ ერთმანეთის გარეშე გამოგვეცადა, სკოლებშიც გვევლო, თოვლის კაცები ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად გვეშენებინა, ღამეები გამოგვეძინა და ბოლოს და ბოლოს, ერთმანეთისთვის შორიდან რაიმე მაინც გვენიშნებინა. რაიმე ისეთი, რასაც ცხოვრებაში აღარასდროს დაუდგება გადამოწმების საფრთხე. სიმართლე იმაზე, რომ სადაც არ უნდა წავიდეთ და რა საქმესაც არ უნდა მოვკიდოთ ხელი, ვერასდროს ვიქნებით იმაზე დიდები, ვიდრე იმ ღამით, როცა სოროში შეყუჟულებმა საყელოებიდან თოვლი ჩამოვიბერტყეთ, ბათინკები გავიძრეთ, სქელი ქურთუკები გავიხადეთ, სასწრაფოდ ჩვენ-ჩვენს საძილე ტომრებში გავეხვიეთ და ღრმა ძილს მივეცით თავი, რადგან მეორე დილით სკოლის გადაუდებელი საქმეები გველოდებოდა.

„ცოდნა თან დასდევს მცოდნელსა“.

„ცოდნა სინათლეა“.

ცოდნაზე ბევრი აფორიზმი, ანდაზა, სენტენცია გაგვახსენდება.

ცოდნა ამოუწურავი სამყაროა, რომელიც ყველასათვის მუდამ ღიაა. თუმცა ცოდნის სამყაროში, ძირითადად, სკოლას შევყავართ. უფრო ზუსტად კი, პედაგოგებს. მათი მოტივაციის, საინტერესო დავალებების, ახსნის, სწავლა-სწავლების მეთოდოლოგიის მიხედვით. ხშირად ხდება, რომ ესა თუ ის საგანი საყვარელი ან საძულველი სწორედ პედაგოგის გამო ხდება. ხშირად ხდება, რომ რომელიმე საგანში, რომელიმე მიმართულებით, ცოდნის კარი იხსნება ან იხურება. გვიან, მხოლოდ ზრდასრულ ასაკში, ვაცნობიერებთ, რომ თუ მათემატიკას კარგად ვსწავლობდით, ფიზიკის სწავლაც შეგვეძლო კარგად, ან თავიდან მათემატიკას კარგად ვსწავლობდით, შემდეგ კი მასწავლებელი შეგვეცვალა, ან გარკვეული მიზეზების გამო მოტივაცია დაგვეკარგა.

ახლა, პანდემიის პირობებში, ბევრ კარგ მოსწავლეს დაეკარგა მოტივაცია. შეიძლება ვიფიქროთ, ვისაც სწავლა უნდა, ისედაც ისწავლისო. მეც ვეთანხმები ამ შეხედულებას, მაგრამ პანდემიამ და დისტანციურმა სასწავლო განათლებამ ბევრი რამ კიდევ უფრო გამჭვირვალედ დაგვანახვა.

რამდენიმე ასპექტი კი განსაკუთრებით თვალსაჩინოდ დავინახეთ:

1. ტექნიკური ხარვეზები

ტექნიკური ხარვეზები ყველას აქვს, პედაგოგსაც და მოსწავლესაც.

რატომღაც ითვლება, რომ თუ ტექნიკური ხარვეზი მასწავლებელს აქვს, ეს სრულიად დასაშვები და ნორმალურია, მაგრამ თუ მოსწავლეს აქვს ტექნიკური ხარვეზი: ინტერნეტი გაითიშა, დენი გაითიშა, კომპიუტერი გაითიშა, საზიარო კომპიუტერი სხვას სჭირდება, ტელეფონი, რომლითაც ერთვება, არ აძლევს ბევრ საშუალებას და სხვა და სხვა მრავალი, მოსწავლე იმსახურებს საყვედურს, ზოგ შემთხვევაში, ეს აძლევს შემფასებელს დაბალი ნიშნის დაწერის უფლებას.

2. შინაარსობრივი ხარვეზები

შეცდომებზე ბევრს ვსაუბრობთ. შეცდომა ყველას მოგვდის: მასწავლებელსაც და მოსწავლესაც. პედაგოგებმა უკვე ვისწავლეთ უნებური, ტექნიკური  თუ ღრმა შეცდომების გამო მობოდიშებაც, თუმცა თუ შეცდომა მოსწავლემ დაუშვა, ის უპატიებელია და აუცილებლად აისახება შეფასებაზე. რა ხდება მაშინ, როდესაც მასწავლებლის შედგენილ ტესტში სწორი პასუხების ნაცვლად არასწორია მონიშნული, მოსწავლე სწორ პასუხს აირჩევს, მაგრამ ქულას ვერ მიიღებს?

3. გაპროტესტებას აზრი არ აქვს

ხშირად ვამბობთ, რომ ბრძოლას ყოველთვის აქვს აზრი. ეს ცხოვრებამ გვასწავლა, მაგრამ, როგორც ჩანს, სასკოლო შეფასებების გაპროტესტებას აზრი არ აქვს.

სწორედ ამიტომ ვუკიჟინებთ ხოლმე შემდეგ საკუთარ თავსაც და ჩვენს შვილებსაც, რომ უნდა ვიბრძოლოთ? აქედან მოდის ბრძოლის სურვილი?

4. ნიშანი, როგორც შურისძიება

რა არის ნიშანი? რა არის შეფასება? უფროსებისთვის, შესაძლოა, ნიშანი არც არის ცოდნის რელევანტური, მაგრამ მოსწავლეებისა და სტუდენტებისთვის ნიშანი ბევრ რამეს ნიშნავს.

ნიშანი არის მათი ცოდნის საზომი.

ნიშანი არის მათი, სრულიად ახალგაზრდა და გამოუცდელი პიროვნების საზომიც ნიშანია. მით უფრო, სტერეოტიპებით გავსებულ გარემოში და, შეიძლება ითქვას, რომ ზოგ შემთხვევაში, ნიშანი არის ყველაფერი.

მაგრამ ზოგჯერ, რატომღაც და როგორღაც, ნიშანი არის შურისძიება.

სინამდვილეში კი, ცოდნის კარი ყოველთვის უნდა იყოს ღია. გაუმჯობესების შესაძლებლობა ნიშნავს ახალი მეთოდებით, ახალი მიდგომებით ახსნას და ცოდნის გადაცემას. მასწავლებელთა სასერტიფიკატო გამოცდებში ხშირად გვხვდება საკითხები, თუ როგორ უნდა მოიქცეს მასწავლებელი, როცა მოსწავლემ რაღაც ვერ გაიგო და დავალებაც სანახევროდ შეასრულა, ან, როგორ ზემოქმედებს მოსწავლეებზე მასწავლებლების საყვედურები, როგორ აღიქვამს მოსწავლე უსამართლოდ მიღებულ შეფასებას და სხვა. მასწავლებლები გამოთქვამენ საკუთარ შეხედულებას, ხშირად, ითვალისწინებენ თანამედროვე სწავლების მეთოდოლოგიას, სასერტიფიკატო გამოცდებსაც აბარებენ, მაგრამ სწავლების პრობლემას ემატება შეფასების პრობლემები და პანდემიის პირობებში კი, დისტანციურ, ნახევრად დისტანციურ და შერეულ სწავლებაში კიდევ უფრო მტკივნეული ხდება.

ცოდნის კარი ხომ ყოველთვის ღია უნდა იყოს?!

ბავშვებს ძალიან უყვართ ექსკურსიებზე სიარული, არიან უფრო გახსნილი, უფრო აქტიური და უფრო ხალისიანი, ვიდრე საკლასო სივრცეში. ექსკურსიის დაგეგმვა ისეთივე შრომატევადია, როგორც რომელიმე სასწავლო ერთეულის, ან თუნდაც გაკვეთილის დაგეგმვა. მოითხოვს მიზნის განსაზღვრას, გეგმის შემუშავებას, გასართობი და შემეცნებითი აქტივობების დაგეგმვას, მოსწავლეთა ასაკობრივი ჯგუფისა და ინტერესების გათვალისწინებასა და გარემოში ადაპტირებას. მოსწავლეთა ჩართვა ექსკურსიის დაგეგმვასა და განხორციელებაში ძალიან მნიშვნელოვანია.

სწორედ ხალისიანი ექსკურსიის დაგეგმვის საჭიროებების განსაზღვრით დავიწყე მე-6 კლასში სასწავლო ერთეულის მოქმედებები ათწილადებზე სწავლება. ბავშვებთან ერთად ვიმსჯელეთ, რა არის საჭირო ექსკურსიის მოსაწყობად, ისე, რომ ყველა მონაწილე კმაყოფილი იყოს. მსჯელობის შემდეგ მათ გავაცანი კომპლექსური დავალების პირობა და სამიზნე ცნება. განვუმარტე, რომ საკითხების შესწავლის შემდეგ შეძლებდნენ ექსკურსიის საერთო ხარჯისა და თითოეული მონაწილის ფინანსურ წილის განსაზღვრას.

უკვე დამკვიდრდა სწავლა სწავლებაში კომპლექსური დავალება, როგორც სასწავლო ერთეულის შემაჯამებელი დავალება, რომლის მიხედვითაც მოსწავლე ქმნის შემოქმედებით პროდუქტს. კომპლექსური დავალება მოიცავს ცოდნის სამივე კატეგორიას – დეკლარატიულს, პროცედურულს და პირობისეულ ცოდნას. ორიენტირებულია გრძელვადიან მიზანზე და იქმნება კონკრეტულ საგნობრივ საკითხებთან/საკითხებთან დაკავშირებით. კომპლექსური დავალების პირობა მათემატიკის კათედრაზე მე და ჩემმა კოლეგამ შევიმუშავეთ და პარალელურ კლასებში განვახორციელეთ. სწავლების დრო, მიზნები, საკითხები ერთნაირად დავგეგმეთ. აქტივობები, ცხადია, განსხვავებული გვქონდა. შედეგით კი ორივე მასწავლებელი კმაყოფილი დარჩა, რადგან მოსწავლეებმა ინტერესით შეასრულეს მათთვის ნაცნობი კონტექსტის დავალება.

შეგახსენებთ, სასწავლო ერთეულის სამიზნე ცნება შესაბამისი მკვიდრი წარმოდგენებით, მოსწავლის მიერ ნაშრომში აუცილებლად წარმოსადგენი ცოდნა და უნარები და შეფასების კრიტერიუმები ერთმანეთთან ურთიერთკავშირშია, რაც აუცილებლად გასათვალისწინებელია სასწავლო ერთეულის დაგეგმვისა და წარმართვის თითოეულ ეტაპზე

მოსწავლეებს გავაცანი კომპლექსური დავალების ბარათი, იხ. კომპლექსური დავალების ბარათი მოკლედ მოგითხრობთ დავალების პირობას და წარმოგიდგენთ ზოგიერთ ნამუშევარს. მოგითხრობთ იმ ემოციებზე, რომლებიც მოსწავლეთა შედეგებიდან გამომდინარე კომპლექსური დავალების პრეზენტაციისას მივიღე.

დავალების პირობა ასეთია: თანაკლასელებს ექსკურსიის მოწყობა უნდათ. მათ ექსკურსიაზე კლასის დამრიგებელი, ორი მშობელი და სკოლის ექიმი მიჰყვებათ. ასარჩევია მარშრუტი, დასადგენია მისი სიგრძე და მძღოლისათვის გადასახდელი თანხა. ასევე მოსწავლემ ჩამონათვალიდან უნდა აირჩიოს საგზალი და მედიკამენტები მონაწილეებისათვის, ისე, რომ ყველა მონაწილე კმაყოფილი იყოს და ხარჯი რაც შეიძლება ნაკლები გამოვიდეს. მოსწავლეს ევალება, მიიღოს გადაწყვეტილება ექსკურსიის დაგეგმვაში მოცემული პირობების გათვალისწინებით და დათვალოს ხარჯი.

მოსწავლეებს დეტალური ინსტრუქციის გარეშე უჭირთ მსგავს კომპლექსურ აქტივობებთან დაკავშირებული სამუშაო პროცესის ორგანიზება. ამიტომ კითხვების სახით შედგენილი კომპლექსური დავალების ბარათი მკაფიო ნაბიჯებით გაწერილ სამოქმედო გეგმას მოიცავს.

მოსწავლეებს დაევალათ, მოემზადებინათ დავალება რომელიმე საპრეზენტაციო პროგრამაში, ან ხელნაწერის სახით. ყველა მოსწავლის დავალება ერთ სივრცეში პადლეტის დაფაზე დავალაგეთ. რაც ძალიან მოსახერხებელი იყო წარდგენის დროს. გაგიზიარებთ ზოგიერთი მოსწავლის ნამუშევარს.

https://www.storyjumper.com/book/read/91801056/5faadb9959425#page/3

2) მოსწავლის ნამუშევარი

3) მოსწავლის ნამუშევარი

ეს გახლავთ სხვადასხვა მოსწავლის მიერ შესრულებული კომპლექსური დავალების პრეზენტაციიდან რამდენიმე ფოტო (ორივე პარალელური კლასიდან).

მოსწავლეებმა შეძლეს შეზღუდვების გათვალისწინებით ექსკურსიის დაგეგმვა და ეფექტურად წარმოადგინეს კომპლექსური დავალება. ეს განპირობებული იყო იმით, რომ მათ ჰქონდათ თავისუფალი გარემო, ნაცნობ კონტექსტზე დამოუკიდებლად და შემოქმედებითად გადაწყვეტილების მისაღებად. როგორც ფოტოებიდან ჩანს, ერთი და იგივე დავალება მოსწავლეებს სხვადასხვა გზითა და საკუთარი შეხედულებების გათვალისწინებით აქვს შესრულებული. განსაკუთრებით საინტერესო იყო პრეზენტაციის შემოქმედებითად წარდგენა და გასიტყვება. მრავალფეროვანი პრეზენტაციები იძლეოდა მსჯელობის ხაზის განვითარების საშუალებას. კითხვები, რომლებსაც მოსწავლეები ერთმანეთს უსვამდნენ ეხებოდა არა მხოლოდ ათწილადებზე მოქმედებებს, არამედ არჩეული გადაწყვეტილების დასაბუთებასა და კავშირებს სხვა ყოფით მაგალითებთან.

მე და ჩემმა კოლეგამ კომპლექსური დავალებების პრეზენტაციის შემდეგ სოლოტაქსონომიის გამოყენებით გავაანალიზეთ თითოეული მოსწავლის შედეგები. იხ შეფასეის რუბრიკა.

უკუკავშირის მიცემისას ვცდილობდით, ერთად მიგვეგნო გაუმჯობესების გზებისთვის.

კომპლექსური შემოქმედებითი ხასიათის დავალებები ზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას. მათი შესრულებისას ვითარდება საკითხის დამოუკიდებლად და შემოქმედებითი გზით გადაწყვეტის უნარი. მსგავსი დავალებები ხელს უწყობს მოსწავლეს, განივითაროს საკუთარი საგანმანათლებლო საქმიანობის დაგეგმვის, ინფორმაციასთან მუშაობისა და არასტანდარტულ სიტუაციებში გადაწყვეტილების მიღების უნარები. ამგვარი მიდგომა თითოეული მოსწავლის თვითრეალიზაციის საშუალებას იძლევა. მოსწავლეები უფრო მეტად აქტიური, ხალისიანი და დაინტერესებული არიან კომპლექსური დავალების შესრულების დროს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა

https://ncp.ge/ge/curriculum?subject=36&subchild=198

1. მათემატიკის გზამკვლევი კურიკულუმის შედგენისათვის. დამხმარე რესურსი მასწავლებლებისათვის. (მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით) ქეთი ცერცვაძე.

https://clck.ru/SkNrc

მეორე ნაწილი

აი, იმ ბიჭს, ასე რომ მომწერა: „ძვირფასო თოვლის ბაბუ, მე ბევრი სურვილი მქონდა, მაგრამ რაც მამა გარდაიცვალა, მხოლოდ მისი დაბრუნება მინდა“, – ვუთხარი, რომ მე ძალიან უცნაური თოვლის ბაბუა ვარ. არც მე მყავს მამა. ნიკოლოზი პატარაა, მაგრამ ყველაფერს ხვდება, ამიტომ არ მომიტყუებია, არ მითქვამს, რომ მამამისი სამოგზაუროდ წავიდა და რაღაცები გამომატანა, რომ წერილებს მისწერს და მე ჩავუტან ხოლმე. ვუთხარი, რომ მამამისი არსადაც არ წასულა. მეტიც, ამიერიდან ის უფრო ახლოს იქნება და საითაც გასწევს, ყველგან წაჰყვება. ყველა აღმართზე ზურგიდან ხელის შეშველებას იგრძნობს და ეს იქნება მამამისი. თუ დაღმართზე დაშვებულმა ძალა იგრძნო და შეჩერდა, ესეც მამამისი იქნება. მამას ყოველთვის ექნება ბილეთი – ავტობუსზეც და თვითმფრინავზეც, და როცა გაიზრდება და ახალ გზებს მოსინჯავს, მამაც იქ იქნება. ნამდვილად ვიცი, ასეა და ამიტომაც ვუთხარი. ვიცი, რადგან ახლა, როცა ამ სიტყვებს ვწერ, მამაჩემი აქაა. მეტიც – ამ სიტყვებს მამაჩემი მკარნახობს.

მამაჩემი დეკემბრის ოცდარვაში გარდაიცვალა. გარდაიცვალა ანუ სამუდამო ბილეთი აიღო ჩემ გვერდით. მე და ნიკოლოზი შევთანხმდით, რომ ოცდარვაში მასთან ჩავიდოდი და ოზურგეთში ყველაზე დიდი ბიბლიოთეკის მოწყობას დავიწყებდით. პირველ წიგნებს ამ ბიბლიოთეკისთვის სწორედ მაშინ შემოვდებდით თაროზე. კიდევ შევთანხმდით რაღაცებზე, მაგრამ იმ ამბებს საიდუმლოდ დავტოვებთ.

დილით მესიჯი დამხვდა ნიკოლოზისგან: „ugrmesi madloba. imdenad gamitbet guli, verc davidzine. emociebshi var exlac. me tqven miyvarxart“. და ნიკოლოზმა ალბათ არ იცის, რომ თვითონაა ყველაზე მაგარი თოვლის ბაბუა. ჩემი თოვლის ბაბუა.

* * *

ზამთრის ღამეებში, ახალ წლამდე ხელის გაწვდენა რომაა დარჩენილი, ხშირად მახსენდება სცენა: ადამიანები სხედან ჯორკოებზე, ქალებს კაბები აუკალთავებიათ, კაცებს ჯვალოს ტომრები გადაუფენიათ მუხლებზე. ეს ადამიანები ჩემი მეზობლები არიან. მეც აქვე ვარ.

ცენტრში დგას პატარა შავ-თეთრი ტელევიზორი, დიდწილად – აკუმულატორზე შეერთებული.

ვარჩევთ თხილს და სერიალს.

– დედა, აბდალია თლა აი ხუანი!

– ე, შე აბდალა, ამფერი ანგელოზივით გოგო ოთახში გყავს და ბრუციანი ხარ თუ რა ხარ, სა იყურები!

– აი სერიალია, ცა, და იმიზა წელავენ, თვარა ნორმალური კაცი ეტყოდა ახლა ორ სიტყვას…

– ორ სიტყვას კი არა, გენადია რომ იყოს ახლა მაქანე, უკვე ნაკოცნი ექნებოდა!

– ა, ბიჯო ამეღიე ხმაი, თვარა დაჯდა აი აკუმულატორი და გეითიშები. შენც აკუმულატორზე ხომ არ ხარ, ზურია ბიჯო, თქვი ორი სიტყვა.

– აი მორცხვია იმფერი, რომე აკუმულატორი კი არა, მთელი ბჟუჟ-ჰესი არ ეყოფა, – გელა ამბობს.

გრძელდება სერიალი. მცირე რეკლამის შემდეგ ჩნდება მონიკა.

– აი, ახლა ძველი დროია და იმიზე აცვია ასე, – მაშინ არ აჩენდენ ქალები, არ აჩენდნენ, მარა ამ ლელაიას ვერ შევაგნებიე, რომ ქალს რაცხა ლამაზი აქ, იი უნდა გამუაჩინოს – აცვია სამასი წლის მალაზონივით. არადა იმფერი ლამაზი ფეხები აქ, თლა ჩემს დას გავს, ცუგაიას, მადონა, ხომ გახსოვს შენ ცუგაია?

– მონიკა, როგორც კი დაგინახე, – ამბობს ხუანი, – თავი დავკარგე, ძვირფასო. მაგრამ, ხომ იცი ჰაიმე?

– რა ჰაიმე? – ამბობს მონიკა

– რა, ზურიკო? რაცხა თქვი თუ მომესმა? – კითხულობს ჩიტო.

– ლელას ვუთხარი, – პასუხობს ზურიკო მორცხვად, – რაფერ ჩქარა არჩევ-მეთქი.

– უფ, მე რაის ჩქარა ვარჩევ, – ამბობს ლელა.

– რა სულსწრაფი ხარ, – ამბობს მონიკა.

– ძალიან ჩქარა არჩევ მართლა, – ამბობს ზურიკო.

– შენც ჩქარა ავსებ, თუ გინდებიენ, დაჯეით გვერდი-გვერდზე და შეეჯიბრეთ, ვინ მოასწრებს. მე ვიქნები სუდია, – ამბობს გელა.

– ღმერთია მსაჯული, მე ჩემს თავს არ ვეკუთვნი, მონიკა, – ამბობს ხუანი

– ასე არ გამოვა, ხუან, – ამბობს მონიკა, – ჯერ ჰაიმესთან უნდა გაარკვიო ურთიერთობა.

– ასე არ გამოვა, – თამამდება ლელა, – ჯერ რაც გარჩეული გაქვს, ეგ გადაყარე!

იწყება შეჯიბრება.

რა დამავიწყებს იმ ღამეებს? არაფერი. ვერაფერი.

ცნება –  არაფორმალური განათლება –   საქართველოს განათლების სისტემაში 2005-2007 წლებში გატარებული რეფორმების შემდგომ გაჩნდა. სხვადასხვა კვლევის შედეგმა აჩვენა, რომ უმეტესი წილი, ფორმალური განათლების პარალელურად, სწორედ არაფორმალური გზით მიღებულ განათლებაზე მოდის. შესაბამისად, მოსწავლე, მასწავლებელი და მშობელი თანხმდება, რომ, მოსწავლისთვის ფორმალურ განათლებასთან ერთად, მნიშვნელოვანია  არაფორმალური განათლება, რომელიც ხელს უწყობს  მოსწავლეს  კარიერულ წინსვლასა და ინტერესების უკეთ წარმოჩენაში.

ფორმალურ  განათლებაში  თუ  წინასწარ არის  განსაზღვრული პროგრამა, არაფორმალური განათლება  მთლიანად ინდივიდის  მოთხოვნებზეა  აგებული და მოსწავლეს შესაძლებლობების მაქსიმალურად გამოვლენის საშუალებას აძლევს, ეხმარება კარიერის დაგეგმვაში, მნიშვნელოვანია მისი როლი პროფესიულ განათლებაში,   რომელიც აუცილებელი  რგოლია განათლებასა და შრომის ბაზარს შორის.

არაფორმალური განათლება ინდივიდუალური, ესთეტიკური და შემოქმედებითი მიდრეკილებების გამოვლენას უწყობს ხელს.  რაც შემდგომში მოსწავლეს უვითარებს ანალიტიკური/კრიტიკული აზროვნების,  გადაწყვეტილებების მიღების, პრობლემის გადაჭრის, სისტემური აზროვნების,  სოციალურ და თანამშრომლობით  უნარებს. სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლე თეორიულ ცოდნასთან ერთად  იძენს  პრაქტიკულ  გამოცდილებას.

არაფორმალური განათლება მოიაზრებს არაფორმალური სივრცის არსებობას. სკოლის ერთ-ერთი მთავარი ამოცანა არაფორმალური სივრცის შექმნა უნდა იყოს, რაც გულისხმობს სახელოვნებო გარემოს. ასეთი  გარემოს შექმნას სასკოლო პროექტები განაპირობებს.

საინტერესო და თანამედროვე სკოლა თავისუფალი გაკვეთილებით, განახლებული სასწავლო პროგრამებით ხელს შეუწყობს, მოსწავლეს ადრეულ ასაკშივე პროფესიული/სახელოვნებო განათლების მიმართ ინტერესი ჩამოუყალიბდეს.

დაახლოებით 10 წელია, ვმუშაობ მოზარდებთან. მათთან ერთად ვახორციელებ სხვადასხვა საგანმანათლებლო პროგრამას. ყველა განხორციელებულმა აქტივობამ აჩვენა, რომ არაფორმალური განათლების მიმართულებით დაგეგმილ აქტივობებში მაღალი აკადემიური მოსწრების და დაბალი აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლე თანაბარი ინტერესით ერთვება.

თუ მაღალი  აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლე თვლის, რომ მისთვის სხვადასხვა აქტივობაში ჩართულობა საინტერესოა,  ამავე დროს, აცნობიერებს, რომ მისი ჩართულობით დაგეგმილი ღონისძიებაც პროდუქტიული იქნება. დაბალი აკადემიური მოსწრების მქონე  მოსწავლისთვის  მსგავსი შეთავაზება არის წარმატების საწინდარი. მოსწავლე თავდაჯერებული და მეტად  მოტივირებული ხდება.

პირისპირ  და დისტანციური სწავლების დროს მოზარდებს, ინტერესების სწორად წარმართვისთვის, მეტი შემოქმედებით-საგანმანათლებლო აქტივობები სჭირდებათ.

არაფორმალური განათლების მიმართულებით,  სკოლაში დავგეგმე მოსწავლეთა შემოქმედებითი  ხელოვნების ფესტივალი  სახელწოდებით „მე შემოქმედი“. ფესტივალის  მიზანი იყო სკოლის დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს  კლასების მიხედვით  ემუშავათ ხელოვნების სხვადასხვა მიმართულებაზე და შეექმნათ  ნიმუშები. ფესტივალმა  გააერთიანა ხელოვნების ისეთი დარგები, როგორიცაა სახვითი ხელოვნება, გამოყენებითი ხელოვნება, ლიტერატურა, კინოხელოვნება. გაიმართა ონლაინ გამოფენები, მასტერკლასები, შეხვედრები, სადაც მოსწავლეებმა მშობლებს და მოწვეულ სტუმრებს გააცნეს  საკუთარი  და მეგობრების ნამუშევრები. ფესტივალმა   ხელი შეუწყო მოსწავლეთა შემოქმედებითი უნარების გაძლიერებას, ჯგუფში მუშაობის, ერთმანეთზე ზრუნვის, თანაგანცდის უნარის გამოვლენას.

ხელოვნების ფესტივალი  „მე შემოქმედი“  ჩატარდა დისტანციურ რეჟიმში. მასში მონაწილეობა  მიიღეს დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებმა.  ფესტივალის თემები და მიმართულება დაიყო  კლასების მიხედვით.

მოსწავლეებმა   მონაწილეობა მიიღეს კალიგრაფიის კონკურსში, აქტივობაში   -„მისწერე ბარათი მეგობარს“.  აქტივობის განხორციელებამდე მოსწავლეებისთვის ჩატარდა შეხვედრები, სადაც ბავშვებმა მოისმინეს საინტერესო ამბავი,   სად შეიქმნა პირველი მისალოცი ბარათი, რამდენად მნიშვნელოვანია ადამიანის ცხოვრებაში მეგობრისგან, მშობლისგან  ან შვილისგან  მიღებული ბარათი. ისაუბრეს ბარათის მიღებისას გამოწვეულ ემოციაზე.  ყურადღება გაამახვილეს და აღნიშნეს, რომ ოჯახის წევრები – დედა, ბებია   დღემდე ინახავენ მათ მიერ სხვადასხვა დღესასწაულზე  მირთმეულ ბარათებს. ამჯერადაც  ბარათები თავად შექმნეს და ადრესატებიც კლასიდან აირჩიეს.  წერილები ეხებოდა საახალწლო მილოცვებს, წერდნენ, რომ ძალიან  მოენატრათ  კლასელებთან ერთად საკლასო ოთახში ყოფნა, თამაში. უმეტესობამ ბარათებს   ხელნაკეთი საახალწლო სათამაშოები დაურთო. ბავშვებმა სათამაშოები სხვადასხვა ნივთებიდან დაამზადეს. ფესტივალის მსვლელობის პერიოდში, ერთმანეთს უზიარებდნენ ვიდეოებს, გამოცდილებას,  რა მასალა გამოიყენეს, ვინ ასწავლა ხელნაკეთი სათამაშოს დამზადება. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მშობელთა ჩართულობა. მშობლები შვილებს უზიარებდნენ საკუთარ გამოცდილებას. მათი დახმარებით ბავშვებმა  ისწავლეს და შექმნეს გამოყენებითი ხელოვნების ნიმუშები.

ეტაპობრივად, სკოლის სოციალურ გვერდზე ეწყობოდა ონლაინ გამოფენები.

ფესტივალი შემოდგომაზე დაიგეგმა. თავდაპირველად  იყო სურვილი,  ფესტივალი  კინოხელოვნების მიმართულებით ჩატარებულიყო. იდეას წინ უძღოდა სკოლაში საინტერესო და მნიშვნელოვანი პროექტის განხორციელება -„კინო სკოლაში“. პროექტი  „კინო სკოლაში“  პანდემიის პერიოდში დავიწყეთ. პროექტის ფარგლებში დაიგეგმა შეხვედრები ZOOM  პლატფორმაზე. სინთეზური ხელოვნების ვირტუალური სამყარო იქცა საოცარ და სასურველ ადგილად,  სადაც ვსაუბრობდით კინოზე, ვუყურებდით ფილმებს, ვმსჯელობდით. პროექტის ფარგლებში, სახლის პირობებში ვაკეთებდით  ვიდეო სიუჟეტებს, გადაცემებს.  ასე დაიბადა ფილმის შექმნის იდეაც. მოსწავლეებმა შეარჩიეს ტექსტი. დაევალათ შერჩეულ ტექსტზე ფილმის გადაღება. ტექსტის შერჩევის ფორმა ორიგინალური და სახალისო იყო. ერთ-ერთმა მოსწავლემ, შერჩევის გარეშე, წაიკითხა  ფრაზა ტექსტიდან, რომელიც პირველი  მოხვდა  მისი თვალთახედვის არეში. ასე შეირჩა ფრაზა  და ფილმის სახელწოდება – „ძაღლის ყეფა შემოესმა ამ ფიქრებში გართულს“.

ფილმების ბმული:

პანდემიის გამო ყველა ინდივიდუალურად მუშაობდა. ფილმები გადაიღეს ტელეფონით.  ოპერატორის, მემონტაჟის, მსახიობის, რეჟისორის ასისტენტის და ა. შ. როლები  ოჯახის წევრებმა  მოირგეს.

პროექტის ფარგლებში მოსწავლეები დაესწრნენ კინომცოდნე ქეთი გავვას, კინორეჟისორ გიორგი ოვაშვილის, ფოტოხელოვან გოგა ჩანადირის, პოეტ ანასტასია კალანდაძის, ლიტერატორ ნინო პატაშურის მასტერკლასებს.

ფესტივალის ფარგლებში  ჩატარდა  მოსწავლეთა შემოქმედებითი კონფერენცია   სახელწოდებით „ხელოვნებაა თავად უკვდავება“. საკონფერენციოდ წარმოდგენილი თემები იყო: პირველი ქართული ხუროთმოძღვრული ძეგლები, მე-11 საუკუნის სამი კათედრალი, თბილისის ოპერის თეატრის ისტორია, ქართული კინოს დაბადება, სინემატოგრაფიიდან – კინოხელოვნებამდე,  კედლის მხატვრობა, ლადო გუდიაშვილის შემოქმედება, ნიკალა – თვითნასწავლი გენიოსი, ქართული თეატრი.

მოსწავლეებმა ისწავლეს წიგნთან მუშაობა, საჯაროდ გამოსვლის უნარ-ჩვევებსაც გაეცვნენ, იპოვეს ინტერესის სფერო, გაუჩნდათ მოტივაცია, დაებადათ სურვილი – თავადაც შექმნან.

თავდაპირველად ვშიშობდი, რამდენად გაამართლებდა დისტანციურად დაგეგმილი ღონისძიებები… მაგრამ ყველა იმ განხორციელებული აქტივობის, ღონისძიების თუ პროექტის შედეგი ნამდვილად ღირდა ამად, რადგან მოსწავლეებში ამ ტიპის ღონისძიებებმა საჭირო უნარ-ჩვევების განვითარებას შეუწყო ხელი.