კვირა, მაისი 11, 2025
11 მაისი, კვირა, 2025

Alt-J (∆) – სიახლის ძიებაში

0
სკოლაში რომ ვსწავლობდი, სასწავლო წლის დაწყება ჩემთვის ყველაფერ ახალთან ასოცირდებოდა. ახალი ტანსაცმელი, ახალი წიგნები, ახალი საგნები, ახალი ემოციები. წლიდან წლამდე შემოდგომის პირველი თვე ჩემთვის სიახლის თვედ გადაიქცა. სკოლის შემდეგ, უნივერსიტეტში, სასწავლო წლები შედარებით განსხვავებულად მეწყებოდა – ახალი ლექტორებით, ახალი განწყობებით, თუმცა ძველი პრობლემებით უნივერსიტეტში.

თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ ძალიან მაგარი სტუდენტობა მქონდა. სავსე მნიშვნელოვანი გამოცდილებებით, კარგი ადამიანებით, განხორციელებული და განუხორციელებელი იდეებით, სისტემასთან დაპირისპირებით, ბევრი გართობით, ოდნავ ნაკლები განათლებით (როგორც ყოველთვის) და, რა თქმა უნდა, მუსიკით.

სტუდენტობიდან მოყოლებული, ნამდვილ Music Addict-ად, მუსიკაზე დამოკიდებულ ადამიანად ვიქეცი. ვუსმენდი ყველგან და ყოველთვის, როცა საამისო დრო და შესაძლებლობა მქონდა. უნივერსიტეტში იშვიათად თუ მნახავდა ვინმე ყურსასმენის გარეშე. ამიტომაც ვერ მიძლებდა ვერც ერთი ყურსასმენი ერთ-ორ თვეზე მეტს. მას შემდეგ, რაც სტუდენტობა დამთავრდა და მუშაობა დავიწყე, დროც ნაკლები მაქვს, ყურსასმენებიც მეტხანს ძლებს, მაგრამ მუსიკისადმი ჩემი დამოკიდებულება დღემდე არ შეცვლილა. ერთადერთი, რაც ამ დამოკიდებულებაში არ მომწონს, ის არის, რომ იშვიათად და ძალიან ძნელად ვიღებ ახალ მუსიკას. მყავს მუდმივად თანამდევი ბენდები და მუსიკოსები („ბიტლზი”, მორისონი, ჰენდრიქსი, ჯოპლინი, Pink Floyd-ი, ცოტა ბლუზი, ჯაზი, ერთი-ორი ქართული ბენდი), რომელთაც ყურებიდან არასდროს ვიშორებ, მაგრამ ახლის, განსხვავებულის მიღება თითქმის არ გამომდის. 

ამ დამოკიდებულების შესაცვლელად ისეთი სიახლის ძიება დავიწყე, რომელიც ძველ მუსიკასაც არ მომწყვეტდა და პარალელურად ძალიან საინტერესო და თანამედროვეც იქნებოდა. რთულია ასეთი ბალანსის პოვნა, მაგრამ, საბედნიეროდ, ის ერთმა ბრიტანულმა ჯგუფმა მაპოვნინა – ჯგუფმა უცნაური სახელით და კიდევ უფრო უცნაური, განსაკუთრებული მუსიკით. სულ რამდენიმე თვეა, რაც აღმოვაჩინე. 7 წელია არსებობენ, მხოლოდ ერთი ალბომი აქვთ გამოშვებული. „Alt-J” – ასე ჰქვია ჯგუფს, რომელმაც ბოლო თვეების განმავლობაში გამიტაცა.



ყველაზე მეტად ისეთ ჯგუფებს ვაფასებ, რომელთა მოსმენის დროსაც ძნელი სათქმელია, ვისი გავლენით ქმნიან საკუთარ მუსიკას. „Alt-J”-მ ამ მხრივ ნამდვილად მოახერხა ჩემი განცვიფრება. მათი მუსიკა ძალიან ორგანულია და არც ერთი სხვა ბენდისას არ ჰგავს. იმდენად ინდივიდუალურები არიან, რომ გაგიჭირდება, რომელიმე სტილს მიაკუთვნო. აქ შეხვდებით ინდი როკს, ბრიტანული ფოლკლორის ელემენტებს, ელექტრონულ ხმებს, აკუსტიკურ ჟღერადობებს, კასტანეტების, პერკუსიისა და დრამ სეტის ძალიან საინტერესო სინთეზით შექმნილ რიტმსექციას. მოკლედ, ბენდის მუსიკა ნებისმიერი გემოვნების ადამიანისთვის საინტერესოა.

ჯგუფმა თავის სიმბოლოდ დელტა (∆) აირჩია. სახელი „Alt-J”-ც სწორედ ამ სიმბოლოს გამო დაირქვეს – კომპანია Apple-ის მიერ წარმოებულ კომპიუტერებზე დელტა ორი კლავიშის, Alt-ისა და J-ს კომბინაციით მიიღება. აღნიშნული სიმბოლო მეცნიერებაში განსხვავების ან ცვლილების აღმნიშვნელად გამოიყენება. ჯგუფის წევრებმა ამით იმას გაუსვეს ხაზი, რომ მათი მუსიკა განსაკუთრებული უნდა ყოფილიყო. ასეც მოხდა – პირველი ალბომი, „An Awesome Wave”, 2012 წელს გამოსცეს. ბრიტანელმა კრიტიკოსებმა ის ძალზე დადებითად შეაფასეს და ბრიტანეთში წლის საუკეთესო ალბომად აღიარეს. ამის დამადასტურებლად მათ Mercury Prize-იც გადაეცათ. აღსანიშნავია, რომ ეს პრიზი მანამდე მიღებული აქვთ ისეთ ცნობილ და პოპულარულ არტისტებს, როგორებიც არიან „Franz Ferdinand”, PJ Harvey, „Antony and The Johnsons”, „Arctic Monkeys”, „The XX”, „Portishead” და სხვ.
 
„Alt-J” იმ ბენდების რიცხვს განეკუთვნება, რომლებსაც საქართველოში მასობრივად არ უსმენენ. ქართული პუბლიკის დიდ ნაწილს რატომღაც არ უყვარს ექსპერიმენტული მუსიკა, რომელიც არც ერთი მიმდინარეობის სტანდარტში არ ჯდება. თუმცა ისიც უნდა ითქვას, რომ ასეთი გემოვნებიანი ექსპერიმენტული ჟღერადობა პირადად მე იშვიათად შემხვედრია. ჯგუფის მოსმენისას ქართველი მსმენელი აუცილებლად მიაქცევს ყურადღებას ვოკალურ მრავალხმიანობას. საინტერესოა ისიც, რომ მუსიკის მნიშვნელოვან ნაწილს ელექტრონული ხმები შეადგენს, მაგრამ, მიუხედავად  ამისა, კომპოზიციები საოცრად ორგანული და ერთიანია.

ბევრი თანამედროვე ჯგუფისგან განსხვავებით, „Alt-J”-ს ძალიან საინტერესო ლირიკა აქვს. მსმენელს მათი კომპოზიციების აღქმა ერთიორად უადვილდება, როდესაც ამა თუ იმ სიმღერის ბექგრაუნდს ეცნობა. მაგალითად, პირველ ალბომში შესული ერთ-ერთი საუკეთესო ტრეკია „Taro”, რომელიც ორი ფოტოგრაფის, გერდა ტაროსა და რობერტ კაპას სიყვარულის ისტორიას ეხება. ორივე მათგანი ომის გაშუქებაზე მუშაობდა. გერდა ტარო 1937 წელს დაიღუპა, ესპანეთის სამოქალაქო ომის გაშუქებისას. კაპას ცხოვრებაც ანალოგიურად დასრულდა – 17 წლის შემდეგ, სადღაც ჩრდილოეთ ვიეტნამში, ქვეითსაწინააღმდეგო ნაღმზე აფეთქდა ინდოჩინეთის პირველი ომის გადაღების დროს. „Alt-J”-მ ეს ისტორია ძალიან ლამაზი ტრეკით გააცოცხლა:

სულ მალე, ოქტომბრის შუა რიცხვებისთვის, ბენდის მეორე ალბომი, „This Is All Yours” გამოვა. კომპოზიციებს გამოსვლამდე მოვუსმინე და მოლოდინი ნამდვილად არ გამცრუებია. მიუხედავად იმისა, რომ 2014 წლის დასაწყისში ჯგუფი სოლო გიტარისტმა გუილ სეინსბერიმ დატოვა (მისი არყოფნა ნამდვილად დაეტყო ახალ კომპოზიციებს), საერთო ჯამში ძალიან კარგი დისკი გამოვიდა.

იმედი მაქვს, ჩემი ერთ-ერთი ფავორიტი ბენდი ქართველი მსმენელისთვისაც მისაღები და საინტერესო გახდება. „Alt J”-მ მოახერხა და დიდი სიახლე შემოიტანა ჩემს პირად სივრცეში, ერთგვარ კომფორტის სფეროში, რომლის დარღვევაც ნამდვილად არ არის იოლი. აქამდე მეშინოდა მსგავსი სიახლეების, ახლა კი მიმაჩნია, რომ, როგორც სხვაგან, ისევე მუსიკაშიც სიახლის ძიება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია.

გაიცანით „Alt-J” – ბენდი საზღვრების გარეშე

და ნურასოდეს შეგეშინდებათ სიახლის! 🙂

 

ასერტული ქცევის კონცეფცია საგანმანათლებლო სისტემაში (ნაწილი II)

0
როგორც წინა სტატიაში აღვნიშნეთ, ასერტული ქცევის განხორციელებისას ადამიანი იცავს საკუთარ მოსაზრებებს, გამოთქვამს აზრებს და გრძნობებს პირდაპირ, ღიად, ამავე დროს პატივს სცემს სხვების შეხედულებებს. ასერტული ადამიანი მოქმედებს ზედმეტი მღელვარებისა და დანაშაულის გრძნობის გარეშე. ის პასუხისმგებელია თავის ქცევასა და არჩევანზე. წარუმატებლობის შემთხვევაში მას შესაძლოა დაეუფლოს იმედგაცრუება, თუმცა ამით მისი თვითაღქმა და თვითშეფასება არ ზარალდება. ასერტულ ადამიანს თავისუფლების განცდა აქვს, რადგან მოქმედებს საკუთარი საჭიროებების და არა სხვათა მოლოდინის შესაბამისად. მას აქვს მიღწევის მაღალი მოთხოვნილება, თუმცა იცის, რომ მუდამ გამარჯვებული ვერ იქნება. ასერტული ქცევის ადამიანი ფლობს აქტიური მოსმენის ტექნიკას (ამ უკანასკნელის შესახებ ჩვენს ერთ-ერთ სტატიაში ვისაუბრეთ კიდეც), კოლეგიალურია და ხშირად იყენებს თანამშრომლობის გამომხატველ ფრაზებს, მაგ.: „რას ფიქრობთ ამის შესახებ?” – და სხვა.
როგორ იქცევიან ასერტული მასწავლებლები?
1. ასერტული მასწავლებლები მოქმედებენ სწრაფად, ენერგიულად, მართავენ მოსწავლეების ქცევას ყველა საჭირო შემთხვევაში და ურთიერთობის ყოველ ეტაპზე; მათ არ მიაჩნიათ, რომ ცუდ საქციელს აქვს მისაღები მიზეზი (ბიოლოგიური ფაქტორით გამოწვეული გამონაკლისის გარდა).
2. ასერტულ მასწავლებლებს მკაფიოდ აქვთ გააზრებული ცუდი ქცევის ნეგატიური შედეგები და მოქმედებენ შემუშავებული წესების შესაბამისად. ისინი მართავენ შეხვედრებს მოსწავლეებთან, წერენ დაფაზე წესებს და უხსნიან, ამოწმებენ, გაიგეს თუ ვერა, განმარტავენ, რა საჭიროა ამ წესების შემოღება და დაცვა. მთელი წლის განმავლობაში (პროგრამის ამოქმედებიდან მალევე) გადახედავენ მათ, რათა შეიტანონ შესაბამისი ცვლილებები. სთხოვენ მოსწავლეებს, ჩაიწერონ ისინი და წაიღონ სახლში, აჩვენონ მშობლებს, ხელი მოაწერინონ. ამის შემდეგ წესები ძალაში შედის.
3. წესები ფორმულირებული უნდა იყოს შემდეგნაირად: გაიწეროს, რა უნდა გააკეთოს მოსწავლემ (და არა პირიქით – რა არ უნდა გააკეთოს). მოსწავლეები, რომლებიც არღვევენ წესებს, ისჯებიან. აღსანიშნავია, რომ დასჯა არ გულისხმობს უპატივცემულობას, მტრობას და დამცირებას; ის გულისხმობს მოსწავლისთვის დისკომფორტის შექმნას. მოსწავლემ უნდა იგრძნოს, რომ მან გააკეთა არასწორი არჩევანი, როდესაც დაარღვია წესი და ამით ხელი შეუშალა სწავლაში თანაკლასელებსაც და საკუთარ თავსაც. მასწავლებლები მოსწავლეებს აძლევენ არჩევანს, დაიცვან ან არ დაიცვან წესები. პოზიტიური შედეგი დგება მათთვის, ვინც იცავს წესებს და ნეგატიური – მათთვის, ვინც თავს არიდებს. არჩევანის უფლება ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან მოსწავლეები პასუხისმგებლობას იღებენ თავიანთ ქცევაზე.
4. მასწავლებლები მოსწავლეებს აძლევენ მკაფიო და ზუსტ მითითებებს – ეუბნებიან მათ, რისი გაკეთებაა საჭირო. მაგ., „იყავით ყურადღებით” არაეფექტიანი მითითებაა. უმჯობესია თქვათ: „მინდა, შეწყვიტოთ მოძრაობა, შემომხედოთ და მომისმინოთ ჩუმად, როცა ამ მნიშვნელოვან თემას გიხსნით”. ასერტულ მასწავლებლებს მიაჩნიათ, რომ მითითებები მოსწავლეებს სწორი ქცევის განხორციელებაში ეხმარება. ისინი არ ეძებენ შემთხვევას, რომ მოსწავლეები ცუდ საქციელში „გამოიჭირონ”, პირიქით, ყოველთვის მზად არიან, ხაზი გაუსვან მათ კარგ ქცევას. მასწავლებლები აჩვენებენ მოსწავლეებს, რომ ისინი თანასწორი პარტნიორები არიან და არა მოწინააღმდეგენი. კანტერები გვირჩევენ, არ მივმართოთ სასჯელს, თუ ბავშვებთან საუბარი სიტუაციის განმუხტვაში დაგვეხმარება.
5. კარგი ქცევის მქონე მოსწავლეები აღიარებულნი არიან და იმსახურებენ მადლობას წესების დაცვისთვის. ვერბალურ ქებასთან ერთად მასწავლებლები იყენებენ სხვადასხვა ტექნიკას, წამახალისებელ პრიზს, მოსწავლემ შეიძლება მიიღოს ქების ფურცელი, რომელსაც აჩვენებს მშობლებს. გამოიყენება ჯგუფური ჯილდოებიც. მაგალითად, კარგი ქცევისთვის ჯგუფის ყულაბაში იყრება კენჭები. ყულაბის გავსების შემდეგ ტარდება სპეციალური ღონისძიება. ასერტული მასწავლებელი ყოველი ასეთი ღონისძიებისთვის არჩევს შესაბამის აქტივობას, მაგ., „კინოს/თეატრის დღე” და სხვა. 
6. ქცევის ასერტული მართვის პროგრამები უზრუნველყოფს მოსწავლეების უსაფრთხოებას როგორც ფიზიკური, ისე ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით. სწავლის პროცესი ხორციელდება უსაფრთხო გარემოში. რასაკვირველია, მოსწავლეები უფრო უსაფრთხოდ გრძნობენ თავს, როცა მასწავლებლები კომპეტენტურად მართავენ კლასს. ასერტულ მასწავლებლებს ახასიათებთ მაღალი სოციალურ პასუხისმგებლობა, ისინი მუდმივად ეკონტაქტებიან მშობლებს, რომლებმაც იციან, რომ მათი შვილები სწავლობენ სამართლიან, მშვიდ, უსაფრთხო გარემოში.
კანტერები გამოყოფენ სამ სტილს ან ფილოსოფიურ პოზიციას, რომლებსაც მასწავლებლები იყენებენ კლასის მართვისას:
1. პასიური მასწავლებლები, რომლებიც ხშირად არიან არათანმიმდევრულნი და არ აქვთ სურვილი, გავლენა მოახდინონ მოსწავლეთა ქცევაზე. ისინი მკაფიოდ ვერ აყალიბებენ, რა სურთ მოსწავლისგან და რა არის მიუღებელი მათთვის. წესების დამკვიდრებისას მათ ახასიათებთ თხოვნის (და არა მოთხოვნის) ტენდენცია. ასეთი მასწავლებლები მოსწავლეებში იწვევენ დაუცველობისა და ფრუსტრაციის განცდას (Charles, Senter, 2011). მოვიყვანთ პასიური მასწავლებლის პასუხების მაგალითებს: „იქნებ შეწყვიტო საუბარი, როცა გაკვეთილს ვხსნი (მუდარის ტონით)”; „რამდენჯერ უნდა გაგაფრთხილო?”; “ანა, წესები მკაფიოდ არის დაწერილი კედელზე. არ ვიცი, რატომ არ იცავ”.
2. პასიური სტილის მასწავლებლებისგან განსხვავებით, აგრესიული სტილის მასწავლებლები ყვირიან, იმუქრებიან, მიმართავენ სარკაზმს. შედეგი შეიძლება იყოს წამიერი, მაგრამ ურთიერთობის ეს სტილი მოსწავლეს ემოციურად აზიანებს, შეურაცხყოფს. აგრესიული პედაგოგი ხშირად კარგავს მოთმინებას და მისი ქცევა ლახავს მოსწავლეთა გრძნობებს, იწვევს მისდამი მოსწავლეთა უპატივცემულობას და აღვივებს შურისძიების გრძნობას. ასეთი მიდგომის ყველაზე უარყოფითი შედეგი შეიძლება იყოს მოსწავლეთა ნეგატიური დამოკიდებულება მასწავლებლისა და, საზოგადოდ, სკოლისადმი. 
მასწავლებლის აგრესიული პასუხის მაგალითები: „დაჯექი და გაჩუმდი”; „დადე ეგ ნივთი, თორემ საერთოდ აღარ გექნება”; „კიდევ ერთხელ მოიქცევი ასე და ნახავ, რასაც მიიღებ. ჩემს მოთმინებასაც აქვს საზღვარი”. აგრესიული მასწავლებელი განიხილავს სიტუაციას, როგორც „მე მათ პირისპირ”. ის ყველაფერს პიროვნულად იღებს.
3. პასიური და აგრესიული (ზოგჯერ მტრული) მიდგომების ნაცვლად, კანტერები უპირატესობას ანიჭებენ ურთიერთობის ასერტულ სტილს – მასწავლებელს, რომელიც ნათლად უხსნის მოსწავლეებს შეზღუდვებისა თუ წახალისების არსს. წარმოგიდგენთ ასერტული მასწავლებლის კომენტარის ერთ მაგალითს: 
გაკვეთილის მსვლელობისას მასწავლებელი მიდის იმ მოსწავლეებთან, რომლებიც ხმაურობენ. მასწავლებელი მათ მიმართავს: „ნინო და გიორგი, კლასის წესები გვეუბნება: როცა ერთი ადამიანი ლაპარაკობს, მთელი კლასი ჩუმადაა და უსმენს მას. მე მინდა, შეწყვიტოთ საუბარი, შეტრიალდეთ და ყურადღება გაამახვილოთ გაკვეთილის თემაზე”. ამ დროს მასწავლებელი მოქმედებს მშვიდად, თავდაჯერებულად და საქმიანად. 
ასერტული მასწავლებლები ხშირად იყენებენ „გაფუჭებული ჩანაწერის” ტექნიკას, რაც გულისხმობს იმავე ან მსგავსი მოთხოვნის რამდენჯერმე გამეორებას, მაქსიმუმ სამჯერ. ზოგიერთ მოსწავლეს უყვარს მასწავლებლის მოთმინების გამოცდა. ამ დროს მასწავლებელი ცვლის ქცევას და წესებიდან გამომდინარე მოქმედებს. 
„გაფუჭებული ჩანაწერის” ტექნიკა ხშირად უფრო ჭრის, ვიდრე მუქარა, ხელის გადასმა და მოსყიდვის მცდელობა. 
ასერტული მასწავლებლები არა მარტო ელიან მათი მოლოდინის ასრულებას, არამედ სიამოვნებით წაახალისებენ სასურველი ქცევის შედეგებს, რაც შემდგომ მოტივაციას უმაღლებს ცუდი ქცევის მქონე მოსწავლეების.
ასერტული მასწავლებლის საკლასო ოთახში სითბოსა და მხარდაჭერის ატმოსფეროა, რასაც დაცულობის შეგრძნებამდე და სწავლისა და სწავლებისთვის ოპტიმალური გარემოს შექმნამდე მივყავართ.
რა დაგვეხმარება ასერტულობაში?
1. დაგეგმვა. დაგეგმვას და მასალების წინასწარ მომზადებას დიდი მნიშვნელობა აქვს. ძნელია იყო თამამი და თავდაჯერებული ლიდერი, თუ მოუმზადებელი წარდგები კლასის წინაშე.
2. თანმიმდევრულობა. მასწავლებელმა მკაფიოდ უნდა გამოხატოს თავისი მოლოდინი და იმედი კლასის მიმართ. თუ მკაფიოდ არ ჩამოაყალიბებთ წესებს და განუხრელად არ დაიცავთ მათ, იმავეს უნდა მოელოდეთ მოსწავლეებისგანაც. არ არის მისაღები ისეთი მოთხოვნების წაყენება, რომლებიც ერთმანეთს ეწინააღმდეგება.
3. იმიჯი. პროფესიისთვის ადეკვატური გარეგნობა დამაჯერებლობას მატებს მასწავლებლის ქცევას. ჩვენ უფრო ასერტულად ვიქცევით მაშინ, როცა გამოვიყურებით საუკეთესოდ, რადგან მეტ თავდაჯერებას ვგრძნობთ.
4. ნაკლები საუბარი და მეტი აქცენტი არავერბალურ კომპონენტზე. მასწავლებლებმა უსასრულოდ არ უნდა ილაპარაკონ პრობლემაზე. ეს კონტრპროდუქტიულია. როდესაც მეტი ასერტულობა გჭირდებათ, დაამყარეთ თანამოსაუბრესთან კონტაქტი თვალებით, ილაპარაკეთ მშვიდად და მკაფიოდ. ასერტულობა არ გულისხმობს ხმამაღალ ლაპარაკს. თუმცაღა ასერტულობა გარკვეულწილად სითამამეს მოითხოვს, ეს არ ნიშნავს, რომ მასწავლებელი მყვირალა უნდა იყოს. ეს, როგორც აღვნიშნეთ, კონტრპროდუქტიულია. ასერტული მასწავლებელი კლასს ხელმძღვანელობს სხეულის ენის გამოყენებით, თვალებით კონტაქტით.
გაკვეთილისთვის სათანადო მომზადება, თანმიმდევრულობა, შესაფერისი იმიჯი, მკაფიო მეტყველება ეხმარება მასწავლებელს, იყოს უფრო ასერტული (La Fon,A. 201
რა შეიძლება იყოს დაბალი ასერტულობის მიზეზი?
1. დაბალი თვითშეფასება; 
2. ჯერ კიდევ ბავშვობაში დაფიქსირებული განწყობები: „იყავი საუკეთესო”, „ყველას უნდა მოსწონდე” და სხვა;
3. თუ მიიჩნევთ, რომ საკუთარი მოთხოვნილებების გამოხატვა ეგოიზმის გამოვლენაა;
4. თუ მიგაჩნიათ, რომ ირგვლივ მყოფებს უსიტყვოდ უნდა ესმოდეთ თქვენი; 
5. თუ მიგაჩნიათ, რომ გრძნობების გულწრფელი და დაუფარავი გამოხატვა მიუღებელია;
6. თუ გწამთ, რომ შეხედულებები არ უნდა შეიცვალო;
7. თუ შიშობთ, რომ უარის თქმის შემთხვევაში დაკარგავთ მეგობრებს; 
8. თუ შიშობთ, რომ დაკარგავთ მეგობრებს გრძნობების ღიად გამოხატვის გამო;
9. თუ თქვენი კრედოა: „არავის არასოდეს არაფერი ვთხოვო!”
ბუნებრივია, ასერტული მიდგომის მიმართაც არსებობს კრიტიკა. კერძოდ, უახლესი კვლევები აჩვენებს, რომ დასჯას, რომელსაც გარკვეული სიფრთხილითა და დოზირებით, მაგრამ მაინც იყენებს ეს მიდგომა, არ მოაქვს სათანადო შედეგი გრძელვადიან პერსპექტივაში. წახალისებისა და დაჯილდოების იდეაც ერთგვარად მანიპულაციურ ქმედებას წარმოადგენს. საგანგებოდ უნდა აღინიშნოს სიტუაციები, როდესაც მასწავლებელი „სჯის” მოსწავლეს, მაგ., რაიმე აქტივობაში ჩაურთველობით. შესაძლოა აღმოჩნდეს, რომ ეს მოსწავლისთვის ჯილდო უფროა, ვიდრე სასჯელი, რადგან მას იმთავითვე არ სურდა ამ პროცესში მონაწილეობა. ამ შემთხვევაში, რასაკვირველია, იგი ხშირად მოიქცევა ასე  (Ketteringham, 2007). 
ასერტულ მიდგომას აკრიტიკებენ იმის გამოც, რომ ყველა პრობლემის მიზეზად, რაც კი საკლასო ოთახში წარმოიშობა, მიჩნეულნი არიან მოსწავლეები, რომლებმაც არ იციან, როგორ მოიქცნენ (Curwin and Mendler, 1989). 
კანტერები არსად მიუთითებენ, რომ ქცევითი პრობლემები შესაძლოა გამოწვეული იყოს სწავლების დაბალი ხარისხით (Crockenberg, 1982). კლასის მართვის სხვა მოდელები ითვალისწინებენ ამ კრიტიკას და გვთავაზობენ ლიბერალურ (კ. როჯერსი. მ. მარლენდი) ან შედარებით ლიბერალურ (ი. კუნინი, რ. დრეიკერსი) მიდგომებს, რომელთაც, თავისთავად, ასევე აკრიტიკებენ. არ არსებობს უნიკალური მიდგომა, რეკომენდაცია, რომელიც ყველა მასწავლებლისა თუ მოსწავლისთვის, ყველა სიტუაციისა თუ შემთხვევისთვის გამოდგება. ყველა მათგანი სერიოზულ გააზრებასა და შემოქმედებით მიდგომას მოითხოვს.

კერძო დამატებითი სწავლება: მისი მოდელებისა და შედეგების შედარებითი ანალიზი

0

რეპეტიტორობა დიდხანს იყო დამახასიათებელი
აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნებისთვის
 – ისეთებისთვის,
როგორებიც არიან იაპონია, ჰონკონგი, სამხრეთი კორეა, ტაივანი. ბოლო დროს მან იმატა
აზიის სხვა ნაწილშიც, ასევე – აფრიკაში, ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაშიც. ფაქტორები,
რომლებიც გავლენას ახდენს რეპეტიტორობის ზრდაზე, სხვადასხვანაირია, მაგრამ ის ყველგან
მნიშვნელოვნად აისახება სწავლებასა და ოჯახის შემოსავლებზე. მაღალშემოსავლიან ოჯახებს
საშუალება აქვთ, რაოდენობრივადაც და ხარისხობრივადაც უკეთესი დამატებითი სწავლება შესთავაზონ
შვილებს. ასეთ ბავშვებს შეუძლიათ, უკეთესად ისწავლონ სკოლაშიც და საბოლოოდ მაღალანაზღაურებადი
სამსახურიც იშოვონ. დაბალშემოსავლიანი ოჯახების შვილები კი, რომელთაც ამის საშუალება
არ აქვთ, შეიძლება ჩამორჩნენ თანატოლებს და ზოგიერთმა თავიც კი დაანებოს სწავლას. კერძო
მომზადება უშუალო გავლენას ახდენს რეპეტიტორების ხელფასებზე, ხელს უწყობს პროფესიონალების
დასაქმებას და შემოსავლის ზრდას.

რეპეტიტორობა განათლების სისტემის
ჩრდილოვანი მხარეა. ასეთად ის რამდენიმე მიზეზის გამო განიხილება.


პირველესად, ის არსებობს მხოლოდ
იმიტომ, რომ არსებობს საყოველთაო განათლების სისტემა.


მეორე – ის ასახავს საყოველთაო განათლების სისტემის მდგომარეობას; განათლების სისტემის
ცვლილება სტრატეგიის ან ხელმისაწვდომობის მიმართულებით უმალვე ცვლის ჩრდილოვან სისტემასაც.


მესამე – თითქმის ყველა საზოგადოებაში მეტი ყურადღება ექცევა ძირითად სისტემას და არა
ჩრდილოვანს.


მეოთხე – ჩრდილოვანი სისტემის მახასიათებლები ნაკლებად მკაფიოა, ვიდრე ძირითადის.

რეპეტიტორობა მსხვილი ინდუსტრიაა აზიის ქვეყნების უმრავლესობაში
და ვითარდება აფრიკაში, ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. განსაკუთრებით შესამჩნევია
ეს ფენომენი განათლების სტადიის გარდამავალი ეტაპებისთვის, როდესაც მოსწავლე გადადის
დაწყებითი კლასებიდან შუალედურში ან შუალედურიდან მაღალში.

რეპეტიტორობა მნიშვნელოვან გავლენას
ახდენს სწავლის ხარისხსა და შემოსავლებზე. ზოგ მოსწავლეს დამატებითი დახმარების გარეშეც
შეუძლია სწავლა, მაგრამ ოჯახები მეტი კონკურენტუნარიანობისთვის მაინც აგრძელებენ მათ
მომზადებას. მეორე მხრივ, სხვებს, რომლებიც არცთუ კარგად სწავლობენ, ეშინიათ, არ ჩამორჩნენ,
თუ რეპეტიტორების დახმარება არ გამოიყენეს. აქ ჩნდება კითხვები სამართლიანობის შესახებ.
ზოგიერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ რეპეტიტორის დახმარება არა მარტო განათლების პროცესში
მაღალ მიღწევებს უწყობს ხელს, არამედ მომავალში ამ ბავშვების შემოსავალზეც ახდენს გავლენას.

ეს საქმიანობა განსაზღვრავს თავად
რეპეტიტორების შემოსავალსაც. ბევრი დამკვირვებელი კრიტიკულადაა განწყობილი რეპეტიტორობის
ინსტიტუტისა და მისი შედეგებისადმი, მაგრამ მისი დადებითი მხარეებია მასწავლებლების
(და ამ სფეროში მოღვაწე სხვა პირების) დასაქმება და შემოსავალი.

 

რეპეტიტორობის
მოდელები და ვარიანტები

ძნელია, ჩრდილოვან განათლებაზე მონაცემების
მოძიება, რადგან მას ძირითადად არაფორმალური ხასიათი აქვს. რეპეტიტორები ხშირად არ
არიან რეგისტრირებულნი, რათა გადასახადებს თავი აარიდონ და მოსწავლეთა რაოდენობაც ცვალებადია.
მოსწავლეებიც ხშირად არ ახმაურებენ ამ ფაქტს – ერიდებათ, რომ დახმარება სჭირდებათ ან
არ სურთ, ხაზი გაუსვან მათ კონკურენტულ უპირატესობას თანაკლასელების მიმართ, მაგრამ
კვლევებმა გარკვეული მოდელები და ვარიანტები მაინც გამოავლინა.

მშობელთა დიდი ნაწილისთვის რეპეტიტორთან
ბავშვის მიყვანა მშობლიური მზრუნველობის გამოხატულებაა. რეპეტიტორების დაქირავება უფრო
დიდი სტრატეგიის ნაწილია – როდესაც მშობლები დიდ იმედებს ამყარებენ განათლებაზე, მათთვის
მნიშვნელოვანია გარემო, რომელიც ბავშვებს შემეცნებით აზროვნებას უვითარებს და საერთოდ,
ყურადღებას აქცევენ შვილების სწავლას. ასეთი მიდგომები დამახასიათებელია ამბიციური
და ელიტური ოჯახებისთვის. მათი ინვესტიცია ადამიანურ და სოციალურ კაპიტალში მართლაც
უწყობს ხელს სწავლის ფასეულობის განვითარებას და გრძელვადიან პერსპექტივაში აუცილებლად
უზრუნველყოფს დახარჯული საშუალებების უკან დაბრუნებას. ბავშვები, რომლებიც ასეთ დამატებით
განათლებას იღებენ, წესისამებრ, უკეთ სწავლობენ სკოლაში და განათლების სისტემის უფრო
მაღალ სააფეხურზე აგრძელებენ სწავლას.

მათთან მკვეთრ კონტრასტს ქმნიან დაბალშემოსავლიანი
ოჯახები, რომლებიც მასწავლებლების მხრივ მუდმივად აწყდებიან მათი შვილების „დახმარების”
მოთხოვნას. მაგ., კამბოჯაში მასწავლებლები თავიანთ მოსწავლეებს გაკვეთილების შემდეგ
კერძო გაკვეთილებზე სიარულს სთხოვენ. ეს თითქოს არ არის სავალდებულო, მაგრამ მშობლებმა
იციან, რომ თუ შვილები ამ დამატებით გაკვეთილებზე არ ატარებს, მათ არა მარტო არ ეცოდინებათ
ის, რაც პროგრამით უნდა იცოდნენ, არამედ მასწავლებლის მხრივ ცუდ მოპყრობასაც შეეჯახებიან,
პრობლემები შეექმნებათ კლასიდან კლასში გადასვლისას.

ორი განსხვავებული მაგალითი ერთსა
და იმავეზე მეტყველებს: მშობელმა უნდა გათვალოს, როგორი გადაწყვეტილება მიიღოს.

კიდევ ერთი მაგალითი იმისა, როგორ
დაიფაროს განათლების სისტემის ნაკლი. ეგვიპტეში საბაზო სკოლის დამამთავრებელი ეროვნული
გამოცდის შედეგები განსაზღვრავს, ვინ მოხვდება პროფესიული განათლების არაპრესტიჟულ
სასწავლებლებში და ვინ წავა ჩვეულებრივ საშუალო სკოლაში, საიდანაც სახელმწიფო უნივერსიტეტში
მოხვედრა გარანტირებულია. კარგშემოსავლიანი ოჯახები ინვესტიციას დებენ რეპეტიტორებში,
რომ დაეხმარონ შვილებს გამოცდების ჩაბარებაში და საშუალო სკოლაში მოხვედრაში. ასეთი
ოჯახები იგებენ იმით, რომ ადრეულ დანახარჯს იბრუნებენ უნივერსიტეტებში – სახელმწიფო
სუბსიდირების, ხოლო შემდგომ, მუშაობის დაწყებისას, შედარებით მაღალი ხელფასების ხარჯზე.

ამ მაგალითებიდან შეიძლება გამოვიტანოთ
დასკვნა, რომ ზოგიერთ ოჯახს იმედგაცრუება ეუფლება, რადგან განათლება მოითხოვს ხარჯებს,
რომელიც წლიდან წლამდე იზრდება. ამ მიზეზით შეიძლება სკოლაც კი მიატოვებინონ ბავშვს.
გარდა ამისა, მშობლები გადაწყვეტილებას იღებენ ბავშვის სქესის მიხედვით. ზოგიერთ ქვეყანაში
მიაჩნიათ, რომ ინვესტირება ბიჭის განათლებაში ჯობს, რადგან ის უფრო იოლად იშოვის სამსახურს.

 

რეპეტიტორობის
ეფექტურობა

თუ რეპეტიტორობას ინვესტიციის კუთხით
განვიხილავთ, აღმოჩნდება, რომ დანახარჯი ყოველთვის არ იძლევა შედეგს. ბევრი რამ დამოკიდებულია
არა მხოლოდ რეპეტიტორობის ხარისხსა და ორიენტაციაზე, არამედ მოსწავლის მოტივაციასა
და უნარებზეც, ასევე – განათლების სისტემის სტრუქტურასა და კონტექსტზე. ამ მხრივ არც
ისე ბევრი კვლევაა ჩატარებული, მაგრამ რაც ჩატარდა, ყურადღებას იმსახურებს.

კვლევებმა აჩვენა, რომ, მაგალითად,
მავრიკიაში რეპეტიტორობა ზემოქმედების ყველაზე ეფექტური საშუალებაა კითხვის უნარის
განსავითარებლად. საბერძნეთში ასევე გამოვლინდა დადებითი კორელაცია კერძო რეპეტიტორობასა
და აკადემიურ მიღწევებს შორის. გერმანიაში რეპეტიტორებთან მოსიარულე ბავშვებს უფრო
მაღალი მაჩვენებლები და მოტივაცია აქვთ. იგივე სურათია კენიაში, სადაც იშვიათობაა,
როდესაც მოსწავლე მეორე წელსაც რჩება კლასში და საერთოდ, ბავშვები იქ მაღალ აკადემიურ
შედეგებს აჩვენებენ.

სხვა კვლევები, პირიქით, იმაზე მეტყველებს,
რომ რეპეტიტორობა კორელაციაში არ არის აკადემიურ მიღწევებთან. ეგვიპტეში ის გავლენას
არ ახდენს მოსწრებაზე. გამოითქვა ვარაუდი, რომ სკოლაში აკადემიური მიღწევების განმსაზღვრელი
ფაქტორია მოსწავლეთა დამოკიდებულება სწავლისადმი და არა რეპეტიტორთან მეცადინეობა.
სინგაპურის ელიტურ ოჯახებში გამოვლინდა უარყოფითი გავლენა ბავშვთა გადატვირთულობის
გამო. ინგლისში აღმოჩნდა, რომ გოგონები ბიჭებზე ნაკლებად აუმჯობესებენ შედეგებს.

კვლევების შედეგებს სიფრთხილით უნდა
მოვეკიდოთ, რადგან სხვადასხვა პირობებში სხვადასხვა კატეგორიის მოსწავლეებისთვის გამოიყენება
რეპეტიტორობის განსხვავებული ფორმები. რეპეტიტორობის ზოგიერთი ფორმა მიმართულია სიტუაციის
გამოსწორებისკენ, ზოგი – დახმარებისკენ, რომ თანატოლებს არ ჩამორჩნენ, ზოგან კი მას
ცოდნის გაფართოებისთვის იყენებენ. ამასთან, რეპეტიტორებად მუშაობენ როგორც კვალიფიციური
პროფესიონალები, ისე სტუდენტები და სკოლის მაღალი კლასის მოსწავლეებიც კი. ბევრი რამაა
დამოკიდებული ბავშვისა და მშობლის მოტივაციაზეც. ზოგჯერ კერძო მასწავლებელთან ბავშვი
წამხედურობის გამო დაჰყავთ, ზოგჯერ კი იმისთვის, რომ უსაქმოდ არ იყოს. მოტივაციისა
და რეპეტიტორობის ფორმების ასეთი მრავალფეროვნების დროს მოსალოდნელია, შედეგები განსხვავებული
იყოს. და მაინც, გონივრულად მიგვაჩნია, ვურჩიოთ შეძლებულ ოჯახებს, თანხა რეპეტიტორებში
დააბანდონ, რადგან ეს საგრძნობლად ზრდის მათი შვილების შედეგებს სასკოლო სისტემაში.

 

სოციალური
გადანაწილება (სტრატიფიკაცია) და ხელისუფლების რეაქცია

იმის გათვალისწინებით, რომ კერძოდ
მომზადების რაოდენობა და ხარისხი ოჯახის შემოსავალზეა დამოკიდებული, რეპეტიტორობა უდაოდ
წარმოადგენს სოციალური სტრატიფიკაციის დახმარებისა და გაძლიერების მექანიზმს. გარდა
ამისა, ის უმთავრესად ქალაქებშია ხელმისაწვდომი. მიზეზთა გამო ხელისუფლებას აშფოთებს
რეპეტიტორობის არსებობა და სხვადასხვანაირი რეაქცია აქვს ამ ფაქტზე.

ზოგიერთი ხელისუფლება უძლურია, რამე
მოიმოქმედოს რეპეტიტორების წინააღმდეგ. ეს დამახასიათებელია იმ ქვეყნებისთვის, სადაც
პედაგოგები იძულებული არიან, მცირე ხელფასების გამო დამატებითი შემოსავალი ეძებონ.
მაგალითად, აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში, ჩინეთში, ვიეტნამში. მრავალი პედაგოგისთვის
რეპეტიტორობა საარსებო წყაროა. ხელისუფლება უკმაყოფილოა, მაგრამ მას არ გააჩნია რესურსი
მასწავლებლისთვის სათანადო ხელფასის გადასახდელად.

ზოგიერთ ქვეყანაში ხელისუფლება აკრძალვასაც
მიმართავს. მაგალითად, მავრიკიაში სადაც რეპეტიტორობას სუსტი განათლების სისტემა წარმოშობს.
სკოლა ვერ უზრუნველყოფს გამოცდების წარმატებით ჩაბარებას, ამიტომ მოსწავლეებს რეპეტიტორის
დახმარება სჭირდებათ. ხელისუფლებამ აკრძალა ეს საქმიანობა, მაგრამ უშედეგოდ. ასეთივე
სურათია სამხრეთ კორეაში. ორივეგან ხელისუფლება აკრძალვის მთავარ მიზეზად ასახელებდა
სკოლებს შორის უთანაბრობის შემცირებას, მაგრამ ამ მეთოდებმა არ იმუშავა. პირიქით, აკრძალვამ
რეპეტიტორობა უფრო მოთხოვნადი გახადა.

იაპონიაშიც მსგავსი სიტუაციაა. იქ
არსებობს
juku
„აუცილებელი ორგანიზაცია” იმ ნაპრალის ამოსავსებად, რომელიც არსებობს იაპონიის განათლების
სისტემაში სახელმწიფო სკოლებში სწავლებასა და მისაღები გამოცდების მასალას შორის. წარჩინებულ
ბავშვებს იქ ცოდნის გასაღრმავებლად გზავნიან, ხოლო ჩამორჩენილებს – იმისთვის, რომ თანაკლასელებს
დაეწიონ.

სხვა ქვეყნებში დინამიკა განსხვავებულია.
დიდ ბრიტანეთში რეპეტიტორობის ზრდის ერთ-ერთი მიზეზია სახელმწიფო სასკოლო სისტემის
მზარდი სტრატიფიკაცია მისთვის დამახასიათებელი რეიტინგების გასაჯაროების, რესურსების
უზრუნველყოფის, წახალისებისა და უკმაყოფილების სისტემით. ლონდონში რეპეტიტორობის ბუმია.
ის ბავშვის წარმატების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი, მაგრამ უღიარებელი ფაქტორია. ის არასახარბიელო
მდგომარეობაში აყენებს საშუალო ფენის ოჯახების ბავშვებს და, ამასთან, ამახინჯებს მაჩვენებლებს,
რომლებიც სხვადასხვა რეიტინგში სკოლაში სწავლების ხარისხს ასახავს. შესაბამისად უსარგებლოს
ხდის სახელმწიფოს სტრატეგიას, რომელიც სტანდარტების ამაღლებისკენ არის მიმართული. ხელისუფლებამ
ამ საკითხის იგნორირება მოახდინა, თუმცა ცუდ მდგომარეობაში აღმოჩნდა, როდესაც 2002
წელს ცნობილი გახდა, რომ პრემიერ-მინისტრი ტონი ბლერი თავისი შვილებისთვის რეპეტიტორებს
ქირაობდა. ასეა თუ ისე, ფაქტია, რომ ხელისუფლება ყველგან ცდილობს, აკონტროლოს რეპეტიტორობა.

 

დასკვნა

კერძო რეპეტიტორობას დიდი ხნის ისტორია
აქვს, ბოლო დროს კი მან ძალზე ფართო მასშტაბი შეიძინა. მისი მამოძრავებელი ძალაა კონკურენტული
გარემო და ქვეყნის სოციალური და ეკონომიკური განვითარებისთვის განათლების მნიშვნელობის
ძლიერი რწმენა. აზიისა და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში რეპეტიტორობის არსებობის მიზეზია
დამატებითი შემოსავლის საჭიროება. რეპეტიტორობა ხელს უწყობს და ავითარებს სოციალურ
სტრატიფიკაციას. ის ასევე ზრდის ნაპრალს ქალაქისა და სოფლის მოსახლეობას შორის, ზოგან
კი გოგონებსა და ბიჭებს შორისაც. ოჯახები, რომლებიც ფულს რეპეტიტორობაში აბანდებენ,
უკეთეს სტარტს აძლევენ შვილებს, მაგრამ ამან შესაძლოა ბავშვების გადატვირთვა გამოიწვოს.
რეპეტიტორობა ყოველთვის არ იძლევა სათანადო შედეგს, რადგან ბევრი რამ არის დამოკიდებული
თვითონ ბავშვზეც, მის მოტივაციაზე, ასევე – ოფიციალური განათლების სისტემის სტრუქტურასა
და კონტექსტზე. რეპეტიტორობა ზოგან ეკონომიკის სოლიდურ სექტორად იქცა.

ჩრდილოვან განათლებას უდიდესი გავლენა
აქვს სოციალურ და ეკონომიკურ განვითარებაზე და მეტ ყურადღებას მოითხოვს ხელისუფლებისა
და მკვლევარების მხრივ. რეპეტიტორობის მიზეზებისა და შედეგების შედარებითი ანალიზით
ბევრი რამ ხდება გასაგები, ამას კი, თავის მხრივ, შესაბამის პოლიტიკურ რეაქციებამდე
მივყავართ.

 

გამოყენებული
ლიტერატურა:


1.                 

Марк Брэй. ЧАСТНОЕ ДОПОЛНИТЕЛЬНОЕ ОБУЧЕНИЕ (РЕПЕТИТОРСТВО):
СРАВНИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ МОДЕЛЕЙ И ПОСЛЕДСТ
ВИЙ. 2007. пер. с англ. Е. Фруминой


2.                 

Bray Mark. Private Supplementary Tutoring: Comparative Perspectives on
Patterns and Implications

// A
Journal of Comparative Education. 2006.

ფრაზეოლოგიური მეტაფორები – დაპყრობა და მონადირება

0
„ლამაზი ქალი ქალაქია,
კაცი კი – შარაგზის ყაჩაღი”
როგორც ყველასთვის ცნობილია, ამ ორ ლექსემას (დაპყრობა და მონადირება) პირდაპირი მნიშვნელობების გარდა გადატანითი, მეტაფორული მნიშვნელობებიც აქვთ შესიტყვებაში: ქალის (მამაკაცის) დაპყრობა, ქალის (მამაკაცის) მონადირება. 

რა თქმა უნდა, ფრაზეოლოგიური ტიპის მეტაფორები შემოქმედებითი ხასიათის არ არის, მაგრამ მათი გაანალიზება საინტერესო დასკვნებს გაგაკეთებინებთ.

მეტაფორები (მათ შორის, ენობრივი) იქმნება ანალოგიის საფუძველზე… საგნის საგანთან, მოვლენის _ მოვლენასთან, ფაქტისა _ ფაქტთან და სულაც არ არის შემთხვევითი.  ფრაზეოლოგიური მეტაფორები კონცეპტუალური ხასიათისაა და დაკავშირებულია ამ ენაზე მოლაპარაკეთა მენტალური სივრცის სტრუქტურებთან: მსოფლაღქმასთან, ხედვასთან, გემოვნებასთან და სხვა.

ამ მხრივ, ფრაზეოლოგიური მეტაფორები _ დაპყრობა და მონადირება _ არ არის მხოლოდ ქართული კულტურის საკუთრება. არსებობს უნივერსალური ენობრივ-ფრაზეოლოგიური მეტაფორებიც. სხვათა შორის, ენების კვლევა უნივერსალური მეტაფორების გამოვლენის მიზნით გაცილებით მეტ ინფორმაციას მოგვცემდა კულტურებზე. ვფიქრობ, რომ ეს მომავლის საინტერესო და სასარგებლო კვლევები იქნება.

ახლა მკითხველმა მინდა გაიხსენოს, როცა თავად წარმოუთქვამს ან სხვისგან მოუსმენია ფრაზები: ქალი (მამაკაცი) დავიპყარი, ან ქალის (მამაკაცის) გული მოვინადირე… თქვენი აზრით, რამდენად არის ეს ფრაზები სიყვარულთან დაკავშირებული და რას ნიშნავს ვინმეს დაპყრობა და მონადირება…?

მეცნიერების მიერ დადგენილია, რომ მეტაფორებს აქვთ მამოდელირებელი ფუნქცია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის, რაც მეტაფორაშია მოცემული _ ორი საგანი, ფაქტი, მოვლენა… ერთმანეთთან რეზონანსშია,  ანუ ერთ მოვლენას ჩვენ ვხედავთ მეორე მოვლენის „თვალებით” და სემანტიკური ველი ერთიდან მეორეზე უცვლელად შეიძლება გადავიტანოთ. 

მაშასადამე, როცა ჩვენ ვამბობთ „დავიპყარი” _ ნიშნავს, რომ მე ვარ დამპყრობელი, ქალი (კაცი) არის ტერიტორია და ვახდენ მის ოკუპაციას და ამით ვარ ბედნიერი და დაპყრობილიც, სავარაუდოდ, ბედნიერია… შესაბამისად, მე ვახორციელებ ყველა იმ მოქმედებას, რასაც დამპყრობელი: ვზვერავ, ვადგენ გეგმას, ვიჩენ თანამოაზრეებს, გადავდივარ შეტევაზე და ასე შემდეგ… ფსიქოლოგებიც არ აყოვნებენ და გთავაზობენ: როგორ დაიპყროთ სასურველი ქალი (მამაკაცი) _ 9 გზა, 7 მეთოდი, 6 რჩევა და სხვა… მე მხოლოდ მეტაფორებში ჩადებულ აზრს ვეძებ, თორემ  დაპყრობილი ქალები და კაცები, როგორც ტერიტორიები, არ მაინტერესებს… 

როცა დამპყრობელი ხართ, ელოდეთ ახალ დამპყრობელსაც… სხვა და უცხო დამპყრობლის გამოჩენა თქვენგან უცილობლად ძალას მოითხოვს, რომლის გარეშეც „თქვენს ტერიტორიას” სხვა მიითვისებს. ხოლო იმ შემთვევაში, თუ ორი დამპყრობელი ერთმანეთს შეაკვდება, „ტერიტორია” სხვა არჩევანს გააკეთებს.  ამ აზრის კლასიკური ნიმუშია ხალხური ბალადა: ‘შემომეყარა ყივჩაღი”, რომლის ფინალის ერთი ვარიანტი ასე სრულდება: 

„აქეთ ის კვდება, იქით _ მე, ქალი _ წავიდა სხვისასა”.  

მკვლევარმა და მწერალმა გიორგი შატბერაშვილმა ეს დასასრული ბუნებრივად არ მიიჩნია, რადგან ქართველი ქალისთვის შეუფერებელ ქცევად ჩათვალა, მაგრამ ტექსტს ქმნიან ავტორები (ამ შემთხვევაში, ხალხი) და არა მკვლევრები. ვფიქრობ, დამატებითი ვარიანტები სწორედ ამ დამოკიდებულების გამო გაუჩნდა ბალადას.

და რა ხდება, როდესაც თქვენ ვიღაცის „გულს ინადირებთ”?  მეტაფორული კავშირი ასეთია: გული _ ნადირია… ამიტომ ის უნდა „დაამარცხო”, „განგმირო” და ნანადირევად აქციო, მხოლოდ ამის შემდეგ ხდება ის შენი საკუთრება, შენ გეკუთვნის, რაკი მოინადირე. ამ მეტაფორის შემთხვევაშიც ისევ ფიზიკურ ძლასთან გვაქვს საქმე. უნდა იყო კარგი მეომარი, რაინდი, რომ გამუდმებულად იბრძოდე იმისთვის, რაც გინდა და შეიძლება, რომ შენიც იყოს…  ან რაც შეიძლება, რომ გადმოგეცეს, როგორც ჯილდო, როგორც გამარჯვებულს… მაგალითად, ქალი…  

ბევრ ქალს (კაცს) უნდა, რომ მისთვის იბრძოდნენ, მოიპოვებდნენ, სისხლს ღვრიდნენ, სხვებს ამარცხებდნენ… რადგან, ასეთ შემთხვევაში, ქალი შეეფარება ძლიერს სხვა ძლიერის, ან „ყივჩაღის” გამოჩენამდე…. ერთხელ ერთი ჩემი ნაცნობი სიამაყით ჰყვებოდა, სასურველი მამაკაცის დასაპყრობად როგორ „ჩამოაშორა” მას 19 ქალი და როგორ გაჰყვა ცოლად… მაგრამ უფრო გვიან უფრო ძლიერმა ქალმა ისიც ჩამოაშორა თავის დაპყრობილს და ახლა მან მოიპოვა სასურველი მამაკაცი… ასეთ შემთხვევაში, „მსხვერპლს” მოსწონს, როდესაც მისთვის იბრძვიან… 

მეტაფორული კავშირი „სიყვარული _ ბრძოლაა” გამომდინარეობს უფრო დიდი მეტაფორული კავშირიდან: „ცხოვრება _ ბრძოლაა…”

ბუნებრივია, ეს ერთადერთი მეტაფორა არ არის არც ცხოვრების და არც სიყვარულის… თქვენ შეგიძლიათ, თქვენი მეტაფორა აღმოაჩინოთ… შეცვალოთ კიდეც, თუ დაინახავთ, რომ არ მოგეწონათ ის პარადიგმა, რომელშიც უნებურად აღმოგაჩინათ ცხოვრების ჩვევებმა, ენობრივმა ჩვევებმა… კულტურამ (თუ უკულტურობამ)…

სიყვარულის ამგვარი ფრაზეოლოგიური მეტაფორების წყალობით მოპოვება-მონადირების პარადიგმა მხატვრულ შემოქმედებაშიც გრძელდება… რადგან ზემოთ უკვე გითხარით, რომ მეტაფორებს აქვთ მამოდელირებელი ფუნქცია და ისინი ხშირად ჩვენგან დამოუკიდებლად, ჩვენს ქვეცნობიერში განაგრძობენ ახალი და მსგავსი მოდელების აგებას უკვე არსებულ ფუნდამენტზე… ამის დასტურად უამრავი ნიმუშის მოყვანა შეიძლება, სულ ბოლოს წაკითხულ ერთი  ავტორის ლექსის ფრაგმენტს დავიმოწმებ:

რამიშვილი შალვა
ლამაზი ქალი ქალაქია
ლამაზი ქალი ქალაქია,
კაცი კი – შარაგზის ყაჩაღების ხროვა
ლამაზი ქალის მონადირება ქალაქის აღებას უდრის.
აჰა…
ვდგავართ და ვუყურებთ ამ პატარა კოხტა ქალაქს,
ჩანს ზურმუხტისფერი ბასტიონები,
ფირუზის გალავანიც ჩანს,
მიწათხრილია გარშემო…
ნახე, რა კარგად იცავენ ქალაქს?!
მაგრამ, უნდა შევიჭრათ!….
და ასე შემდეგ… გრძელდება ეს ბალადაც, ვიდრე ქალაქის (ქალის), როგორც ტერიტორიის, დაპყრობამდე და მისი გულის მონადირებამდე… (სრულად ნახეთ აქ; https://www.bu.org.ge/x3210?lang=geo)

დიდი მწერლები ასეთ რჩევებსაც იძლევიან: „თუ ქალის მონადირება გინდა, მომეტებული ყურადღება არ უნდა მიაქციო” (კონსტანტინე გამსახურდია). 

ვთქვათ და, მოინადირე… მერე…?  მერე ექცევი ისე, ვით ნანადირევს… დაჰკიდებ, გაატყავებ და მიირთმევ…
სიყვარულზე, როგორც საკვებზე, შემდეგ წერილში გესაუბრებით.

დასასრულს კი, ერთი მეტაფორული იგავი სიყვარულზე მონადირების და დაპყრობის საპირწონედ: 

ქარი და ყვავილი

ქარს შეუყვარდა მშვენიერი ყვავილი. სანამ ის ნაზად ეალერსებოდა ყვავილს, ისიც ყვავილობითა და არომატებით პასუხობდა სატრფოს. ქარმა გადაწყვიტა, რომ ეს არ იყო საკმარისი და მთელი ძალით დაუბერა ყვავილს, რათა კიდევ უფრო დიდი სიყვარული მიეღო პასუხად… ყვავილმა ვერ გაუძლო ასეთ ძლიერ ვნებას და გადატყდა…
ქარი შეეცადა, ყვავილი გაეცოცხლებინა და ნაზად დაუბერა, მაგრამ ის სულ გაქრა… მაშინ ქარმა დაიყვირა:
_ მე შენ მოგეცი და დაგანახე მთელი ჩემი სიყვარულის ძალა, შენ კი გადატყდი…! როგორც ჩანს, შენ არ გეყო სიყვარულის ძალა ჩემ მიმართ, ესე იგი, არ გიყვარდი…
მაგრამ ყვავილმა არაფერი არ უპასუხა, ის მოკვდა…

ვისაც უყვარს, უნდა ახსოვდეს, რომ ძალით და ძლიერებით არ იზომება სიყვარული.

თანატოლთა ზეწოლისგან თავისუფალი სასკოლო გარემო

0
ჯანსაღი და უსაფრთხო სასკოლო გარემო მნიშვნელოვანია როგორც სკოლის მოსწავლეებისთვის, ისე მშობლებისთვის, სკოლის ადმინისტრაციისა და მასწავლებლებისთვის. თანატოლთა ზეწოლა, ცხადია, საფრთხეს უქმნის ჯანსაღ და უსაფრთხო სასკოლო გარემოს და უარყოფით გავლენას ახდენს, პირველ რიგში, მოსწავლეებზე, ასევე მშობლებსა და სკოლის თანამშრომლებზე. თუმცა უნდა ითქვას, რომ ეს ფენომენი ოჯახის და სკოლის ფარგლებს სცდება და მთლიან თემს თუ საზოგადოებას მოიცავს, როგორც გამომწვევი მიზეზების, ისე შედეგების თვალსაზრისით. წინამდებარე წერილში თანატოლთა ზეწოლის გავრცელებულ ფორმებსა და მათი პრევენციისა და დაძლევის სტრატეგიებზე ვისაუბრებ.

 

კვლევები ცხადყოფს, რომ ბავშვების 65% ერთხელ მაინც ყოფილა სიტყვიერი ძალადობის სამიზნე, ხოლო 20% _ სხვადასხვა ტიპის ძალადობის მსხვერპლი (საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის და მედიცინის განვითარების ფონდი, “ბავშვზე ძალადობის ძირითადი საკითხები”, გვ.20). თანატოლთა ზეწოლის შესახებ მონაცემები არ გვაქვს, თუმცა ბოლო 50 წლის განმავლობაში თანატოლთა ზეწოლის სტატისტიკური მაჩვენებელი მთელი მსოფლიოს მასშტაბით იზრდება. გავრცელებულია ძალადობის ხუთი ძირითადი ტიპი: სიტყვიერი, ფიზიკური, ემოციური, კიბერ და სექსუალური ზეწოლა/ძალადობა.


სიტყვიერი ძალადობა

სიტყვიერი ძალადობა დამამცირებელი სიტყვების, განცხადებების, სახელდების ფორმით გამოიხატება. ხშირად სიტყვიერი მოძალადეები სპეციალური საჭიროებების მქონე ბავშვებს არჩევენ თავიანთ სამიზნედ. ამ ფორმის ძალადობის აღმოჩენა ყველაზე რთულია, რადგან უფროსების წინაშე არ ხდება. ხშირად სიტყვიერ ძალადობას დაუყოვნებლივ არ აქცევენ ყურადღებას თითქოს ნაკლები სიმძიმის გამო, მაშინ, როცა პიროვნების ჩამოყალიბების პროცესში მან მნიშვნელოვანი ემოციური დაღი შეიძლება დატოვოს.


ემოციური (ფსიქოლოგიური) ძალადობა

ემოციური (ფსიქოლოგიური) ძალადობა არის სიტყვიერი ან/და ქცევითი ზემოქმედებით ბავშ­ვში შიშის, დამცირების, მარტოობისა და ფსიქიკური ჯანმრთელობისათვის საზიანო სხვა მდგომარეობის პროვოცირება. ემოციური ძალადობა იწვევს ბავშვის თვითშეფასების დარღვევას ან დაქვეითებას. ის აერთიანებს როგორც ბავშვის წინააღმდეგ მიმართულ მოქმედებებს (სიტყვიერი აგრესია, დადანაშაულება, დამცირება, მუდმივი ნეგატიური შედარება თანატოლებთან, დაშინება), ისე უმოქმედობას ბავშვთან მიმართებაში (ემოციური უარ­ყოფა, სოციალურად გარიყვა, განდევნა, თანაგრძნობისა და მხარდაჭერის დეფიციტი). ემოციური ძალადობა შეიძლება ვლინდებოდეს ცალკე და ასევე შეიძლება წარმოადგენდეს ფიზიკური ან სექსუალური ძალადობის შემადგენელ ნაწილს.


ფიზიკური ძალადობა

ფიზიკური ძალადობა არის ბავშვის ნების საწინააღმდეგოდ მასზე ფიზიკური ზემოქმედება, რომელიც ხელყოფს პირად სივრცეს, ტკივილს აყენ­ებს და/ან იწვევს სხეულის სხვადასხვა სიმძიმის დაზიანებას. ეს არის გაცნობიერებული ქმედებები, როგორიცაა ცემა, ჩქმეტა, ღიტინი, თმის მოქაჩვა, ხელის კვრა, პანღურის ამორტყმა, დაწვა, კბენა, მოგუდვა, ნებისმიერი ტკივილის მიყენება (სილის გაწვნა, ნემსით ჩხვლეტა და ა.შ.). გარდა ამისა, ფიზიკურ ძალადობად ითვლება თავდასხმა ცივი ან ცეცხლსას­როლი იარაღით და ჯანმრთელობითვის, სიცოცხლისთვის სახიფათო ნებისმიერი სხვა სა­გნის (მძიმე, გახურებული, მჩხვლეტავი, მჭრელი და სხვა) გამოყენებით (“ბავშვზე ძალადობის ძირითადი საკითხები”, გვ.14).


სექსუალური ძალადობა

სექსუალური ძალადობის ფორმებს წარმოადგენს ისეთი ქმედებები, როგორიცაა სექსუალური მეტყველებით თუ შენიშვნებით დევნა, თვალთვალი, პორნოგრაფიული სურათების გადაღება/ჩვენება, სექსუალური შინაარსის ფილმების ან პორნოგრაფიული ჟურნალების ჩვენება, გაუპატიურება ან გაუპატიურების მცდელობა, სასქესო ორგანოების დემონსტრირება. ბავშვზე სექსუალური ძალადობა თავისებურებებით ხასიათდება. ძალადობის ამ ფორმის დადგენა/აღმოჩენა საკმაოდ რთულია, რადგან სექსუალური ძალადობის მხვერპლი, სირცხვილის, მორიდების დაშინების, მუქარის, შიშის, სტრესის ფონზე, მალავს ძალადობის ფაქტს, რითაც მოძალადე მხარეს ქმედების გამეორების ან გამძაფრების შესაძლებლობა ეძლევა იმავე ან სხვა მსხვერპლთან.


კიბერძალადობა

უკანასკნელი ათწლეულის განმავლობაში ყველაზე სწრაფად იმატებს კიბერძალადობის სტატისტიკური მაჩვენებლები. თანატოლთა შორის კიბერძალადობის ფაქტები ძალადობის სიტყვიერ, ემოციურ ან სექსუალურ ფორმებს შეიძლება აერთიანებდეს. ეს ტელეფონის, სოციალური მედიის ან სხვა საკომუნიკაციო საშულებების გამოყენებით ხდება. ყველაზე გავრცელებული ფორმებია: თანატოლის დაშინება, დაცინვა, შეურაცხმყოფელი განცხადებების გაკეთება, ფოტოების გამოქვეყნება და ა.შ. კიბერძალადობის შემთხვევაში, აგრესორის დადგენა ძალზე რთულია, რადგან კიბერსივრცეში მარტივად შესაძლებელია კომუნიკაციის განხორციელება ზუსტი იდენტობის გამოვლენის გარეშე. აღსანიშნავია, რომ აშშ-ის ბევრ შტატში თინეიჯერებს შორის თვითმკვლელობის რიცხვის ზრდა კიბერძალადობას, როგორც ერთ-ერთ გამომწვევ ფაქტორს, უკავშირდება.

იმისათვის, რომ სასკოლო გარემო ძალადობის ზემოთ აღწერილი ფორმებისგან თავისუფალი იყოს, აუცილებელია, სკოლაში არსებობდეს ა) თანატოლთა ზეწოლის ფაქტების გამოვლენის მექანიზმები, ბ) ძალადობის პრევენციის სისტემა და გ) რეაგირების ეფექტური პროცედურები.


თანატოლთა ზეწოლის ფაქტების გამოვლენის მექანიზმები

არსებობს მოსაზრება, თითქოს თანატოლთა ზეწოლა უფრო გავრცელებულია დიდი ზომის კლასებში ან სკოლებში. თუმცა აშშ-ში ჩატარებულმა კვლევებმა ცხადყო, რომ სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი კორელაცია თანატოლთა ზეწოლის პრევალენტობასა და სკოლის/კლასის ზომას შორის არ არის. ამდენად, თანატოლთა ზეწოლის საკითხები ყველა ტიპის სკოლისთვის საყურადღებოა. აგრესორები, როგორც წესი, მსხვერპლად ირჩევენ ისეთ მოსწავლეებს, რომლებიც ფიზიკური სისუსტით, ემოციური სენსიტიურობით და საპასუხო ქმედების უუნარობით ხასიათდებიან. თუმცა ძალადობის აღმოფხვრისკენ მიმართული ნებისმიერი პროგრამის პრეზუმფციად უნდა იქნას მიჩნეული, რომ ნებისმიერი მოსწავლე შეიძლება გახდეს ზეწოლის მსხვერპლი _ თუნდაც ის მოსწავლეები, რომლებიც რიგ შემთხვევაში აგრესორებად გვევლინებიან.

თანატოლთა ზეწოლის ფაქტების გამოვლენისთვის ეფექტური მექანიზმი შეიძლება იყოს თანატოლთა მხარდაჭერის კომიტეტი, რომელშიც მოსწავლეები, მასწავლებლები, მშობლები და სკოლის თანამშრომლები გაერთიანდებიან. კომიტეტში ისეთი პირები უნდა გაწევრიანდნენ, რომელთა მიმართ ნდობა მაღალია და რომელთაც, საჭიროების შემთხვევაში, მოსწავლეები თავისუფლად მიმართავენ თხოვნით.

ზეწოლის ფაქტების გამოვლენისთვის ეფექტურია ზედამხედველობის სისტემის არსებობა სკოლის ტერიტორიაზე, ფიზიკური პირის ან ვიდეოთვალის მეშვეობით. ზეწოლის მასშტაბურობის და კონკრეტული ფაქტების სიღრმისეულად გამოსაკვლევად სკოლაში, ასევე, რეკომენდებულია მოსწავლეთა წერილობითი გამოკითხვის ჩატარება ყოველწლიურად, ანონიმური ფორმით. სკოლაში შეგიძლიათ დადგათ დალუქული ყუთიც ანონიმური ბარათების მოსათავსებლად. ამ მეთოდების გამოყენებისას მოსალოდნელია, თავდაპირველად ვერ შეძლოთ ინფორმაციის მოპოვება, თუმცა თუ წაახალისებთ მოსწავლეებსა და მშობლებს, გამოიყენონ სკოლის მიერ დანერგილი მექანიზმები სასწავლო გარემოს გაუმჯობესების მიზნით, დროთა განმავლობაში ისინი შეძლებენ თქვენ მიერ შეთავაზებული მექანიზმების გამოყენებას.


ძალადობის პრევენციის სისტემა

კვლევებით დადგინდა, რომ მასშტაბური სასკოლო პროგრამის მეშვეობით, რომელშიც ჩართული იქნებიან მოსწავლეები, მშობლები, მასწავლებლები, სკოლის ადმინისტრაცია, ფსიქოლოგები და თემის წევრები, თანატოლთა ზეწოლის ფაქტების შემცირება შესაძლებელია 50%-ით. უფრო მეტიც, თანატოლთა ზეწოლის პრევენციის პროგრამები ხელს შეუწყობს სხვა ტიპის ანტი-სოციალური ქცევის ფორმების შემცირებასაც (ვანდალიზმი, თვითდაზიანება, აპათიურობა, ქურდობა, მოსწავლის მიერ მასწავლებელზე ან მშობელზე ზეწოლა ან პირიქით).

ადრეული ასაკიდან თანატოლთა შორის ძალადობის პრევენციის ყველაზე ეფექტური პროგრამები პიროვნული ხასიათის ფორმირებაზეა ორიენტირებული. პროგრამები, რომლებიც მოსწავლეებში პოზიტიური თვისებების ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს, ირჩევს რამდენიმე (5-10) პიროვნულ თვისებას, რომელსაც წლის განმავლობაში ბავშვებს შეასწავლის სპეციალური კვირეულის ფარგლებში. ეს თვისებები შეიძლება იყოს: პასუხისმგებლობა, გულწრფელობა, პატიოსნება, ურთიერთპატივისცემა, თავდაჯერებულობა, ტოლერანტობა, ერთგულება, თავმდაბლობა, სიკეთე და ა.შ. კვირის განმავლობაში ყოველდღე 10-15 წუთი ეთმობა პიროვნული ხასიათის პროგრამის აქტივობებს, რომლებშიც ერთიანდება გაკვეთილის გეგმები, რეალური ამბები, სადისკუსიო შეკითხვები, სამოტივაციო ციტატები, რეკომენდებული დავალებები, ინტერაქტიული აქტივობები, ლიტერატურული წყაროები. კონკრეტული აქტივობების გარდა, მასწავლებლები, სკოლის ადმინისტრაცია და მშობლები კვირეულის განმავლობაში არჩეული თვისების დემონსტრირებას ახდენენ და საილუსტრაციოდ იყენებენ ფოტოებს, ფილმებს, მუსიკას. პროგრამის ეფექტურობის გაზრდის მიზნით, სასურველია, მასში ჩართული იყოს მთლიანი თემი და მოსწავლეებს შესაძლებლობა მიეცეთ, თემის ლიდერების გამოცდილების შესახებ მოისმინონ. სკოლამ შეიძლება მოიწვიოს ბანკის, საკრებულოს, გამგეობის, მერიის, სათემო ჯგუფების, მედიის, ადგილობრივი ორგანიზაციების, საავადმყოფოს წარმომადგენლები.

აღნიშნული პროგრამა ძალადობის პრევენციის სისტემის ერთ-ერთი შემადგენელი კომპონენტი შეიძლება იყოს. პროგრამების განხორციელების შემთხვევაში, აუცილებელია, პროგრამის შედეგების განსაზღვრის მიზნით განხორციელდეს პრე- და პოსტ-გამოკითხვა მოსწავლეებს, მასწავლებლებს და მშობლებს შორის, რათა განისაზღვროს, რა ცოდნა შეიძინეს პროგრამის ფარგლებში მოსწავლეებმა და რამდენად გამოიხატება შეძენილი თვისებები მათ ქმედებაში.


რეაგირების პროცედურები

თანატოლთა ზეწოლამ სკოლაში მღელვარება და შიში შეიძლება დანერგოს და უარყოფითად იმოქმედოს მოსწავლეთა აკადემიურ მოსწრებაზე. აქვე წარმოგიდგენთ ზოგიერთ რჩევას თანატოლთა ზეწოლაზე რეაგირების ეფექტურ პროცედურებთან დაკავშირებით:

·აუცილებელია, სკოლამ მყისიერად გააკეთოს რეაგირება თანატოლთა ზეწოლის თითოეულ ფაქტზე.

·ინდივიდუალურად ესაუბრეთ აგრესორ მოსწავლეს ბრალდების გარეშე. გახსოვდეთ, რომ თქვენი მიზანია ძალადობის ფაქტების აღმოფხვრა და არა აგრესორის დადანაშაულება.

·ესაუბრეთ ზეწოლის მსხვერპლს და აღმოუჩინეთ სათანადო დახმარება, მათ შორის ფსიქო-ემოციური.

·გააკეთეთ როლური გათამაშება ძალადობის სიმულაციით აგრესორთან.

·გააკეთეთ როლური გათამაშება მსხვერპლთან რეაგირების ასერტულ ფორმებზე.

·აიღეთ პასუხისმგებლობა პრობლემის გადაჭრაზე.

·შეიმუშავეთ დისციპლინარული ზომები, რომლების შესახებაც წინასწარ ინფორმირებული იქნებიან მოსწავლეები.

·ჩაუტარეთ სკოლის თანამშრომლებს და მშობლებს ტრენინგი კონფლიქტის მართვისა და გადაჭრის საკითხებში. კონფლიქტური სიტუაციის დროს ისინი ერთ ენაზე უნდა საუბრობდნენ და თანმიმდევრული უნდა იყოს მასწავლებლების, სკოლის ადმინისტრაციის და მშობლების რეაგირება. იხილეთ შემდეგი ვებგვერდი კონფლიქტის მართვის საკითხებზე ინფორმაციის მისაღებად: https://www.crinfo.org/educationtraining/teaching-materials;


სასკოლო ასაკის თავისებურებანი

0
უნდა მივიყვანოთ თუ არა სკოლაში 6 წლის მოზარდი

თქვენს პატარას 6 წელი შეუსრულდა და შესაბამისად ოჯახში გახშირდა საუბარი მის სკოლაში მიყვანაზე. თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში, აუცილებელია სწორი არჩევანის გაკეთება იმ კრიტერიუმების გათვალისწინებით, რომლებიც მოზარდის სკოლაში შეყვანისათვის მზადყოფნას განსაზღვრავს. ხსენებული კრიტერიუმები შემდეგში მდგომარეობს –პირველ რიგში ასაკი, შემდგომ თავად მოზარდის სურვილი, წავიდეს სკოლაში, მისი ზოგადი განათლების დონე და ბოლოს, ჯანმრთელობა. ბუნებრივია, ნებისმიერ ოჯახში ისმება საკითხი, ჩამოთვლილთაგან რომელ კრიტერიუმს უნდა მიენიჭოს უპირატესობა, რომელი კრიტერიუმია ყველაზე მთავარი? ამ კრიტერიუმებს შორის მთავარი, ექსპერტთა და სპეციალისტთა განმარტებით, ფიზიოლოგიური, სოციალური და ფსიქოლოგიური განვითარების დონეა. ერთ-ერთი მათგანის შეუსაბამო მდგომარეობა, შესაძლოა მოზარდის სკოლასთან შეუთავსებლობის სერიოზული მიზეზი გახდეს. ბავშვის სკოლაში შეყვანის მზადებისას აუცილებელია მხედველობაში იქნეს მიღებული მისი განვითარების შესაბამისობაში მოყვანა, რომლის მეშვეობითაც ის იოლად გაართმევს თავს დაწყებითი სასკოლო განათლების მოთხოვნებს, იოლად მოახდენს ადაპტაციას სასკოლო გარემოსთან და თავისთავად იგულისხმება  თანაკლასელებთანაც. 

მაშ ასე, – ჯანმრთელობა – ეს გახლავთ პირველი კრიტერიუმი, რომელიც განსაზღვრავს, უნდა შეიყვანოთ თუ არა თქვენი პატარა სკოლაში. მშობელი აუცილებლად უნდა დაფიქრდეს, ღირს თუ არა მოზარდის სკოლაში შეყვანა იმ შემთხვევაში, თუ მას რაიმე ქრონიკული დაავადება აწუხებს, ან კიდევ 6 წლამდე ასაკში მძიმე დაავადება აქვს გადატანილი. ეს გარემოებები ბავშვის იმუნიტეტს ასუსტებს და ზრდის იმის რისკს, რომ სკოლაში სხვა ბავშვებთან ურთიერთობისას რომელიმე სხვა დაავადებითაც დასნებოვანდეს. ნებისმიერ შემთხვევაში აუცილებელია პედიატრის კონსულტაცია. ამასთანავე სასურველია მშობელს ახსოვდეს, რომ სასკოლო განათლებასთან ადაპტაცია, ჯანმრთელი ორგანიზმისათვისაც კი შესაძლოა ძნელად გადასატანი აღმოჩნდეს, ვინაიდან გარემოს შეცვლა და ახალ რეგულაციებში შესვლა საკმაოდ დიდ დატვირთვას იწვევს ნებისმიერ ორგანიზმზე, იწვევს იმუნიტეტის შესუსტებას, რაც შესაძლოა რიგი დაავადებების გამომწვევი გახდეს. 

არსებობს ე.წ. “საპასპორტო” და “ბიოლოგიური” ასაკის ცნება. “ბიოლოგიური ასაკი” – ეს გახლავთ მოზარდის შინაგანი ორგანოების სამზადისი მის წინაშე დამდგარი ცვლილებების მიმართ, “საპასპორტო ასაკი” კი, უბრალოდ ბავშვის ამქვეყნად მოვლინების დღიდან აითვლება. საკმაოდ ხშირია შემთხვევები, როდესაც “საპასპორტო და ბიოლოგიური ასაკი” ერთიმეორესთან თავსებადობაში არ მოდის. სამწუხაროდ, მშობლების უმრავლეობა ყურადღებას არ აქცევს, რომ 6-7 წლის ბავშვის ორგანიზმის განვითარება არ შეესაბამება მის წლოვანებას. აღნიშნულ ასაკში მოზარდის ორგანიზმი ძალიან სწრაფად იზრდება და ფორმირდება. გოგონები გაცილებით უფრო სწრაფად ყალიბდებიან, ვიდრე ვაჟები და ეს პროცესი განსაკუთრებული სისწრაფით ზაფხულში ვითარდება. რაც შეეხება ზამთრის პერიოდს, პროცესი მნიშვნელოვნად შეფერხებულია და მოცემულ შემთხვევაში ხშირია მოზარდის წონაში დაკლება, რაც უთუოდ მიუთითებს, რომ მისი ორგანიზმი სასკოლო სწავლების დატვირთვას ვეღარ აუდის და შესაბამის რეაქციასაც იძლევა. 

სკოლამდელი ასაკის მოზარდის ორგანიზმი ჩამოყალიბების პროცესშია. ფორმირებას განიცდის მისი სახსრები, ხერხემალი, სისხლძარღვთა სისტემა და კუნთოვანი ქსოვილები. აღნიშნულ ასაკში მნიშვნელოვნად იზრდება ძვლოვანი სისტემაც და თუ 6-7 წლის მოზარდში ჯერაც არ გახლავთ დასრულებული და ჩამოყალიბებული ხსენებული პროცესები, მაშინ ნათელი ხდება, თუ რატომ ვერ ახერხებენ მოზარდები თუნდაც მცირე ხნის მანძილზე სასკოლო მერხთან მშვიდად და ცმუკვის გარეშე ჯდომას. მოზარდის სტატიკური, ანუ მერხთან წყნარად ჯდომის მოცემულობა გაცილებით ძნელი წარმოსადგენია, ვიდრე მისი, ვთქვათ ფიზიკური მომზადების გაკვეთილზე აქეთ-იქით სირბილი. რაც უფრო მცირე ასაკისაა მოზარდი, მით მეტია მის ცნობიერებაში მოთხოვნილება მოძრაობისადმი, ხოლო ხანგრძლივი იძულებითი `დამუხრუჭება~ მის ცნობიერებას მნიშვნელოვან ზიანს აყენებს. სხეულის ზრდის დაუსრულებელ პროცესში უხეში ჩარევა მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს მოზარდის ორგანიზმზე, რამაც საბოლოო ჯამში, შესაძლოა სავალალო შედეგებამდეც მიგვიყვანოს, – მათ შორის ხერხემლის გამრუდებასა და სხვა დაავადებებამდე. 

ამასთანავე აღსანიშნავია, რომ მოზარდის ხელის მტევნის კუნთებიც ასევე ჩამოუყალიბებელია და მათმა დაძაბვამ წერის პროცესში, შესაძლოა ხელის კუნთის გარკვეული პათოლოგიები გამოიწვიოს. ამიტომ, წერითი ვარჯიშები 8-12 წუთზე მეტ ხანს არ უნდა გაგრძელდეს. 

6-7 წლის ასაკში მოზარდის გულ-სისხლძარღვთა სისტემა ჩამოყალიბებას განაგრძობს. აღნიშნულ პერიოდში ბავშვის ორგანიზმი უკიდურესად მგრძნობიარეა და მასზე ზედმეტი დატვირთვა ყოველთვის უარყოფითად მოქმედებს. დღის რეჟიმის გონივრული გათვლა, სწავლის, შრომისა და დასვენების სწორი დაგეგმვა უზრუნველყოფს პატარას ნორმალურ ჩამოყალიბებას. 

მოზარდის ორგანიზმის გარემოსთან ადაპტაციის საკითხში უმთავრესი როლი ცენტრალურ ნერვულ სისტემას ენიჭება. 6-7 წლის ბავშვების ფსიქიკა უკვე მზადაა, მიიღოს ინფორმაციისა და სიახლეების მნიშვნელოვანი ნაკადი. ამ ასაკში უკვე ფორმირებულია ყურადღების განსაკუთრებული ნიშან-თვისებები. თუმცა, მხოლოდ 8-9 წლის ასაკში ახერხებენ ბავშვები კონცენტრაციასა და განსაკუთრებული ყურადღების მობილიზებას. ერთია, რომ ამა თუ იმ საგნის სიტყვიერი ახსნა-განმარტება გაცილებით არაეფექტურია, ვიდრე ვიზუალური. ბავშვის ცნობიერება ელვის უსწრაფესად ხტის ერთი საგნიდან მეორეზე და ამიტომაც მოზარდისთვის უფრო მნიშვნელოვანია ვიზუალური ახსნა, ვიდრე ვერბალური. 

ბავშვის საერთო აქტივობას მისი ფსიქოლოგიური აქტივობა, ემოციურობა, ინტენსიურობა, არსებობის ახალ სახეობაზე გადართვა და მისი რეაქციები განსაზღვრავს. მოზარდის დამოკიდებულებას ამა თუ იმ საგნისადმი მისი ცნობიერება განსაზღვრავს. საკუთარ ასაკთან ფიზიოლოგიურად ე.წ. “ჩამორჩენილი” ბავშვები ხშირად ყურადღების გაფანტულობითა და ინტერესის არქონით გამოირჩევიან. სამწურად, ხშირ შემთხვევაში, აღნიშნული პრობლემები თავს იჩენს არა დაწყებით, არამედ მეორე და მესამე კლასებში. 

მშობლების ყველაზე ხშირი შეცდომა შვილის სკოლაში მიყვანისას საერთო განვითარების არასრულფასოვანი შეფასება გახლავთ. დღეისათვის “ინფორმაციის საუკუნეში”, როდესაც მოზარდი უამრავ რამეს იგებს ტელევიზიის, ინტერნეტისა თუ სხვა საშუალებებით, მშობელი ფიქრობს, რომ მისი შვილის ცნობიერება უკვე საკმაოდ მომზადებულია სასკოლო განათლების მისაღებად. 

არსებობენ ასევე “სულსწრაფი პირველკლასელები”, რომელთათვისაც სკოლაში ადაპტაციის პროცესი საკმაოდ სწრაფად მიმდინარეობს. თუმცა, მოზარდების ეს კატეგორია გაცილებით სწრაფად იღლება, ისინი პრეტენზიულები და კონფლიქტურები ხდებიან თანაკლასელებთან. ამასთანავე, საკმაოდ ხშირად ექმნებათ პრობლემები ანბანის ათვისებასთან, ზოგადად კითხვასთან და ციფრების გამრავლებასთან.

მშობელს სპეციალისტის დახმარების გარეშე შეუძლია განსაზღვროს, მზადაა თუ არა მისი შვილი სკოლაში შესასვლელად.

მაშ ასე, მომავალ პირველკლასელს უნდა ჰქონდეს შემდეგი უნარები:

ჩამოყალიბებული აღქმის უნარი – უნდა შეეძლოს მოიძიოს შესაბამისი ფიგურა ერთიმეორეზე აგებული სხვადასხვა ფორმისა თუ ფერის ნახატებიდან;

უნდა შეეძლოს გაამახვილოს ყურადღება ნებისმიერ საგანსა თუ მოვლენაზე, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როდესაც ეს უკანასკნელი მისთვის საინტერესო სულაც არ არის;

ბავშვს უნდა ჰქონდეს განვითარებული კოორდინაციის უნარი, რაც მდგომარეობს შემდეგში: მოზარდს აუცილებლად უნდა შეეძლოს სახაზავის და მისთანების გარეშე სწორი ხაზების გავლება (ზიგზაგების გარეშე), უნდა შეეძლოს საბავშვო მაკრატლის საშუალებით ამა თუ იმ ნახატის გამოჭრა, ასევე უნდა ეხერხებოდეს მარტივი ნახატების საკუთარი ხელით კოპირება და რა თქმა უნდა, არჩევდეს მარცხენა და მარჯვენა მხარეებს;

მოზარდისათვის აუცილებელია ჰქონდეს მეხსიერების გარკვეული რესურსი, დაიხსომოს მიცემული დავალება და შესრულების ბოლომდე არ დაივიწყოს ის;

აღნიშნულ ასაკშვი ბავშვმა აუცილებლად უნდა იცოდეს საკუთარი გვარი, სახელი და მშობლების ვინაობა, ასევე ქალაქის სახელწოდება, რომელშიც ის ცხოვრობს, უნდა ჰქონდეს წარმოდგენა ცხოველთა თუ ფრინველთა სამყაროზე, ასევე მსოფლიოს ცნობილ ქალაქებსა და ღირსშესანიშნაობებზე;

მოზარდს აუცილებლად უნდა გააჩნდეს “ემოციური ცნობირება”, ანუ იმპულსური ქმედებების შემცირების უნარი. ეს კი მდგომარეობს შემდეგში – ბავშვმა უნდა შესძლოს ორიენტირება სასკოლო მოთხოვნილებებზე – ანუ მხედველობაში გვაქვს ის მომენტი, როდესაც ცნება “საჭიროა” გაცილებით აჭარბებს ცნებას “მინდა”.

იმ შემთხვევაში, თუ თქვენი მოზარდის შესაძლებლობები ვერ აკმაყოფილებს ზემოთ ჩამოთვლილ კროტერიუმებს, სულაც არ არის საჭირო საგონებელს მივეცეთ. ამ ხარვეზების აღმოსაფხვრელად სამედიცინო სფეროს უამრავი სპეციალისტი ჰყავს (მათ შორის ლოგოპედები, ბავშვთა ფსიქოლოგები, პედაგოგები და ასე შემდეგ). ნუ დაივიწყებთ, რომ ბავშვთა ფსიქოლოგია 6-7 წლის ასაკში საკმაოდ არამდგრადია და დროული ჩარევის შემთხვევაში ნებისმიერი შეცდომის გამოსწორებაა შესაძლებელი. 

მომზადა კახა ჭაბაშვილმა

სიყვარულის ახსნა

0

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და მე უსინათლო ვარ, მხედველობა თანდათან სულ უფრო და უფრო  დავკარგე, ახლა სკოლაში დავდივარ და ბრაილით ვკითხულობ, სამაგიეროდ, მხოლოდ მე შემიძლია შენი საყვარელი მელოდია გონებაში სულ სხვადასხვაფრად დავშალო და ავაბრჭყვიალო, სულ სხვადასხვაგვარ ბგერებად.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და სკოლაში სიარული ძალიან მიყვარს, განსაკუთრებით ასტრონომია, ჭერზე ვარსკვლავეთის რუკა გამიკრეს და ძალიან ბედნიერი ვარ..

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და ჩემი ხერხემალი უფრო სუსტია, ვიდრე სხვა ბავშვების, წარმოდგინე, პლასტელინისგან გამოძერწილ ფიგურას საყრდენი არ გაუკეთო, ისე დატოვო. მეც ასეთი, სუსტი ხერხემალი მაქვს.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და ცეკვა მიყვარს ძალიან, იცი რა არის პა? მისი საშუალებით ცეკვას თანდათან სწავლობ, ისევე როგორც ნაბიჯ–ნაბიჯ სიარულს.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და მე აუტისტი ვარ, ჰო, საკუთარ თავში, როგორც კალეიდოსკოპში უამრავ ფორმას და ფერს ვპოულობ, იშვიათად გიყურებ, მაგრამ  ყოველთვის ძალიან მიხარია შენი თვალების ვარსკვლავების დაკრეფა.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ, წერა ცოტა მიჭირს, კითხვა – არც ისე, სამაგიეროდ, სიმღერა – საერთოდ არ მიძნელდება, პირიქით.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და დაუნის სინდრომი მაქვს, ყველაზე ლამაზი ღიმილი მაქვს და ყველაზე ლამაზი სიყვარული შემიძლია.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და ლექსებს ვწერ, ძალიან მინდა ერთი მაინც წაიკითხო და მითხრა, მოგეწონა თუ არა.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და ჩემი ფეხები ისე სუსტია, სხეულს ვერ იმაგრებენ, ამიტომაც სულ ეტლში ვზივარ, მე სუსტი ფეხები მაქვს, მაგრამ ძალიან ღონიერი ხელები და ფრთები.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და შენი ხმის ტკბილი მელოდია არ მესმის, როცა დავიბადე, უკვე არაფერი მესმოდა, ჩემი ყურები დაგმანულია, მაგრამ შენი ბაგის მოძრაობა, შენს ბაგეზე გამოსახული სიტყვები, შენი მრავალფეროვანი ჟესტიკულაცია და ანთებული თვალები ყველაზე მეტად მაბედნიერებს.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და ფერების ისე შეზავება შემიძლია, როგორც არავის, შენ იცოდი რომ ორი ფერისგან მესამე მიიღება?

გამარჯობა, მე დიანა ვარ, თუმცა ვერასდროს გამოგიწვდი ხელს, იმის გამო რომ კიდურების ატროფია მაქვს, მე შემიძლია შემოგხედო და გაგიღიმო ისე, როგორ ვერავინ გაგიღიმებს.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ და ხან ცოტას, ხან კი საერთოდ არ ვლაპარაკობ, ზოგი ამბობს, რომ დარღვევა მაქვს, ზოგი კი, რომ  უბრალოდ საუბარი არ მინდა.  მე კი, სიმართლე გითხრა? ძალიან მეშინია.

გამარჯობა, მე დიანა ვარ, მე შენ მიყვარხარ.
პოსტი ფეისბუქიდან:
„ბავშვებო,მინდა მოგიყვეთ რა ხდება ამ ფოტოზე. ეს არის უნარშეზღუდული ბავშვების სკოლა, სადაც დამყავს ჩემი ანასტასია. ბორჯომის 10 ნომერში. სკოლას ერთი მხრიდან ესაზღვრება ტუბდისპანსერი,რომლის ეზოში მანქანით შესვლის უფლებას არ გვაძლევენ, არც პარკინგი გვაქვს გამოყოფილი და ამხელა ბავშვების ხელით ტარება გვიწევს. ე ს კიდევ არაფერი, მე შოკში ჩამაგდო იმ ფაქტმა, რომ მეორე შემოსასვლელი (რომელიც კორპუსების მხრიდან არის) მოსახლეობამ დაადუღა,იმ მიზეზით რომ “არ შეუძლიათ ამ ბავშვების ყურება”. ( თამარ ქალდანი)

გამარჯობა, მე დიანა ვარ, შენი შვილი, დედაშენი, მეზობელი, და, მასწავლებელი, კლასელი, უბნელი, ჯგუფელი, მეგობარი, გამვლელი, თანამოქალაქე.
არ დამიხურო, არ დამიდუღო კარი!

ჩემი პედაგოგიური მრწამსი – რა არის სკოლა. განათლების შინაარსი

0

მუხლი მეორე. რა არის სკოლა

მე მჯერა, რომ სკოლა, უპირველეს ყოვლისა, სოციალური ინსტიტუტია. იმდენად, რამდენადაც განათლება სოციალურ პროცესს წარმოადგენს, სკოლა უბრალოდ საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმაა, რომელშიც ყველა ის საშუალება იყრის თავს, ბავშვს რომ კაცობრიობის მიერ დანატოვარი რესურსის გაზიარების საშუალებას ყველაზე ეფექტური გზებით შეაძლებინებს და საკუთარი ძალების საზოგადო მიზნებისთვის გამოყენების საშუალებას მისცემს.

მე მჯერა, რომ განათლება თავად ცხოვრების პროცესია და არა მომავალი ცხოვრებისთვის მზადება.

მე მჯერა, რომ სკოლა მიმდინარე ცხოვრების რეპრეზენტაციას უნდა წარმოადგენდეს – იმდენად რეალურს და ცოცხალს ბავშვისთვის, რამდენადაც რეალურია მისი შინ, სამეზობლოსა თუ სათამაშო მოედანზე ცხოვრება.

მე მჯერა, რომ ყოველთვის განათლება, რომელიც სათავეს არ იღებს ცხოვრების იმ ფორმებიდან, რომელთა განცდაც თავისთავად ღირებულია, უტყუარი სინამდვილის უხეირო შემცვლელია და შეზღუდვისა და ჩახშობისკენაა მიდრეკილი.

მე მჯერა, რომ სკოლა, როგორც ინსტიტუტი, არსებულ საზოგადოებრივ ყოფას უნდა ამარტივებდეს – მის ჩანასახობრივ ფორმამდე უნდა დაჰყავდეს იგი. არსებული რეალობა იმდენად რთულია, რომ შეუძლებელია ბავშვი მას დაბნეულობისა თუ შფოთვის გარეშე შეეხოს; ის ან მიმდინარე მოვლენათა მრავალრიცხოვნებით ისე გადაიტვირთება, რომ თავად დაკარგავს თანმიმდევრული უკუქმედების უნარს, ან იმდენად აღეგზნება ამ მრავალფეროვნებით, რომ თავისი უმწიფარი ძალებით დროზე ადრე ჩაებმება ამ თამაშში და გაუმართლებლად სპეციალიზირდება, ან უმიზნოდ ფანტავს საკუთარ შესაძლებლობებს.

მე მჯერა, რომ როგორც გამარტივებული საზოგადოებრივი ყოფა, სასკოლო ცხოვრება ეტაპობრივად, ოჯახური ცხოვრებიდან თანდათან უნდა გამომდინარეობდეს; მან უნდა მოიცვას და გააგრძელოს ის აქტივობები, რომელთაც ბავშვი შინიდანვე იცნობს.

მე მჯერა, რომ სკოლამ ეს აქტივობები ისე უნდა აღადგინოს და ბავშვს ისე უნდა წარმოუდგინოს, რომ მან მათი მნიშვნელობა ნაბიჯ-ნაბიჯ გაიაზროს და ამ აქტივობებში მონაწილეობა თავადვე შეეძლოს.

მე მჯერა, რომ ეს ფსიქოლოგიურ აუცილებლობაა, რამდენადაც იგი ბავშვის თანმიმდევრული ზრდის უზრუნველყოფის ერთადერთ გზას წარმოადგენს და სკოლაში წარმოდგენილი ახალი იდეებისთვის წარსული გამოცდილების წასამძღვარებლად ერთადერთი საშუალებაა.

მე მჯერა, რომ ეს აგრეთვე სოციალური აუცილებლობაცაა, რამდენადაც ოჯახი საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმაა, რომლის ფარგლებშიც ბავშვი იზრდება და რომელთან კავშირშიდაც ზნეობრივად იწვრთნება. სკოლის ამოცანას წარმოადგენს გააღრმავოს და განავრცოს იმ ღირებულებათა გაგება, რომელთაც ბავშვი ოჯახში ეზიარება.

მე მჯერა, რომ თანამედროვე განათლების დიდი ნაწილის წარუმატებლობის მიზეზი სწორედ ამ ფუნდამენტური პრინციპის უგულებელყოფაა – განიხილავდეს სკოლას, როგორც საზოგადოებრივი ცხოვრების ფორმას. არსებული გაგებით, სკოლა არის ადგილი, სადაც მოსწავლეს განსაზღვრული ინფორმაცია უნდა მიეწოდებოდეს, სადაც კონკრეტული გაკვეთილები უნდა ისწავლებოდეს ან სადაც გარკვეული ჩვევები უნდა ყალიბდებოდეს. მათი ღირებულება, ამ მოსაზრებით, შორეულ მომავალში გამოჩნდება; ბავშვმა ეს ყველაფერი უნდა აკეთოს იმიტომ, რომ მომავალში კიდევ რაღაც გააკეთოს – ეს უბრალოდ სამზადისია. შედეგად, ყოველივე ამას არ შესწევს უნარი ბავშვის ცხოვრებისეულ გამოცდილებად იქცეს, ამდენად იგი ჭეშმარიტად საგანმანათლებლო ხასიათს მოკლებულია.

მე მჯერა, რომ ზნეობრივი აღზრდა-განათლება სკოლის, როგორც სოციალური ცხოვრების ფორმის ამ გაგებაზე კონცენტრირდება; რომ საუკეთესო და ყველაზე საფუძვლიანი მორალური წვრთნა არის სწორედ ის, რომელსაც სხვებთან განსჯისა თუ საქმიანობის პროცესში გაერთიანებით მიღებული მჭიდრო ურთიერთობით ვიღებთ. თანამედროვე საგანმანათლებლო სისტემები, იმდენად, რამდენადაც სპობენ თუ უგულებელყოფენ ამ ერთიანობას, ნამდვილ, რეგულარულ მორალურ აღზრდას ართულებენ ან შეუძლებელს ხდიან.

მე მჯერა, რომ ბავშვის საქმიანობის სტიმულირება და კონტროლი თავად საზოგადოების ყოფით უნდა ხორციელდებოდეს.

მე მჯერა, რომ არსებულ პირობებში სტიმული და კონტროლი მასწავლებლიდან ზედმეტად მომდინარეობს, რისი მიზეზიც სწორედ სკოლის, როგორც სოციალური ცხოვრების ფორმისიდეის უგულებელყოფაა.

მე მჯერა, რომ სკოლაში მასწავლებლის ადგილის და საქმიანობის განსაზღვრაც სწორედ ამ საფუძვლებიდან უნდა ხდებოდეს. მასწავლებელი არ არის სკოლაში იმისთვის, რომ ბავშვს გარკვეული იდეები მოახვიოს თავს ან ესა თუ ის ჩვევა ჩამოუყალიბოს; არამედ საზოგადოების წევრია, ვინც ის გავლენები უნდა გამოყოს, რომლებიც ბავშვზე ზემოქმედებენ და მიეხმაროს მას ჯეროვნად უპასუხოს ამ გავლენებს.

მე მჯერა, რომ სკოლაში დისციპლინა სასკოლო ცხოვრების მთლიანობიდან უნდა მომდინარეობდეს და არა უშუალოდ კონკრეტული მასწავლებლისგან.

მე მჯერა, რომ მასწავლებლის საქმეა მხოლოდ უპირატეს გამოცდილებასა და ზრდასრულ სიბრძნეზე დაყრდნობით განსაზღვროს, თუ როგორ უნდა ეზიაროს ბავშვი ცხოვრებისეულ დისციპლინას.

მე მჯერა, რომ ბავშვის შეფასებასა და [საფეხურეობრივ] დაწინაურებასთან დაკავშირებული ყველა საკითხიც იმავე სტანდარტის შესაბამისად უნდა წყდებოდეს. გამოცდები საჭიროა მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ბავშვის საზოგადოებრივი ცხოვრებისათვის მზაობის ხარისხს ადგენს და ცხოვრებაში მის იმ ადგილს გამოავლენს, სადაც ის ყველაზე მეტად სასარგებლო იქნება და სადაც ის ყველაზე მეტად შეძლებს დახმარების მიღებას.

მუხლი მესამე. განათლების შინაარსი

მე მჯერა, რომ ბავშვის საზოგადოებრივი ცხოვრება მის წვრთნასა დაზრდაში კონცენტრაციისა თუ მიმართებების მთავარი საფუძველია. სოციალური ცხოვრება არაცნობიერ დონეზე აერთიანებს და განაპირობებს მის ძალისხმევასა და მიღწევებს.

მე მჯერა, რომ სასკოლო კურიკულუმის შინაარსი სოციალური ცხოვრების პრიმიტიული არაცნობიერი ერთიანობიდან საფეხურეობრივ გამოცალკევებას უნდა ასახავდეს.

მე მჯერა, რომ ჩვენ ვარღვევთ ბავშვის შინაგან ბუნებას და ეთიკის კუთხით საუკეთესო შედეგების მიღწევას ვართულებთ იმით, რომ ზედმეტად მეყსეულად ვაწვდით მას სპეციალიზირებული საგნების მთელ რიგს, კითხვას, წერას, გეოგრაფიას და ა.შ., ისე, რომ ამას კავშირი არ აქვს მის სოციალურ ცხოვრებასთან.

მე მჯერა, რომ სასკოლო საგნებს შორის ურთიერთმიმართების ნამდვილი ცენტრი არა ბუნებისმეტყველება, ლიტერატურა, ისტორია ან გეოგრაფია, არამედ თავად ბავშვის სოციალური საქმიანობებია.

მე მჯერა, რომ არ შეიძლება განათლება მხოლოდ ბუნების შემსწავლელი მეცნიერებების სწავლებაში ან ე.წ. ბუნებისმეტყველებაში გაერთიანდეს, რადგან ადამიანის საქმიანობის გამოკლებით, ბუნება თავისთავად არ არის სრული; ბუნება, თავისი არსით, სივრცესა და დროში არსებულ მრავალ განსხვავებულ საგანს წარმოადგენს და თუ შევეცდებით იმას, რომ ის ცენტრალურ სამუშაო საგნად ვაქციოთ, სინამდვილეში კონცენტრირების ნაცვლად, გაფანტვის პრინციპს დავამკვიდრებთ.

მე მჯერა, რომ ლიტერატურა არის სოციალური გამოცდილების ანარეკლი და ინტერპრეტაცია; ამიტომაც, ის ამ გამოცდილების თანმდევი უნდა იყოს, ნაცვლად იმისა, რომ წინ უსწრებდეს მას. მაშასადამე, ის ვერ იქნება საფუძველი, თუმცა შეიძლება საფუძვლების მოკლე აღწერილობად მოგვევლინოს.

მე მჯერა, აგრეთვე, რომ ისტორია საგანმანათლებლო ღირებულების მატარებელია იმდენად, რამდენადაც ის სოციალური ცხოვრების და განვითარების ფაზებს აღწერს. ის სოციალურ ყოფასთან თანხვედრის კრიტერიუმს უნდა აკმაყოფილებდეს. თუ მას ავიღებთ, როგორც უბრალოდ ისტორიას, მას შორეულ წარსულში გადავისვრით, რის გამოც უსიცოცხლო და ინერტული გახდება. ხოლო, თუ მას განვიხილავთ, როგორც ადამიანის სოციალური ყოფისა და განვითარების ამსახველ ჩანაწერს, ის უკვე მნიშვნელობით ივსება. მიუხედავად ამისა, ისტორიის ამგვარად გამოყენება არ მიმაჩნია მართებულად თუ მისი საშუალებით ბავშვი სოციალურ ცხოვრებას პირდაპირი გზით არ ეზიარება.

მე მჯერა, რომ განათლების ძირითადი საფუძველი ბავშვის იმ შესაძლებლობებშია, რომლებიც მიყვება იმავე შემოქმედებით გზებს, რომლებმაც ცივილიზაციის განვითარება გამოიწვია.

მე მჯერა, რომ ერთადერთი გზა იმისათვის, რომ მიეხმარო ბავშვს საკუთარი სოციალური მემკვიდრეობა გააცნობიეროს, მისთვის ქცევის იმ ფუნდამენტური ტიპების აღსრულებისთვის საჭირო საშუალების მიცემაა, რომლებიც ქმნიან ცივილიზაციას ისეთად, როგორიც ის არის.

მე მჯერა, მაშასადამე, გამომხატველობითი და შემოქმედებითი აქტივობების მნიშვნელობისა, რომლისკენაც ყურადღება უნდა იყოს მიმართული.

მე მჯერა, რომ ამგვარი მიდგომა განსაზღვრავს საზომს რომლის მიხედვითაც, მზარეულობისთვის, კერვისთვის, ხელსაქმისთვის, ა.შ. მოიძებნება ადგილი სკოლაში.

მე მჯერა, რომ ეს არ არის ის სპეციალური საგნები, რომლებსაც მოსწავლეები უამრავი სხვა საგნებზე დამატებით უნდა ეცნობოდნენ, როგორც განტვირთვისა და დასვენების ან დამატებითი ცოდნის მიღების საშუალებებს. მე მჯერა, რომ, როგორც ტიპები, ისინი საზოგადოებრივი ცხოვრების ფუნდამენტური ფორმებია; მჯერა, რომ შესაძლებელი და სასურველია ბავშვი კურიკულუმის სხვა უფრო ფორმალურ საგნებს ამ აქტივობათა გაშუალებით გაეცნოს.

მე მჯერა, რომ საბუნებისმეტყველო მეცნიერების შესწავლა საგანმანათლებლო ხასიათისაა იმდენად, რამდენადაც იგი იძლევა ცოდნას იმ საშუალებებისა და პროცესების შესახებ, რომლებიც საზოგადოებრივ ცხოვრებას განაპირობებენ ისეთად, როგორიც ის არის.

მე მჯერა, რომ მეცნიერების თანამედროვე სწავლების ერთერთი უდიდესი დაბრკოლება მასალის წმინდა წყლის ობიექტური ფორმით წარმოდგენა ან სრულიად ახალი და განსაკუთრებული სახის გამოცდილებად მიჩნევაა, რომელიც ბავშვმა მის უკვე არსებულ გამოცდილებას უნდა დაუმატოს.რეალურად, მეცნიერება ფასობს იმით, რომ უკვე არსებული გამოცდილების ინტერპრეტირებისა და წარმართვის საშუალებას იძლევა. მას უნდა ეცნობოდნენ არა როგორც სრულიად ახალ შინაარსს, არამედ როგორც წინარე გამოცდილებაში არსებული ფაქტორების გამოაშკარავების და ამ გამოცდილების უფრო იოლი და ეფექტური რეგულირების საშუალებას.

მე მჯერა, რომ ჩვენ ლიტერატურისა და ენის შესწავლის კუთხით სწორედ სოციალური ელემენტის უგულებელყოფით ბევრ ღირებულს ვკარგავთ. ენას პედაგოგიურ სახელმძღვანელოებში თითქმის ყოველთვის მხოლოდ აზრის გამოხატვის საშუალებად განიხილავენ. მართალია, რომ ენა ლოგიკის საშუალებაა, მაგრამ იგი ძირითადად და პირველ რიგში სოციალური ინსტრუმენტია. ენა ურთიერთობის, საკუთარი აზრებისა და გრძნობების გაზიარების საშუალებაა. როდესაც ენას მხოლოდ კერძო ინფორმაციის მიღების ან ცოდნით თავის მოწონების საშუალებად განვიხილავთ, ის თავის სოციალურ მოტივს და მიზანს კარგავს.

მე მჯერა, რომ იდეალურ სასწავლო პროგრამაში სასწავლო საგნების არანაირი საფეხურეობრივი თანმიმდევრულობა არ არსებობს. თუ განათლება ცხოვრებაა, მთელ ცხოვრებას მეცნიერული, ხელოვნების, კულტურული და საკომუნიკაციო თვალსაზრისები დასაბამიდანვე აქვს; გამომდინარე აქედან, არ შეიძლება სიმართლეს შეესაბამებოდეს აზრი, რომ ერთ საფეხურზე შესწავლისთვის შესაფერის საგნებად უბრალო წერა-კითხვა მოიაზრებოდეს და მხოლოდ შემდგომ დონეზე შემოდიოდეს ლიტერატურა და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები. პროგრესის პირობას წარმოადგენს არა საგნების თანმიმდევრულობა, არამედ გამოცდილების ფარგლებში ახალი დამოკიდებულებებისა და ახალი ინტერესების განვითარება.

და ბოლოს, მე მჯერა, რომ განათლება გამოცდილების უწყვეტი რეკონსტრუქციის პროცესს უნდა გულისხმობდეს; რომ განათლების პროცესი და მიზანი ერთი და იგივეა.

მე მჯერა, რომ რაიმე მიზნის განათლების გარეთ დასახვა, როგორც მისი ძირითადი ორიენტირისა და სტანდარტისა, განათლების პროცესისთვის მნიშვნელობის წართმევის ტოლფასია და ეს განგვაწყობს, რომ ბავშვთან ურთიერთობისას ყალბ და გარეგან სტიმულებს დავეყრდნოთ.

დასაწყისი: ჯონ დიუი – ჩემი პედაგოგიური მრწამსი – რა არის განათლება

My Pedagogic Creed
by John Dewey
School Journal vol. 54 (January 1897), pp. 77-80
ARTICLE ONE. WHAT EDUCATION IS

თარგმნა გიორგი მელიქაძემ


წიგნების მეხსიერება

0
შემოდგომა
ჩემი საუკეთესო მეგობარი ირლანდიელ ო’ნილის გაჰყვა ცოლად. მწერდა, რომ მობეზრდა ხორცპროდუქტების ჭამა და სიყვარული ხორცია. გარნირით თუ უგარნიროდ ოდესმე მოგბეზრდება. მე ვპასუხობდი, რომ სიყვარული დედაჩემის ნაყიდი კუბოკრული პლედია და ჩემი ყოფილი შეყვარებულის მაისური, რომელიც ყოველ ღამით პიჟამოების ნაცვლად მაცვია. ჩვენი ნივთიერი სიყვარულის სენსიტიურობა ცოტა სასაცილო კი იყო. მაშინ გადავწყვიტეთ, გვეთამაშა. ერთსადაიმავე წიგნს მე- თბილისში, ის დუბლინში წაიკითხავდა. ალბათ, ზრდასრული ერთმანეთი თუ გვაინტერესებდა. 

ჩვენ ბავშვობიდან გვიყვარდა თამაშები: ხან მარიონ კოტილარდის სტილს ვცემდით თაყვანს და შარვალსა და მაისურზე ტრუსებსა და ლიფს ამოვიცვამდით, ხანაც საერთო წიგნის დაწერას ვგეგმავდით, რომელიც ჩვენი ასაკის შესაბამისად სავსე იქნებოდა უხერხულად ეპატაჟური სცენებით. იმას, ნინას, სიმპათიური დრამერი უყვარდა და მიწისქვეშა გადასასვლელებში ლუდის სმა. მღეროდნენ და სვამდნენ, სვამდნენ და მღეროდნენ. მსჯელობდნენ თეოლოგიურ საკითხებზე და ფიქრობდნენ, რომ მსოფლიოში ყველაზე მაგარი გოგოები და ბიჭები იყვნენ. მერე იმ დრამერმა გადაწყვიტა, რომ პატარა გოგოები მობეზრდა და სიყვარული არ არის პლუშის დათუნია, რომელსაც ღამ- ღამობით უსქესო მოზარდები ეხუტებიან. რომ სიყვარული მკერდის პარამეტრების პროპორციულია. ნინა მარტო დარჩა და ლუდის სმა განაგრძო. მის ჭრელ ზურგჩანთაში პლუშის დათუნიის გვერდით ხან ერთმა წიგნა დაიწყო გამოღვიძება,  ხან- მეორემ. ალბათ, ზუსტად მაშინ უნდა წაეკითხა „სამი მეგობარი”. წიგნები, ზოგჯერ, ისეთი დროულია, როგორც „ანაკომის” სუპი რომელიმე რთული, ხანგრძლივი ლაშქრობისას. ჩვენ მაშინ შევთანხმდით, სექტემბრის ბოლო დღეს, რომ მიწისქვეშა გადასასვლელებში ნაკლები დავლევდით და დრამერებს არასდროს შევიყვარებდით. და თუ ეს მაინც მოხდებოდა, ისეთი დრამერს შევარჩევდით, რომლის მეგობარსაც „კარლი” ეყოლებოდა და ჩვენ გამო გაყიდდა. სწორედ ამიტომ, სექტემბერში რემარკი მენატრება და ნინა, პატრიციასავით თხელი, ფრაგმენტული და მგრძნობიარე.
ზამთარი

მანდარინებს ვფცქვნი და ორ რიგად ვაწყობ. ორი გრძელი, სურნელოვანი რიგი და თავში- მე. ისინი კი, მანდარინები, დგანან და ელიან. თითოეულმა მათგანმა გადასარევად იცის, რომ სიცოცხლე „დიროლის” საზამთროს არომატივით ხანმოკლეა. ხანმოკლეა სანთელიც, რომელიც, სადაცაა, ჩაიწვება და შუქი კი, ტრადიციულად, არ მოდის. გვერდით მანდარინის ქერქებთან ერთად წიგნების მთებიც მილაგია, თუმცა კითხვა არ ვიცი. ალბათ, ვფიქრობ, რომ ისინი, ტექსტები მანდარინებივით გემრიელები იქნებიან და მათი რიგიც ოდესმე დადგება. მგონია, რომ წიგნები მნიშვნელოვანია, რადგან მთელი ოჯახი თუ ერთად რამეს აკეთებს, ეს კითხვაა. „წიგნის კითხვის” კეთება ძალიან მაინტერესებს.  დედაჩემი სამზარეულოდან გამოდის და ხედავს ბავშვს ყვითელი ზვინების მიღმა. „რას აკეთებ, სალომე?”- კითხვა მკაცრია და კატეგორიული. „ჰემინგუეის ვკითხულობ”,- ვპასუხობ და დასჯის შიშით წიგნს ხელში უკუღმა ვიჭერ. ზამთარი „ჰარი მორგანის” დროა, თუმცა, ვინმემ რომ მკითხოს, თამამად ვუპასუხებ, რომ ჰემინგუეი არ არის ჩემი საყვარელი მწერალი.
გაზაფხული

-ბავშვებო, გადავიღოთ ფოტოები
-მას, მომავალ წელს აღარ გეყვარებით?
-რატომ იფიქრე, რომ აღარ მეყვარებით?!
-ისე გინდათ ფოტოების გადაღება ჩვენთან ერთად, თითქოს აპირებთ, დაგვივიწყოთ. თითქოს, ჩვენი მასწავლებელი რომ აღარ იქნებით, აღარასდროს გვნახავთ
-თორნიკე, როგორ შემიძლია, არ მიყვარდეთ?!
-ისევ წაგვიკითხავთ ხოლმე ატიკუსზე?!
-მომავალ წელს, როცა მოგინახულებთ, თქვენ წამიკითხეთ თქვენი ყველაზე ძვირფასი ტექსტი. მოსულა?
-მოსულა, მოსულა, მას!
ეს არის დაშორება. შენ კი ჩარბიხარ კიბეებზე და ფიქრობ: „თერთმეტი თუ იქნება, ისევ ვნახავ”, „ჩანტლაძე თუ შემხვდება ეზოში, ისევ ვნახავ”, „თუ რომელიმე მათგანი ფანჯრიდან გადმოიხედავს, აუცილებლად ვნახავ”. მერე საქართველოდან წავედი და გეუბნებით, არასდროს დაშორდეთ გაზაფხულზე მაშინ, თუ იცით, რომ შემოდგომით აუცილებლად მოიგებთ გრინ- ქარდს. 
ზაფხული
რას იზამთ, თქვენთან უცნობი ადამიანი რომ მოვიდეს და მეგობრობა შემოგთავაზოთ?! ეტყვით, რომ თქვენ საკმარისი რაოდენობის მეგობარი გყავთ და მეტი არაფერში გჭირდებათ?! თუ უხერხულად გაიღიმებთ, თვალებს დახუჭავთ და მუცელზე დაწვებით, რადგან ზურგზე საკმარისად ვერ გაირუჯეთ?!

ბათუმი სიზმარივით ქალაქია. ხანმოკლე. ყოველ შემთხვევაში, დამსვენებლებისთვის მაინც. მე მას თავი და ბოლო ვერ გავუგე, რადგან მტკიცედ მჯერა, ყველა ქუჩა ტყუპებივით ჰგავს ერთმანეთს. ხან რომელ ჩიხში დავიკარგები, ხან- რომელში. სანამ მეგობრები მიპოვიან, ვდგავარ სათამაშო აპარატთან, ოცთეთრიანებს ვყრი და ვცდილობ, ფუმფულა სათამაშოები მოვიგო. სულ ასეა, აბა, სხვა რა უნდა აკეთოს დაკარგულმა. გამვლელები გაკვირვებულები მადევნებენ თვალს და ფიქრობენ, რომ ყველა გიჟი ბათუმში ისვენებს და წალეკეს ეს ბათუმი, თურქებივით. იქნებ თურქი გიჟიც კი ვარ. ეს ორმაგი დანაშაულია. მერე მოდიან ჩემი მეგობრები, ჩამკიდებენ ხელს და ხან სად მივდივართ, ხან- სად. 

ბათუმი გიჟების ქალაქია. ჩემნაირების. ან მათი ვინც მეგობრობას ითხოვს. გახსოვთ კაცი, რომელიც ბედნიერია იმის, გამო, რომ თხუთმეტი აგვისტოდან ბათუმშია და ამინდები მას მერე არ არეულა? იქვე იმასაც ხომ არ ამატებს, რომ ხუთ სექტემბრამდე აპირებს დარჩენას?!- თქვენ უხერხულად იღიმით, არა?! იქნებ, ფიქრობთ კიდეც, რომ გიჟია. იმას კი, უბრალოდ, მეგობარი სჭირდება. მობეზრდა ყოველდღე ათეულობით სიმინდის ჭამა და ფიქრი იმაზე, რომ თბილისში ისევ უმეგობროდ უნდა ჩავიდეს. თითქოს ლამაზ- ქალაქელი ედმონდო იყოს.
ზაფხულში მე დავუბრუნდი დოჩანაშვილს. ზაფხული დაბრუნების დროა. 

ჩვენი სპორტი

0
“თაგვებს ჭირნახული ჩაელაგებინა და მოცლილთ ლელობურთი გაეჩაღებინათ.

უშველებელ კაკალს ხან აქეთ ისროდნენ და ხან იქით, გადაჰქონდათ ორღობიდან ორღობეში, ბანიდან ბანზე, კორდიდან კორდზე. დიდი გნიასი და ჟრიამული იდგა. მაყურებელი შეძახილებით ამხნევებდა თავის გუნდს”, – ეს სიტყვები ალბათ ყველას გვახსოვს, რადგან ნებისმიერი ჩვენგანის ბავშვობის საყვარელი “წუნა და წრუწუნადანაა”. მაშინ ალბათ ბევრმა არც ვიცოდით, რომ ჩვენში დღეს ლელობურთს ისევ თამაშობენ და თან ისე რომ…
 
მე-19 საუკუნეში ლელობურთი დასავლეთ საქართველოში განსაკუთრებული პრივილეგიით სარგებლობდა. ქუთაისში ლელობურთის თამაშის ადგილი საფიჩხიაზე ე.წ. ხარაზოვის ბაღის მიდამოებში იყო. თუმცა ის, რაც გურიაში ხდებოდა და დღესაც ხდება, სულ სხვა ამბავი იყო, არის, და ალბათ იქნება კიდეც…
 
გურიაში, სოფელ შუხუთში აღდგომის დილა თენდება. ღამენათევი სამწყსო ტაძრიდან გამოდის. სოფელი ივსება ემოციით და ძალით. ლელო უნდა გავარდეს. მოხუცებისთვის ეს ტკბილი მოგონებაა, ბავშვებისთვის – დიდობის ოცნება. შუათანა თაობას კი სისხლი ნელ–ნელა უჩქროლდება. მაგას რა მნიშვნელობა აქვს, ვინ თამაშობს და ვინ არა. მთავარია ლელო გავარდეს.
სულის შეხუთვა, ძვლების ჭახაჭუხი, ოფლი და მტვერი, ყველაფერი ერთად აზელილი. მხოლოდ ერთი აზრი გამოძრავებს, წინ უნდა მიაწვე. არა, ისე ხუმრობა იქით იყოს და ლელოში ხანდახან კბენაც მოდის. 
 
ჰასანბეგ თავდგირიძეს, აზნაურმა ერასტი ჭყონიამ ხმლის ერთი დაკვრით რომ მოჰკვეთა თავი შუხუთთან ბრძოლაში, მაგას ეძღვნება ჰასანბეგურაც და ლელოს თამაშიც შუხუთში. ისტორიას ასე შემოუნახავდ ეს ბრძოლა. ,,გურულებმა ხელჩართულ ბრძოლაში სულ ხელისკვრით და მიწოლით გადაყარეს თათრები ჩოლოქს გადაღმაო”. 
 
ჰასანბეგის ცხრაათასიან არმიასთან ბრძოლის რიტუალი, იგივე ლელოა შუხუთში. ვისაც რამდენი კაციც შეგიძლიათ ომში გამოიყვანეთო, შემოუთვლია ჰასანბეგს. ლელოშიც ასეა. ვისაც რამდენი შეუძლია, იმდენი მოთამაშე გამოჰყავს.
ლელო ომია, იმავე თამაშად ქცეული, როგორც ხორუმია, როკვად დარჩენილი ომისწინა საბრძოლო რიტუალი. 
ლელობურთი შუხუთში ყოველ აღდგომა დღეს, საღამოს 5 საათზე იწყება და როდის დამთავრდება, ამის თქმა წარმოუდგენლად ძნელია. ერთმანეთს ზემო და ქვემო შუხუთი (ანუ, ზემოურები და ქვემოურები) არც მეტი, არც ნაკლები, ზუსტად 16 კილოგრამიანი, საქონლის ტყავისგან შეკერილი ბურთით ეპაექრება და გამარჯვებული სოფლის ის ნაწილია, რომელიც ბურთს თავისი უბნისაკენ წაიღებს და ღელეზე გადებულ ბოგირებთან ახლოს დადებს.  
თამაშს ტრადიციისამებრ შუხუთის ტაძრის მღვდელი (ამჟამად მამა საბა) იწყებს, რომელიც ბურთს აგდებს და თუ დროულად არ მოასწრო მოთამაშეების გარიდება, ადვილი შესაძლებელია, რომ ხალხის მასამ დიდ ჯგლეთაში ჩაიყოლოს.  
 შუხუთურ ლელობურთს არ გააჩნია რაიმე განსაკუთრებული (მეტადრე გაწერილი) წესები. თამაშში ქალებიც მონაწილეობენ, ახალგაზრდებიც, ბავშვებიცა და მოხუცებიც. არც ის იფიქროთ, რომ რაიმე განსაკუთრებული საპრიზო ფონდი იყოს დაწესებული (ხშირ შემთხვევაში, ლეგენდარული “ცხვარი და ოციანიც” კი არა). მოთამაშეების უმთავრესი მოტივაცია ის გახლავთ, რომ გამარჯვებულ გუნდს ბურთი სასაფლაოზე ააქვს და ახლადგარდაცვლილი რომელიმე თანასოფლელის საფლავზე მიუჩენს სამუდამო ადგილს. 
შუხუთის სასაფლაო ხომ ერთგვარი “სპორტული დიდების მუზეუმია”, სადაც ლამის უხსოვარი დროიდან მოყოლებული, უამრავი ლელოს ბურთი აწყვია ძველსა თუ ახალ საფლავებზე და ლანჩხუთელები სწორედ ამგვარად გამოხატავენ წარსულის პატივისცემას. მხოლოდ საფლავებზე დადებული ბურთების დათვლით შეგვიძლია გავიგოთ, ზემოურები უფრო კარგად ჩაუქობენ თუ ქვემოურები. 
სხვათა შორის, ლელოს ბურთი გურიიდან ერთადერთხელ გავიდა. ეს 1989 წლის 9 აპრილის შემდეგ მოხდა. მაშინ გამარჯვებულმა გუნდმა ბურთი მშობლიური სოფლის ნაცვლად თბილისში, რუსთაველის გამზირზე წაიღო და პატივი მიაგეს რუსული საოკუპაციო ჯარის მიერ დახოცილ ქართველებს.
ესპანეთში, ინგლისში, იტალიასა თუ ძველ ტრადიციებს გადაყოლილ სხვა ქვეყნებში, ზოგან გავეშებული ხარების ჯოგებს დასდევენ და ზოგან პომიდორსა თუ ვაშლატამას უშენენ ერთმანეთს და ამ სანახაობებზე დასასწრებად უამრავ ტურისტსაც მასპინძლობენ. 
 
ძალიან მეეჭვება, რომ პომიდვრების სროლა შუხუთურ ლელობურთზე საინტერესო სანახაობა იყოს. უბრალოდ გურიიდან ანდალუზიამდე ძალიან შორია…

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...