დღეს არსებული მდგომარეობიდან გამომდინარე, როდესაც არა მარტო საქართველოში, არამედ მთელ მსოფლიოში სულ უფრო ხშირად ისმის განცხადებები ეკოლოგიური პრობლემებით გამოწვეული საფრთხეებისა და მიღებული შედეგების შესახებ, განსაკუთრებით აქტუალურია გარემოსდაცვითი განათლება და მასთან დაკავშირებული საკითხების განხილვა. სკოლა კი სწორედ ის ადგილია, სადაც მოსწავლემ სიღრმისეულად უნდა გაიაზროს და გაითავისოს, თუ რას ნიშნავს გარემოს დაცვა, რა პოზიტიური თუ ნეგატიური შედეგი შეიძლება მოუტანოს მას თითოეული ადამიანის და, ზოგადად, საზოგადოების დამოკიდებულებამ და ქმედებამ. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ საკითხის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, რომელიც პირდაპირ უკავშირდება ადამიანის ჯანმრთელობას, ცოცხალი ორგანიზმების საარსებო პირობების შენარჩუნებას, მის გაუმჯობესებას და ა.შ., მისი სწავლება კომპლექსურ ხასიათს უნდა ატარებდეს. ეს არა მარტო საბუნებისმეტყველო და საზოგადოებრივი მეცნიერებების, არამედ სხვა საგნების სწავლების კომპონენტსაც უნდა შეადგენდეს. მაგალითად, ქართულის მასწავლებელმა შესაძლებელია კონკრეტული მასალის შესწავლისას უბიძგოს მოსწავლებს, აღმოაჩინონ ნაწარმოებში მოცემული გარემოსდაცვითი საკითხები და იმსჯელონ, თუ როგორ ხედავს ავტორი მოცემულ პრობლემას და მოგვარების რა გზებს გვთავაზობს, თავად როგორ გადაწყვეტდნენ ამ პრობლემას, რა ალტერნატივები არსებობს და ა.შ. მათემატიკის მასწავლებელმა შესაძლებელია არსებული მონაცემების საფუძველზე შეადგენინოს ან თავად მისცეს მოსწავლეებს გარემოს დაცვასთან დაკავშირებული საკითხების შემცველი ამოცანები და ა.შ.

რა არის გარემოსდაცვითი განათლება?

გარემოსდაცვითი განათლება, რომლის მთავარი მიზანიც გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით განათლებული საზოგადოების ჩამოყალიბებაა, შეისწავლის და იკვლევს ადამიანის ქმედების ზეგავლენას გარემოს მდგომარეობაზე, გარემოსდაცვით პრობლემებსა და მათი მოგვარების გზებს, ბუნებრივი გარემოს შენარჩუნების, დაცვისა და გაუმჯობესების საშუალებებს.

სტატიაში წარმოდგენილია რამდენიმე ზოგადი ხასიათის რეკომენდაცია და სტრატეგია, რომელთა გათვალისწინებაც ეფექტურ შედეგს იძლევა არა მარტო გარემოსდაცვითი საკითხების შესწავლისას, არამედ სხვა დისციპლინებშიც _ პრობლემური სიტუაციების განხილვისას.

როგორ შევარჩიოთ პრობლემა?

პრობლემა რომ საინტერესო განსახილველი და შედეგის მომცემი იყოს, მისი შერჩევისას საჭიროა, რამდენიმე დამხმარე კითხვა გამოვიყენოთ:

·პრობლემა დაძლევადია?

პრობლემის შერჩევისას მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს მოსწავლეთა ასაკობრივი და ფსიქოლოგიური თავისებურებები, ინტერესების სფერო, გამოცდილება და უნდა შეარჩიოს ისეთი საკითხი, რომლის დაძლევასაც შეძლებენ ისინი. ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეებს ემატებათ საკუთარი თავის რწმენა და უჩნდებათ მოტივაცია, რომ ხელახლა გამოსცადონ საკუთარი შესაძლებლობები მსგავსი დავალებების შესრულებისას.

·პრობლემა დაძლევადია, მაგრამ არ არის მარტივი?

იმ შემთხვევაში, თუ ყველა პრობლემა, რომელთა გადაჭრაც მოსწავლეებს ევალებათ, მარტივი იქნება, მაშინ ისინი ვერ ირწმუნებენ, რომ შეუძლიათ რთული პრობლემების მოგვარებაც. წაახალისეთ ისინი, თქვენთან ერთად სცადონ რთული პრობლემების გადაჭრა, გამოთქვან ვარაუდები და საკუთარი მოსაზრებები თავისუფლად. ასწავლეთ მოსწავლეებს, როგორ დაშალონ ისინი მარტივ, ცალკეულ საკითხებად, როგორ გააკეთონ გამომწვევი მიზეზების ანალიზი, როგორ დაგეგმონ მოგვარების გზები და ა.შ.

პრობლემა რეალურ სიტუაციას ეფუძნება?

მნიშვნელოვანია, რომ განსახილველი პრობლემა, განსაკუთრებით გარემოსდაცვითი საკითხების სწავლებისას, რეალური ცხოვრების მაგალითს ეფუძნებოდეს. ასეთ შემთხვევაში, მასწავლებელმა უნდა უბიძგოს მოსწავლეებს, იმსჯელონ არა მარტო დასმული საკითხის ირგვლივ, არამედ გაიაზრონ საკუთრი როლი და პასუხისმგებლობა პრობლემის მოგვარების პროცესში. პიროვნულ კონტექსტში გააზრებული საკითხი უფრო მეტად ამახსოვრდება და აფიქრებს ადამიანს.

·პრობლემა იძლევა ვიზუალურად გამოხატვის საშუალებას?

დიაგრამების, ცხრილების, რუკებისა და სხვა გრაფიკული ორგანიზატორების საშუალებით პრობლემის გამოსახვა ხელს უწყობს მოსწავლეებს, უკეთესად აღიქვან და გაიაზრონ მათ წინაშე დასმული ამოცანა, ადვილად დაადგინონ პრობლემისა და მისი გამომწვევი მიზეზების ურთიერთდამოკიდებულება, მოაწესრიგონ და დაახარისხონ მიწოდებული ინფორმაცია.

·პრობლემა საინტერესოა და იწვევს დისკუსიას?

შინაგანი მოტივაციის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი საკითხის მიმართ ინტერესის აღძვრაა. განსახილველი პრობლემა ისე უნდა იყოს შერჩეული და მიწოდებული, რომ მოსწავლეთა დაინტერესებასა და მსჯელობის სურვილს იწვევდეს. მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეები დისკუსიის წარმართვამდე გაეცნონ საკითხის ირგვლივ სხვადასხვა წყაროდან მოძიებულ ინფორმაციას (მაგ.: მეცნიერთა მოსაზრებები, კვლევების შედეგები, არსებული ფაქტები და ა.შ.), იმსჯელონ არგუმენტირებულად და გამოთქმულ მოსაზრებებსა და არსებულ ფაქტებზე დაყრდნობით შეიმუშაონ პრობლემის გადაჭრის რელევანტური გზები.

·არსებობს პრობლემის შესახებ ინფორმაცია სხვადასხვა ფორმატში?

საკითხის გააზრებას ასევე ხელს უწყობს ინფორმაციის სხვადასხვა ფორმატით მიწოდება. ტექსტური, ვიდეო, აუდიო თუ ელექტრონული მასალის ერთობლიობა მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, უკეთესად ჩაწვდნენ პრობლემის არსს.

პრობლემის განხილვის სტრატეგიები

განსახილველი პრობლემის შერჩევის შემდეგ ბუნებრივად ჩნდება შეკითხვა: როგორ განვიხილოთ საკითხი? რომელი გზა იქნება უფრო ეფექტური სასურველი შედეგის მისაღწევად?

მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეები ფლობდნენ პრობლემის გადაჭრის სხვადასხვა სტარტეგიას და, სიტუაციიდან გამომდინარე, შეეძლოთ მათი ადეკვატურად გამოყენება.

ქვემოთ მოყვანილია რამდენიმე სტრატეგიის მაგალითი, რომლებიც მიესადაგება როგორც გარემოსდაცვითი განათლების საკითხების შესწავლას, ასევე გამოდგება სხვა დისციპლინებშიც.

1.პრობლემა – გავლენა – მიზეზი – გადაჭრის გზა

ეს სტრატეგია მოსწავლისგან მოითხოვს პრობლემის შესახებ ინფორმაციის მიღებისას შემდეგი მიმართულებით დაფიქრებას (იხ. ცხრილი 1):

ცხრილი 1.

“პრობლემა” – ამ გრაფის შესავსებად მოსწავლეებს სთხოვეთ, ინფორმაციის მიღებისთანავე მოინიშნონ ის პრობლემები, რომლებსაც მნიშვნელოვნად თვლიან და შეავსონ ცხრილისპირველი გრაფა.

“გავლენა” – ეს გრაფა პასუხობს კითხვაზე, თუ რა გავლენას ახდენს მოცემული პრობლემა გარემოზე, პირადად მასზე, სხვა ცოცხალ ორგანიზმებზე და ა.შ. შესაძლებელია დასახელდეს გავლენის მასშტაბები ან სხვა მონაცემები, რაც უკეთესად წარმოაჩენს პრობლემას.

“მიზეზი” – აღნიშნული გრაფის შესავსებად მოსწავლეებს დასჭირდებათ პრობლემის გამომწვევი ძირითადი მიზეზების დასახელება და იმის დასაბუთება, თუ რატომ თვლიან ასე.

“გადაწყვეტა” – პრობლემის მოგვარების გზებისთვის განკუთვნილი გრაფაა. სთხოვეთ მოსწავლეებს, დაფიქრდნენ და დაწერონ ის კონკრეტული ნაბიჯები, რომლებიც ეფექტური იქნება მოცემული საკითხის გადასაჭრელად.

მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები დაასრულებენ ცხრილის შევსებას, წარმოადგენენ საკუთარ ნამუშევრებს და დაიწყებენ არგუმენტირებულ მსჯელობას თითოეულ გრაფაში წარმოდგენილი ინფორმაციების შესახებ, მაგ.: რატომ არის ეს პრობლემა მნიშვნელოვანი? რამდენად მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს მოცემული პრობლემა ბუნებრივ გარემოზე? პრობლემის გადაჭრის რა ალტერნატიული გზები არსებობს? და ა.შ.

1.

პრობლემა – ფაქტორები – რისკები – გადაწყვეტა

აღნიშნული სტრატეგიის გამოყენებისას მოსწავლეებს ევალებათ ინფორმაციის შემდეგი პარამეტრების მიხედვით დახარისხება (იხ. ცხრილი 2):

ცხრილი 2.

პირველი გრაფაში _ “პრობლემა” _ აღწერეთ პრობლემა და დაასახელეთ მისი გამომწვევი მიზეზები.

მეორე გრაფაში – “ფაქტორები” _ ჩამოთვალეთ ყველა ის ხელისშემშლელი ფაქტორი, რაც, თქვენი აზრით, ხელს უშლის პრობლემის მოგვარებას.

მესამე გრაფაში – “რისკები” _ დაწერეთ ის მოსალოდნელი შედეგები, რისკები და საფრთხეები, რაც შეიძლება პრობლემის მოუგვარებლობას მოჰყვეს შედეგად.

მეოთხე გრაფაში – “გადაწყვეტა” _ დაწერეთ პრობლემის მოგვარების კონკრეტული ნაბიჯები.

2.

პრობლემა – საქმიანობა – შედეგი _ რესურსი

აღნიშნული სტრატეგია, გარდა საგაკვეთილო პროცესში საკითხის განხილვისა, ეფექტურია ისეთი პრობლემების გადასაწყვეტად, რომლებიც ადგილობრივ გარემოში რეალურად არსებობს და მათი მოგვარება მოსწავლეთა ძალისხმევითაც არის შესაძლებელი (იხ. ცხრილი 3):

ცხრილი 3.

მეორე და მესამე ცხრილის პირველი გრაფა _ “პრობლემა” _ ერთი და იმავე დანიშნულებას ატარებს.

მეორე გრაფაში – “საქმიანობა” – ჩამოთვალეთ ყველა ის აქტივობა, რის გაკეთებასაც თავად შეძლებთ პრობლემის მოსაგვარებლად.

მესამე გრაფაში – “შედეგი” _ დაწერეთ ის მოსალოდნელი შედეგები, რასაც, თქვენი აზრით, პრობლემის მოგვარების შემდეგ მიიღებთ.

მეოთხე გრაფაში – “რესურსები” – უპასუხეთ შემდეგ კითხვებს და ჩაწერეთ აღნიშნულ გარფაში: რა დროში შეძლებთ პრობლემის მოგვარებას? რა რესურსი დაგჭირდებათ? ვისი დახმარება იქნება საჭირო?

პირველი სტრატეგიის მსგავსად, მეორე და მესამე ცხრილების შევსების შემდეგაც მოსწავლეები მართავენ დისკუსიას და იხილავენ თითეულ გრაფაში მოცემული ინფორმაციის რელევანტურობას, ეფექტურობას და ა.შ.

სასწავლო პროცესში პრობლემების გადაჭრაზე ორიენტირებული დავალებები მოსწავლეებს უვითრებს უნარებს, რომლებიც არა მარტო სასკოლო საგნებში წარმატების მისაღწევად, არამედ მთელი სიცოცხლის მანძილზე გამოადგებათ. პრობლემის განსაზღვრის, მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დადგენის, პრობლემის გადაწყვეტის გზების ძიების, რისკების გამოკვეთის და ა.შ. უნარები, საბოოლო ჯამში, აყალიბებს პროაქტიურ, კრიტიკულ აზროვნებას.

რაულის კანონიდან გამომდინარეობს ორი შედეგი: · ხსნარის გაყინვის ტემპერატურის დაწევა და ხსნარის დუღილის ტემპერატურის აწევა და ხსნარის გაყინვის ტემპერატურის დაწევა.

ვრცლად

არცთუ დიდი ხნის წინ მე-11 კლასში დავესწარი გაკვეთილს თემაზე „რა არის ტოტალიტარიზმი”. მასწავლებელმა კლასი ჯგუფებად დაყო; მოსწავლეებს დაევალათ, ჩამოეწერათ ტოტალიტარიზმის ძირითადი მახასიათებლები და ემსჯელათ მათ შესახებ. მოსწავლეთა ერთმა ჯგუფმა დემოკრატიული ფასეულობები ჩამოწერა (!) და „იმსჯელა” ზოგადად, არგუმენტაციის გარეშე. დანარჩენების პასუხებიც იყო ზოგადი და ბუნდოვანი. მხოლოდ ერთმა ჯგუფმა მოიშველია ორუელის „ცხოველთა ფერმა”. როგორც თავად მოსწავლეებმა აღნიშნეს, სწორედ ამ წიგნის მეშვეობით გაიგეს მათ ტოტალიტარიზმის შესახებ. თავისთავად ის ფაქტი, რომ დიდ ჯგუფში რამდენიმე მოსწავლეს (ორს) წაკითხული ჰქონდა ცხოველთა ფერმა და მეტიც – გამოიყენა ის სხვა სიტუაციაში, შესანიშნავი და დასაფასებელია, მაგრამ პრობლემა სწორედ ის არის, რომ მე-11 კლასის მოსწავლეთა უმრავლესობას არ აქვს გააზრებული ტოტალიტარიზმის არსი, რომ ისტორიის გაკვეთილებზე ასეთ საკითხებზე სიღრმისეული მსჯელობა ან საერთოდ არ მიმდინარეობს, ან მიმდინარეობს თემის დასაწყისში, ნაცვლად იმისა, რომ შემაჯამებელი კითხვა თემის ბოლოს იქნეს დასმული, თუმცა ამავე მოსწავლეებმა შესაძლოა სტალინის, ფრანკოს ან ჰიტლერის მმართველობის ყოველი წელი ჩვენზე უკეთ იცოდნენ. არ არის ეს ნონსენსი?! არ არის ეს პარადოქსი იმ გამოწვევათა ფონზე, რასაც 21-ე საუკუნე გვიყენებს ჩვენ და ჩვენს მოსწავლეებს?!

ისტორიის სწავლა/სწავლების პროცესი ეფექტური და მოქნილი უნდა გახდეს და პასუხობდეს დღევანდელ გამოწვევებს. სულ მცირე  მიღებული კატასტროფული ცვლილებები ესგ-ში მაინც უნდა ამოვარდეს სასწრაფოდ და ამ პერიოდში მე-20 საუკუნეს მე-19 რომ დაემატა, რითაც მე-12 კლასში სწავლება კიდევ უფრო მოუქნელი, შაბლონური და ტლანქი გახდა (თუმცა კატი-მატისთვის – უფრო მიმზიდველი, რადგან ფაქტების კასკადს დაემატა არანორმალური ფაქტების კასკადი), ეს მაინც უნდა შეიცვალოს სასწრაფოდ. ეს ცვლილება დანახარჯს არ მოითხოვს, მას მხოლოდ პრობლემის გააზრება და ნება სჭირდება (მაგრამ…). იქნებ ის სტატუს კვოც შეიცვალოს, რომელიც არის ისტორიაში დღეს, გადაიხედოს მე-11-12 კლასებში ისტორიის სწავლება ზეზვა და მზიადან მოყოლებული ვიდრე 21 საუკუნემდე – ფაქტია, ეს მიდგომა არ ამართლებს! უფრო მეტიც – დღეს საქართველოში ისტორიის სწავლა/სწავლების მხრივ უარესი ვითარებაა, ვიდრე იყო თუნდაც 6 წლის წინ.

სკოლებისა თუ უმაღლესი სასწავლებლებისთვის უცხოა საბჭოთა ისტორიის მნიშვნელოვან საკითხებზე ყურადღების გამახვილება. ახალგაზრდა თაობა არ იცნობს მე-20 საუკუნის საბჭოთა წარსულს, რაც პარადოქსულ და არანორმალურ ვითარებაში გვაყენებს – ჩვენი მოსწავლეები არ არიან მზად იმ გამოწვევებისთვის, რასაც დღევანდელი რეალობა უყენებს მათ.

გაკვეთილი ეხება საბჭოთა პერიოდს, სტალინის ბრძოლას ხელისუფლებისთვის. მოსწავლეებისა თუ სტუდენტებისთვის უცნობია, რა ხდებოდა ლენინის გარდაცვალების შემდეგ საბჭოთა კავშირში, რა ხდებოდა 1924-1929(1928) წლებში და რა გზით მიაღწია სტალინმა ბელადობას.

სტალინის ბრძოლა ხელისუფლებისთვის (პირველი ეტაპი)

აქტვობა: სტალინის ბიოგრაფია

მოსწავლეებს გააცანით სტალინის ბიოგრაფია და გამართეთ მცირე დისკუსია ამ თემის საკვანძო საკითხების გარშემო (სტალინის ბიოგრაფიაში ბევრია ისეთი საკითხი, რომელიც უდავოდ გამოიწვევს მოსწავლეთა ყურადღებას და დისპუტს. ამდენად, მასწავლებელი მზად უნდა იყოს კითხვებზე პასუხის გასაცემად. შეგიძლიათ, ბიოგრაფიიდან წინასწარ ამოკრიფოთ რამდენიმე ფაქტი და ისე მიაწოდოთ მოსწავლეებს).

აქტივობა – ლენინის ანდერძი

23 დეკემბერი, 1922 

მე გირჩევთ, ჩვენს პარტიულ შემადგენლობაში ცვლილებები შევიტანოთ. რამდენიმე ისეთი საკითხის გაზიარება მინდა თქვენთვის, რომლებიც ძალიან მნიშვნელოვნად მიმაჩნია.

უპირველესად, ცენტრალური კომიტეტის წევრთა რაოდენობა უნდა გავზარდოთ… თუნდაც 100-მდე. ასე პარტიას ნაკლები საფრთხე დაემუქრება… 

შემდგომ, ჩემი აზრით, მხარი უნდა დავუჭიროთ გოსპლანს და, ამასთან ერთად, ამხანაგ ტროცკის…

მე ვფიქრობ, სტალინისა და ტროცკის ურთიერთობის განხილვაც მნიშვნელოვანია. მათი ურთიერთობა მომავალი განხეთქილების დიდ საშიშროებას ქმნის.

სწორედ ამიტომ შემოგთავაზეთ პარტიის წევრთა რაოდენობის 50-დან 100 კაცამდე გაზრდა.

24 დეკემბერი, 1922 წელი

ამხანაგმა სტალინმა, გახდა რა გენერალური მდივანი, მოიპოვა დიდი გავლენა და მე არ ვარ დარწმუნებული, რომ იგი ამ გავლენას სიფრთხილით გამოიყენებს. მეორე მხრივ, ამხანაგი ტროცკი… გამოირჩევა არამხოლოდ ინტელექტითა და შესაძლებლობებით. პირადად იგი არის ყველაზე უნარიანი ადამიანი დღეს ცენტრალურ კომიტეტში, თუმცაღა ახასიათებს დიდი წარმოდგენა საკუთარ თავზე და ყოველთვის თავდაჯერებულია; ამავე დროს ხშირად გაიტაცებს ხოლმე ადმინისტრაციული გვერდითი საქმეები.

ორი გამოკვეთილი ლიდერის ეს ორი თვისება შესაძლოა პარტიის რღვევის მიზეზი გახდეს და თუ ჩვენმა პარტიამ არ მიიღო ზომები, განხეთქილება გარდაუვალია.

მე არ დავახასიათებ პარტიის დანარჩენ წევრებს, თუმცა ზინოვიევისა და კამენევის ოქტომბრის ეპიზოდი არ ყოფილა შემთხვევითი, მაგრამ მხოლოდ ამის გამო მათ ვერ დავადანაშაულებ, როგორც ვერ დავადანაშაულებ არაბოლშევიკობის გამო ტროცკის.

მინდა, ორიოდე სიტყვა ვთქვა ბუხარინზე: იგი გამორჩეულია, იგი არა მხოლოდ პარტიის თეორეტიკოსია, იგი კანონიერად ითვლება პარტიისთვის პატივსაცემ ადამიანად, მაგრამ ხშირად მისი თეორიები არ ეთანხმება მარქსისტულს, რადგან არის მასში რაღაც სქოლასტიკოსის (მას არასოდეს უსწავლია და, ვფიქრობ, არასოდეს ერკვეოდა დიალექტიკაში).

24 დეკემბრის დამატება

სტალინი ძალიან უხეშია და ეს ნაკლი, რომელიც გასაძლისია ჩვენს გარემოში, კომუნისტებში, გაუსაძლისი ხდება გენერალურ სამდივნოში. ამდენად, მეგობრებო, გთავაზობთ, კარგად აწონ-დაწონოთ და იფიქროთ იმაზე, როგორ გადავანაცვლოთ სტალინი გენერალური მდივნის პოსტიდან და როგორ დავნიშნოთ მის ადგილზე სხვა ადამიანი, რომელიც… იქნება უფრო მომთმენი, ლოიალური, უფრო კეთილგანწყობილი, ზრდილობიანი და უფრო ყურადღებიანი მეგობრების მიმართ, ნაკლებად კაპრიზული და ა.შ. ეს გარემოება თქვენ შეგიძლიათ უმნიშვნელოდ ჩათვალოთ, მაგრამ მე ვფიქრობ, განხეთქილების თავიდან ასაცილებლად და ტროცკისა და სტალინის ურთიერთობის შესახებ ჩემ მიერ ზემოთ თქმულის გათვალისწინებით, ეს არ არის უმნიშვნელო საკითხი, ან უმნიშვნელოა იმდენად, რომ შესაძლოა შეიძინოს გადამწყვეტი მნიშვნელობა.

ცნობისათვის:

ლენინის ასეთი დამოკიდებულების უმთავრესი მიზეზი (გარდა შეუთანხმებლობისა ნეპის ირგვლივ) იყო საქართველოს საკითხი – საქართველოს შესვლა საბჭოთა კავშირში დამოუკიდებელი საბჭოთა რესპუბლიკის თუ ამიერკავკასიის სტატუსით. სტალინი წინააღმდეგი იყო დამოუკიდებელი რესპუბლიკის სტატუსით საქართველოს საბჭოთა კავშირში შესვლისა. იგივე საკითხი იქცა შემდგომ სტალინსა და ფილიპე მახარაძეს შორის დაპირისპირების მიზეზად.

აქტივობა:

მოსწავლეებთან გამართეთ დისკუსია დოკუმენტის შესახებ. დაახასიათებინეთ მათ თითოეული პირი, რომელიც მოხსენიებული ჰყავს ანდერძში ლენინს. გაამახვილებინეთ ყურადღება სტალინსა და ტროცკიზე – როგორ ახასიათებს იგი მათ? როგორ ფიქრობთ, რატომ? რა უნდა ყოფილიყო ამის მიზეზი? 

მოსწავლეებმა შეაფასონ დოკუმენტი (წყაროები) და იფიქრონ, რატომ გახდა საიდუმლო ეს ანდერძი (მასში კრიტიკულად ყველაზე მეტად სტალინი იყო დახასიათებული, თუმცაღა ასევე კრიტიკულად იყვნენ დახასიათებულნი სხვა კომუნისტებიც, შესაბამისად, არა მხოლოდ სტალინს, არამედ არც ტროცკის და სხვა ლიდერებს აძლევდათ ხელს მისი გამოაშკარავება, ამიტომაც დოკუმენტი ცნობილი გახდა მხოლოდ სტალინის სიკვდილის შემდეგ). 

ლენინის დასაფლავება

ფაქტი:

ლენინის სიკვდილის დროს ტროცკი ახალი გამგზავრებული იყო სამკურნალოდ სოხუმში. ლენინის დასაფლავების თარიღი სტალინმა არასწორად შეატყობინა ტროცკის, რის გამოც დასაფლავება შედგა მანამდე, ვიდრე ტროცკი რუსეთში ჩავიდოდა. ამრიგად, ის დასაფლავებაზე არ იმყოფებოდა. სტალინი გამოვიდა გამოსათხოვარი სიტყვით. სიტყვაში მან დაახლოებით 100-ჯერ ახსენა ლენინი, რასაც ყოველ ჯერზე ხალხის ოვაციები და შეძახილები ახლდა. ეს სიტყვა ისტორიაში შევიდა „ბელადის ფიცის” სახელით. „ლენინმა გვიანდერძა… გავუფრთხილდეთ პარტიის წევრის წმინდა სახელს… ვფიცავთ, რომ ღირსეულად შევასრულებთ შენს ანდერძს… მუდამ გვემახსოვრება შენი სიტყვები – განვამტკიცოთ და გავაფართოოთ რესპუბლიკები”. მოგვიანებით ტროცკი იტყვის: „მე რომ ვყოფილიყავი მოსკოვში, მე დავდებდი ფიცს ლენინის კუბოსთან, მე ვიქნებოდი გამოცხადებული მემკვიდრედ, მე უფრო მეტი სიყვარული მქონდა პარტიასა და ხალხში, შეუდარებლად უფრო მეტი”. 

აქტივობა:

სტალინი ამავე დროს იყო გაზეთ „პრავდას” რედაქტორი. ეს იყო პროპაგანდისტული გაზეთი, რომელიც ვრცელდებოდა მთელ საბჭოთა კავშირში დიდი ტირაჟით. წარმოიდგინეთ, რომ გაზეთის რედაქტორი ხართ და უნდა გააშუქოთ ლენინის დასაფლავება.

საგაზეთო სტატია

მოსწავლეებს
სთხოვეთ:

·გამოიკვლიონ და სტატიაში მიუთითონ ლენინის დაკრძალვის ზუსტი რიცხვი;

·გამოიკვლიონ, სად იყო დასვენებული და შემდგომ გადასვენებული ლენინი და ვისი ბრძანებით;

·სტატიაში ჩართონ რამდენიმე (2-3) მნიშვნელოვანი ფოტო და მიაწერონ, რა ან ვინ არის აღბეჭდილი ამ ფოტოზე;

·წარმოადგინონ სტატია ორ სვეტად (როგორც გაზეთებშია);

·დაწერონ სტატია 11 ზომის შრიფტით;

·გაითვალისწინონ, რომ ეს არის მთავარი პროპაგანდისტული გაზეთი (რომლის რედაქტორი თავად სტალინია).

აქტივობა:

მოსწავლეთა მიერ წარმოდგენილი პრეზენტაციები განიხილეთ კლასში. სასურველია, თითოეულმა ჯგუფმა განხილვა მოაწყოს მასწავლებლის ან მასწავლებლისა და მოსწავლეების მიერ წინასწარ დადგენილი კრიტერიუმების მიხედვით (კრიტერიუმებს სურვილისამებრ (სასურველია, მოსწავლეებთან ერთად) დაამატეთ შეკითხვები და შეფასების ქულები): 

აქტივობა:

გაკვეთილის/თემის ბოლოს სასურველია
მოსწავლეებმა დაწერონ ვრცელი ესე შემაფასებელი კითხვით: როგორ შეიძლება შეფასდეს ხელისუფლებისთვის
სტალინის ბრძოლის პირველი ეტაპი. შემაჯამებელ აქტივობად ესე ძალიან ეფექტურია, ის საშუალებას
აძლევს მოსწავლეს, ინდივიდუალური მკვლევარი გახდეს.

კითხვები:

შეაფასეთ სტალინის ნაბიჯები 1924 წლამდე (ბიოგრაფია/ლენინის
ანდერძი/ლენინის დაკრძალვა).

რა იყო სტალინის მიზანი? რატომ ფიქრობთ ასე? რომელი ფაქტებით
გაამყარებთ თქვენს მოსაზრებებს?

სტალინის რომელი თვისებები გამოჩნდა ამ მოვლენების დროს? სად, რომელ
შემთხვევაში?

როგორ ფიქრობთ, სტალინის წარმატების
მიზეზი მისი პიროვნული თვისებები იყო თუ ოპოზიციის სისუსტე? თუ ორივე ერთად? დაასაბუთეთ
პასუხი (პასუხისთვის შეგიძლიათ მოსწავლეებს მოსთხოვოთ, ჩაატარონ კიდევ ერთი მცირე კვლევა
– ნადეჟდა კრუპსკაიას დამოკიდებულება ანდერძისადმი).

თუ ფიქრობთ, რომ კლასი არ არის მზად
ესეს დასაწერად (რადგან სახელწიფო მოთხოვნა არ არის ესე ისტორიაში), შეგიძლიათ, ამის
ნაცვლად გამართოთ შემაჯამებელი დისკუსია.