სამოქალაქო აღზრდა – ზოგადი განათლების ძირითადი მიზანი

მიერ

3 იანვარი, 2014 - 01:00

“ზნე-ხასიათის წვრთნა ერთი უდიდესი, უაღრესი საგანია სკოლისა, რადგანაც გაადამიანება კაცისა თავი და ბოლოა ყოველგვარი წვრთნისა, ზრდისა და განათლებისა”.

ილია ჭავჭავაძე

საქართველოს ზოგადი განათლების სისტემაში სამოქალაქო აღზრდას მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია, უფრო მეტიც, ჩვენს ქვეყანაში ზოგადი განათლება სამოქალაქო ხასიათისაა, რადგან მისი მიზანია “საქართველოს მოქალაქის აღზრდა და მომზადება ზოგადი განათლების შემდგომი პროფესიული და საზოგადოებრივი ცხოვრებისათვის”. შესაბამისად, სამოქალაქო აღზრდის, როგორც დისციპლინის მიზანია, ზოგადი განათლების ყველა საფეხურზე ხელი შეუწყოს ინფორმირებული, აქტიური და პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე მოქალაქის აღზრდას. ამასთან, აღნიშნული საგნის სწავლებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მოსწავლის სამოქალაქო კომპეტენციის ჩამოყალიბებისა და საზოგადოებაში სამოქალაქო კულტურის დამკვიდრებისათვის.

ინფორმირებული, აქტიური და პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე მოქალაქის აღზრდა

ნებისმიერ ქვეყანაში დემოკრატიის არსებობა დამოკიდებულია სწორედ მოქალაქეების უნარებზე, ცოდნასა და განწყობებზე. სამოქალაქო აღზრდის სწავლების შედეგად მოსწავლეები იგებენ იმას, თუ რას ნიშნავს, იყო მოქალაქე. ამასთან, მოქალაქე არა მხოლოდ უფლებებით არის აღჭურვილი, არამედ მას შესაბამისი ვალდებულებები და პასუხისმგებლობებიც აქვს. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ თუ ადამიანი საკუთარ მოქალაქეობრივ ვალს ვერ აცნობიერებს, ის ვერ გამოიყენებს ვერც საკუთარ უფლებებსა და თავისუფლებებს და ვერც მიღებულ ცოდნას.

სამოქალაქო კომპეტენცია

საქართველოს კონსტიტუციის მიხედვით, ხელისუფლების წყარო ხალხია. აღნიშნული პრინციპი დემოკრატიის ფუნდამენტს წარმოადგენს, თუმცა ადამიანები ვერ შეძლებენ საკუთარი ხელისუფლების საქმიანობაში მონაწილეობას, ან მის გაკონტროლებას სამოქალაქო კომპეტენციის გარეშე. ადამიანის მოქალაქედ ჩამოყალიბებაში დიდ როლს თამაშობს ოჯახი, მედია, რელიგიური და სხვა ინსტიტუტები, თუმცა ზოგადი განათლების სისტემას ყველაზე სერიოზული წვლილი შეაქვს მასში ისეთი ეფექტიანი ინსტრუმენტის მეშვეობით, როგორიც სამოქალაქო აღზრდაა.

სამოქალაქო კულტურა

სამოქალაქო აღზრდა ხელს უწყობს სამოქალაქო კულტურის ჩამოყალიბებას. საქართველო მრავალფეროვანი (მრავალეროვნული, მრავალეთნიკური, მრავალრელიგიური) ქვეყანაა, ამიტომ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია საერთო სამოქალაქო ღირებულებების პატივისცემა და ერთგულება.

სამოქალაქო აღზრდის მიზანი სამი არსებითი კომპონენტის სახით შეიძლება წარმოვადგინოთ: სამოქალაქო ცოდნის, სამოქალაქო უნარებისა და სამოქალაქო განწყობის ჩამოყალიბება.

სკოლისა და მასწავლებლის მნიშვნელობა სამოქალაქო აღზრდაში

მოსწავლეების, მათი მშობლების, მასწავლებლების, დირექციისა თუ გარემომცველი საზოგადოების აქტიური მონაწილეობა განაპირობებს მიზნების (ზოგადი განათლების) მიღწევის ხარისხსა და წარმატებას, ნათქვამია “ზოგადი განათლების ეროვნულ მიზნებში”. მნიშვნელოვანია, რომ განათლების მუშაკებმა, პოლიტიკოსებმა და სამოქალაქო საზოგადოების წევრებმა მხარი დაუჭირონ სამოქალაქო აღზრდას საზოგადოების ყველა სეგმენტის, ინსტიტუტების ფართო სპექტრისა და ხელისუფლების საშუალებით.

“მასწავლებელთა კომპეტენციების ჩარჩო” გვთავაზობს იმ ასპექტების ჩამონათვალს, რომლებსაც სამოქალაქო განათლების (და არა მარტო) მასწავლებლის კომპეტენცია უნდა მოიცავდეს. ამავე ნაშრომში დეტალურად არის აღწერილი სამოქალაქო განათლების მასწავლებლისთვის აუცილებელი 15 კომპეტენცია. ამიტომ მათზე აღარ შევჩერდებით.

სამოქალაქო აღზრდის მნიშვნელოვანი ნაწილს უნდა შეადგენდეს საზოგადოებრივი შრომა, რომელიც ინტეგრირებული უნდა იყოს სკოლის როგორც ფორმალურ, ისე არაფორმალურ სასწავლო გეგმაში. მოსწავლეებს უნდა შევუქმნათ როგორც ხელმძღვანელობის, თვითმმართველობის, საზოგადოებრივი საქმიანობის, ისე საკუთარ გამოცდილებაზე რეფლექსიის რეგულარული შესაძლებლობები.

მსოფლიო სწავლების მიმართულებები და მათი ასახვა საგნობრივ ჭრილში

დემოკრატიული მოქალაქეობის სწავლება სასკოლო კულტურის განუყოფელი კომპონენტია, რადგან ის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ჩართვისა და ურთიერთობების დამყარების საშუალებას წარმოადგენს.

ეროვნულ სასწავლო გეგმაში განსაზღვრულია ყოველი კლასის ან საფეხურის ბოლოს სასწავლო პროცესის შედეგები და მოსწავლის მიერ მათი მიღწევის ინდიკატორები. შედეგები დაჯგუფებულია მიმართულებების მიხედვით. ყოველი მიმართულება ასახავს საგნის ძირითად შინაარსს და ეფუძნება ერთ ან რამდენიმე დისციპლინას.

მიმართულებების ჩამოყალიბებას მარტივიდან რთულისკენ, კონკრეტულიდან ზოგადისკენ პრინციპი დაედო საფუძვლად. სამივე მიმართულება ერთადერთ მიზანს – მოქალაქის ფორმირებას ემსახურება და მოცემული სახით მათი წარმოდგენის არსი მიზნისკენ სავალი გზის – სწავლა/სწავლების გამარტივებაა. ეს მიმართულებები, რომლებიც იმავდროულად სამოქალაქო საზოგადოების საფუძველიც არის, ასე წარმოვადგინეთ: პიროვნული განვითარება, მდგრადი განვითარება, მმართველობა.

სწავლების შედეგად მოსწავლეს უნდა განუვითარდეს სამოქალაქო კომპეტენციის სამი ურთიერთდაკავშირებული კომპონენტი: სამოქალაქო ცოდნა, სამოქალაქო უნარ-ჩვევები და სამოქალაქო განწყობები.

სამოქალაქო აღზრდის სპეციალური და ინტერდისციპლინარული ხასიათი

მიუხედავად იმისა, რომ “უფრო ეფექტურად ითვლება ფოკუსირებული მიდგომა, როცა სამოქალაქო განათლება სასწავლო გეგმაში ცალკეა გამოყოფილი”, ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმით, სამოქალაქო განათლება ინტეგრირებულად ისწავლება დაწყებით კლასებში (1-4 კლასებში სხვა საგ-ნებთან ინტეგრირებულად, ხოლო მე-5-6 კლასებში – კვირაში 3-საათიანი სასწავლო კურსი “ჩვენი საქართველო”). საბაზო საფეხურზე იგი ისწავლება ისტორიასთან ინტეგრირებით (საერთო დატვირთვა – კვირაში 3 საათი), ხოლო ცალკე საგნად არის გამოყოფილი საბაზო საფეხურის მე-9 და საშუალო საფეხურის მე-10 კლასებში (შესაბამისად, კვირაში 2- და 3-საათიანი კურსი “სამოქალაქო განათლება”). სამოქალაქო აღზრდის სავალდებულო სწავლებისას მოსწავლის მისაღწევი შედეგები დაყოფილია შემდეგი სამი მიმართულების მიხედვით: პიროვნული განვითარება, მდგრადი განვითარება, მმართველობა და მოქალაქეობა. მე-11-12 კლასებში ის არჩევითია (ერთწლიანი, კვირაში

2-საათიანი კურსები: მოქალაქეობა, გამოყენებითი ეკონომიკა, სახელმწიფო და პრაქტიკული სამართალი). ეროვნულ სასწავლო გეგმაში წარმოდგენილია არჩევითი კურსების სტანდარტებიც.

სამოქალაქო აღზრდის ხელშემწყობი ფორმები სკოლაში

წარმოგიდგენთ სამოქალაქო აღზრდის ორგანიზების რამდენიმე სანიმუშო ფორმას: საზოგადოებრივი სამსახური, მონაწილეობა სკოლის მართვაში, მონაწილეობა წინასაარჩევნო კამპანიაში, მთავრობის ინიცირება და მოდელირება, ცნობილი ადამიანების ცხოვრების შესწავლა, ინტერვიუ აქტიურ ადამიანებთან, საზოგადოებრივი ცხოვრების სფეროს კვლევა, საჯარო გამოსვლები, საკუთარი აზრის ჩამოყალიბება და გამოხატვა, პოლიტიკურ დისკუსიებ-ში მონაწილეობა, პროექტები, სადამრიგებლო შეხვედრების საათი.

სამოქალაქო კომპეტენციები და მათი განვითარება სკოლაში

თანამედროვე სკოლა მოწოდებულია, მოსწავლეებს განუვითაროს დემოკ-რატიული მოქალაქეობისთვის მნიშვნელოვანი სამოქალაქო წიგნიერების ისეთი ასპექტები, როგორიცაა: პოლიტიკური და იურიდიული წიგნიერება, სოციალური და კულტურული წიგნიერება, ეკონომიკური წიგნიერება და ეროვნული, ევროპული და გლობალური წიგნიერება.

საბაზო სამოქალაქო კომპეტენციები

სწავლა-სწავლების კონტექსტში სიტყვა “კომპეტენცია” გულისხმობს ადამიანის დახელოვნებას გარკვეულ საკითხში, ერთდროულად საკითხის შესახებ (ა) ცოდნის შეძენას, მასთან (ბ) ურთიერთქმედების უნარ-ჩვევების ათვისებასა და (გ) მის მიმართ გარკვეული განწყობის/დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას.

ამ სამი კომპონენტის ჭრილში საბაზო სამოქალაქო კომპეტენციები ასე შეიძლება წარმოვადგინოთ: პოლიტიკური და იურიდიული კომპეტენცია, სოციალური და კულტურული კომპეტენცია, ეკონომიკური კომპეტენცია და მდგრადი განვითარების კომპეტენცია.

კომპეტენციების განვითარების მიმართება ბავშვის ასაკობრივ განვითარებასთან

კომპეტენციების რთული ბუნებიდან გამომდინარე, მათი განვითარება სკოლაში სწავლის პერიოდში ნაბიჯ-ნაბიჯ ხორციელდება, მოსწავლის ფსიქო-ფიზიკური განვითარების შესაბამისად.

სასკოლო გარემოში სამოქალაქო კომპეტენციების განვითარების ამოცანის მისაღწევად სამოქალაქო განათლების სტანდარტში წარმოდგენილია სწავლების ყოველი მიმართულების შესაბამისი ცოდნის, უნარ-ჩვევებისა და განწყობების ზუსტი დახასიათება და ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის საფეხურების მიხედვით არის შემოთავაზებული ყოველი მიმართულების შესაბამისი ცოდნის, უნარ-ჩვევებისა და განწყობების სირთულე და “ულუფები”.

ავტობიოგრაფია

მიერ

admin

31 დეკემბერი, 2013 - 01:00

ბენჯამინ ფრანკლინი, თვითნასწავლი გენიოსი, გამოჩენილი მეცნიერი და საზოგადო მოღვაწე, იყო ამერიკული განმანათლებლობის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ორიგინალური და თვითმყოფადი ფიგურა. მან მხოლოდ ორი წელი ისწავლა დაწყებით სკოლაში, მაგრამ მთელი ცხოვრება მიზანმიმართულად ეწეოდა თვითგანათლებას. სახელი გაითქვა როგორც სერიოზული სამეცნიერო ნაშრომების ავტორმა. მიიჩნევა აშშ-ის სახელმწიფოს ერთ-ერთ დამფუძნებლად.

გთავაზობთ ნაწყვეტს მისი “ავტობიოგრაფიიდან”.

ზნეობრივ სათნოებათა შესახებ კითხვისას აღმოვაჩინე, რომ სხვადასხვა ჩამონათვალში მათი რიცხვი სხვადასხვაა, რადგან სხვადასხვა მწერალი ერთი და იმავე სათნოების დასახელებისას უფრო მეტ ან ნაკლებ იდეას მოიაზრებს. მაგალითად, თავშეკავებას ზოგი ჭამასა და სმას უკავშირებს, ზოგიერთის აზრით კი იგი გულისხმობს თავშეკავებას ყველა სხვა სიამოვნების მიმართ: მადისა, მიდრეკილებებისა და ვნებებისა, ფიზიკური იქნება ეს თუ გონებრივი, თვით სიხარბისა და პატივმოყვარეობის მიმართაც კი. მე ვამჯობინე, მეტი სიცხადისთვის გამომეყენებინა უფრო ვრცელი ჩამონათვალი და ყოველ ცნებაში ჩამედო კონკრეტული აზრი, ვიდრე ნუსხა ყოფილიყო მცირერიცხოვანი და მრავალი აზრის მომცველი. ამრიგად, მივიღე ცამეტი სათნოება – ყველაფერი, რაც კი მაშინ აზრად მომივიდა ან სასურველად მივიჩნიე – და ყოველ მათგანს დავურთე მცირე განმარტება, რაც მიანიშნებდა, რას ვგულისხმობდი თითოეულ მათგანში.

სათნოებათა სახელები და განმარტებები ასე ჩამოყალიბდა:

1. თავშეკავება

ნუ შეჭამ სიმაძღრემდე და ნუ დალევ სიმთვრალემდე.

2. დუმილი

თქვი მხოლოდ ის, რაც გარგებს შენ ან სხვას. ერიდე უსაგნო საუბარს.

3. წესრიგი

მიუჩინე ყოველ საგანს თავისი ადგილი და შენი საქმიანობის ყოველ ასპექტს – თავისი დრო.

4. მიზანდასახულობა

მიზნად დაისახე, განახორციელო, რაც შენი ვალია. გაუცუდებლად აღასრულე დასახული მიზანი.

5. მომჭირნეობა

ნუ დახარჯავ, უკეთუ ეს არას გარგებთ შენ ან სხვას, ესე იგი ნუ გაფლანგავ.

6. შრომისმოყვარეობა

უქმად ნუ დაკარგავ დროს. მუდამ დაკავებული იყავი რაიმე სასარგებლო საქმიანობით. თავი არიდე უსარგებლო ქმედებებს.

7. გულწრფელობა

ნუ იცრუებ მავნედ. იფიქრე ალალად და სამართლიანად და თუ იტყვი, თქვი შესაბამისად.

8. სამართლიანობა

ნურავის ავნებ ავის ქმნით ან იმ სიკეთეზე უარის თქმით, რაც შენი გასაკეთებელია.

9. ზომიერება

ერიდე უკიდურესობებს.

10. სისუფთავე

ნუ შეეგუები სახლის, ტანსაცმლის ან საცხოვრისის უსუფთაობას.

11. სიმშვიდე

ნუ გამოეკიდები წვრილმანებს ან ავბედითობას, რაც ჩვეულებრივი ან გარდაუვალია.

12. ზნეობრივი სიწმინდე

იშვიათად მიმართე ხორციელ ტკბობას, თუკი ის აუცილებელი არ არის ჯანმრთელობისა ან შთამომავლობისთვის. არასოდეს – მოყირჭებამდე, დაუძლურებამდე, ანდა შენი ან სხვისი სიმშვიდისა და რეპუტაციის შელახვამდე.

13. თავმდაბლობა

ემსგავსე იესოს და სოკრატეს.

მსურდა, გამეთავისებინა ყველა ეს სათნოება და მივიჩნიე, რომ ერთბაშად ყველას გამოდევნებას სჯობდა, მთელი გულისყური ჯერ ერთი მათგანის ათვისებისთვის მიმეპყრო და მერეღა გადავსულიყავი მომდევნოზე, სანამ არ დავეუფლებოდი ცამეტივეს. ვინაიდან ყოველ წინა მონაპოვარს ხელი უნდა შეეწყო მომდევნოს ათვისებაში, დავალაგე სათნოებები იმ თანამიმდევრობით, როგორითაც ზემოთ იხილეთ: თავშეკავება პირველია, რადგან იგი ხელს უწყობს ცივი და ნათელი გონების შენარჩუნებას, ეს კი აუცილებელია მუდმივი სიფხიზლისთვის, რათა შეურიგებელი იყო ძველი ჩვევების ცდუნებისადმი. ამის ათვისების შემდეგ დუმილი უფრო ადვილი მისაღწევია და ვინაიდან მე, ამასთანავე, ცოდნის მოპოვებასაც ვესწრაფოდი, განვავითარე ეს სათნოება და გადავწყვიტე, რომ ეს მიიღწევა საუბრისას მეტწილად ყურის გამოყენებით და არა ენისა, და განვაგდე ჩვევა ლაქლაქისა, ყალბი ენამზეობისა და ოხუნჯობისა, რაც მხოლოდ და მხოლოდ მისაღებ კაცად მხდიდა უმაქნისთა საზოგადოებაში.

დუმილმა მეორე ადგილი დაიკავა. ეს და მომდევნო, წესრიგი, იმედი მქონდა, მეტ დროს დამიზოგავდა ჩემი პროექტებისა და სწავლისათვის. მიზანდასახულობა, გავითავისებდი თუ არა ამ სათნოებას, შემმატებდა სიმტკიცეს ყველა დანარჩენი სათნოების დასაუფლებლად. მომჭირნეობა და შრომისმოყვარეობა მიხსნიდა დარჩენილი ვალებისაგან, მომანიჭებდა კეთილდღეობასა და დამოუკიდებლობას, ეს კი, თავის მხრივ, გამიადვილებდა გულწრფელობასა და სამართლიანობას და ა. შ. მაშინ მივხვდი, რომ, პითაგორას რჩევების შესაბამისად, აუცილებელი იყო ყოველდღიური თვითშემოწმება და ამისთვის შევიმუშავე ასეთი მეთოდი: ავიღე პატარა რვეული და ყოველ სათნოებას დავუთმე თითო გვერდი. დავხაზე ყოველი გვერდი წითელი მელნით ისე, რომ გამოსულიყო შვიდი სვეტი კვირის შვიდი დღისათვის და აღვნიშნე ისინი დღეების საწყისი ასოებით; გადავკვეთე ეს სვეტები ცამეტი წითელი ხაზით და აღვნიშნე თითოეული შესაბამისი სიქველის სახელწოდების პირველი ასოთი. ამ ხაზებზე, შესაბამის სვეტში, შავი წერტილით ვინიშნავდი ყოველ გადაცდომას, რომელსაც შემოწმებისას გამოვავლენდი იმ კონკრეტულ დღეს შესაბამის სათნოებასთან მიმართებით.

გადავწყვიტე, თითო კვირის განმავლობაში მკაცრად მეკონტროლებინა თითო სათნოება და ასე მივყოლოდი. ამრიგად, პირველ კვირას ზედმიწევნით გამეცადინებული ვიყავი, თავი ამერიდებინა თავშეკავებიდან თუნდაც უმცირესი გადაცდომისთვის და სხვა სათნოებებს ჩვეულ დინებას მივანდობდი, მხოლოდ ყოველ საღამოს აღვნუსხავდი განვლილი დღის ნაკლოვანებებს. ამგვარად, თუ პირველი კვირის თავზე შევინარჩუნებდი პირველ სვეტს ნიშნით “მ” (მართალი), წერტილების გარეშე, ვივარაუდებდი, რომ ეს სათნოება იმდენად დავძლიე, შემეძლო, ყურადღება მომდევნოსთვისაც გამეწვდინა, მომდევნო კვირას კი ორივე სვეტი სუფთად შემენარჩუნებინა. თუ ასე გავაგრძელებდი, ცამეტ კვირაში მთელ კურსს გავივლიდი და, მსგავსად კაცისა, რომელსაც ბოსტანი აქვს გასამარგლავი და მთელ ბაღში სარეველას ერთბაშად ამოთხრას კი არ ცდილობს, რადგან ეს მის ძალას აღემატება, არამედ ჯერ ერთ კვალს გამარგლავს და მერეღა შეუდგება მეორეს, მეც ვიმედოვნებდი, რომ წამახალისებდა საკუთარი წინსვლისთვის თვალის მიდევნება და იმის ხილვა, როგორ იწმინდებოდა ჩემი სვეტები ლაქებისგან.

რვეულს ეპიგრაფად წავუმძღვარე სიტყვები ედისონის “კატონიდან”:

“აქ შევჩერდები; თუ არსებობს ზეგარდმო ძალა, –

და ის არსებობს, ბუნება ხმით ღაღადებს ამას

(ყოველ ნაბიჯზე), – სათნოება ჰგვრის მას სიამეს

და რაც სათნოა ბუნებისთვის, ის თვით არის ბედნიერება”.

და კიდევ – ციცერონიდან;

“ო, ფილოსოფიავ, ცხოვრების წარმმართველო! ო, სათნოების მაძიებელო, მანკიერების განმდევნელო! დღე ერთი, გასრულებული კარგად, შენთა შეგონებათამებრ, სჯობია მარადისობას, ცოდვებში გატარებულს”.

აი, კიდევ ერთი – გამონათქვამი სოლომონისა, რომელიც სიბრძნეზე ანუ სათნოებაზე ლაპარაკობს;

“ხანიერება დღისა უპყრია მარჯვენა ხელში, ხოლო მარცხენაში – სიმდიდრე და პატივი; კეთილგანწყობაა მისი ზრახვა და გზა მისი არის სიმშვიდე”.

რამდენადაც მჯეროდა, რომ თვით ღმერთია სიბრძნის წყარო, მართებულად მივიჩნიე, მეძია მისი შემწეობა სიბრძნის დაუფლებაში. ამიტომაც შევადგინე მცირე ლოცვა, რომელიც წავუმძღვარე ყოველდღიური შემოწმების ცხრიელებს:

“ო, ყოვლისშემძლე უფალო, ხვავრიელო მამაო, მოწყალე წინამძღოლო, ამრავალკეცე ჩემში სიბრძნე, რაც ჩემს ჭეშმარიტ მოწოდებას მაპოვნინებს. განამტკიცე ჩემი მისწრაფება, რათა აღვასრულო ის, რასაც სიბრძნე მკარნახობს. მოახმარე ჩემი კეთილი მსახურება შენს დანარჩენ შვილებს, რაც ჩემს ხელთ არსებული ერთადერთი მისაგებელია ჩემდამი შენი დაუშრეტელი სიკეთისთვის”.

გარდა ამისა, ზოგჯერ ვიყენებდი პატარა ლოცვას, რომელიც ტომსონის პოემიდან ავიღე:

“სინათლისა და ცხოვრების მამაო, სიკეთევ უზენაესო, ო, მასწავლე, რა არის კარგი, მაზიარე შენს წიაღს! მიხსენი უგუნურებისგან, ამპარტავნებისა და ბოროტებისგან, ყოველი მდაბალი ზრახვისგან და აღავსე ჩემი სული ცოდნით, შეგნებული სიმშვიდითა და წმინდა სათნოებით, სპეტაკო, ნამდვილო, ჩაუქრობელო ნეტარებავ”.

წესრიგთან დაკავშირებული მითითებისამებრ, რომელიც მოითხოვდა, რომ ჩემი საქმიანობის ყოველ ნაწილს განკუთვნილი ჰქონოდა თავისი დრო, ჩემი რვეულის ერთ გვერდზე გაწერილი იყო ჩემი საქმიანობა დღე-ღამის 24 საათის განმავლობაში.

შევუდექი ამ გეგმის განხორციელებას თვითშემოწმების დახმარებით. დროდადრო ვისვენებდი. გამაოცა იმის აღმოჩენამ, რაოდენ ვცოდავდი ამ მხრივ, თუმცა კმაყოფილებით ვადევნებდი თვალს, როგორ მცირდებოდა ეს შეცდომები. რამდენიმე ხნის შემდეგ წელიწადში მხოლოდ ერთ კურსს გავდიოდი, უფრო მოგვიანებით – რამდენიმე წელიწადში ერთს, ბოლოს კი სულ მთლად მივანებე თავი, რადგან ბევრს ვმოგზაურობდი, ვსაქმიანობდი საზღვარგარეთ და უამრავი რამ მიშლიდა ხელს, მაგრამ ჩემს რვეულს მაინც მუდამ თან დავატარებდი. წესრიგის დაცვა ძალიან გამიჭირდა და მივხვდი, რომ თუმცაღა მისთვის, ვინც იმგვარ საქმიანობას ეწევა, რომ თავის დროს თვითონ განკარგავს, იგი შესაძლოა სავსებით გამოსადეგი იყოს, ხელმძღვანელისთვის, რომელსაც უწევს საქმიან ადამიანებთან ურთიერთობა და მათი მიღება მათთვის ხელსაყრელ დროს, ეს ძალიან ძნელი შესასრულებელია. ჩემი ნივთების, მაგ., ქაღალდების, მოწესრიგებაც კი უკიდურესად გამიჭირდა.

მეთოდურობას ადრიდანვე არ ვიყავი ჩვეული და ვინაიდან კარგი მეხსიერება მქონდა, მეთოდის უქონლობა დიდაც არც მიშლიდა ხელს. ეს ნაწილი დიდ, მტკივნეულ დაძაბულობად დამიჯდა. ჩემი ნაკლულოვანება ისე მაწამებდა, წინ ისე ტაატით მივიწევდი, ისე მცირედის გამოსწორება მოვახერხე და იმდენი ჩავარდნა მქონდა, ლამის მზად ვიყავი, მცდელობისთვის თავი დამენებებინა და ჩემს ამ ნაკლს შევგუებოდი. იმ კაცივით, ნაჯახს რომ ყიდულობდა ჩემი მეზობელი მჭედლისგან და ისურვა, მთელი ნაჯახი ისევე ყოფილიყო გაპრიალებული, როგორც ნაჯახის პირი. მჭედელი დათანხმდა, იმ პირობით, რომ ბორბალს მუშტარი თავად დაატრიალებდა. კაცი ბორბალს ატრიალებდა, ხოლო მჭედელი ნაჯახის ფართო ზედაპირით მთელი ძალით აწვებოდა მას, რაც ბორბლის ტრიალს ძლიერ აძნელებდა. კაცი წამდაუწუმ მოირბენდა, რომ დაეხედა, როგორ მიდიოდა საქმე და ბოლოს ის ნაჯახი ისე წაიღო, როგორც იყო, გაუხეხავად. “არა, – უთხრა მჭედელმა, – ატრიალე, თანდათან სულ გაპრიალდება, ახლა აჭრელებულია”. “ეგრეა, – დაეთანხმა კაცი, – მაგრამ, მე მგონი, ასეთი აჭრელებული უფრო მომწონს”.

და, დარწმუნებული ვარ, ასე ემართება ბევრს, ვისაც არ გააჩნია ის საშუალება, მე რომ მივაგენი, კარგი ჩვევების შესაძენად და მანკიერებათა დასაძლევად, თავს ანებებენ ბრძოლას და დაასკვნიან, რომ “აჭრელებული ნაჯახი ჯობია”. რაღაც, რაც ზოგჯერ მიზეზად მეჩვენებოდა, გამუდმებით ჩამჩიჩინებდა, რომ უკიდურესი სიკეთე, რასაც ასე ვესწრაფოდი, იყო ზნეობრივი კეკლუცობა და თუ ეს გაცხადდებოდა, ხალხის საქილიკო გავხდებოდი, და რომ კეთილმოსურნე კაცმა კი უნდა მიუტევოს თავს პატარ-ატარა გადაცდომები, რათა მეგობრები არ დაკარგოს. სინამდვილეში კი გაირკვა, რომ წესრიგთან მიმართებით გამოუსწორებელი ვიყავი. ახლა კი, როცა მოვხუცდი და მეხსიერებამაც მიღალატა, მწარედ განვიცდი ამ თვისების უქონლობას. მაგრამ მთლიანობაში, თუმცა ვერაფრით მივაღწიე სრულყოფილებას, რომელსაც ვესწრაფოდი და ბევრიც დამაკლდა იქამდე, მაინც ამ ძალისხმევის შედეგად მე შევიქენი უკეთეს და უფრო ბედნიერ კაცად, ვიდრე უამისოდ ვიქნებოდი.

კარგი იქნება, თუ ჩემს შთამომავლებს ეცოდინებათ, რომ ამ პატარა მოხერხებას, უფლის შეწევნით, მათი წინაპარი უმადლის ცხოვრებისეულ ბედნიერებას აგერ უკვე სამოცდაცხრამეტ წლამდე, როცა ეს სტრიქონები იწერება. რა დატრიალდება ამის შემდეგ ჩემს თავს, ეს მხოლოდ განგების ნებაა, მაგრამ რაც არ უნდა მოხდეს, ვფიქრობ, განვლილი ბედნიერი ცხოვრების მოგონება მას ყველა ბედუკუღმართობას შეუმსუბუქებს. თავშეკავებას მიაწერს ის თავის ხანგრძლივ ჯანის სიმრთელეს და ჯერ კიდევ შემორჩენილ კარგ აღნაგობას; შრომისმოყვარეობასა და მომჭირნეობას უმადლის ადრიდანვე მდგომარეობის დამკვიდრებას, ქონების შეძენასა და იმ ცოდნის დაუფლებას, რამაც სასარგებლო მოქალაქედ აქცია და გარკვეული სახელიც დაუმკვიდრა სწავლულთა შორის; გულწრფელობამ და სამართლიანობამ მოაპოვებინა თავისი ხალხის ნდობა და ის საპატიო თანამდებობები, რაც მისმა ქვეყანამ მას ანდო; ხოლო ყველა ამ სათნოებამ ერთად – ის გაუმრუდებელი გუნება-განწყობა და ხალისიანი საუბრის უნარი, რაც მასთან ურთიერთობას თვით უმცროსი ნაცნობებისთვისაც კი ჯერ კიდევ სასურველსა და მისაღებს ხდის. ამდენად, მე ვიმედოვნებ, ნაწილი ჩემი შთამომავლებისა გაიზიარებს ჩემს გამოცდილებას და მოიმკის მიღებულ სარგებელს.

ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ თუმცა ჩემი სქემა მთლიანად არ იყო მოკლებული რელიგიას, მასში არსად ყოფილა რაიმე ნიშანი რომელიმე კონკრეტული მიმდინარეობისა. ამას საგანგებოდ ვარიდებდი თავს, რადგან მინდოდა, ჩემი მეთოდი სრულყოფილი და გამოსადეგი ყოფილიყო სხვადასხვა რელიგიური აღმსარებლობის ადამიანებისთვის. ჩაფიქრებული მქონდა, გამომექვეყნებინა იგი და არ მინდოდა ყოფილიყო იქ რაიმე, რაც ცრურწმენით განაწყობდა რომელიმე აღმსარებლობის ადამიანს. ვაპირებდი, თითოეულ სათნოებაზე დამეწერა კომენტარი, რომლითაც ნათელვყოფდი მისი დაუფლებით მიღებულ უპირატესობას და იმ სიავეს, მათ საპირისპირო ბოროტებას რომ ახლავს. ამ წიგნს ვუწოდებდი “სათნოების ხელოვნებას”, რადგან იგი გვიჩვენებდა ამ სათნოებათა დაუფლების გზასა და ხერხებს, ეს კი ამ წიგნს გამოარჩევდა ფუჭი დამოძღვრისაგან “იყავი კარგი!”, რომელიც არ გვარიგებს და არ გვიჩვენებს გზას, მსგავსად იაკობ მოციქულის მიერ აღწერილი კაცისა, რომელიც სათნოჰყოფდა ოდენ სიტყვით და მოუწოდებდა, რომ შემოსილიყვნენ და დაპურებულიყვნენ უპოვარნი, არ კი მიუთითებდა მშიერსა და შიშველს, სად უნდა ეპოვათ სამოსი ან საზრდო.

ისე კი მოხდა, რომ ჩემი ჩანაფიქრი ვერ განხორციელდა. დროდადრო დიახაც ვაკეთებდი მოკლე ჩანაწერებს, რომელთა გამოყენებასაც შემდგომში ვაპირებდი, მაგრამ, ვიანიდან ეს მიმაჩნდა დიდ და ყოვლისმომცველ პროექტად, რომელიც მთელ ჩემს ყურადღებას მოითხოვდა და, ჩემი საქმიანობის გამო, ვეღარ მოვახერხე დროის გამონახვა, დარჩა ეს აქამდე დაუმთავრებელი.

ამ ნაშრომში ვაპირებდი დამესაბუთებინა დოქტრინა, რომ ბოროტი ქმედება გვვნებს არა იმიტომ, რომ ის გვეკრძალება, არამედ ის სწორედ იმიტომაა აკრძალული, რომ ვნების მომტანია თვით ადამიანის ბუნებიდან გამომდინარე. ამიტომაც ყველა, ვისაც სურს იყოს ბედნიერი ამქვეყნად, უნდა ესწრაფოდეს სათნოებას.

სათნოებათა ჩემეული სია თავდაპირველად მოიცავდა მხოლოდ 12 სათნოებას, მაგრამ ერთმა კვაკერმა მეგობარმა კეთილ ინება და მაცნობა, რომ საზოგადოება ამაყ კაცად მიმიჩნევდა და ჩემი სიამაყე წამდაუწუმ იჩენდა თავს ჩემს საუბრებში, ფიქრობდნენ, რომ ვთრგუნავდი ჩემს ოპონენტებს და ვიყავი მოჭარბებულად მბრძანებლური და ქედმაღალი. ამაში მან დამარწმუნა რამდენიმე მაგალითის მოყვანით და მე გადავწყვიტე, განმეკურნა საკუთარი თავი ამ ბოროტებისა თუ უგუნურებისგანაც. ასე რომ, დავამატე თავმდაბლობა ჩემს სიას და ამ სიტყვას ფართო მნიშვნელობა მივანიჭე. ვერ დავიტრაბახებ ამ სათნოების ნამდვილად დაუფლებით, მაგრამ თავმდაბლური მანერები ასე თუ ისე გავითავისე. წესად გავიხადე, თავი შემეკავებინა სხვათა შეხედულების ხელაღებით უარყოფისა და საკუთარი მოსაზრებების თავგამოდებით მტკიცებისაგან.

საკუთარ თავს ავუკრძალე ყველა იმ სიტყვისა თუ გამოთქმის გამოყენება, რომელიც შეუვალ შეხედულებაზე მეტყველებდა – “ნამდვილად”, “უეჭველად” და ა. შ.; მათ ნაცვლად დავამკვიდრე “მე ვფიქრობ”, “მეჩვენება”, “ასე წარმომიდგენია” ან “ამ წუთას ასე მესახება”. როცა ვინმე ამტკიცებდა რაღაცას, რაც, ჩემი აზრით, მცდარი იყო, თავს არ ვაძლევდი უფლებას, სიამოვნება მიმეღო მოწინააღმდეგის გაცამტვერებისგან და მისი აზრის აბსურდულობის დაუყოვნებლივ ჩვენებისგან. ნაცვლად ამისა, ვიწყებდი იმის აღნიშვნით, რომ განსაზღვრულ შემთხვევაში ან პირობებში მისი აზრი მართებული იქნებოდა, მაგრამ ეს კონკრეტული შემთხვევა, “მეჩვენებოდა” ან “ჩანდა”, რომ განსხვავებული იყო და ა. შ. მე მალევე აღმოვაჩინე ჩემი შეცვლილი მიდგომის უპირატესობა: საუბარი, რომელშიც მე ვმონაწილეობდი, უფრო სასიამოვნო ვითარებაში მიმდინარეობდა, უფრო მეტიც – თავმდაბალი მანერა, რომლითაც ჩემს შეხედულებებს ვთავაზობდი, აადვილებდა მათ მიღებას და ოპონენტები ნაკლებ წინააღმდეგობას მიწევდნენ. როცა თვითონ აღმოვჩნდებოდი მცდარ პოზიციაზე, ნაკლებად დამცირებულად ვგრძნობდი თავს, ხოლო თუ მართალი აღმოვჩნდებოდი, ოპონენტები უფრო იოლად ელეოდნენ თავიანთ მცდარ შეხედულებებს და იზიარებდნენ ჩემსას.

ეს მეთოდი, რომელიც თავდაპირველად ბუნებრივ მიდრეკილებებზე ერთგვარი ძალდატანებით დავამკვიდრე, დროთა განმავლობაში ისე შევისისხლხორცე, რომ ალბათ ვერავინ დამწამებს, ამ ბოლო 50 წლის განმავლობაში დოგმატური მტკიცებულება დამცდენოდეს. როგორც ჩანს, სწორედ ამ ჩვევას უნდა ვუმადლოდე, რომ ჩემს სიტყვას ასეთი ფასი მიეცა ჩემი თანამოქალაქეების თვალში და ასეთი გავლენა მოვიპოვე საბჭოში, როცა მისი წევრი გავხდი. მე ხომ უხეირო მოუბარი ვიყავი, არ გამოვირჩეოდი მჭევრმეტყველებით, დიდი გაჭირვებით ვარჩევდი სიტყვებს, ენასაც არ ვფლობდი სათანადოდ და მაინც, მეტწილად ვახერხებდი ჩემი აზრის გატანას.

სინამდვილეში ალბათ ჩვენს ვნებათაგან სიამაყე ყველაზე ძნელი დასაძლევია; დამალე იგი, ებრძოლე, დათრგუნე, მოხუთე, რამდენიც გინდა – ის მაინც ცოცხალია და წამდაუწუმ წამოყოფს თავს და გამომზეურდება. ალბათ ამ ისტორიაშიც არაერთხელ წააწყდით მის კვალს, რადგან, რომც მეფიქრა, სიამაყე მთლიანად მოვსპე-მეთქი, ალბათ საკუთარი თავმდაბლობით ვიამაყებდი.

თარგმნა მზია ტუღუშმა

შვილები

მიერ

admin

31 დეკემბერი, 2013 - 01:00

ქალმა, რომელსაც თავისი პატარა ბავშვი მკერდზე მიეკრა, უთხრა: გველაპარაკე შვილებზე.
და მან თქვა:

თქვენი ბავშვები თქვენ არ გეკუთვნით.

ისინი არიან ვაჟიშვილები და ქალიშვილები ცხოვრების სევდისა საკუთარი თავის გამო.

ისინი თქვენი საშუალებით მოდიან, მაგრამ არა თქვენგან.

და თუმცა თქვენთან ერთად არიან, თქვენს კუთვნილებას არ წარმოადგენენ.

შეგიძლიათ მისცეთ მათ თქვენი სიყვარული, მაგრამ არა აზრები.

რადგან მათ თავიანთი ფიქრები აქვთ.

შეგიძლიათ შეიკედლოთ მათი სხეულები, მაგრამ არა – სულები,

რადგან მათი სულები ხვალინდელი დღის მკვიდრნი არიან, თქვენ კი ოცნებაშიც არ შეგიძლიათ მომავლის მონახულება.

შესაძლოა, ესწრაფოდეთ, მიემსგავსოთ მათ, მაგრამ ნუ ეცდებით დაიმსგავსოთ ისინი,

რადგან ცხოვრება უკან-უკან არ მიდის და გუშინდელ დღესათან არ ყოვნდება.

თქვენ მშვილდები ხართ, რომლიდანაც თქვენი შვილები, როგორც ცოცხალი ისრები, წინ-წინ გაიჭრნენ.

მსროლელი ხედავს მიზანს უსასრულობის ბილიკზე და ის გღუნავთ თქვენ თავისი ძალით, რომ მისი ისრები სწრაფად და შორს გაფრინდნენ.

იყოს თქვენი მოხრილობა მსროლელის ხელში მხოლოდ სიხარულის მომტანი,

რამეთუ, როგორც გაფრენილი ისარი, ისევე უყვარს მას მშვილდი, რომელიც ადგილზე რჩება.

თარგმანი ნინო დოლიძისა

სიღარიბე სიმდიდრეა

მიერ

admin

31 დეკემბერი, 2013 - 01:00

გვერდის პარტნიორია გამომცემლობა “ინტელექტი”

– ამ დილით რას აკეთებდით, დედა ტერეზა?

– ვლოცულობდი.

– რომელ საათზე დაიწყეთ ლოცვა?

– ხუთის ნახევარზე.

– ლოცვის შემდეგ?

– ჩვენი ლოცვები ხორცს ისხამს შრომაში, რომელსაც ჩვენს უფალ იესო ქრისტესთან ერთად ვასრულებთ, უფლისათვის შრომაში, უფლისადმი მიმართვაში. ეს გვეხმარება, რათა მთელი სული, მთელი გული შევალიოთ საქმეს. მომაკვდავნი, სახიჩარნი, სულიერად ავადმყოფნი, განკიცხულნი, სიყვარულს მოკლებულნი – ყოველი მათგანი იესოა, ოღონდ სხვა სახით მოვლენილი.

– თქვენ ქველმოქმედ რელიგიურ მოღვაწედ ხართ ცნობილი. ესმის კი ხალხს თქვენი მოღვაწეობის სულიერი საფუძველი?

– არ ვიცი, მე აქ მოსვლის და ღატაკებთან შეხების საშუალებას ვაძლევ მათ. ეს ყველამ უნდა გამოსცადოს. რამდენი ახალგაზრდა ამბობს უარს ყველაფერზე ამის გამო. ხომ ძნელი დასაჯერებელია, რომ ასეთი რამ შეიძლება მოხდეს? და მაინც, ხდება ასეთი საოცრება. ჩვენი მოხალისეები შინ სხვა ადამიანებად გარდაქმნილი ბრუნდებიან.

– საქმიანობაში ხომ არ გეხმარებათ ის, რომ ქალი ხართ?

– ამაზე არასოდეს მიფიქრია.

– ხომ არ მიგაჩნიათ, რომ მსოფლიო ქალის, დედის, მოწოდებას უკეთ ეხმიანება?

– ხალხი რომ გვეხმიანება, ეს ჩემი კი არა, იმ საქმის წყალობაა, რომელსაც ჩვენ ვემსახურებით. ადრე ადამიანები ბევრს ლაპარაკობდნენ ღარიბებზე, ახლა ისინი სულ უფრო ხშირად ლაპარაკობენ ღარიბებთან. ეს კი სრულიად სხვა რამ არის. ასეთი ნაყოფი გამოიღო შრომამ. ახლა ვიცით, რომ არსებობენ ღატაკები, რომ მათ შორის არიან ღატაკთა შორის უღატაკესნი, რომ ისინი არავის სჭირდება, მათზე არავინ ზრუნავს. უწინ კაციშვილს არ აღელვებდა ქუჩაში ცხოვრებისთვის განწირული ხალხის ბედი. 54 ათასი ღატაკი წამოვიყვანეთ კალკუტის ქუჩებიდან და მათგან დაახლოებით 23 ათასი ერთსა და იმავე შენობაში (კალიგხატში) გარდაიცვალა.

– მთელი თქვენი მორჩილების მიუხედავად, ალბათ, არაჩვეულებრივი რამ არის, იყო ღვთის წყალობის აღმსრულებელი დედამიწაზე.

– ამას ღმერთი აკეთებს, ვფიქრობ, ღმერთმა თავისი სიდიადის წარმოსაჩენად მე, არარაობა, ამირჩია.

– თქვენი აზრით, რაიმე განსაკუთრებული თვისება არ გაგაჩნიათ?

– მგონია, არავითარი. ამ საქმეზე არავითარ პრეტენზიას არ ვაცხადებ. ყველაფერს ღმერთი აკეთებს. მე მხოლოდ ფანქარი ვარ მის ხელში. ეს არის და ეს. იგი თვითონ ფიქრობს, თვითონ წერს. ფანქარი არაფერ შუაშია. საჭიროა მხოლოდ, საშუალება მიეცეს ფანქარს სარგებლობა მოიტანოს. ადამიანური გაგებით კი ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენს წარმატებას საკუთარ თავს არ უნდა ვუმადლოდეთ, ასე არ არის?

– რა არის თქვენთვის ღვთის უდიდესი ჯილდო?

– ღატაკები.

– რატომ მიიჩნევთ ასე?

– იმიტომ, რომ საშუალება მაქვს დღისითა და ღამით, 24 საათის განმავლობაში, ვიყო ღმერთთან.

– აქ, კალკუტაში, რეალურად თუ შეიცვალა რამე?

– ჩემი აზრით, შეიცვალა. ხალხმა იცის ჩვენი არსებობის ამბავი და მრავალი ინდუსი გვეხმარება. ქუჩაში მომაკვდავ ადამიანს უკვე ვეღარსად ნახავ. ახლა მთელს მსოფლიოში ახსოვთ, რომ არსებობენ ღატაკები.

– თქვენ ღატაკებისადმი მთელი მსოფლიოს ყურადღება მიაპყარით. რა რჩევას აძლევთ ადამიანებს, რომლებსაც სურთ უპოვართ დაეხმარონ?

– უნდა იგრძნონ, რომ უყვართ და სჭირდებათ ღატაკები. მე ღატაკებში ღმერთს ვხედავ. და ეს უფრო მეტად მწამს, ვიდრე დიდი საოცრებები.

– დამოკიდებულება გაქვთ ინდუიზმისადმი?

– პატივს ვცემ ყველა რელიგიას, მაგრამ მხოლოდ ჩემი რელიგია მიყვარს.

– მათაც უნდა უყვარდეთ იესო?

– ცხადია, თუკი მშვიდობა და სიყვარული სურთ, მათ უნდა მოიპოვონ იესო. თუ ჩვენი საქმიანობის მეშვეობით ადამიანები – ინდუისტები, მუსლიმანები, ბუდისტები – უკეთესი ხდებიან, ჩნდება რაღაც ახალი. ისინი სულ უფრო უახლოვდებიან ღმერთს. ღმერთთან მიახლოებისას მათ არჩევანი უნდა გააკეთონ.

– თქვენ და რომის პაპი იოანე პავლე II იმ საეკლესიო მოღვაწეთა რიცხვს ეკუთვნით, ვინც ცხოვრების დასავლური წესის, ნივთების კულტისა და აბორტების წინააღმდეგ ილაშქრებს. რამდენად ძლიერია თქვენი შეშფოთება?

– ყოველთვის ერთსა და იმავეს ვიმეორებდი: თუკი დედას ძალუძს მოკლას საკუთარი ბავშვი, რაღა დარჩენილა დასავლეთში გაუნადგურებელი? ეს ძნელი ასახსნელია, მაგრამ სიმართლეა.

– ასეთივე სერიოზული პრობლემაა დასავლელთა სწრაფვა მატერიალური კეთილდღეობისაკენ?

– არ ვიცი. იმდენი საზრუნავი მაქვს! ამის გამო ხშირად ვლოცულობ ხოლმე, მაგრამ, საერთოდ, ეს პრობლემა ნაკლებად მაინტერესებს. აი, თუნდაც ჩვენი ორდენი: ჩვენ ცოტა რამ გვაქვს და ამიტომ ცოტა რამეზე თუ ვცდებით. რაც უფრო მეტი გაქვს მოხვეჭილი, მით უფრო დაკავებული ხარ, მით უფრო ნაკლებს გასცემ. რაც უფრო ნაკლები გაბადია, მით უფრო თავისუფალი ხარ. სიღარიბე ჩვენთვის თავისუფლებაა. ეს არც უბედურებაა და არც სასჯელი. ეს არის სიხარულით სავსე თავისუფლება. აქ არ არის ტელევიზორი, არ არის ბევრი რამ სხვა. მთელ სახლში ეს ერთადერთი ვენტილატორია. იგი სტუმრებისათვის არის განკუთვნილი, ხოლო ჩვენ რიცხვს არაფრად ვაგდებთ. და მაინც, ჩვენ ბედნიერები ვართ.

– თუ ასეა, როგორი დამოკიდებულება გაქვთ მდიდრებისადმი?

– ვფიქრობ, მდიდრები ბევრად უფრო ღარიბები არიან. მდიდარი ადამიანი ზოგჯერ ბევრად უფრო ძლიერ სულიერ სიმარტოვეს განიცდის. ისინი მუდამ უკმაყოფილო არიან, მუდამ რაღაც აკლიათ. არ ვამტკიცებ, რომ ყველა მდიდარი ასეთია. ადამიანიც არის და ადამიანიც. ძნელია სიღატაკის მოსპობა. ბევრად უფრო იოლი საქმეა მოშიებული დააპურო, ვიდრე სიყვარულს მოწყურებულებს მოუკლა წყურვილი.

– არის ხალხი, ვინც იმ მკაცრ განაწესს აკრიტიკებს, რომლითაც თქვენ და თქვენი დები ცხოვრობთ.

– ცხოვრების წესი ჩვენ თვითონ ავირჩიეთ. ამით ღატაკებს ვუახლოვდებით. როგორღა შევინარჩუნებთ მათდამი ერთგულებას, თუკი სხვაგვარად ვიცხოვრებთ? თუ ჩვენ გვექნება ყველაფერი, რაც კი ქვეყნად არსებობს და რის ყიდვაც ფულით შეიძლება, რითიღა გამოიხატება ჩვენი ერთობა ღატაკებთან? მაშინ რა ენაზე შევძლებთ მათთან ლაპარაკს? გეკითხებით, რა ენაზე? ახლა, სხვა თუ არაფერი, როცა ვინმე დაიჩივლებს ცხელაო, შემიძლია ვუთხრა, წამოდი და ჩემი ოთახი ნახე-მეთქი.

– თქვენ ბევრგან ხართ ნამყოფი. ყველაზე მეტად სად მოგწონთ ყოფნა?

– კალიგხატში. დიდებულია, როცა ადამიანები მშვიდად, ღვთის სიყვარულით სავსენი კვდებიან. დიდებულია უყურებდე ჩვენი ღატაკების და მათი ოჯახების ბედნიერებას. ღატაკთა სიხარული ისეთი სუფთაა, ისეთი ნათელი. ნამდვილმა ღატაკებმა იციან, რა არის სიხარული.

– ზოგი ამბობს, ღატაკების სიხარული ილუზიაა. მათ ბინა და მატერიალური დახმარება სჭირდებათო.

– სიხარული მხოლოდ მატერიალურს როდი მოაქვს. არსებობს რაღაც უფრო მნიშვნელოვანი – დიდი სულიერი სიმშვიდის განცდა. ისინი კმაყოფილი არიან. ამით გამოიხატება უზარმაზარი განსხვავება მდიდრებსა და ღარიბებს შორის.

– თქვენთან მომუშავე ხალხი ამბობს, რომ ვერაფერი შეგაჩერებთ, რომ მიზანს ყოველთვის მიაღწევთ.

– მართალია. ყველაფერს ღვთისათვის ვაკეთებ.

– როგორია თქვენი სამომავლო გეგმები?

– დღევანდელი დღით ვცხოვრობ, გუშინდელმა დღემ გაიარა. ხვალინდელი ჯერ არ დამდგარა. სამაგიეროდ, გვაქვს დღევანდელი დღე, რათა ღმერთი გვიყვარდეს.

– როგორი იქნება ორდენის მომავალი?

– ამაზე ღმერთი იზრუნებს.

ინგლისურიდან თარგმნეს
ზაზა კვერცხიშვილმა და კობა ბრეგვაძემ

ცხოვრებისეული რჩევები

მიერ

admin

31 დეკემბერი, 2013 - 01:00

1. გაითავისე, რომ დიდი სიყვარულისა და დიდი მიღწევისათვის დიდი რისკის გაღებაა საჭირო.

2.როდესაც რაიმე შესაძლებლობას დაკარგავ, ეცადე მიღებული გაკვეთილიც არ დაკარგო.

3. პატივი ეცი საკუთარ თავს,პატივი ეცი სხვა ადამიანებს და იგრძნენი, რომ მხოლოდ შენ ხარ პასუხიმგებელი შენს მოქმედებებზე.

4.გახსოვდეს,რომ იმის არ მიღება, რაც ასე ძალიან გსურს, ხშირად მხოლოდ იმის ნიშანია, რომ იღბლიანი ხარ.

5. კარგად შეისწავლე წესები და მათი დარღვევის საუკეთესო და უმტკივნეულო გზებიც კარგად გეცოდინება.

6.არ მისცე უმნიშვნელო წყენას უფლება, რომ მეგობრობა დაანგრიოს.

7.როდესაც ხვდები, რომ შეცდომა დაუშვი ბევრს ნუღარ იფიქრებ ამაზე.სასწრაფოდ გადადგი ნაბიჯი მის გამოსასწორებლად.

8.ყოველდღიურად გამოუყავი საკუთარ თავს რაღაც დრო, რომლის განმავლობაშიც მარტო იქნები.

9.გაუღე კარი ცვლილებებს, მაგრამ მათ სანაცვლოდ ღირებულებებს ნუ დათმობ.

10.ყოველთვის გახსოვდეს, რომ დუმილი ზოგჯერ ყველაზე საუკეთესო პასუხია.

11.იცხოვრე პატიოსანი და ღირსეული ცხოვრებით და როდესაც მოხუცდები,გადახედე შენს ცხოვრებას, დაფიქრდი მასზე და აღმოაჩენ,რომ კიდევ ერთხელ გაქვს შესაძლებლობა იმისა, რომ ისიამოვნო მისით.

12.როდესაც უთანხმოება შეგექმნება მასთან ვინც გიყვარს განსაჯე სიტუაცია მხოლოდ ამ უთანხმოების მაგალითზე და ნუ გაიხსენებ წარსულს.

13. სასიყვარულო ატმოსფერო ოჯახური ბედნიერების საწინდარია.

14.გაუზიარე ცოდნა სხვებს.ეს ერთ–ერთი გზაა უკვდავებისაკენ.

15.იყავი მადლიერი.

16.წელიწადში ერთხელ მაინც ესტუმრე იმ ადგილს, რომელიც არასოდეს გინახავს.

17.განსაჯე შენი წარმატება შემდეგი პრინციპით: რა გაიღე იმისათვის, რომ ამისთვის მიგეღწია?

18.გახსოვდეს, რომ ურთიერთობაში ერთმანეთის სიყვარული უფრო მეტი უნდა იყოს, ვიდრე ერთად ყოფნის “საჭიროება”.

შენიშვნა: თარგმანი: 4motivi.com

სადამრიგებლო საათი

მიერ

admin

30 დეკემბერი, 2013 - 04:18

ეროვნული სასწავლო გეგმებისა და შეფასების ცენტრში სადამრიგებლო საათის განსახორციელებლად შეიქმნა “სადამრიგებლო საათის პროგრამა I-IV კლასების მოსწავლეთათვის”. პროგრამის მიზანია, I-IV კლასების დამრიგებლებს საათის რაც შეიძლება სასარგებლოდ დაგეგმვასა და განახორციელებაში დაეხმაროს.

პროგრამა მოიცავს დაწყებითი სასკოლო ასაკის მოსწავლეთა დახასიათებას, სადამრიგებლო საათის თემებს, სადამრიგებლო საათის ნიმუშებს, სასარგებლო რესურსებს.

დამრიგებელი სასკოლო ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ფიგურაა. მას ევალება საგნობრივ პედაგოგებთან ერთად მოსწავლის აკადემიური მოსწრებისა და დასწრების აღრიცხვა, მშობლებისთვის შვილის ყოფაქცევისა და აკადემიური მოსწრების გაცნობა, სირთულეთა წარმოშობის შემთხვევაში მოსწავლეს, მშობლებსა და მასწავლებლებს შორის შუამავლობა, მოსწავლის დახმარება აკადემიური თუ სხვა პრობლემების მოგვარებაში, საკლასო ზეიმებისა და ექსკურსიების ორგანიზებაში მონაწილეობა, ახალი ინიციატივით კი – სადამრიგებლო კლასთან საათის ჩატარება.

დამრიგებელს, თავისი მოვალეობიდან გამომდინარე, ყველაზე ხშირი და ახლო ურთიერთობა აქვს მოსწავლეებთან, ამიტომაც ის მოსწავლის მრჩეველი და აღმზრდელია. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სადამრიგებლო შეხვედრები დაწყებით საფეხურზე. საგნობრივ მასწავლებლებთან ერთად დამრიგებელი დაწყებითი კლასისმოსწავლეებს ეხმარება სკოლასთან, ახალ საქმიან გარემოსთან ადაპტაციაში, უყალიბებს მათ ელემენტარულ სასწავლო ჩვევებს, თანაკლასელებთან თანამშრომლობის უნარებს და ჯანსაღ დამოკიდებულებებს.

სადამრიგებლო საათის პროგრამა შემდეგ პრინციპებს ეყრდნობა:

. აღზრდის მთლიანობა – პიროვნების განვითარება ფიზიკური, ფსიქიკური, სოციალური და სულიერი კუთხით არის აუცილებელი. სააღმზრდელო მუშაობის მთავარი მიზანი ფიზიკურად და ფსიქიკურად ჯანსაღი მოქალაქის აღზრდაა;

. შემოქმედი, აქტიური პიროვნების აღზრდა – ყველა ბავშვი უნიკალურია. მოსწავლეები ერთმანეთისგან ნიჭითა და შესაძლებლობებით განსხვავდებიან. ამდენად, დამრიგებლის ფუნქცია მათში ნიჭისა და ძლიერი მხარეების აღმოჩენა, მოსწავლის შინაგანი ძალების აქტივაცია, ნიჭისა და შესაძლებლობების გამოსავლენად სათანადოპირობების შექმნაა;

. მოსწავლეთა ჩართულობა და მონაწილეობა– მოსწავლეებისთვისპასუხისმგებლობისა და მოვალეობის გრძნობის განვითარება აუცილებელია. საკლასო ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი აქტივობების (ზეიმები, ლაშქრობები, ექსკურსიები) დაგეგმვისას დამრიგებელმა უნდა უზრუნველყოს მოსწავლეთა ჩართულობა, მაქსიმალურად გაითვალისწინოს მათი ინტერესები. ამგვარი ჩართულობა მოსწავლეებს დამოუკიდებელ ცხოვრებაში წამოჭრილი სირთულეების მოგვარების უნარ-ჩვევებს გამოუმუშავებს და ხელს შეუწყობს თავისუფალი პიროვნებისჩამოყალიბებას;

. თანამშრომლობის პრინციპი _ დამრიგებლის ურთიერთობა მოსწავლეებთან უნდა ემყარებოდეს თანამშრომლობას, ურთიერთპატივისცემასა და ურთიერთნდობას. დამრიგებლის მუშაობა მიმართული უნდა იყოს მოსწავლეთა სასკოლო ცხოვრებასთან დაკავშირებული მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებისა და მათთვის სათანადო პირობების შექმნისკენ;

. ბავშვის უფლებებისა და მოვალეობების დაცვის პრინციპი – დამრიგებელმა მოსწავლეებს ხელი უნდა შეეუწყოს საკუთარი და სხვისი უფლებებისა და მოვალეობების გაცნობიერებასა და დაცვაში.

სადამრიგებლო საათის პროგრამის მიმართულებებია:

პიროვნული და მორალური განვითარება – მე – პიროვნება, სოციუმი ჩემ გარშემო, ურთიერთობა თანატოლებსა და უფროსებთან, ტოლერანტობა, ადამიანთა უფლებები, ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებები, ეტიკეტი;
გარემოს დაცვის კულტურა და ცხოვრების ჯანსაღი წესი – პირადი ჰიგიენა, ავადმყოფობის გავრცელების წყაროები, სასარგებლო საკვები, დროის ორგანიზება, დღის რეჟიმი, სპორტის მნიშვნელობა, მავნე ჩვევების საფრთხე, გარემოსა და ბუნების მოფრთხილება;
უსაფრთხოება და მოქალაქეობრივ–პატრიოტული ცნობიერება – ჩემი ეზო, ჩემი სკოლა, ჩემი ქალაქი/სოფელი, სამშობლო, ისტორია, გამოჩენილი პიროვნებები, მნიშვნელოვანი მოვლენები, ტრადიციები, წესები და კანონები;
თვალსაწიერის გაფართოება – ხელოვნების, ტექნოლოგიური და სამეცნიერო მიღწევები.

სასურველია, დამრიგებლის საათი დაწყებით კლასებში მიმდინარეობდეს მოსწავლეებთან საუბრების, დისკუსიის ფორმატით, დიდაქტიკური ზღაპრების გარჩევით, იმიტირებული თამაშებით. ასევე კარგ შედეგს იძლევა ეპისტოლარული ჟანრი. შეიძლება,დამრიგებელმა კლასში დადგას “სურვილების ყუთი”, სადაც მოსწავლეები ჩაყრიან ფურცლებს, რომლებზეც მათთვის საინტერესო თემებზე მოსაზრებებს გამოთქვამენ. იქვე მითითებული იქნება, აღნიშნული საკითხის განხილვა საჯაროდ სურთ თუ ინდივიდუალურად.ამ შემთხვევაში დამრიგებელიმოსწავლეთა ინტერესების გათვალისწინებით დაგეგმავს შეხვედრის თემას.

ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია სადამრიგებლო საათისთვის წესების შემუშავება. ამ წესების ფორმულირება პირველივე შეხვედრაზე უნდა მოხდეს და არა მას შემდეგ, რაც წესები დაირღვევა. დამრიგებელმა უნდა აუხსნას მოსწავლეებს, რომ ყველას აქვს აზრის გამოთქმის უფლება. დაუშვებელიაშეხვედრებზე ვინმეს განსჯა: საუბრისასგანიხილება საქციელი, შემთხვევები და არა პიროვნება. თავდაპირველად დამრიგებელს დიდი ძალისხმევა დასჭირდება პროცესის სამართავად და ფასილიტატორის როლის შესასრულებლად, სანამ მოსწავლეები არ გაითავისებენ ამგვარი შეხვედრების წესებსა და მიმდინარეობის თავისებურებებს.

სასურველია, სადამრიგებლო საათი პირველ კლასში 10-15 წუთს გაგრძელდეს იმ შემთხვევაში, თუ შეხვედრა მხოლოდ ერთი სახის აქტივობისგან შედგება (მაგალითად, საუბარი მოსწავლეებთან, ან მხოლოდ დიდაქტიკური ზღაპრის მოსმენა და გარჩევა; პირველკლასელებს ყურადღების აქტიურად მართვა სწორედ 10-15 წუთის განმავლობაში შეუძლიათ). უფრო ხანგძლივი შეხვედრა კი (35-40 წუთი) მრავალფეროვან დავალებებს, სადისკუსიო თემებსა და თამაშებს უნდა ითვალისწინებდეს. დავალებების შერჩევისას ყურადღება უნდა მიექცეს ჯგუფის სიდიდეს. სასურველია, შეხვედრები წინასწარ იყოს დაგეგმილი. მათი ჩატარება კვირის ბოლოს ჯობს, რათა მოხდეს განვლილი სასწავლო კვირის შეფასება და შეჯამება.

სადამრიგებლო საათის ბოლოს აუცილებელია მოსწავლეებისგან უკუკავშირის მიღება: რა გაიგეს და ისწავლეს მათ ამ შეხვედრაზე? რა იყო მათთვის განსაკუთრებით საინტერესო? რა მოეწონათ და რა – არა? ეს დაეხმარება დამრიგებელს, შემდგომი შეხვედრები უფრო ეფექტიანად დაგეგმოს.

ასეთი შეხვედრებისთვის ორგანიზების საუკეთესო ფორმა მრგვალი მაგიდა ან წრეში დასხდომაა, ვინაიდანამგვარად დამრიგებელი დაინახავს ყველა მონაწილეს და შეეძლება განსაზღვროს თითოეულის ჩართულობისხარისხი.

ასევე, შეიძლებასადამრიგებლო საათი ჩატარდეს სკოლის გარეთ, ექსკურსიაზე ან მუზეუმის დათვალიერებისას, მოსწავლეთა საჭიროებებიდან გამომდინარე.

მერაბ მამარდაშვილი

მიერ

admin

30 დეკემბერი, 2013 - 01:00

ეს ინტერვიუ მერაბ მამარდაშვილმა გარდაცვალებამდე რამდენიმე თვით ადრე მისცა ფრანგ ჟურნალისტს ან შევალიეს. იგი გულის შეტევით გარდაიცვალა, როცა მოსკოვიდან თბილისში მოემგზავრებოდა. ეს დიდი ქართველი ფილოსოფოსის ბოლო ინტერვიუა…

90-იანი წლების სტუდენტები მის არც ერთ ლექციას არ ვაცდენდით. ეს ალბათ უფრო ინტუიციით ხდებოდა, ახალგაზრდა ადამიანის ინტუიციით, რომელიც ჭეშმარიტებას მთელი გულით ესწრაფვის. და მაინც, ჩვენ ყველამ, უფროსებმაც და ახალგაზრდებმაც, ის შეცდომა დავუშვით, რაზეც მერაბ მამარდაშვილი გვაფრთხილებდა. იქნებ არც ახლა იყოს გვიან…

ინტერვიუ 1990 წლის 20 აგვისტოს მშფოთვარე თბილისში, საარჩევნო კანონის მიღებიდან რამდენიმე დღეში მის ბინაში შედგა. ეზოში სამშენებლო სამუშაოები მიმდინარეობდა და ისეთი ხმაური იყო, იძულებული გავხდით, რამდენჯერმე შეგვეწყვიტა საუბარი.

ან შევალიე: გვიამბეთ ახლა სად ასწავლით, რა თემებზე კითხულობთ ლექციებს ან უფრო ფართოდ – რას იკვლევთ ამჟამად?

მერაბ მამარდაშვილი: მოსკოვში, როგორც ამბობენ ხოლმე, “გასტროლებზე” მივდივარ, რადგან თბილისში ვცხოვრობ და ვმუშაობ. იქ მეგობრების და იმ ადამიანების მიწვევით მივემგზავრები, ვისაც ჩემი ნაშრომები აინტერესებს, მაგალითად – კინემატოგრაფიის ინსტიტუტსა და ფილოსოფიის ინსტიტუტში. თბილისში ვკითხულობ ლექციებს თეატრალურ ინსტიტუტში და სახელმწიფო უნივერსიტეტში. თემები სიტუაციურად ჩნდება. ამას წინათ მე მათ შევთავაზე ლექციების კურსი მარსელ პრუსტზე. რომანი “დაკარგული დროის ძიება” ქართულად ნათარგმნი არ არის, ამიტომ ლექციების კურსს, “ცნობიერების გზათა ტოპოლოგია”, რუსულ ენაზე ვკითხულობდი, რაც ბევრს არ მოსწონდა. საინტერესოა, როცა ადამიანთა გზები იკვეთება ან აზრების თანხვედრა ხდება, როცა მათი ბედისწერის განსაზღვრაც კი შესაძლებელია. პრუსტი, ჩემი აზრით, ჭეშმარიტი მწერალია. მის შემოქმედებაში ასახული სულის სიღრმეთა წვდომის არეალი და აზროვნების სივრცე არაჩვეულებრივი მასალაა ცნობიერების თეორიის შესასწავლად.

მთელი სიცოცხლე ცნობიერების პრობლემას მივუძღვენი. დღეს ჩემი პროფესიული ინტერესი იმ საბედისწერო თემებს ემთხვევა, რაც ადამიანებს აღელვებთ. ამიტომ უფრო ხშირად მიწვევენ რუსეთში, სადაც სულიერებაზე, სულზე, შინაგან ცხოვრებასა თუ შინაგან თავისუფლებაზე საუბარს აღმერთებენ. ოცწლიანი პაუზის შემდეგ მე ისევ ყურადღების ცენტრში ვარ.

ან შევალიე: ნუთუ ქართველები ნაკლებად ინტერესდებიან ამ საკითხებით?

მერაბ მამარდაშვილი: დიახ – გაცილებით. ქართველებს ჰქონიათ, იქნებ ცდებიან, რომ თანდაყოლილი სულიერება ახასიათებთ, და ამიტომ არ იტანჯებიან ტიპური რუსული ავადმყოფობით, როდესაც ყრუდ გამუდმებით გტკივა სული. თუ ტკივილი არსებობს, ესე იგი სული ცოცხლობს. ქართველები მოვლენებს და საგნებს სხვაგვარად უყურებენ. ისინი სამხრეთელები არიან, მხიარულები და სიცოცხლის მოყვარულები, ბონ ვივანტ. შესაძლოა, ახლა ყველაფერი შეიცვალოს, მაგრამ ისტორიულად ეს განსხვავდება რუსული ტკივილისგან, რომელიც პატივისცემის ღირსია, მაგრამ მაინც თავის თავზეა შეყვარებული. არ მინდა შთაბეჭდილება შეგექმნათ, თითქოს ყველა ქართველი არის ბონ ვივანტ, არც ასე მარტივადაა საქმე.

ან შევალიე: როგორ განსაზღვრავდით თქვენს ფილოსოფიურ კრედოს?

მერაბ მამარდაშვილი: არსებობს განზოგადებული განსაზღვრა, რომელიც ერთდროულად ხსნის ყველაფერს და არაფერს. მე მეტაფიზიკოსი ვარ. წარსულში ჩემი მოღვაწეობის სფეროს მეტაფიზიკა ერქვა. იგი მოიცავს ყოფას, ცნობიერებას, შეცნობას, ონტოლოგიას და ასე შემდეგ. ჩემი ფილოსოფიის და კვლევის ძირითადი საგანი, არსებითად, კლასიკური და კარტეზიანული ხედვაა, ანუ თანამედროვეობის ფილოსოფია – ცოგიტო.

ან შევალიე: ასე რატომ აინტერესებთ დღეს რუსებს ცნობიერების პრობლემები?

მერაბ მამარდაშვილი: ეს მხოლოდ რუსებს არ ეხებათ. სიტუაცია მეტისმეტად ზოგადია – მე პოსტტოტალიტარულს ვუწოდებდი. მაგრამ რუსებს ერთი სპეციფიკური ნიუანსიც ახასიათებთ, რაც ძველ რუსულ ტრადიციასთანაა დაკავშირებული, რომელიც ქრისტიანობის ისტორიული ინტერპრეტაციიდან მომდინარეობს. რუსულ მართლმადიდებლობას ახასიათებს თავისებური დათრგუნულობა და ნაღველი. ეს სულის ემბრიონული მდგომარეობაა, სულის ჩაგრულობა, რომელსაც მოსწონს ასე ყოფნა. ისტორიულად, რუსული კულტურა მუდამ გაურბოდა ფორმებს, ამ თვალსაზრისით იგი ქაოსთან უფრო ახლოსაა, ვიდრე ყოფიერებასთან.

ეს ძალიან საინტერესოა, რადგან ყოველთვის არსებობს მეტაფიზიკური ასპექტები, რომელთა საფუძველიც ისტორიის, პოლიტიკის, ეკონომიკის ან სოციალური ყოფის სიღრმეშია და რეალურად შეესატყვისება პირველად, მთავარ არჩევანს, რომელსაც თითოეული ადამიანი აკეთებს. ინდივიდი მეტაფიზიკურ არჩევანს ისე აკეთებს, რომ მხოლოდ მისი ემპირიული ქცევაა შესამჩნევი. სხვათა შორის, პოლიტიკასა და სოციოლოგიაში ასეთი არჩევანი ყურადღების მიღმა რჩება, იქ ზედაპირული რაციონალური სქემები მუშაობს, სადაც მიზანი და მისი მიღწევის გზები უფრო ფასეულია. არსებითად, საფუძველში, მხოლოდ თავისუფალი ნება დევს, რომელიც არჩევანს აკეთებს თავისუფლებასა და მონობას შორის, რადგან მონობაც არჩევანია. თავისუფლებით სარგებლობა ადამიანური ფენომენია. თუ ადამიანი მონაა, ეს მისი არჩევანია – არა შეგნებული და რაციონალური, არამედ თითქოს სუფრასთან მჯდომმა გადაწყვიტა, იყოს მონა და არა თავისუფალი ადამიანი.

ან შევალიე: ახლა ევოლუცია ხდება? კეთდება არჩევანი მონობასა და თავისუფლებას შორის?

მერაბ მამარდაშვილი: დიახ. ესაა ბრძოლის არსი. ახლა ამ სპეციფიკურ რუსულ ნიადაგს ვემშვიდობებით და შეგვიძლია პრობლემა რუსული ფაქტორის გარეშე განვიხილოთ. ვაცნობიერებთ ამას თუ არა, ბრძოლა მაინც გრძელდება. საბჭოთა სივრცე, რომელზეც რუსი ერი დომინირებს, და ეს სივრცე ბევრად მეტს მოიცავს ვიდრე ნაციის ცნებაა, ცდილობს გათავისუფლებას ამ სიტყვის ევროპული გაგებით, როგორც ის განმარტებულია აშშ-ს კონსტიტუციაში ან საფრანგეთის ადამიანის უფლებათა დეკლარაციაში. ამ ბრძოლას არავითარი კავშირი არ აქვს ნაციონალიზმთან, მაგრამ შესაძლოა, ეროვნულ მოძრაობაში ჰპოვოს გამოხატულება.

ჩვენ ახლა ვსაუბრობთ მოქალაქის რეალურ თავისუფლებაზე, ადამიანის უფლებებზე, თავისუფალ საზოგადოებაზე, რომელიც თავის თავს განაგებს, ვსაუბრობთ ბურჟუაზიამდელ პრივილეგიათა გაუქმებაზე. სიტყვა “ბურჟუა” სულ სხვა მნიშვნელობით გამოიყენება, “კაპიტალისტს” ნიშნავს, რაც არ შეესატყვისება მის პირვანდელ მნიშვნელობას. სინამდვილეში ის წარმოიშვა გერმანული სიტყვა “ბიურგერიდან”, რაც მოქალაქეს ნიშნავს. ამ განსაზღვრებიდან სამოქალაქო დემოკრატიამდე მივდივართ, რაც ევროპული დემოკრატიისა და კულტურის საფუძველია. აქ სერიოზული კრიზისები არ იგულისხმება. ნუ ვიაზროვნებთ მხოლოდ თანამედროვე ხატებით, ნუ წარმოვიდგენთ ნიუ-იორკს ან მეხიკოს მრავალმილიონიანი მოსახლეობით და ურბანიზაციის პრობლემატიკით. ფლორენციაც ქალაქი იყო, ქალაქის ცივილიზაცია, აი, ეს არის ევროპა.

ან შევალიე: როგორ ფიქრობთ, შეძლებს საბჭოთა კავშირი ამ გზით წასვლას?

მერაბ მამარდაშვილი: საქართველოს და რუსეთის პრობლემაც ესაა, ჩაებან ამ საერთო ბრძოლაში, რომელიც ევროპაში ბობოქრობს. თავად ევროპა ამ ბრძოლის შედეგია. შეიძლება ითქვას, რომ XIV საუკუნიდან თეოკრატიული ილუზიების და სახელმწიფოების ხანა დასრულდა, მეტაფიზიკური ანუ ფილოსოფიური თვალთახედვით, ტოტალიტარული საზოგადოება და სახელმწიფო უკვე რეგრესს ნიშნავს და საზოგადოებას ცივილიზაციამდელ, ბურჟუაზიამდელ მდგომარეობაში აბრუნებს. კორპორატივიზმი, პრივილეგიები, საზოგადოებრივი ფენები ძალაუფლებას იბრუნებენ, ჯერ ერთი, იქიდან ცოცხალი ვერ გამოაღწევთ, მეორე – მოგიწევთ იმ ფაქტის კონსტატაცია, რომ სტრუქტურების აბლაბუდაში გამომწყვდეულხართ, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ გესმით თქვენი ადგილი სამყაროში ან იმ ამოცანის არსი, რომლის შესრულებაც დაგისახავთ. ეს ყველაფერი კი აბსურდამდე მიდის. თქვენ განასახიერებთ კლასიკურ მდგომარეობას, რომელშიც ექსპერიმენტულად რეალიზდება სულიერი ცხოვრების და საერთოდ ცხოვრების დიადი კანონი, რომელიც მოციქულმა პავლემ ჩამოაყალიბა. გახსოვთ, მან გაიმეორა სოკრატეს მიერ წარმოთქმული აზრი: “მსურს ერთი და ვაკეთებ მეორეს. მსურს სიკეთე და ჩავდივარ ბოროტებას”. ეს სიტუაცია ადამიანური ყოფის ერთი ეპიზოდია. წარმოიდგინეთ, რომ მთელი ცხოვრება შედგება იმგვარი ეპიზოდებისგან როგორიც ახლა ხდება. მე ახლა აბსტრაქტულად აღვწერე ჩვენს ქვეყანაში მიმდინარე ბრძოლა.

მინდა თქვენი ყურადღება გავამახვილო ფილოსოფიურ მეთოდზე და გარწმუნებთ, რომ ფილოსოფიის აბსტრაქტული ფორმულირება ბევრად უფრო ახლოს არის რეალობასთან, ვიდრე თავად რეალობაა. რატომ არ მაძლევთ უფლებას, გავაკეთო ჩემი საქმე ისე, როგორც მე მესმის? შესაძლოა, ისე მოხდეს, რომ იმ ადგილასაც კი ვერ აღმოვჩნდე, სადაც ამ საქმის კეთება შემიძლია? იქნებ ეს ადგილი უკვე დაკავებულია სხვა ადამიანის მიერ, რომელიც ამ საქმისთვის შეუფერებელია?

დემოკრატია – შრომის თავისუფლებაა და არა შრომის აუცილებლობა, როგორც სოციალისტურ და კომუნისტურ უტოპიებშია ფორმულირებული. შრომის თავისუფლება, ნიშნავს საქმის გაკეთებას ისე, როგორც თქვენ ეს გესმით. ამიტომ აქ შრომის ადგილი არ არის. სოციალიზმმა ის, როგორც ფენომენი, მოსპო, შემოქმედების შედეგის დონეზე გაანადგურა. შეხედეთ ეზოს, სადაც უაზროდ მოძრაობს მანქანა. იგი მუდმივად ერთი და იგივე ოპერაციას აკეთებს. ამტვრევენ ასფალტს, რაღაც სამუშაოს ასრულებენ, ისევ ასფალტს აგებენ, ორი თვის შემდეგ ისევ ამტვრევენ. ეს ნგრევა აისახება ან შედეგზე ან შრომის ნაყოფიერებაზე, მუშაობის სურვილზე, შრომის დისციპლინაზე. ბოლოს კი მოდის სიღატაკე.

შრომის განადგურება სოციალიზმისთვის დამახასიათებელი ნიშანია. სოციალიზმი შრომის მტერია. სოციალიზმი სიღარიბეა, რადგან მხოლოდ შრომას მოაქვს სიმდიდრე. შრომა განადგურებულია, ამიტომ ვართ ღარიბები. თუ არსებობს სურვილი, რომ ამ სავალალო მდგომარეობიდან გამოვიდეთ, არა აგიტაციის მეშვეობით, არამედ თავისუფალი შრომის აღდგენის გზით… თავისუფალი შრომა – ეს არის სამოქალაქო საზოგადოება.

ან შევალიე: სამოქალაქო საზოგადოების დაბადება ნიშნავს თუ არა კადრების წმენდას?

მერაბ მამარდაშვილი: ეს დაუშვებელია. როცა ვიყენებთ ტერმინს “წმენდა”, 1917 წლის ბოლშევიკების გზას ვადგებით. მათ ჩათვალეს, რომ იციან სად, ვინ და როგორ უნდა გაანაწილონ. ეს განაწილების იგივე ეთიკაა და არა წარმოება. დავუშვათ მე ვიცი, რა უნდა გავაკეთო. ვნიშნავ X და Y- ს რაიმე პოსტებზე, და ყველაფერი მოძრაობაში მოდის. საბჭოთა სისტემამ უკვე გამოიყენა კადრების დანიშვნის ეს მეთოდი და სახეზეა ამ ავანტიურის მეტაფიზიკური და სულიერი აბსურდულობა, რომელიც ფენომენს, რომელსაც ადამიანი ჰქვია, სრულიად ეწინააღმდეგება.

ეს საკითხი ბავშვობიდან მაინტერესებდა. ვეჭვობდი, რომ არსებობს ყოფიერების ონტოლოგიური და არა ეკონომიკური, პოლიტიკური ან იურიდიული კანონები. ყოფიერების განსაზღვრული ნაწილი სრულიად გარდაუვალია, მას ვერსად წაუხვალ.

რასაც ირგვლივ ვხედავთ – ჩვენს ჭუჭყიან სახლებში, ცარიელ მაღაზიებსა და ადამიანთა სახეებზეც კი, რომლებიც ცხოველურად იკრიჭებიან – ძალადობა, სადიზმი, უკანონობა ათწლეულების განმავლობაში გროვდებოდა და გამოსავალს ვერ პოულობდა, რადგან სახელმწიფოს მონოპოლია ძალადობაზე იყო დაფუძნებული. ახლა, როცა მონოპოლია დანგრეული და ნეიტრალიზებულია, ადამიანის “მეს” მთელი სიბინძურე ბნელი კუნჭულებიდან დაიძრა. თუ სამოცდაათი წელი გეძინა, არა მართალის უმანკო ძილით, როცა განწმენდილი იღვიძებ, შეიძლება სახეშეცვლილმაც გაიღვიძო, იქნებ რომელიმე მწერადაც გადაიქცე, როგორც ეს კაფკას ერთ პერსონაჟს დაემართა. აი, რა ხდება მოსკოვშიც და თბილისშიც.

მოხსნა თანამდებობიდან ერთნი და დანიშნო სხვები, ეს პასუხი არ არის. საიდან მოვლენ სხვები? იქნებ მარსზე მოვიძიოთ ისინი? იქნებ ძილში ეს ადამიანები მართლაც მწერებად გადაიქცნენ? რამდენი ცვლილება მოხდა ადამიანში საბჭოთა პერიოდში? საბჭოთა ადამიანი – უხილავი დეგრადაციის და დეფორმაციის პროდუქტია. ძალიან ძნელია ამ ჯაჭვის გაწყვეტა. იქნებ პროცესი შეუქცევადიც აღმოჩნდეს? ამ კატეგორიებით უნდა ვიაზროვნოთ, თუ გვსურს, იმედის წვეთი მაინც დაიბადოს. სხვა შემთხვევაში, არაფერი გამოვა.

ან შევალიე: თქვენ ოდესღაც ინფანტილიზმზე ლაპარაკობდით, რომელიც მხოლოდ ახალგაზრდებისთვის არ არის დამახასიათებელი. უკავშირდება ეს მოვლენა იმას, რაზეც ახლა ვსაუბრობდით?

მ. მამარდაშვილი: ეს ერთი და იგივეა. როცა რეგრესზე ვლაპარაკობ, ბავშვობასთან დაბრუნებას ვგულიხმობ. ეს ტრაგედიაა. სწორედ ესაა იმის ღრმა აზრი, რაც ახლა ხდება. უკვე ვისაუბრეთ რუსების ტრადიციულ უარყოფით დამოკიდებულებაზე ფორმის და წესრიგის მიმართ. როცა ამ კატეგორიებს უნდობლობას უცხადებენ, იქმნება თეორია, რომ ადამიანი უზარმაზარი შინაგანი სიმდიდრის მფლობელია, მისთვის ერთი ფორმა არასაკმარისია, და რომ მის ტალანტს ნებისმიერი ფორმის მიღება შეუძლია. ერთი რუსი მწერალი ამბობდა, რომ ესპანელთან ესპანელი ხარ და ფრანგთან – ნამდვილი ფრანგი.

ამასთან დაკავშირებით ერთი ანეკდოტი მაგონდება. დავუშვათ, ეს ამბავი საფრანგეთში ხდება. ერთხელ დედოფალმა სამეფო კარზე სახელგანთქმული კომედიანტი მიიწვია და მაშინდელი ცნობილი პერსონაჟების განსახიერება სთხოვა. მსახიობმა ითამაშა დონ კარლოსი, ჰამლეტი, თეატრალური რეპერტუარის დიდი საყვარლები განასახიერა. ბოლოს აღტაცებულმა დედოფალმა სთხოვა მას, საკუთარი თავი წარედგინა. კომედიანტმა დედოფლის წინაშე მუხლი მოიყარა და თქვა: “თქვენო უდიდებულესობავ, მაპატიეთ, პირად ცხოვრებაში – იმპოტენტი ვარ”. უნდა ვკითხოთ რუსს, თუ ის უფრო მეტად ესპანელია, ვიდრე ესპანელი და უფრო ფრანგი, ვიდრე თავად ფრანგი, მაშინ ვინ არის ის სინამდვილეში?

გონებრივი თვალსაზრისით, ბავშვი სულიერების ნაყოფია. მისი ემბრიონული მდგომარეობა კი – ის არჩევანია, რომლისკენაც ტრადიციული რუსული კულტურა მიილტვის, თუმცა XX საუკუნეში სხვაც ბევრი იყო. აღნიშნული ტენდენცია ერთადერთი არ იყო, მაგრამ მუდმივად ემბრიონული მდგომარეობისკენ მიისწრაფვოდა. დედის საშოში ხომ თბილა და დაცული ხარ.

მოდით, ეს მეტაფორა საბჭოთა სახელმწიფოს მოვარგოთ. საბჭოთა “მოქალაქე” სახელმწიფოსთან მიმართებაში სწორედ რომ ემბრიონს წააგავდა. მას სურდა, რომ როგორც ჩანასახს, ისე შემოკვროდა საშვილოსნო. დედა კი იქნებ ბოროტიც აღმოჩენილიყო. ადამიანი – ბავშვი კი მონას წააგავს, რომელიც სულ თავს იმართლებს. ის სულ გაიძახის, – “არა, მე დამნაშავე არა ვარ”. ჩანასახის ამ იდიოტური მოთქმა-გოდებით კვდებოდნენ ბოლშევიკები КГБ-ს ციხეებში. ასეთი მსხვერპლი იწვევს თანაგრძნობას?

ღრმა მეტაფიზიკური აზრი თავის გამოხატულებას სოციალურ და ემპირიულ ზედაპირზე ჰპოვებს. თქვენ ხედავთ კავშირს სახელმწიფოსა და ხალხს შორის, როცა პირველი ეხმარება მეორეს, ის კი ამ დახმარებას იღებს? რისთვის დგას ეს დაუსრულებელი რიგები? როცა ისინი ითხოვენ ბინებს, პურს… ისინი თავიანთი “უფლებებისთვის” იბრძვიან, ოღონდ აქ არ ვსაუბრობთ ადამიანის უფლებებზე ევროპული გაგებით. ეს ჩანასახის “უფლებებია”, რომელსაც დახმარება სჭირდება და არა უფლება.

ასეთია მდგომარეობა. ახლა პარლამენტს ვქმნით. თუ ჩვენი აზროვნების სტილი არ შეიცვლება, სულ ასე ვიძახებთ: “მე უფლება მაქვს, ეს უსამართლობაა”.

ან შევალიე: როგორ ფიქრობთ, მიიყვანს ეროვნული აღორძინება ხალხს მომწიფებულ მდგომარეობამდე?

მ. მამარდაშვილი: დიახ, თუ აზრი გონებას დაიპყრობს; თორემ შეიძლება ეროვნული თავისუფლებისკენ ისწრაფვოდე ისე, რომ ამ აზრით არ იყო გამსჭვალული. შეიძლება ამ მიმართულებით იარო, იმოქმედო ისე, რომ ეროვნული თავისუფლების მიზანი შინაგანად გინათებდეს გზას. ამისათვის მხოლოდ შენ კი არ უნდა ილაპარაკო, სხვასაც უნდა დაუთმო სიტყვა, დროდადრო შეჩერდე, გააზრებისთვის მოიტოვო სივრცე და დრო. აუცილებელია, ადამიანმა თავს მისცეს იმის შანსი, რომ მიხვდეს და ჩაწვდეს რაღაცას. თუ სულ ვმოქმედებ, არ ვჩერდები, ვიმეორებ უკვე ასჯერ ნათქვამს, რაიმეს გაგების არავითარი შანსი არ გამაჩნია.

ჩემთვის ეროვნული ამოცანების გადაჭრა ნიშნავს, შექმნა თავისუფალი და აყვავებული საქართველო, ძლიერი – არა იმპერიალისტური ან მილიტარისტული აზრით. თავისუფალი განვითარება ხდება იქ, სადაც ცხოვრობენ და სუნთქავენ ზოგადსაკაცობრიო ტრაგიზმით (ამ სიტყვის მეტაფიზიკური გაგებით), უგუნური კინკლაობების გარეშე; სადაც არ შეჩერდებიან იმ კარის წინ, რომლის იქით, შესაძლოა, ტრაგიზმის განცდა დახვდეთ, რაც ადამიანის ცხოვრებას ბუნებრივად ახასიათებს. უნდა შეგეძლოს ღირსებით მიიღო ადამიანური ტრაგედია. ეს ტრაგედია რომ გადაიტანო, ადამიანი უნდა იყო, ჩვენ კი, საბჭოთა ადამიანები, ჯერ ასეთები არ ვართ. მიმაჩნია, რომ ქმნის პროცესი საქართველოში სწორედ ამ მიმართულებით უნდა წარიმართოს. ჩემთვის ეროვნული განთავისუფლება ფორმაა, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოების დაბადებამდე მიგვიყვანს. არ მგონია, ჩემი თანამემამულეები სამოქალაქო საზოგადოების და კერძოდ საზოგადოების შენების აუცილებლობას აცნობიერებდნენ. საზოგადოების ფენომენი აზრის თავისუფლებაშია. საზოგადოება და სახელმწიფო სხვადასხვა რამაა. საზოგადოება დამოუკიდებელ ადამიანთა ჯგუფია, რომელთა ინტერესები კრისტალიზდება და სადაც პოლიტიკური მრავალპარტიულობა რეალურად არსებობს.

ჩვენთან არის მრავალპარტიულობა, მაგრამ არ არის მრავალპარტიული სინამდვილე. მოსახლეობის რომელი ჯგუფის ინტერესებს გამოხატავს, მაგალითად, ნაციონალ-დემოკრატიული პარტია? საჭიროა სინამდვილის სტრუქტურირება. საზოგადოება სახელმწიფოსგან დამოუკიდებელი უნდა იყოს, სახელმწიფო კი საზოგადოებრივი სამსახურის ორგანიზმი. ჩვენთან ეს არ არის, რადგან არ არის საზოგადოება. არც სახელმწიფოა ამ სიტყვის კლასიკური გაგებით. სახელწიფომ ჩაყლაპა საზოგადოება, რადგან ეს, სახელმწიფო კი არა, მისი აჩრდილია.

სიტყვათა შეთანხმებამ, რაც მხოლოდ მეტაფორა გვეგონა და არა ცნება, სწორ ახსნამდე მიგვიყვანა. როცა ვამბობ “აჩრდილი”, კიდევ ერთ ნაბიჯს ვდგამ მეტაფორის შემდგომი განვითარებისკენ. მოჩვენების, მოლანდების წარმოდგენა სისხლს, ზომბებს, ვამპირს უკავშირდება. თუ ჩვენი სახელმწიფო აჩრდილია, წინ ბევრი მსხვერპლი გველის, ბევრად მეტი, ვიდრე ანტიჰუმანურ, რაციონალურ სახელმწიფოში შეიძლება იყოს. აქ ჩემი პროფესიული ინტერესების ცენტრში ვხვდებით, რომლის საგანს ცნობიერების შესწავლა წარმოადგენს.

ან შევალიე: როგორ ახსნით იმას, რომ ქართული თვითშემეცნება ასეთი მრავალფეროვანი და ურთიერთგამომრიცხავი ფორმებით გამოვლინდა? საიდან ამდენი ერთმანეთზე გამძვინვარებული და განცალკევებული პარტია, ასოციაციები და ა.შ.?

მ. მამარდაშვილი: საქმე ისაა, რომ არავის არაფერი გაეგება და არც ერთმანეთის ესმით. ჩვენ პოსტტოტალიტარული მდგომარეობიდან გამოვდივართ. გარედან არსებული ჯაჭვები გაწყდა, ამიტომ შინაგანმა ბორკილებმა და დეფორმაციამ იჩინა თავი, სამოქალაქო და პოლიტიკური აზრი ჩაახშეს, ასი წელია, აქ პოლიტიკით არავინ ყოფილა დაკავებული.

როცა სახელმწიფო ვახსენე, რომელმაც საზოგადოება შთანთქა, ვიგულისხმე, რომ საბჭოთა სახელმწიფო არ იყო პოლიტიკური ფენომენი. ასევე იყო კომუნისტური პარტიაც. ეს უფრო საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმა გახლდათ, ცხოვრების წესი. სახელმწიფო სულ სხვა რამაა. სახელმწიფო ხელისუფლების გარეშე არ არსებობს. სად არის საბჭოთა კავშირში ხელისუფლება? ამ აზრამდე ფილოსოფიური ანალიზით მივედი. მე ტრადიციებმა გამზარდეს და საბჭოთა საზოგადოების პირმშო არ ვარ. ვისაც საბჭოთა ხელისუფლებასთან რაიმე კავშირი აქვს, მას ეს არ ესმის. მე ვხედავ, რომ ეს არის ხელისუფლება ხელისუფლების გარეშე. მართვა შუამავლების გზით ხორციელდება. ეს ინდივიდები არიან, რომლებიც საკუთარ თავს მართავენ, მაგრამ მფარველობის ქვეშ იმყოფებიან. იგივე ხდება, როცა ერთმანეთს ებღაუჭებიან, სიძულვილში იქნება ეს თუ სიყვარულში. სწორედ ეს სიყვარულ-სიძულვილი აერთიანებს ამ ხალხს რიგებში, იქ არის სოლიდარობის გრძნობაც, გაუცხოებაც და სიძულვილიც. ეს მთელი სამყაროა, რომელიც დახურულ ჭურჭელში მოთავსებულ მორიელს წააგავს.

ბოლო დროს ოდნავი პროგრესი შეინიშნება. პოლიტიკურ არენაზე სტრუქტურათა მოწესრიგების პროცესი მიმდინარეობს. ეს წინგადადგმული ნაბიჯია, იმის მიუხედავად, თუ რას ვფიქრობ მე ელცინზე და მის პოლიტიკურ პროგრამაზე. წინააღმდეგიც რომ ვიყო, ამას არ აქვს მნიშვნელობა. პირველად რუსეთში პოლიტიკურ არენაზე სტრუქტურათა მოწესრიგება ხდება, გამოჩნდა ახალი ფორმები, რომლებმაც საგანთა ამორფულობა გადევნეს. არ ღირს წინ აღუდგე იმას, რაც არ არის. სად არის სახელმწიფო, სად არის პარტია? პროცესი დაიწყო. მე არ ვიღებ ელცინის პროგრამას, მაგრამ მისი ქმედების შედეგად გარკვეული წესრიგი შეიმჩნევა. ის, რაც ფარულად არსებობდა, ახლა ცხადი გახდა და ეს პოლიტიკური ცხოვრების ნაწილია.

პოზიტიურად მიმაჩნია ყველა პროცესი, რომელიც საქართველოში სტრუქტურათა მოწესრიგებას განაპირობებს. როგორ ვიწყებ მე მუშაობას? ვამზადებ ჩემს საწერ მაგიდას, ვაწყობ ნივთებს, დღიურებს, დოკუმენტებს, საბეჭდ მანქანას ან პერსონალურ კომპიუტერს. წინ სამუშაო მელის. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ აუცილებლად ვიმუშავებ, მაგრამ სივრცის სტრუქტურიზაცია აუცილებელია. როგორ გამოვალთ ამ მდგომარეობიდან? ვიცხოვროთ და ვნახოთ. ყველას უნდა მიეცეს საშუალება, გამოთქვას აზრი ისე, რომ არ ჩაახშოს სხვისი ხმა ყვირილით, მუქარით ან ეროვნული ინტერესების ღალატის ბრალდებით. უპირველეს ყოვლისა კი, შეაჩერეთ ის ხალხი, ვინც ძალიან ჩქარობს. მე რადიკალური ნაციონალისტების უფლებებზე ვსაუბრობ.

ან შევალიე: ანუ?

მ. მამარდაშვილი: მემარჯვენე ნაციონალისტები არიან გამსახურდიას დაჯგუფების წევრები. სახიფათო ის კი არ არის, რომ ეს დაჯგუფება არსებობს, ის უნდა არსებობდეს, სტრუქტურიზაციის ჩემი პრინციპებიდან გამომდინარე, მაგრამ სტრუქტურა ისეთი უნდა იყოს, რომ მათ უფლება არ მიეცეთ, გააჩუმონ სიმართლე საქართველოს პატრიოტული იერის, მისი ისტორიის ან მომავალი საქართველოს სახელით. ამას წინ უნდა აღვუდგეთ. თავად ამ ტენდენციას აქვს არსებობის უფლება. პოლიტიკური სპექტრი ჯერ არ არსებობს, მხოლოდ ცალკეული პიროვნებები ჩანან, რომლებიც ხელის ცეცებით მიიკვლევენ გზას. დღეს ვხედავთ არა პარტიებს, არამედ პიროვნებებს. საჭიროა ყველა პარტია გამოხატავდეს რომელიმე სოციალური ან ეკონომიკური ჯგუფის ინტერესებს, რომლებიც ერთმანეთისგან ინტერესებით და სტატუსით განსხვავებულნი არიან.

ან შევალიე: როგორ ფიქრობთ, ბოლო დღეების მოვლენები ამ პროცესის ერთი ეტაპია?

მ. მამარდაშვილი: იმედი ვიქონიოთ, რომ ასეა. წინ უნდა აღვუდგეთ ფარისეველთა მცდელობას, შეაჩერონ ეს პროცესი. ჩვენ ახლა მოძრაობაში ვიმყოფებით და ეს უნდა გაგრძელდეს. ზუსტად არ ვიცი, საით მივდივართ, მიმართულებას ვიმედოვნებ გზაში გავარკვევთ. მაგრამ არ უნდა შეგვაჩერონ და გვითხრან, რომ “საქართველომ უნდა დაიცვას ქართული სისხლის სიწმინდე”. ნუ ვიჩქარებთ, ეს მხოლოდ მოწიფულ ადამიანებს ესმით. სამწუხაროდ, კულტურული და პოლიტიკურად მომზადებული ადამიანი ირგვლივ ცოტაა. არ მინდა გამოვიყენო სიტყვა “ინტელიგენცია”, რომელსაც ვერ ვიტან, განსაკუთრებით იმ თვითტკბობის ინტონაციით, რომლითაც მას წარმოთქვამენ ხოლმე. განსაკუთრებული აღტაცებით ამ სიტყვას რუსულად წარმოთქვამენ. იგი ევროპულ ენებში არ არსებობს, ჩვენთან კი ლამის სექსუალური, ეროტიული სიამოვნება ახლავს თან. მძულს ეს თვითტკბობის გრძნობა.. მე კომპეტენტურ, მოზრდილ ადამიანებზე მოგახსენებთ. ისინი ცოტანი არიან, რადგან მათი ენერგია სხვა მიმართულებით წარმართეს, თვითგადარჩენის ინსტინქტამდე დაიყვანეს. რასაკვირველია, ქართული ღირსება ცოცხლობს. ჩვენ არ გვსურდა, მიგვეღო ეს ნეხვური, ღატაკური ყოფა, რომლითაც რუსები კმაყოფილები იყვნენ. მათთვის ის მისაღები აღმოჩნდა, ჩვენთვის, ქართველებისთვის კი – არა.

მაგრამ, საბოლოო ჯამში, თითოეული ცდილობს, გადარჩეს დამოუკიდებლად, რადგან ნავში მარტოა თავის ახლობლებთან და ნათესავებთან ერთად. მარტოა, ვის გარეშე? რესპუბლიკის? res publica – ანუ საზოგადოებრივი საქმე, საზოგადოებრივი სივრცე. XIX – XX საუკუნეებში იტალიაში საზოგადოების დაცემის ტენდენცია დაიწყო, დაირღვა საზოგადოებრივი კავშირები და გაბატონდა პრინციპი “ყველა საკუთარი თავისთვის”. ეს ყველაფერი იტალიელებისთვის დამახასიათებელი მომხიბვლელობით ხდებოდა. ჩვენთანაც ასეა – ასეთივე მიმზიდველობით დაცურავს ყველა თავისი ნავით და გაურბის, არაფრად აგდებს საზოგადოებრივ ინტერესს.

შეხედეთ თბილისურ სახლებს, ტროტუარებს, საზოგადოებრივ გარემოს – ჭუჭყიანი ჭიშკრები, გაცვეთილი სახლები, ვირთხები და ჩამონგრეული კედლები; ასეთია იგი გარედან. სამაგიეროდ, შიგნით ნახავთ კეთილმოწყობილ სახლებს, ავეჯით და ნივთებით გადატვირთულს, მაღალხარისხიან აპარატურას. ეს ატმოსფერო ქართველის საკუთარი თავის მიმართ პატივისცემას ასახავს, რაც არ გააჩნიათ რუსებს. ის, რაც ჩემს გარშემოა, საკუთარი თავის მიმართ ჩემს დამოკიდებულებაზე მეტყველებს. მაგიდაზე ვაფენთ სუფრას და არა გაზეთს. რუსებს შეუძლიათ თევზი გაზეთის ნახევზე შეჭამონ. ნორმალური ქართველი ამას არ გააკეთებს. ნაჭუჭის შიდა მხარე ქართველის საკუთარი თავის მიმართ პატივისცემას, მისი ღირსების გრძნობას ასახავს. ნაჭუჭის მიღმა – ასფალტი და ქუჩებია, ანუ საზოგადოებრივი სივრცე, სამოქალაქო სივრცე, რაც საპირისპიროზე მეტყველებს. ეს არის ფიზიკური სახე იმ სოციალური და სულიერი ფენომენისა, თუ რა დამოკიდებულება აქვს ქართველს res publica-ს მიმართ.

მოდით, შევხედოთ ამას მეორე მხრიდან. ჩვენს დემოკრატიას მთავარი წინაპირობა არ გააჩნია. მე უკვე გამოვიყენე სიტყვა – res publica, რაც დემოკრატიული სისტემის პიკს წარმოადგენს. პოლიტიკური დემოკრატია შეუძლებელია საზოგადოებრივი სივრცესთან დამოკიდებულების გარეშე, რასაც res publica ანუ რესპუბლიკური ურთიერთობა ჰქვია. სხვა ვარიანტი გამორიცხულია. შესაძლოა, იყოთ რესპუბლიკელი და მონარქიულ პოლიტიკურ რეჟიმში ცხოვრობდეთ, მაგალითად – ინგლისში.

ეს არაფერს ნიშნავს. ეს დემოკრატიული ფორმა არ არის, მაგრამ დემოკრატიაა, რადგან დემოკრატიის მთავარი არსი “რესპუბლიკური აზროვნებაა”. ჩვენ ეს არ გაგვაჩნია. პარტიები თავისი უფლებებისთვის ზრუნავენ, რაც დემოკრატიის პირველი ნაბიჯი სულაც არ გახლავთ, თუ სიტყვა “ნაბიჯს” არა ქრონოლოგიური, არამედ საწყისის, პირველადის მნიშვნელობით გამოვიყენებთ. პარტიებს შორის პარლამენტში ბრძოლა, მეათე ნაბიჯი შეიძლება იყოს. ეს ყოველივე უსარგებლოა, თუ უკან არ დავბრუნდებით, საწყის წერტილში და არ შევქმნით res publica-ს.

ჩვენ გვჭირდება რესპუბლიკა, რათა შემთხვევითობაზე არ ვიყოთ დამოკიდებული, განსაკუთრებით კი – რუსების გადაწყვეტილებებზე. ჯერჯერობით მათგან თავისუფლები არ ვართ. ანტირუსულ განწყობილებას პოლიტიკური ხასიათი აქვს, რადგან რუსებსა და ქართველებს შორის სიძულვილი არ არის, არანაირი შეტაკება ეროვნულ ნიადაგზე. ყველა არაკეთილმოსურნე სიტყვა მათ მიმართ ნათქვამი, ნებისმიერი ბრძოლა, მხოლოდ პოლიტიკურია. ნაციონალური ნიუანსები აქ არ არსებობს. მათი წარმოჩენა შესაძლოა აფხაზებთან ან ოსებთან მოხდეს, ისიც – უვიცობის ან ისტორიული სიბრმავის გამო.

შეიძლება პრორუსული განწყობილების ბრალდება წამიყენონ, რადგან რუსულად უაქცენტოდ ვლაპარაკობ და ეს უკვე ცუდის ნიშანია.მე დიდხანს ვცხოვრობდი რუსეთში და ბევრს ვწერ როგორც რუსულად, ისე ქართულად, მაგრამ ჩემში ანტირუსული საწყისი ბევრად უფრო მეტია, ვიდრე ჩვენს ანტირუს პოლიტიკოსებში, რადგან ისინი გარეშე მტრის ფაქტორებზე მეტისმეტად არიან კონცენტრირებულნი. ეს პოლიტიკური მიმართებაა და ვერც კი ამჩნევენ, რომ რუსების გადაწყვეტილებებზე დამოკიდებულება მათგან მომდინარეობს. ამას სამუდამოდ უნდა მოეღოს ბოლო.

არცთუ ცოტა ცოდვა შემოგვრჩა საქართველოს ისტორიიდანაც, რომლებიც ჩვენს თავზე უნდა ავიღოთ. ესეც გვეყოფა, რუსეთის ისტორიის მანკიერებები კი ჩვენი პასუხისმგებლობის სფერო არ არის. მთავარია, მათ გადაწყვეტილებაზე არ ვიყოთ დამოკიდებულები. მათ უფლება აქვთ, საკუთარი ბედი ისე გადაწყვიტონ, როგორც სურთ, ისევ – უარყოფითად და მარცხი განიცადონ ამ გზაზე.

ჩვენი საკუთარი გზა უნდა ვიპოვოთ. მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება რუსულ დემოკრატიულ და პროგრესულ ძალებთან კონტაქტის დამყარება. აუცილებელი წინაპირობაა გზების ფიზიკური და შინაარსობრივი გაყოფა. გვეყოფა ერთად ტანჯვა და ნეხვში ერთად ცხოვრება.

ან შევალიე: პირადად თქვენ პოლიტიკური ცხოვრების მიღმა დარჩით?

მ. მამარდაშვილი: არა, არც მთლად ასეა. თუმცა საკმაოდ სასაცილო როლი მაქვს – თეატრალურ პერსონაჟს ვგავარ, ისეთს, სცენაზე რომ ერთი წუთით გამოჩნდებიან და მერე ისევ გარბიან, შემდეგ ისევ უმიზეზოდ ვხედავთ მას და ისევ ქრება. ჩვეულებრივ, ეს დიდ სიცილსა და მხიარულებას იწვევს დარბაზში.

ტემპერამენტით და გონებით აქტივისტი არ ვარ. საზოგადოებრივი ორგანიზმის თავკაცობით სიამოვნებას ვერ ვიღებ. აქტივისტი ის ადამიანია, რომელიც მუდამ სხვათა საქმეებით არის დაკავებული. ეს ჩემს ხასიათში არ ზის. თუ რაიმე ამის მსგავსი გამაჩნდა, საბჭოთა წყობილებამ ჯერ კიდევ ბავშვობაში ჩაკლა. კომკავშირული ორგანიზაციის და ნებისმიერი აქტივობის მიმართ სიძულვილი მთელი ცხოვრება თან მდევდა. სინამდვილეში ეს საქმიანობა მრავალ ამოცანას მოიცავს, ადამიანების დახმარებას გულისხმობს. ეს მესმის, მაგრამ ჩემი თავი აქტივისტის როლში ვერ წარმომიდგენია. ფილოსოფოსს მარტოობა და სიწყნარე სჭირდება. თუ პოლიტიკურ ცხოვრებაში ჩავებმები, აზროვნებისთვის აუცილებელ სიჩუმეს და მარტოობას უნდა შეველიო.

ამავე დროს, რასაც მე ვაკეთებ, ეს პოლიტიკაა, რადგან ვამბობ იმას, რასაც ვხედავ, გამოვხატავ ჩემს აზრებს – ჩემი საუბარი ხომ პოლიტიკური აქცენტებისგან შედგება. ვიღაც ჩემი პოლიტიკური ოპონენტი ხდება, ვიღაც პოლიტიკური მეგობარი. ამ თვალსაზრისით, მეც ჩართული ვარ პოლიტიკურ მოღვაწეობაში. არ ვესწრები ეროვნული ფრონტის კრებებს და კომუნისტური პარტიის წევრი ვარ.

ან შევალიე: ისევ კომუნისტური პარტიის წევრი ხართ?

მ. მამარდაშვილი: ჩემი პარტიაში ყოფნა პოლიტიკური აქტი არ არის და ვერც ჩემს პარტბილეთს მივანიჭებ პოლიტიკურ ფუნქციას. არ ვთვლი საჭიროდ, ეს ავუხსნა იმ ადამიანებს, ვინც პარტბილეთები გადაყარა. არ მაღელვებს, რას ფიქრობენ ჩემზე. არსებობს გარე და შიდა პარტიულობა. ენაც ორია – შიდა პარტიისთვის და გარე პარტიისთვის. თუ შენ შიდა პარტიას არ ეკუთვნი, პოლიტიკური აზრით, შენ სულაც არ ხარ პარტიის წევრი.

ახლა პარტიიდან გამოსვლა ნიშნავს, პოლიტიკური მნიშვნელობა მივანიჭო იმას, რაც არასდროს ყოფილა. პარტიულობა რაღაც სოციალური დაზღვევის მსგავსი იყო მაშინ. ამიტომ შევედი. ჩემი იქ შესვლა თავისებური სამუშაო მაგიდის მომზადება იყო, რადგან ფილოსოფიურ ჟურნალებთან თანამშრომლობას ვაპირებდი. ფილოსოფოსის საქმიანობა ამის გარეშე წარმოუდგენელი იყო, თანამშრომლობა კი – პარტბილეთის გარეშე. სულაც არ ვჩივი, ეს ჩემთვის ტრაგედია არ ყოფილა და არც პარტიის აცრემლებულ მსხვერპლად მომაქვს თავი.

მე ქართველი ვარ, ფილოსოფოსი. სიყმაწვილიდან შინაგან ემიგრაციაში ვიმყოფები. კარგად ვიცი, რას ნიშნავს იყო ჯაშუში. წარმატებული ჯაშუშური საქმიანობისთვის, და არცთუ იშვიათად ეს შემოქმედებისთვის აუცილებელი პირობაა, ძალიან ჰგავდე გარშემო მყოფებს. ფლობერი ამბობდა, რომ პირად ცხოვრებაში ის მეშჩანია (ფილისტერი), რაც მას აბსოლუტურ თავისუფლებას აძლევს ლიტერატურულ მოღვაწეობაში. დამოუკიდებელი, თავისუფალი ადამიანის მანტიის ტარებას მეტისმეტად ბევრი ენერგია მიაქვს. შეიძლება ჰიპი გახდეთ, მაგრამ ამის უკან პრიმიტიული აზროვნება იმალება. რამდენი დრო უნდა დახარჯო სარკის წინ, რომ ასეთი გაწეწილი გამოიყურებოდე. დარჩე შეუმჩნეველი და არ დაკარგო თავისუფლება: ეს იმდენად რთული ამოცანაა, მთელი სასიცოცხლო ძალები სჭირდება და თეატრალური ჟესტებისთვის ენერგია არ რჩება. მე პირადად თეატრალურობისკენ მიდრეკილი არ ვარ.

ან შევალიე: მინდა, კიდევ ერთ საკითხზე გკითხოთ აზრი – როგორ ახსნით რუსეთისა და საქართველოს გულგრილ დამოკიდებულებას გერმანიაში მიმდინარე მოვლენების მიმართ?

მ. მამარდაშვილი: მართალი ბრძანდებით. ეს პრობლემა რომ გაინტერესებდეს, ევროპაში უნდა ცხოვრობდე, არა – გეოგრაფიულად, არამედ ევროპული ცხოვრების წესით. ევროპაში ეს აღელვებთ იმიტომ, რომ მიღებული გადაწყვეტილება საერთოევროპულ მომავალზე აისახება. ეს ჩვენთვის მარსიანული ისტორიაა. ენა კი საერთო გვაქვს, მაგრამ სხვადასხვა პლანეტაზე ვცხოვრობთ.

ან შევალიე: და მაინც, გაისმის ფრაზა: ევროპის ნაწილი ვართო.

მ. მამარდაშვილი: ეს ჩვენი შინაგანი ცხოვრების ძალიან სერიოზული ფენომენია, რადგან ჩვენ თავად არ გვაქვს სინამდვილის საერთო საზომი. თქვენი ენით ვსარგებლობთ, მაგრამ ჩვენი სინამდვილე არ შეესატყვისება თქვენსას. პირველი სიმპტომები ჯერ კიდევ პეტრე დიდის დროს გაჩნდა, რამაც რუსეთის ისტორიული თუ პოლიტიკური გზის არჩევაში გადამწყვეტი როლი შეასრულა. ასეთია ცნობიერების დეფორმირებული სტრუქტურის ერთ-ერთი ყველაზე სახიფათო ელემენტი.

საერთოდ, თავი და სხეული ერთი ბუნების არიან და ინფორმაცია, რომელიც სხეულიდან თავს გადაეცემა, ერთგვაროვანია. მოდით, მეტაფორულად ასე ჩამოვაყალიბოთ: თავი (სადაც ხდება იმის გაცნობიერება, რაც სხეულს ემართება) და სხეული თავიანთი ბუნებით განსხვავდებიან – ასეთი მდგომარეობაა საბჭოთა კავშირის ხალხების და რუსეთის შემთხვევაში.

რუსი ინტელიგენციის ტრაგედია ისაა, რომ ენას, რისი საშუალებითაც მოვლენების გააზრება ხდება, არაფერი აქვს საერთო ამ მოვლენების არსთან და ეს მათთვის გაუგებარია. ჩვენთვის სულერთია, რა ხდება გერმანიაში. თქვენ ეს პარადოქსალურად გეჩვენებათ, რადგან თვლით, რომ თუ ერთ ენაზე ვსაუბრობთ, ესე იგი, ერთი სინამდვილე გვაქვს, ანუ ენის საერთო ეკვივალენტი გაგვაჩნია. ცდებით – სინამდვილის ნაწილი უნდა იყო, რომ ეს სინამდვილე გაღელვებდეს.

ახლახან აკრძალული სიტყვები “დემოკრატია” და “კერძო საკუთრება” გაათავისუფლეს ისე, როგორც ახალ აღთქმაში დემონების განდევნა მოხდა. ახლა ამ სიტყვების წარმოთქმა შეიძლება, მაგრამ გამოხატავენ კი ისინი კონკრეტულ რეალობას? არა, მათ სულში ფესვი არ აქვთ გადგმული. ასეთია საბჭოთა ადამიანების სამოქალაქო ცნობიერება.

ან შევალიე: დავუბრუნდეთ პოლიტიკურ სიტუაციას საქართველოში, სადაც გამსახურდია მთავარ როლს ასრულებს. როგორ შეაფასებდით მის მოღვაწეობას?

მ. მამარდაშვილი: გამსახურდიას მოღვაწეობა, ფაქტობრივად, დემოკრატიული გარდაქმნების დესტრუქტურიზაციაში გამოიხატება. სიტუაციის დესტაბილიზაციის გზით, გამსახურდია ცდილობს, ხალხის დაუოკებელი მღელვარება, ადამიანური ვნებები გამოიყენოს, ის, რაც ჰაერში ტრიალებს. მაგრამ ის პოლიტიკოსი არ არის, მხოლოდ თავისუფლებას მოყოლილი ემოციებით იკვებება.

თუ სიტუაციას გავაანალიზებთ, დავინახავთ, რომ აწმყო ახალგაზრდებს ეკუთვნის. ეროვნულ მოძრაობაში ცოტაა მოწიფული ადამიანი, და ისინიც დიდად აქტიურები არ არიან. მხოლოდ ოცდაათ წლამდე ახალგაზრდები, უფროსები უკვე მიეჩვივნენ წინააღმდეგობის გაწევას იატაკქვეშეთში ან პროფესიული შინაგანი მოღვაწეობით. კინემატოგრაფია ამის მაგალითია. მათთვის ცნობილია იატაკქვეშეთის კანონები, იციან, როგორ მიიყვანონ საქმე ბოლომდე. ისინი ამ ბრძოლაში გაიზარდნენ და ჩამოყალიბდნენ.

იფიქრებდა ადამიანი პოლიტიკურ ბრძოლაზე, მაგრამ სივრცე გაივსო ვნებებით, ემოციებით, ამბიციებით. მოწიფულობა ნაკლად იქცა, რადგან უფროსები მობეზრდათ. ჩემი ფილოსოფიის ერთგული ვრჩები და გავურბივარ პოლიტიკაზე საუბარს ახალგაზრდებთან; უნებურად უფროსი თაობის კაცი ვხდები, ვინც მათ დაუსრულებლად რჩევა-დარიგებებს აძლევს. მათი მესმის – უფროსი თაობა მათთვის სიცოცხლესთან არ ასოცირდება. არ მინდა ვიყო იქ, სადაც ჩემი ნახვა არ სურთ. სურვილის არქონა ჯაშუშის ცხოვრების ერთი უდიადესი კანონია, რაზეც უკვე ვისაუბრე და რომელიც მე მეკუთვნის.

თარგმნა ლიკა ბერძენიშვილმა

შემოქმედებითი აზროვნების სწავლება, უოლტ დისნეის „აზროვნების სამი სკამის“ დახმარებით

მიერ

admin

30 დეკემბერი, 2013 - 01:00

მეთოდის თეორიული და პრაქტიკული დასაბუთება

გამორჩეულად შემოქმედებით ადამიანებზე ფიქრის დროს შეუძლებელია არ გაგვახსენდეს ანიმაციური ფილმების ცნობილი ამერიკელი რეჟისორი და პროდიუსერი უოლტ დისნეი, რომელმაც მთელ მსოფლიოში გაითქვა სახელი თავისი შემოქმედებითი და წარმოსახვითი აზროვნების წყალობით.

მაინც, როგორ ებადებოდა მას ეს იდეები?

დისნეის სტრატეგიის არსი ასეთი იყო:

* პრობლემის/საკითხის ხედვა სამ სხვადასხვა – მეოცნების, რეალისტისა და კრიტიკოსის – პერსპექტივაში;

* პროცესის დროს აზროვნების ტიპების ცვალებადობა.

აზროვნების სამივე ტიპი ყველა ადამიანში იმთავითვე დევს, მაგრამ სხვადასხვანაირად არის გამოხატული. სტრატეგია უზრუნველყოფს, რომ აზროვნების დროს არც ერთი მათგანი არ დარჩეს უყურადღებოდ, სამივე სათანადოდ იქნეს გათვალისწინებული.

დისნეიმ თავის კომპანიაში თითოეული – მეოცნების, რეალისტისა და კრიტიკოსის – როლისთვის გამოყო ოთახი, რომელიც ამ ტიპის აზროვნების შესაბამისად მოაწყო. მეოცნების ოთახი იყო დიდი, ნათელი, ფერადი, კედლებზე ეკიდა სურათები და კრეატიული გამონათქვამები, რეალისტს შესთავაზა ოთახი, სადაც იდგა დიდი სახატავი მაგიდა და იყო ყოველგვარი საშუალება მეოცნების იდეების რეალიზებისთვის, კრიტიკოსი კი ერთ პატარა, ვიწრო ოთახში რეალისტის ჩანახატებს აფასებდა.

ამრიგად, დისნეი შემოქმედებით აზროვნებას ანალიტიკურისა და კრიტიკულისგან განყენებულად არ განიხილავდა. ყველა კრეატიული იდეა ანალიზსა და შეფასებას მოითხოვს. ნებისმიერი პრობლემის გადაჭრის პროცესი სამივე ამ ელემენტს უნდა მოიცავდეს.

თავად დისნეი შესანიშნავად ფლობდა სამივე როლს. სწორედ ეს იყო მისი წარმატების საწინდარი. იგი თანამშრომლებს ყოველთვის რთავდა იდეების გენერირების, სელექციისა და შეფასების პროცესში.

უოლტ დისნეის მიერ კინემატოგრაფში დანერგილი ეს სტრატეგია მრავალ სფეროში გავრცელდა, მათ შორის – განათლებაშიც, სადაც იგი ცნობილია „აზროვნების სამი სკამის” სახელწოდებით. სტრატეგია მოიცავს როგორც ანალიტიკურ-სისტემატურ, ასევე ინტუიციურ-კრეატიულ ელემენტებს.

„აზროვნების სამი სკამი” როლური თამაშია, რომელიც შეგვიძლია წარვმართოთ როგორც ინდივიდუალურად, ასევე ჯგუფურადაც. მეთოდის გამოყენებისას ოთახების ცვლა აუცილებელი არ არის, საკმარისია სამი სკამი: მეოცნებისა, რეალისტისა და კრიტიკოსისა, – რომლებიც ოთახის სხვადასხვა კუთხეში იდგება. სასურველია, თითოეული მათგანი გამშვენდეს აზროვნების ტიპის შესაბამისად. მეთოდის განხორციელება შეიძლება სკამის გარეშეც – ოთახის თითოეულ კუთხეში რაიმე ისეთი დეტალის მოთავსებით, რომელიც განასახიერებს აზროვნების ამა თუ იმ ტიპს.

მეოცნების სკამზე უნდა ავამოქმედოთ ჩვენი ფანტაზია, მივცეთ გასაქანი, თამამად გამოვხატოთ სურვილები, არ ვიფიქროთ იმაზე, შესაძლებელია თუ არა მათი განხორციელება, გამოვიჩინოთ ცნობისმოყვარეობა და ენთუზიაზმი, მივიღოთ სიამოვნება, ნაკლები ვიფიქროთ შედეგზე. ამ სკამზე ყველაფრის უფლება გვაქვს, გარდა ერთისა – სერიოზულად ვიფიქროთ პრობლემაზე. მნიშვნელოვანია, ყველა იდეა გამოვთქვათ.

რეალისტის სკამზე უნდა ვიფიქროთ იდეების განხორციელებაზე, ვიყოთ პრაგმატულები, ვიმოქმედოთ გეგმაზომიერად და გონივრულად, გავითვალისწინოთ პირობები, ვიყოთ სამართლიანები, შედეგზე ორიენტირებულები, ამოვირჩიოთ უმოკლესი და მიზანმიმართული გზა.

კრიტიკოსის სკამზე ფოკუსირება მოვახდინოთ იდეის მიზანშეწონილობასა და განხორციელებადობაზე; შევაფასოთ, შეესატყვისება თუ არა ეს გზა მიზანს და რა შედეგს გამოიღებს; ვიფიქროთ რისკებსა და შესაძლებლობებზე; შევაფასოთ მიუკერძოებლად. კრიტიკოსი არ უნდა იყოს იდეისადმი ნეგატიურად განწყობილი. მან ამ იდეაში პრობლემები უნდა იპოვოს, მაგრამ იდეის არსისა უნდა სჯეროდეს.

მეთოდის გამოყენება

(ჩვენ მიერ აღწერილი მაგალითი ეხება ჯგუფურ როლურ თამაშს)

პირველი ნაბიჯი:

მეთოდით მუშაობის დასაწყისში მასწავლებელი/მოდერატორი სთავაზობს მსმენელებს/მოსწავლეებს ინფორმაციას დისნეის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის შესახებ – როგორ დაიწყო საქმიანობა პატარა, უცნობმა მწარმოებელმა და თავისი გამბედაობისა და შემოქმედებითობის წყალობით როგორ გახდა მსოფლიოში ცნობილი ადამიანი.

მეორე ნაბიჯი

სანამ მონაწილეებს განსახილველ თემას გავაცნობთ, ვატარებთ მოთელვას, რათა მონაწილეებმა გაითავისონ სამივე როლი. მეოცნების კუთხეში მათ უნდა გაიხსენონ თავიანთი ცხოვრების ულამაზესი და შემოქმედებითი მომენტები, ის დრო, როცა ოცნებობდნენ. ეს აქტივობა მათ პოზიტიურ განწყობას შეუქმნის.

მესამე ნაბიჯი

ხანმოკლე პაუზის შემდეგ ჯგუფი რეალისტის კუთხეში გადაინაცვლებს, სადაც ყველა მონაწილემ უნდა გაიხსენოს სიტუაცია, როდესაც მან პრობლემა რეალისტურად და პრაგმატულად გააანალიზა და გონივრულად გადაწყვიტა. თუ მოსწავლეს თავისი ცხოვრებიდან ასეთი სიტუაცია არ ახსენდება, მოუსმინოს სხვას და ურჩიოს, თავად როგორ მოიქცეოდა პრაგმატულად მის ადგილას.

მეოთხე ნაბიჯი

ბოლოს, კრიტიკოსის კუთხეში, მოსწავლეებმა უნდა გაიხსენონ სიტუაცია, როდესაც იდეა საღი თვალით, ობიექტურად და კონსტრუქციულად გაუანალიზებიათ, სუსტი და ძლიერი მხარეების იდენტიფიცირება მოუხდენიათ და პოტენციური პრობლემები გამოუვლენიათ.

მეხუთე ნაბიჯი

ამის შემდეგ მოდერატორი/მასწავლებელი ჯგუფს აცნობს გადასაჭრელ პრობლემას, რის შემდეგაც იწყება ნამდვილი როლური თამაში. ჯგუფი უბრუნდება მეოცნების კუთხეს. მეოცნებეები ამ ფაზაში იწყებენ პრობლემის შესახებ საკუთარი ხედვებისა და იდეების გამოთქმას. ამ ფაზაში მათ უსაზღვრო ფანტაზიის უფლება აქვთ. ყველა ქაოსურ და გიჟურ იდეას აქვს შანსი, იქცეს ახალ და ადეკვატურ მიდგომად.

მეექვსე ნაბიჯი

შემდეგ მონაწილეები მიადგებიან რეალისტის კუთხეს, სადაც უბრუნდებიან გამოთქმულ იდეებს და აანალიზებენ მათ. სვამენ შემდეგ კითხვებს: არის თუ არა ეს იდეები მიზნის რელევანტური? რა მასალა, ადამიანური რესურსი, ცოდნა და ტექნიკური მოწყობილობაა საჭირო მათ განსახორციელებლად? შესაძლოა თუ არა, ჩვენ მიერ შერჩეული მიდგომა მოვსინჯოთ? და სხვ. რეალისტები გამოსცდიან ყველა იდეას, სანამ კრიტიკოსებს გადასცემდნენ. ასე გარდაისახება თავდაპირველად არარეალისტურად მიჩნეული იდეები რეალისტურ, ინოვაციურ მიდგომებად.

მეშვიდე ნაბიჯი

წრებრუნვის უკანასკნელ პუნქტში კრიტიკოსებს ეძლევათ დავალება, იდეები კონსტრუქციულად განიხილონ. მათ უნდა დასვან კითხვები: რა შეიძლება გაუმჯობესდეს? როგორია ამ იდეის რისკები და შესაძლებლობები? რა არ გაითვალისწინეს? როგორ აფასებენ თავად ამ წინადადებას? – და ა.შ.

მეთოდი შეიძლება წარიმართოს სხვადასხვა ვარიაციით:

* კლასი დაიყოს სამ ჯგუფად, ყოველმა ჯგუფმა აზროვნების თითო ტიპიდან განიხილოს ერთი და იგივე საკითხი – ერთი ჯგუფის შემოქმედებით იდეებს მეორე ჯგუფი აანალიზებს, ხოლო მესამე კრიტიკულად აფასებს.

* ერთმა და იმავე ჯგუფმა (ან ყოველმა მოსწავლემ ინდივიდუალურად) აზროვნების სამივე ტიპიდან განიხილოს ერთი და იგივე პრობლემა – თავად მიაგნოს კრეატიულ იდეებს, გააანალიზოს ისინი და შეაფასოს.

ნებისმიერ შემთხვევაში მასწავლებლის მიზანი მოსწავლეებში სამივე ტიპის აზროვნების განვითარება და აზროვნების პროცესის სწორად აგება უნდა იყოს.

დიდი კლასის მართვა

მიერ

admin

30 დეკემბერი, 2013 - 01:00

თეო ნეფარიძე

მასწავლებლებმა იციან, რომ დიდი კლასის მართვა და დიდ კლასში ეფექტური გაკვეთილის ჩატარება განსაკუთრებულ ძალისხმევას მოითხოვს. წინამდებარე სტატიაში დიდ კლასში მუშაობასთან დაკავშირებულ რამდენიმე პრობლემასა და მათი გადაჭრის გზებზე ვისაუბრებთ.

პირველ რიგში, განვიხილოთ, რა არის დიდი კლასი და რა ფაქტორები განსაზღვრავს მის სიდიდეს. სხვადასხვა გამოკვლევის შედეგებით თუ ვიხელმძღვანელებთ, შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ დიდია კლასი, თუ მასში 30 ან მეტი მოსწავლე ირიცხება. თუმცა კვლევათა შედეგები იმის გათვალისწინებასაც მოითხოვს, რომ ზოგიერთი ფაქტორის ზემოქმედების გამო 15 მოსწავლისგან შემდგარი კლასიც კი შეიძლება დიდად ჩაითვალოს. ერთ-ერთი ასეთი ფაქტორია სწავლების შინაარსობრივი მხარე. მაგალითად, უნარ-ჩვევების (წერითი, სასაუბრო, კრიტიკული, კომპიუტერული და ა.შ.) განვითარებაზე ორიენტირებული კლასი თითოეულ მოსწავლესთან ინდივიდუალურ მუშაობას მოითხოვს და, შესაბამისად, მცირეკონტინგენტიანი ჯგუფიც კი შეიძლება დიდ კლასად მივიჩნიოთ. ინფორმაციის მიწოდებაზე, თეორიულ სწავლებაზე ორიენტირებულ კლასში შედარებით მეტი (სულ ცოტა, 30) მოსწავლე უნდა ირიცხებოდეს, რომ კლასი დიდად ჩავთვალოთ.

ერთ-ერთი განმსაზღვრელი ფაქტორია მოსწავლეთა ასაკი. დაწყებითი კლასის მოსწავლეების კონცენტრირების უნარი გაცილებით დაბალია, შესაბამისად, კლასის სიდიდის სტანდარტული მაჩვენებელიც 25-მდე ჩამოდის.

კიდევ ერთი ფაქტორი, რომელიც კლასის სიდიდის განსაზღვრაზე ახდენს გავლენას, საკლასო სივრცეა. თუ კლასში ავეჯის გადაადგილებისა და მასწავლებლის მოძრაობისთვის შეზღუდული შესაძლებლობებია, 20 მოსწავლისგან შემდგარი კლასიც კი რთული სამართავი ხდება.

მომდევნო ფაქტორია კლასის შემადგენლობა, მოსწავლეთა კულტურული და ეთნიკური მრავალფეროვნება ან განსხვავებები მოსწავლეთა სწავლის სტილსა და ცოდნის დონეში.

განურჩევლად იმისა, რომელი ზემოაღნიშნული ფაქტორი განაპირობებს კლასის სიდიდეს, მასწავლებლები დიდ კლასთან მუშაობისას შემდეგ სირთულეებს აწყდებიან:

. შეფასებასთან დაკავშირებული სირთულეები, განსაკუთრებით _ წერითი სამუშაოების, ტესტებისა და დავალებების შემოწმება;

. დისციპლინასთან დაკავშირებული ისეთი პრობლემები, როგორიცაა კლასში საუბარი, დაგვიანება, ხმაური, გადაწერა და ა.შ.;

. დროის მართვა და განაწილება;

. სივრცის მართვა და განაწილება;

. საკლასო აქტივობების შეცვლის შეზღუდული შესაძლებლობები;

. მრავალფეროვნება მოსწავლეთა ცოდნის ხარისხში, სწავლის სტილსა და კულტურულ თავისებურებებში.

დიდ კლასში მოსწავლეებიც ეჯახებიან თავისებურ სირთულეებს სწავლის პროცესში. განსაკუთრებით ახალგადაყვანილ მოსწავლეებს უჭირთ გაარკვიონ, რა ინფორმაციაა მნიშვნელოვანი; უჭირთ შეკითხვების დასმა, რეალური ცოდნის გამომჟღავნება, დროის სწორად განაწილება/გამოყენება. მეტია ცდუნება, მოსწავლეებმა უხეშად გააკრიტიკონ მასწავლებელი.

აღნიშნული გამოწვევების დასაძლევად მასწავლებლებს ხუთი ასპექტის გათვალისწინებით ურჩევენ სამოქმედო სტრატეგიის დასახვას:

. გაკვეთილის სტრუქტურა, სადაც მოსწავლეები მასწავლებლის პირდაპირი მონიტორინგის გარეშე შეძლებენ მიღებული ცოდნისა და უნარ-ჩვევების პრაქტიკულ გამოყენებას;

. ისეთი საგაკვეთილო პროცედურები, რომლებიც მოსწავლეებს დამოუკიდებლად მუშაობის მეტ შესაძლებლობას მისცემს;

. მოსწავლეთა ხელშემწყობი გარემოს შექმნა და კლასის მართვის საკითხებში მათი ჩართვა;

. სასწავლო ტექნიკების დიფერენცირება სხვადასხვა შესაძლებლობისა და სწავლის სტილის მქონე მოსწავლეების საჭიროებათა დასაკმაყოფილებლად;

. შეფასების რეალისტური პროცედურების განსაზღვრა მოსწავლეთა ცოდნის ხარისხის შესახებ სრულყოფილი ინფორმაციის მისაღებად.

სტრუქტურა

ამ თვალსაზრისით აღსანიშნავია როგორც მოსამზადებელი, ისე უშუალოდ გაკვეთილის წარმართვის საკითხები. სტრუქტურულ რეკომენდაციებში გათვალისწინებულია გაკვეთილის მსვლელობა, ასევე _ მასალებისა და სივრცის მართვა. სტრუქტურულად აწყობილი გაკვეთილისთვის აუცილებელია მკაფიოდ განსაზღვრული სასწავლო მიზნები და მიზნობრიობა. მოსწავლეებმა კარგად უნდა გაიაზრონ არა მხოლოდ ის, რას ისწავლიან გაკვეთილზე, არამედ ისიც, რატომ სწავლობენ და რაში შეიძლება გამოიყენონ მიღებული ცოდნა. გაკვეთილი ისე უნდა იყოს აგებული, რომ მოსწავლეებმა ყველაზე მნიშვნელოვანი მასალის დამახსოვრება შეძლონ. ამისთვის გაკვეთილი 10-15-წუთიან ბლოკებად უნდა იყოს დაყოფილი. თითოეული ბლოკი ერთ საკითხს და შესაბამისი მაგალითების წარმოდგენას უნდა დაეთმოს.

გაკვეთილის დასასრულს ყოველთვის შესთავაზეთ მოსწავლეებს მოკლე მიმოხილვა და მთავარი აზრის შეჯამება. აუცილებლად მოიტოვეთ რამდენიმე წუთი შეკითხვებისთვის. რაც შეეხება მოსამზადებელ დავალებებს, რეკომენდებულია, მოსწავლეებმა დამგეგმავი გამოიყენონ, დღიური აწარმოონ, მოკლე ანგარიშები მოამზადონ. კლასის მართვის თვალაზრისით, სტრუქტურული წესრიგის უზრუნველყოფის ყველაზე ეფექტური მეთოდი მოსწავლეთა განლაგების სქემის გამოყენებაა, რომლის მეშვეობითაც მასწავლებელს შეუძლია სტრატეგიულად გაანაწილოს სხვადასხვა შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეები.

მოსწავლეთა განლაგების მატრიცის ტრადიციული მოდელი მოსწავლეებს სამ კატეგორიად ყოფს: საუკეთესოები, საშუალო დონისანი და სუსტები. აღნიშნული სქემის ტრადიციული მოდელი ასეთია:

სუსტი მოსწავლე

საშუალო დონის მოსწავლე

სუსტი მოსწავლე

საშუალო დონის მოსწავლე

სუსტი მოსწავლე

საშუალო დონის მოსწავლე

საუკეთესო მოსწავლე

საშუალო დონის მოსწავლე

საუკეთესო მოსწავლე

საშუალო დონის მოსწავლე

საუკეთესო მოსწავლე

საშუალო დონის მოსწავლე

სუსტი მოსწავლე ქცევითი პრობლემებით

საშუალო დონის მოსწავლე

სუსტი მოსწავლე ქცევითი პრობლემებით

საშუალო დონის მოსწავლე

სუსტი მოსწავლე ქცევითი პრობლემებით

საშუალო დონის მოსწავლე

მოცემული სქემა უზრუნველყოფს საუკთესო მოსწავლეების განაწილებას კლასის მთელ სივრცეში, გამორიცხავს რადიკალურად განსხვავებული შესაძლებლობების მქონე მოსწავლეთა წყვილში მოხვედრას, მასწავლებელს საშუალებას აძლევს, მეტი ყურადღება მიაქციოს ქცევითი პრობლემების მქონე მოსწავლეებს. გარდა ამისა, ის ხელს უწყობს თანაბარი შესაძლებლობების მქონე სექტორების არსებობას ჯგუფური მუშაობისთვის, უადვილებს მასწავლებელს აქტივობათა დაგეგმვას მოსწავლეთა განლაგების სქემის გათვალისწინებით, ეხმარება მას მოსწავლეთა მუშაობის გაკონტროლებაში და, უპირველეს ყოვლისა, მოსწავლეებს წესრიგისა და წესების დაცვას უადვილებს.

დიდ კლასში აუცილებელია, მასწავლებლებს საკმარისი სივრცე ჰქონდეთ მერხებს შორის მოძრაობისთვის, რათა ჯგუფური და ინდივიდუალური მუშაობის მონიტორინგი შეძლონ. რაც შეეხება მასალების განაწილებას, გამოიყენეთ ჯგუფური საქაღალდეების ტექნიკა. თუ კლასი მოსწავლეთა განლაგების მატრიცის მიხედვით არის განაწილებული, ჯგუფური საქაღალდეები შეგიძლიათ კლასის ოთხ კუთხეში განათავსოთ და მათში მოსწავლეთა შესაბამისი მეოთხედის მასალები ჩააწყოთ.

საგაკვეთილო პროცედურები

დიდ კლასში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მკაფიო და თანამიმდევრული წესების შემუშავება/დაცვა და რუტინული პროცედურების დანერგვა.

კლასში უნდა არსებობდეს წესები და მოსწავლეთა უფლებები. წესები ვრცელდება როგორც მოსწავლეებზე, ისე მასწავლებლებზეც. სასურველია, წესების შემუშავებაში/შერჩევაში მოსწავლეები აქტიურად ჩაერთონ. თითოეული წესის მიზანშედეგობრიობა გააზრებული უნდა ჰქონდეს ყველა მოსწავლეს. ამასთან, წესები უნდა იყოს რეალისტური და შესრულებადი. არასრულად/არასწორად შედგენილმა წესებმა შესაძლოა პრობლემები უფრო გააღრმაოს. მაგალითად, შემდეგი წესი: “გადაწერა აკრძალულია” _ არასრულია, რადგან მოსწავლეს არც აკრძალვის მიზანს აცნობს და არც მოსალოდნელ შედეგს.

რუტინული პროცედურები მასწავლებელს კლასის მართვასა და დროის მაქსიმალურად გამოყენებაში ეხმარება. შეგიძლიათ, გაკვეთილი ყოველთვის ერთსა და იმავე ფორმატში დაიწყოთ და დაამთავროთ. სასურველია, მოსწავლეებს წინასწარ გააცნოთ დაჯგუფების რამდენიმე პრინციპი, რომლებსაც რეგულარულად გამოიყენებთ სემესტრის განმავლობაში. გაკვეთილზე რომელიმე ამ პრინციპის გამოყენება მოსწავლეებში ნაკლებ დაბნეულობასა და უწესრიგობას გამოიწვევს.

ფართოდ არის გავრცელებული არავერბალური მინიშნებების გამოყენება კონკრეტული მნიშვნელობით. შესაძლებელია, ჟესტებით ესა თუ ის ინსტრუქცია გადასცეთ მოსწავლეს. მაგალითად, თუ თითს ყურთან მიიტანთ, ამით მოსწავლეს სთხოვთ, გაიმეოროს ნათქვამი, ტაშს თუ შემოჰკრავთ, ეს შეიძლება იმას ნიშნავდეს, რომ მოსწავლეების ყურადღების მიპყრობა გსურთ.

მოსწავლეთა ხელშემწყობი გარემო და მათი როლი კლასის მართვაში

მასწავლებლის უპირველესი ვალდებულებაა, მოსწავლეებს სწავლისთვის ხელსაყრელი გარემო შეუქმნას. მნიშვნელოვანია, მოსწავლემ კომფორტულად იგრძნოს თავი ახალ გარემოში და მასწავლებელთან პირადი კონტაქტის შესაძლებლობა ჰქონდეს. ყველა მოსწავლე უნდა გრძნობდეს, რომ მისი აზრი მნიშვნელოვანია და მის შეკითხვას ყოველთვის ინტერესით მოელიან. გირჩევთ, კლასში შეკითხვების ყუთი დადგათ, სადაც მოსწავლეები ანონიმურად განათავსებენ თავიანთ შეკითხვებს და მომდევნო გაკვეთილზე თქვენგან პასუხებს მიიღებენ. ეცადეთ, შეძლებისამებრ მეტი დრო დაუთმოთ გაკვეთილებს შორის მოსწავლეებთან ურთიერთობას. კლასში გაკვეთილის დაწყებამდე რამდენიმე წუთით ადრე შესვლა და გაკვეთილის დამთავრების შემდეგ რამდენიმე წუთით გაჩერება მოსწავლეებს თქვენთან საუბრის მეტ შესაძლებლობას მისცემს.

სწავლის ხელშემწყობი გარემოს შესაქმნელად აქტიურად გამოიყენეთ ტექნოლოგიური საშუალებები: მულტიმედიაპრეზენტაციები, თვალსაჩინოებები, საგანმანათლებლო თამაშები, ინტერნეტის ძიების სისტემები და ა.შ.

მოსწავლეთა როლების განსაზღვრა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დიდ კლასში. მოსწავლეთა განლაგების სქემის გამოყენებით კლასი იმდენ ნაწილად გაყავით, რომ თითოეულ სექტორში ათზე მეტი ბავშვი არ იყოს. თითოეულ სექტორს დაუნიშნეთ მოსწავლე-კოორდინატორი, რომელიც პასუხისმგებელი იქნება თქვენ მიერ განსაზღვრული ვალდებულებების რეგულარულად შესრულებაზე (ეს შეიძლება იყოს ნაწერების შეგროვება, მასალების დარიგება, დასწრების ჩაწერა და ა.შ.). გაითვალისწინეთ: კოორდინატორის როლი ნეიტრალურ ფუნქციებს უნდა მოიცავდეს, მას მოსწავლეთა შეფასებისკენ მიმართული დავალებები არ უნდა მისცეთ. გარდა ამისა, ეცადეთ, როტაციის პრინციპი გამოიყენოთ და ყოველ თვე ახალი კოორდინატორი აირჩიოთ.

სწავლების დიფერენცირება

დიფერენცირებული სწავლება დიდი კლასის ეფექტური სწავლებისა და მართვისთვის აუცილებელი მოთხოვნაა, რადგან ასეთ კლასში გარდაუვალია სხვადასხვა შესაძლებლობის, სწავლის სტილისა და სოციოკულტურული წარმომავლობის მოსწავლეთა არსებობა. გახსოვდეთ, რომ შინაარსობრივი მასალა ყველა მოსწავლისთვის იდენტური უნდა იყოს, ხოლო დიფერენცირება შესაძლებელია პროდუქტის, პროცესისა და ფორმატისა(პროდუქტი – დავალების შესრულების შედეგად მიღებული შედეგი; პროცესი – სხვადასხვა შესაძლებლობისა და სწავლის სტილის მქონე მოსწავლეების განსხვავებულ აქტივობებში ჩართვა;ფორმატი – სხვადასხვა ტიპის/ხარისხის ჩართულობა, სხვადასხვა სახის წყვილების ან ჯგუფების შექმნა).

დიფერენცირების კიდევ ერთი ეფექტური საშუალებაა ჯგუფური ან ინდივიდუალური სასწავლო პროექტების განხორციელება. დიდ კლასში სასწავლო პროექტებისა და ნებისმიერი სხვა აქტივობისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დეტალური და ნათლად ჩამოყალიბებული ინსტრუქციების მიცემა. სასურველია, ინსტრუქციები წერილობით წარმოუდგინოთ და დავალებასთან ერთად გადასცეთ მოსწავლეებს.

ასევე, სწავლის სხვადასხვა სტილის მქონე მოსწავლეებისგან შემდგარ დიდ კლასში სწავლებისას მაქსიმალურად ეცადეთ, იხელმძღვანელოთმულტისენსორული სწავლების პრინციპით, რაც ინფორმაციის მრავალმხრივად წარმოდგენას გულისხმობს. ინფორმაციის მიწოდებისას გამოიყენეთ ჟესტები, ვიზუალური დამხმარე საშუალებები, წერილობითი ტექსტი, მოსასმენი მასალა, სიმულაციური მოდელირება.

შეფასება

დიდ კლასთან მუშაობისას შეფასების ეფექტური სტრატეგიისა და შეფასების გეგმის შედგენა ურთულესიამოცანაა.როგორც განმავითარებელი, ისე შემაჯამებელი შეფასებამასწავლებლისგან დიდ დროსა და ძალისხმევას მოითხოვს. ამიტომ მაქსიმალურად ეცადეთ, გამოიყენოთ ავტომატიზებული შეფასების ფორმები, თვითშეფასებისა და თანატოლთა შეფასების მეთოდები.

ვიმედოვნებთ, ეს რეკომენდაციები მნიშვნელოვნად დაგეხმარებათ დიდ კლასთან მუშაობისას. სასურველია, განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციოთ სტატიაში განხილულ ხუთ ასპექტს: სტრუქტურას, საგაკვეთილო პროცედურებს, მოსწავლეთა როლს, სწავლების დიფერენცირებასა და შეფასების გეგმის შემუშავებას.

ეს რუსთაველი ვინ იყო?!

მიერ

admin

27 დეკემბერი, 2013 - 01:00

გთავაზობთ უმბერტო ეკოს ტრადიციული სვეტის თარგმანს, რომელიც 2010 წლის 26 ნოემბერს გამოქვეყნდა ჟურნალ “ესპრესოში”.

მივდივართ გლობალიზაციისათვის შესაფერისი განათლებისაკენ მაშინ, როდესაც განათლებული ევროპელების 99 %–მა არ იცი ვინ არის ყველაზე დიდი პოეტი ქართველთა შორის ისტორიის მანძილზე?

ჰაროლდ ბლუმმა 1994 წელს ე.წ. “დასავლური სამყაროს საგანძური” შეადგინა, კანონიკური სია, რომელშიც 26 ავტორი მოხვდა. თავად ამ საგანძურის შექმნის იდეა ემყარება შეკითხვას: “რისი წაკითხვა უნდა სცადოს ამ ისტორიულად დაგვიანებულ დროში ადამიანმა, რომელსაც კვლავ აქვს რაიმეს წაკითხვის სურვილი?”. ჰაროლდ ბლუმი ასევე დააკვირდა იმ გარემოებას, რომ დატვირთული სამეცნიერო პროგრამები მხოლოდ ცოტაოდენი დიდი მწერლის შემოქმედების გაცნობის შესაძლებლობას იძლევა სწავლისთვის გამოყოფილი ცამეტი წლის მანძილზე და ამავდროულად სხვა ლიტერატურული ტრადიციის მქონე მწერლების შემოქმედება იგნორირებული რჩება. თუმცა თუ მხოლოდ დასავლური ტრადიციის ფარგლებში დავრჩებით და სხვაგან არ გავიხედავთ, მოდით დავსვათ შეკითხვა – მაინც რომელია ის წიგნები, რომლებმაც მაგალითისთვის ფრანგული, ან ფინური კულტურის ფორმირება მოახდინეს და რომელთა წაკითხვა თითოეულ დასავლელს ევალება? რა თქმა უნდა ჩვენზე დიდი ზეგავლენა მოახდინა დანტეს “ღვთაებრივმა კომედიამ”, შექსპირმა… თუ კიდევ უკან წავალთ ჰომეროსმა, ვირგილიუსმა, სოფოკლემ. მაგრამ იმიტომ ხომ არ განვიცდით ამ ავტორების ზეგავლენას, რომ ჩვენ მათი წიგნები წავიკითხეთ?

ნაუცბათევად კაცს ბაიარდის წიგნი გაახსენდება, რომლის რეცენზია წინა სვეტებში შემოგთავაზეთ (“როგორ ვილაპარაკოთ წიგნზე, როცა ის წაკითხული არ გვაქვს”). ასევე დღესავით ნათელია, რომ ბიბლიამ არამხოლოდ ებრაული და ქრისტიანული კულტურები შექმნა, არამედ ურწმუნო დასავლელებისაც კი, თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველამ, ვინც ვახსენე, რომლებმაც ბიბლიის გავლენა განიცადეს, ის თავიდან ბოლომდე წაიკითხა. იმავეს თქმა შეიძლება მაგალითისთვის შექსპირზე, რომ არაფერი ვთქვათ ჯოისზე. ასევე მნიშვნელოვანია იმის გააზრებაც, რამდენად აუცილებელია განათლებული ადამიანისათვის, თუნდაც ჭეშმარიტი ქრისტიანისათვის, ბიბლიიდან ვთქვათ “ლევიანნის” ან “რიცხვნის” წაკითხვა? აუცილებელია “ეკლესიასტე” გვქონდეს წაკითხული და მორჩა ამითი, თუ ასევე უნდა ვიცოდეთ ვინ თქვა “ამაოება ამაოთა და ყოველივე ამაო”?

ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ საგანძურში შემავალი ავტორების სია არ არის მსგავსი ამერიკულ სკოლებში არსებული სილაბუსისა, სადაც ზუსტადაა განსაზღვრული რა და რა უნდა წაიკითხოს სტუდენტმა სასწავლო კურსის განმავლობაში. ამას გარდა დღესდღეობით საგანძურის პრობლემა კიდევ უფრო გართულდა, რაზეც გასულ კვირას მონაკოში გამართულ სემინარზე, მწერალთა საერთაშორისო შეკრებაზე, დაისვა შეკითხვა თუ რა უნდა მოვიაზროთ საგანძურში თანამედროვე გლობალიზაციის პირობებში. თუ ევროპული ბრენდებით დამშვენებული სამოსი ჩინეთში იწარმოება, თუკი იაპონურ ავტომობილებსა და კომპიუტერებს ვიყენებთ, თუკი “აფრაგოლას” ჰამბურგერებს მივირთმევთ პიცის ნაცვლად, თუკი მსოფლიომ საერთო ჯამში პროვინციული განზომილებები მიიღო და თუ ჩვენი ქუჩის კუთხეში მეჩეთი გვაქვს და ჩვენს სკოლებში ფერადკანიანი ბავშვები სვამენ შეკითხვას შეისწავლიან თუ არა ისინი მათი რელიგიის შესაბამის საგნებს, მაშინ როგორიღა იქნება ახალი საგანძური?

ამერიკის ერთ უნივერსიტეტში ამასწინათ აჩვენეს, როგორ არის შესაძლებელი პოლიტკორექტულობა იქცეს პოლიტსისულელედ: უნივერსიტეტის ხელმძღვანელობამ განაცხადა, რომ ვინაიდან გვყავს ბევრი შავკანიანი სტუდენტი, ამიტომ არ არის აუცილებელი შექსპირი ვასწავლოთ და უმჯობესია მათ აფრიკული ლიტერატურა შევთავაზოთო. ხუმრობამ საბოლოო ჯამში ამერიკელი ყმაწვილები იქამდე მიიყვანა, რომ შემდგომში უკვე აშშ–ს მოქალაქეებმა არ იცოდნენ რას ნიშნავდა ფრაზა “ყოფნა არ ყოფნა საკითხავი აი, ეს არის” და ამგვარად დომინანტური კულტურის მარგინალებად იქცნენ. უკიდურეს შემთხვევაში, დღესდღეობით იკვეთება ტენდენცია, რომ რელიგიის გაკვეთილებზე ბავშვებმა სახარების გარდა, უნდა იცოდნენ რაღაც ყურანიდან, ან ბუდისტური ტრადიციიდან და ასევე არ იქნებოდა ცუდი, რომ საშუალო მოსწრების სტუდენტმა, გარდა ბერძნული ცივილიზაციისა, შეისწავლოს ცოტა რამ დიდი არაბული, ინდური ან იაპონური ლიტერატურიდან. რამდენიმე ხნის წინ პარიზში ევროპელი და ჩინელი ინტელექტუალების შეხვედრას დავესწარი და ძალიან დამამცირებელი იყო ის ფაქტი, რომ ჩვენმა აზიელმა კოლეგებმა ყველაფერი იცოდნენ კანტზე, ან პრუსტზე და სწორ თუ არასწორ პარალელებს ავლებდნენ ლაო ძისა და ნიცშეს შორის მაშინ, როდესაც ჩვენ კონფუცის ვერ ვცდებოდით და იმასაც ყურმოკრულს.

საგანძურის ეკუმენური იდეალიც კი გარკვეულ სიძნელეებს აწყდება. შესაძლოა მოვუყვეთ ახალგაზრდა იტალიელს “ილიადა” და ავუხსნათ ვინ იყვნენ ჰექტორი და აგამემნონი და ავუხსნათ რატომ ქმნიან ისინი მის უმნიშვნელო კულტურას იმ გამონათქვამების მაგალითზე როგორებიცაა “პარისის სამსჯავრო”, ან “აქილევსის ქუსლი” (ბოლო დროს ერთ საუნივერსიტეტო გამოცდაზე ჩვენ ერთ ბაკალავრს ეგონა, რომ აქილევსის ქუსლი მრეცხავი ქალის მუხლის და ჩოგბურთელის იდაყვისგან არაფრით განსხვავდებოდა), თუმცა როგორ შევძლებთ დავაინტერესოთ იგი რომ “მაჰაბჰარატა” ან ომარ ხაიამი წაიკითხოს იმგვარად, რომ მიწოდებულმა ინფორმაციამ მინიმალური კვალი მაინც დატოვოს მის მეხსიერებაში? მივდივართ ჭეშმარიტად გლობალიზაციისათვის შესაფერისი განათლებისაკენ, მაშინ როცა განათლებულ ევროპელთა 99 %–მა არ იცის, რომ ქართველებისათვის ყველაზე დიდი ლიტერატურული ძეგლი რუსთაველის “ვეფხისტყაოსანია” და ევროპელები ასევე ვერ შევთანხმებულვართ (შეამოწმეთ ინტერნეტში) ამ ჩვენთვის უცნობ ანბანზე დაწერილ ნაწარმოებში მთავარ პერსონაჟს პანტერის ტყავი მოსავს, ვეფხვის, თუ ლეოპარდის? და კვლავაც ვაგრძელებთ საკუთარი თავისთვის შეკითხვის დასმას: “ეს რუსთაველი ვიღა იყო?!”

1...949950951...1,078 გვერდი 950 of 1,078

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

სამოქალაქო აღზრდა – ზოგადი განათლების ძირითადი მიზანი

ავტობიოგრაფია

შვილები

სიღარიბე სიმდიდრეა

ცხოვრებისეული რჩევები

სადამრიგებლო საათი

მერაბ მამარდაშვილი

შემოქმედებითი აზროვნების სწავლება, უოლტ დისნეის „აზროვნების სამი სკამის“ დახმარებით

დიდი კლასის მართვა

ეს რუსთაველი ვინ იყო?!

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე