ჩვენი სტატია გვინდა, დავიწყოთ გამონათქვამით: „საინტერესოა, რამდენი მოსწავლის ცხოვრებას გავხდით წარმატებულს, თუ მასწავლებლები გამოცდილებას ერთმანეთს გავუზიარებთ“. გვინდა, გაგიზიაროთ ჩვენი ერთობლივი მონდომებით განხორციელებული პროექტი, რომელიც მიზნად ისახავს დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებში გარემოსდაცვითი საკითხებისადმი ცნობიერების ამაღლებას.

პროექტის მიზანი – განუვითარდეს მოსწავლეს:

• ეკოლოგიური წიგნიერება;
• კვლევა-ძიების უნარი;
• დაკვირვების უნარი;
• შემოქმედებითი უნარი;
• მოპოვებული ინფორმაციის დამუშავებისა და პრეზენტაციის უნარი.

პროექტის აქტუალობა: მიღებული გამოცდილების ცხოვრებაში გამოყენება. ეკოლოგიური წიგნიერება ეროვნული სასწავლო გეგმის ერთ-ერთი მთავარი გამჭოლი კომპეტენციაა. ამიტომ, მნიშვნელოვანია მოსწავლეებში ეკოლოგიური წიგნიერების განვითარებაზე ზრუნვა.

პროექტში მონაწილეობა მიიღეს პირველი და მესამე კლასის მოსწავლეებმა. ერთმანეთს გაუზიარეს მრავალფეროვანი ინფორმაცია ადამიანისა და გარესამყაროს ურთიერთქმედების შესახებ. საკუთარი შესაძლებლობების ფარგლებში შეეცადნენ, ერთმანეთისა და დანარჩენი სასკოლო საზოგადოებისთვის შეეხსენებინათ გარემოზე ზრუნვის აუცილებლობა.

,,გარემოზე ზრუნვა, საკუთარ სიცოცხლეზე ზრუნვაა!“ – თქვა ერთ-ერთმა პირველკლასელმა, როდესაც გარემოსდაცვით საკითხებზე ვმსჯელობდით.

მალე დადგება 22 აპრილი – დედამიწის საერთაშორისო დღე, რომელიც მსოფლიოში ერთ-ერთი მასშტაბური გარემოსდაცვითი ღონისძიებაა. 1990 წლიდან „დედამიწის დღეს“ საქართველო სხვადასხვა გარემოსდაცვითი ღონისძიებით აღნიშნავს.

ერთობლივი პროექტი, რომელიც მასწავლებლებსა და სასკოლო საზოგადოების სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფს აერთიანებს:

• ზრდის მოსწავლეებში სწავლის, საკითხის მრავალმხრივ გაცნობის მოტივაციას, ხალისსა და ინტერესს;
• ასევე ზრდის საგნობრივ კომპეტენციას, რაც პროექტის ფარგლებში, თანასკოლელებს შორის ხანგრძლივი კომუნიკაციით მიიღწევა;
• თანამშრომლობა და კომუნიკაცია ხელს უწყობს სკოლის გუნდური პასუხისმგებლობის ჩამოყალიბებას;
• საგრძნობლად იზრდება სოციალური ურთიერთობების ხარისხი, რადგან პროექტის განხორციელების პროცესში ჩართულია მასწავლებელი, მოსწავლე, მშობელი, სკოლის ადმინისტრაცია;
• თანამშრომლობა ეხმარება მასწავლებლებს, გაიზიარონ ერთმანეთის გამოცდილება და მოსწავლეებს განსხვავებული კუთხით დაანახონ შესასწავლი საკითხი.

პროექტზე დაფუძნებული სწავლება ამ ყველაფრს ხელს აქტიურად უწყობს, შესაძლებლობას გვაძლევს მასწავლებლებს, დავგეგმოთ ერთობლივი ღონისძიებები და გავაერთიანოთ სასკოლო საზოგადოება მნიშვნელოვანი საკითხების ირგვლივ.

21-ე საუკუნე ინოვაციური ტექნოლოგიების ეპოქაა. ამიტომ, ინფორმაციის ეფექტურად მოძიება, გაფილტვრა, გენერირება და გამოყენება, კრიტიკული აზროვნება და შეფასება, ამ თაობის აუცილებელ საჭიროებად იქცა. ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმა სწორედ ამ უნარების განვითარებას უწყობს ხელს და მასწავლებელს მოსწავლეზე ორიენტირებული საგაკვეთილო პროცესის დაგეგმვისკენ უბიძგებს.

მოსწავლეზე ორიენტირებული საგაკვეთილო პროცესი გულისხმობს ისეთი მეთოდებით სწავლებას, რომლებშიც გათვალისწინებული იქნება მოსწავლის საჭიროება და ინტერესები; ის კრიტიკულ და შემოქმედებით უნარებთან ერთად, მოსწავლეს სააზროვნო უნარებსაც განუვითარებს.

დავით პერკინსის აზრით, განათლების მთავარი მიზანი უნდა იყოს მიღებული ცოდნის შენარჩუნება, მისი კარგად გაგება-გააზრება და ცოდნის აქტიურად გამოყენება. განათლების მეცნიერებაში მიღებულია აზრი, რომ მოსწავლეები ჯერ იძენენ ცოდნას და შემდეგ იწყებენ ფიქრს. ხოლო პერკინსის აზრით, მოსწავლეები მაშინ იძენენ ცოდნას, როცა სწავლის პროცესში ხდება მისი გააზრება. მაშასადამე „აზროვნება კი არ მოსდევს ცოდნას, არამედ ცოდნა მოსდევს აზროვნებას”.

ახალი თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმაც, პირველ რიგში, მოითხოვს, მოსწავლეს განუვითარდეს კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნება, სწორედ ამიტომ გახდა მნიშვნელოვანი კომპლექსური დავალებების აქტიურად დანერგვა. ამიტომ პროექტი გავწერეთ კომპლექსური დავალების სახით. მოსწავლე ქმნის ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით პროდუქტს და ადასტურებს თავის ცოდნას. კეთებით სწავლა კი ხელს უწყობს კრიტიკული აზროვნებისა და შემოქმედებითობის განვითარებას.

ხშირად ვამბობთ, რომ მასწავლებელმა მოსწავლეზე ორიენტირებული გაკვეთილი უნდა დაგეგმოს. ამ დროს მასწავლებელი ცდილობს, მეთოდები მოსწავლეთა ინტერესებს მოარგოს და მოსწავლე სასწავლო პროცესის აქტიური მონაწილე გახადოს. მოსწავლეზე ორიენტირებული სასწავლო პროცესი გულისხმობს კონსტრუქტივისტულ მიდგომებს. ასეთ საკლასო ოთახში მოსწავლე არის თავისუფალი და მოაზროვნე; მუდამ ძიების პროცესშია. ძიებასა და ინტერესს ის კრიტიკული აზროვნების განვითარებამდე მიჰყავს. მოსწავლე ძიების პროცესში სწავლობს და იძენს ცოდნას.

კრიტიკული აზროვნებისა და შემოქმედებითობის უნარს მოსწავლე დაწყებით საფეხურზე იძენს. ჩვენი ერთობლივი პროექტის მიზანია, მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლებითა და მრავალფეროვანი აქტივობებით, ხელი შევუწყოთ კრიტიკული აზროვნების განვითარებას.

პროექტის შინაარსობრივი მხარე:

პირველ- და მესამეკლასელ მოსწავლეებს შევთავაზეთ, განგვეხორციელებინა პროექტი „დედამიწის დღის“ აღსანიშნავად. საწყის ეტაპზე, მოსწავლეებმა გონებრივი იერიშის, დისკუსიებისა და მსჯელობების სახით, გააჟღერეს, გაცვალეს ინფორმაციები გარემოს დაბინძურებისა და მასზე ადამიანის მავნე ზემოქმედების შესახებ. საგაკვეთილო საათის ფარგლებში განვიხილეთ:

• რა იწვევს წყლის დაბინძურებას?
• რა იწვევს ჰაერის დაბინძურებას?
• როგორ გადავარჩინოთ გარემო?
• რატომ უწოდებენ დედამიწას მწვანე პლანეტას?
• რატომ უნდა გავუფრთხილდეთ დედამიწას.

ორივე კლასში მოეწყო ვიდეორგოლების ჩვენება. ასეთი აქტივობით მოსწავლემ უფრო ნათლად დაინახა გარემოს დაბინძურების მიზეზები და შედეგები.

1. ჰაერის დაბინძურება – https://www.youtube.com/watch?v=zB5csRVvPNY&t=183s
2. ჰაერის დაბინძურება – https://www.youtube.com/watch?v=yXWbXaLzKvE&t=9s
3. წყლის დააბინძურება – https://www.youtube.com/watch?v=_Gk_AyyTmzg&t=22s
4. გარემოს დაბინძურება – https://www.youtube.com/watch?v=Gsq5-W1GQtU&t=16s
5. გარემოს დააბინძურება – https://www.youtube.com/watch?v=WTRt0qTA67o
6. გარემოს დაბინძურება – https://www.youtube.com/watch?v=x7aMEbeb63Q
7. გამარჯობა დედამიწა – https://www.youtube.com/watch?v=agDnJcR9Iqk
8. ერთი სახლი – https://www.youtube.com/watch?v=3H0aGruo0pU
9. სიმღერა ,,დედამიწა“ – https://www.youtube.com/watch?v=U2ddMJGRDrs
10. გამარჯობა დედამიწა 3 – https://www.youtube.com/watch?v=UUmIMeMas9Q&list=PLtUoQq44f8ciIlYpynUVKzEUSXvke0Z9q

ვიდეორგოლების ნახვისა და გაანალიზების შემდეგ კლასში ვნახეთ პრეზენტაცია, რომელშიც საუბარი იყო დედამიწის „მწვანე პლანეტის“ მნიშვნელობაზე.

გაკვეთილის ბოლოს წავიკითხეთ ლექსი „მე ვარ ადამიანი“ და ვიმსჯელეთ შემდეგ საკითხებზე:

• რას ითხოვს დედამიწა ჩვენგან?
• რატომ უნდა გავუფრთხილდეთ ბუნებას?
• როგორ მოუწოდებდი ადამიანებს ბუნების დაცვისკენ?

გავაანალიზეთ ლექსის სათქმელი. „პერსონაჟის რუკის“ დახმარებით დაახასიათეს ადამიანი და დედამიწა. ვიმუშავეთ ლექსიკურ ერთეულებზე, რომელთა გაგებაც ლექსის ძირითადი სათქმელის ამოცნობას გულისხმობდა.

პროცესი პირველ კლასშიც მსგავსი, უფრო გამარტივებული აქტივობებით მიმდინარეობდა. გთავაზობთ, პროექტის აღწერილობას კომპლექსური დავალების ფორმით.

პირველკლასელებს უნდა მოერგოთ გარემოს შემადგენელი ნაწილების (წყალი, ჰაერი, მცენარე და ზოგადად, გარემო) როლები, რათა უკეთ გაეცნობიერებინათ, რას გრძნობს თითოეული მათგანი ადამიანის უდიერი ზემოქმედების შემდეგ. შექმნეს პლაკატები, მოწოდებებით, სადაც აალაპარაკეს გარემოს ნაწილები. ასევე ოჯახების ჩართულობით, დაამზადეს ნაგვის ურნები, მათზეც გააკეთეს გარემოსდაცვითი მოწოდებები. ურნები მოვათავსეთ სკოლის დერეფნებში.

მესამეკლასელებმა კი მოიძიეს ინფორმაციები, დაამზადეს საინტერესო პლაკატები, რომლებიც ასახავდნენ დედამიწის მდგომარეობას და გვთავაზობენ გამოსავალს, რა შეგვიძლია გავაკეთოთ, რათა თავიდან ავირიდოთ საფრთხეები. მესამეკლასელების ნამუშევრები ეხებოდა საკითხებს:

• როგორ ზიანდება გარემო?
• ვინ აზიანებს?
• რატომ უნდა გავუფრთხილდეთ გარემოს?
• როგორ უნდა გავუფრთხილდეთ?

მთავარია მონდომება, ბავშვები მუდამ წამოგვყვებიან მსგავს აქტივობებში!

კომპლექსური დავალების ბარათი ქართულ ენასა და ლიტერატურაში

პირველკლასელებმაც მსგავსი კომპლექსური დავალების ბარათით იმუშავეს. გამარტივდა მხოლოდ პირობა. გთავაზობთ პირვეკლასელებისთვის შეთავაზებული კომპლექსური დავალების პირობას:

სწავლა-სწავლების პროცესის ეფექტურობას ზრდის მასწავლებელთა შორის თანამშრომლობა. მატულობს მონდომება, ინტერესი, სურვილი. ბავშვებიც უფრო დაინტერესებული ხდებიან. ჩვენს პროექტს ჰქონდა, ერთგვარად, „შებრუნებული საკლასო ოთახის“ სახე, სადაც მე-3 კლასის მოსწავლეებს შესაძლებლობა მიეცათ, თავი მასწავლებლის როლში წარმოედგინათ და უმცროსი ასაკის ადამიანებისთვის ცოდნა გაეზიარებინათ. თანამშრომლობამ შესაძლებლობა მოგვცა:

• ერთმანეთისთვის გაგვეზიარებინა გამოცდილება;
• უკეთ გაგვეცნო ერთმანეთი;
• გავცნობოდით ერთმანეთის სწავლის მეთოდებსა და მიდგომებს;
• დაგვაფიქრა სამომავლოდ თანამშრომლობის გაგრძელებაზე;
• დაგვანახა ერთად მუშაობის სარგებელი.

თანამშრომლობა ხელს უწყობს, არა მარტო მოსწავლეთა შედეგების გააუმჯობესებას, არამედ მასწავლებელთა პროფესიულ განვითარებასაც.

იაპონური ანდაზა ამბობს: „არცერთი ჩვენგანი არ არის ისეთი გონიერი, როგორც ჩვენ ყველანი ერთად“.

გისურვებთ წარმატებებს!

I კლასის დამრიგებელი: ინა მეცხვარიშვილი

III კლასის დამრიგებელი: ქეთევან მიქაძე

ტელევიზორში „მშვიდობით იარაღოს“ აჩვენებენ. პირველად, როდის წავიკითხე, აღარც კი მახსოვს. ის კი ვიცი, ბებოს ვკითხე, შენი აზრით, ყველაზე დიდი იარაღი რომელია-მეთქი. ამ წერილშიც იგივე მინდა გამოვიკვლიო. იარაღი იარაღია… თავს დაიცავ, სხვას დააზიანებ… არადა, შეიძლება პირიქითაც მოხდეს – მუდამ მშვიდობიან განწყობაზე მყოფი, სხვამ დაგაზიანოს მოპარვით და მუხანათურად.

იარაღი, ჯერ კიდევ ძველ ადამიანს ჰქონდა. ქვებით, ჯოხებით და წიხლებით – ალბათ ყველაფრით იბრძოდა. მერე, როდესაც მადნებიდან ლითონის გამოდნობა ისწავლეს ხმლები, ხანჯლები, დანები და ფარებიც შეაშველეს.

თუმცა… ჩემი აზრით, ყველაფერი სერიოზული მაინც როჯერ ბეკონისგან იწყება. აი, სწორედ იმ წუთიდან, როდესაც თავის ერთ-ერთ წიგნში დენთი აღწერა. არა, დენთი, რომ სათავეს ჩინეთიდან იღებს, ეგ ვიცით. ისიც ცნობილია, რომ პირველი აღმომჩენის გვარ-სახელი არ არის ცნობილი. ჩინელი კაცი (ვინ იცის, ქალიც) იყო და საკმარისია.

როჯერ ბეკონმა კი დენთის შესწავლა გადაწყვიტა. როჯერი საეკლესიო პირი გახლდათ და ომს არავისთან აპირებდა. უბრალოდ, ალქიმიკოსობდა და რაც ხელში მოხვდებოდა, ყველაფერს აღწერდა, იქნებ ოქროს ტრანსმუტაციის საიდუმლო ამოვხსნაო. მოგვიანებით ბრალი დასდეს, ოქროს კეთება იცი და არ გვიმხელო. სასჯელად თხუთმეტი წელი საეკლესიო ციხეში გაატარებინეს. მეზობელ კამერაში ბეკონის წიგნები იხდიდნენ სასჯელს, ასევე თხუთმეტი წლით.

მოგვიანებით, 1865 წელს ნობელმა დინამიტის შექმნის მცდელობა დაიწყო, რასაც მის მიერ აშენებული ორი ქარხანა შეეწირა – აფეთქდა. მესამე მცდელობა წარმატებით დასრულდა. შთაგონება კი სწორედ ბეკონის წიგნიდან მიიღო, რომელიც ერთი ძველი წიგნის მოვაჭრის მაღაზიაში ჩაუვარდა ხელთ. მეცნიერების ისტორიის ადაპტირებულ ვერსიებში ამ ამბავს სწორედ ასეთი ინტერპრეტაცია აქვს.

მე-18-ე საუკუნის 70-იან წლებში თბილისში კერძო მწარმოებელს გაუხსნია თოფის წამლის დამამზადებელი საწარმო, რომელსაც მანუფაქტურული ხასიათი ჰქონდა.

იმ დროს ცნობილი თოფის წამალი შავკვამლიან დენთს წარმოადგენდა.

შავი დენთის დამზადება მოითხოვდა კალიუმის გვარჯილას, გოგირდს და ხის ნახშირს. გვარჯილა და გოგირდი საქარველოში არ იყო და ის რუსეთიდან ან ირანიდან შემოჰქონდათ. შავ დენთში საწვავი ნახშირია, შემკვრელი გოგირდი, მჟანგავი კი გვარჯილა.

პირველი მსოფლიო ომის დროს მდოგვის გაზი, იპრიტი გამოჩნდა და ეს უკვე ქიმიური იარაღის არსებობის დასაწყისია.

ქიმიური იარაღის გამოყენების პირველი ნიშნებია რაღაცის გაგლეჯის, აფეთქების ყრუ ხმა. კვამლის წარმოქმნა, რომელიც მალევე გაიფანტება. ნიადაგზე, ფოთლებზე, შენობებზე ზეთისმაგვარი ლაქები წარმოიქმნება. მცენარეების ბუნებრივი შეფერილობა იცვლება. ადამიანებს ეწვით ლორწოვანი გარსი, თვალებიდან ცრემლი სდით და გუგები უვიწროვდებათ. მკერდის არეში კი სიმძიმეს გრძნობენ. ეს შეიძლება იყოს ნერვულ-პარალიზებული მოქმედების ნივთიერებები, მაგ. ზარინი და ზომანი. ორივე მათგანი თრგუნავს ნერვულ სისტემას და ორგანიზმში სასუნთქი გზებიდან ხვდება. ასევე შეიძლება ორგანიზმში კანიდან და საჭმლის მომნელებელი სისტემიდანაც შეაღწიოს. ეს უკანასკნელი მაშინ ამოქმედდება, თუ წყალი და საკვები მოიწამლება. ადამიანის მოსაწამლად ძალიან მცირე დოზებიც კი საკმარისია. მოწამვლის პირველი ნიშნებია ნერწყვის უკონტროლო გამოყოფა, გუგების შევიწროვება, ღებინება და კრუნჩხვები. მძიმე მოწამლვისას ერთ წუთში უკვე გონების დაკარგვაც შესაძლებელია. სიკვდილი დაახლოებით 15 წუთში დგება და ის გულის კუნთის უკმარისობითაა გამოწვეული. პირველადი დახმარებისას, დაზარალებულს არგებენ სპეციალურ ტანსაცმელს და აირწინაღს. სპეციალური შპრიცით კი შხამის საწინააღმდეგო ანტიდოტი შეჰყავთ.

ჰენრიხ შრედერი ქიმიკოსი იყო, რომელსაც პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ გერმანიაში ბაიერის საწარმოში პესტიციდების შესწავლა შესთავაზეს. 1933 წელს გერმანიაში მოსავლის გაზრდას ცდილობდნენ, რომ გარედან იმპორტი შეემცირებინათ. პესტიციდებსაც გარედან ყიდულობდნენ და წლიურად 30 მლნ მარკას ხარჯავდნენ. სწორედ ამიტომ, სახელმწიფო საკუთარი პესტიციდების წარმოებით იყო დაინტერესებული. ფთორისა და გოგირდის ბაზაზე ქიმიკოსმა ვერაფერი მდგრადი ვერ შექმნა და დაიწყო ფოსფორისა და ციანიდების შემცველი მოლეკულების ექსპერიმენტები. ახლად მიღებული ნივთიერებები თავის ხელმძღვანელთან მიჰქონდა, რომელიც მათ ინსექტიციდურ აქტივობაზე ამოწმებდა. სწორედ ამ დროს შეიქმნა ფოსფორშემცველი ორგანული ნივთიერება, რომელიც პესტიციდების სფეროში თითქოს ეფექტური ჩანდა. თუმცა, მომწამლავი აღმოჩნდა და ჭურჭელზე მისი მიკროსკოპული რაოდენობით შერჩენის გამო შრედერი ისე მოიწამლა, რომ საავადმყოფოშიც კი გახდა გადასაყვანი.

1936 წლის 23 დეკემბერს კი მან დაასინთეზა ნივთიერება, რომელსაც „9/91“ უწოდა. ეს ძალიან ძლიერი საწამლავი იყო. დამკვეთმა მიღებული პრეპარატი დაიწუნა, რადგან პესტიციდს შერჩევითად მხოლოდ მწერები უნდა მოეკლა. ახალი ნივთიერება კი ყველაფერ ცოცხალს კლავდა. ის ნეირომედიატორზე აცეტილქოლინზე ზემოქმედებდა. კერძოდ, თრგუნავდა უჯრედში ფერმენტ აცეტილქოლინესთერაზას, რის შედეგადაც გროვდებოდა აცეტილქოლინი და ნერვული უჯრედების ნორმალური ცხოველქმედება ირღვეოდა. აცეტილქოლინი კი ყველას აქვს, მწერებსაც, ძუძუმწოვრებსაც და ადამიანებსაც. ამიტომ იყო, რომ პრეპარატი, როგორც პესტიციდი ვერ იმუშავებდა. სამაგიეროდ, მისით სამხედროები დაინტერესდნენ და პრეპარატს „ტაბუნი“ უწოდეს. ხელმძღვანელობა ბედნიერი იყო, რადგან მაგ. მანამდე არსებული იპრიტით სიკვდილს დრო სჭირდებოდა, „ტაბუნი“ კი ოც წუთში კლავდა და 100 კგ წონაზე მისი 0,025 გრამიც საკმარისი იყო. მესამე რეიხმა შრედერს 50000 მარკა პრემიაც კი გადასცა ასეთი შესანიშნავი აღმოჩენისთვის. სამხედროები „ტაბუნით“ დაკავდნენ, შრედერმა კი კვლავ პესტიციდის ძებნა განაგრძო.

ექსპერიმენტ #113-ში მეთილფოსფოროვანი მჟავას ეთილეთერის ფტორიდი დაასინთეზა. მოლეკულა სტაბილური და საინტერესო ეჩვენა და მასზე მუშაობა განაგრძო. მისი სტრუქტურირებითა და გადრაქმნებით  მეთილფოსფოროვანი მჟავას  იზოპროპილეთერის ფთორანჰიდრიდი მიიღო. ნივთიერება უკვე არსებულ „ტაბუნზე“ ბევრად მომწამლავი იყო. ჯერ სუბსტანცია #14 , მოგვიანებით კი ზარინი უწოდეს.

სხვა ტიპის ნივთიერებები, მაგ. იპრიტი (იგივე მდოგვის გაზი) და ლუიზიტი კანზე ახდენს ზემოქმედებას. ჰაერწვეთოვანი გზით გავრცელებისას კანს და თვალებს თრგუნავს. მათი ორთქლის ჩასუნთქვისას ფილტვები და სასუნთქი გზები ზიანდება, საკვებით და წყლით კი – საჭმლის მომნელებელი ტრაქტი. იპრიტის მოქმედების თავისებურება ის არის, რომ მოწამვლის ნიშნები მაშინვე არ ვლინდება. სადღაც ოთხი საათი ან ცოტა მეტიც კი შეიძლება გავიდეს, სანამ ადამიანი შეუძლოდ იგრძნობს თავს. კანი წითლდება, ზედ ბუშტუკები ჩნდება, რომლებიც ორი-სამი დღის შემდეგ სკდება და შეუხორცებელ წყლულებს წარმოქმნის. თვალები იპრიტის მიმართ კანზე მგრძნობიარეა და უკვე ნახევარ საათში საშინელი წვა და ქავილი იწყება. დაზიანება თვალის შიგა ნაწილში პროგრესირებს და ჩნდება მხედველობის დაკარგვის დიდი ალბათობა.

1917 წელს მთელი წლის განმავლობაში იპრში ჯარისკაცები ოქროსფერ კვამლსა და ჰაერში უცნაურ სუნზე საუბრობდნენ. მის ჩამსუნთქავს ჯერ ქავილი ეწყებოდა, შემდეგ კი ტანი საეჭვო შეუხორცებელი იარებით ეფარებოდა. ვინც გაზს ღრმად ჩაისუნთქავდა, სისხლს ახველებდა. ჯარი იპრიტით (ფაქტობრივად ქლორით) იყო მოწამლული. აირწინაღები იპრიტისგან ვერ იცავდა, რადგან გაზი მათშიც აღწევდა.

პირველადი დახმარებისას, მოწამლულს სპეციალურ ტანსაცმელს და აირწინაღს არგებენ. შპრიცით კი შხამის საწინააღმდეგო ანტიდოტი შეყავთ.

ფოსგენი და დიფოსგენი ორგანიზმზე სასუნთქი გზების დაზიანებით ზემოქმედებენ. პირის ღრუში მოტკბო არასასიამოვნო გემო ჩნდება. ადამიანს ახველებს და თავბრუ ესხმის. თუმცა, თუ დაზარალებული ქიმიური იარაღის კერას მოსცილდება, სიმპტომებიც გაქრება და 12-15 საათის განმავლობაში ძველებურადაც კი იგრძნობს თავს. სწორედ ამ პერიოდში ვითარდება ფილტვების შეშუპება, რაც ვლინდება სიცხით, თავის ტკივილით, სუნთქვის გართულებით და მწვავე სველი ხველით. სიკვდილი მეორე-მესამე დღეს დგება. თუ მოწამლულს დახმარებას აღმოუჩენენ და კრიტიკული პერიოდიც გადაივლის, მისი მდგომარეობა ნელ-ნელა უმჯობესდება.

პირველადი დახმარებისას დაზარალებულს არგებენ აირწინაღს, თბილად აწვენენ. არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება ხელოვნური სუნთქვის ჩატარება.

სინილის მჟავა და ქლორციანწყალბადმჟავა – ასევე სასუნთქ გზებს აზიანებს. კანს არ აღიზიანებს. პირში მეტალის გემო და ყელის გაღიზიანება იგრძნობა. არის თავის ტკივილი, სისუსტე, ღებინების შეგრძნება, კრუნჩხვები. მძიმე შემთხვევებში დაზარალებულს ხელოვნურ სუნთქვას უტარებენ. ისე კი, აირწინაღი და ანტიდოტი საკმარისია.

ჰოდა, მაინც რომელია-მეთქი, ყველაზე მძლავრი იარაღი. საშიში და ბასრი. ერთი ბეწოა და რამხელა ზიანის მოტანა შეუძლია. ჯადოსანიც არის, რადგან ბუზს სპილოდ აქცევს, სპილოს – თხად, თხას კიდევ – ჭიამაიად და პანიკას თესავს. მოუნდება და ფრთებსაც გამოგასხამს ან ორ რქასაც გიფეშქაშებს საჩუქრად.

ერთი ბეწოა და კი დაგაფიქრებს. საკუთარ თავს მიაყურადებ, ხომ ისევ ძველებურად ვსუნთქავო, ნეტავ. ერთი ბეწოა და ისე აგაფორიაქებს, შეიძლება ქვამარილიც კი ალოკო, იმის გასაგებად, გემოს ვგრძნობ თუ არაო. ესეც არ იკმარო და ფრჩხილის ლაქის მოსაცილებლად საგულდაგულოდ თავმოხრახნილ აცეტონს მოხსნა თავი. ქიმიური სიფრთხილით კი არ დაყნოსო, პირდაპირ ცხირისკენ გააქანო, სპორტული ინტერესით, სუნს კვლავ ვგრძნობ თუ არაო. ჰოდა, როდესაც ეს „ალქიმიური სული“ ცხვირის ყველა რეცეპტორებში შეგიღიტინებს, გაიხარებ და ეტყვი, დაილოცოსო შენი სპეციფიკური სურნელი და შენი მარილიანი გემოც დაილოცოსო, მარილის ნატეხო.

ჰოდა, ჩემი კითხვის – რომელია ყველაზე მძლავრი იარაღი? – პასუხსაც მიხვდით ალბათ.

ყველაზე მძლავრი იარაღი ეს ერთი ბეწო პაწაწა ენაა…!

ხალხური შემოქმედება ქართველი ერის უდიდესი მონაპოვარია. ფოლკლორი ცოდნის ძირითადი წყაროა აღზრდის პრინციპების შესახებ, რომლებიც ქართველი ხალხის კულტურაში, მის ზნეობრივ და რელიგიურ საფუძვლებში ჩამოყალიბდა. ხალხური შემოქმედების ხატოვანი ხასიათი გავლენას ახდენს პიროვნების ემოციურ და სენსორულ სფეროზე.

მუსიკალური ფოლკლორი – ტრადიციული ხალხური მუსიკალური ხელოვნებაა, რომელიც საუკუნეებს ითვლის. ეს არის მხატვრული პედაგოგიკა, სადაც აღზრდა-განათლება ხორციელდება სიტყვებით, მუსიკით, მოძრაობითა და რიტმით.

ფოლკლორის საგანმანათლებლო პოტენციალი უსასრულოა. არაფერი უწყობს ხელს პიროვნების ჩამოყალიბებასა და განვითარებას ისე, როგორც ხალხური ტრადიციები, რიტუალები, ზეპირსიტყვიერება და სიმღერები.  ფოლკლორი, როგორც ადამიანის აღზრდისა და განვითარების ამოუწურავი წყარო, აქტიურია სოციალურ და პედაგოგიურ გარემოში. ეს განპირობებულია ფოლკლორის ჟანრების ფუნქციური მახასიათებლებით, ეროვნული კულტურის თაობიდან თაობაში გადაცემის პროცესის უწყვეტობით.

შორეულ საუკუნეებში შექმნილი, თაობიდან თაობას გადაცემული აკვნის „ნანები“ ჩვენს დრომდე შემოგვრჩა, რომელიც ადასტურებს დედისთვის ბავშვის მიერ დაკავებული ადგილის ღირებულებას. აკვნის „ნანა“ არის ფასდაუდებელი მასალა, რომელიც საშუალებას აძლევს ბავშვს იგრძნოს მშობლიური ენა, მისი მელოდია და რიტმი. „იავნანა“ გაჯერებულია ხალხური სულისკვეთებით, ის ამდიდრებს ბავშვების ლექსიკას.

ხალხური მუსიკა ბავშვის ცხოვრებაში ადრეული პერიოდიდან შემოდის. ბავშვობა ასოცირდება დედის ნაზ ხმასთან, მშვიდ მელოდიასთან და „იავნანას“ დამამშვიდებელ სიტყვებთან, რომლის ტექსტი მარტივია, მისი ინტონაცია კი სავსეა სითბოთი და მზრუნველობით. „იავნანა“ დედის ხელებს ჰგავს, რომელიც ბავშვს უხილავი, ბოროტი ძალებისგან იცავს. პირველი ბგერები, რომლებიც ბავშვს ესმის, არის დედის ხმა და მის მიერ შესრულებული „იავნანა“.

„ნანები“ მივიწყებას მიეცა. თანამედროვე დედები იშვიათად უმღერიან შვილებს „იავნანას“, ამის მიზეზად კი მუსიკალური უნარის ნაკლებობას, ტექსტის არცოდნასა და დროის სიმცირეს ასახელებენ. ძალიან ხშირად „ნანების“ ნაცვლად ისინი ბავშვს უბრალოდ მშვიდ მუსიკას ასმენინებენ ან ტელევიზორის ხმაზე აძინებენ. დღეს  ცოტას თუ ესმის, რომ „ნანა“ბავშვის განვითარებისა და მასთან კომუნიკაციის საუკეთესო საშუალებაა. „იავნანა“ ბავშვზე ემოციურ გავლენას ახდენს და მჭიდრო კავშირს ამყარებს დედასა და შვილს შორის.

მე საჯარო სკოლის დაწყებით საფეხურზე ვასწავლი. მაია ოთიაშვილის მე-4 კლასის სახელმძღვანელოში შეტანილია აკვნის „ნანები“. ბავშვებთან ჩავატარე გამოკითხვა და აღმოჩნდა, რომ ძალიან ცოტა უმღერის თავის შვილს „ნანას“. ამ გარემოებამ მიბიძგა განმეხორციელებინა პროექტი „აკვნის ნანები”  ქ. თბილისის 126-ე საჯარო სკოლის IV-6 კლასში. პროექტის მთავარი ამოცანა იყო მშობლებისა და ბავშვებისთვის „ნანების“ , როგორც საგანმანათლებლო შესაძლებლობების წყაროს გაცნობა.

მოსწავლეებს წინასწარ ვესაუბრე „ნანების“ წარმოშობისა და მნიშვნელობის შესახებ. მოისმინეს სხვადასხვა აუდიოჩანაწერი. მშობლები ჩაერთნენ „ნანების“ შესახებ ინფორმაციის შეგროვების შემოქმედებით საქმიანობაში.

პროექტის ფარგლებში ბავშვებთან მუშაობისთვის  სხვადასხვა კუთხის „ნანა“ ავირჩიე. ბავშვები არა მხოლოდ უსმენდნენ „იავნანას“, არამედ გაუჩნდათ სურვილი, ემღერათ თოჯინებისთვის.

 გაკვეთილზე მოსწავლეებს დავუსვი კითხვა:

• რისთვის არის საჭირო „იავნანა“?
• იციან თუ არა, რა არის აკვანი და რატომ არწევდნენ მას?

გაკვეთილზე წავიღე პატარა აკვანი, ხელით ნაქარგი პირსახოცი, ბალიში და საბანი. მასში ჩავაწვინეთ თოჯინა. ბავშვებმა სიხარულით მოირგეს დედის როლი და შეასრულეს სიმღერა „ეს აკვანი ხარატული“.

პროექტის მიზანია:

• გაიზარდოს ბავშვების ინტერესი „იავნანას“ მიმართ;
• გაეცნონ აკვნის „ნანებს“;
• ისწავლონ სხვადასხვა კუთხის „იავნანები“;
• განუვითარდეთ შემოქმედებითი, კომუნიკაციური და ემოციური უნარ-ჩვევები.

 მოსამზადებელი ეტაპი:

• აკვნის „ნანების“ მასალის მოძიება;
• „ნანების“ რეპერტუარის შერჩევა;
• სიუჟეტური სურათების შერჩევა და პრეზენტაციის შექმნა ამ თემაზე;
• აუდიო და ვიდეო ჩანაწერების მომზადება;
• მშობლების გამოკითხვა „იავნანა“ თქვენი ბავშვის ცხოვრებაში”.

 მოსწავლეთა ჩართულობა:

• საუბრები „იავნანას“ შესახებ;
• „ნანების“ მოსმენა; (ხევსურული, მოხეური, თუშური, ქართლ-კახური, სვანური, რაჭული, გურული, აჭარული, ლაზური, მესხური);
• მომზადებული პრეზენტაციის და ნახატების ნახვა;
• „იავნანას“ სიმღერა;
• „იავნანას“ მელოდიის იმპროვიზაციის მცდელობები;
• როლების შესწავლა;
• გათამაშება „იავნანას“ შინაარსის მიხედვით;
• დაძინებამდე „იავნანას“ მოსმენა.

 მასწავლებლის ჩართულობა:

• „იავნანას“ შესწავლა;
• სათამაშო სიტუაციების შექმნა;
• დრამატიზაციისთვის როლების სწავლა;
• ბავშვებისთვის „იავნანას“ ჩანაწერების მოსმენა.

საბოლოო შედეგი:

• ემოციური რეაგირების გამოვლინება ბავშვებში „იავნანას“ მოსმენისა და სიმღერის დროს;
• ცვლილებები ბავშვების თამაშებში (თოჯინების დაძინება, იავნანის მღერა, თოჯინის რწევა);
• საჭირო მომენტში „იავნანას“ შესრულება;
• დაძინებამდე მშობლები შვილებს უფრო ხშირად უმღერებენ „იავნანას“.

 პროქეტზე მუშაობის შედეგად:

მოსწავლეები გამოიმუშავებენ შემოქმედებითი აზროვნების უნარ-ჩვევებს. მეტად დააფასებენ კულტურულ მრავალფეროვნებას, გაუადვილდებათ ერთმანეთთან კომუნიკაცია, შეძლებენ განსხვავებული აზრის მოსმენას.

ამ პროექტმა საშუალება მომცა, დავკვირვებოდი ბავშვებს  მუშაობის პროცესში. ასე უკეთესად გამოვლინდა მოსწავლეთა ინდივიდუალური თავისებურებები და უნარ-ჩვევები. გამოჩნდა უფრო მკვეთრი კონტურები მოსწავლეებთან სოციალური უნარებზე მუშაობის კუთხით.

პროექტით სწავლებამ ხელი შეუწყო აქტიური შემოქმედებითი საქმიანობის ორგანიზებას, ურთიერთობების ჰარმონიზაციას, ბავშვების შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარებას, კომუნიკაციის უნარებსა და მუსიკაზე ემოციურ რეაგირებას.

„იავნანაში“ ასახულია დედის სამყარო: მისი გრძნობები, გამოცდილება, ოცნება შვილის მომავალზე, როგორც დედა-შვილის განუყოფელი ერთიანობის გამოხატულება.

დღეს ეს ჟანრი ხალხური შემოქმედების მარგალიტია მთელი თავისი მრავალფეროვნებით.

იაკობ გოგებაშვილი წერდა: „ბავშვის მოძრავი ბუნება სრულიად ვერ მშვენობს დიდ ხანს შეჩერებას გრძელის, გაჭიანურებულის პლასტიკური სურათების კითხვასა და გაგებაზედ… ამ გვარის აღწერა ნამდვილს ნაკლულოვანებას შეადგენს საბავშვო მოთხრობებისთვის”.

საბავშვო ლიტერატურას უზარმაზარი  მნიშვნელობა აქვს  ბავშვის ფსიქო-ემოციური და  წიგნიერების უნარის  განვითარებაში.  სასიხარულოა, რომ დებიუტანტი საბავშვო მწერლის,  ინგა თეთრაძის  მიერ შექმნილი  საბავშვო წიგნი “რატომელა”, რომელიც სულ ახლახან გამოვიდა,   უკვე  მოზარდების საყვარელ წიგნად  იქცა.

რატომელა, ცნობისმოყვარე ბიჭი – ასეთია ამ საბავშვო, ფერადი ილუსტრირებული წიგნის სათაური.   ავტორი აღნიშნავს – „წლების მანძილზე ვქმნიდი ალტერნატიულ ტექსტებს, რათა ჩემი მოსწავლეებისთვის  ბუნების გაკვეთილები  შემეყვარებინა.  რატომელას ისტორიების წყალობით ვხედავდი   ბავშვების ცნობისმოყვარეობა როგორ გადაიზარდა ცოდნისმოყვარეობაში. მიხარია, რომ გამომცემლობა დაინტერესდა ამ მასალის წიგნად გამოცემით და რატომელას  ისტორიები ყველა ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი გახდა“.   

ათიოდე წლის წინ ავტორის მიერ შექმნილი  პერსონაჟი – რატომელა და მისი ისტორიები  დღეს ყველა ბავშვს შეუძლია გაიცნოს.

წიგნი კარგი რესურსია მშობლებისთვის და დაწყებითი კლასების მასწავლებლებისთვის. დაწყებით კლასებში სხვადასხვა აქტივობისა თუ პროექტის განსახორციელებლად მასწავლებლები ხშირად იყენებენ უცხო ტექსტებს – ანუ ტექსტებს, რომელიც სასკოლო სახელმძღვანელოში არ არის შეტანილი. გთავაზობთ  რამდენიმე სახალისო აქტივობას, რომელიც  ამ წიგნის ტექსტების გამოყენებითაა შექმნილი   და სასწავლო პროცესის დიფერენცირების საშუალებას აძლევს მასწავლებელს.

  საყოველთაოდ ცნობილია,  რომ დიფერენცირებული სწავლება გულისხმობს  მოსწავლეთა საჭიროებების,  ინტერესების,  დამოკიდებულებებისა    თუ    ღირებულებების    გათვალისწინებით დაგეგმილ გაკვეთილებს, რომლებშიც ყველა მოსწავლე ჩართულია.

ტექსტის  გასააზრებელი   „ სახალისო სასწავლო მენიუები“,  საკმაოდ გავრცელებული ინსტრუმენტია და გამოიყენება დიფერენცირებული სწავლებისთვის.

სასწავლო მენიუს გამოყენებით მოსწავლეებს  საშუალება ეძლევათ, საკუთარი  სწავლის ტემპის,   ინტერესებისა  და  მზაობის  დონის  მიხედვით შეარჩიონ  სასწავლო  მენიუში მოცემული  აქტივობები.  მოსწავლეებისთვის კითხვებისა და დავალებების მენიუს შეთავაზება და მათთვის სასურველი დავალების არჩევანის შესაძლებლობა, სწავლების დიფერენცირების საშუალებას იძლევა.

გაეცანით რამდენიმე პატარა ტექსტს წიგნიდან და ამ ტექსტზე მეორეკლასელი მოსწავლეებისთვის შედგენილ სახალისო სასწავლო მენიუებს.

ვინ არის რატომელა?

კითხულობდა,     ფიქრობდა,     აზროვნებდა,  ხან თავად აღმოაჩენდა პასუხს,  ხანაც – უფროსების დახმარებით, აკვირდებოდა სამყაროს და ისიც ბევრ საიდუმლოს ანდობდა.

მოდით,  ვიმოგზაუროთ რატომელასთან  ერთად ცოდნის სამყაროში  და  ჩვენც  აუცილებლად  ვიპოვით  პასუხს კითხვაზე    „რატომ?“,   რადგან არაფერია იმაზე მშვენიერი,  ვიდრე ის,  რომ შენი ცხოვრების გზა ცოდნით იყოს განათებული.  მაშინ აღარ გეშინია და გიხარია,  რომ ადამიანი ხარ!

სახალისო სასწავლო მენიუ – ვინ არის რატომელა?

ტყეში

ჩაფიქრებული რატომელა ახლა ტყეში შევიდა და ერთი მაღალი ხის ქვეშ ჩამოჯდა.  უამრავი სხვადასხვანაირი ხის ცქერით ტკბებოდა და სუფთა ჰაერს ღრმად ისუნთქავდა.

ხეები ერთმანეთისაგან       ძალიან       განსხვავდებოდნენ სიმაღლით,  ღეროს სისქით,      ფორმით,      ფოთლების მოყვანილობით. ზოგიერთს

ფოთლების ნაცვლად წიწვები ჰქონდა, ზოგს – იმდენად სქელი ღერო, რომ ადამიანი ხელებსაც ვერ შემოაწვდენდა. ღეროდან ღონიერი ტოტები   იწყებოდა.   სხვადასხვა  ფორმისა  და ზომის ფოთლები შრიალით ესალმებოდნენ პატარა სტუმარს.

ამხელა   ხეებს ფესვებიც ძლიერ ღონიერი ექნებათ. აბა, ისე როგორ დადგებოდნენ ხეები ფეხზე, როგორ გაიზრდებოდნენ ასეთი დიდები? – ფიქრობდა რატომელა და შთაბეჭდილებებით სავსე მხიარულად მიაბიჯებდა დედამიწაზე ყველაზე დიდ მცენარეებს შორის.

სახალისო სასწავლო მენიუ – ტყეში

კითხვის პოპულარიზაციის კუთხით მუშაობა სერიოზული გამოწვევაა სკოლისთვის და  მართლაც, დიდი ძალისხმევაა საჭირო,  მოსწავლეებს ისევ შევაყვაროთ წიგნები, რომლებსაც ასე გაუუცხოვდა ახალი თაობა. კარგი საბავშვო ლიტერატურა კი საუკეთესო საშუალებაა,  მოსწავლეებს აღარ „ეშინოდეთ“ კითხვის და  კითხულობდნენ   სიამოვნებით.

აკადემიური უნარ-ჩვევების განვითარების პროცესში აუტისტური სპექტრის აშლილობების დროს ერთ-ერთ ყველაზე გამოკვეთილ პრობლემას თხრობა წარმოადგენს.

წაკითხული ტექსტის გადმოცემა თუ სხვა ტიპის თხრობა ძალიან უჭირთ მოსწავლეებს, მით უმეტეს, როდესაც ტექსტი არის იგავური ჟანრის, ზოგადი დიდაქტიკით სავსე, აბსტრაქტული, მრავალპერსონაჟიანი.

გაგაცნობთ ჩვენი საშინაო სკოლის ტექნიკას, როგორ ვსწავლობთ თხრობასა და ამბის გადმოცემას.

ა. ტექსტის რამდენიმესაფეხურიანი წაკითხვა და თხრობის რამდენიმე ეტაპი:

1. ტექსტის წაკითხვა:

მოსწავლე კითხულობს ერთხელ. იმისთვის, რომ ტექსტი მისთვის ფონეტიკურად ნაცნობი გავხადოთ, პირველ წაკითხვაზე ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, ე.წ. ფონეტიკური გაშინაურება, მოთელვა. რაც შეეხება შინაარსს, ამ ეტაპზე ასეთი მიდგომა გვაქვს – რასაც გაიგებს, გაიგებს.

2. ტექსტის ჩაღრმავებით წაკითხვა და უცხო სიტყვების განმარტება – თუ დიდი ტექსტია, ვეხმარებით წაკითხვაში.
3. ტექსტის წაკითხვა მორიგეობით: ერთი აბზაცი – მოსწავლე, მეორე – მასწავლებელი. ვარკვევთ, გავიგეთ თუ არა ამბავი.
4. ტექსტს ვუკითხავ ინტონაციით, გამომსახველობითი აქცენტებით, სხვადასხვა ხმით.
5. ტექსტის შინაარსს ვუყვები, თან ვუხატავ ან კოგნიტურ სქემებად ვაქცევ, ან თვითონ ხატავს, მაგალითად:

• პერსონაჟი – ა, პერსონაჟი – ბ, პერსონაჟი – გ;
• სიუჟეტი;
• მოქმედების ადგილი ა წერტილიდან ბ წერტილამდე;
• მთავარი ამბის გამარტივება;
• მოთხრობის ცალკეული ეპიზოდის საკვანძო სიტყვების ამოწერა ფურცლებზე და მერე მოთხრობის ქარგის აწყობა.

6. ამ ნახატის ან კოგნიტური სქემის მიხედვით თვითონ მიყვება ამბავს, თუ დახმარება დასჭირდა, ვეხმარები;
7. კიდევ ერთხელ ჰყვება ამბავს ნახატის გარეშე.

ბ. ამბის გართულება და გამდიდრება, ამბის ჩონჩხი და თანდათანობითი შევსება

ეს მეთოდი გვეხმარება როგორც ამბის თხრობაში, ასევე, კომპოზიციისა და სიუჟეტის აგებაში, შეგვიძლია, რომელიმე ტექსტს კი არ მოვარგოთ, არამედ შემოქმედებით სამუშაოდ ვაქციოთ.

იმისთვის, რომ უფრო თვალსაჩინო გავხადო, ყველასთვის ნაცნობი ზღაპრის, „წითელქუდას“ მაგალითზე ვილაპარაკებ.

ამბავს არ გაგახსენებთ, ყველამ იცით.

კარგი იქნება, თუ გვექნება მაგნიტები და დაფა, ან წებოვანი ფურცლები.

ნაბიჯი 1.

ვკითხულობთ „წითელქუდას“.

ნაბიჯი 2

ვყოფთ ტექსტს აბზაცებად და ვირჩევთ თითოეული აბზაცის მთავარ ფრაზას.

მაგალითად:

1. დედამ წითელქუდა გააგზავნა ბებიასთან;
2. წითელქუდა ტყეში შეხვდა მგელს;
3. მგელმა შეჭამა წითელქუდას ბებია;
4. მგელმა შეჭამა წითელქუდა;
5. მონადირემ გადაარჩინა ბებია და წითელქუდა.

ნაბიჯი2

პირველ აბზაცის მთავარ წინადადებას ვყოფთ სიტყვებად და მაგნიტურ დაფაზე ვაკრავთ ცალ-ცალკე სიტყვებს:

დედამ წითელქუდა გააგზავნა ბებიასთან

მოსწავლესთან ერთად აღვადგენთ მთლიან აბზაცს მთავარი წინადადებისა და დამხმარე კითხვების საშუალებით.

მაგნიტების საშუალებით აღდგენილ წინადადებებს მივამატებთ მთავარ წინადადებას და შევკრავთ პირველი აბზაცის სრულ ტექსტს, ვკითხულობთ და ვყვებით.

ასე დავამუშავებთ ყველა აბზაცს და საბოლოოდ, აღმოჩნდება, რომ მთავარი წინადადებების საშუალებით, მოსწავლემ ტექსტის შინაარსიც იცის და თხრობასაც დეტალებისა და მნიშვნელოვანი ფაქტების გამოტოვების გარეშე ახერხებს.

დისტანციური სწავლება საქართველოში რომ გამოწვევაა, ამაზე არაერთხელ დაწერილა და თქმულა. თუ რა იყო და რა გახდა ჩემთვის, როგორც ერთი ჩვეულებრივი მასწავლებლისთვის დისტანციური სწავლება, ამაზე მინდა ჩემი გამოცდილება გაგიზიაროთ.

არ  ვისაუბრებ იმაზე, თუ როგორი რთული იყო უმოკლეს დროში პორტალის ტექნიკურ საკითხებში გარკვევა, როგორი იყო თავად Tims-ის პორტალი თავიდან და როგორ დაიხვეწა და გაიზარდა ჩვენთან ერთად. ეს ისედაც ყველამ იცის. მე უფრო შინაარსობრივ საკითხებზე მინდა შევჩერდე.

და აი, პირველად უნდა ჩავერთო ბავშვებს. წარმოიდგინეთ ჩემი განცდა, როცა  ვზივარ ცარიელ ოთახში, ვატარებ გაკვეთილს და ათას რამეზე ვფიქრობ. იმდენად ბევრზე, რომ მათემატიკა ავტოპილოტით მიდის. რამდენი მესწრება? ნეტა, ვინ მისმენს? ნეტა, ვისი მშობელი მისმენს? ნეტა, როგორ გამოვიყურები (ალბათ ძალიან საცოდავად)? ათას რამეს ვაჭერ ხელს, რომ გავიგო, ვინ შემომემატა და ვინ დაგვტოვა (ძირითადად ინტერნეტის სიჩქარეს რომ ბრალდება ხოლმე მერე). ეს იმიტომ მჭირდება, რომ ამდენ განცდაში მოსწავლეთა სახელები და გვარებიც კი მავიწყდება. მოკლედ, წარმოიდგინეთ ხომ? თუმცა, რად გინდათ წარმოდგენა, ალბათ მასწავლებელთა უმრავლესობა სწორედ ასე იყო სწავლების პირველ კვირაში.

და შემდეგ ნელ-ნელა მივხვდი, რომ ეს არა მხოლოდ გამოწვევა, შესაძლებლობაც იყო. დავიწყე ახალი ტიპის რესურსების მოძიება, გავეცანი და  ვცადე მათი გამოყენება, რომ უფრო გამომსახველობითი გამეხადა გაკვეთილი. ახალ პორტალებზე  თემების მიხედვით დავიწყე გამოცდილი ადამიანების მიერ შექმნილი რესურსების გაანალიზება და ჩემი საჭიროებების მიხედვით შევქმენი ახლები.  დარგის სპეციალისტებმაც „შემოგვაშველეს“  სხვადასხვა ტიპის დაფები,  მათგან Idroo-ს დაფას მივანიჭე უპირატესობა და  დავიწყეთ ბევრად უფრო საინტერესო, ბევრად უფრო შედეგიანი და ბევრად უფრო სახალისო გაკვეთილები. ნელ-ნელა ის მოსწავლეებიც შემოგვემატნენ, მანამდე არდასწრების ათს მიზეზს  რომ ასახელებდნენ, მათთან  ნელ-ნელა  ინტერნეტის სიჩქარეც გამოსწორდა.

შემიძლია ვთქვა, რომ:

1. ძალიან ხშირად მივმართავდი ყველა მოსწავლეს სახელით და არაფერს, კატეგორიულად არაფერს ვაკეთებდი ისეთს, რისი გაკეთებაც მათ შეეძლოთ (წინარე ცოდნის აქტიურ ფაზაში დატოვება);
2. წინასწარ ვაცნობდი მომავალი გაკვეთილის თემას და ვეუბნებოდი, რა რესურსებს გამოვიყენებდი მომდევნო გაკვეთილებზე (მოტივაციის შექმნა);
3. ყველა ამოცანისა თუ მაგალითის ამოხსნის შემდეგ მივმართავდი სხვა მოსწავლეს და ვთხოვდი, შეეცვლა ამოცანის პირობა ისე, რომ შებრუნებული ამოცანა გამოსულიყო. ამით მათი ყურადღება და მოტივაცია იზრდებოდა;
4. ვაძლევდი დაფაზე მუშაობის საშუალებას და სხვადასხვა ფერის ნაწერებით ადვილი იყო მათი ერთმანეთისაგან გარჩევა (შეფასება, ურთიერთ შეფასება);
5. ერთად ვიხილავდით ნებისმიერი მოსწავლის შეუსრულებელ დავალებას – მაგალითს, ამოცანასა თუ საკითხს (გუნდურობის განცდა);
6. ვშორდებოდი ვიდეოთვალს ისე, რომ მოსწავლეებს დაენახათ ჩემი სახის მიმიკა მთლიანად და ასევე ხელების მოძრაობა. ასე ვცდილობდი არავერბალური საშუალებების გამოყენებას ინფორმაციის დამახსოვრების ეფექტის გასაძლიერებლად;
7. ვცდილობდი, პასუხისას ბავშვებს ჩაერთოთ ვიდეოთვალი. მას შემდეგ რაც პორტალზე უკანა ფონის დამატების შესაძლებლობა გაჩნდა, მოსწავლეები აღარ ერიდებოდნენ ვიდეოთვალის ჩართვას არასასურველი ფიზიკური გარემოს გამოჩენის გამო;
8. თუ რომელიმე მოსწავლისთვის ახსნილ მასალაში რამე გაუგებარი რჩებოდა, ამის შესახებ  პირად შეტყობინებაში მწერდა, ადვილი იყო ჩავრთულიყავი პირადად მასთან და ერთად გაგვევლო პრობლემური საკითხი (დიფერენცირებული, გნებავთ რემედიაციული ჩარევა);
9. თუ რომელიმე მოსწავლე ვერ გვერთვებოდა, მისთვის შესაძლებელი იყო ჩანაწერით სარგებლობა ან შეეძლო მოეთხოვა პირადი ჩართვა რამდენიმე წუთით (ინდივიდუალური მუშაობა);
10. რომ არა ეს გამოწვევა, არანაირი მოთხოვნა და დირექტივა ამდენ ახალ პორტალს ვერ  დამამუშავებინებდა და ასე არ „მაიძულებდა“ საგაკვეთილო პროცესის სრულყოფას,  რაც ამ მოკლე ხანში შევძელი.

აღმოჩნდა, რომ დისტანციურ სწავლებას ჰქონია თავისი დადებითი მხარეები. მნიშვნელოვანია, როგორ მივუდგებით მას, რამდენად შევძლებთ ვაჯობოთ საკუთარ თავს და რამდენად გამოგვივა მოსწავლეების ცნობისმოყვარეობას ისე გამოვდოთ კაუჭი, რომ სასიკეთო მიზნებისკენ მივმართოთ იგი.  სასიამოვნო მომენტი იყო, როცა მოსწავლე სახლიდან მკარნახობდა: „მას, ზედა მარჯვენა კუთხეში ნახეთ ახალი პიკტოგრამა დაამატეს“. ახლა ბევრს ვხალისობთ ასეთ ისტორიებზე.

დასასრულ მინდა ვთქვა, რომ სწრაფად ცვალებად გარემოში ყველაზე მთავარი  სწრაფი ადაპტირების უნარი აღმოჩნდა, რაც ჩვენთვის, მასწავლებლებისთვის, აუცილებელი და მნიშვნელოვანი უნარია, ჩვენ ხომ მუდმივად ახალ თაობებთან გვიწევს მუშაობა.

პროექტი: ჯანსაღი საკვები

ალბათ ძალიან გაგიჭირდებათ ფერად-ფერად კანფეტებზე ან ტკბილეულით სავსე ხელებზე უარის თქმა, როცა ისინი ასე უგემრიელესად გამოიყურებიან! იცით, ჯანსაღი საკვები რა არის, მაგრამ არჩევანს უმეტესად მაინც არაჯანსაღზე აჩერებთ. ჩვენ ხშირად ვესაუბრებით მოსწავლეებს იმაზე, რამდენი უნდა ვჭამოთ, მაგალითად, ტკბილეული. შეგვიძლია თუ არა, საუბარზე მეტი გავაკეთოთ, რათა მკაფიო წარმოდგენა შევუქმნათ მათ ჯანსაღი საკვების შესახებ?

გთავაზობთ პროექტს, რომელიც „მე და საზოგადოების“ საგანში განვახორციელე.

გავაერთიანე საგაკვეთილო თემები: ჯანსაღი კბილები და ჯანსაღი კვება. მოსწავლეებს დავუსვი რამდენიმე მაპროვოცირებელი შეკითხვა: რა იცით კბილების მოვლის შესახებ? როგორ უვლით კბილებს? რა ჰქვია კბილის ექიმს? კითხვა-პასუხის შემდეგ წავუკითხე სახელმძღვანელოში მოცემული ინფორმაცია, ვიმსჯელეთ მის შესახებ, ბოლოს კი მივეცი პროექტზე მუშაობის ინსტრუქცია – მათ სამუშაო რვეულში მოყვანილი ინსტრუქციის მოდიფიცირება მოვახდინე და ჩემ მიერ გაერთიანებულ საგაკვეთილო თემებს მოვარგე.

პროექტის მიზანი: გავარკვიოთ, რითია მავნებელი კანფეტები, რა ითვლება ჯანსაღ საკვებად.

პროექტის განხორციელების ფორმები: ინდივიდუალური, წყვილებში (პანდემიის გამო მოსწავლეებს მივეცი უფლება, თავად აერჩიათ, ინდივიდუალურად ემუშავათ თუ დისტანციურად წყვილში).

ხანგრძლივობა: 3 კვირა.

სამუშაოს ეტაპები: ინფორმაციის მოძიება, დახარისხება, საპრეზენტაციო მასალის შექმნა, გამოკითხვა, ექსპერიმენტი, რეფლექსია.

პროექტისთვის საჭირო რესურსები: სახელმძღვანელო, კომპიუტერი, ფორმატი, კალამი, ფანქრები, წებო, ფოტომასალა, კანფეტები, წყალი, ჯამი.

პროექტის გეგმა (სრულდება ექვსი სხვადასხვა დავალება): მოძიებული ინფორმაციის დახარისხება, გაფორმება და პრეზენტაცია; ჩატარებული ექსპერიმენტის გადაღება და ანალიზი; პროექტის შეჯამება.

პირველი აქტივობა: კანფეტები

მოსწავლეებს უნდა მოეძებნათ ინფორმაცია კანფეტების შესახებ და გაეცათ პასუხი შემდეგ კითხვებზე: რატომ უყვართ ბავშვებს კანფეტები? რისგან ამზადებენ მათ? რამდენად სასარგებლოა ჩვენი ორგანიზმისთვის? მოძიებული ინფორმაცია უნდა დაეხარისხებინათ, გადაეტანათ ფორმატზე, გაეფორმებინათ და მოეხდინათ ნამუშევრების პრეზენტაცია.

მეორე აქტივობა: კვების პირამიდა

მოსწავლეებთან ერთად ვიმსჯელე შემდეგ საკითხებზე: რა გვგონია ჯანსაღი/არაჯანსაღი საკვები? როგორ ვიკვებებით? რას ვჭამთ და რისთვისაა საჭირო საკვები? მივაწოდე ინფორმაცია ჯანსაღი კვების შესახებ. განვიხილეთ სიტუაციური მაგალითი, რომელიც სახელმძღვანელოშია მოცემული. ვისაუბრეთ იმაზე, რისთვისაა სასარგებლო რძის ნაწარმი, ხორცი, ხილი, ბოსტნეული და სხვ.

ყურადღება გავამახვილეთ ჯანსაღი კვების პირამიდაზე. განვიხილეთ, რატომ იყო მასზე მოცემული ზოგიერთი საკვები – მცირე, ზოგი კი დიდი რაოდენობით (მოსწავლეებს დამოუკიდებლად უნდა გამოეტანათ დასკვნა, რომ პირამიდის ზედა საფეხურზე დალაგებული პროდუქტები მცირე რაოდენობით უნდა მივიღოთ).

ამის შემდეგ მოსწავლეებს უნდა შეექმნათ კვების პირამიდა. ამისთვის შეეძლოთ გამოეყენებინათ კომპიუტერული პროგრამები „ვსწავლობთ თამაშით“ და „Paint“ ან უბრალოდ დაეხატათ. ამ აქტივობით მოსწავლეები განიმტკიცებდნენ შეძენილ ცოდნას.

მესამე აქტივობა: ჯანსაღი კბილების მოდელი

მას შემდეგ, რაც მოსწავლეებს გარკვეული ცოდნა დაუგროვდათ ჯანსაღი კბილებისა და მათი მოვლის შესახებ, შევთავაზე შემდეგი აქტივობა: დავურიგე ამობეჭდილი ფურცლები, რომლებზეც ეხატა გახარებული და მოწყენილი კბილები, ასევე – გასაფერადებელი ფურცლები საკვების გამოსახულებით. მოსწავლეებს უნდა გაეფერადებინათ დახატული საკვები და კბილებზე ისე გადაენაწილებინათ, რომ ჯანსაღი პროდუქტები გახარებულ კბილთან მოხვედრილიყო, ხოლო არაჯანსაღი – მოწყენილთან. მოსწავლეებმა საკმაოდ ადვილად გაართვეს თავი დავალებას, პრეზენტაციის დროს კი ნამუშევარზე იმსჯელეს.

მეოთხე აქტივობა: გამოკითხვა

პროექტის

განხორციელების პარალელურად მათემატიკაში ვსწავლობდით მონაცემთა შეგროვებასა და ანალიზს. მოსწავლეებს ვთხოვე, გამოეყენებინათ ამ საგანში შესწავლილი თემა და ჩაეტარებინათ თანაკლასელებს შორის გამოკითხვა, ვის რომელი ტკბილეული უყვარდა ყველაზე მეტად და რამდენს მიირთმევდა. მოსწავლეებმა სხვადასხვა საკომუნიკაციო საშუალებით: Teams-ით, მობილურით (დარეკვით, მოკლე ტექსტური შეტყობინებით) და ა.შ. – შეაგროვეს მონაცემები და წარადგინეს დიაგრამის სახით:

მეხუთე აქტივობა: ექსპერიმენტი

მოსწავლეებს ვთხოვე, ჩაეტარებინათ ექსპერიმენტი, რომლისთვისაც დასჭირდებოდათ კანფეტი, წყალი და ჯამი. ჯამში უნდა მოეთავსებინათ კანფეტი, დაესხათ წყალი და რამდენიმე წუთის განმავლობაში დაკვირვებოდნენ, მიღებული შედეგი კი ჩაეწერათ. მოსწავლეებმა აღნიშნეს, რომ რამდენიმე წუთის შემდეგ კანფეტებმა ფერი იცვალა, რაც გამოწვეული იყო იმით, რომ ნაწარმი საღებავ დანამატს შეიცავდა, მისი ჭარბი მიღება კი საზიანოა ჩვენი ორგანიზმისთვის.

მეექვსე აქტივობა: პროექტის შეჯამება

მოსწავლეებს ვთხოვე, თითოეული აქტივობა შეეფასებინათ. დაფაზე ჩამოვწერე აქტივობების სახელწოდება და ვთხოვე, დაეწერათ, რა ისწავლეს თითოეულიდან. ამის შემდეგ გავმართეთ დისკუსია შემდეგ საკითხებზე: რა ეტაპები გავიარეთ პროექტის განმავლობაში, რა იყო მათთვის საინტერესო და როგორ გამოიყენებდნენ მომავალში პროექტის მეშვეობით მიღებულ ცოდნას.

ვფიქრობ, ჩემი მოსწავლეებისათვის პროექტი საინტერესო და შედეგიანი აღმოჩნდა.

ბავშვობასა და მოზარდობაში ადამიანში ემოციების – აგრესიის, რისხვის, სასოწარკვეთის – ნამდვილი ქარიშხალია. ხშირად მოჭარბებულ გრძნობებს ის სწორად ვერ უმკლავდება, რასაც სავალალო შედეგი მოსდევს. ალბათ ცხოვრებაში ერთხელ მაინც ყველას გვინახავს ბავშვი, რომელიც ემოციურ ფონზე თვითდაზიანების მიყენებას ცდილობს – სცემს საკუთარ თავს, იკაწრავს სახეს, კბენს, თმას იგლეჯს. ასეთ ქმედებას სპეციალისტები ავტოაგრესიას უწოდებენ.

ავტოაგრესია საშიშია როგორც ბავშვებისა და მოზარდებისთვის, ასევე მშობლებისთვისაც. მისი სიმპტომების სპექტრი საკმაოდ ფართოა: შინაგანი ჩაკეტილობიდან სუიციდურ მიდრეკილებამდე.

„ავტოაგრესია“ ლათინურად საკუთარ თავზე თავდასხმას ნიშნავს. ფსიქოლოგთა ნაწილი მასში საკუთარი თავისკენ მიმართული ნეგატიური ემოციების ნაკრებს მოიაზრებენ, მაგალითად, ბრაზს, რისხვას, გაღიზიანებას. ფსიქოლოგთა სხვა ჯგუფი კი მას თვითგანადგურების ქცევად განმარტავს, ანუ როდესაც საკუთარ თავს, საკუთარ კეთილდღეობასა და ფსიქიკურ წონასწორობას ძლიერ ზიანს აყენებ. ასევე, არსებობს მოსაზრება, რომ ავტოაგრესია ადამიანისთვის შეიძლება იყოს საპასუხო რეაქცია, ერთგვარი დამცავი მექანიზმი გარკვეულ გარე ფაქტორებზე.

ავტოაგრესია არ არის თანდაყოლილი. მაგალითად, ერთი წლის ბავშვი, რომელმაც არ იცის, რა არის თავის მართლება, არ ნერვიულობს დაშვებული შეცდომების გამო, ავტოაგრესიას არ მიმართავს.

როდესაც ბავშვი იწყებს აზროვნებას, საკუთარი თავის გაანალიზებას, მას ავტოაგრესიის ნიშნებიც უჩნდება. ბავშვი უკვე არჩევს ცუდს და კარგს. უნდა, რომ არასწორი ქცევა მოიცილოს, რისთვისაც ყველაზე ნაცნობ და გასაგებ მეთოდს მიმართავს – მშობლების ქცევის კოპირებას. იგულისხმება დასჯით სწავლება, როდესაც მშობლები ბავშვს  დასჯით უხსნიან რაღაცას. ამდენად, გარკვეულ სიტუაციაში, ბავშვი თვითონაც სწავლობს საკუთარი თავის საყვედურს, თავისებურად სჯის საკუთარ თავს ცუდი საქციელისთვის, შეცდომისთვის. დროთა განმავლობაში კი ასეთი „თვითგანათლება“ ჩვევად ყალიბდება.

საკუთარი თავისკენ მიმართული აგრესია არასასიამოვნო სანახავია და ნებისმიერ მშობელს აშინებს. თუმცა, მთავარია, სწორად ამოვიცნოთ, რასთან გვაქვს საქმე – ავტოაგრესიასთან თუ სხვა ქცევასთან.

აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ ავტოაგრესიაზე მშობლის მხრიდან საპასუხო, გადაჭარბებული ემოცია ძალიან ცუდია, რადგან ის პროვოცირებას უწევს ბავშვის ამ ქცევას და ავტოაგრესიის დამატებით აფეთქებას განაპირობებს, ანდა შეიძლება ისე დასტრესოს  მოზარდი, რომ მომავალში მან დაუმალოს მშობელს თვითდაზიანებები.

ავტოაგრესია სხვადასხვა ფორმით ვლინდება: კვებითი აშლილობა (ანორექსია, ბულემია), თვითდაზიანება – ჭრილობები, ტატუები, პირსინგი, ნაჩხვლეტები, ექსტრემალური სპორტით გატაცება, ფანატიზმი – დესტრუქციულ რელიგიურ კულტებში მონაწილეობა, მსხვერპლის როლის მორგება და მსხვერპლის ქცევა, ქიმიური დამოკიდებულება (ნარკომანია, ტოქსიკომანია, ალკოჰოლიზმი), აუტისტური ქცევა – საკუთარ თავში ჩაკეტვა, საზოგადოებისგან განცალკევებით ყოფნის სურვილი, სუიციდური ქცევა (აუტოაგრესიის უკიდურესი ფორმა).

და მაინც, რატომ იზიანებენ თავს ბავშვები და მოზარდები? ყველაზე ხშირად, ისინი ოჯახური ან პირადი კონფლიქტის მძევლები ხდებიან. ზოგჯერ მიზეზი მასწავლებლებთან ან თანატოლებთან უთანხმოებაა. ასეთი ქცევის განვითარების ძირითადი მიზეზებია: უფროსების აგრესიული ქცევა მოზარდის მიმართ, ინდივიდუალური პიროვნული თვისებები, ოჯახური ურთიერთობები, დასჯის შიში, ყურადღების დეფიციტი.

რა უნდა გააკეთოს მშობელმა, რომ არაფერი გამორჩეს? – ყურადღება უნდა მიაქციოს ბავშვის ან მოზარდის სხეულის ნებისმიერ დაზიანებას: ნაკაწრებს, სისხლჩაქცევებს, ნაჩხვლეტებს. მშობელმა უნდა შეინარჩუნოს სიმშვიდე და დაინტერესდეს, რატომ აქვს ბავშვ ისინი, მით უფრო, თუ დაზიანებები მატულობს. უთხარით მოზარდს, რომ ამის გამო არ უსაყვედურებთ და თქვენი მიზანი მხოლოდ მასზე ზრუნვაა.

ასწავლეთ მას, რომ ნეგატიური ემოციები სოციალურად მისაღები გზით გამოხატოს, თავისთვის ზიანის მიყენების გარეშე. განუმარტეთ, რომ მას აქვს  ბრაზის, გაღიზიანების უფლება, ისევე, როგორც სიხარულისა და სიამოვნების მიღების.

დაე, ნუ შეაშინებს ემოციების სიტყვიერად გამოხატვა. აუხსენით, რომ ბრაზი არ არის ძალადობა. თუ მოზარდი ემოციების სწორად გამოხატვას ისწავლის, თავისა და სხვებისთვის ზიანის მიყენების გარეშე, ავტოაგრესიული რეაქცია აღარ ექნება.

შეაჩვიეთ მოზარდი, რომ მან მცირე ასაკიდანვე მოუაროს ნაკაწრებს, ჩამოიბანოს, დაიმუშავოს სპირტით, იოდით. ასწავლეთ სხეულის სიმრთელეზე ზრუნვა.

მშობლებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ მოზარდის სხვებთან ურთიერთობას. იქნებ მან    ასეთი ქცევა მეგობრებისგან ან პოპულარული თანატოლებისგან გადაიღო და ამ გზით ცდილობს საკუთარი გამორჩეულობის პოზიციონირებას. უმეტესად ასე დაბალი თვითშეფასების მქონე ბავშვები და მოზარდები იქცევიან. ასეთ შემთხვევაში მშობელმა ბავშვის თვითშეფასების ამაღლებაზე უნდა იზრუნოს.

ზოგჯერ აუცილებელია, მივმართოთ ფსიქოლოგს. ის არ ჩაგთვლით ცუდ მშობლად. პირიქით, გაიგებს, რა კავშირშია ზიანის მიყენების ტენდენცია მოზარდის ისეთ მახასიათებლებთან, როგორიცაა ჩაკეტილობა, პედანტიზმი, მორცხვობა.

შესაძლებელია თუ არა აუტოაგრესიის პრევენცია? რა თქმა უნდა, შესაძლებელია!

ფსიქოლოგები გვირჩევენ ოჯახში მგრძნობიარე და სანდო ურთიერთობების დამყარებას, ბავშვის პრობლემებისა და მოთხოვნების გათვალისწინებას. მოზარდს უნდა ჰქონდეს საკუთარი ადგილი და დრო დასასვენებლად, განსამუხტად, სადაც შეძლებს ზედმეტი ემოციებისგან გათავისუფლებას.

მთავარია, მშობელი ყურადღებით იყოს. არ დარჩეს გულგრილი ბავშვის პრობლემების მიმართ, ასწავლოს აგრესიის „გარეთ გამოტანა“, მაგალითად, ბალიშზე დარტყმის გზით, ფურცლების დახევით ან სათამაშო ისრების მიზანში სროლით.

ნაკლებად გააკრიტიკეთ მოზარდი, მეტად შეაქეთ, ესაუბრეთ თქვენს ემოციურ რეაქციებზე. ამით აჩვენებთ, რომ მანაც უნდა გაგიზიაროთ თავისი პრობლემები, გამოხატოს საკუთარი გრძნობები, არ დააგროვოს ისინი.

უფრო ხშირად ჩაეხუტეთ, თუმცა, თუ წინააღმდეგობას გაგიწევთ, თავს ნუ მოაბეზრებთ. ეს მხოლოდ გაამწვავებს ავტოაგრესიის გამოვლენას.

ისაუბრეთ იმ საკითხებზე, რომლებიც ბავშვისთვის საინტერესოა და ხელს შეუწყობს მისი ყურადღების სხვა საგანზე გადატანას: „სად შეგვიძლია წავიდეთ შემდეგ უქმეებზე“, „მოდი, შენი საყვარელი სიმღერა ვიპოვოთ ინტერნეტში“, „გინდა, რამე გემრიელობას მოგიმზადებ?“

შეგიძლიათ ძილის წინ მასთან რამდენიმე წუთით დაყოვნდეთ. მოზარდებს ეს უფრო ხშირად სჭირდებათ, ვიდრე ჩვენ ვფიქრობთ…

თუ იცით, რომ მოზარდი მიდრეკილია ავტოაგრესიული ქცევისკენ, ეცადეთ ტაქტიანად ესაუბროთ ამ ჩვევაზე. მაგალითად, გაუზიარეთ, რომ ბევრმა ადამიანმა შეძლო უარის თქმა ამ თვითგამანადგურებელ ქცევაზე, ისწავლა დარდისა და რისხვის მართვა.

ნუ აჰყვებით მოზარდის შანტაჟს, თუ ის ეცდება, რომ ავტოაგრესიული ქმედებებით რამე პირადი სარგებელი ნახოს. მკაცრად მოუწოდეთ, დაასრულოს თავისი საშიში ქცევა.

ავტოაგრესიის ყველაზე ხშირი მიზეზი მშობლების დაუდევრობაა. ამიტომ ეცადეთ ბავშვთან სრული ემოციური კონტაქტის დამყარებას, მის მხარდაჭერას, მასთან მეტი დროის გატარებას.

როგორ მოვქცეთ თუ თვითდაზიანების ქცევას შევესწარით?

– უპირველეს ყოვლისა, არ ავყვეთ პანიკას. ამ მდგომარეობაში შეიძლება ბავშვი ზედმეტად აღგზნებული იყოს და თქვენმა რეაქციამ დამშვიდების ნაცვლად შესაძლოა, კიდევ უფრო განუმტკიცოს თვითდაზიანების ჩვევა და ის ემოციური გათავისუფლების გზად ექცეს;

– ეცადეთ, დაამშვიდოთ ბავშვი საუბრით. ეს შფოთის დაძლევის საუკეთესო გზაა. მიუჯექით, ჩაეხუტეთ მანამდე, ვიდრე არ მოდუნდება და ყურადღებას სხვა რამეზე არ გადაიტანს. მოგვიანებით გაესაუბრეთ მომხდარზე: ახსენით, რომ ზოგჯერ ადამიანები თავს ვნებენ იმის გამო, რომ იწყენენ ან ცუდი აზრები ძლევთ. აუხსენით, რომ ასეთი ქცევა არ გაათავისუფლებს მას შფოთვისგან. უთხარით, რომ ყოველთვის მზად ხართ, მოუსმინოთ, უბრალოდ, მასთან ერთად იყოთ.

– თუ მოზარდმა თავს სერიოზული ზიანი მიაყენა და ფიქრობთ, რომ უმჯობესია ექიმს მიმართოთ, არ გადადოთ ვიზიტი. არ გირჩევთ ბავშვზე გაბრაზებას ან მის დაშინებას საავადმყოფოთი. უთხარით, რომ გამოუსწორებელი არაფერი მომხდარა, რომ ზოგჯერ ადამიანები, როდესაც თავს ცუდად გრძნობენ, სისულელეებს აკეთებენ. აუხსენით, რომ თქვენც შეშინდით და შეწუხდით, მაგრამ უსიამოვნო შედეგების თავიდან ასაცილებლად უმჯობესია ექიმთან მისვლა.

პირველივე შესაძლებლობისას სერიოზულად გაესაუბრეთ მას და აუხსენით, რომ ასეთი ქმედებები შეიძლება სავალალოდ დასრულდეს.

– ამის შემდეგ, ისე ნუ მოიქცევით, თითქოს არაფერი მომხდარა. ზოგჯერ მშობლებს ჰგონიათ, რომ ურეაქციობა თავიდან ააცილებთ მათ ამ საშინელი ეპიზოდის განმეორებას.  სინამდვილეში, მოზარდი ამას თავისი პრობლემების უგულებელყოფად აღიქვამს. აჩვენეთ, რომ ყურადღებიანი ხართ და ღელავთ მის გამო. გახსოვდეთ, რომ მოზარდები მიდრეკილი არიან მკვეთრი ემოციური რეაქციებისკენ და რთულ სიტუაციებში განსაკუთრებით სჭირდებათ ემპათიური დამოკიდებულება.

.

ახალი სკოლის მოდელის დანერგვის კვალდაკვალ მოსწავლეები   ინტენსიურად მუშაობენ კომპლექსურ დავალებებზე. რაც დრო გადის, მით უფრო ხვეწენ საჭირო უნარებს  და საინტერესო/მნიშვნელოვანი პროდუქტების სახით ქმნიან და წარადგენენ  ხარისხიან დავალებებს, თუმცა დღეს ამის გაკეთება უმეტესად ონლაინ რეჟიმში უწევთ, ეკრანის გაზიარების ფუნქციით.

პირისპირ სწავლების პროცესში ჩვენს მოსწავლეებს დავალებების შექმნა-წარდგენის უფრო მეტი საშუალება ჰქონდათ. ხშირად ვმართავდით კვლევითი პროექტების საბოლოო შედეგების პრეზენტაციას სასკოლო თემისთვის, მოწვეული სტუმრებისთვის და ა.შ. სამწუხაროდ, პანდემიამ ამის შესაძლებლობა დროებით შეგვიზღუდა.

მეც, როგორც ჩემი კოლეგები, გამუდმებით ვფიქრობ იმაზე, რა შეიძლება იყოს სასწავლო პროცესში დამატებითი მოტივაციის წყარო. დამეთანხმებით, მოსწავლეებს სიამოვნებთ, როდესაც მათი შრომის ნაყოფს ამჩნევენ. როცა პედაგოგის მხრიდან დადებით მოლოდინს გრძნობენ, იმატებს მათი მოტივაცია და ჩართულობა, საგნისა და კონკრეტული საკითხისადმი პოზიტიური განწყობა…

ამიტომ დავიწყე ჩემს მოსწავლეებთან იმაზე მსჯელობა, რა ფორმით შეიძლებოდა მათი შემოქმედების, ბლოგი იქნებოდა ეს თუ სხვა რამ, ფართო საზოგადოებისთვის გაზიარება.

ბლოგი ქართული რეალობისთვის არ არის ახალი. უკვე დიდი ხანია, მას უამრავი  მასწავლებელი თუ მოსწავლე იყენებს საკუთარ პრაქტიკაში. ამიტომ გადავწყვიტეთ, შეგვექმნა საერთო აკადემიური სივრცე, სადაც მოსწავლეები თავიანთი სურვილით განათავსებდნენ შესრულებულ დავალებებს, წერილებს, ჩანახატებს, კვლევით პროექტებს. ბლოგს ექნებოდა რამდენიმე ჩანართი, მაგალითად, სოციალური გამოკითხვა, გაიმართებოდა ინტელექტუალური ონლაინ თამაში სხვადასხვა საგანში.

პლატფორმას სამომავლოდ ასევე აქტიურად გამოვიყენებთ პრობლემურ საკითხებზე  მოზარდების მოსაზრებების, შეხედულებებისა თუ დამოკიდებულებების გასაზიარებლად.

ასე ნაბიჯ-ნაბიჯ დაიბადა ბლოგის „თემო მასწავლებლის მოსწავლეები“  შექმნის იდეა.

დისტანციურ რეჟმში არაფორმალური განათლების შეთავაზება გართულდა. ჩვენი მოსწავლეები სასკოლო სივრცესთან ერთად მოსწყდნენ სპორტულ და სახელოვნებო წრეებს.  თუმცა სირთულეებთან ერთად გაჩნდა დამატებითი შესაძლებლობებიც.

სახლის პირობებში საკლუბო მუშაობის წარმართვისთვის ბლოგერთა კლუბის (მედიაკლუბის) ჩამოყალიბება შესანიშნავი იდეაა. მე და ჩემს კოლეგას დიდი ხანია გვინდა ბლოგერთა კლუბის შექმნა, თუმცა ამ ჩანაფიქრისთვის ხორცის შესხმა გარემოებათა გამო აქამდე ვერ მოვახერხეთ.

შეჯამების სახით შემიძლია ვთქვა, რომ ბლოგის იდეამ იმდენად გაამართლა, 2021 წლისთვის ახალი მიზანი – ბლოგერთა კლუბის დაარსება – დავისახეთ.  ვფიქრობთ სხვადასხვა საფეხურის მოსწავლეების აქტიურად ჩართვას ბლოგის განვითარებასა თუ პოპულარიზაციაში. აღსანიშნავია, რომ ბლოგს ამ მოკლე ხანში საკმაო რაოდენობის ვიზიტორი გაუჩნდა.