სასკოლო ადაპტაციის ზოგიერთი სირთულე

მიერ

4 თებერვალი, 2014 - 01:00

„ჩვენი შვილების სწავლებამ ისე გაგვიტაცა, დაგვავიწყდა, რომ განათლების არსი მათთვის ბედნიერი ცხოვრების შექმნაა. სწორედ ამას ვუსურვებთ მათაც და საკუთარ თავსაც” (ს. ჰარისონი).

სკოლაში მისვლა ბავშვის ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი ეტაპია. რადიკალურად იცვლება მისი ცხოვრების სტილი, ადგილი საზოგადოებრივ ურთიერთობათა სისტემაში, მერხთან უძრავად ჯდომა პრობლემებს უქმნის ორგანიზმს, იზრდება ფსიქოემოციური დატვირთვა, სასწავლო პროგრამის ათვისება მოითხოვს დაძაბულ გონებრივ მუშაობას… ამის პასუხად, ბუნებრივია, თავს იჩენს გარკვეული სირთულეები. ბავშვები ადვილად იღლებიან, უჩივიან თავის ტკივილს, ღიზიანდებიან, ტირიან, ცუდად სძინავთ, კარგავენ მადას, წონას… ამას შესაძლოა დაერთოს ფსიქოლოგიური პრობლემები – შიში, სწავლისადმი, მასწავლებლისადმი უარყოფითი დამოკიდებულება, საკუთარ უნარებსა და შესაძლებლობებში დაეჭვება და სხვა. ამ ცვლილებებს „ადაპტაციურ დაავადებებს”, ,„სასკოლო შოკს”, „სასკოლო სტრესს” უწოდებენ.

ადაპტაციის ცნება უშუალოდ უკავშირდება სწავლისთვის მზადყოფნას, რაც მოიცავს 3 სფეროს: ფიზიკურს, ფსიქოლოგიურსა და პროვნულს. ნებისმიერ მათგანში წარმოშობილი პრობლემა გავლენას ახდენს სწავლის ხარისხზე, მოსწავლის განცდებზე, მის შრომისუნარიანობაზე, ურთიერთობების ხარისხზე და სხვა. ზოგიერთს მიაჩნია, რომ მოსწავლეებისთვის მთავარი სირთულეა წერა-კითხვისა და მათემატიკურ წარმოდგენათა დაუფლება, რასაც მკვლევრები არ ეთანხმებიან. სირთულეებს საფუძვლად უმეტესად სხვა მექანიზმი უდევს. საქმე ის არის, რომ სკოლამდელ ასაკში ცოდნის ათვისება სპონტანურად, თავისთავად ხდებოდა, მაგალითად, თამაშის პროცესში, სასკოლო სწავლება კი მოსწავლისგან სასწავლო ამოცანის გაცნობიერებას მოითხოვს, რაც დიდი გარდაქმნების, ძალისხმევისა და მთელი რიგი უმნიშვნელოვანესი თვისებების განვითარების შედეგად მიიღწევა. ყოველივე ამას, მასწავლებლის მაღალი პროფესიონალიზმის პირობებშიც კი, საკმაო ხანი სჭირდება.

ადაპტირების ხარისხის მიხედვით, ბავშვები შეიძლება რამდენიმე ჯგუფად დავყოთ: 1. ადვილად ადაპტირებადები – ისინი, ვინც დაახლოებით ორი თვის განმავლობაში ერთვებიან ურთიერთობებში, იძენენ მეგობრებს, უმეტესად კარგ გუნება-განწყობაზე არიან, მშვიდად და განსაკუთრებული დაძაბულობის გარეშე ერთვებიან სასკოლო ცხოვრებაში. რასაკვირველია, ზოგჯერ ისინის აწყდებიან სირთულეებს თანატოლებთან, მასწავლებლებთან ურთიერთობისას, მაგრამ ორი თვე ჰყოფნით ახალ რეჟიმთან მოსარგებად. 2. მეორე ჯგუფში შედიან მოსწავლეები, რომელთაც დაახლოებით ნახევარი სასწავლო წელი სჭირდებათ ადაპტაციისთვის. მათ უჭირთ ახალი – მოსწავლის – სოციალური როლის ათვისება. კარგა ხანს არ რეაგირებენ ადეკვატურად მასწავლებლის მითითებებსა და მოთხოვნებზე (ტირიან, იბუტებიან…), უჭირთ სასწავლო ამოცანების დაძლევა სწორედ არაადაპტირებულობის გამო და არა იმიტომ, რომ ინტელექტუალურად ჩამორჩებიან სხვებს. 3. მესამე ჯგუფში მოიაზრებიან მოსწავლეები, რომლებსაც საგრძნობლად უჭირთ სასკოლო ცხოვრებასთან ადაპტირება. ისინი უმეტესად ცუდად იქცევიან, ამჟღავნებენ უარყოფით ემოციებს, ძნელად ითვისებენ სასწავლო მასალას, ხელს უშლიან კლასის ნორმალურ ფუნქციობას.

კვლევებმა აჩვენა, რომ პირველ ჯგუფში ხვდება მოსწავლეთა დაახლოებით 56%, მეორეში – 30%, მესამეში, შესაბამისად – 14%.

ადაპტაციის დარღვევა საბოლოოდ გავლენას ახდენს მოსწავლის საქმიანობის ყველა სფეროზე. როგორ ვლინდება იგი? 1. აქტიური პროტესტით (მტრობა). მოსწავლე არ ასრულებს მასწავლებლის მითითებებსა და მოთხოვნებს, არღვევს დისციპლინას, გაკვეთილზე, დასვენებაზე ეჩხუბება თანაკლასელებს, ხელს უშლის მათ თამაშში. თანაკლესელები მას გაურბიან ან სულაც უარყოფენ. მოსწავლე გაღიზიანებულია, აგრესიული და ბრაზიანი. 2. პასიური პროტესტით (გაქცევა): ბავშვი იშვიათად იწევს ხელს გაკვეთილზე, სწავლობს მექანიკურად, არ ცდილობს იმის გაცნობიერებას, რასაც სწავლობს, რასაც აკეთებს. შესვენებებზეც პასიურია, მარტო ყოფნას ამჯობინებს, არ ერთვება ჯგუფურ თამაშებში, უმეტესად უგუნებოდაა ან დამფრთხალი. 3. შფოთვითა და საკუთარ თავში დაურწმუნებლობით. მოსწავლე ამ შემთხვევაშიც პასიურია გაკვეთილზე, პასუხობს დაძაბული, დასვენებებზე ვერ პოულობს შესაფერის აქტივობას, ის ბავშვების გვერდითაა და არა მათთან ერთად. ხშირად ტირის, უმნიშვნელო შენიშვნაზეც კი წითლდება, იბნევა. ზოგჯერ ამას ერთვის ტიკები, მეტყველების შეფერხება, თავის ტკივილი, დაღლილობისა და ღებინების შეგრძნებაც კი.

ადაპტაციის დარღვევის ძირითადი მიზეზებია:

* მოსწავლის მიმართ მასწავლებლისა და მშობლის მიერ წაყენებული არაადეკვატური მოთხოვნები;

* დროში შეზღუდულობით გამოწვეული სტრესი;

* ემოციური, ინტელექტუალური და ფიზიკური გადატვირთვა;

* ასაკსა და ინდივიდუალურ შესაძლებლობებთან შეუსაბამო სასწავლო პროგრამები, სწავლების მეთოდები;

* სასწავლო და არასასწავლო მეცადინეობების რეჟიმის დარღვევა, არასათანადო ორგანიზაცია;

* სასწავლო პროცესის პირობებისა და მოთხოვნებისადმი არასაკმარისი ფსიქოლოგიური და ფუნქციური მზაობა.

დეზადაპტაციის ტიპური გამოვლინებებია:

1. ნევროზის მსგავსი დარღვევები: ძილის, მადის დაკარგვა, არაადეკვატური რეაქციები, დაღლილობა, თავის ტკივილი, ღებინების შეგრძნება, შიშები, აკვიატებული მოქმედებები (თვალის ხამხამი, სახისა და კისრის კუნთების მოძრაობა, ხშირი ჩახველება. ფრჩხილების კვნეტა, მეტყველების ტემპის დარღვევა და ა.შ.);

2. ნევროზები, ნერვული დარღვევები (ენურეზი, ენაბლუობა, აკვიატებული მოქმედებები და ა. შ.);

3. ასთენიური მდგომარეობები (წონის დაკლება, სიფითრე, თვალების ქვეშ კანის გამუქება, დაბალი შრომისუნარიანობა, ადვილად დაღლა და ა.შ.);

4.იმუნიტეტის დაქვეითება (ხშირი ავადმყოფობა);

5. სასწავლო მოტივაციის დაქვეითება;

6. თვითშეფასების დაქვეითება, შფოთვის მომატება, ემოციური დაძაბულობა.

რით გამოიხატება მასწავლებლის როლი ამ რთულ პერიოდში? მოსწავლეებს, უპირველეს ყოვლისა, სჭირდებათ ემოციური მხარდაჭერა. ბევრი პირველკლასელი ვერ აცნობიერებს ვერც მასწავლებლის პოზიციას და ვერც საკუთარ მდგომარეობას კლასში. ბავშვმა შესაძლოა გითხრათ, რომ არ უნდა სწავლა და არ აინტერესებს თქვენთან ურთიერთობა. ბრძანებებით და „მკაცრი ხელის” პრინციპით ასეთი მოსწავლეების მართვა შეუძლებელია. საჭიროა მათი პრობლემების იდენტიფიცირება, თანაგრძნობა და ნდობის მოპოვება, რაც პედაგოგისგან საკითხის ცოდნას, შესაბამისი ტექნიკების ფლობას და, ამავე დროს, მოთმინებასა და კეთილგანწყობას მოითხოვს. განსაკუთრებული მიდგომა სჭირდებათ ბავშვებს, რომლებსაც საბავშვო ბაღში არ უვლიათ და სახლიდან მოვიდნენ სკოლაში. ისინი უფრო ჯიუტები, ჭირვეულები არიან, თუ წინააღმდეგობას წააწყდნენ, შესაძლოა მოისროლონ სასკოლო ნივთები, იტირონ, სახლში მშობლებს შესჩივლონ, რომ თქვენ ის არ გიყვართ, შესაძლოა საერთოდ უარი განაცხადონ სკოლაში სიაარულზე. ხშირად ყოველივე ამას სერიოზულ კონფლიქტამდე მივყავართ. არ ღირს ამაში მშობლების დადანაშაულება, ეს კიდევ უფრო გაგირთულებთ სიტუაციას; ესაუბრეთ მათ შექმნილი მდგომარეობის მიზეზების შესახებ და ერთად იმუშავეთ მის გამოსასწორებლად. იმუშავეთ კლასთანაც, დაანახვეთ მოსწავლეებს თითოეული მათგანის ძლიერი მხარეები. მაგალითად, შესაძლოა გიორგი ჯერ კიდევ ვერ წერდეს ლამაზად, ან ვერ კითხულობდეს კარგად, მაგრამ მშვენივრად ხატავდეს ან ანგარიში ეხერხებოდეს. კარგია ჯგუფური აქტივობა – ეს აახლოებს მოსწავლეებს და აადვილებს შეგუებას. პოზიტიური შეფასებები (თუნდაც უმნიშვნელო წარმატებისა) ემოციური მხარდაჭერის გამოხატულებაა და დადებითი ეფექტი აქვს, განსაკუთრებით – დაწყებით კლასებში, სადაც მასწავლებელი ბავშვისთვის დიდი ავტორიტეტია და თითოეული მოსწავლისადმი მისი დამოკიდებულება მოდელია ყველა ბავშვისთვის: მათ მოსწონთ ის თანაკლასელი, ვინც მასწავლებელს მოსწონს და პირიქით. სასკოლო წარუმატებლობის დრამატიზება, ზედმეტი სიმკაცრე, მომთხოვნელობა, მორალური ზეწოლა, როგორც წესი, უფრო მეტად აკარგვინებს წონასწორობას მოსწავლეს, აძლიერებს დაუცველობის განცდას, ზრდის სასკოლო შფოთვას, იწვევს ახალ წარუმატებლობას და სასკოლო ადაპტაციის ისედაც რთულ პროცესს კიდევ უფრო ართულებს.

გთავაზობთ კითხვარს, რომელიც დაწყებითი კლასის მოსწავლის სკოლისადმი დამოკიდებულების შეფასებაში დაგეხმარებათ:

1. მოგწონს სკოლაში?

1) კი

2) არც ისე

3)არა

2. დილაობით სიხარულით მიდიხარ სკოლაში თუ შინ დარჩენა გინდა?

1. სიხარულით მივდივარ

2. ზოგჯერ კი

3. შინ დარჩენა მირჩევნია

3. მასწავლებელმა რომ გითხრას, ხვალ სკოლაში მოსვლა ყველა მოსწავლისთვის არ არის აუცილებელიო, წახვიდოდი თუ სახლში დარჩებოდი?

1. სკოლაში წავიდოდი

2. არ ვიცი

3. სახლში დავრჩებოდი

4. გიხარია, როცა გაკვეთილი გიცდება?

1. არ მიხარია

2. ზოგჯერ კი

3. მიხარია

5. გინდა, რომ საშინაო დავალებებს არ გაძლევდნენ?

1. არ მინდა

2. არ ვიცი

3. მინდა

6. გინდა, რომ სკოლაში მხოლოდ დასვენებები იყოს, გაკვეთილები კი – არა?

1. არა

2. არ ვიცი

3. მინდა

7. ხშირად ესაუბრები მშობლებსა და მეგობრებს სკოლის შესახებ?

1. ხშირად

2. იშვიათად

3. საერთოდ არ ვესაუბრები

8. გსურს, სხვა, ნაკლებად მკაცრი მასწავლებელი გყავდეს?

1. მასწავლებელი მომწონს

2. არ ვიცი

3. მსურს

9. კლასში ბევრი მეგობარი გყავს?

1. კი

2. ცოტა

3. საერთოდ არ მყავს

10. თანაკლასელები მოგწონს?

1. მომწონს

2. არცთუ ისე

3. არ მომწონს

პირველი პასუხი – 3 ქულა, შუალედური პასუხი – 2 ქულა, მესამე პასუხი – 0 ქულა

მაქსიმალური შეფასება – 30 ქულა.

25-30 ქულა: მოსწავლეს ჩამოყალიბებული აქვს საკუთარი თავისადმი როგორც მოსწავლისადმი დამოკიდებულება, მაღალი სასკოლო მოტივაცია.

20-24 ქულა – საკუთარი თავისადმი როგორც მოსწავლისადმი დამოკიდებულება პრაქტიკულად ჩამოყალიბებულია

15-19 ქულა – სკოლისადმი დამოკიდებულება დადებითია, მაგრამ სკოლა მოსწავლეს მოსწონს არასასწავლო თვალსაზრისით.

10-14 ქულა – არ არის ჩამოყალიბებული საკუთარი თავისადმი როგორც მოსწავლისადმი დამოკიდებულება

10 ქულა და ნაკლები – სკოლისადმი უარყოფითი დამოკიდებულება..

ნორმალური მოსწავლეები, ნორმალური მასწავლებლები და ჰოგვორტსი

მიერ

admin

3 თებერვალი, 2014 - 01:00

„ვინ წარმოიდგენდა, რომ ბატონ და ქალბატონ დერსლებს, პრივიტ დრაივის ოთხ ნომერში რომ ცხოვრობენ, ოდესმე უცნაური, თანაც იდუმალებით მოცული ამბავი გადახდებოდათ თავს. ისინი ხომ ყოველგვარ სასწაულს სისულელედ მიიჩნევდნენ და სულ იმით ამაყობდნენ, ჩვენ სავსებით ნორმალური ადამიანები ვართო”.

ჩვენი მამები ხშირად იხსენებენ, როგორ არ იშოვებოდა მათ დროს „ბითლზის”, „ლედ ზეპელინის”, „პინკ ფლოიდის” მუსიკის ჩანაწერები, როგორ უსმენდნენ მალულად და წვალებით მოპოვებულ ბაბინებზე როკ-ენ-როლს და როგორ გადადიოდა ეს ბაბინები ხელიდან ხელში. სხვა დრო იყო მაშინო, – იტყვიან ხოლმე, – თქვენ რა გიჭირთ, ყველაფერი მზამზარეული გაქვთ ინტერნეტის წყალობითო… გაივლის, ალბათ, წლები და მეც მოვუყვები შვილებს, როგორ გადაიწერა პირჯვარი გამვლელმა ქალმა, როცა 14-15 წლის ბავშვები ალექსანდრეს ბაღში ჯადოსნური ჯოხებით და „ჰარი პოტერის” ტომებით „შეიარაღებულები” დაგვინახა. იმასაც მოვუყვები, რომ ამ უწყინარ ჯადოქრულ საგას ლამის იგივე ბედი ეწია, რაც „ლედ ზეპელინის” ბაბინებს. თუმცა დიდი ვნებათა ღელვის შემდეგ ყველაფერი დალაგდა და ახლა ისეთი ადამიანებისგანაც კი გამიგონია „ჰარი პოტერის” ქება, ვინც ადრე მასში ბნელი ძალების ხოტბას და სატანისტურ გეგმასაც კი ჭვრეტდა. ჩვენ კი, პატარა პოტერომანები, მაინც ვყიდულობდით წიგნებს და ხშირად მასწავლებლებისგან მალულად ვკითხულობდით. ზოგს მშობლები უკრძალავდნენ, ზოგს, პირიქით – მშობლები ურჩევდნენ. ვისაც ამ მხრივ ბედმა გაგვიღიმა, ბავშვობიდანვე ჩავერთეთ ფილოსოფიური ქვისა თუ საიდუმლო ოთახის ძიებაში…

შეამჩნევდით, რომ ამ წერილის დასაწყისი ჰარი პოტერის თავგადასავლის პირველი წიგნის პირველი აბზაციდანაა აღებული. ტავტოლოგიისთვის ბოდიშს გიხდით, მაგრამ ეს ნამდვილად პირველი შეხვედრა იყო ნამდვილ სკოლასთან. შეიძლება ითქვას, პირველი სიყვარულიც კი. ვიცოდით, რომ ჩვენ, უბრალო და ამსამყაროსეული სკოლის მოსწავლეები, დიდი-დიდი, ბიოლოგები, გეოგრაფები, ფილოლოგები ან მათემატიკოსები გამოვსულიყავით, მაგრამ ყველაფერში მაინც ჯადოსნობას ვხედავდით. სკოლას ფერი მიეცა, ჩვენ – სტიმული. ამიტომ მინდა, ბლოგის დარჩენილი ნაწილი სწორედ ამ თემას მივუძღვნა: სკოლას, როგორც ასეთს. ბავშვების პირველ შთაბეჭდილებებს, მოლოდინებს, ყოველდღიურობასა და გამოწვევებს.

რატომ არის, რომ ზოგიერთ მოსწავლეს უხარია სკოლაში წასვლა, ზოგიერთს კი სძაგს? ვითომ ყველაფერი სიბეჯითე-სიზარმაცით განისაზღვრება? ვინ იცის… მე კი მგონია, რომ სკოლა ჯადოსნური ადგილია, სადაც უცნაური შელოცვებისა თუ ელექსირების წყალობით იბადება მეგობრობა, საუკეთესო მოგონებები და ხშირად – პირველი სიყვარულიც.

მომდევნო წლებშიც შემიმჩნევია კაფეებში, ნაცნობ-მეგობრების სახლებში, კლუბებსა თუ სხვა დაწესებულებებში – პირველი შთაბეჭდილება ყოველთვის ყველაზე ძლიერია. თუ პირველი მისვლისას იქაურობა არ მომწონებია, განწყობა მეტწილად არც მერე შემცვლია.

მაინც როგორი შთაბეჭდილებები აქვთ პირველკლასელებს სწავლის პირველ დღეს?

ყველაფერი, ალბათ, გაცილებით ადრე იწყება – მაშინ, როცა მშობლები მათ სასკოლოდ ამზადებენ, უყვებიან, რომ დგება დრო, როცა ყველა ბავშვი მიდის სკოლაში, იქ ბევრი მისი თანატოლი იქნება და მეგობრებს შეიძენს, ახალ-ახალ რაღაც-რუღაცებს ისწავლის და უკვე დიდი გოგო (ბიჭი) იქნება. ეს სამყაროც უთვალავ ფერს იძენს ბავშვის წარმოსახვაში და ვინ იცის, ვის ახსოვს, რა სახეს იღებს საბოლოოდ… მაგრამ ყველაფერი პირველსავე დღეს იცვლება – ზარის მჭახე ხმა ბავშვს რეალობასთან აბრუნებს და ახლა ის უკვე იმას ცდილობს, სკოლის რეალურ ფერებს საკუთარი ისე შეუხამოს, რომ წარმოსახვითი სამყარო სულ მთლად არ დაენგრეს.

რა თქმა უნდა, ყველა სკოლისკენ მიმავალი ტრანსპორტი ვერ იქნება „ჰოგვორტს ექსპრესი” და არც ნავებით გასეირნება მოუწევთ ბავშვებს მთავარ ჭიშკარში შესასვლელად; კლასებში მათ გამანაწილებელი ქუდი კი არა, სკოლის მენეჯმენტი ანაწილებს, ხოლო შიდა კიბეები სრულიად უძრავია, თუ, რა თქმა უნდა, დაუდევრობით არ მოირყა. მოკლედ, სკოლა ხშირად რადიკალურად განსხვავდება იმისგან, რაზეც შეიძლებოდა ბავშვს ეოცნება. მაგრამ ჯადოსნობა ხომ ყველაფერშია, მით უფრო – ბავშვის თვალით დანახულ სამყაროში. იქნებ ეს მასწავლებლებზეცაა დამოკიდებული? იქნებ ერთი შეხედვით სრულიად არამაგიურად ჩაცმული პედაგოგები პატარების თვალში იოლად იქცევიან მინერვა მაკგონაგელებად? რა არის ამისთვის საჭირო – ჯადოსნური ქუდი თუ სწავლის პროცესის ერთ დიდ ზეიმად ქცევა?

მხოლოდ ერთი რამის თქმა შემიძლია დაბეჯითებით: ბავშვებს ყველაზე ნაკლებად სურთ, „ნორმალური” ადამიანები იყვნენ; ისინი ზებუნებრივ ძალასა თუ ჯადოქრობის ნიჭზე ოცნებობენ და ვინაიდან არსებული სინამდვილის პირობითობა ამის საშუალებას არ იძლევა, ერთადერთი გამოსავალი, ალბათ, ნორმალური მოვლენებისა და პროცესების არანორმალურ ფერებად შეღებვაა. ასეთ დროს შესაძლოა ყავისფერი დაფა მფრინავ ხალიჩად იქცეს, ცარცი – ჯადოსნურ ჯოხად, რვეული – მაგიურ დღიურად… და ვინ იცის, რა საოცარ და დაუვიწყარ თავგადასავალს დაემსგავსოს სწავლა მათთვის, ვინც ცხოვრებისეული სასწაულების გზაზე პირველ ნაბიჯებს დგამს.

პერფექციონისტი ბავშვები

მიერ

admin

3 თებერვალი, 2014 - 01:00

მრავალი მშობლისთვის მტკივნეულად ნაცნობია საშინაო დავალების შესასრულებლად შვილებთან გამართული „ბრძოლა”, მაგრამ ისეთი მოსწავლეებიც არიან, რომლებსაც ნიჭიერებასთან ერთად არც თვითმოტივირება და მუყაითობა აკლიათ. დამეთანხმებით, ასეთ შვილზე ყველა ოცნებობს, მაგრამ რა მოხდება, თუ ამ ბავშვებს განსაკუთრებული მიდრეკილება ექნებათ სრულყოფილებისკენ და მხოლოდ უმაღლესი ქულა დააკმაყოფილებთ? ცნობილია, რომ ნიჭიერება ერთგვარი გამოწვევაა როგორც მშობლებისთვის, ასევე მასწავლებლებისა და თავად ნიჭიერი ბავშვებისთვისაც. ამ სტატიაში პერფექციონისტ ბავშვებზე ვისაუბრებთ.

განათლების ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ პერფექციონისტი ბავშვები და მათი მშობლები განსაკუთრებულ სირთულეთა პირისპირ დგანან. მათში გარკვევა და მართებული გამოსავლის მიგნება განსხვავებულ მიდგომებსა და გადაჭრის გზების ძიებას მოითხოვს. ვეცდებით, ამჯერად საკითხი უმთავრესად მშობლების ინტერესების გათვალისწინებით განვიხილოთ და რამდენიმე მოკრძალებულ რჩევას შევთავაზებთ მათ. ნიჭიერი ბავშვი მშობლებისთვის, უპირველესად, ღვთის საჩუქარია, მაგრამ მშობლებმა უნდა დაინახონ და გააცნობიერონ მასთან ურთიერთობის ზოგიერთი ასპექტი.

მასწავლებლისთვის ადვილი შესამჩნევია ზოგიერთი ბავშვის ზედმეტი მონდომება და ყველაფრის ზედმიწევნით სრულყოფილად გაკეთების სურვილი. ეს ბავშვები მხოლოდ სკოლაში აკადემიური წარმატებისთვის როდი იქცევიან ასე – ხასიათის ამ თვისებას ისინი ეზოში თამაშის დროსაც ამჟღავნებენ. ბავშვის სურვილი, ყველაფერი კარგად გააკეთოს, მისასალმებელია, მაგრამ ყოველთვის და ყველგან სრულყოფილებისკენ სწრაფვა ბუნებრივი არ არის. მით უმეტეს, პერფექციონისტ ბავშვს ხშირად იპყრობს წარუმატებლობის შიში და ფსიქოლოგიურ სტრესს განიცდის, ხოლო როცა ადრე თუ გვიან წაიფორხილებს, სავსებით მოსალოდნელია, აპათიასა და სასოწარკვეთილებას მიეცეს.

პერფექციონისტ ბავშვებს წარმატება ხშირად თავისებურად, შეიძლება ითქვას, დამახინჯებულად ესმით. მაგალითად, ზოგჯერ ისინი საკმაოდ რთულ ტესტში ერთი კითხვის ჩაგდებასაც მძიმედ განიცდიან. მათთვის დამახასიათებელია ძალზე რთული, პრაქტიკულად მიუღწეველი ამოცანების დასახვა და სრული ტრიუმფისთვის მთელი შესაძლებლობების მობილიზება.

ჩვენს საგანმანათლებლო საზოგადოებას სადავოდ არ მიაჩნია, რომ აკადემიური და არააკადემიური უნარების განვითარება ერთნაირად მნიშვნელოვანია, მაგრამ ჩვენს სკოლებში ძირითადი ყურადღება ჯერჯერობით მაინც აკადემიურ წარმატებას ეთმობა. ეს ტენდეცია მოსწავლეებს აფიქრებინებს, რომ ნამდვილი წარმატება ტესტებში მიღებული მაღალი ქულებით გამოიხატება. ურიგო არ იქნება, სრულფასოვანი წარმატების განცდა მოსწავლეს საკლასო ოთახის გარეთ მიღწეული გამარჯვების გამოც დაეუფლოს.

სამწუხაროდ, შეცდომა ყველას მოსდის. მას ვერავინ დააღწევს თავს. ამიტომ ბავშვი იმთავითვე უნდა შეეგუოს, რომ ადრე თუ გვიან მასაც მოუვა შეცდომა და მასთან გამკლავება შეძლოს. მრავალ მშობელს მიაჩნია, რომ კარგად მოიქცევა, თუ შვილს შეცდომებისგან დაიცავს, სინამდვილეში კი ასეთი მოქმედებით ბავშვს შეცდომებთან გამკლავების უნარს უქვეითებენ, რაც არა მარტო სკოლაში, არამედ სკოლის დამთავრების შემდეგაც იჩენს თავს, როცა მათ უკვე ზრდასრულ შვილებს ცხოვრებაში დაშვებული შეცდომებისთვის თვალის გასწორება და მათ გამოსწორებაზე ზრუნვა მოუწევთ.

აკადემიური წარუმატებლობის შიშის ფონზე პერფექციონიზმმა შესაძლოა სხვადასხვა ხასიათის პრობლემებით იჩინოს თავი: ფსიქიკური ჯანმრთელობის დარღვევით, უმადობით, მომატებული შფოთვით. გამორიცხული არ არის, მოზარდმა თვითდაზიანებასაც კი მიმართოს.

განათლების ფსიქოლოგები ვერ ახერხებენ პერფექციონიზმის უშუალო მიზეზის დადგენას. არც მისი უარყოფითი გავლენაა გამორკვეული სრულად, მაგრამ ერთი რამ უდავოა: პერფექციონისტ ბავშვებს სჭირდებათ მშობლების დახმარება სასწავლო პროცესის მიმართ ჯანსაღი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებაში.

მაშინაც კი, თუ ბავშვი თავს აარიდებს სერიოზულ ფსიქოლოგიურ და სხვა სახის პრობლემებს, სრულ კონცენტრირებას საუკეთესო შედეგის მისაღწევად ხშირად ის მოჰყვება, რომ მას საერთოდ გამოეპარება გამარჯვების მომენტი, რომელსაც მისთვის სიამოვნება უნდა მიენიჭებინა.

განათლების ფსიქოლოგებს მიაჩნიათ, რომ პერფექციონისტი ბავშვების ბუნების შეცვლა შეუძლებელია, თუმცა არსებობს უამრავი საშუალება მათ დასახმარებლად, გამონახონ უკეთესი ბალანსი და თავს ასე უმოწყალოდ არ მოექცნენ. გთავაზობთ რამდენიმე რეკომენდაციას:

▪ ისე ჩანს, თითქოს სრულყოფილებისკენ სწრაფვა ბავშვის ხასიათიდან მომდინარეობდეს. მოზრდილებს თავიანთი საქციელის დაკვირვებით შეფასება მართებთ. ისინი უნდა დაფიქრდნენ, თავიანთი მოქმედებით ან სიტყვით უნებლიეთ თვითონვე ხომ არ აწვდიან ბავშვებს ისეთ მესიჯებს, რომლებიც მათ პერფექციონიზმისაკენ უბიძგებს. მაგალითად, როცა ბავშვს დასამშვიდებლად ეუბნებით, რომ მაღალი აკადემიური წარმატება და ჯილდო მთავარი არ არის, იმაზეც უნდა დაფიქრდეთ, ხომ არ გიყვართ თქვენი სასკოლო წარმატებებისა და ჯილდოების გახსენება. უდავოა, ამით უფრო მეტად გააძლიერებთ პერფექციონისტი ბავშვის სრულყოფილებისკენ სწრაფვას. ცნობილი ჰუმანისტური თეორიების (კარლ როჯერსი, აბრაამ მასლოუ) თანახმად, ბავშვი დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ უპირობოდ უყვართ და არა სკოლაში მიღწეული წარმატებების გამო. გამონახეთ სხვა მიზეზებიც, გარდა აკადემიური წარმატებისა, რათა შეაქოთ ბავშვი, აგრძნობინოთ, რომ მისით ამაყობთ.

▪ სასურველია, ბავშვის ყურადღება ზოგჯერ უკვე ნასწავლის სრულყოფილებამდე მიყვანის ნაცვლად ახალი ინფორმაცისკენ მივმართოთ. უნდა დავფიქრდეთ იმაზეც, როგორ შევაქოთ უმაღლეს დონეზე შესრულებულ ტესტისთვის. სპეციალისტები გვირჩევენ, ვუთხრათ: „ყოჩაღ, ბეჯითად იშრომე ამ რთული მასალის შესასწავლად” და ნუ მივიჩნევთ ამას მორიგ ჩვეულებრივ წარმატებად: „შესანიშნავია, შენ კიდევ ერთი 100%-იანი შედეგი აჩვენე”.

▪ ეცადეთ დაარწმუნოთ შვილი, რომ ცნობილი ლოზუნგი „ყველაფერი ან არაფერი”, რომელიც მას დაახლოებით ასე ესმის: „თუ 100%-იანი შედეგი ვერ მივიღე, ე.ი. სულელი ვარ”, – არასწორია.

▪ განათლების ფსიქოლოგები დიდი ხანია შეთანხმდნენ, რომ ბავშვებს შეცდომების არ უნდა ეშინოდეთ. თუ ისინი სთხოვენ, მშობლები მზად უნდა იყვნენ დახმარებისა და მხარდაჭერისთვის, მაგრამ იმისთვის, რომ შეცდომებს მორიდოთ, ნუ გააკეთებთ მათ გასაკეთებელ საქმეს. უმჯობესია, ბავშვებმა სამუშაო თავად შეასრულონ და არც შეცდომებისა ეშინოდეთ, მაგრამ დარწმუნებული იყვნენ, რომ მშობლებისგან კონსტრუქციულ, კეთილგანწყობილ უკუკავშირს მიიღებენ. ამგვარად მათ სრულყოფილების ფსიქოლოგიურ წნეხსაც შევუმსუბუქებთ და მშობლების დაუხმარებლად წარმატების მიღწევის რწმენასაც გავუძლიერებთ.

▪ ნუ ეცდებით, ბავშვის წინასაგამოცდო შიში გამოცდის გაუბრალოებით და უეჭველი წარმატების რწმენით გაფანტოთ. ნუ დაამშვიდებთ ამ სიტყვებით: „საშიში არაფერია, მჯერა, აუცილებლად უმაღლეს ქულას მიიღებ, შენ ხომ ყოველთვის ახერხებ ამას”. ეჭვგარეშეა, მშობელს საუკეთესო განზრახვა აქვს, მაგრამ პერფექციონისტმა ბავშვმა ასეთი გამხნევება შესაძლოა მისი განსაკუთრებული სტატუსის კიდევ ერთხელ ხაზგასმად მიიღოს. უმჯობესია ვუთხრათ, რომ მთავარია, ძალისხმევა არ დაიშუროს, ხოლო რა მოხდება შეფასებისას, ეს ნაკლებად მნიშვნელოვანია.

▪ თუ ბავშვი საშინაო დავალებებს მეტისმეტად ბევრ დროს ანდომებს, დაუთქვით დროის ლიმიტი, რომლის შემდეგ მან აუცილებლად უნდა შეისვენოს. ესაუბრეთ პედაგოგებს, გააცანით მათ თქვენი მეთოდები, სთხოვეთ რჩევა.

▪ სრულყოფილებისკენ ბავშვის სწრაფვას სამი ძირითადი წყარო ასაზრდოებს: მისი ხასიათი, ოჯახი და სკოლა. საიდანაც არ უნდა მომდინარეობდეს ბავშვის პერფექციონიზმისკენ მიდრეკილება, მას ყოველთვის აქვს ერთი თვისება: ნამდვილ წარმატებად ბავშვი მხოლოდ აკადემიურ სფეროში მიღწეულ წარმატებას მიიჩნევს. ეცადეთ, მისი ყურადღება ისეთ აქტივობებზე გადაიტანოთ, რომლებიც თამაშზეა აგებული, არ არის გათვლილი ქულების დაგროვებაზე, არ შეიცავს შეჯიბრებისა და კონკურენციის ელემენტებს, მაგრამ ბავშვს თვითგამოხატვის საშუალებას მისცემს. თვალყური ადევნეთ, რომ ბავშვის დღის რეჟიმში დასვენებას სათანადო დრო დაეთმოს.

▪ საგანგებოდ ჩართეთ ბავშვი ისეთ აქტივობებში, რომლებშიც იგი საუკეთესო არ არის. მიაჩვიეთ ასეთი დაბრკოლებების გადალახვას. დაარწმუნეთ, რომ თავი შეურაცხყოფილად არ უნდა იგრძნოს და პირველივე მარცხისთანავე არ მიანებოს თავი მისთვის უხერხულ საქმიანობას ამა თუ იმ საბაბით – ძნელია, არაკომფორტულია, მოუხერხებელია და ა.შ.

▪ გაეცანით წიგნებსა და კინოფილმებს, რომლებიც ცნობილი ადამიანების ნამდვილ ამბებზეა აგებული, ყურადღება გაამახვილეთ მათი ბიოგრაფიის რთულ პერიოდებზე, აჩვენეთ ბავშვს, რომ ამ ადამიანებმა ცხოვრებაში განცდილი რამდენიმე მარცხის მიუხედავად, საბოლოოდ მაინც დიდ წარმატებას მიაღწიეს. შეგიძლიათ, თქვენი იმ წარუმატებლობის შესახებაც მოუთხროთ, რომელიც ბოლოს წარმატებით დასრულდა. აუხსენით, რომ წარუმატებლობამაც გაგიწიათ გარკვეული სამსახური და მომავალ წარმატებას ხელი შეუწყო.

განათლება რომის იმპერიაში

მიერ

admin

31 იანვარი, 2014 - 01:00

ადრეული პერიოდის რომაულ განათლებაზე დღემდე ძალიან მწირი ინფორმაცია მოიპოვება, თუმცა ცნობილია, რომ ეს სისტემა მჭიდროდ იყო დაკავშირებული patria potestas-ის ინსტიტუტთან, რომლის თანახმადაც, ოჯახის უფროსს ყოველგვარი უფლება ჰქონდა შვილებზე.

რომის დაარსებიდან პირველი ხუთი საუკუნის განმავლობაში გამუდმებით მიმდინარეობდა ბრძოლა გადარჩენისა და დამოუკიდებლობისთვის, ამიტომ ძველი რომაელები, გარდა სამხედრო ხელოვნებისა, ვერაფრისთვის იმეტებდნენ დროს, ხოლო როცა არ იბრძოდნენ, სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობით იყვნენ დაკავებული.

ისტორიული წყაროების თანახმად, ძვ. წ. 272 წელს რომაელთა მიერ შეპყრობილ განათლებულ ბერძენ მონას, ტარენტუმს, წარჩინებულთა შვილების მასწავლებლობა დაევალა.

როდესაც თავისუფლება მოიპოვა, ტარენტუმმა თავისი ბატონის სახელი დაირქვა და ლუკიუს ლივიუს ანდრონიკუსი გახდა. მან რომში გააგრძელა ცხოვრება და საუკეთესო მასწავლებლის სახელი დაიმკვიდრა. აქედან იწყება რომში განათლების დანერგვა. ლივიუსი სწავლების ბერძნულ მეთოდებს იყენებდა. მან თავისი რომაელი მოსწავლეებისთვის ლათინურ ენაზე თარგმნა ჰომეროსის „ოდისეა” და ლექსი ძველი სატურნული საზომით გამართა. ამრიგად, პირველი მასწავლებელი იმავდროულად პირველ რომაელ ავტორადაც იქცა. მასწავლებლის პრაქტიკულმა მიზანმა, კარგი განათლება მიეცა მოსწავლეებისთვის, სათავე დაუდო მსოფლიოში ცნობილ ერთ-ერთ უძველეს და საუკეთესო მწერლობას.

ოჯახი და განათლება

რომში ვაჟზე პირველი რამდენიმე წლის განმავლობაში დედა ზრუნავდა, რომელიც მას მცირე გაკვეთილებსაც უტარებდა და ათამაშებდა კიდეც. როგორც კი ვაჟი წამოიჩიტებოდა, მის აღზრდაზე მთელ პასუხისმგებლობას მამა იღებდა. ის ითავსებდა მასწავლებლის ფუნქციასაც: ასწავლიდა შვილს წერა-კითხვას, სირბილს, ცურვას, ფერმაში მუშაობას, ზოგჯერ დაჰყავდა ფორუმებზე საჯარო გამოსვლების მოსასმენად.

ადრეულ პერიოდში ვაჟებს ასწავლიდნენ ლეგენდებს რომის შესახებ, რაც ისტორიის სწავლების ერთგვარი ხერხი იყო. სავარაუდოდ, ეს ლეგენდები ლექსად გამოითქმოდა და სატურნული საზომით იყო გამართული. მათ ვაჟები ზეპირად სწავლობდნენ და შემდეგ ან დეკლამაციას ეწეოდნენ, ან მღეროდნენ. არ ისწავლებოდა სახვითი ხელოვნება, თუმცა მოიპოვება ცნობა, რომ გაიუს ფაბიუსმა პიქტორის წოდება მიიღო მას შემდეგ, რაც ძვ. წ. 302 წელს სალუსის ტაძარი მოხატა.

კაპიტოლიუმის ძუ მგელი (Lupa Capitolina) (ძვ. წ. 296 წ.) დასტურია იმისა, რომ რომაელი ხელოსნები ოსტატობით არ ჩამოუვარდებოდნენ თავიანთ ბერძენ თანამედროვეებს.

პირველი სკოლა

ცნობილია, რომ რომში პირველი სკოლა გახსნა სპურიუს კარვილიუსმა, გათავისუფლებულმა მონამ, რომელიც ძვ. წ. III საუკუნეში ცხოვრობდა, თუმცა ლეგენდები შეიცავს ინფორმაციას სასკოლო ცხოვრების შესახებ გაცილებით ადრეულ პერიოდშიც. მაგალითად, ცნობილია, რომ რომულუსი და რემუსი გაბიუმის სკოლაში დადიოდნენ.

დღესასწაულებზე სკოლა იხურებოდა. საზაფხულო არდადეგები საკმაოდ ხანგრძლივი იყო – 4 თვე გრძელდებოდა. ღარიბი ოჯახების შვილები დაწყებითი განათლებით შემოიფარგლებოდნენ. შემდეგ ისინი იძულებული იყვნენ, შრომა დაეწყოთ, ამიტომ სწავლის გასაგრძელებლად აღარ ეცალათ. ჩვეული მოვლენა იყო ადრეული ქორწინებაც – 12 წელი ამისთვის ლეგალიზებული ასაკი გახლდათ. პრივილეგირებული ოჯახის შვილები კი ლიტერატურის შესწავლას აგრძელებდნენ.

ბერძნულ-რომაული განათლების ადრეულ პერიოდში ძირითადად ჰომეროსს ასწავლიდნენ, ხოლო მოგვიანებით – რომაულ ლიტერატურასაც, განსაკუთრებით – ვერგილიუსსა და ციცერონს. ლათინურენოვან ავტორთა შერჩევის პროცესში თანდათანობით ტექსტისა თუ ავტორის ათვისების 4 ეტაპი გამოიკვეთა: 1. lectio – ტექსტის უზადო კითხვა, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი გახლდათ რთული მეტრული სისტემით გამართული ტექსტების შესწავლისას; 2. enaratio – განმარტება, რაც გულისხმობდა მთელი ნაწარმოებისა და მისი ცალკეული ნაწილების ინტერპრეტაციას, ავტორის ბიოგრაფიის, მასთან მოხსენიებული ისტორიული, გეოგრაფიული, მითოლოგიური მასალის ანალიზს; 3. emendation – კრიტიკული ანალიზი, რომლის მიზანი იყო ტექსტის ღირსებებისა და ნაკლოვანებების გამოვლენა (თუ საჭიროდ მიიჩნევდნენ, შეიძლებოდა მისი ჩასწორებაც კი); 4. Judicium – შეჯამება და დასკვნების გამოტანა.

მასწავლებლები

თავდაპირველად რომში განათლება სავალდებულოდ არ მიიჩნეოდა. სახელმწიფო ამ საკითხში არ ერეოდა. ოჯახის უფროსს შეეძლო, აეკრძალა შვილებისთვის განათლების მიღება ან ნება დაერთო. მოგვიანებით განათლების სისტემაზე ზედამხედველობა სახელმწიფომ იკისრა. მაგალითად, ახ. წ. 376 წელს სპეციალური ედიქტით განისაზღვრა მასწავლებელთა ხელფასი – რიტორიკის მასწავლებელს ორჯერ მეტი უნდა ჰქონოდა, ვიდრე სხვა საგნისას. ახ. წ. 425 წელს თეოდოსიუსმა და ვალენტინიანემ გამოსცეს ედიქტი, რომლის თანახმადაც, კერძო პირებს არ შეეძლოთ სკოლის გახსნა სახელმწიფო ავტორიზაციის გავლის გარეშე.

ანტიკურ სამყაროში დიდად აფასებდნენ მასწავლებლის კვალიფიკაციასა და ხარისხს. ცალკეული კომუნებისა და დასახლებათა წარმომადგენლები ცდილობდნენ, ცნობილი და გამორჩეული მასწავლებლები მიეწვიათ. განისაზღვრა მასწავლებელთა მაქსიმალური რაოდენობა ამა თუ იმ დასახლებული პუნქტისათვის.

რომში მასწავლებელთა ხელფასი არცთუ სახარბიელო იყო. მისი ოდენობა მოსწავლეთა რაოდენობით განისაზღვრებოდა. მასწავლებლებს დიდი კონკურენციის პირობებში უწევდათ მუშაობა და საკმაო ძალისხმევას იჩენდნენ მოსწავლეთა შესაგროვებლად.

რომაელებს მიაჩნდათ, რომ უკეთესი შედეგის მისაღებად მოსწავლეთა წახალისება აუცილებელი იყო, თუმცა მასწავლებელს თავად უნდა გადაეწყვიტა, როგორ მიუდგებოდა თითოეულ მათგანს. ზარმაცებთან ნებადართული იყო სიმკაცრეც. თუ საჭიროდ მიიჩნევდნენ, რომაელი მასწავლებლები გაროზგვასაც არ ერიდებოდნენ.

მასწავლებლების განსაკუთრებულ სიმპათიას იმსახურებდნენ ის მოსწავლეები, რომლებიც ქების შედეგად აუმჯობესებდნენ სწავლის ხარისხს.

ანტიკურ რომში მასწავლებლები იყვნენ ან ბერძნები, ან რომაელები, რომლებიც ბერძნულ მეთოდებს იყენებდნენ.

ბერძენი მასწავლებლები, რომლებიც, სავარაუდოდ, გამოირჩეოდნენ განათლების მაღალი დონით, ყურადღებას არ აქცევდნენ უცხო ენების შესწავლას (საბერძნეთში მხოლოდ ეროვნულ ლიტერატურას ასწავლიდნენ, მაგრამ რომში ძვ. წ. II საუკუნეში ელჩებს შეეძლოთ, თარჯიმნის დაუხმარებლად ბერძნულად მიემართათ სენატისთვის).

რომაულ სკოლაში ბერძნული ენა და ლიტერატურა ძირითადი საგანი იყო. უფრო მეტიც – თეორეტიკოსები დავობენ, რომელი ისწავლებოდა თავდაპირველად – ბერძნული თუ რომაული. რომაელები ცდილობდნენ, ამგვარად გამოემუშავებინათ მოსწავლეებისთვის უცხო ენაზე გადმოცემული იდეების გაგების უნარი.

სკოლებში დიდი ყურადღება ეთმობოდა ციტირებას. მოსწავლეებს ევალებოდათ გარკვეული პასაჟების მხატვრულად წაკითხვა. ისინი იზეპირებდნენ ნაწყვეტებს პოემებიდან, მაგრამ არა იმდენს, რამდენსაც საბერძნეთში, სადაც სტუდენტებმა ზეპირად იცოდნენ „ილიადა” და „ოდისეა”. რომაელ მოსწავლეს ასევე ევალებოდა პოემების პროზად გადაკეთება, ესეების დაწერა. ტარდებოდა შემოქმედებითი კარნახი. მაგალითად, მოსწავლეებს წაუკითხავდნენ ეზოპეს იგავ-არაკს და შინაარსის დაწერას ავალებდნენ. უწევდათ ბერძნულიდან ლათინურად თარგმნაც, რასაც უფრო ლინგვისტური ვარჯიშის ფუნქცია ჰქონდა, ვიდრე ლიტერატურული სტილის გამომუშავებისა.

ძველ რომში ბევრი დრო ეთმობოდა გრამატიკის სწავლებას. ამასთან, სავარაუდოდ, ჭკვიან ვაჟებს ლექსების თხზვას ასწავლიდნენ. ცნობილია, რომ ციცერონი საკმაოდ ახალგაზრდა იყო, როცა თარგმნა არატუსის პოემები და ლათინური ჰექსამეტრით გამართა ლექსი; პერსიუსმა 16 წლის ასაკში დაწერა პოემები; პლინიუს უმცროსმა 14 წლისამ შექმნა ბერძნული ტრაგედია. ნერონს ბავშვობიდან იზიდავდა ლექსების თხზვა.

გრამატიკოსთა სკოლის გავლის შემდეგ ახალგაზრდებს შეეძლოთ, სწავლა გაეგრძელებინათ რიტორთა სკოლებში, სადაც 3-4 წელი ეთმობოდა ლიტერატურის

გაღრმავებულ შესწავლას, პრაქტიკულ ვარჯიშს ორატორობაში, მოკლე და შთამბეჭდავი სიტყვების წარმოთქმის უნარის გამომუშავებას, ინსცენირებულ დასაცავ ან საბრალდებო სიტყვებზე ვარჯიშს, ვრცელი საზეიმო სიტყვის ფართო აუდიტორიის წინაშე წარმოთქმისთვის საჭირო სქემებისა და ხერხების შესწავლას და პოლიტიკური აზროვნების კულტურის გამომუშავებას. ფილოსოფიის შესასწავლად რომაელები საბერძნეთში მიემგზავრებოდნენ, რადგან სჯეროდათ, რომ სწორედ ათენში იყო შესაძლებელი ფილოსოფიის ღრმად და საფუძვლიანად შესწავლა.

გოგონების განათლება

რომში სასკოლო განათლებას უმთავრესად ვაჟები იღებდნენ. გოგონები სკოლებში არ დადიოდნენ. მათ დედები ასწავლიდნენ საოჯახო საქმეს. მათი განათლება მოიცავდა მუსიკას, კერვას და კულინარიულ საქმიანობას. მხოლოდ მდიდარი ოჯახები ქირაობდნენ ბერძენ მონებს თავიანთი ქალიშვილებისთვის. დაქირავებული მონები რომაელ გოგონებს ასწავლიდნენ ბერძნულ ენას და წერა-კითხვას.

უმაღლესი განათლება

რომში უმაღლესი განათლება მხოლოდ მდიდარი ოჯახების შვილებისთვის იყო ხელმისაწვდომი. დიდი პოპულარობით სარგებლობდა იურიდიული და რიტორიკული განათლება. თექვსმეტი წლიდან შეძლებული ოჯახების ვაჟები რიტორიკულ სკოლებში იწყებდნენ რიტორიკის დაუფლებას. ამ სკოლებში ისწავლებოდა რიტორიკული დეკლამაცია, სამართალი, ფილოსოფია, მითოლოგია და ისტორია.

ნიჭითა და მონდომებით გამორჩეული მოსწავლეები საბერძნეთში მიემგზავრებოდნენ სწავლის გასაგრძელებლად, იქ ისმენდნენ ფილოსოფოსთა ლექციებს, ეცნობოდნენ სიძველეებს და შემდეგ სამშობლოში ბრუნდებოდნენ.

უმაღლესი განათლების მიღების შემდეგ რომაელები ძირითადად პოლიტიკურ საქმიანობას მიჰყოფდნენ ხოლმე ხელს.

ძვ. წ. III საუკუნის შუა პერიოდში ბერძნულ ცივილიზაციასთან კონტაქტის შედეგად შეიცვალა რომაული განათლების პრინციპები.

არცოდნა არცოდვაა?

მიერ

admin

31 იანვარი, 2014 - 01:00

საოცარი არსებაა ადამიანი – ფიქრის, სევდის, დარდის, იმედებისა და ტკივილის აღუვსებელი საწყაული. გაჩენის დღიდან შეიმეცნებს სამყაროს, რათა ყოველდღიური სარჩო უფრო ადვილად მოიპოვოს და საღამოს, დაღლილ-დაქანცულმა, თბილ კედლებში რბილ სასთუმალზე მიდოს თავი. მისი ეს მისწრაფება წარმოშობს „წინსწრაფვის” მოთხოვნილებას. ისიც დაუზარლად ცვლის ქვის იარაღს ტრანსპლანეტარული ხომალდებით, შეშის კოცონს – ატომური რეაქტორებით, ნახშირსა და ბატის ფრთას – ულტრათანამედროვე ელექტრონული მოწყობილობებით… იერსახესაც იცვლის – დიდი ხანია, ქარს გაატანა „ლეღვის ფოთოლი” და „ცხვრის ტყავი”, თავად შექმნა მათი ანალოგი, ფერად-ფერადი, ნაირ-ნაირი…

მის ამბიციას და გაქანებას საზღვარი არ აქვს, თუმცა ისიც იცის, რომ მოუთოკავმა სწრაფვამ შესაძლოა დაღუპოს. ეს ჯერ კიდევ უბელო ბედაურის გაჭენებისას იგემა… ბაბილონის გოდლის ამბავიც გაუგონია…

ამიტომ ტექნოლოგიებთან ერთად მოიგონა კანონები, ქცევის წესები, ეთიკა, მორალი, ღმერთები… და ნამუსის მოსაწმენდი, თავის მოსატყუებელი, სირცხვილის წითელი ალმურის გასაფერმკრთალებელი ფრაზა: „არცოდნა არცოდვაა”.

ქიმიკოსებსაც გვაქვს ჩვენი „კოდექსი”, ჩვენი „ათი მცნება”, რომელთა ცოდნა აუცილებელია:

1. ფუნდამენტური ქიმიური კანონები;

2. ქიმიური ნაერთების ნომენკლატურა;

3. ნაერთების კლასიფიკაცია;

4. ძირითადი კლასის ნაერთების ქიმიური თვისებები;

5. ძირითადი კლასის ნაერთების მიღების რეაქციები;

6. ქიმიურ ლაბორატორიაში მუშაობის უსაფრთხოების წესები;

7. ხსნარების მომზადება;

8. ნივთიერებათა გამოყოფისა და გასუფთავების მეთოდები;

9. მარტივი ქიმიური ექსპერიმენტის ჩატარება;

10. ქიმიის ყოფა-ცხოვრებაში გამოყენება.

ქართული ფოლკლორი მდიდარია შედევრებით. ერთ-ერთ ხალხურ ლექსში, რომლის მთქმელად ახალგაზრდა კაცია მიჩნეული, ვკითხულობთ:

„…არცოდნით რაიმე ცოდვას თუ ჩავიდენ,

ჩემს ასაკს არცოდნა არ ეპატიება…”

მე ვეთანხმები. თქვენ?

სწავლის კომპონენტები

მიერ

admin

31 იანვარი, 2014 - 01:00

განათლების სფეროს მკვლევარები აღნიშნავენ: მასწავლებლებთან დიალოგის შემდეგ მძაფრია იმის განცდა, რომ განსხვავება მათ შორის დიდია; მასწავლებლების ნაწილი საუბრობს მოსწავლეთა შესაძლებლობებზე, ნაწილი _ პრობლემებსა და შეზღუდვებზე. არიან მასწავლებლები, რომლებიც ყურადღებას ამახვილებენ იმაზე, რა შეიძლება მოხდეს, აგრეთვე, წარმატების გზებზე, მოსწავლეების ჩავარდნებზე, ახალ იდეებზე, მოსწავლეების შეუზღუდავ პოტენციალსა და შესაძლებლობებზე. არიან ისეთებიც, რომლებიც საუბრობენ იმაზე, თუ რა ცუდად მიდის საქმეები, როგორ არ უსმენს მათ არავინ, რამდენად მართლები იყვნენ ისინი, რა სჭირს განათლებას, ვის უნდა დაბრალდეს მათ სკოლაში არსებული პრობლემები და ა.შ.

14 წლის მოსწავლეებს ჰკითხეს: “ბიოლოგიაში ფოტოსინთეზის შესწავლისას რომელს ამჯობინებდით _ ვიდეოს ყურებას, ლექციის მოსმენას თუ ლაბორატორიაში მუშაობას?” მოსწავლეთა 20%-მა აირჩია ლექცია, 45%-მა _ ვიდეოს ყურება, 35%-მა _ ლაბორატორიული მუშაობა.

სასწავლო პროცესის დროს მოსწავლის კოგნიტური განვითარება არ ხდება ერთი უნივერსალური მიდგომის გამოყენებით. ამიტომაა, რომ…ყველა დროში და ყველა ქვეყანაში აქტუალურია კითხვები:

_ როგორ ვასწავლოთ?

_ როგორ სწავლობენ მოსწავლეები?

პედაგოგიკის სპეციალისტები გვირჩევენ, რომ სასწავლო პროცესისას გავითვალისწინოთ სწავლის ოთხი მნიშვნელოვანი კომპონენტი:

1.კონტექსტი;

2.ინფორმაციის მიღება;

3.მასალის გადამუშავება;

4.პასუხის ფილტრები.

კონტექსტი

სასწავლო გარემოს თანმხლები პირობები გვაძლევს მინიშნებას იმის შესახებ, თუ რა შეიძლება მოხდეს მოცემულ პერიოდში. მნიშვნელოვანია, გაითვალისწინა თუ არა მასწავლებელმა საკლასო ოთახის ფიზიკური გარემო, სოციალური პირობები თუ ურთიერთობები. კონტექსტი მნიშვნელოვანია, ვინაიდან ყველა ტიპის სწავლება ორიდან ერთ-ერთ ტიპს განეკუთვნება:

1.კონტექსტზე დამოკიდებული _ შინაარსს იმავე გარემოში ვასწავლით, რა გარემოშიც უნდა იქნას ბუნებრივად გამოყენებული. მოსწავლეები უპირატესობას ანიჭებენ კონტექსტურ მინიშნებებს: ბუნებრივ კონტექსტებს, როგორიცაა ექსკურსიები ბუნებაში, ექსპერიმენტები, გამოცდილება რეალური ცხოვრებიდან.

2.კონტექსტისგან დამოუკიდებელი _ რაიმეს სწავლება ისეთ გარემოში, რომელშიც ის ნორმალურ პირობებში არ გამოიყენება. მოსწავლეებს შეუძლიათ “არარელევანტურ” კონტექსტებს მოერგონ, ანუ გამოიყენონ კომპიუტერები, სახელმძღვანელოები, აუდიო და ვიდეოჩანაწერები. როგორც წესი, მათ მოსწონთ მეორადი და მომდევნო სწავლება და შეუძლიათ ისეთ გარემოში სწავლა, როგორიცაა ბიბლიოთეკა და საკლასო ოთახი.

ბევრი მოსწავლე კარგად სწავლობს კონტექსტისგან დამოუკიდებლად, ზოგს კი ეს ცუდად გამოსდის. ჩვეულებრივი სკოლების უმეტესობა კონტექსტისგან დამოუკიდებელ სწავლებას იყენებს.

ინფორმაციის მიღება

ყველა ტიპის სწავლება მოითხოვს გარკვეული წვლილის შეტანას პროცესის დაწყებაში. ჩვენ ინფორმაციას ვაგროვებთ/ვიღებთ ჩვენი ხუთი გრძნობის გამოყენებით:

·მხედველობით (თვალები);

·სმენით (ყურები);

·შეგრძნებით (სხეული);

·ყნოსვით (ცხვირი);

·გემოვნებით (პირი).

მიუხედავად იმისა, რომ ორი თვის ყველა ბავშვი გემოვნებით სწავლობს, მოსწავლეთა 1%-ზე ნაკლები თუ მოიხმარს გემოვნებას სწავლის დომინანტურ გზად. ყნოსვითი გზით ინფორმაციის მიღებაც იშვიათად არის დომინანტური. ინფორმაციის მიღება შეიძლება იყოს:

1.გარეგანი _ გარე წყაროდან მიღებული;

2.შინაგანი _ საკუთარ გონებაში ჩამოყალიბებული;

3.ვიზუალურ-გარეგანი _ მოსწავლეებს, როგორც წესი, ინფორმაციის ვიზუალურად მიღება ურჩევნიათ. ისინი თვალით ამყარებენ კონტაქტს მასწავლებელთან. მათი პოზა ვერტიკალურია, ისინი ქმნიან გონებრივ სურათებსა თუ მოდელებს. შესაძლოა, ილაპარაკონ ძალიან სწრაფად და მონოტონურად. მათ მოსწონთ დამატებითი მასალა, რომელსაც მასწავლებელი გაკვეთილზე ურიგებს, და იყენებენ ვიზუალურ ტერმინოლოგიას. მოსწავლეები ძლიერები არიან მართლწერაში, მათ ურჩევნიათ, თავად წაიკითხონ, ვიდრე სხვამ წაუკითხოს. მათ მოსწონთ წერა, უყვართ აკურატულობა, არიან ორგანიზებულები და ნაკლებად უფანტავთ ყურადღებას ხმაური. მათ აქვთ პირადი სივრცე და არ უყვართ, როდესაც ვინმე მათთან ძალიან ახლოს დგას. მათ უყვართ წიგნები, კომპიუტერები, პროექტორები, ხელოვნება და ფოტოები. ისინი გაცილებით უკეთ ითვისებენ ვიზუალურ ინფორმაციას და უჭირთ ვერბალური ინსტრუქციების შესრულება.

4.ვიზუალურ-შინაგანი _ ამ დროს მოსწავლე იყენებს წარმოსახვას. მოსწავლეებს ურჩევნიათ, საგნები ჯერ გონების თვალით დაინახონ. ისინი მიდრეკილები არიან ოცნებისაკენ, უყვართ წარმოდგენა და ქმნიან გონებრივ სურათებს ან მოდელებს, სანამ სწავლის უფრო ფორმალურ მხარეზე გადავიდოდნენ. ისინი უფრო ფრთხილად და გააზრებულად უდგებიან ნებისმიერი ტიპის ახალ სწავლებას. უჩნდებათ სტრესი მაშინ, როდესაც ინფორმაციას იმაზე სწრაფად იღებენ, ვიდრე გონებრივი სურათების შექმნას ახერხებენ.

წარმოვიდგინოთ, კლასში რომ მინა გატყდეს, რას გააკეთებს ესა თუ ის მოსწავლე პირველ რიგში? ზოგიერთი გარშემო მიმოიხედავს და ვიზუალურად სწრაფად შეაფასებს სიტუაციას; სხვები ხმამაღლა დაიწყებენ უსაფრთხოების ინსტრუქციების გამოცხადებას (სმენითი); დანარჩენები კი მოსწავლეებს მოძრაობას აიძულებენ (შეგრძნებითი). თითოეულ მათგანს აქვს თავისი უპირატესობა; შესაძლოა, ამა თუ იმ მოსწავლემ სამივე გამოიყენოს, მაგრამ დომინანტური გზა არის ის, რომელსაც პირველს გამოიყენებს.

მასალის გადამუშავება

მასალის გადამუშავება გულისხმობს იმ აქტივობებს, რომელთა გამოყენებითაც ჩანს, თუ როგორ უმკლავდებიან და მანიპულირებენ მოსწავლეები მიღებული მონაცემებით. გადამუშავება შეიძლება მოხდეს სხვადასხვა გზით:

·გლობალური ან ანალიტიკური;

·კონკრეტული ან აბსტრაქტული;

·მრავალამოცანიანი ან ერთამოცანიანი.

მოსწავლეების მიერ ინფორმაციის გადამუშავების პროცესი შეიძლება დამოკიდებული იყოს მათ ნიჭზე, ინტელექტსა და განწყობაზე.

პასუხის ფილტრები

მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები მიიღებენ და გადაამუშავებენ ინფორმაციას, ინტუიციური პასუხის ფილტრები იმოქმედებს იმაზე, თუ რა უნდა მოუხერხოს ამ ინფორმაციას. აზროვნების პროცესი განსაზღვრავს იმ ფაქტორებს, რომლებიც ეხმარება მოსწავლეებს, უკეთესად შეძლონ მასალის ერთმანეთთან დაკავშირება. მოდელი, რომელიც განიხილავს სწავლის ამ ასპექტს, არის ბერნის მაკკარტის ფორმატის (4MAT) მოდელი, რომელიც გამოყოფს სწავლისადმი ოთხ ძირითად მიდგომას:

1.რატომ? (მოსწავლეების 35%).

ეს მოსწავლეები სწავლობენ მნიშვნელობის ძიების გზით. ისინი აკეთებენ შედარებებსა და შეპირისპირებებს. ისინი პირველ რიგში ინტერესდებიან, რა მნიშვნელობა აქვს ამა თუ იმ ინფორმაციას მათთვის. მათ სჭირდებათ მიზეზები იმისთვის, რომ ისწავლონ _ იდეალურ შემთხვევაში, ის მიზეზები, რომელთა საშუალებითაც ახალ ინფორმაციას პირად გამოცდილებას დაუკავშირებენ და ამ ინფორმაციას ყოველდღიურ ცხოვრებაში წარმატებით გამოიყენებენ.

მოსწავლეების ამ ტიპისთვის ეფექტურ სასწავლო მეთოდებს შორისაა: ერთობლივი სწავლება, გონებრივი იერიში, შინაარსის კონკრეტული სფეროების ინტეგრირება (მაგ., მეცნიერების ინტეგრირება სოციალურ კვლევებთან, წერის ინტეგრირება ხელოვნებასთან).

მასწავლებელს წამქეზებლის როლი აქვს.

2.რა? (მოსწავლეების 22%).

ასეთი მოსწავლეები სწავლობენ იდეების გააზრებით. ისინი ეძებენ ფაქტებს და აინტერესებთ, თუ რას ფიქრობენ ექსპერტები. ისინი იღებენ მოსაზრებას და შემდეგ მსჯელობენ მასზე. ეს ანალიტიკური აზროვნების მქონე მოსწავლეები პირველ რიგში დაინტერესებულნი არიან ფაქტების მოძიებით იმისათვის, რომ გაიღრმავონ ცნებებისა და პროცესების ცოდნა. მათ შეუძლიათ, ეფექტურად ისწავლონ ლექციებიდან და სიამოვნებას ანიჭებთ დამოუკიდებელი კვლევა და მონაცემთა ანალიზი.

მასწავლებლი ვალდებულია, შინაარსის მიღებაში დაეხმაროს მოსწავლეს.

3.როგორ? (მოსწავლეების 18%).

ასეთი მოსწავლეები სწავლობენ თეორიების შემოწმებით. ისინი იწყებენ რაიმე მოსაზრებით და შემდეგ ამოწმებენ მას. საღად მოაზროვნე მოსწავლეებს პირველ რიგში აინტერესებთ, როგორ “მუშაობს” ესა თუ ის მოვლენა; მათ სურთ, “შიგ შეძვრნენ და გამოსცადონ”.

მათთვის საუკეთესოა კონკრეტული, ემპირიული სასწავლო აქტივობები: მანიპულაციები, პრაქტიკული სამუშაოები, კინესთეტიკური გამოცდილება… მათ უნდათ იცოდნენ, როგორ მუშაობს ესა თუ ის მოვლენა/საგანი. ისინი განიხილავენ მას პრაქტიკულობის თვალსაზრისით.

მასწავლებელს მწვრთნელის როლი აქვს.

4.მერე რა? (მოსწავლეების 25%).

ასეთი მოსწავლეები მცდელობებისა და შეცდომების წყალობით სწავლობენ და ეძებენ დაფარულ შესაძლებლობებს. დინამიკური მოსწავლეები პირველ რიგში ინტერესდებიან მათ მიერვე განხორციელებული აღმოჩენებით. ისინი მთლიანად ენდობიან საკუთარ ინტუიციას და სურთ ისწავლონ თავადაც და ასწავლონ სხვებსაც.

ნებისმიერი ტიპის დამოუკიდებელი კვლევა ეფექტურია ამ ტიპის მოსწავლეებისათვის. მათ ასევე მოსწონთ სიმულაციები, როლური და სხვა ტიპის თამაშები. ისინი მსჯელობენ საკითხზე და ერთვებიან აღმოჩენის პროცესში.

მასწავლებელი უნდა იყოს მათი კოლეგა ამ აღმოჩენებში.

ყველა მოსწავლე განსხვავებულია. არ არსებობს “სტანდარტული” მოსწავლე და არ არსებობს ერთი იდეალური ხერხი, რომლითაც ყველა მოსწავლის პრობლემას გაუმკლავდება მასწავლებელი. სასწავლო პროცესში მრავალფეროვნების დადებითი მოქმედება მოსწავლის აზროვნებაზე დამტკიცებულია მრავალი გამოკვლევით. იგი იმდენად მნიშვნელოვანი და ეფექტურია, რომ აღიარებულია, როგორც მთავარი ფაქტორი აზროვნების შეცვლაში. მოსწავლეებს საკლასო ოთახში სჭირდებათ მეტი მოძრაობა, ცვლილებები, პერსპექტივები, სტიმული, ფერთა სიმრავლე, გამოწვევები, ემოციების წახალისება. მასწავლებელთან ურთიერთობა იდეალურია მოზარდის აზროვნების განვითარებისთვის. ზოგიერთ მოსწავლეს მეტი თავისუფლება და სტიმული სჭირდება, რათა შეიქმნას საინტერესო და კრეატიული გარემო.

ხმამაღალი ფიქრები გაკვეთილზე

მიერ

admin

31 იანვარი, 2014 - 01:00

თანამედროვეობის ყველა სიძნელე, გარემომცველი სამყაროს მთელი
სირთულე დიდ გავლენას ახდენს მოზარდის განვითარებაზე, მის მიზნებსა და მისწრაფებებზე,
შესაძლებლობების გამოვლენაზე და, ზოგადად, ამ შესაძლებლობებისა და უნარების ფლობაზეც
კი. ამიტომ სწავლის პროცესში მოსწავლეთა სააზროვნო პროცესების გააქტიურება შეიძლება
გადამწყვეტი აღმოჩნდეს მათი მომავალი ცხოვრებისათვის. აზროვნების სტრატეგიების მართვა
ის საჭირო ინსტრუმენტია, რომლის წარმატებით გამოყენებისას სწავლების საგანმანათლებლო
მიზნები მაქსიმალურად მიიღწევა. სწორად განსაზღვრული სტრატეგია თითქმის ნიშნავს შემუშავებულ
მიზანს, სწავლის შინარსის ათვისების პროცესს, მოსწავლეთა მხარდაჭერას და უკუკავშირს.

აზროვნების უნარ-ჩვევების ათვისება-ავტომატიზებით მოსწავლეც
მოგებული რჩება, მასწავლებელიც და საზოგადოებაც, რადგან მას, ყოფილი მოსწავლის სახით,
ღირსეული წევრი შეემატება, რომლის თითოეული ნაბიჯიც პოზიტიური იქნება სოციუმისთვის.
ეს სტრატეგიები საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, იაზროვნოს ისე, რომ შეცვალოს გარემომცველი
სამყარო უკეთესობისაკენ.

ქვემოთ მოცემულ სქემაზე გამოსახულია სწავლის სტრატეგიების
მიზნებისა და მიმართულებების ძირითადი ნიუანსები, რომლებიც პასუხობს სწავლის სტრატეგიის მთავარ შეკითხვას: “რას ვაკეთებთ სწავლის
მიზნის მისაღწევად?”

მას შემდეგ, რაც შეირჩევა
სტრატეგია, მოსწავლეს აუცილებლად სჭირდება შესაფერისი სიტუაციური მაგალითები და ნიმუშები,
ახალი უნარების ათვისებისა და გამოყენების ეფექტური საშუალებები.

როდესაც მასწავლებელი
დაიწყებს ფიქრს იმაზე, თუ რით დაიწყოს, თავისთავად გამოიკვეთება თავად ფიქრის, როგორც
სწავლის სტრატეგიის, შერჩევის მნიშვნელობა. დაფიქრების და გაანალიზების გარეშე მრავალრიცხოვანი
სტრატეგიებიდან მასწავლებელი ვერც ერთს ვერ აარჩევს. თავისუფლად შეიძლება, რომ მისი
ეს როლი – დაფიქრდეს და გააკეთოს სწორი არჩევანი _ გადაიქცეს მოსწავლეებისათვის ფიქრის,
როგორც სწავლის ერთ-ერთი მეთოდის, აქტიურად გამოყენების ნიმუშად!

ფიქრი ადამიანის ის თვისებაა,
რომლითაც ის განსხვავდება ყველა დანარჩენი ცოცხალი არსებისაგან. ეს საკმაოდ რთული პროცესია.
იგი ერთგვარად ყვავილის გაშლასაც კი მოგვაგონებს – ჯერ თესლს ჩაყრიან, მორწყავენ, გაღვივების
შემდეგ მცენარე მიწიდან ამოიზრდება, ფოთლებს გამოისხამს და ბოლოს გამოჩნდება ლამაზი,
სურნელოვანი ყვავილი. ასეა ფიქრიც: ჯერ “გამოღვიძება”, მერე აზრის განვითარება და ბოლოს
მისი გამოხატვა სიტყვებით. ამიტომ ფიქრი ყველაზე რთული სამუშაოა (ჰენრი ფორდი).

კიდევ უფრო რთულია საკუთარი
ფიქრების სწორად და ნათლად გადმოცემა. მაგრამ მიზანი მიღწევადია, რადგან არსებობს მიდგომები,
წესები, “გასაღებები” და კანონებიც კი, რომლებიც გვეხმარებიან, ჩვენი მოსაზრებებიდან
გონივრულად ავაგოთ ტექსტი – ჩვენი აზრების გასაოცარი ყვავილები.

და მაინც რა არის ფიქრი?
რა ნიშნებით გამოირჩევა აზროვნების ეს ტიპი? რაშია მისი განსაკუთრებულობა? როგორია
მისი აგებულება? როგორია მისი მთავარი კითხვები?

ü

ფიქრი _ ეს ცხოვრებისეული
სიტუაციის დამოუკიდებელი ანალიზია, გამოცდილებაა;

ü

ეს უპირველესად არჩევანის გაკეთებაა
– როგორ გავაკეთოთ? როგორ ვიცხოვროთ?

ü

ესაა მსჯელობა, როდესაც ტექსტის
(ნაფიქრალის, ნააზრევის) ერთი თეზისის ახსნა ხდება, ხოლო მეორის – დამტკიცება;

ü

ესაა პროცესი, რომელიც აუცილებელად
მოითხოვს მიზეზშედეგობრივი კავშირების დამყარებას;

ü

ეს ერთგვარი კითხვა-პასუხის
ფორმაცაა, როდესაც შეკითხვის მიზანია დაფიქრება, ფიქრის “გამოწვევა”, ალტერნატიული
შეკითხვების დასმა, რომლებიდანაც უნდა ავარჩიოთ ერთი პასუხი;

ü

ფიქრი _ ეს არის ის, რაც გვეხმარება
სიტყვის ფორმირებაში.

როგორ უნდა დავაფიქროთ მოსწავლეები საკუთარ პრობლემებზე?
როგორ უნდა მივაღებინოთ სწორი გადაწყვეტილება, გავაკეთებინოთ სწორი არჩევანი? ჩვენ
ხანდახან ჩვენს თავზე ხმამაღლაც კი ვფიქრობთ, თითქოს ჩვენს თავთან ვსაუბრობთ. ეს გადამწყვეტ
მომენტებში ყველაზე მეტად გვეხმარება. როგორ ვასწავლოთ ჩვენს მოსწავლეებს ხმამაღალი
ფიქრი და საკუთარ თავთან საუბარი?

როდესაც სწავლის პროცესში ამგვარი საკითხები წამოიჭრება,
ეს უკვე ნიშნავს, რომ სწავლება იღებს მიზანმიმართულ ფორმას –კონკრეტულ, შესაფერის მიმართულებას
და აუცილებელი ხდება ყურადღების გამახვილება საკითხის ძირეულ მახასიათებლებზე. აქ აუცილებელია
სხვადასხვა მომენტის გათვალისწინება, მაგალითად:

რადგან მიზანმიმართული სწავლების ძირეულ კომპონენტს სააზროვნო
უნარების ფართოდ დემონსტრირება და შესაფერისი მაგალითების მოყვანა წარმოადგენს, ამას
ყველაზე მეტი წარმატებით სწორედ ხმამაღალი ფიქრის დროს შეიძლება მივაღწიოთ. ამ დროს
ხდება ყველა შესაძლო ვარიანტის გადმოცემა: რას ფიქრობს, როგორ განიხილავს საგანს ექსპერტი
– ჩვენი გონება.

ხმამაღალი ფიქრისას ისევ დგება მთავარი საკითხების გათვალისწინების
აუცილებლობა:

§

წინასწარი შერჩევა – აზროვნების
რომელი უნარის მოდელირებაა მოსახერხებელი მოცემულ თემაზე; ფიქრებიც ამ უნარების ფორმირებისკენ
უნდა იყოს მიმართული;

§

მოსწავლეებისათვის წინასწარი
ახსნა _ რის გაკეთებას ვაპირებთ, და დარწმუნება, რომ მათ ესმით ხმამაღალი ფიქრის მნიშვნელობა;

§

ტექსტზე მუშაობისას მოსწავლეებისათვის
ხმამაღალი ფიქრის მნიშვნელობის ახსნა, განსხვავების ჩვენება კითხვასა და ფიქრს შორის
(მაგალითად, შესაძლებელია ამ დროს მასწავლებელი შებრუნდეს სხვა მხარეს, რათა მოსწავლეები
დარწმუნდნენ, რომ ის ფიქრობს და არ კითხულობს);

§

მას შემდეგ, რაც დაიწყება ფიქრი
მოცემულ თემაზე, არ შეიძლება მასწავლებელი
გადავიდეს ლექციის კითხვაზე; არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ახსნა გაცილებით ადვილია, ვიდრე
რომელიმე თემაზე ფიქრი;

§

ხმამაღალი ფიქრის დროს შეიძლება
თავიდან გარკვეული უხერხულობა გაჩნდეს, მაგრამ გამოცდილების შეძენასთან ერთად ეს გაცილებით
გაადვილდება;

§

სთხოვეთ მოსწავლეებს, მოგბაძონ
თავადაც.

რა მნიშვნელობა აქვს მასწავლებლის
მაგალითს? ასე თუ არ მოხდა, როგორ გაიგებენ მოსწავლეები, რას მოელიან მათგან? მოსწავლეებს
უნდა მივცეთ მაგალითი, სტრუქტურა, რომელიც წარმართავს მათ საქმიანობას. სწორად წარმართული
მოდელირება კი გარანტირებულს ხდის მოსწავლის წარმატებას.

განვიხილოთ
ხმამაღალი ფიქრის რამდენიმე მაგალითი.

VII კლასი, საგანი _ ისტორია, თემა _ “აშშ-ის კოლონიზაცია”:

I _ მასწავლებელი ამერიკის კოლონიზაციის ისტორიის ახსნის
და ამერიკელი ემიგრანტების შესახებ ტექსტის
წაკითხვის შემდეგ იწყებს ხმამაღლა ფიქრს: “მე ვერც კი წარმომიდგენია ყველა ის განსაცდელი, რაც გადაიტანეს მათ. სახლის და ოჯახის დატოვება ჩემთვის საშინელებაა.
იმისთვის, რომ წახვიდე ამაზე, უნდა იყო ნამდვილად გაბედული ადამიანი. მაგრამ ახალ სამყაროსთან
შეხვედრა მაინც საინტერესოა. ვფიქრობ, ადამიანი თუ ხვდება, რომ სხვა გამოსავალი არ
აქვს, უნდა წავიდეს ასეთ რისკზე. მე რომ მათ ადგილზე ვყოფილიყავი, მეც ასე მოვიქცეოდი.
მაგრამ ვთვლი, რომ აუცილებლად საჭირო იქნებოდა დღიურის წარმოება და ამას გავაკეთებდი
კიდეც, დაწვრილებით აღვწერდი ჩემს თავგადასავალს უცხოეთში, რაც საშუალებას მისცემდა
იმ ადამიანებს, რომლებსაც გადაწყვეტილი ჰქონდათ გამგზავრება და არ ფიქრობდნენ მომავალ
სირთულეებზე, დაენახათ უცხოობაში ცხოვრების ყველა შესაძლო სირთულე, რათა უფრო მობილიზებულები
შეხვედროდნენ ახალ სამყაროს”.

მას შემდეგ, რაც მასწავლებელი
მოახდენს ფიქრის სიტუაციის მოდელირებას, შეუძლია, სთხოვოს მოსწავლეებს, გაიაზრონ თავიანთი
შეკითხვები და იდეები. მან უნდა აუხსნას მათ, როგორ გააკეთონ ჩანაწერები დღიურებში,
შეამოწმოს, როგორ აითვისეს მოსწავლეებმა მასალა, შემდეგ კი სთხოვოს, გააკეთონ დავალება
დამოუკიდებლად – თავად იფიქრონ ხმამაღლა მოცემულ (ან მსგავს) თემაზე. მას შემდეგ, რაც
შესთავაზებს მაგალითებს ფიქრის უნარის გამოყენების შესახებ, მასწავლებელმა მოსწავლეებს
უნდა მისცეს პრაქტიკის საშუალება. ამის გაკეთება ყველაზე ეფექტური ისევ გაკვეთილზეა.
შეიძლება ეს პრაქტიკა მათ გაიარონ ინდივიდუალურადაც და ჯგუფურადაც. მთავარია, მოსწავლეებს
ჰქონდეთ უნარის დამოუკიდებლად გამოყენების საშუალება.

მაგალითად, როდესაც მოსწავლეები გაეცნობიან შედარების ხერხებს
ხმახმაღალი ფიქრის დროს, შესაძლებელია, დავალებად მიეცეთ ორი საგნის შედარება, ან თუნდაც თავიანთი თავის შედარება
შუა საუკუნეების ან უფრო ძველი ეპოქის მოსწავლეებთან და ა.შ.

მოვიყვანოთ
მაგალითი:

II – მოსწავლის ხმახმაღალი ფიქრები, თემა – “ძველი აღმოსავლეთი”:

“მე მინდა შევადარო ჩემი თავი შუმერს. ახლა ვნახოთ,
რაში შემიძლია შედარება: მაგალითად, შემიძლია შევადარო სიდიდეები, ვთქვათ, ჩემი და
მისი სახლის ზომები; შემიძლია შევადარო საწერი მოწყობილობები, ჩაცმულობა, ასევე სხვა
საგნები, რომლების გაკეთებაც, ჩემი აზრით, მე უკეთ შემიძლია. მე მგონი, რაღაცით ვგავარ
კიდეც შუმერ მოსწავლეს – ვსწავლობ წერა-კითხვას, ანგარიშს, ისტორიასაც კი; შემიძლია
მასავით გავერთო, ვიმუშაო მიწაზე ან დავეხმარო მშობლებს სხვადასხვა საქმეში… მოკლედ,
ვფიქრობ, რომ ცხოვრების წესში ბევრი იქნება განსხვავება, მაგრამ რაღაც განსაკუთრებულსაც
ალბათ ვერაფერს ვიპოვი”.

საუკეთესო შემთხვევაში, მასწავლებელს
მოსწავლეთა “ფიქრის გამოწვევისთვის” შეუძლია
დაგეგმოს გაკვეთილი, სადაც გადაწყვეტილი იქნება შემდეგი საკითხები:

1.

გაკვეთილის მიზნის განსაზღვრა;

2.

ტექსტის შერჩევა, რომელსაც
მასწავლებელი გააანალიზებს მოსწავლეებთან ერთად (სასურველია, მოსწავლეები წინასწარ
შეარჩიოს); ტექსტი უნდა პასუხობდეს შემდეგ კრიტერიუმებს: იყოს მნიშვნელოვანი (ნებისმიერი
კრიტერიუმით) და იოლად აღსაქმელი მოცემულ ვითარებაში;

3.

მოსწავლეებისათვის რეპროდუქტიული
და პროდუქტიული ხასიათის შეკითხვების მომზადება;

4.

შეკითხვების და იმ დამატებითი
მასალის მომზადება, რომელსაც მოსწავლეები გამოიყენებენ ჯგუფური დისკუსიისას;

5.

2 საგაკვეთილო საათი (2 გაკვეთილი):

I ნაწილი
– ტექსტის წერილობითი ანალიზი;

II ნაწილი
– შესრულებული სამუშაოს თვითანალიზი მასწავლებლის ხელმძღვანელობით (მოსწავლეებს აფასებენ
პასუხების “სისრულესა” და სწორად “დალაგებაში” (შეიძლება შეფასება გაკეთდეს კომენტარის
ფორმითაც));

III ნაწილი
– დისკუსია შეთავაზებული პრობლემის შესახებ;

IV ნაწილი
– მოსწავლისა და მასწავლებლის შემაჯამებელი რეზიუმე, როგორც გაკვეთილის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი
მომენტი. რეზიუმეში უნდა გამოიკვეთოს პოზიტიური აზრი და გასწორდეს ნებისმიერი ცდომილება. მაგრამ იმისთვის, რომ რეზიუმე ასეთი
იყოს, მოსწავლემ/მასწავლებელმა აუცილებლად
უნდა უპასუხოს რამდენიმე შეკითხვას: “როგორ დავძლიეთ დავალება?”, ”შევძელით თუ არა
რამე ისეთი, რისი დამახსოვრებაც აუცილებელი და საჭირო იქნება?” (ცხადია, ამ უკანასკნელ
შეკითხვას აზრი ექნება მხოლოდ პირველ ორ შეკითხვაზე პოზიტიური პასუხის შემთხვევაში).

იქ, სადაც ყოველდღიურად
ხდება დაფიქრება და მიზნის შესაფერისადსხვადასხვა სასწავლო სტრატეგიის გამოყენება, მოსწავლეები ღრმად არიან მოტივირებულები,
სწავლობენ ინტერესით და აღწევენ კარგ შედეგებს. ფიქრი – ეს დახმარებაა,
საჭეა, რომელსაც ადამიანი, ამ შემთხვევაში, მოსწავლე/მასწავლებელი უსაფრთხოდ მიჰყავს და არ აძლევს გზიდან გადახვევის უფლებას.

როგორ გადავაქციოთ პასიური მეთოდები აქტიურად

მიერ

admin

31 იანვარი, 2014 - 01:00

ტრადიციულ მეთოდთა შორის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მეთოდი ლექციაა. მას პასიურ მეთოდთა რიცხვს მიაკუთვნებენ, რადგან ითვლება, რომ ლექციის დროს დაბალია მსმენელთა აქტიურობის ხარისხი და, შესაბამისად, მცირეა შემეცნებითი ეფექტი, დამახსოვრების მაჩვენებელი საშუალოდ 5%-ს აღწევს (გაიხსენეთ ჩართულობისა და დამახსოვრების პირამიდა). თუ ლექცია 20 წუთზე მეტ ხანს გრძელდება, შეიძლება ამ მაჩვენებელმა კიდევ უფრო დაიწიოს.

მაშინაც კი, როცა ლექცია სწავლების დომინირებული მეთოდი იყო, არსებობდნენ ლექტორები, რომლებიც ახერხებდნენ აუდიტორიის ჯერ მონუსხვას, შემდეგ კი დროდადრო მსმენელების გააქტიურებას შეკითხვებით, ლირიკული გადახვევებით, იუმორის ჩართვითა და სხვა ეფექტებით. ამას ორატორულ ხელოვნებას მიაწერდნენ და მიიჩნევდნენ, რომ ასეთი ნიჭი ერთეულთა ხვედრი იყო. დღეს განსხვავებულია დამოკიდებულება და ცხადი ხდება, რომ სწორი მეთოდოლოგიის შერჩევის შემთხვევაში ტრადიციული ლექციის აქტიურ მეთოდად გარდაქმნა სრულიად შესაძლებელია. სწორედ ასეთ ვარიანტებს შემოგთავაზებთ სტატიაში.

ლექცია პრობლემის დასმით, ანუ პრობლემური ლექცია

ეს არის ლექციის ფორმა, რომლის დროსაც მოსწავლე პასიური მსმენელის პოზიციიდან გადაიქცევა აქტიური შემეცნების სუბიექტად, ჩაერთვება ძიებისა და კვლევის პროცესში. მისი ფუნქცია აღარ არის მხოლოდ ინფორმაციის მიღება. ის საკუთარი ცოდნის კონსტრუირების პროცესის თანაავტორი ხდება. ლექცია პრობლემის დასმით უზრუნველყოფს სამი დიდაქტიკური მიზნის მიღწევას:

·მოსწავლეების მიერ თეორიული ცოდნის ათვისებას.

·პრობლემის გადაჭრის უნარის განვითარებას.

·ასახსნელი მასალის მიმართ შემეცნებითი ინტერესის აღძვრასა და მოსწავლეების შემეცნებით აქტივაციას.

განსხვავებით ტრადიციული ლექციისაგან, რომლის დროსაც მასწავლებელი მოსწავლეებს ახალ ცოდნას გადასცემს როგორც უალტერნატივოს, რაც მათგან მხოლოდ დამახსოვრებას მოითხოვს, პრობლემური ლექციის დროს მიღებული ინფორმაცია მოსწავლეებს უქმნის უკვე კარგად ნაცნობის აღმოჩენის ილუზიას. ეს მათ აძლევს საკუთარი შესაძლებლობების რწმენას, უზრუნველყოფს მასალის ღრმად გააზრებასა და ხანგრძლივ დამახსოვრებას.

ასეთი ლექცია იწყება შეკითხვით, პრობლემის დასმით, რომელიც მასალის გადაცემის პროცესში უნდა გადაიჭრას. პრობლემა დაისმება მანამ, სანამ მოსწავლეები მიიღებენ ამ პრობლემის გადაჭრისათვის აუცილებელ ახალ ინფორმაციას. ეს იძლევა წინარე ცოდნისა და გამოცდილების გააქტიურების საშუალებას. ტრადიციული ლექციის დროს კი პირიქით ხდება. მასწავლებელი მოსწავლეებს თავიდანვე გადასცემს საჭირო ინფორმაციას, აცნობს პრობლემის გადაჭრის არსებულ გზებს და მოჰყავს შესაბამისი მაგალითები.

პრობლემური ლექციის დროს ახალი მასალა დიალოგის ფორმით გადაეცემა მოსწავლეებს. შესაბამისი ხერხების გამოყენებით, როგორებიცაა პრობლემური შეკითხვების დასმა, ჰიპოთეზების წამოყენება მოსწავლეების მხრიდან, მათი დადასტურება ან უარყოფა, პრობლემის გადაჭრის ალტერნატიული გზების მონახვაში მოსწავლეების ჩართვა და ა.შ., მასწავლებელი უბიძგებს მათ ფიქრისაკენ, დისკუსიისაკენ, რომელიც შეიძლება დაიწყოს უშალოდ ლექციის დროს ან მის შემდეგ. დიალოგში ჩართვისათვის აუცილებელია შემდეგი პირობების დაცვა:

·მასწავლებელი უნდა იყოს ჭეშმარიტების არა ერთადერთი გადამცემი, არამედ თანამოსაუბრე, რომელიც უზიარებს მოსწავლეებს არსებულ თვალსაზრისებს და აინტერესებს ამაზე მათი აზრი.

·მოსწავლეებს უნდა გაუჩნდეთ განცდა, რომ ახალი ინფორმაციის ობიექტურობას განსაზღვრავს არა მხოლოდ მასწავლებლის, მეცნიერისა თუ სახელმძღვანელოს ავტორიტეტულობა, არამედ მოსწავლეთა მიერ გამოთქმული თვალსაზრისების დამამტკიცებელი არგუმენტებიც.

·სალექციო მასალა უნდა უშვებდეს ისეთი განსხვავებული ხედვის, თვალსაზრისების არსებობას, რომლებიც არ ეწინააღმდეგება საგნის ლოგიკას.

·მოსწავლეებთან უნდა დამყარდეს ისეთი ურთიერთობა, რომ ისინი დამოუკიდებლად მივიდნენ დასკვნებამდე, შეძლონ თავად მასწავლებლის მიერ საგანგებოდ შექმნილი წინააღმდეგობრიობიდან გამოსავლის მოძებნა.

·მასწავლებელი ლექცია-დიალოგის პროცესში უნდა სვამდეს შეკითხვებს, რომლებიდანაც ნაწილს თავადვე გასცემს პასუხს, ნაწილს კი – მოსწავლეები (მაგალითად, „როგორ ფიქრობთ, რა შეიძლება იწვევდეს ასეთ მოვლენას?”).

დიალოგური ლექციის მიზანი მოსწავლეთა აზროვნების გააქტიურებაა, რომლის დროსაც გამოიყენება როგორც პრობლემური, ისე ინფორმაციული შეკითხვები. პრობლემურია შეკითხვები, რომლებზედაც მოსწავლეების პასუხები არ ემყარება წინარე ცოდნას და, აქედან გამომდინარე, გარკვეულ ინტელექტუალურ სირთულეებს შეუქმნის მათ, თუმცა ჰიპოთეზების დონეზე მოსწავლეებს შეუძლიათ ასეთ კითხვებზე სხვადასხვა პასუხის გაცემა გამოცდილების, ან ლოგიკური თუ წარმოსახვითი აზროვნების გამოყენებით. ინფორმაციული შეკითხვები კი მიმართულია იმ უკვე არსებული ცოდნის გააქტიურებისაკენ, რომელიც ხელს შეუწყობს დასმული პრობლემის გადაჭრას. პრობლემური და ინფორმაციული შეკითხვების მონაცვლეობა მასწავლებელს საშუალებას აძლევს გაააქტიუროს მოსწავლეები, დიაგნოსტირება გაუკეთოს მათ ცოდნასა და შესაძლებლობებს, თვალი გაადევნოს მათი აზროვნების პროცესს და დაეხმაროს ინდივიდუალური შესაძლებლობების განვითარებაში.

ლექცია წინასწარ დაგეგმილი შეცდომებით, ანუ ლექცია-პროვოკაცია

ასეთი ლექცია მოსწავლეებს აძლევს შესაძლებლობას, თავი იგრძნონ ექსპერტებად, ოპონენტებად, რეცენზენტებად, განასხვავონ არაზუსტი ინფორმაცია ზუსტი და სანდო ინფორმაციისაგან.

მასწავლებელი წინასწარ ეუბნება მოსწავლეებს, რომ მის ლექციაში დაშვებული იქნება რამდენიმე შეცდომა (სასურველია, თუ ზუსტ ციფრს დაუსახელებს). ეს შეცდომები კარგად უნდა იყოს შენიღბული, ისე, რომ მოსწავლეებმა ადვილად ვერ შენიშნონ. მოსწავლეების ამოცანაა, გააკეთონ ლექციის კონსპექტური ჩანაწერი და თან აღნიშნონ, რა მიაჩნიათ შეცდომად. ლექციის ბოლოს ისინი ასახელებენ ამ შეცდომებს, რომელთა განხილვა მიმდინარეობს ერთობლივად – მასში მონაწილეობენ როგორც მასწავლებელი, ისე მოსწავლეები. მნიშვნელოვანია, რომ ამ შეცდომების ჩამონათვალი მასწავლებელს წინასწარ ჰქონდეს ჩამოწერილი ფორმატზე და მოსწავლეთა პრეზენტაციების დაწყებამდე გამოაკრას თვალსაჩინო ადგილას. შეცდომების შინაარსი, სპეციფიკა და რაოდენობა დამოკიდებულია მასალის შინაარსზე, სასწავლო მიზანსა და მოსწავლეთა მომზადების დონეზე. ეს შეიძლება იყოს ფაქტობრივი შეცდომა, ლოგიკური შეცდომა, ენობრივიც კი. ინფორმაცია შეცდომის ტიპზე/ტიპებზე მასწავლებელმა ასევე ლექციის დაწყებამდე უნდა მიაწოდოს მოსწავლეებს.

ასეთი ინტელექტუალური თამაში ქმნის დადებით ემოციურ ფონს და იწვევს მოსწავლეთა შემეცნებით აქტივაციას, უვითარებს მათ ინფორმაციის ოპერატიული ანალიზისა და შეფასების უნარს, უზრუნველყოფს ყურადღების კონცენტრაციას. ამასთან, მასწავლებელს აძლევს მოსწავლეთა ცოდნის შეფასების საშულებას. ასეთი ტიპის ლექცია მიზანშეწონილია თემის დასასრულს.

ლექცია წყვილში

ასეთი ლექციის დროს მოსწავლეებს მიეწოდება პრობლემური შინაარსის შემცველი მასალა ორ მასწავლებელს შორის ცოცხალი დიალოგის სახით. აქ ხდება ისეთი საკითხის განხილვის მოდელირება, რომელიც საჭიროებს ორი განსხვავებული პოზიციიდან დანახვასა და ანალიზს, მაგალითად, მომხრისა და მოწინააღმდეგის, თეორეტიკოსისა და პრაქტიკოსის და ა.შ. დიალოგის დროს მასწავლებლები მიუბრუნდებიან მოსწავლეებს და მათგან ითხოვონ მხარდაჭერას არგუმენტებით, ფაქტებით. მიმართავენ აუდიტორიას შეკითხვებით, რომლებიც მათი პოზიციის გამყარებას შეუწყობს ხელს.

წყვილში ლექციის დროს აუცილებელია შემდეგი პირობების დაცვა:

·მასწავლებელებმა თავად უნდა მისცენ მოსწავლეებს პრობლემური საკითხზე მსჯელობისას დილოგის წარმართვის კულტურა. ისინი შეთანხმებულად უნდა მოქმედებდნენ, ამისათვის საჭიროა წინასწარ უნდა მომზადება, მაგრამ, ამავე დროს, მათ უნდა გამოიჩინონ იმპროვიზაციის უნარი, შეძლონ სწრაფი და ადეკვატური რეაგირება მოსწავლეთა კომენტარებზე.

·მოსწავლეებს უნდა ჰქონდეთ საშუალება ყოველგვარი შიშისა და უხერხულობის განცდის გარეშე გამოხატონ საკუთარი პოზიცია. ამისათვის მასწავლებელმა, შეიძლება მადლიერებაც გამოხატოს იმ მისწავლის მიმართ, რომელიც არ დაეთანხმა მას და ამისათვის საინტერესო არგუმენტი მოიშველია (მაგალითად, „მადლობა, რომ საკითხი განსხვავებული კუთხით დამანახვე. ამაზე აუცილებლად დავფიქრდები”).

ლექცია წყვილში მოსწავლეებს მაღალი დონის სააზროვნო უნარებთან ერთად უვითარებს გადაწყვეტილების მიღების უნარსაც, რადგან მათ დამოუკიდებლად უნდა გადაწყვიტონ, რომელ პოზიციას ემხრობიან და დამაჯერებლად დაასაბუთონ საკუთარი გადაწყვეტილება.

არსებობს აქტიური ლექციის კიდევ რამდენიმე ტიპი: ლექცია-ვიზუალიზაცია, ლექცია-პრესკონფერენცია, ლექცია-დისკუსია და სხვ., რომელთა შესახებაც მკითხველთა დაინტერესების შემთხვევაში შემდეგ წერილში გესაუბრებით.

უმცროსკლასელთა ფიზიკური განვითარება ოჯახში

მიერ

admin

30 იანვარი, 2014 - 01:00

ბავშვის ფიზიკური განვითარება საოჯახო პედაგოგიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა. ამთავითვე უნდა დავსვათ კითხვა: როგორი ბავშვი შეიძლება ჩავთვალოთ ფიზიკურად განვითარებულად? პასუხი: ისეთი, რომელსაც კარგი ჯანმრთელობა აქვს, ადვილად არ ექვემდებარება ავადმყოფობებს, წამდაუწუმ არ ხდება ავად, ასაკის შესაბამის ფიზიკურ მონაცემებს ფლობს; როგორც იტყვიან ხოლმე, ”მოძრავი ბავშვია”, სხარტია, იოლად დარბის, ხტუნავს; ხალისით დასდევს ბურთს, ცურავს, არ უჭირს წონასწორობის დაცვა, თავისუფლად მართავს ველოსიპედს და ა.შ. ამასთან, აქვს სწორი, გამართული ტანადობა, მსუბუქი, კოორდინირებული ნაბიჯი, ლამაზი აღნაგობა და სხვ.

თუ ჩვენ გვინდა, რომ ბავშვი მართლაც ჯანმრთელი და ფიზიკურად განვითარებული იყოს, თუ ჩვენ გვინდა, რომ სასკოლო მეცადინეობებმა იგი ამ მხრივ ვერ შეზღუდოს, აუცილებელია, შევქმნათ ისეთი პირობები, რომ მისი დღის წესრიგი მკაცრად იყოს დაცული და რეგლამენტირებული, რაც, სპეციალისტების რჩევით, უნდა აკმაყოფილებდეს, სულ ცოტა, სამ ძირითად მოთხოვნას. ესენია: გეგმაზომიერი მოძრაობა, ნორმალური ძილი და რაციონალური კვება.

დღის რეჟიმი, როგორც ცნობილია, სხვადასხვა კომპონენტისაგან შედგება, მათ შორის კი, როგორც ითქვა, უმთავრესია: ძილი, კვება, ნაირგვარი საქმიანობის მონაცვლეობა. ფსიქოლოგებმა დიდი ხანია დაადგინეს, რომ აქედან რომელიმე კომპონენტის რამდენადმე მაინც გაუთვალისწინებლობა საგრძნობლად უარყოფითად მოქმედებს ბავშვის გუნება-განწყობილებაზე, რაც მაშინვე აისახება სწავლისადმი დამოკიდებულებაზე. ფიზიოლოგებისა და ფსიქოლოგების სპეციალურმა კვლევებმა გვიჩვენა, რომ ის მოსწავლეები, რომლებიც მიჩვეული არიან დღის რეჟიმს, უკეთესად სწავლობენ, იშვიათად ხდებიან ავად და, საერთოდაც, უფრო მშვიდი, დამჯერე და კეთილგანწყობილი არიან. ხოლო, პირიქით, ისინი, ვისი ყოველი შემდეგი დღეც არ ჰგავს წინას, ჩვეულებრივ, აღგზნებულნი ხდებიან. მათ ახასიათებთ: მწვავე ემოციური აშლილობა, ჟინიანობა, ახირებულობა, ჭირვეულობა, უკონტაქტობა და მისთ. ამას კი, როგორც წესი, ემატება სხვადასხვანაირი დაბრკოლებები და გართულებებიც სწავლაში.

ჰიპოდინამია – თანამედროვე საზოგადოების ავადმყოფობა

ბავშვის ავადმყოფობათა მნიშვნელოვანი ოდენობა მის ცხოვრებისეულ ინერტულობასთან და, უპირველეს ყოვლისა, არასაკმარის ფიზიკურ დატვირთვასთანაა დაკავშირებული. არადა, ადამიანის მოძრაობითი აქტივობა მისი ჯანმრთელობის დაცვა-შენარჩუნების უმთავრესი წყაროა. აი, რატომაა, რომ პედაგოგები, ფსიქოლოგები, ფიზიოლოგები, მედმუშაკები ასე დაბეჯითებით ირწმუნებიან, რომ დაურეგულირებელი სასკოლო ცხოვრება, არასაკმარისი მამოძრავებელი რეჟიმი ჰიპოდინამიის სერიოზულ საფრთხეს შეიცავს, რასაც თან სდევს გულ-სისხლძარღვთა ქმედითუნარიანობის დარღვევა, წნევის მომატება თუ დაქვეითება, სიმსუქნე, ტანადობის მოშლა-მოშვება, ხერხემლის მოხრილობა-გამრუდება, სქოლიოზი, წელკავი, ნაირგვარი ქრონიკული დაავადებანი; ამას გარდა, ქვეითდება ინფექციებისა და გაციებისადმი წინააღმდეგობა; ეს, თავის მხრივ, იწვევს ფსიქო-ნერვულ სტრესებს, კონფლიქტებს და სხვ.

როგორ ვებრძოლოთ ჰიპოდინამიას

ბავშვის ფიზიკურ განვითარებაში დადებითი შედეგების მისაღწევად უნდა დავიცვათ შემდეგი ძირითადი მოთხოვნები:

1.მოძრაობითი აქტივობა უნდა ხორციელდებოდეს 6-10 წლის ბავშვის ორგანიზმის ზოგადი თავისებურებების გათვალისწინებით. საამისოდ, სამედიცინო ლიტერატურაში გამოწვლილვითაა აღწერილი ის, თუ რას განიცდის ამ ასაკის ბავშვის ორგანიზმი ფიზიკური დატვირთვის დროს. ასევე, მითითებულია, რომ, ვთქვათ, ჭამის შემდეგ მაშინვე არ შეიძლება ცურვა, ფეხბურთის, კალათბურთის და ა.შ. თამაში. სჯობს, წესად დავამკვიდროთ: ფიზიკური აქტივობა დავიწყოთ ჭამიდან 1-1,5 საათის გასვლის შემდეგ.

2.უნდა ვითვალისწინებდეთ ბავშვის ინდივიდუალურ თავისებურებებს. ფრთხილად, ფაქიზად, მზრუნველობით უნდა ვეპყრობოდეთ მის ფიზიკურ შესაძლებლობებსა და ინტერესებს, და, რაც მეტად მნიშვნელოვანია, ფიზიკურ დატვირთვათა განაწილების დროს საჭიროა, ვიცავდეთ ზომიერებას. იგი უნდა შეესაბამებოდეს ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობას. ასევე, ფიზიკურ აქტივობათა, ვარჯიშობათა და მოძრავ თამაშობათა დროს ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რომ ბავშვები არ გადაიღალონ. ამის ნიშნები თვალნათლივ ვლინდება. დაღლილობისას ბავშვებს ეცვლებათ სახის ფერი (გამოიხატება სიმკრთალით ან სიწითლით), ტუჩებს სილურჯე გადაჰკრავს, ეხუთებათ სული, ნესტოები ებერებათ, პულსი უხშირდებათ; ხელ-ფეხის მოძრაობებს კოორდინაცია ეკარგება (”ფეხები ებლანდებათ”). ასეთი სიმპტომებისას მეცადინეობები დაუყოვნებლივ უნდა შევწყვიტოთ, ბავშვები გარკვეული დროით უნდა წამოვაწვინოთ, ან დავსვათ მაინც.

3.ოჯახში ფიზიკური აღზრდის ერთ-ერთი უმთავრესი პირობაა მისი სისტემატურობა და თანმიმდევრულობა. იმისათვის, რომ ფიზიკური აღზრდის ვარჯიშობანი ეფექტური იყოს, მეცადინეობებს შორის ინტერვალი, როგორც სპეციალისტები გვირჩევენ, 48 საათს არ უნდა აღემატებოდეს, ვინაიდან, ვთქვათ, თუნდაც დილის ვარჯიშის ორჯერ ზედიზედ გამოტოვების შემთხვევაშიც კი მისი ეფექტიანობა საგრძნობლად მცირდება და საჭირო ხდება კვირის ფიზიკური დატვირთვის ხელახალი გადანაწილება. ამიტომაცაა მნიშვნელოვანი ოჯახში ბავშვისათვის ფიზიკურ დატვირთვათა ინდივიდუალური რეჟიმის დაწესება. მიჩნეულია, რომ რეჟიმის დარღვევის შემდეგ უპრიანია, ბავშვი სამჯერ ნაკლებად დავტვირთოთ (და არა პირიქით), ხოლო თვით ვარჯიშობანი საშუალო ტემპში ვასრულებინოთ, თანდათანობითი მატებით, ცხადია.

4.ფიზიკურ დატვირთვათა ატანისას ბავშვს სწორად, ნორმალურად სუნთქვა უნდა ხელეწიფებოდეს. ამ მნიშვნელოვანი პირობის დაცვა აუცილებელია ნებისმიერი ვარჯიშობის დროს, განსაკუთრებით კი სირბილისას, ხტომებისას (ახტომა-დახტომებისას) და სხვა მიმსგავსებულ მოძრაობათა შესრულებისას. სუნთქვის შეკავება ამცირებს ნახშირბადის რაოდენობას სისხლში, რამაც შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს ფილტვებისა და გულის მუშაობაზე.

მაშ, მთავარია, ბავშვს ავათვისებინოთ ფიზიკური ვარჯიშებისას სწორად სუნთქვა. საამისოდ საჭიროა, რომ:

Øსუნთქვის რიტმი შეესაბამებოდეს მოძრაობათა რიტმს;

Øშესუნთქვა ემთხვეოდეს იმ მოძრაობებს, რომელთა დროსაც გულმკერდი ფართოვდება, ხოლო ამოსუნთქვა – იმას, რომელთა დროსაც იგი ვიწროვდება;

Øთუ ბავშვს სუნთქვა შეეკრა, იმისათვის, რომ აღიდგინოს იგი, ორ-სამჯერ ღრმად უნდა ამოისუნთქოს;

Øფიზიკური დატვირთვის შემდეგ ბავშვი მაშინვე არ უნდა წამოვაწვინოთ, არც დავსვათ, არც შხაპი მივაღებინოთ. ეს ყველაფერი მან მხოლოდ მას შემდეგ შეიძლება გააკეთოს, როდესაც დარღვეული სუნთქვა ნორმალურს მიუახლოვდება.

როგორ უზრუნველვყოთ ბავშვთა მოძრაობითი აქტივობა

მოძრაობითი აქტივობა ოჯახში შემდეგ კომპონენტებს მოიცავს: დილის ვარჯიშს; მოძრავ თამაშობებს (სკოლის შემდეგ, დასვენებისას); ფიზკულტურულ პაუზებს (საშინაო დავალებების შესრულებისას); ისეთ საოჯახო შრომით საქმიანობაში მონაწილეობას, რომელიც გარკვეულ კუნთურ დაძაბულობას საჭიროებს; სპორტულ თამაშობებს (შინ, ეზოში ან საამისოდ გამოყოფილ მოედანზე); სეირნობებს, ლაშქრობებს. მოძრაობითი აქტივობის უზრუნველყოფა სკოლამდელი ასაკიდანვეა საჭირო. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ სკოლაში სისტემატური სწავლების დაწყების შემდეგ იგი შესამჩნევად მცირდება. ჯანმრთელობის დაცვის მუშაკები, ექიმები მიიჩნევენ, რომ აქტიურობისა თუ ცხოვრებისეული ტონუსის შესანარჩუნებლად უმცროსკლასელმა დღეში არანაკლებ 5 კმ-ისა უნდა იაროს, ირბინოს (იგულისხმება განსაკუთრებული ძალისხმევის გარეშე), ისეირნოს.

მოძრაობითი აქტივობა შეიძლება დაიწყოს ყოველდღიური დილის ვარჯიშით. მისი ძირითადი დანიშნულებაა ზოგადგანმავითარებელ ვარჯიშობათა შესრულება საგნებით (ბურთით, სავარჯიშო ჯოხებით, რგოლებით, ლენტებით) ან საგნების გარეშე. მისი ხანგრძლივობა უმცროსკლასელისათვის, ჩვეულებრივ, 8-10 წუთით განისაზღვრება. თუ ამინდი (და სხვა პირობები) შესაძლებლობას იძლევა, უპრიანია იგი სუფთა ჰაერზე – აივანზე ან ეზოში ჩავატაროთ.

საოჯახო დილის ვარჯიშის კომპლექსის შედგენისას უნდა გავითვალისწინოთ ბავშვის ასაკი და მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა. 9-10 წლის ბავშვისათვის შედარებით მრავალფეროვანი და გართულებული ვარჯიშობანი უნდა შეირჩეს. იგულისხმება სიმარჯვის, სიმარდის, მოხერხებულობის, რეაქციის სისწრაფის განმავითარებელი ვარჯიშები, აქვე შეიძლება ზოგი სახის ძალოსნური ვარჯიშის ჩართვაც (განსაკუთრებით ბიჭუნებისათვის).

დილის სატანვარჯიშო კომპლექსში ისეთი ვარჯიშობანი უნდა შევიტანოთ, რომ მათ შესრულებაში მონაწილეობდეს მკლავების, მხრის სარტყლის, ფეხების, ზურგის კუნთების სხვადასხვა ჯგუფები. მიზანშეწონილია, იგი ტარდებოდეს, დაახლოებით ასეთი თანამიმდევრობით: დაჭიმვა, ხელებისა და მხრების სარტყლის ვარჯიში, ტორსის კუნთების გასამაგრებელი და სწორი აღნაგობის (ე.წ. ”კუნთური კორსეტის”) შესანარჩუნებელი ვარჯიშები, ვარჯიშები ფეხებისათვის; წახტომები, რბენა ადგილზე, სიარული, სუნთქვითი ვარჯიშები.

არსებობს რამდენიმე მარტივი წესი, რომელთაც დილის ტანვარჯიში უნდა ”ექვემდებარებოდეს”, სხვაგვარად იგი სასარგებლო კი არა, შეიძლება ზიანის მომტანიც კი აღმოჩნდეს. მთავარი წესია გეგმაზომიერი დატვირთვა (რაც არ უნდა უბრალო და მარტივი გვეჩვენებოდეს ის, მრავალჯერადი განმეორებისას ბავშვისათვის შესაძლოა რთული გამოდგეს). სპეციალისტები გვირჩევენ, რომ მოთელვის ყოველგვარი მოძრაობა 4-6-ჯერზე მეტად არ გავიმეოროთ, ამასთან, ყოველი ილეთის შემდეგ აუცილებლად უნდა გაკეთდეს პაუზა. ასევე მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ ამ ასაკის ბავშვები ძალიან სწრაფად და იოლად კარგავენ ინტერესს ნებისმიერი მეცადინეობისადმი, თუ იგი მონოტონურად და ერთფეროვნად ტარდება.

უმცროსკლასელის დილის ტანვარჯიშის კომპლექსი შედგება 8-10 სავარჯიშოსაგან, რომლებიც გამიზნულია კუნთების თითოეული ჯგუფის (კისრის, მკლავების, ფეხების, ტანის) მოთელვისა და ვარჯიშისათვის. ამასთან, მათი ხანგრძლივობა შეიძლება დაახლოებით 15 წუთით განვსაზღვროთ (შეიძლება ოდნავ წავუმატოთ ან მოვაკლოთ, გააჩნია ბავშვის ასაკს და კუნთების განვითარების დონეს).

დილის ტანვარჯიშის ჩატარებისას აუცილებელია, ყურადღებით ვიყოთ ბავშვის გუნება-განწყობის მიმართ. თუ დილაობით ვარჯიშებს იგი ძალდაუტანებლად, ხალისით ასრულებს და ფხიზლად, მხნედ გამოიყურება, ავარჯიშეთ, მაგრამ თუ გამოფხიზლება უჭირს და ვარჯიშის დაწყება ეძნელება, შეამცირეთ დატვირთვა, ან სულაც საღამოსთვის გადადეთ იგი.

ფიზკულტურული პაუზა ოჯახში

საშინაო დავალებათა შესრულების პროცესში მიზანშეწონილია, უზრუნველვყოთ თუნდაც მცირე ფიზკულტურული აქტივობა (ფიზკულტურული წუთშესვენების სახით). შეიძლება მოხერხდეს რამდენიმე უბრალო ვარჯიში – მკლავების, ტანის, ფეხების კუნთებისათვის. ეს დაგვეხმარება, მოვხსნათ იმ ცალკეული კუნთების დაძაბულობა, რომლებიც მასში მონაწილეობენ, ასევე ავამოქმედოთ მოდუნებული კუნთები. ასეთი ფიზიკური აქტივობის გამოწვევა-გამოვლენის ოპტიმალური ხანგრძლივობა, ჩვეულებრივ, 2-3 წუთია. იმისათვის, რომ ამ დროს ბავშვმა გარკვეული ემოციური კომფორტიც განიცადოს, სრულიად შესაძლებელია, ეს თამაშის ფორმითაც გაკეთდეს.

ასწავლეთ ბავშვს, თავადაც მოიხსნას დაღლილობა

უმცროსკლასელს ჯერ არ შეუძლია, ისე მოიწყოს თავისი ცხოვრება და საქმიანობა, რომ სხვისი რჩევა-შეხსენება-კარნახის გარეშე მოიხსნას მთელი დღის მანძილზე დაგროვილი დაღლილობა. უფროს ადამიანს კი ხელეწიფება, აკონტროლოს სიტუაცია – ცვალოს ბავშვის საქმიანობა (”გაკვეთილები უკვე მოამზადე? წამო, გავისერნოთ!” ”ამ ტელეგადაცემას ხომ უყურე, მოდი, ახლა პურზე გამეგზავნე მაღაზიაში!”). ეს ასეა, მაგრამ როგორ შევაძლებინოთ ბავშვს, თვითონვე ”გაუმკლავდეს” დაღლილობას?

საამისო ერთ-ერთი ეფექტური საშუალებაა, გავათავისებინოთ სპეციალურად შერჩეული ფიზიკური სავარჯიშოები, რაც უდავოდ დაეხმარება, დამოუკიდებლად გათავისუფლდეს დაღლილობისაგან. გთავაზობთ რამდენიმე ასეთ სავარჯიშოს.

ვარჯიში 1. ბავშვი თავიდანვე უნდა მივაჩვიოთ გამართულ, სწორ პოზაში ყოფნას. ამისათვის მან უნდა გაიხადოს ფეხსაცმელი და ფეხები ისე მიადგას ერთმანეთს, რომ ფეხის ცერები და ქუსლები მიტყუპებული ჰქონდეს. ამასთან, მხრები უნდა გადაშალოს, ბეჭები გამართოს და წელშიც არ უნდა გაიზნიქოს, ხოლო ხერხემალში, რამდენადაც ეს შესაძლებელია, გასწორდეს (გაიჭიმოს). ასე უნდა გაჩერდეს რამდენიმე წუთს, შემდეგ, ისე, რომ მდგომარეობა არ შეიცვალოს, თავი უნდა დახაროს, მერე დაუბრუნდეს საწყის მდგომარეობას და გაიმეოროს ეს ვარჯიში რამდენჯერმე.

ვარჯიში 2. პირველ ვარჯიშს ემატება ხელების მოძრაობა. ამ დროს, შესუნთქვასთან ერთად, ხელები სხვადასხვა მხარეს, ნელ-ნელა, გამართულად, ხელისგულებით ზევით იწევა მაღლა. შესუნთქვა-ამოსუნთქვას შორის კეთდება მცირე პაუზა, რომელიც ვარჯიშთან შეგუების კვალობაზე ასევე ნელ-ნელა მატულობს. ხელების დაბლა დაშვებისას ისინი ნელი მოძრაობით უნდა ამოვაბრუნოთ ისე, რომ ხელისგულები ტანის მხარეს გვქონდეს. ამოსუნთქვის შემდეგ ისევ დგება პაუზის დრო, რასაც მოსდევს მხრების მოშვება და მოდუნება. ბავშვს ყურადღება გაამახვილებინეთ იმაზე, რომ ვარჯიშის შესრულებისას ხერხემალში არ მოიხაროს, ისევ სწორად (ვერტიკალურად) ეჭიროს იგი. ტანის სიმძიმე ტერფებზე თანაბრად უნდა ნაწილდებოდეს, ყველა მოძრაობა დაყოვნებულად და მდორედ უნდა მიმდინარეობდეს. ასე ბავშვი თანდათანობით შეიგრძნობს თავის ტანს, სხეულს.

ვარჯიში 3. ბავშვი იკავებს საწყის მდგომარეობას (როგორც პირველ სავარჯიშოში). შემდეგ ნელ-ნელა უნდა აიწიოს ფეხის წვერებზე, ტანის სიმძიმე გადაიტანოს ტერფების წინა ნაწილზე, ანუ ”გაათავისუფლოს” ქუსლები, შემდეგ ასევე ”გაათავისუფლოს” ფეხის თითები, სიმძიმე გადაიტანოს ქუსლებზე. ფეხის წვერებზე აწევისას ჰაერი უნდა შეისუნთქოს, მერე სუნთქვა შეაყოვნოს, ბოლოს კი ამოსუნთქვასთან ერთად ისევ ჩვეულებრივ დადგეს ტერფებზე (მთლიანად).

ვარჯიში 4. ამ ვარჯიშს პირობითად ”ყანჩას” უწოდებენ, ვინაიდან მისი შესრულებისას ბავშვს ცალ ფეხზე დადგომა მოუწევს. ამ დროს მეორე ფეხი უნდა მოხაროს, მოავლოს ხელი წვივს (კოჭთან) და ფეხისგული მიაბჯინოს მეორე ფეხის ბარძაყის შიდა მხარეს. დასაწყისში წონასწორობის დასაცავად დასაშვებია თავის შეკავება თავისუფალი ხელით. შეუძლია იგი ჩასჭიდოს რაიმე საყრდენს – მაგიდას, სკამს, ანდა სულაც მიეყრდნოს კედელს, მაგრამ შემდეგ ეს აღარ უნდა გამოიყენოს, ვარჯიში უნდა შეასრულოს დამატებითი საყრდენის გარეშე. ასე კუნთები თანდათანობით გაუმაგრდება და საყრდენები აღარ დასჭირდება. პოზის დაფიქსირების შემდეგ მოხრილი ფეხის მუხლი ისევ ნელ-ნელა და ფრთხილად უნდა გასწიოს განზე, მერე კი გაშალოს, მოადუნოს და ძირს დაუშვას. გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ეს საგრძნობლად აწყნარებს ბავშვს, სუნთქვა თანაბარი და მშვიდი ხდება. ამ ვარჯიშს 0,5-1 წუთი ეთმობა, ჩვევის გამომუშავების შემდეგ კი მისი ხანგრძლივობა შეგვიძლია გავზარდოთ.

სწავლის თავისუფლებისათვის

მიერ

admin

30 იანვარი, 2014 - 01:00

რამდენად ეფექტურია მონადირე-შემგროვებელ ხალხთა განათლების წესები?

თარიღი: 2013 წლის 18 ივნისი

წყარო:https://www.thisviewoflife.com/

ავტორი: გაბრიელა პრინჩიპე

თუ თქვენ 30 წელს ხართ გადაცილებული, ალბათ ფიქრობთ, რომ ბავშვობა ცხოვრების საუკეთესო ხანა იყო, სიყმაწვილე კი გაცილებით სჯობია თქვენს დღევანდელ ასაკს. ვინ იცის, თქვენში ნელ-ნელა იკიდებს ფეხს საბავშვო თამაშების ნოსტალგია – თამაშებისა, რომლებსაც არ სჭირდებოდა ჯოისტიკი და სათამაშო კონსოლები, უბრალოდ ბურთით თამაშისა (მწვრთნელების გარეშე) მეზობლებთან, მეგობრებთან ერთად, ბავშვური მოგზაურობებისა და თავგადასავლებისა (ზედამხედველობის გარეშე), მეგობრებთან საუბრისა საერთო მოგონებების შესახებ (სოციალურ ქსელებში ამ მოგონებების გაუზიარებლად). ბატონი პიტერ გრეი, ბოსტონის კოლეჯის ფსიქოლოგიის პროფესორი, თავის ახალ წიგნში „სწავლის თავისუფლებისათვის” („Free to Learn”) ასევე მიიჩნევს, რომ ბავშვობა იმ ძველ, კეთილ დროს, რომელიც ზემოთ ვახსენეთ, უკეთესი გახლდათ. იმ ძალიან ძველ დროს, როდესაც ჩვენ, ადამიანები, ჯერ კიდევ მონადირეთა და შემგროვებელთა საზოგადოებას წარმოვადგენდით. ფაქტობრივად, პროფესორი გრეი ფიქრობს, რომ ჩვენ ვალდებული ვართ, მივაბრუნოთ ბავშვობა ფესვებისკენ და შევქმნათ ახალი სასწავლო გარემო, რომელიც დაეფუძნება მონადირე-შემგროვებელთა ძირეულ სოციალურ ღირებულებებს: ავტონომიას, გაყოფა-გაზიარებას და თანასწორობას.

დღევანდელ საგანმანათლებლო სისტემას კრიტიკა არ აკლია, მაგრამ უცნაურია, რატომ გვთავაზობს ფსიქოლოგი პლეისტოცენის ხანის პრინციპებთან დაბრუნებას. როგორც პროფესორი გრეი განმარტავს, ჩვენ, ადამიანებს, ჩვენი არსებობის უდიდესი ნაწილი მონადირე-შემგროვებელთა მომთაბარე ჯგუფებად გვაქვს გატარებული. იმ დროს მომთაბარეთა ბავშვები დროის უმეტეს ნაწილს დამოუკიდებლად თამაშში ატარებდნენ. სწავლა მიმდინარეობდა „რეალურ დროში” უფრო გამოცდილ უფროს ბავშვებთან ერთად, გადარჩენისთვის აუცილებელი ამოცანების გადაჭრისას. მხოლოდ ბოლო რამდენიმე ასწლეულია, რაც კაცობრიობამ მეტ-ნაკლებად ყველასთვის შექმნა განათლების ფორმალიზირებული სისტემა, რომელიც ბავშვებისთვის სავალდებულო გახდა. ეს პერიოდი გახლავთ კაცობრიობის მიერ დედამიწაზე გატარებული დროის დაახლოებით 0,1 პროცენტი.

თუ ბავშვობას ამ ევოლუციური ლინზით შევხედავთ, ნათელი გახდება, რომ ფორმალური განათლება და იმ უნარების უმეტესობა, რომლებსაც ბავშვები დღევანდელ სკოლებში ითვისებენ: კითხვა, წერა, თანამედროვე მათემატიკის კურსი, – ახალია კაცობრიობის ისტორიაში. სასკოლო სისტემის ევოლუციური სიახლე, გრეის აზრით, ნიშნავს იმას, რომ წინასწარ განსაზღვრული სასწავლო პროგრამა, მექანიკური დაზეპირება და სტანდარტიზებული შეფასების მექანიზმი ვერ უვითარებს ბავშვებს ბუნებრივად თანდაყოლილ სოციალურ და შემეცნებით მექანიზმებს. მეტიც – შემოთავაზებული სისტემა არატიპურია ჩვენი ბიოლოგიური სახეობისთვის და კონტრრევოლუციურია იმ სასწავლო გამოცდილებისთვის, რომელიც ტიპობრივი იყო ჩვენი სახეობისთვის ისტორიის განმავლობაში. თუ ჩავთვლით, რომ სკოლა ბავშვებისთვის ატიპურ გარემოს წარმოადგენს, აღარც ის გაგვაკვირვებს, რომ ბავშვების დიდი ნაწილი ვერ ეჩვევა საკლასო ოთახის გარემოს.

მოსაზრებები ფორმალური განათლების არაბუნებრიობის შესახებ გამოთქმულია სხვა ავტორთა წიგნებშიც. დეივიდ ბიორკლუნდი (David Bjorklund) თავის წიგნში „ადამიანური განვითარების უმწიფრობა” აღნიშნავს, რომ ბავშვობა ადამიანის განვითარების ძალიან მნიშვნელოვანი პერიოდია თავისი უნიკალური დანიშნულებით, რომელიც განსხვავდება ზრდასრულობის ეტაპისგან. ბოირკლუნდი ამბობს, რომ ბავშვობა ადამიანში ზრდისა და სამყაროს აღმოჩენის დროა, რომელიც არ უნდა დააჩქარო. თავის მხრივ, პროფესორი გრეი უფრო რადიკალურ პოზიციას იკავებს და ხაზს უსვამს განათლების დღევანდელი სისტემის უზნეო დამოკიდებულებას აღზრდისა და განვითარების პროცესისადმი. გრეის არგუმენტით, სკოლებში „დაძალებული” განათლება ამორალური ჩარევაა ბავშვის პერსონალურ თავისუფლებაში. გრეის აზრით, ბავშვების ასეთი „კარცერიზაცია” დემოკრატიული საზოგადოების ფასეულობათა წინააღმდეგ გადადგმული ნაბიჯია. ეს წააგავს იმას, რომ დემოკრატიულ საზოგადოებაში ვინმე აიძულო, აკეთოს ის, რაც არ სურს ან დააქორწინო ვინმეზე მისი სურვილის გაუთვალისწინებლად. გრეი მიიჩნევს, რომ ბავშვების სკოლაში იძულებით ტარება შეცდომაა.

გრეის სიტყვები სისტემის არაეთიკურობის შესახებ ბევრს სახტად ტოვებს. მრავალი კომენტატორი თუ მკითხველი ფიქრობს, რომ მაშინ ასევე ამორალურია ბავშვებისთვის ბალანსირებული საკვების მიცემა, მათი ადრე დაძინება, უსაფრთხოების ქამარი მანქანის უკანა სავარძელზე, ფთორის შემცველი კბილის პასტა, ველოსიპედის მუზარადი, გეგმური ვაქცინაცია და სხვა, თუ ეს ბავშვებს არ სურთ. მშობლები ზემოთ ჩამოთვლილ წესებს იმიტომ იცავენ, რომ სამეცნიერო კვლევები ადასტურებს: ეს ყველაფერი სასარგებლოა ბავშვებისთვის. თუმცა მოსალოდნელია, მშობლების უმეტესობამ თავი ანებოს მათ დაცვას, თუ მეცნიერება სხვაგვარად განსჯის. არის, რა თქმა უნდა, ცალკეული შემთხვევები, როდესაც ვაქცინაცია, სკოლაში სიარული თუ მანქანის უსაფრთხოების ღვედი ბავშვს ვნებს. ყოველთვის არსებობს სივრცე იმისთვის, რომ ვაქცინები უფრო ეფექტური ან ნაკლებად მავნე გახადო, სკოლები გააუმჯობესო და ახალი კონსტრუქციის უსაფრთხო ღვედი მოიგონო.

პროფესორ გრეის მოწოდება „დაძალებული” განათლების შესახებ სკოლას ციხის მსგავს ინსტიტუტად წარმოაჩენს. „ყველამ, ვინც ოდესმე ყოფილა სკოლაში, იცის, რომ სკოლა ციხეა”, – ამბობს ერთ-ერთ სტატიაში პროფესორი. როდესაც მისი ეს წინადადება ჩემს 9 წლის შვილს წავუკითხე, მან თავი გააქნია და მითხრა: „არამც და არამც! ციხეში ვერაფერს სწავლობ”. ამიტომაც გადავწყვიტე, გრეის განცხადება ჩემი შვილებისა და მათი მეგობრების არაშემთხვევითი შერჩევის მაგალითზე შემემოწმებინა. აღმოჩნდა, რომ ამ ჯგუფიდან არც ერთი ბავშვი სკოლას ციხედ არ აღიქვამდა. ბევრმა იწუწუნა საშინაო დავალებებზე, სამუშაო რვეულებზე, სტანდარტიზებულ გამოცდებზე, მასწავლებელთა მოკრძალებულ განსწავლულობაზე და ალგებრის უმნიშვნელო როლზე მათ ყოველდღიურ ცხოვრებაში, მაგრამ, ამასთან ერთად, მე ბავშვებისგან მოვისმინე ამბები ფიზიკის გაკვეთილზე ჩატარებული ექსპერიმენტების, ბიოლოგიის შესწავლისას გაშენებულ ბოსტანზე, სამოგზაურო ბროშურებსა და ბერძნული მითების თეტრალიზებულ დადგმებზე, თიხის ქოთნების კეთებასა და სპილენძის გრავირებაზე, ლექსებსა და თხზულებებზე ენის კურსში, ცელქობაზე შესვენებისას და მეგობრობაზე სპორტულ გუნდებში. ამ ბავშვების დიდი ნაწილი სკოლაში მიცემულ ბევრ დავალებას მოსაწყენად და მძიმედ მიიჩნევდა. მათ დამარწმუნეს, რომ ზოგიერთ საგანს საერთოდ არ შეისწავლიდნენ, სავალდებულო რომ არ ყოფილიყო. მაგრამ არც ერთს არ უთქვამს, რომ სკოლა ციხეს ჰგავს და სკოლის ავტობუსში ასვლა იძულებაა.

პროფესორი გრეი კი მიიჩნევს, რომ სკოლა მოსაწყენია და ამიტომ არის, რომ ბავშვებს გული უცრუვდებათ მასზე. „ბავშვებს სკოლა არ უყვართ იმიტომ, რომ, ნებისმიერი ადამიანივით, მათაც თავისუფლების მოთხოვნილება აქვთ. სკოლაში კი ისინი თავისუფლები არ არიან”. მართალია, ბევრ ბავშვს ბევრი რამ არ მოსწონს სკოლაში, ბევრსაც არ უყვარს იგი; ისიც შესაძლოა, ბავშვებს არ მოსწონდეთ, თავისუფლებას რომ უზღუდავენ, მაგრამ რეალური მიზეზები, რომელთა გამო სკოლისადმი ბავშვების დამოკიდებულება ნეგატიურია, გრეის ვერ მოჰყავს. ბავშვების მიერ სკოლის არმოწონებას ალბათ მრავალი მიზეზი აქვს, სხვადასხვა ბავშვს კი, თავისი გამოცდილების კვალობაზე, სხვადასხვა რამის გამო არ მოსწონს სკოლა. ვფიქრობ, სკოლაში თავისუფლების დეფიციტი მომდინარეობს იქიდან, რას და როგორ ასწავლიან ბავშვებს. ამერიკული საგანმანათლებლო კანონებისა და მათგან მომდინარე აქტების გამო, სახელმწიფოს მიერ თავს მოხვეული სასკოლო კურიკულუმის გამო საუკეთესო, მზრუნველი და ნიჭით დაჯილდოებული მასწავლებლებიც კი ვერ აკეთებენ თავიანთ საქმეს.

გაცილებით მწვავეა გრეის წიგნში განხილული კიდევ ერთი საკითხი: არის თუ არა თანამედროვე ამერიკული ოჯახი დემოკრატიული? თუ ის დემოკრატიულია, მაშინ მხოლოდ კენჭისყრით დაგროვილი ხმათა უმრავლესობა უნდა აიძულებდეს ბავშვებს სკოლაში სიარულს. ეჭვი მაქვს, წარსულის გახსენებისას არც ისე ბევრი ამერიკელი მოზრდილი უწოდებს თავის ოჯახს დემოკრატიულს. ამერიკული ოჯახების უმეტესობა მონარქიის პრინციპებით მოქმედებს. ამ წესის ზნეობრიობა შესაძლოა კამათის საგანი გახდეს, მაგრამ, დარწმუნებული ვარ, ამერიკელი მშობლების უმრავლესობა წინააღმდეგი იქნება, დათმოს საოჯახო იერარქიის მწვერვალი. სხვაგვარად შესაძლოა სადილად მივიღოთ შოკოლადის ნამცხვარი, დიდ ოთახში – გასაბერი ციხესიმაგრე სახტუნაოდ, ხოლო უკანა ეზოში – საყვარელი პონის ოჯახი. გრეი ამბობს, რომ ჩვენ ჩვენს ოჯახებს არადემოკრატიულად ვმართავთ, რადგან დავკარგეთ ბავშვების ნდობა, რომელიც არსებობდა მონადირე-შემგროვებელთა საზოგადოებაში – იქ, სადაც ბავშვები თამაშობდნენ წვეტიანი და ბასრი საგნებით, დაძრწოდნენ, სადაც სურდათ და იძინებდნენ, როდესაც ეძინებოდათ. მაგრამ მონადირე-შემგროვებელთა საზოგადოება იმდენად განსხვავდება დღევანდელისგან, რომ ბევრმა შესაძლოა გრეის მიამიტი უწოდოს, რადგან მიაჩნია, რომ ნამდვილი დემოკრატია მის ყველა მკითხველს გულს უხარებს.

გრეი ამბობს, რომ ჩვენ ბავშვების თავისუფლებას ვზღუდავთ, რადგან მათ – თუმცაღა უსამართლოდ – უმწიფარ და მარტივ არსებებად მივიჩნევთ. ეს ცოტა უცნაური არგუმენტია ევოლუციური განვითარების შემსწავლელი ფსიქოლოგისთვის. ევოლუციური განვითარების თეორიის ჩარჩოში ბავშვი განიხილება როგორც მოზრდილისგან ფუნდამენტურად განსხვავებული და მისი უმწიფარი ქცევა ითვლება არა სისუსტედ, რომელიც უნდა გადაილახოს, არამედ ევულუციურ ადაპტაციად, რომელიც აუცილებელია ტიპობრივი განვითარებისთვის. მაგალითად, პატარა ბავშვების ეგოცენტრიზმი აუმჯობესებს მეხსიერებას და სწავლის უნარს. მათი მიდრეკილება, არ დაუკავშირონ სხვების საქციელი თავისას, იწვევს უკეთესად ინტეგრირებულ და ადვილად „გამოსაძახებელ” მოგონებებს. სუსტი მეტაკოგნიტიური უნარები (თვითშემეცნების უნარები) პატარებს საშუალებას აძლევს, გაზვიადებით შეაფასონ თავიანთი ტალანტები და, ამავე დროს, იკისრონ უფრო ძნელი ამოცანების შესრულება, ვიდრე თავიანთი განვითარება აძლევთ საშუალებას. ეს არ მოხდებოდა, ამ ასაკის ბავშვებს თავიანთი შესაძლებლობების სწორად შეფასება რომ შესძლებოდათ. აქედან გამომდინარე, ბავშვების უმწიფრობა ევოლუციური განვითარების მექანიზმია და არა სოციალური კონსტრუქცია, რომელსაც, გრეის აზრით, თანამედროვე დასავლური კულტურა იწვევს.

სინამდვილეში სწორედ ბავშვთა უმწიფრობა აძლევს საფუძველს გრეის წიგნის ზოგიერთ მკითხველს, თქვას, რომ ბავშვები ჯერ არ არიან მზად, სრულყოფილი მონაწილეობა მიიღონ დემოკრატიულ პროცესებში. მართლაც, ყველაზე ძლიერნი და დემოკრატიულნი ის ქვეყნები არიან, რომელთა მოქალაქეები ყველაზე უკეთ არიან ინფორმირებულნი. ეს მათ საღი შეფასებისა და არგუმენტირებული გადაწყვეტილების მიღების საშუალებას აძლევთ. კითხვები ასე შეიძლება ჩამოყალიბდეს:

* როგორ შედეგს მიიღებენ მშობლები და განმანათლებლები, თუ ისინი უკეთესად მოამზადებენ ბავშვებს მათი გვიანი ბავშვობის პერიოდში დემოკრატიულ პროცესებში მონაწილეობისათვის?

* უმჯობესია თუ არა ამ პროცესებში ბავშვების ჩართვა ადრეული ბავშვობიდან, როდესაც მათ ჯერ კიდევ არ გააჩნიათ საკმარისი ინფორმაცია და ფსიქოლოგიური განვითარება სწორი, დამოუკიდებელი შეფასებებისთვის, პირადი მოთხოვნებისა და უფრო ფართო საზოგადოებრივი ინტერესების ასაწონ-დასაწონად?

თავისი მოსაზრების დასაცავად პროფესორი გრეი იმოწმებს სადბერის ველის სკოლას, რომელსაც „ნამდვილ დემოკრატიულ სკოლად” მოიხსენიებს და რომელიც მას მონადირე-შემგროვებელთა განათლების პრინციპებისკენ დაბრუნების მაგალითად მიაჩნია. სადბერის ველის სკოლაში ბავშვების განათლების პროცესი თავად ბავშვების ხელშია. მოსწავლეები ამ სკოლაში თვითონვე გეგმავენ თავიან დღეს. ისინი საკლასო ოთახებში არ არიან დანაწილებულნი. იქ არც კლასებია. მოწაფეები თავისუფლად გადაადგილდებიან სასკოლო კამპუსში, უფლება აქვთ, იურთიერთონ, ვისთანაც სურთ და თავიანთი შეხედულებისამებრ გამოიყენონ სკოლის უხვი რესურსები. სადბერიში არც სასწავლო პროგრამაა, არც ნიშნები და არც გამოცდები.

ამ სკოლაში საგნების მიხედვით სწავლება მიმდინარეობს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ვინმეს ამის ინტერესი გაუჩნდება, მაგრამ გაკვეთილზე დასწრება არავის მოეთხოვება. სწავლება მთავრდება, როდესაც ამ საგნისადმი ინტერესი ქრება. მოსწავლეებსა და სკოლის პერსონალს სასკოლო წესების ჩამოყალიბების დროს თანაბარი უფლებები აქვთ მინიჭებული. მოზრდილები, რომელთა ხელახალი დანიშვნა სკოლის კონგრესზე, ხმათა უმრავლესობით წყდება, მასწავლებლებად არ განიხილებიან. მათ უფრო დამხმარე სასკოლო პერსონალად მოიაზრებენ, რომელიც უზრუნველყოფს სკოლის ფუნქციობას და რომელიც, საჭიროების შემთხვევაში, მოსწავლეებს ეხმარება.

სადბერის სკოლის დიპლომის მისაღებად მოსწავლემ უნდა დაწეროს და დაიცვას თხზულება, რომელშიც იგი აღწერს, როგორ მოემზადა წარმატებული სრულწლოვანი ადამიანის ცხოვრებისთვის. გრეი აღნიშნავს, რომ სადბერის სკოლის მოსწავლეთა ნახევარზე მეტს სერიოზული პრობლემები ჰქონდა ჩვეულებრივ საჯარო სკოლებში, მაგრამ თითქმის ყველა კურსდამთავრებულმა ნორმალური ცხოვრება მოიწყო, მიაღწია წარმატებას და სადბერის სკოლას დადებითად იხსენებს.

უდავოა, ზემოთ აღწერილი სკოლის მაგალითი მართლაც დამაჯერებელია; იგი იმსახურებს, ამ ექსპერიმენტის შესწავლა გაგრძელდეს, თუმცა სათანადო კვლევის გარეშე შეუძლებელია იმის დადგენა, რამდენად ეფექტურია სადბერის ველის სკოლის მოდელი. ჩვენ გვჭირდება გრძელვადიანი კვლევა, რომელიც შეაფასებს შედეგებს; კვლევა, რომელიც უფრო ღრმად შეისწავლის სადბერული ტიპის განათლებისა და სწავლის ერთმანეთთან კავშირს, გამოიკვლევს ამ ტიპის განათლებისა და სწავლების მექანიზმებს. ასეთი მიდგომის გარეშე შეუძლებელია ითქვას, პლაცებოს ეფექტთან ხომ არ გვაქვს საქმე.

ნებისმიერ მოსწავლეს, რომელიც მზადაა, გადაიხადოს სწავლაში საკმაოდ ძვირი და მრავალი წელი ერთსა და იმავე სკოლაში გაატაროს, სურს იფიქროს, რომ მის მიერ მიღებული განათლება ყველაზე კარგია. შესაძლოა, გრეის წიგნის მთავარი ღირსება ის იყოს, რომ მან მკითხველს შესთავაზა განათლების ალტერნატიული ბილიკი, განსაკუთრებით – იმ მოსწავლეებისთვის, რომელთათვისაც ტრადიციული სასკოლო განათლების გზა უეფექტო აღმოჩნდა. უფრო მეტიც – შესაძლოა, სადბერის სკოლის გამოცდილება წარმოაჩენდეს სწავლების მრავალ ასპექტს, რომლებიც ტრადიციულ სკოლებსაც წაადგებოდა. მაგრამ ისევ აღვნიშნავთ, რომ ეს ყველაფერი სამომავლო ემპირიული კვლევის საგანია.

მიუხედავად მოწოდებებისა, სადბერის სკოლის მოდელი კარგად შეისწავლონ, გრეი ამბობს, რომ სკოლაში უნდა იყოს ნაკლები პირდაპირი ინსტრუქცია, ნაკლები ზეპირობა თუ შემოწმება და მეტი თამაში, რის თაობაზეც უზარმაზარი ლიტერატურა არსებობს, რომელიც ამტკიცებს, რომ თავისუფალი თამაში აუცილებელია ბავშვის კოგნიტიური, სოციალური და ემოციური განვითარებისთვის. თამაში აძლევს ბავშვებს მოტივაციას კულტურული უნარების, რთული პრობლემების გადაწყვეტის, აღმოჩენებისა და პრაქტიკული საქმიანობის უნარების განვითარებისთვის.

გრეის არგუმენტები ასევე შეესაბამება უამრავ კვლევას, რომლებიც ადასტურებს, რომ სწავლებისა და შეფასების დღევანდელი სტანდარტიზებული, შედეგებზე ფოკუსირებული სისტემა არ არის მიმართული ბავშვისთვის ბუნებრივი ცნობისმოყვარეობის, ახლის შესწავლის მოთხოვნილების დაკმაყოფილებისკენ. კალიის ცხოვრების ციკლის დაზეპირება, ქაღალდის დამჭერის აგებულების შესწავლა თუ ამერიკული სამოქალაქო ომის ბატალიების რუკის დახატვა, რაც მე-4 კლასის პროგრამითაა გათვალისწინებული, ვერ აკმაყოფილებს შემეცნების ბუნებრივ მოთხოვნილებას. ეს იგივეა, რომ დავიჯეროთ, თითქოს მუყაოს ჰამბურგერი შიმშილს მოგვიკლავს. მთავარი ხაზი ასე გამოიყურება: ჩვენ ვიცით, რომ ბავშვებს მოსწონთ აქტიური და ხალისიანი სასწავლო გარემო – გარემო, რომელშიც, ჩვეულებრივ, ცხოვრობდნენ ბავშვები მონადირე-შემგროვებელთა დროს.

თავის პოლიტიკურ იდეოლოგიაზე, პირად გამოცდილებასა და ემპირიულ კვლევაზე დაყრდნობით ბატონი გრეი მკითხველს გააცნობს „იძულებითი სწავლების” „შვიდ მომაკვდინებელ ცოდვას” (პიტერ გრეის ეს სტატია გამოქვეყნდა „მასწავლებელი.გე-ს” 2013 წლის 24 ივლისის გამოშვებაში, ლ.ა.), თუმცა არც ერთი ეს „ცოდვა”არ ეხმიანება თანამედროვე სასკოლო სისტემის ევოლუციური განვითარების კრიტიკულ მოსაზრებებს. თანამედროვე ბავშვები ტექნოლოგიურ უნარებს თავიანთი სურვილით, თავიანთი ინტერესებისთვის ითვისებენ და არა რეალური ცხოვრების პრობლემების გადასაჭრელად.

ისტორიულად, ბავშვები ახალ უნარებს იძენდნენ სწორედ იმ კონტექსტის შესაბამისად, რომელიც მათ სჭირდებოდათ და იმ მიზეზით, რომელიც ნათელი იყო მათთვის. მოზრდილები ბავშვებს საკვებად ვარგისი მცენარეების ამოცნობას იმისთვის როდი ასწავლიან, რომ მათ ეს ცოდნა ბიოლოგიის გაკვეთილზე წარმოაჩინონ – ეს საჭიროა უვნებელი საკვების მოსაპოვებლად.

ჩვეულებრივი ევოლუციური მოსაზრებები და არგუმენტები ფოკუსირებულია სწავლების კონტექსტუალურობაზე – სწავლება აზრიანი უნდა იყოს და, შესაბამისად, ახლის ათვისების მოტივაცია წარმოშვას. რატომ? კითხვის მოტივაციას არ განაპირობებს თავად კითხვის პროცესი – ბავშვი კითხულობს არა იმისთვის, რომ გაიგოს, როგორ ჟღერს ცალკე აღებული სიტყვები, ან როგორი თანამიმდევრობით ლაგდება ასოები ამ სიტყვაში; კითხვის მოტივაცია დაკავშირებულია სიტყვების გამოყენებასთან, ანუ მოთხრობების წაკითხვასთან, მესიჯის მიწერასთან, საგზაო ნიშნებისა თუ აბრების წაკითხვასთან… როდესაც სასწავლო პროგრამა რამის მნიშვნელობას მკაფიოდ წარმოაჩენს, გრეის არგუმენტი სწავლის „თავისუფლების” შესახებ აღარ არის პრობლემა, ვინაიდან სწავლის მოტივაცია უკვე არსებობს.

მკვლევარი კატი ჰირშ-პასეკი და მისი კოლეგები ტემპელის უნივერსიტეტიდან (პენსილვანია, აშშ), აღნიშნავენ, რომ მართული თამაშები ქმნის უფრო მრავალფეროვან სასწავლო გარემოს და უკეთეს შედეგებს იძლევა, ვიდრე თავისუფალი ან მკაცრად რეგლამენტირებული თამაშები. არსებობს მრავალი მტკიცებულება, რომ სწავლების წახალისება შესაძლებელია ბავშვებთან თანათამაშით, ღია შეკითხვების დასმით, მასალის შესწავლისა და გამოკვლევის ახალი გზების შეთავაზებით. ვფიქრობთ, ასეთი მიგნებები სერიოზულად უნდა აღიქვან პროფესორ გრეის მსგავსმა მკვლევრებმა, რომლებიც ბავშვების სწავლის პროცესის სრული გათავისუფლებისკენ მოგვიწოდებენ. შესაძლოა, გრეი ერთმანეთში ურევდეს სასწავლო პროგრამასა და პედაგოგიკას. პროფესორს ადარდებს „დაძალებული” სასწავლო პროგრამა, რადგან ბავშვები ბუნებამ თავისუფლად სათამაშოდ გააჩინა, თუმცა გამოკვლევები მოწმობს, რომ ძირეული აკადემიური და სოციალური უნარები ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვის წარმატებისთვის. ძლიერი საბაზისო კურიკულუმი და თამაშებით გაჯერებული პედაგოგიკა ერთმანეთთან სავსებით თავსებადია. პროფესორ გრეის კვლევების შეჯერებამ ჰირშ-პასეკისა და ევოლუციური განვითარების ფსიქოლოგების ნაშრომებთან შესაძლოა სათავე დაუდოს სწავლების უფრო მისაღებ ფორმებს – ბავშვებისთვის ძლიერი სასწავლო პროგრამის მიწოდებას თამაშებით გაჯერებული, საინტერესო და პრაქტიკული მეთოდებით.

ინგლისურიდან თარგმნა ლევან ალფაიძემ

1...943944945...1,078 გვერდი 944 of 1,078

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

სასკოლო ადაპტაციის ზოგიერთი სირთულე

ნორმალური მოსწავლეები, ნორმალური მასწავლებლები და ჰოგვორტსი

პერფექციონისტი ბავშვები

განათლება რომის იმპერიაში

არცოდნა არცოდვაა?

სწავლის კომპონენტები

ხმამაღალი ფიქრები გაკვეთილზე

როგორ გადავაქციოთ პასიური მეთოდები აქტიურად

უმცროსკლასელთა ფიზიკური განვითარება ოჯახში

სწავლის თავისუფლებისათვის

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე