სამშაბათი, ივლისი 22, 2025
22 ივლისი, სამშაბათი, 2025

გზაზე ერთი ბიჭი მიდიოდა

0

დილით მანქანაში წყალი ჩავამატე. ავზიდან აპარებს და ყოველ დილით თუ არ შეავსე, პატარა საცობში მოხვედრისთანავე აადუღებს. მიტირეთ მერე. ამასობაში ქარმა თავისი ქნა და კაპოტი, რომელიც ბოლო დროს რევმატული მოხუცივით დაჯდომას ითხოვს, თავზე დამანარცხა. ძალიან გავმწარდი. ასე დადარდიანებული და თავატკივებული დავიძარი სამსახურისკენ. იქამდე მისასვლელად ცხრა არა, მაგრამ ერთი ზღვის გადალახვა კი მიწევს, თუმცა იმასაც ნახევრად ზღვა ეთქმის. თბილისისას ვგულისხმობ, ცხადია.

ჭიჭა პაპას დუქანს გავცდი თუ არა, სპორტულებში ჩაცმული, ზურგჩანთამოკიდებული ბიჭუნა დავინახე, რომელსაც პირი თემქისკენ ეჭირა. ხანდახან, როცა ძლიერად დაუბერავდა, შემოტრიალდებოდა და ზურგს აგებებდა ქარს. დამინახა თუ არა, ხელი უიმედოდ დამიქნია. უიმედოდ-მეთქი, იმიტომ ვამბობ, რომ თბილისის ზღვის განაპირას ერთი კინკილა ავტობუსის გარდა არაფერი დადის. აქ გაყოლის მსურველი ძალიან ბევრია, მანქანის გამჩერებელი – ძალიან ცოტა. კეთილი სამარიტელის იგავს ჰგავს ვაზისუბნიდან თემქამდე მანქანით მისვლის ამბავი… არც დავფიქრებულვარ, მექანიკურად გავაჩერე, რადგან გონებაში ერთი ძველისძველი ამბავი ამომიტივტივდა:

წინა საუკუნეში, ერთ-ერთი აღდგომის მომდევნო დღეს, მუხათგვერდში, ბაბუაჩემის საფლავზე წავედით. მაშინ მანქანა არ გვყავდა. რაის მანქანა, თქვენი ჭირიმე. მამაჩემი თბილისში არ იყო, ამიტომ ოთხნი დავიძარით – მე, ვახო, დედა და ბებია. მაშინ უბრალო ხალხისთვის მუხათგვერდის სასაფლაოზე ასვლა-ჩამოსვლა ორადრუინის, ცეცხლოვანი მთის გულში ბეჭდის ჩაგდების ტოლფასი გახლდათ: დიდუბის მეტროსადგურთან მდგომი დარდით სავსე დანჯღრეული ავტობუსები და სამარშრუტოები, ჭყლეტა, შავებში ჩაცმული თავდახრილი მოხუცები, მამაკაცები საფლავზე დასარგავი ყვავილების ნერგებით, კილომეტრებიანი საცობები, სიცხე და ჩახუთულობა. უკანა გზაზე თავსხმამ მოგვისწრო, გავილუმპეთ. ბაბუას საფლავიდან ავტობუსების გაჩერებამდე შორი გზაა, მაგრამ თავს ზემოთ ძალა არ იყო, მივბაჯბაჯებდით. ა მდროს მაღალ ნაძვებსა და წვიმისგან მოლაპლაპე საფლავის ქვებს შორის თეთრი „ვოლგა” გამოჩნდა. იქაური ორმოების გადამკიდე, ნელ-ნელა მოდიოდა და ისე ირწეოდა , როგორც ტალღებზე -გემი. რაკი ჩვენ უკაცრიელ კუნძულზე გარიყულებს ვგავდით, ეს ეპიზოდი კი არ ჰგავდა ჰოლივუდური ფილმის ბედნიერ დასასრულს, წესით, გემბანზე მყოფებს ვერ უნდა შევემჩნიეთ, რაგინდ ხელები გვექნია, მაგრამ ამ იგავს სხვანაირი გაგრძელება აღმოაჩნდა. მას შემდეგ კარგ ანდაზასავით ან ლექსივით ვიხსენებ სიტყვებს, რომლებიც მძღოლმა გვითხრა მას შემდეგ, რაც დასახლებამდე მიყვანა შემოგვთავაზა: „ასე მასწავლა მამამ”, – თქვა მან. წარმოდგენა არ მქონდა ვინ იყო მამამისი, მაგრამ მივხვდი, კარგი კაცი უნდა ყოფილიყო.

ამ ამბავმა მაიძულა, სპორტულებიანი ბიჭუნასთვის მანქანა გამეჩერებინა. რა დასამალია, ამ გზიდან აქამდეც გამიყოლებია მგზავრი და ის უცნაურად ჩაცმული შუახნის ქალი იმდენად დიდი იმედგაცრუება აღმოჩნდა, რომ კეთილ სამარიტელობაზე ხელი ამაღებინა. მახსოვს, გაუგებარი სიტყვებით ლოცულობდა, უშინაარსო სურვილებს აფრქვევდა და ბოლოს მითხრა, რუსებს პატიება უნდა ვთხოვოთ, მე ყოველდღე ვლოცულობ მათთვისო.

აი, ბიჭი კი თავაზიანი ვინმე აღმოჩნდა. „გმადლობთ, რომ გამიჩერეთ”, – მითხრა,, სანამ მანქანაში ჩაჯდებოდა. ასე გასაკვირია-მეთქი? ამ გზაზე თითქმის ყოველდღე დავდივარ და იშვიათად, ვინმემ გამიყოლოსო.

– საით მიდიხარ? – ვკითხე, თავი უხერხულად რომ არ ეგრძნო.

– დევნილთა დასახლებამდე გამოგყვებით.
– კაი, ბატონო.
– ეს რომელი BMW-ა?
– ყველაზე ბანძი, – ალალად ვუთხარი.
– ბანძი BMW მე არ გამიგონია, – ნაღვლიანად მიპასუხა.

აღარ ვიცოდი, გამხარებოდა თუ დავდარდიანებულიყავი. ერთი მხრივ, ბოლო სამი წლის განმავლობაში პირველად შეაქეს ჩემი მანქანა, მეორე მხრივ კი გვერდით მეჯდა ბავშვი, რომლისთვისაც ეს შავი, გასარეცხი ჯართი მაგარი და, დიდი ალბათობით, სანატრელი რამ იყო. დასახლებასთან ჩამოსვლისას ბიჭმა მითხრა: „როცა BMW მეყოლება, მეც გაგიჩერებთ და წაგიყვანთ, სადაც გენდომებათ, დიდი მადლობა, რომ წამომიყვანეთ, კეთილი მგზავრობა”. პასუხის მოსაფიქრებლად იმდენი ხანი დამჭირდა, მხოლოდ თავი დავუქნიე. ბიჭუნას ალალმა, გულიდან წამოსულმა დაპირებამ დენი ბოილის ფილმის „მილიონერი ღარიბთა უბნიდან” ეპიზოდი გამახსენა: ჯამალ მალიკი ძველ ნაცნობს შეხვდება, რომელსაც მამანმა თვალებში ცხელი ტყვია ჩაასხა და ახლა მიწისქვეშა გადასასვლელში მღერის მოწყალებისთვის. ჯამალი მას 100 დოლარს მისცემს, ბიჭი კი დამშვიდობებისას შეჰპირდება ერთადერთს, რისი გაკეთებაც მადლობის ნიშნად შეუძლია: „შენს დაკრძალვაზე ვიმღერებ”.

იოლი მისახვედრი იყო, რომ წესიერი და შრომისმოყვარე ადამიანი გავიცანი, რომელიც ყოველდღე, ზურგჩანთამოკიდებული, ფეხით გადის მრავალ კილომეტრს და იშვიათად, რომ ვინმემ ჯაფა შეუმსუბუქოს. მერედა, გიფიქრიათ, რამდენ საინტერესო ადამიანთან შეხვედრის შანსს ვკარგავთ ყოველდღე? რამდენ საინტერესო საუბარს გავურბივართ განგებ? რამდენ მანქანას არ ვაჩერებთ, როცა შებინდებულზე, ან თუნდაც დღისით, მარტო მიმავალ მგზავრს დავინახავთ? იცით, რატომ? მგონი იმიტომ, რომ გვეშინია. გვეშინია, ვინმე ოხერი მამაძაღლი არ აღმოჩნდეს და შუბლზე რევოლვერი არ მოგვაბჯინოს, საფულე არ წაგვართვას და თუ გავუძალიანდით, თვალებს შორის ცხელი ტყვია არ დაგვაჭედოს. გვეშინია და ამ შიშში გადის დრო. მერე კი, როცა ვხვდებით, რომ სინამდვილეში საშიში არაფერია, უკვე სქელია ჩვენი კანი, მერე უკვე ჩვეულება რჯულზე უმტკიცესია, მერე უკვე ნაჭუჭში ვართ, რომლის გამომტვრევაც, როგორც ამბობენ, ჩვენს ძალებს აღემატება. მერე ზვიად რატიანი ამომიტივტივდება გონებაში:
„ჩვენ, ვინც არასდროს ვეზიდებით სხვების ჩემოდნებს.
არც სხვას დავიხმართ, მით უმეტეს – თუა ნაცნობი;
ვინც მუდამ ვცდილობთ, არავისგან გავირჩეოდეთ
არც სისუსტით და, მთავარია, არც ვაჟკაცობით”.
ჩვენ შევნატრით არაჩვეულებრივ ადამიანებს, თავად კი თავდაუზოგავად ვცდილობთ, ვიყოთ ჩვეულებრივი ადამიანები. ასე იბადებიან, ცხოვრობენ და იხოცებიან მექანიკური არსებები, რომლებსაც ხანდახან საკუთარი ჩრდილისაც კი ეშინიათ. ისინი ურთიერთობას გაურბიან. ასეთ, ჩვენნაირ ადამიანებზე ფიქრის დროსაც „ნეგატივი 20 წლის შემდეგ” ტივტივებს ზედაპირზე:
„და ჩვენ არასდროს გამოვალთ გარეთ,
ხმას აღარასდროს შევუერთებთ შეშლილ ფანტომებს,
მთელ უკვდავებას მრავლისმეტყველ დუმილში გავლევთ
და არსად, გარდა სიზმრებისა, კვალს არ დავტოვებთ”.
ასპროცენტიანია ეს კაცი.

თამაში და ინსცენირება სასწავლო პრაქტიკაში

0

განათლების მეცნიერებაში აღიარებულია, რომ ნამდვილი ცოდნა მხოლოდ აქტიური სწავლებით მიიღება, როცა იგი არა მარტო დამახსოვრებით, არამედ საკუთარი გონების დაძაბვითაა შეძენილი. ამის შესაბამისად, ჰუმანისტური სწავლება ისეთ მიდგომებს გვთავაზობს, რომელთა დროსაც სწავლების მთავარ მიზანს განსაზღვრავს განათლებული პიროვნების აღზრდის ძირეული ამოცანა, მოსწავლის ცნობიერება და მისი ბუნებრივი ინტერესები, რითაც სასწავლო პროცესი გამოდის ვიწრო საგნობრივი ხედვიდან და განვითარების ფართო პერსპექტივას სახავს.

ჰუმანისტური პედაგოგიკის მეთოდები მოზარდს საშუალებას აძლევს, მაქსიმალურად გამოიყენოს შემოქმედებითი უნარები, თანაც ისე, რომ თვითგამოხატვისას მარტო თვითონ კი არ მიიღოს სიამოვნება, არამედ გარშემო მყოფებსაც მიანიჭოს. ამავე დროს, შემოქმედებითი საქმიანობა ზრდის მოსწავლის თვალსაწიერს – იგი გარე სამყაროს აღიქვამს არა მხოლოდ ინტერესის საგნად, არამედ შემოქმედების ობიექტადაც. შემოქმედებითი ზრდა კიდევ უფრო მეტია, როდესაც გამოიყენება ყველა ის სასწავლო აქტივობა (მაგალითად, მიღებული პროდუქტის პრეზენტაცია), რომელიც ამა თუ იმ შემთხვევაში შემოქმედებითობისკენ არის მიმართული. ასეთ დროს გავარჯიშებული უნარები მოსწავლეს გამოადგება შემდგომშიც, სასკოლო სივრცის გარეთ, ყველა იმ სიტუაციაში, რომელიც მისგან ხარისხიან განათლებას მოითხოვს.
ჰუმანისტური პედაგოგიკის შედეგები კიდევ უფრო უმჯობესდება, როდესაც სწავლებაში ერთვება თამაში.
ყველა თამაში, პირობითად, ორ ჯგუფად იყოფა: ზოგადგანმავითარებელ თამაშებად და სპეციალურ თეატრალურ თამაშებად.
თეატრალურ თამაშებს ფანტაზიისა და ინტერესების გაფართოების დიდი შესაძლებლობა აქვს. ასეთი თამაშები ხელს უწყობს შეცდომების აღმოჩენას და საკუთარი ქმედების შეფასებას. ბავშვები თავიანთ გმირებთან ერთად მოქმედებენ, განიცდიან, თანაგანცდა კი ხელს უწყობს სოციალური უნარების განვითარებას. ამიტომ არის, რომ ბოლო ხანს დასავლეთის ქვეყნებში თეატრალურ პედაგოგიკას და მის უმთავრეს საყრდენს, თეატრალურ თამაშებს, აქტიურად იყენებენ სწავლა-სწავლების პროცესში.

საზოგადოდ, თეატრალური პედაგოგიკა – ესაა მხატვრულ-ესთეტიკური პრაქტიკა, რომელიც კონცენტრირებულია ინდივიდზე, მისი იდეებისა და შესაძლებლობების გამოხატვაზე თეატრალური კუთხით. იგი მიმართულია ერუდიციის ფორმირებისკენ, პიროვნული ზრდისა და თვითრეალიზაციისკენ. საჭიროა მხოლოდ მოსწავლეთა „ანთება”, მათთვის შემოქმედებითი ბიძგის მიცემა, დანარჩენს კი თავად გააკეთებენ, მასწავლებლის განსაკუთრებული ჩარევის გარეშე.

ამ ასპექტების გათვალისწინებით, სავსებით შესაძლებელია სწავლის ეფექტურობის ამაღლება თეატრალური და ჰუმანისტური პედაგოგიკის მიდგომების შეერთებით.

განვიხილოთ მაგალითი.
საგანი: ისტორია
გაკვეთილი: ძველი ეგვიპტის რელიგია
მიზანი: სასწავლო მასალის განმტკიცება და განზოგადება: სამყაროს შექმნის შესახებ ძველეგვიპტელთა ცოდნის გააზრება და მისი შედარება სხვადასხვა ქვეყნის ისტორიასთან, კულტურასა და ტრადიციებთან

გაკვეთილის სასწავლო შედეგი:

● მოსწავლეთა ცოდნის განმტკიცება ძველ ეგვიპტელთა რელიგიის, ბუნების ძალებსა და ღმერთებზე რწმენა-წარმოდგენების შესახებ
● ძველეგვიპტური ხელოვნების თავისებურებათა წარმოჩენა
● მოსწავლეთა მიერ ძველი სამყაროს ისტორიისა და კულტურის მიმართ დადებითი დამოკიდებულების გამოწვევა
გაკვეთილის მსვლელობისას გამოყენებულია ჰუმანისტური და თეატრალური პედაგოგიკის მიდგომები:
● ჯგუფებში მუშაობა;
● ატრიბუცია;
● შემოქმედებითი საქმიანობის შედეგების დემონსტრაცია;
● დეკორატიული და სხვა სახის სამუშაოები;
● მოხსენების/პრეზენტაციის მომზადება.
 
წინასწარი მომზადება:
1. ჩასატარებელი გაკვეთილის არსისა და მიზნების განსაზღვრა/გადმოცემა;
2. მოსწავლეთა მიერ პრეზენტაციის, რეფერატის, მოხსენების, დეკორატიული და გამოყენებითი ხელოვნების ხასიათის სამუშაოების შესრულება;
3. მოსწავლეთათვის სათამაშო საშუალებების გაცნობა: ჯგუფებში მუშაობა, გონებრივი იერიში, თეატრალიზებული ელემენტების გამოყენება, რეფლექსია;
4. მოსწავლეთა და მასწავლებელთა ერთობლივი საქმიანობა: როლების განაწილება, რეპეტიციები, დეკორაციებისა და ატრიბუტიკის დამზადება (მათ შორის – ფოტოაპარატისა და ვიდეოკამერის დამონტაჟება).

რესურსები:
1. პლაკატები;
2. პოსტერები;
3. სუვენირები;
4. მოცემულ თემაზე წიგნების გამოფენა;
5. მოხსენებები და რეფერატები;
6. პრეზენტაციები.
გაკვეთილის გეგმა

1. მასწავლებლის შესავალი სიტყვა/პრეზენტაცია გაკვეთილის თემის შესახებ, რომელშიც დახასიათებული იქნება ძველი ეგვიპტის ეპოქა;
2. გაკვეთილის სტრუქტურირება და ორგანიზება;
3. ჟიურის წარდგენა, ჯგუფისთვის შეფასების კრიტერიუმების გაცნობა;
4. ძველეგვიპტური მისტერიების ინსცენირება;
5. ვიქტორინა;
6. შემოქმედებითი დავალება: „ბარელიეფი” და „ექსკურსია მუზეუმში”;
7. შედეგების შეჯამება, გამარჯვებულის დასახელება;
8. განზოგადება; რეფლექსია.

კლასი წინასწარ იყოფა ორ გუნდად, რომლის წევრებსაც დაასახელებენ კაპიტნები. თითოეული გუნდი მიიღებს ტექსტს, ინფორმაციას, რომლის მიხედვითაც წინასწარ მოამზადებენ ძველგევიპტური მისტერიების შესაბამის ვიზუალურ მასალას და თეატრალურ დეკორაციებს (დანართი 1).

გაკვეთილის მიმდინარეობა

1. მისალმება, სტუმრებისა და ჟიურის წარდგენა; თითოეული ეტაპის კრიტერიუმების განსაზღვრა; სამოგზაურო მარშრუტისთვის ფლეერების დარიგება (დანართი 2);
2. ჯგუფების მიერ საკუთარი ნამუშევრების დემონსტრირება;
3. ვიქტორინა – ყოველი ჯგუფი უპასუხებს 5 შეკითხვას (დანართი 3);
4. დავალება „ბარელიეფი” – ჯგუფის წევრები წარადგენენ მიცემული ინფორმაციის შესაბამისად დამზადებულ ბარელიეფს. კაპიტნები აღწერენ ექსპონატს ისე, თითქოს მუზეუმში იმყოფებოდნენ. მეორე ჯგუფი და მოწვეული სტუმრები დაუსვამენ კითხვებს;
5. შედეგების შეჯამება და გამარჯვებულის დაჯილდოება.
მიღებული შედეგები:
vთეატრალიზებული ილუსტრაციების დამზადებამ საშუალება მისცა მოსწავლეებს, შეესრულებინათ სხვადასხვაგვარი სამუშაო და ამ გზით მიეღწიათ მიღებული ცოდნის აქტუალიზაციისა და განმტკიცებისთვის.
vმოსწავლეებმა ეგვიტური კულტურა შეისწავლეს შემოქმედებითი კვლევების გამოყენებით.
v მასალის შესწავლა მოხდა „პრაქტიკული” მიზნით: ეგვიპტური მითოლოგიის პრობლემატიკის წარმოსაჩენად და მასალის ვიზუალიზაციისთვის საჭირო თეატრალური ინსცენირების განსახორცილებლად.
v აღნიშნულმა პრობლემამ მოითხოვა მასალის დაგროვება და ცოდნის გაღრმავება.
vეგვიპტური ხელოვნების თავისებურებებმა დააინტერესა მოსწავლეები, ხოლო შესაბამისი ატრიბუტიკის, დეკორაციებისა და კოსტიუმების დამზადებამ მეტი ცოდნა შესძინა მათ ეგვიპტური წეს-ჩვეულებების შესახებ.
vქურუმების ლაპარაკის მანერამ, საზეიმო მისალმებამ, რელიგიური მსახურების სხვა ნიუანსების ინსცენირებამ, როლურმა თამაშმა, კოსტიუმირებულმა წარმოდგენამ დამოუკიდებლად აზროვნების, ცოდნის დამოუკიდებლად შეძენის, კრეატივის, საკუთარი თავის წარმოჩენის, თამაშით რეკონსტრუქციის დიდი გამოცდილება შესძინა მოსწავლეეებს.
vამგვარი გამოცდილების შემდეგ ისინი უფრო მეტად დაინტერესდებიან მათთვის საინტერესო კულტურებისა და ცივილიზაციების შესწავლით, უკვე დაგროვილი ცოდნისა და გამოცდილების გამოყენებითა და განვითარებით, შემოქმედებითი უნარების განვითარებით.
გაკვეთილის სასწავლო შედეგი:
● მოსწავლეებმა განიმტკიცეს ცოდნა ძველ ეგვიპტელთა რელიგიის, ბუნების ძალებსა და ღმერთებზე მათი წარმოდგენების შესახებ;
● აჩვენეს ძველეგვიპტური ხელოვნების თავისებურებები;
● გაიზარდა ძველი მსოფლიოს ისტორიისა და კულტურის (მათ შორის – თეატრის ისტორიის) მიმართ მოსწავლეთა დადებითი დამოკიდებულება;
● მოხდა მოსწავლეთა ინტელექტუალური ზრდა: თამაშმა და ვარჯიშმა განუვითარა მათ მეხსიერება, ყურადღება, დაკვირვების უნარი, ფანტაზია და ა.შ.; განივითარეს აგრეთვე მასალის შერჩევის, დამუშავებისა და სათანადოდ გამოყენების უნარები.
მიღებული შედეგების გათვალისწინებით, ჰუმანისტური და თეატრალური პედაგოგიკის თეორიების შეერთება სწავლის პროცესს კიდევ უფრო საინტერესოს და სასიამოვნოს, კრეატიულს და სახალისოს ხდის, ამიტომ სასწავლო პრაქტიკაში მათი გამოყენება მნიშვნელოვანი და აუცილებელია.

დანართი 1.
ტექსტი
ძველად ეგვიპტეში ღმერთების, ადამიანებისა და ყოველი ცოცხალი არსების მამად ღმერთი რა მიიჩნეოდა. ეგვიპტელებს სწამდათ, რომ ღმერთები მან თავისი პირისგან შექმნა, ხოლო ადამიანები – თვალებისგან. ეგვიპტელები რას არწივისთავიან და ადამიანისტანიან არსებად გამოსახავდნენ, რომელსაც მზის სხივებიანი დისკო ამშვენებდა.
სწამდათ, რომ ყოველ დილით რა აღმოსავლეთის მთებიდან დასავლეთამდე ოქროს ნავით გადაცურავდა ცას და მზის დისკო, რომელიც მას თავზე ადგა, სინათლესა და სითბოს ჰფენდა დედამიწას. მერე კი დგებოდა საღამო და ოქროს ნავი დასავლეთით მდებარე მთებს მიეფარებოდა. ამ მთებში ერთი გამოქვაბული იყო, რომლითაც რა მიწისქვეშეთში ჩადიოდა და იქაური მდინარით აღმოსავლეთისკენ გამოცურავდა. მაგრამ მიწის ქვეშ მას სდარაჯობდა სიბნელის ღმერთი აპოპი, რომელსაც ეგვიპტელები გველად გამოსახავდნენ. აპოპს არ სურდა დედამიწაზე მზის დაბრუნება და ემტერებოდა მას, მაგამ რა შეებრძოლა აპოპს და დაამარცხა იგი (იხ. ილუსტრაციები ინსცენირებისათვის, სურ. 1).
შემდგომ ეგვიპტის მმართველი ღვთაება რას შვილი, კეთილი და ბრძენი ღმერთი ოსირისი გახდა. მან ასწავლა ეგვიპტელებს მევენახეობა, მიწათმოქმედება, მესაქონლეობა, ღმერთების თაყვანისცემა. ოსირისის მეუღლე იყო მისი და – ქალღმერთი ისიდა. ოსირისს ჰყავდა ძმაც – ბოროტებისა და გრძნეულების ღმერთი სეთი. ის უდაბნოში ცხოვრობდა და შურდა ძმის, რომელსაც მდიდარი და აყვავებული ქვეყანა ხვდა წილად. სეთმა მოკლა ძმა და მისი ცხედარი ნილოსში გადააგდო. ისიდამ იპოვა მეუღლის ცხედარი, რომელიც მდინარის ტალღებმა ნაპირზე გამორიყა და დამარხა. მალე მას შეეძინა ვაჟი ჰორი, რომელსაც ეგვიპტელები ადამიანის სხეულითა და არწივის თავით გამოსახავდნენ. როდესაც ჰორი გაიზარდა, მან გადაწყვიტა, შური ეძია მამის სიკვდილისთვის. მან სეთი ორთაბრძოლაში გამოიწვია და მოკლა. ამის შემდეგ ჰორმა გააცოცხლა მამა, მაგრამ ოსირისმა აღარ ისურვა დედამიწაზე ცხოვრება. ის გახდა მბრძანებელი მიწისქვეშეთისა, სადაც ხვდებიან ადამიანები სიკვდილის შემდეგ. ჰორი მამის ტახტზე ავიდა და ეგვიპტის პირველი ფარაონი გახდა. მას შემდეგ ის თითოეულ ფარაონში უხილავად განაგრძობდა არსებობას (იხ. ილუსტრაციები ინსცენირებისთვის, სურ. 2).
 
ისიდა და ოსირისი ჰორი
დანართი 2.

გუნდი ___________________________________________ V კლასი

გუნდის დასახელება

კრიტერიუმები

ქულების რაოდენობა

1.

გუნდის სიმბოლო (ემბლემა)-VII

2.

გუნდში (V) მუშაობის გამოცდილება (მაქსიმალურად თითოეული პუნქტის მიხედვით):

ყველა ჩართულია;

ესმით ერთმანეთის;

ეხმარებიან ერთმანეთს;

ესმით და ასრულებენ კაპიტნის/გუნდის განკარგულებებს.

3.

საშინაო დავალება (შემოქმედება) VIIგუნდისთვის:

Øრეფერატები;

Øშეტყობინებები;

Øგამოყენებითი ხელოვნება;

Øნახატები.

4.

მითის ვიზუალიზაცია – თეატრალიზებული წარმოდგენა (VIIკლასი):

. მკითხველის გამოსვლა;

. დადგმა;

. როლის გათამაშება;

. კოსტიუმების ელემენტების გაფორმება.

5.

ვიქტორინა:

დამატებითი ქულები:

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

6.

ბარელიეფი: VII

. ექსკურსიამძღოლის გამოსვლა;

. თემის შესაბამისობა;

. ვიზუალური მხარე.

7.

გუნდის წევრთა ქცევა – V

 

8.

შთაბეჭდილებები X:

9.

სხვა დანარჩენი – X:

დანართი 3
ვიქტორინა „გასეირნება ძველ მსოფლიოში”

1. რა ხერხს მიმართავდნენ ეგვიპტის მმართველები პირამიდების მძარცველების დასაბნევად?
(მმართველები აგებდნენ „ცრუ სამარხებს”, რომლებშიც არაფერი იყო, გარდა ცარიელი სარკოფაგისა, მუმიასა და განძეულობას კი საიდუმლოდ მალავდნენ)

2. იყენებდნენ თუ არა ეგვიპტელები ქვას?

(დიახ, ეგვიპტელები აფასებდნენ ქვის თვისებებს და განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდნენ გრანიტს, ბაზალტს, დიორიტს. ნაკეთობას დეკორს თითქმის არ უკეთებდნენ, მხატვრული გაფორმების ანუ ვიზუალურ ეფექტს თავად ქვის ფაქტურა ქმნიდა)

3. ეგვიპტელების აზრით, სად ცხოვრობდნენ ღმერთები?

(ცაში. ეგვიპტელებისთვის ცა ასოცირდებოდა მყარ, მტკიცე მატერიასთან და წარმოსახავდნენ წყლის ცისფერ შხეფებად, რომლებიც დედამიწაზე მოედინებოდა. ფართოდ გაშლილი ცის ქვეშ კი ადამიანები ცხოვრობდნენ)

4. დაასახელეთ ძველეგვიპტური კულტურის ძეგლი, რომელიც მსოფლიოს საოცრებათა შვიდეულში შედის.

(გიზის სამი გიგანტური პირამიდა: ხეოფსის, ხეფრენისა და მიკერენის)

5. ეგვიპტელებიდან ვის ჰქონდა იმქვეყნად ცხოვრების გაგარძელების უფლება?

(ყველა ადამიანს, განურჩევლად ქონებრივი მდგომარეობისა)

6. რა სახის ხსნარს იყენებდნენ ეგვიპტელები მშენებლობისას?

(სამშენებლო სხნარს ეგვიპტელები არ იყენებდნენ, ისინი მშრალი ქვის წყობას მისდევდნენ. ქვის უზარმაზარ კვადრებს წინასწარ ხეხავდნენ და ისე ალაგებდნენ)

7. რატომ გაძლო მუმიებმა დღემდე?

(ამის მიზეზი ეგვიპტის მშრალ, ცხელ კლიმატსა და ბალზამირების ხელოვნებაში უნდა ვეძიოთ)
8. რაზე წერდნენ ძველი ეგვიპტელები?

(„ქაღალადის” ფუნქციას ასრულებდა პაპირუსი, რომელიც ნილოსის ნაპირებზე იზრდებოდა)

9. დაასახელეთ ეგვიპტური ქალური სილამაზის ეტალონი

(ნეფერტიტის ცნობილი პორტრეტი, რომელიც მსოფლიო მხატვრობაში ქალის ერთ-ერთ ყველაზე ლამაზ გამოსახულებად მიიჩნევა)

10. იპოვეს თუ არა ტუტანხამონის განძი?

(დიახ. ტუტანხამონის საფლავი ერთ-ერთი სამეფო საძვალეა, რომელმაც თითქმის ხელუხლებლად შემოინახა ადგილობრივი სიმდიდრე, თუმცა, საზოგადოდ, ასეთი რამ ხშირად ხდებოდა)

კარგი შვილი, თბილისი, მეცენატი, თაიგული… მოკლედ, სამოქალაქო განათლება

0

ამ დღეებში ცნობილი გახდა, რომ დაწყებით კლასებში დამოუკიდებელ საგნად სამოქალაქო განათლება (მე და საზოგადოება) დაემატება. ეს საპილოტე პროგრამა სექტემბრიდან საყოველთაო უნდა გახდეს. დეტალები თანდათან გაცხადდება, მაგრამ თავად მიდგომა რომ მართებულია, ეს კამათს არ იწვევს. მომავალი მოქალაქე პატარაობიდანვე უნდა მიეჩვიოს საკუთარი თავის შემეცნებას, სოციუმის წინაშე პასუხისმგებლობას, სოციუმში ქცევის წესებს, რომ მომდევნო კლასებში უფრო სერიოზულ ამოცანებს გაართვას თავი.

ესგ-ს სადამრიგებლო საქმიანობის განაკვეთში ეს მიდგომა გარკვეულწილად გათვალისწინებული იყო, მაგრამ სიახლე უფრო თანმიმდევრულ შედეგზე გასვლის წინაპირობას შექმნის.

ჩვენი შემოთავაზება სადამრიგებლო საქმიანობაში გამოადგებათ დაწყებითი კლასების პედაგოგებს, სანამ ახალი პროგრამა და სახელმძღვანელო ექნებათ.

ეს ტექსტი ( დანართი 1) შეგვიძლია კითხვის საათისათვის გამოვიყენოთ. აქტივობის მიზანი, თვალსაწიერის გაფართოებასთან ერთად, წაკითხულის გააზრება-გაანალიზება და კრიტიკული აზროვნების განვითარება იქნება.
გარდა სათაურშივე გამოტანილი თემისა, ტექსტი რამდენიმე მიმართულებით მუშაობის საშუალებას მოგვცემს:

1.დედაქალაქი და მისი ღირშესანიშნაობები;
2.ქველმოქმედება და მეცენატობა;
3.გოგონები და ბიჭები;
4.საზოგადოებაში ქცევის წესები.

პირველი აქტივობა წინასწარ მომზადებული ტექსტის ხმამაღლა კითხვა იქნება. მასში რამდენიმე მოსწავლე მიიღებს მონაწილეობას, სხვები თვალს მიადევნებენ. დასრულების შემდეგ ყველას ეძლევა ,,ორთქლის გამოშვების”, ანუ აზრის გამოთქმის საშუალება. მოსაზრებებს ჩამოვწერთ დიდ ფურცელზე (ანალოგიურებს არ ვიმეორებთ). შემდეგ ვაჯგუფებთ და ვახდენთ შეჯამებას. ყურადღებას ვამახვილებთ სათაურის შინაარსზე და მოსწავლეებს ვთხოვთ, დაასახელონ სხვა მაგალითები, როცა შვილის საქციელმა დედა გაახარა და პირიქით.

მეორე აქტივობა. გონებრივი რუკის სქემას ვაკეთებთ დიდ ფურცელზე, შუაში ვწერთ ,,თბილისის ღირშესანიშნაობები”, ბავშვებს ვურიგებთ ფერად წებოვან ფურცლებს და ვთხოვთ დაწერონ მათთვის დედაქალაქში ყველაზე საყვარელი და საინტერესო სანახაობა. შემდეგ ვკრებთ ფურცლებს და დაჯგუფებულად ვაკრავთ გონებრივი რუკის სხივებზე. ვაკეთებთ კომენტარს ჯგუფებზე ( კულტურული კერები, ისტორიული ძეგლები, სანახაობები, გასართობი ადგილები…). თქვენი შეხედულებისამებრ გამოყავით 3-4 მნიშვნელოვანი ღირშესანიშნაობა, შექმენით ამდენივე ჯგუფი, გაუნაწილეთ ღირშესანიშნაობები. აუხსენით, რომ ისინი არიან ექსკურსიამძღოლები და შემდეგი შეხვედრისათვის უნდა მოამზადონ პრეზენტაცია.

მესამე აქტივობა. განუმარტეთ მეცენატობისა და ქველმოქმედების ტერმინები და სთხოვეთ მოსწავლეებს გამოთქვან თავიანთი აზრი, გაიხსენონ მათთვის ცნობილი ქველმოქმედება. თუ აქვთ სურვილი თავადაც გახდნენ მეცენატები. რას გააკეთებდნენ ამის საშუალება რომ ჰქონდეთ? (უმჯობესია, ამ კითხვაზე პასუხისთვისაც დრო მივცეთ და შინ პატარა ესეს მომზადება დავავალოთ, ხოლო საუკეთესო ნაშრომებით გავაკეთოთ კედლის გაზეთი ,,დღეს ვოცნებობთ, ხვალ გავაკეთებთ”).

მეოთხე აქტივობა. გოგონებისა და ბიჭების თემასთან დაკავშირებით კარგი იქნება, ყურადღება გავამახვილოთ წინადადებაზე ,,თანაც ძალიან კარგი გოგოა, სხვებივით მეტიჩარა და აუტანელი არ არის”. ეს წინადადება დავწეროთ დაფაზე ან დიდ ფურცელზე და გავმართოთ დისკუსია, მოვიშველიოთ კითხვები: სწორია თუ არა, რომ ბიჭები გოგონებს ასე მოიხსენებენ? შეიძლება თუ არა, ბიჭი იყოს მეტიჩარა და აუტანელი? დისკუსიის ამ ნაწილის დასამთავრებლად (რომ ის გოგონებისა და ბიჭების დაპირისპირებაში არ გადაიზარდოს) საუბარი კეთილგანწყობით კალაპოტში გადაგვყავს: ვაჩენთ წინასწარ გამზადებულ ამონარიდს ,,ნიკას ადრე ეცინებოდა, როცა ბიჭები გოგონებს თაიგულს ჩუქნიდნენ, ახლა კი გული დაწყდა, რომ მას არ ჰქონდა ყვავილები ამ ნიჭიერი და ლამაზი გოგონასათვის”. რა მოხდა, რამ შეცვალა ნიკას განწყობა? მიგირთმევიათ თუ არა ყვავილები ვინმესთვის?

მეხუთე აქტივობა. საზოგადოებაში ქცევის წესები – ამ საკითხთან დაკავშირებით, ვქმნით 4 ჯგუფს, ვაძლევთ დროს 5 წუთს, რომ ტექსტში მონიშნონ საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილზე ქცევის წესებზე მიმანიშნებელი ფრაზები და შემდეგ წაიკითხონ. კიდევ რას დაამატებდით, როგორი ქცევაა საჭირო ასეთ ადგილას?

საბოლოოდ, გონებრივი იერიშით ვაჯამებთ, რა გვასწავლა ამ მოთხრობის წაკითხვამ, რაზე დაგვაფიქრა, რისი გაგების სურვილი აღგვიძრა და ასე შემდეგ.

ეს აქტივობები თქვენი საჭიროებების გათვალისწინებით, შეიძლება რამდენიმე შეხვედრისთვის გადაანაწილოთ, თუ თითოეულ თემას უფრო მეტ დროს დაუთმობთ. კარგი იქნება აქტივობების ვიზუალიზაცია თემატური საპრეზენტაციო ფაილებით.
დანართი 1
,,კარგი შვილი დედის გულის ვარდია……”
ზაფხულის არდადეგების ბოლო კვირას ნიკა თბილისს ეწვია. სტუმარმა ყველა გაახარა. განსაკუთრებით გიო გაახალისა დეიდაშვილის სტუმრობამ. დეიდამ მთელი კვირა დაგეგმა, რომ ნიკას ბევრი რამ ენახა. ბიჭები ხან მთაწმინდის პარკის ატრაქციონებზე იყვნენ, ხან ზოოპარკში, ნორჩი მხატვრების გამოფენაც დაათვალიერეს ძველ უბანში, ხელოვნების მუზეუმს ყველაზე დიდი დრო დაუთმეს.

ერთ დღეს შინ დაბრუნებულებს მაგიდაზე მოსაწვევი ბარათები დახვდათ. კონსერვატორიის დიდ საკონცერტო დარბაზში გიოს თანაკლასელის – ანანოს კონცერტი იმართებოდა და გიო მშობლებთან ერთად იყო მიწვეული.
ზურა ბიძიამ – მე წამოსვლა არ მომიხერხდება და ჩემი მოსაწვევი – ნიკასო.

ანანომ პრაღაში გამართულ ნორჩ პიანისტთა საერთაშორისო კონკურსზე გაიმარჯვა და შინ გახარებული დაბრუნდა. ახლა აქ მართავდა კონცერტს.

– იცი, რა მაგრად უკრავს, თანაც ძალიან კარგი გოგოა, სხვებივით მეტიჩარა და აუტანელი არ არის, – უთხრა გიომ.
დეიდამ ბიჭები გამოაწყო და საღამოს 6 საათისთვის კონსერვატორიაში წავიდნენ. ნიკა დაინტერესდა ვისი ქანდაკება იდგა შესასვლელის ზემოთ.

– ეს ანტონ რუბინშტეინია, მუსიკოსი. მან მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს გამართა კონცერტი თბილისში და იქიდან მიღებული მთელი შემოსავალი ამ შენობის ასაგებად გაიღო.

– ერთი კონცერტის თანხით აშენდა?

– ეს პირველი თანხა იყო, შემდეგ ამ მშენებლობაში ქართველმა მეცენატებმა ძმებმა ზუბალაშვილებმა შეიტანეს დიდი წვლილი. მაშინ აქ მუსიკალური სასწავლებელი გაიხსნა. უფრო მოგვიანებით – კონსერვატორია, – ღიმილით აუხსნა დეიდამ.

– დედა, მეცენატი რას ნიშნავს? – დაინტერესდა გიო.

– ის ადამიანია, რომელიც საზოგადოებისთვის სასიკეთო საქმეებისთვის საკუთარ თანხას იხდის.

ხალხი ნელ-ნელა იკრიბებოდა, ესალმებოდნენ ერთმანეთს, კითხულობდნენ, ხმამაღლა არავინ ლაპარაკობდა. იქვე იყო ერთი ლამაზი ქალი, რომელთანაც ყველა მიდიოდა, ულოცავდა. ეს ანანოს დედააო, აუხსნა დეიდაშვილმა. ნიკა ჩუმ-ჩუმად ათვალიერებდა იქაურობას და აღფრთოვანებას ვერ მალავდა. უკვე ფიქრობდა იმაზე, სოფელში ჩასული როგორ მოუყვებოდა ამ ამბავს, თანატოლებსაც და უფროსებსაც. მალე დარბაზში შევიდნენ და ადგილები დაიკავეს.

სცენაზე როიალი იდგა. გამოვიდა შავფრაკიანი კაცი და ანანოს წარმატებებზე ილაპარაკა, მერე მისი პედაგოგი წარუდგინა საზოგადოებას, ისაუბრა ანანოს დედაზე, რომელიც ნიჭიერი შვილის ხელშესაწყობად ძალიან ზრუნავდა. ბოლოს, საკონცერტო პროგრამაც წარადგინა და სცენაზე თავად ანანოს მოუხმო.

ტაშის ხმაზე პატარა გოგონა გამოვიდა და დარბაზს თავი დაუკრა. ტაშმა იმატა, გოგონამაც უფრო დაბლა დაღუნა თავი და შემდეგ როიალისკენ წავიდა. პიანისტი მოერგო სკამსა და როიალს.

მსმენელი დადუმდა. გოგონამ ხელები მოიმარჯვა და დარბაზი ულამაზესი მუსიკით აივსო. ნიკას თავი სიზმარში ეგონა. მისი კლასელებიც დადიოდნენ მუსიკაზე, მისი უფროსი ბიძაშვილიც სამუსიკო სკოლის წარჩინებული იყო და ნიკას თხოვნით ხშირად უკრავდა, მაგრამ ეს სულ სხვა იყო. ბგერები ხან მხიარულად დახტოდნენ და ხან სევდიანად დაფრინავდნენ დარბაზში. ბიჭს ხან ტყე და ჩიტების ჭიკჭიკი მოაგონდა, ხან – შფოთიანი ზღვის ხმაური.

დარბაზი მონუსხულივით უსმენდა. მუსიკა შეწყდა. მსმენელები ერთხანს დუმდნენ, მერე ტაშმა იფეთქა. აწითლებული გოგონა თავდახრილი იდგა სცენაზე. ბოლოს გამოაცხადა, ნება მიბოძეთ, ერთი პატარა კომპოზიცია კიდევ შეგისრულოთ, რომელსაც დედას ვუძღვნიო.

დარბაზი ისევ მიყუჩდა. როიალმა ჯერ დაბალი ხმები გამოსცა, მერე ხმამ იმატა, იმატა მაგრამ რბილად, თბილად. ნიკას დედა გაახსენდა და ძალიან, ძალიან მოენატრა. მუსიკამ მთელ დარბაზს უალერსა, უალერსა და ნელ-ნელა სადღაც გაიპარა..

ისევ ტაშმა გადაფარა ყველაფერი, სცენისაკენ წავიდნენ თაიგულიანი ბავშვები, უფროსები. გიომაც მოიმარჯვა ვარდები. ნიკას ადრე ეცინებოდა, როცა ბიჭები გოგონებს თაიგულს ჩუქნიდნენ, ახლა კი გული დაწყდა, რომ მას არ ჰქონდა ყვავილები ამ ნიჭიერი და ლამაზი გოგონასათვის. ანანომ ლამაზი თაიგულები შეარჩია და თავის პედაგოგსა და დედას მიართვა.

მაყურებელი დარბაზს ტოვებდა, წამოსვლის წინ დეიდა ისევ მივიდა ანანოს დედასთან დასამშვიდობებლად. ის ლამაზი ქალი უფრო გალამაზებულიყო, თითქოს ბრწყინავდა. მასთან ყავარჯენზე დაყრდნობილი ცნობილი მუსიკოსი იდგა და ეუბნებოდა – ,,კარგი შვილი დედის გულის ვარდია”, ცუდი ყველას აშოროს, თქვენ შესანიშნავი შვილი გყავთო.

შინ ძალიან კმაყოფილები დაბრუნდნენ. დასაძინებლად დაწოლილ ნიკას ის ჯადოსნური ხმები ჩაესმოდა და თვალწინ პრიალა კაბაში გამოწყობილი ანანო ედგა.

ეფექტური კომუნიკაციის პარამეტრები

0

შიფტერები და მათი მნიშვნელობა

იმისათვის, რომ განვსაზღვროთ ცვალებადი მნიშვნელობის მქონე სიტყვების ზუსტი აზრი, უნდა ვიცოდეთ: მე – ვინ ამბობს, შენ – ვის ეუბნებიან, აქ – სად ამბობენ, ახლა – როდის ამბობენ. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, უნდა ვიცოდეთ აღნიშნული ნიშნების გამოყენების პირობები. რა თქმა უნდა, მეტყველების სიტუაცია როცა უცნობია ეს პარამეტრები, იშვიათია, მაგრამ შესაძლებელი.

მაშასადამე, შიფტერების, ანუ დეიქტური სიტყვების – ე.ი. ცვალებადი ენიბრივი ნიშნების გამოყენება გულისხმობს განსაზღვრულ შეზღუდვებს. თუ მოლაპარაკეს უნდა, თანამოსაუბრეს გაუგოს, უნდა იზრუნის იმაზე, რომ მოსაუბრისათვის ცნობილი იყოს მეტყველების სიტუაციის ყველა აუცილებელი პარამეტრი.
მეტყველებაში ენობრივი ერთეულების მნიშვნელობები ცვალებადია. ტექსტის გაგება მრავალ ფატქორზეა დამოკიდებული. ერთ-ერთი ასეთი ფაქტორია – კომუნიკაციის პირობები. „მეტყველების სიტუაციის პირობებზეა მთლიანად ორიენტირებული ინდექსურ ენობრივ ნიშანთა სემანტიკა” (კრონჰაუზი). ამგვარ სიტყვებს აღნიშავენ სემიოტიკური ტერმინით: ინდექსები. გამოიყენება სხვა სახელებიც: დეიქტური სიტყვები, რომელიც გამოიყენა ბრუგმანმა, ბიულერმა და ვაინრაიხმა; იაკობსონისა და იესპერსენის ტერმინია – შიფტერები. შიფტერებს მიეკუთვნება აგრეთვე მეტყველების სიტუაციასთან დაკავშირებული გრამატიკული კატეგორიები, მაგალითად, პირისა და დროის კატეგორია.

„მეტყველება სხვა არაფერია, თუ არა ენის აქტუალიზაცია” – წერს ბენვენისტი. როცა ის საურობს სუბიექტურობაზე ენაში, ამტკიცებს, რომ სუბიექტურობა სხვა არაფერია, თუ არა ადამიანში ენის ფუნდამენტური თვისებების გამოვლენა, ეს თვისება კი ეგოა, ამ სუბიექტურობის ენობრივი სტსტუსი: პირი.

საკუთარი თავის გაცნობიერება მხოლოდ დაპირისპირებისას არის შესაძლებელი. მე ვამბობ მე-ს მხოლოდ ვინმესთან ურთიერთობისას, რომელიც იქნება შენ. მსგავსი დიალოგური პირობებით განისაზღვრება პირი. დიალოგი გულისხმობს შებრუნებულ პროცესსაც, როცა მე ხდება შენ და, შესაბამისად, ყოფილი შენ აღნიშნავს საკუთარ თავს მე-თი, ხოლო ყოფილი მე გახდება მეორე პირი – შენ.

პირების პოლარულობა – აი, რა არის ენაში ძირითადი პირობა, რომელთან მიმართებაშიც თავად კომუნიკაციის პროცესი არის პრაგმატული შედეგი (ბენვენისტი).

პირის ნაცვალსახელები ავლენენ სუბიექტურობას ენაში. მათზეა დამოკიდებული ამავე სტატუსის ნაცვალსახელთა სხვა ჯგუფები, რომლებიც ქმნიან „სუბიექტის” ირგვლივ სივრცით და დროით დამოკიდებულებებს. სუბიექტი ამ შემთვევაში, ორიენტირის როლში გამოდის. ასეთებია ადგილისა და დროის ზმნიზედები: აქ და ახლა, რომლებიც განისაზღვრებიან მხოლოდ მეტყველებაში და დამოკიდებულნი არიან მე-ზე.
სისტემას: „აქ – ახლა – მე” ბიულერი განიხილავს სუბიექტის ორიენტაციის სისტემად.

თუ ამ სქემას წარმოვიდგენთ, როგორც ენის „ჩვენებით ველს”, ცენტრალურ ადგილას, 0-ს პოზიციაში მოთავსდება მისათითებელი სიტყვები: მე-აქ-ახლა (ბიულერი).

ბიულერი მე და შენ პირის ნაცვალსახელების შესახებ ასე ხატოვნად წერს: სიტყვები მე და შენ გათამაშებულ ენობრივ დრამაში მიუთითებს ენობრივი მოქმედების როლის შემსრულებლებზე.

ხელოვნებაში ზოგადადამიანური სუბიექტურობის გამოვლენა ახლოსაა იმასთან, რასაც ლინგვისტები ენაში სუბიექტურობის გამოვლენას უწოდებენ.

ამ თვისებით ხასიათდება არა ერთი მწერალი და არა ერთი მოლაპარაკე, არამედ თითოეული მწერალი და თითოეული მოლაპარაკე, რადგან სუბიექტურობა წარმოადგენს თავად ხელოვნებისა და მეტყველების ძირითად თავისებურებას.

ვიაჩესლავ ივანოვი ნაშრომში: „შიფტერები და სუბიექტურობა” ლიტერატურისათვის დამახასიათებელ სუბიექტურობას განიხილავს ბორის პასტერნაკის მაგალითზე. პოეტს ახალგაზრდობაში წაუკითხავს მოხსენება, სადაც აღნიშნული ყოფილა, რომ „ეს სუბიექტურობა მხოლოდ ცალკეული ადამიანის თვისება კი არ არის, არამედ ზეპიროვნული ხარისხია, რომ ეს არის ზოგადად ადამიანური სამყაროს სუბიექტურობა… უკვდავების შეგრძნება თან ახლავს ცხოვრებისეულ განცდებს, როდესაც სუბიექტურობაში ჩვენ ვსწავლობთ დავინახოთ რაღაც, რაც არ არის მხოლოდ პიროვნული… ცოცხალი სული პიროვნულისგან გაუცხოებულია თავისუფალი სუბიექტურობის სასარგებლოდ – რომელიც არის უკვდავება!”

პოეზიასა და პროზაში პერსონაჟის სამყაროს ინდივიდუალობის გადმოცემა შესაძლებელია შინაგანი მეტყველებით, რომელიც თავად ადამიანს მიემართება. ამ განსაკუთრებულ შემთხვევაში მოლაპარაკე და მსმენელი ემთხვევა ერთმანეთს, სამაგიეროდ, იცვლება მეტყველების ფორმა. ადამიანის შინაგანი მეტყელებიდან მომდინარე მეტყველებაში იკარგება გრამატიკული მნიშვნელობები.

ვიგოტსკი შინაგანი მეტყველების წარმოშობის საკითხს რომ იკვლევდა, გამოთქვა ჰიპოთეზა – შინაგანი მეტყველების ეგოცენტრული მეტყველებიდან წარმოშობის შესახებ. ბავშვები როცა ერთმანეთს ესაუბრებიან, თითოეული ლაპარაკობს თავისას, თითქოს ბავშვები „ხმამაღლა ფიქრობენ”, მაგრამ მათ ამისთვის სჭირდებათ მეორე. როგორც პიაჟემ დაადგინა, გარკვეულ ასაკში ეგოცენტრული მეტყველება ქრება. ვიგოტსკის თანახმად, ამ დროს ყალიბდება შინაგანი მეტყველება.

ჩუკოვსკის ცნობილ წიგნში – „ორიდან ხუთამდე” – აქვს ასეთი შემთხვევა აღწერილი: გოგონას არაფრით არ შეუძლია გაიგოს, რა ბგერაა Я და ცვლის მას Ты -ზე, წიგნში ფრაზა: якову дали яблоко ბავშვმა წაიკითხა: Ты кову дали тыблоко.

მაიაკოვსკი წერს: „я для меня мало, кто-то из меня вырывается упрямо”, არტურ რემბო კი: „я _ это кто-то другой”.
პოეზიაში ზოგჯერ რამდენიმე მე ხმიანდება. ზოგჯერ მეორე პირი – შენ, აგრეთვე მე-ა. მაგალითად, გალაკტიონის ერთ-ერთ ლექსში ვკითხულობთ:

„ვიცან, გალაკტიონ, შენში აკტეონი _
შენ გსჯის ყოველივე, როგორც სიყვარული” –

1-ლი პირის ნაცვალსახელით – მე-თი მოლაპარაკე ადამიანი აღნიშნავს თავის თავს. საუბრის დროს კი თითოეული მოლაპარაკე აღინიშნება ამ პირით, მონაცვლეობით: ხან – ერთი, ხან – მეორე.

მე-2 პირის ნაცვალსახელით – შენ – მოლაპარაკე ადამიანი აღნიშნავს იმ პირს, რომელსაც მიმართავს საუბრის დროს, მაგრამ ამ სიტყვასაც მონაცვლეობით იყენებს ხან – ერთი, ხან – მეორე მოსაუბრე და მისი მნიშვნელობაც არ შეიძლება განისაზღვროს, მხოლოდ როგორც ადრესატი.

როგორც ზემოთაც აღვნიშნეთ, ამ რიგისაა შიფტრებეი: აქ და ახლა. იმისათვის, რომ დავადგინოთ სიტყვა – აქ-ის მნიშვნელობა, უნდა ვიცოდეთ, სად წარმოითქვა ის სიტყვა. აქ, ეკლესიაში, ნათქვამი განსხვავდება აქ, აუდიტირიაში, ნათქვამისაგან. აგრეთვე სიტყვა ახლა – თი აღნიშნული დრო ყოველთვის წარმოთქმის დროს აღნიშნავს. ეს დრო, რა თქმა უნდა, სხვადასხვა შეიძლება იყოს. ახლა – წარმოთქმული დილით, სხვა დროა და ახლა, წარმოთქმული საღამოს – სხვა, აგრეთვე ახლა – ჩვენს დროში წარმოთქმული განსხვავებული სემანტიკისაა, ვიდრე ახლა – ნათქვამი ძველ დროში.

როგორც ბენვენისტი წერს, ლინგვისტიკასა და ფსიქოლოგიაში მრავალგვარი გაგება სხვაგვარად წარმოგვიდგება, თუ მას მეტყველების ჩარჩოებში აღვადგენთ და განვსაზღვრავთ მას ორმხრივი სუბიექტურობის სიტუაციაში, რომელიც შესაძლებელს ხდის ენობრივ კომუნიკაციას.

მეტყველების აქტი შიფტერების მნიშვნელობას მეტად მოძრავს ხდის. მეტყველების აქტის პირობები განსხვავებულია, შესაბამისად, გრამატიკული სიტყვა და ფორმა განსაზღვრულია აზრით, ის ყოველთვის „ცარიელია”. სიტყვები მე და შენ არ მიეკუთვნება არავითარ რეალობას, თვინიერ თავად მეტყველების აქტისა და მისი მონაწილეებისა, როგორიც არ უნდა იყვნენ ისინი.

ზოგადი რიტორიკის ავტორები (დიუბუა, ედელინი…)ზემოაღნიშნულ შემთხვევებს განიხილავენ რიტორიკულ ფიგურათა რიგში, რომელიც დაკავშირებულია ინფორმაციის გამგზავნთან და მიმღებთან. „პირთა შერევას” ზოგადი რიტორიკის ავტორები კომუტაციას უწოდებენ.

დღეს ისეთი ესეისტების გავლენით, როგორიცაა, ბაშლიარი, მოდაში შემოდის კრიტიკაში „იდენტიფიკაცია”, რომელიც შლის საზღვარს კრიტიკოსსა და ავტორს შორის.

კომუტაცია: შენ-მე ხშირად გვხვდება პროპაგანდისტული ხასიათის ლიტერატურაში. თავის დროზე ამერიკაში ლოზუნგი: „შენ ხმა უნდა მისცე აიზენჰაუერს” ტრანსფორმირდა ლოზუნგში: „მე მიყვარს აიკი”. ლოზუნგი მიმართულია მილიონობით ადამანზე ზემოქმედებისათვის, ანალოგიური რეაქცია რომ გამოიწვიოს. როდესაც ამბობენ: მე – გულისხმობენ – შენ. ყველა მსმენელი (ანუ შენ) თუ მოახდენს იდენტიფიკაციას ლოზუნგის სუბიექტთან, მაშინ ლოზუნგის ენაც გამართლებული იქნება, ის ხომ მასების ფსიქოლოგიაზეა გათვლილი.

თამაში და მისი მნიშვნელობა

0

რა არის თამაში და რითაა ის მნიშვნელოვანი?

თამაში ბავშვისთვის ადრეული ბავშვობიდანვე წარმოადგენს სწავლის პირველად საშუალებას. თამაშის დროს ბავშვები სიამოვნებით იყენებენ ყველა „იარაღს”, რაც იმ დროისთვის გააჩნიათ – საკუთარ სხეულს, ოჯახებსა და თანატოლებთან ურთიერთობას, გარე სამყაროს. თამაში ყველა სხვა აქტივობაზე უკეთ ასაზრდოებს ბავშვის ჯანმრთელ განვითარებას. სწორედ თამაშის მეშვეობითაა შესაძლებელი ადრეული სწავლება. ბავშვები თამაშობენ, რადგან სიამოვნებთ. თამაშს შეუძლია, უამრავი ფორმა მიიღოს, მაგრამ მისი გულისგული მისგან განცდილი სიამოვნებაა. სიამოვნება მსგავსი აქტივობის განმეორების სურვილს ბადებს, განმეორების გზით მიიღწევა ოსტატობა, დაოსტატება კი, თავის მხრივ, იწვევს თავდაჯერებასა და ამოცანის შესრულების შეგრძნებას.
თამაშის ტიპები და ეტაპები

ბავშვები, გარემოებებიდან და საჭიროებებიდან გამომდინარე, სხვადასხვაგვარ თამაშში ებმებიან. თამაშის ტიპები მოიცავს:

* ეულად თამაშს – ბავშვი დამოუკიდებლად, მარტო თამაშობს, მიჰყვება საკუთარ ინტერესებს სხვებისა და სხვებთან ურთიერთობის გარეშე;
* თამაშის ყურებას – ამ დროს ბავშვი სხვა ბავშვების თამაშს უყურებს, სვამს კითხვებს და იძლევა რჩევებს, მაგრამ არ მონაწილეობს თამაშში;

* პარალელურ თამაშს – ბავშვები თამაშობენ ერთნაირ თამაშს მსგავსი მასალებით, გვერდიგვერდ, მაგრამ ერთმანეთთან საუბრისა და ურთიერთქმედების გარეშე;

* ასოციაციურ თამაშს – ბავშვები ერთმანეთს ეთამაშებიან, იყენებენ საერთო მასალას და აქტივობებს ყოველგვარი ორგანიზების გარეშე;

* კოოპერაციულ თამაშს – ბავშვები ერთად მოქმედებენ და ურთიერთქმედებენ, რათა ერთად ითამაშონ ან შექმნან რაიმე ორგანიზებული და წინანსწარგანზრახული.

თამაშებს განასხვავებენ სირთულის მიხედვითაც. პირველ ეტაპზე თამაში მარტივ, შეგრძნებებზე დამყარებულ, შესწავლით და მასალების გამოყენებაში დაოსტატებისკენ მიმართულ აქტივობას წარმოადგენს. ასეთია, მაგალითად, ფანქრით ხაზების გავლება-ჯღაბნა, წყლის დასხმა, ქვიშის ჩაყრა-გადმოყრა, ზარის ჩამოკვრა.

როცა ბავშვები მასალებს გარდაქმნიან ან ახალს იგონებენ, ჩნდება წესები და ბავშვები სიმბოლურ თამშში ერთვებიან. მაგალითად, ბავშვმა შესაძლოა გადააჯვარედინოს ორი ჯოხი ლათინური T-ს მსგავსი სიმბოლოს დასაწერად ან შესთავაზოს მეორეს პლასტილინის „ნამცხვრები”. მეტყველების უნარის განვითარებასთან ერთად ბავშვები იწყებენ მასალებისა და ქმედებებისთვის სიტყვების გამოყენებას. ამ დროს ისინი ერთვებიან კოოპერაციულ, „თანამშრომლობით” თამაშებში და თანატოლებთან ფორმალური აქტივობა-თამაშისადმი მეტი ინტერესი უჩნდებათ.

როგორ ეხმარება თამაში ბავშვებს გაზრდაში?

შემეცნებითი უნარების გაძლიერება

თამაშის დროს ბავშვები იგებენ ცნებების შესახებ, სწავლობენ საგნების დაჯგუფებასა და კლასიფიკაციას, ეცნობიან საგნებისა და მოვლენების შინაარსს, იწყებენ პრობლემების გადაჭრას.

ხშირად თამაში შეიცავს ცდებსა და შეცდომებს და პრობლემების გადასაჭრელად საჭირო ამოცანებს. თამაში ბავშვისგან მოითხოვს არჩევანის გაკეთებას, ქმედებას, გეგმის შედგენას და მიზნის მიღწევას.

მოტორული (მოძრაობის) უნარების განვითარება

თამაშის მეშვეობით ბავშვებს უვითარდებათ კუნთების კონტროლისა და კოორდინაციის უნარები, რომლებიც საჭიროა სიარულის, დარტყმის, ჭამისა თუ წერის დროს. ახალფეხადგმული ბავშვის უხეში მოტორული უნარები შესაძლოა გაძლიერდეს სათამაშო ურიკაზე მიწოლისას, უფრო მოზრდილ ბავშვებთან – ვთქვათ, კლასობანას თამაშისას.

ნატიფი მოტორული და მანიპულაციური უნარები ვითარდება, როცა ბაღის ასაკის ბავშვები იყენებენ თითებს, ვთქვათ, სიმინდის რგოლებისგან (ე.წ. „ჩირიოს”) ყელსაბამის გაკეთებისას (იხ. სურათი) ან როდესაც 2-3 წლის პატარა ფანქრით ქაღალდზე ხატვას ცდილობს.
 
ხელისა და თვალის კოორდინაციისა და ჩაჭიდების უნარები ვითარდება ბურთის გადაგდება-დაჭერისას.
ოთახში, დარბაზში ან სხვა დახურულ სივრცეში ბურთზე ფეხის დარტყმისას ბავშვები ივითარებენ მსხვილი კუთების კოორდინაციას, ძალის კონტროლსა და მოქნილობას.
მეტყველების უნარების გაუმჯობესება

თამაშის დროს ლაპარაკი, სიმღერა, ლექსების წარმოთქმა და სიტყვებით თამაში ბავშვებს მეტყველების უნარებს ხვეწს და ეს პროცესი გართობის დროს მიმდინარეობს.

თამაშის დროს სოციალური და ემოციური უნარების ათვისება

თამაში ავითარებს წარმოსახვასა და შემოქმედებით უნარებს, ავარჯიშებს ბავშვს ისეთ სოციალურ უნარებში, როგორებიცაა ვისიმე დალოდება, ვინმესთან მოლაპარაკება, რიგრიგობით ლაპარაკი, თანამშრომლობა, ემოციების გამოხატვა და გაზიარება.

რჩევები თამაშის წასახალისებლად

* მიეცით ბავშვებს მეტი დრო და შესაძლებლობა როგორც დამოუკიდებელი, ისე მართული თამაშისთვის. მოერიდეთ თამაშის ჯილდოდ შეთავაზებას.

* პატივი ეცით თითოეული ბავშვის უნიკალურ, ინდივიდუალურ სტილსა და მიდგომას სწავლისა და თამაშისადმი.

* გამოუძებნეთ ბავშვებს დიდი სივრცე უსაფრთხო გამოკვლევისა და თამაშისთვის. შეზღუდეთ ამ დროს აკრძალვების რაოდენობა. მოაწყვეთ სათამაშო სივრცე დადგენილი საზღვრებით, როგორც შიგნით, ისე გარეთაც.

* მოამარაგეთ ბავშვები ნაირ-ნაირი საინტერესო და უსაფრთხო მასალით, შესთავაზეთ ასეთივე საინტერესო და უსაფრთხო აქტივობები, რომლებიც მარტივიდან რთულისკენ იცვლება: სათამაშოები, საშუალებები წერისა და ხატვისთვის, წიგნები, მუსიკალური ინსტრუმენტები, საზეიმო ტანსაცმელი, თავსატეხები, სამაგიდო თამაშები. არ არის აუცილებელი, სათამაშო მასალები ძვირი ან რთული იყოს. მთავარია, ისინი ბავშვების განვითარებას შეესაბამებოდეს.

* მოერიდეთ ბავშვების ზედმეტად სტიმულირებას, განსაკუთრებით – ჩვილ ასაკში. ისინი თვითონვე მიგანიშნებენ თავიანთი აგზნების ზღვარს ტირილით (ყვირილით) ან თვალის არიდებით.

* მკაფიოდ განუსაზღვრეთ ბავშვებს სივრცის მოწყობის წესები (ასევე – საზღვრებიც) და ის მასალები, რომლებიც შეუძლიათ გამოიყენონ სათამაშოდ.

* გამოუყავით ბავშვებს სივრცე, სადაც მათ შეეძლებათ მშვიდად, სხვების ჩაურევლად ითამაშონ, სხვა, უფრო ხმაურიანი აქტივობებისთვის განკუთვნილი სივრცისგან მოშორებით. ამ სივრცეში უნდა იყოს ხალიჩა ან ფარდაგი, რბილი ბალიშები, ბავშვის ზომის ავეჯი და სხვა.

* მუდმივად ატრიალეთ სათამაშოები ან მასალები ბავშვების ინტერესის შესანარჩუნებლად.

* დააკვირდით ბავშვებს და წყნარად ადევნეთ თვალი მათ თამაშს. ჩაინიშნეთ, რა მოსწონთ ან არ მოსწონთ, რა აინტერესებთ. მიაქციეთ ყურადღება იმ სათამაშოებსა და მასალებს, რომლებიც მათ წარმოსახვის ამოქმედებისკენ უბიძგებს. ბავშვები ხშირად სიამოვნებით თამაშობენ ჩვეულებრივი საგნების საბავშვო ვერსიებით (სათამაშო სასწორით, ჭურჭლით, ავეჯით და სხვ).

* წაახალისეთ ბავშვები, მოგიყვნენ, რას აკეთებენ და როგორ გრძნობენ თავს. გააცანით მათ ახალი სიტყვები ლექსიკონის გასამდიდრებლად, ჩაინიშნეთ მათი ნათქვამი.

* დაეშვით ბავშვების სიმაღლეზე და შეურთდით მათ თამაშს. მოუწონეთ თამაში და შეუქმენით მისი გაგრძელების მოტივაცია. არასოდეს დასცინოთ ბავშვების თამაშს.

* გაუზიარეთ მშობლებს/ოჯახებს, რა შეამჩნიეთ მათი შვილების თამაშზე დაკვირვებისას.

* ურჩიეთ მშობლებს, ჩააცვან შვილებს ადვილად გასარეცხი ტანსაცმელი და მტკიცე ფეხსაცმელები.
უწინარესად – უსაფრთხოება!

ძალიან მნიშვნელოვანია უსაფრთხოების საბაზისო წესების დაცვა თამაშის დროს ბავშვის დაზიანების ალბათობის შესამცირებლად. ეს წესები გულისხმობს უსაფრთხო სათამაშოებით, მასალებითა და გარემოთი ბავშვების უზრუნველყოფას. იხილეთ „კალიფორნიის ბავშვთა მოვლისა და ჯანმრთელობის პროგრამის” რამდენიმე დოკუმენტი, რომლებიც დაგეხმარებათ, წარმოიდგინოთ ბავშვთა უსაფრთხოების რამდენიმე სახელმძღვანელო წესი:

* შიდა და გარე გარემოს უსაფრთხოების წესების ნუსხა;
* პლაკატი/პოსტერი სასულე გზებში საგნების შესაძლო შესუნთქვა-გადაცდენასა და ასფიქსიაზე;
* პლაკატი/პოსტერი „უსაფრთხო სათამაშო მოედანი”;
* სათამაშოების უსაფრთხოების წესების ნუსხა.
სასარგებლო რესურსები ბავშვებისთვის თამაშების ორგანიზების შესახებ:
www.zerotothree.org/play/more.html
https://playingforkeeps.org/site/library_01.html
გამოყენებული ლიტერატურა
Perry, B., Hogan, L., Marlin, S. Curiosity, Pleasure and Play: A Neurodevelopmental Perspective. Haaeyc Advocate, June 15, 2000. www.childtrauma.org/ctamaterials/Curiosity.asp.
Koralek, D. (2004). Spotlight on Young Children and Play. National Association for the Education of Young Children. Washington, D.C.
ავტორი: მარდი ლუკიჩი, California Childcare Health Program
წყარო: https://www.education.com/reference/article/Ref_Value_Play/?page=2

თარგმნა ლევან ალფაიძემ

ადამიანი წიგნების გადასახედიდან

0
ფრანც კაფკას `მეტამორფოზაში~, გულგრილ, მომხმარებლური ჟინით დაბრმავებულ საზოგადოებასა და გარემოს რომ თავი დავანებოთ, ყველაზე უახლოესი ადამიანების, მშობლებისა და დის უსიყვარულობა გადააქცევს გრეგორ ზამზას ხოჭოდ. ერთ მშვენიერ დილას, როცა გრეგორს ჩვეულებრივ უნდა დაეწყო მოვალეობებითა და პასუხისმგებლობებით დატვირთული, მომაბეზრებლად ერთფეროვანი დღე, ყოველგვარი ცხოვრებისეული სიცარიელის დამძლევი თვითშეგნებით – მე ვიღაცისთვის საჭირო ვარ (ავტოთერაპიის ძირითადი ფორმულა?!) _ სასწაული მოხდა. როგორც ზღაპარშია, ადამიანი გადაიქცა ურჩხულად! თუმცა, ამ შემთხვევაში, მხოლოდ გარეგნულად, რადგან ზამზას ხოჭოს სხეულის ნიღბის მიღმა მკითხველი ისევ მას ხედავს _ ნაზ, მოსიყვარულე არსებას, მშობლებსა და დაზე მზრუნველს, თავისი ოჯახისა და სამსახურის კეთილსინდისიერ მსახურს, რომელსაც საკუთარი თავი კი არა, სხვების ბედი აღელვებს: რა ეშველებათ უჩემოდ? `მე ჩემს მშობლებსა და დაზე ზრუნვა მაკისრია. მე გასაჭირში ვარ, მაგრამ უთუოდ თავს დავაღწევ~. მის ოჯახს კი ამ დროს სხვა საზრუნავი აქვს: `ვის ჰქონდა დრო ამ დამაშვრალსა და გადაღლილ ოჯახში გრეგორის გამო თავი იმაზე მეტად შეეწუხებინა, რაც მთლად აუცილებელი ოყო?~ `მათი ოჯახური მოვალეობა იყო, ზიზღი როგორმე დაეძლიათ და მოეთმინათ მისი არსებობა, მოეთმინათ, მეტი არაფერი~. გრეგორის გარეშეც მშვენივრად გრძელდება ცხოვრება, თუ შავ იუმორს გამოვიყენებთ და მშვენიერს ვუწოდებთ მის მიმართ ახლობელთა უსულგულო დამოკიდებულებას: `მთელი სხეული სტკიოდა, ამასთან, გრძნობდა, რომ ტკივილი თანდათან უყუჩდებოდა და საცაა მთლად გაუვლიდა. ზურგში ჩაჭედილ დამპალ ვაშლსა და მის გარშემო ანთებულ სხეულს, რომელიც რბილი მტვრით იყო დაფარული, თითქმის აღრც გრძნობდა, ოჯახის წევრებს ახლა სიყვარულითა და გულაჩუყებით იგონებდა. მისი გადაწყვეტილება ოჯახის დატოვების შესახებ მტკიცე იყო. იგი უსაგნო და ნეტარი ფიქრებით იყო გართული, როცა ქალაქის საათმა ღამის სამი დარეკა. როცა ფანჯარაზე გარიჟრაჟის სინათლე დაეცა, იგი ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო, მერე თავი დაბლა ჩამოუვარდა და ნესტოებიდან უკანასკნელი სუსტი სუნთქვა აღმოხდა~.
ზღაპარში ობოლი გოგონას უანგარო სიყვარული ურჩხულს წყევლისგან, ჯადოსგან იხსნის და კვლავ პრინცად გადააქცევს. საწყალ ზამზას კი სანაგვეზე მოისვრიან _ აბა, რა სარგებლობა უნდა ჰქონდეს ოჯახისთვის მკვდარ ხოჭოს, მხოლოდ და მხოლოდ ხოჭოს, სხვა არაფერს, რადგან თვალმა მხოლოდ ეს დაინახა, სულმა კი… აბა, ვის უნახავს თუ განუცდია სული სიყვარულის გარეშე?! `მაშ, ასე, _ თქვა ბატონმა ზამზამ (გრეგორის მამამ),_ ჩვენ ახლა შეგვიძლია, ღმერთს მადლობა ვუთხრათ~. ისინი გათავისუფლდნენ ადამიანობისაგან, რათა შეძლონ ტკივილისა და დანაშაულის განცდის, სინდისის ქენჯნის გარეშე ცხოვრება.

მას შემდეგ, რაც ნახა და განიცადა, რომ ეცოცხლა, მოუნდებოდა თუ არა ადამიანადყოფილ ხოჭოს კვლავ ადამიანობა? ალბათ, არა. მკითხველი გრძნობს, რომ გრეგორ ზამზას ოჯახია ურჩხული, რომელმაც მსხვერპლად შეიწირა გრეგორ ზამზა და ეს მსხვერპლშეწირვა ქრისტიანებმა წარმართული სისასტიკით განახორციელეს ისე, რომ სისხლი არ დაუღვრიათ, ხელი არ გაუსვრიათ.

`იცი, ჩვენ ურჩხულები ვართ~, _ ამბობს ჩარლზ ბუკოვსკი ერთ ინტერვიუში. იქნებ, სწორედ ამიტომაც გაიაზრებს თანამედროვე სამყაროს, როგორც მაკულატურას. მის ამავე სახელწოდების პაროდიულ, ერთი შეხედვით, მიზანთროპულ რომანში, უცხოპლანეტელები იწუნებენ დედამიწას, საცხოვრებლად არ გამოდგება, ყველაფერი მოწამლულია, ყველგან სიძულვილი და უიმედობააო. მთავარ გმირს, ნიკს აქვს განცდა: `სრულ არარობად ვგრძნობდი თავს~. `დაიბადო, რათა მოკვდე. დაიბადო, რათა მერე გამოჭერილი ციყვივით იცხოვრო~. `რატომ მაქვს შეგრძნება, რომ საკუთარ დაკრძალვას ვესწრები?~. `რა გულისამრევები ვართ. განწირულები ჩვენი პატარ-პატარა საქმეების საკეთებლად~. `შუადღემდე არ ავდგები ლოგინიდან, ეგებ ამოწყდეს იქამდე ნახევარი კაცობრიობა და მეორე ნახევრის ატანა სანახევროდ გულისამრევი იყოს-მეთქი~. `მკვდარი არ ვიყავი ჯერ, სასწაული სისწრაფით ვიხრწნებოდი უბრალოდ. ჰო, მაგრამ ვინ არ იხრწნება? ყველა ერთ დახვრეტილ ნავში ვსხედვართ და თავს ვირთობთ~.

როცა `ჰამლეტის~ ცნობილ ეპიზოდში, ჰამლეტი მესაფლავეებს ეკითხება, რამდენ ხანს ძლებს ცხედარი მიწაში გაუხრწნელადო, ერთი პასუხობს: თუ სიცოცხლეშივე არ გაიხრწნაო.

წიგნების გადასახედიდან ცხოვრება უფრო ამაზრზენი ეჩვენება აკუტაგავა რიუნოსკეს მოთხრობის `ცხოვრება იდიოტისა~ მთავარ გმირს: `ეს მოხდა წიგნის მაღაზიის მეორე სართულზე. იგი, ოცი წლის ჭაბუკი, თაროებთან მიდგმულ კიბეზე იდგა და ახალ წიგნებს ათვალიერებდა: მოპასანი, ბოდლერი, სტრინდბერგი, იბსენი, შოუ, ტოლსტოი…

ამასობაში ბინდბუნდი ჩამოწვა. ჭაბუკი მაინც დაჟინებით განაგრძობდა ყდებზე წარწერების კითხვას. მის წინ მთელი `საკუნის დასასრული~ იყო: ნიცშე, ვერლენი, ძმები გონკურები, დოსტოევსკი, ჰაუპტმანი, ფლობერი…

ძლივსღა არჩევდა გვარებს. წიგნები ნელიად გაუჩინარდა ბნელში. ჭაბუკი ბოლოს გაბეზრდა და ის იყო ძირს ჩამოსვლა დააპირა, რომ ზუსტად ის ზემოთ უთალფაქო ელექტრონათურა აინთო. კიბიდან გადმოხედა მაღაზიის მოსამსახურეებს და მუშტრებს, რომლებიც თაროებშუა დაბორალობდნენ. ყველა უცნაურად პატარა და უსუსური ჩანდა.

_ ადამიანის მთელი ცხოვრება ბოდლერის ერთ სტრიქონადაც არ ღირს… _ იგი ერთხანს კიბიდან დაჰყურებდა მათ _ უმწეო, საცოდავ ქმნილებებს~.

ვკითხულობთ ვგრძნობთ ბანალურსა და გაცვეთილ, მაგრამ მაინც ერთადერთ სიმართლეს: სიყვარულია პანაცეა. ეჭვის ჭია კი კვლავ განაგრძობს ფიქრის ღრღნას: იქნებ სხვაგანაც იყოს გამოსავალი ლაბირინთიდან, რომელსაც ცხოვრება ემსგავსება, რაც უფრო სიღრმეში ჩავყვებით?!

როგორც სიყვარული, ისე სიძულვილიც, ჯაჭვური რეაქციით ვრცელდება. მერე ჩნდებიან ადამიანი – ურჩხულები, რომლებიც შურს იძიებენ საზოგადოებაზე. ასეთი გმირი მრავლადაა ხელოვნებაში, მაგალითად, დოქტორი ჰანიბალ ლექსტერი რიდლი სკოტის ფილმიდან `ჰანიბალი~ (გადაღებულია ტომას ჰარისის მოთხრობის მიხედვით). მიუხედავად მისი სისასტიკისა, მაყურებელი ხედავს, რომ ის კლავს მხოლოდ ხარბ, უზნეო ადამიანებს. ძალადობას ძალადობითვე პასუხობს და ამგვარად იქცევა შურისძიების მახვილად. საკითხავია, ვის ხელში? _ აშკარად ეშმაკისა, მაგრამ როგორც გოეთეს `ფაუსტში~ ამბობს მეფისტოფელი: `ვარ იმ ძალის ნაწილი ერთი, დღემუდამ ბოროტს რომ იზრახავს და სჩადის კეთილს~.

სწორედ ამიტომაც მოგვწონს მიხაილ ბულგაკოვის ვოლანდი (განსხეულებული ეშმაკი), რომელიც საზოგადოების მიერ უარყოფილ მწერალს ახალ ცხოვრებას სთავაზობს. სწორედ ის ამბობს რომანში (`ოსტატი და მარგარიტა~) ფრაზას, რომ ხელნაწერები არ იწვიან, სწორედ ის ასწავლის ჭკუას მოღალატე, მხოლოდ ანგარებით შეპყრობილ ადამიანისსახედაკარგულ არსებებს.

ვარსკვლავური იდეალები

0
ახლა არ ვიცი როგორ არის, მაგრამ მე რომ მოსწავლე ვიყავი, ლეონარდო დი კაპრიო იყო სკოლის მოსწავლე გოგონების გულთამპყრობელი ვარსკვლავი. ფერად ჟურნალებს Backstreet Boys-ის და Spice Girls-ის პოსტერები მოყვებოდა ხოლმე, უმეტესობამ ზეპირად იცოდა მათი ამბები, უმცირესობა კურტ კობეინს უსმენდა და უმრავლესობას ოდნავ ზემოდან, ცხვირაბზუებული უყურებდა.
მოზარდობისას ყველას უნდა გამორჩეული იყოს, ყველა თავისი ადგილის დაკავებას ცდილობს და მეც ვფიქრობდი, რომ ვარსკვლავი, რომელიც მეყვარებოდა სიმპატიური, სოლიდური და წარმოსადეგი უნდა ყოფილიყო, მასზე მოსაყოლი ამბები საინტერესო, მის სახელს ეფექტური ჟღერადობა  ჰქონოდა, არც ძალიან “პაპსა” ტიპი უნდა ყოფილიყო და არც ისეთი, ჩემ გარდა მხოლოდ რამდენიმე ადამიანს რომ ეცოდინებოდა მისი არსებობის შესახებ. იმდენ ხანს ვიფიქრე, ასეთი ვინ შეიძლება იყოს-მეთქი, საბოლოოდ დავრჩი ვარსკვლავური სიყვარულის მიღმა. ერთი პერიოდი 27 წლის ასაკში გარდაცვლილი ვარსკვლავების (ჯიმი ჰენდრიქსი, ჯიმ მორისონი, ჯენის ჯოპლინი) იდეა მიტრიალებდა თავში, ვუდსტოკის აურა მახვევდა თავბრუს, მერე ეგეც გადავიფიქრე.
ახლა თვითონ ვარ 27 წლის, იდეალებს აღარ ვეძებ, მეტიც, ზოგჯერ მგონია ხოლმე, რომ ის ყოველდღიური რუტინა და ყოფითი ამბები, რაშიც ჩაფლული ვარ, არანაკლებ იმსახურებს პატივისცემას, ვიდრე ვუდსტოკზე ნამღერი სიყვარულისა და თავისუფლების ოდები. არ იფიქროთ, საკუთარ თავსა და საქმიანობაზე მაქვს გადაჭარბებული წარმოდგენა. უბრალოდ,  მივხვდი, რომ მხოლოდ სიმღერა ან კარგად შესრულებული როლი, ლამაზი თვალები ან ქერა თმა კი არა, ადამიანის პრიორიტეტები, გაკეთებული საქმეები და მსოფლმხედველობა იწვევს ჩემს პატივისცემას.

ლეონარდო დი კაპრიოს ისევ ინტერესით ვადევნებ თვალს. მისი სიყვარულისთვის საკმარისია თუნდაც ის ფაქტი, რომ გასულ წელს ეკოლოგიური პრობლემების მოსაგვარებლად საკუთარი ფონდიდან 3 მილიონი დოლარი გადარიცხა, რაც წყნარ ოკეანეში მცხოვრები ზვიგენების გადარჩენას უნდა მოხმარდეს.

“ჩვენი პლანეტის ოკეანეებზე ზრუნვა და მათში მცხოვრები ცხოველების დაცვა – ერთ-ერთი ძირითადი პრობლემაა, რომელიც დღეს კაცობრიობის წინაშე დგას”, – ამბობს მსახიობი.

ასევე ინტერესით ვადევნებ თვალს სრულიად ახალგაზრდა მსახიობს, ვარსკვლავს ჰარი პოტერიდან, ემა ვოთსონს, რომელიც ბოლო პერიოდში აქტიურად არის ჩართული ქალთა უფლებების დაცვაზე ორიენტირებულ კამპანიებში. მან, გაეროს კეთილი ნების ელჩმა,  გახსნა გასულ წელს ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილი კამპანია #HEFORSHE. სიტყვა, რომელიც 24 წლის მსახიობმა გახსნაზე თქვა, გულგრილს ძნელად თუ ვინმეს დატოვებდა:

,,მე ბრიტანელი ვარ და ვთვლი, რომ სწორია, როცა მეც იგივეს მიხდიან იგივე სამუშაოში, რასაც ჩემ კოლეგა მამაკაცებს. სწორია, როცა მაქვს შესაძლებლობა მივიღო გადაწყვეტილებები, რომლებიც შეეხება ჩემი საკუთარი სხეული განკარგვას. სწორია, როცა ქალები ჩართულნი არიან იმ პოლიტიკურ პროცესებში, რომლებიც გავლენას ახდენენ ჩემს ცხოვრებაზე. მაგრამ, სამწუხაროდ, მე არ შემიძლია ვთქვა, რომ ქალებს შეუძლიათ ისარგებლონ ამ უფლებებით ყველა ქვეყანაში.  დღეს მსოფლიოს არცერთ ქვეყანას არ შეუძლია თქვას, რომ მან გენდერულ თანასწორობას მიაღწია.

მე გამიმართლა, რადგან მომეცა საშუალება მქონოდა ყველა ეს უფლება. მე მივიღე ეს პრივილეგია, რადგან ჩემს მშობლებს არ ვყვარებივარ უფრო ნაკლებად, მხოლოდ იმიტომ, რომ მე ქალად დავიბადე. ჩემს სკოლას არ დაუწესებია ჩემთვის შეზღუდვები, მხოლოდ იმიტომ, რომ გოგო ვიყავი. ადამიანებს, რომლებიც მე მეხმარებოდნენ, არ ჩაუთვლიათ, რომ მე ნაკლებ წარმატებას მივაღწევდი მხოლოდ იმიტომ, რომ ერთ დღესაც შესაძლოა ბავშვი გამეჩინა. ამ გენდერული თანასწორობის ელჩებმა მოახდინეს გავლენა ჩემ პიროვნებაზე და დამეხმარნენ ჩამოვყალიბებულიყავი ისეთად, როგორიც ახლა ვარ.

შეიძლება მათ არ იცოდნენ, მაგრამ ისინი ცვლიან მსოფლიოს. ჩვენ გვჭირდება უფრო მეტი ასეთი ადამიანი და თუ თქვენ კვლავაც გძულთ სიტყვა – ფემინიზმი, მაშინ უნდა იცოდეთ, რომ აქ სიტყვა არ არის მთავარი, მთავარია იდეა და  აზრი, რომელიც ამ სიტყვის მიღმა იმალება, რადგან დღეს ძალიან ცოტა ქალს თუ აქვს საშუალება ისარგებლოს ყველა იმ უფლებითა და შესაძლებლობით, რომელიც მე მაქვს.

………………………….

თქვენ ალბათ ფიქრობთ – ვინ არის ეს გოგო ,,ჰარი პოტერიდან”? რა უნდა მას გაეროში?  ეს მნიშვნელოვანი კითხვებია. კითხვები, რომლებსაც მეც ვუსვამდი საკუთარი თავს.  პასუხია – მე ვარ ადამიანი, რომელსაც ეს პრობლემები ანაღვლებს და სურს მოახდინოს ცვლილებები. ერთხელ ედმუნდ ბერკმა თქვა – ყველაფერი, რაც ბოროტ ძალას სურს იმისათვის, რომ გამარჯვებას მიღწიოს, არის ის, რომ კაცებმა და ქალებმა ერთად კარგი საქმის კეთება ვერ შეძლონ.

გულწრფელად, რომ ვთქვა მე ძალიან ვნერვიულობდი, როცა თქვენ წინაშე სიტყვით უნდა გამოვსულიყავი. შემდეგ, საკუთარ თავს ვკითხე – თუ არა მე, მაშინ – ვინ? თუ არა ახლა, მაშინ – როდის?

თუ თქვენ მართლაც გჯერათ  თანასწორობის, მაშინ სწორედ თქვენ ხართ თანასწორობის ის ელჩები, რომლებზეც უკვე ვისაუბრე.  ამ კამპანიის სახელწოდება წარმოადგენს გამაერთიანებელ სიტყვას და ეს არის მოძრაობა, რომელიც იბრძვის გაერთიანებისთვის.  კამპანიას სახელად დაერქვა ,,HEFORSHE”.  მე მსურს, რომ თქვენ გადმოდგათ ნაბიჯი წინ, რათა დაგინახოთ და თქვენს თავს ჰკითხოთ – თუ არა მე, მაშინ – ვინ? თუ  არა ახლა, მაშინ – როდის?”

ემა ცხადია ერთადერთი ვარსკვლავი არ არის, რომელიც ქალთა უფლებების დაცვაზე კონცენტრირდა. რამდენიმე დღის წინ ანჯელინა ჯოლიმ დაარსა ძალადობის მსხვერპლი ქალების დასაცავი ორგანიზაცია. სამყაროს ერთ-ერთ ყველაზე ლამაზ ქალად აღიარებულმა ანჯელინამ სამოქალაქო აქტივიზმს უკვე წლებია მიჰყო ხელი. ის პერიოდულად ეწევა მკერდის კიბოს საინფორმაციო კამპანიას, აპელირებს ბავშვთა უფლებებზე, აქცენტს აკეთებს ოჯახის სიძლიერეზე. 7 პატარას  ზრდის ბრედ პიტთან ერთად, რომელთაგან მათი ბიოლოგიური შვილი მხოლოდ 3-ია.  4 ბავშვი მათ სხვადასხვა კონფლიქტური რეგიონიდან ჰყავთ აყვანილი.

ბავშვების თემისადმი სენსიტიურია წერილის თავში ნახსენები ჯგუფის, spice girls-ის ერთ-ერთი ვარსკვლავის, ვიქტორიას მეუღლე, თავადაც ვარსკვლავი და ფეხბურთელი, დევიდ ბექჰემი, რომელმაც უნისეფთან ერთად მომდევნო სამი წლისთვის 7,1 მილიონი გირვანქა სტერლინგი გამოყო შეზღუდული შესაძლებლობების, მიგრანტი და ეთნიკურ უმცირესობაში მყოფი  ბავშვებისათვის ინკლუზიური გარემოს შესაქმნელად.

სხვა ბევრი მაგალითის მოყვანაც შეიძლებოდა, მაგრამ ვფიქრობ, იმის საილუსტრაციოდ, რომ იდეალების ქცევამ დროთა განმავლობაში სახე მნიშვნელოვნად იცვალა, ესეც საკმარისია. სამყაროში, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ, იმდენად მძიმე და რთული პრობლემები არსებობს, აღარავის გვაქვს ფუფუნება, მხოლოდ ეფექტურ ლირიკას და ლამაზ ფიგურას დავჯერდეთ. საჭიროა დაუღალავი შრომა, აქტიური მოქმედება და რაც შეიძლება მეტი რესურსის მოძიება როგორც საკუთარ თავში, ასევე გარშემომყოფებში.

თუ ამავეს ახსნას თქვენი მოსწავლეებისთვის გადაწყვეტთ, ესაუბრეთ  მარტივად, მოუყევით  პოპ ვარსკვლავებისა და მათი კეთილი საქმეების შესახებ, მგონია, ასე  უფრო მარტივად გაიგებენ და დაიჯერებენ აქტივიზმის მნიშვნელობას, ჰუმანიზმის ფასს. იმასაც ისწავლიან, აქცენტი გარეგნული მახასიათებლებიდან შინაარსზე როგორ გადაიტანონ.

პრესტიჟი თუ შინაგანი მოწოდება?

0
 „ერთადერთი შესაძლებლობა, აკეთო დიადი საქმე, 
არის გიყვარდეს ის, რასაც აკეთებ.”
   სტივ ჯობსი 
ვინ გინდა გამოხვიდე? ეს კითხვა ხშირად ისმის, განსაკუთრებით, სკოლის დამამთავრებელ ეტაპზე. ვინც კი გიცნობს, ყველას აინტერესებს,  რა გადაწყვიტე, რა პროფესიას უკავშირებ შენს მომავალს. არადა, ამ დროს ხან ისეთი დაბნეული და გაორებული ხარ, რომ სულ არ გსიამოვნებს ყველასგან ამ კითხვის მოსმენა. განსაკუთრებით მაშინ, როცა იცი, რომ შენგან მოელიან რომელიმე  პრესტიჟული და მაღალანაზღაურებადი პროფესიის არჩევას. შენ კი სულ სხვა რამ გინდა. ის, რაც წარმოდგენებშიც კი ჟრუანტელს გგვრის. მერე რა, რომ არაა „მოდური”. შენი მოდა ის უნდა იყოს, რაც შენ გინდა და არა ის, რაც სხვებს უნდათ და მოსწონთ. გიკვირს, რატომ არაა პრესტიჟული დაწყებითი კლასების მასწავლებლობა. ასეთი საინტერესო და მრავალფეროვანი პროფესია. რა უნდა იყოს იმაზე სასიამოვნო, ვიდრე სხვებისთვის ცოდნის გადაცემა და  ისეთ საყვარელ და საინტერესო არსებებთან ურთიერთობა, როგორებიც ბავშვები არიან.

მასწავლებლობა და თან დაწყებითი კლასების? გაგიჟდი? შენი სურვილით ყოფ ყულფში თავს? ირგვლივ ყველა ამას გეუბნება. ცდილობს, გადაგაფიქრებინოს და შემოგაჩეჩოს რამე უფრო პრესტიჟული: ეკონომისტობა, იურისტობა, დიპლომატობა, ექიმობა და ა.შ., ოღონდ, არა მასწავლებლობა. რა ყრია მასწავლებლობაში? დაბალი ხელფასი და ნერვების შლა. რა არის ამაში სასიამოვნო? თანაც, დაწყებითი კლასების მასწავლებლობა ძალიან დაბალი დონეა, შენისთანა გოგომ, რომელიც სკოლაში ყველა საგანს კარგად სწავლობს, დაწყებითების მასწავლებლობისთვის ტვინი როგორ უნდა მოაცდინოს? (თითქოს დაწყებითი კლასების მასწავლებელს არ სჭირდებოდეს ყველა საგნის კარგად ცოდნა).

მოკლედ, გამძლეობა და მართლა დიდი სურვილი გჭირდება ამ დროს, რომ არ გადაიფიქრო. და მეც გავუძელი, მოვუსმინე იმ ხმას, რომელიც მესმოდა გულით და არა ყურებით და ჩავაბარე ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტზე (მაშინ დაწყებითი განათლების სპეციალობა ამ ფაკულტეტზე იყო, ახლა კი ფსიქოლოგიისა და განათლების მეცნიერებათა ფაკულტეტზეა), სადაც, სამწუხაროდ, სწორედ მასწავლებლობის არაპრესტიჟულობამ შემიქმნა პრობლემა. ფაკულტეტზე ჩარიცხულ უამრავ სტუდენტს შორის, რეგისტრაციის იმხელა რიგში, სადაც ადამიანი გაიჭყლიტებოდა კიდეც, ერთი მე აღმოვჩნდი მასწავლებლობის მსურველი, მხოლოდ ერთი, ან თუნდაც ორი  ჩემნაირით, ჯგუფი ვერ შედგებოდა. ამიტომაც იძულებული გამხადეს, სხვა სპეციალობა ამერჩია. მეც ავირჩიე ქართული ფილოლოგია, მაგრამ არც მაშინ მითქვამს უარი ჩემს სურვილზე. გადავწყვიტე, შემდეგი სემესტრიდან სხვა უნივერსიტეტში გადავსულიყავი, სადაც ჩემთვის სასურველი პროფესიის არჩევას შევძლებდი. ამ იმედით დავამთავრე პირველი სემესტრი და მოხდა სასწაული. მეორე სემესტრის დაწყებამდე ცოტა ხნით ადრე, აღმოვაჩინე, რომ თსუ-შივე შედგა დაწყებითი განათლების სპეციალობის ჯგუფი სხვა უნივერსიტეტებიდან მობილობით გადმოსულ სტუდენტთაგან, და მეც არც დავფიქრებულვარ, ისე გადავედი პრესტიჟული ფილოლოგიიდან არაპრესტიჟულ, მაგრამ ჩემთვის გულით სასურველ დაწყებით განათლებაზე.

როდესაც სამომავლო პროფესიად დაწყებითი კლასების მასწავლებლობას ვირჩევდი, სხვებივით იმას ნამდვილად არ ვფიქრობდი, რომ მასწავლებლობა მხოლოდ ორჯერ ორის სწავლება იყო და ამაზე ადვილი პროფესია არ არსებობდა, მაგრამ არც ისეთი რთული მეგონა, როგორიც სინამდვილეშია. უნივერსიტეტში რაც დრო გადიოდა, სულ უფრო ღრმად ვაცნობიერებდი, რამხელა პასუხისმგებლობას ვაკისრებდი საკუთარ თავს მასწავლებლობით. ყველა ლექტორი გვეუბნებოდა, ბავშვის სული მასწავლებელს უკავია ხელშიო. ამ სიტყვების გაგონებაზე პირველად შემეშინდა მასწავლებლობის – ვაითუ, ვერ აღმოვჩნდე კარგი მასწავლებელი და ბავშვების სულს რამე ვავნო-მეთქი (მაგრამ თავს იმით ვიმშვიდებ, რომ ვიცი, თუ ადამიანი რაიმეს გულით მოინდომებს, აუცილებლად გამოუვა, მე კი ძალიან, ძალიან  მინდა, რომ კარგი მასწავლებელი ვიყო).

აი, მაშინ კი, როცა უნივერსიტეტიდან სკოლაში პრაქტიკაზე გაგვიშვეს, შიშმა ჩემი სხეული მთლიანად დაიპყრო. ნუთუ უკვე დადგა ჩემი აღსასრულის ჟამი-მეთქი, გავიფიქრე. ფსიქოლოგიურად, აშკარად, არ ვიყავი მზად გაკვეთილის ჩატარებისთვის.

შიშმა ცოტათი გადამიარა, როცა გვითხრეს, რომ თავიდან მხოლოდ დავესწრებოდით და, ასე ვთქვათ, დამკვირვებლები ვიქნებოდით. როცა უკანა მერხზე ზიხარ და აკვირდები, თითქოს ყველაფერი არც ისე რთულია, შენიშვნებიც კი გიჩნდება მასწავლებლის ამა თუ იმ ქმედებასთან დაკავშირებით, მარამ, როგორც ამბობენ, „სხვის ომში ყველა ბრძენია” და, აი, საკუთარ ომში ბრძოლა არც ისე ადვილია, განსაკუთრებით, თუ ეს „ომი” გაკვეთილის პირველად ჩატარებაა…

როცა მითხრეს, რომ სულ მალე პირველი გაკვეთილი უნდა ჩამეტარებინა, სხვა ვეღარაფერზე ვფიქრობდი. ეს იყო გამოცდა, რომლის მსგავსი არც სკოლაში მქონია მოსწავლეობის დროს და არც უნივერსიტეტში. მეშინოდა, რომ ამ „გამოცდას” ვერ ჩავაბარებდი. მთელი კვირა ღელვასა და ნერვიულობაში გავატარე. დავგეგმე გაკვეთილი, წარმოდგენებში ათასჯერ მაინც შევედი კლასში და ათასჯერვე ისე განვიცადე, თითქოს მართლა იქ ვიყავი. ვაითუ, განცდების გამო სულ დამვიწყებოდა, რაზე მესაუბრა და ბავშვებთან შევრცხვენილიყავი. ამის წარმოდგენაც კი არ მინდოდა. არ მეგონა, ამ დღის გადატანას თუ შევძლებდი. გულის კანკალით ველოდი გაკვეთილის ჩატარების დღეს და ისიც დადგა.

არ ვიცი, სიტყვებით შესაძლებელია თუ არა იმის გადმოცემა, რაც მაშინ განვიცადე. ბოლო მერხიდან ყველაფერი ნამდვილად  სხვაგვარად ჩანდა, დაფასთან კი … ვიდექი და თავი სცენაზე მეგონა. „მაყურებელი” საკმაოდ აქტიური მყავდა. სამოცი თვალი მიყურებდა და ჩემს „გამოსვლას” ელოდებოდა. გავბედე და დავიწყე… ოცდაათი ბავშვი კითხვაზე ხელს ერთდროულად იწევდა. თვალები მიჭრელდებოდა, თავი ფუტკრების სკაში მეგონა. ყველა ბავშვს, თითქოს, ერთი სახე ჰქონდა… მიკვირდა, როგორ ვახერხებდი გაკვეთილის ჩატარებას. ერთი სული მქონდა, ზარის დარეკვამდე, რომ ამომესუნთქა. მიუხედავად ასეთი განცდებისა, საქმე ბოლომდე მივიყვანე, კლასიდან არ გავქცეულვარ.

ეს იყო და ეს, ამ დღის შემდეგ ასეთი შეგრძნება აღარ მქონია. მეორედ ჩატარებისას, თვალები აღარ ამჭრელებია, მესამედ და მეოთხედ კი უკვე აღარ ვგავდი ახლადგამოჩეკილ წიწილას და ყელი მამალივით მქონდა მოღერებული, თითქოს, მთელი ცხოვრება გაკვეთილები მეტარებინოს.

რაც დრო გადიოდა, ვგრძნობდი, სულ უფრო მეტად მიყვარდებოდნენ ბავშვები. პატარებისგან წამოსული სითბო მეც მათბობდა და, მგონი, საკლასო ოთახსაც. მიჭირდა იმის წარმოდგენა, რომ სემესტრი დასრულდებოდა და მათთან დაშორება მომიწევდა. 

სემესტრის ბოლო მაინც მოახლოვდა. ვთვლი, რომ ბავშვებზე უკეთესად მასწავლებელს ვერასდროს ვერავინ შეაფასებს. ამიტომ ვთხოვე, წერილობით აღეწერათ  ჩემი და ჩემ მიერ ჩატარებული გაკვეთილები. მათაც დიდი სიამოვნებით დამიწერეს. 

რამდენი ნაწერიც წავიკითხე, იმდენი ღიმილი მაჩუქეს ბავშვებმა. ამაზე საყვარელ და სასიამოვნო წერილებს ვერასდროს ვერავინ დამიწერს, თუ არა ისევ ბავშვები. 

გარდა ლამაზი მოგონებებისა, უკვე  წერილები და ნახატებიც მაქვს. ბავშვების სითბოც დღემდე მომყვება და მათბობს.

თუმცა, ჩემი „მასწავლებლობა”, ბავშვების სითბო, წერილები და ნახატები მხოლოდ ტკბილ მოგონებებად რომ არ დამრჩეს, ამისთვის, ვიცი, დიდი შრომა და თავდადებაა საჭირო. ჩემგან ისეთი მასწავლებელი უნდა დადგეს, რომ არ გავამართლო მცდარი აზრი – დაწყებითი კლასების პედაგოგობა დაბალი დონეაო.

ესე ისტორიის სწავლებაში

0
ისტორიის მასწავლებლები ალბათ დამეთანხმებიან, რომ სასკოლო რეფორმების დაწყებამდე მოსწავლეთა ცოდნის შემოწმებისას პედაგოგები აშკარა უპირატესობას ანიჭებდნენ ზეპირ მეტყველებას (გაკვეთილის მოყოლას). რეფორმების საწყის ეტაპზე ამ მიზნით თითქმის ყველა საგანში, მათ შორის – ისტორიაშიც, ძალზე პოპულარული გახდა ტესტები. ამჟამად მასწავლებლის გადასაწყვეტია, ცოდნის შემოწმების რომელ ფორმას მიიჩნევს მართებულად ამა თუ იმ შემთხვევაში, არჩევანი კი საკმაოდ ფართოა: პრეზენტაცია, ტესტირება, ექსპერიმენტი, პროექტი, რეფერატი, ჯგუფური მუშაობა, დისკუსია… სადავო არ არის, რომ მასწავლებლის მოვალეობაა, რაც შეიძლება მრავალფეროვანი მეთოდებით შეუმოწმოს მოსწავლეებს ცოდნა, რათა ყოველ მათგანს მიეცეს თავისი განსხვავებული უნარების გამოვლენისა და განვითარების საშუალება. ვფიქრობ, მასწავლებლები იმაშიც დამეთანხმებიან, რომ მოსწავლეთა განმსაზღვრელი შეფასება ჩვენი საქმიანობის ერთ-ერთი ყველაზე რთული და საკამათო ასპექტია. რაც უფრო კეთილსინდისიერად და პროფესიონალურად მიუდგება მასწავლებელი ამ საკითხს, მით უფრო მეტი ძალისხმევის გაღება მოუხდება მას. არ მინდა ვამტკიცო, მაგრამ მიმაჩნია, რომ ისეთი „არაზუსტი” მეცნიერების შემთხვევაში, როგორიც ისტორიაა, მოსწავლეთა შეფასება კიდევ უფრო რთულდება. მოგეხსენებათ, უამრავი ისტორიული ფაქტი თუ მოვლენა დღემდე განსჯის საგანია. ასეთი მოვლენების განხილვისას მასწავლებლები მიმართავენ სხვადასხვა აქტივობას  (დებატებს, დისკუსიებს, როლურ თამაშებს და სხვ.), რომლებიც ერთმნიშვნელოვნად სასარგებლოა. ეს აქტივობები უვითარებს მოსწავლეს ისეთ უნარებს, როგორებიცაა პრეზენტაცია, ლოგიკური მსჯელობა, თანამშრომლობა. მაგრამ ზეპირ მეტყველებასთან დაკავშირებული ამ აქტივობების დროს მასწავლებელი ვერ ახერხებს სასწავლო პროცესში ყველა მოსწავლის თანაბრად ჩართვას. ვერც იმაში ვიქნებით დარწმუნებული, რომ ყველა მოსწავლემ გამოთქვა თავისი მოსაზრება – ზოგი თავს შეიკავებს, ზოგს დრო არ ეყოფა აზრის იმგვარად ჩამოსაყალიბებლად, როგორადაც სურდა. ამასთანავე, თავის გამოჩენასთან დაკავშირებული ეს აქტივობები ყოველთვის ვერ იქნება იმის საწინდარი, რომ მოსწავლეებმა ბოლომდე გაიაზრეს წაკითხული ტექსტი, სიღრმისეულად ჩასწვდნენ საკითხის არსს. სწორედ ამ ნაკლოვანებათა გამოსწორების საშუალებას გვაძლევს წერითი დავალებები. წერითი დავალების დროს მოსწავლე ინდივიდუალურად, მშვიდ ვითარებაში მუშაობს. ცდილობს, მკაფიოდ ჩამოაყალიბოს და არგუმენტებით გაამყაროს თავისი მოსაზრება. ამ დროს მას არ უხდება თავისი აზრის მართებულობაში სხვების დარწმუნება, არც განსხვავებული მოსაზრებისთვის ანგარიშის გაწევა და კომპრომისი. სამაგიეროდ, მოსწავლეს ისტორიული კონტექსტის საფუძვლიანად გააზრება მოეთხოვება. ამასთანავე, ის ბუნებრივად იწყებს კრიტიკულ აზროვნებას და იუმჯობესებს წერის კულტურას. 

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მიმაჩნია, რომ მოსწავლეთა ცოდნის შეფასების ერთ-ერთი ყველაზე მოხერხებული ფორმაა წერითი დავალება (ესე). ურიგო არ იქნება, თუ სემესტრის განმავლობაში მოსწავლე რამდენიმე ესეს დაწერს. იმისთვის, რომ მასწავლებელს გაუადვილდეს მოსწავლეების შეფასება, ხოლო მოსწავლეს – ესეს დაწერა, მასწავლებელმა წინასწარ უნდა გააცნოს მას ესეს წერის წესები, სტრუქტურა და სხვა მოთხოვნები, რომლებიც სწავლის სხვადასხვა საფეხურზე სხვადასხვაა.

რასაკვირველია, გასათვალისწინებელია ის სირთულეებიც, რომლებიც შესაძლოა ესეს წერისას წარმოიშვას. მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ მოსწავლეს მასწავლებლის დაუხმარებლად გაუჭირდება თავისი ნამუშევრისთვის სტრუქტურულად გამართული ფორმის მიცემა. ამ პრობლემის დაძლევის ყველაზე მოხერხებული გზაა მოსწავლისთვის ესეს ჩარჩო-ფორმის შეთავაზება. ეს თავად მასწავლებლებისთვისაც საჭიროა, რადგან მათ მოსწავლეთა ნამუშევრების შეფასებაში დაეხმარება. ესეს წერისას მოსწავლეებმა უნდა გაითვალისწინონ, რომ თავიანთი ცოდნის საილუსტრაციოდ მოეთხოვებათ არა დეტალური ინფორმაციის გადმოცემა, არამედ საკუთარი მოსაზრებების მკაფიოდ და არგუმენტირებულად ჩამოყალიბება. 

მნიშვნელოვანია კიდევ ერთი რამ, კერძოდ, ესეს სათაური. როგორ გაართმევს თავს მოსწავლე ესეს, მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული ნათლად და გასაგებად ჩამოყალიბებულ სათაურზე. სწორედ ასეთმა სათაურმა უნდა მისცეს შესაძლებლობა მოსწავლეს, მკაფიოდ გამოხატოს თავისი პოზიცია, გამოთქვას ვარაუდი, წამოჭრას ჰიპოთეზა. სათაური გარკვეულწილად ესეს სტრუქტურასაც განაპირობებს. მას არ უნდა ჰქონდეს ისეთი ფორმა, რომ მოსწავლემ მასში აპრიორულად დაინახოს „ჭეშმარიტება”, რამაც შესაძლოა განაპირობოს მისი არჩევანი. სათაური ისეთი ფორმით უნდა მივაწოდოთ მოსწავლეს, რომ მან მეტ-ნაკლებად თანაბრად წარმოიდგინოს ორივე პოზიცია და არჩევანი თავად გააკეთოს. ამასთანავე, სათაური არ უნდა იყოს ბუნდოვანი, რათა მოსწავლეს მეტისმეტად არ გაურთულოს ამოცანა. რაც შეეხება თემას, ალბათ უფრო ნაყოფიერი იქნება, თუ მოსწავლეს შევთავაზებთ ესეს დაწერას არა რომელიმე გლობალურ საკითხზე, არამედ კონკრეტულ ფაქტზე. მაგალითად, ნაცვლად საფრანგეთის რევოლუციის შეფასებისა, შევთავაზებთ დაასაბუთოს ან უარყოს ლუი მეთექვსმეტის სიკვდილით დასჯის მართებულობა.

კლასიკური გაგებით, ესე სამი ნაწილისგან შედგება. პირველია შესავალი პარაგრაფი, რომელშიც მოსწავლე აყალიბებს თავის პოზიციას (სასურველია, ისეთი ფორმით, რომ თავიდანვე აღუძრას ინტერესი მკითხველს). მას მოსდევს ძირითადი პარაგრაფები, რომლებშიც მოსწავლეს მოჰყავს თავისი არგუმენტები და ამტკიცებს მათ; ზოგჯერ განიხილავს საპირისპირო მოსაზრებასაც და მათ გაბათილებას ცდილობს; შეიძლება ჰიპოთეზების წამოჭრაც. დაბოლოს, მესამე, დასკვნითი პარაგრაფი, რომელშიც ესეს ავტორი კიდევ ერთხელ მოკლედ აყალიბებს თავის პოზიციას, ამჯერად – ესეში მოყვანილი არგუმენტების შეჯერების საფუძველზე. 
მოსწავლის ესეს ჩარჩო 

ესეს პირველ პარაგრაფში მოსწავლე აყალიბებს თავის პოზიციას და მოჰყავს ორი არგუმენტი მის გასამყარებლად. მაგრამ კარგი დასაწყისისთვის ეს არ არის საკმარისი; ბავშვებს უნდა ვასწავლოთ, რომ თავიდანვე მიიპყრონ მკითხველის ყურადღება, მაგ., პოპულარული გამონათქვამით, ყველასათვის ნაცნობი ციტატით, სანდო სტატისტიკური მონაცემებით, თუმცა ყოველივე ეს დაკვირვებით უნდა იქნეს შერჩეული, რათა მოსწავლის პოზიცია გაამყაროს, ეს კი საკმაოდ რთული ამოცანაა და მოსწავლეთა უმეტესობა ამას თავდაპირველად ალბათ ვერ მოახერხებს. მეორე და მესამე პარაგრაფები მოსწავლის არგუმენტების დასაბუთებას ეთმობა. სასურველია, მოსწავლემ მოიყვანოს კონკრეტული მაგალითები. შეიძლება პარაგრაფების მოკლე შემაჯამებელი წინადადებებით დასრულება (მაგ., ასე: „როგორც ვხედავთ…”). მეოთხე პარაგრაფი იმითაა საინტერესო, რომ მოსწავლემ საკითხს ოპონენტის თვალით უნდა შეხედოს, მოიყვანოს ერთი კონტრარგუმენტი და სცადოს მისი არგუმენტირებულად გაბათილება. მოსწავლე პარაგრაფს დაახლოებით ასე დაიწყებს: „შესაძლოა, ოპონენტები შემეკამათონ…”, მოიყვანს კონტრარგუმენტს და შეეცდება დაასაბუთოს, რატომ არის ის მის მიერ მოყვანილ არგუმენტებზე სუსტი. მეხუთე პარაგრაფი დასკვნას ეთმობა. მოსწავლე კიდევ ერთხელ მოკლედ და კრეატიულად დაასაბუთებს თავის მოსაზრებას და ეცდება, ეფექტურად დაასრულოს ესე. მოსწავლეს უნდა ავუხსნათ, რომ ესემ მკითხველისთვის გასაგები უნდა გახადოს ავტორის მოსაზრება, ხოლო საუკეთესო შემთხვევაში მის მართებულობაში დაარწმუნოს.

ავტობიოგრაფიული ალბომი (ნაწილი I)

0

„არ არსებობს სხვა გზა, გარდა მუსიკისა”.

პ. ჩაიკოვსკი
ჩაიკოვსკის საბავშვო საფორტეპიანო მემკვიდრეობა ბავშვის მუსიკალური სწავლა-აღმზრდელობითი პროცესის ერთ-ერთი მთავარი ეტაპია. ფორტეპიანოს გაკვეთილზე ის უნდა იქცეს პროგრამის აუცილებელ ნაწილად. სხვადასხვა სკოლის კლასებსა და საკონცერტო დარბაზებში ყოველ წელს ჟღერს ერთი და იგივე პიესები იმ უკვდავი ოპუსიდან, საუკუნეზე მეტი ხნის წინ რომ დაწერა პიოტრ ჩაიკოვსკიმ.

საბავშვო მუსიკით ჩაიკოვსკი კომპოზიტორ-ფსიქოლოგად გვევლინება. იგი ტალანტის მთელი გენიალურობით ხსნის ბავშვის შინასამყაროს – მის გრძნობებსა და განცდებს, ფანტაზიასა და შთაბეჭდილებებს, ამიტომ „საბავშვო ალბომი” უდიდესი პედაგოგიური ფასეულობის მატარებელია. მოკლე და მსუბუქი პიესების მაგალითზე კომპოზიტორი ახალგაზრდა მუსიკოსებს აცნობს რუსულ ხალხურ მუსიკას, აგრეთვე – საფრანგეთის, იტალიის, გერმანიის მუსიკალურ კულტურას, შეჰყავს ბავშვები სხვადასხვა საცეკვაო ჟანრის – ვალსის, პოლკას, მაზურკასა და მარშის სამყაროში, მუსიკის მეშვეობით აჩვენებს მათ, როგორ შეიძლება მწუხარებისა და სიხარულის, ბუნების რეალური სახეებისა და ზღაპრული ფანტაზიების, მხიარული თამაშების, ლოცვის თანმხლები სულიერი განცდების, ერთი სიტყვით, შთაბეჭდილებათა მრავალფეროვანი სამყაროს გამოხატვა.

პიოტრ ჩაიკოვსკი „საბავშვო ალბომით” პირველად შეეხო საბავშვო თემას. ამ თემაზე ნაწარმოებების შექმნის ერთ-ერთ მთავარ მიზეზად მიიჩნევა კომპოზიტორის ცხოვრებისეული მდგომარეობა (1877-1878 წ.წ.) – ძლიერი სულიერი განცდების დროს მისი ხანგრძლივი ურთიერთობა დისშვილებთან და, ამასთან ერთად, საკუთარი ბავშვობის გახსენება. მეორე მოსაზრებით, ალბომის შექმნას საფუძვლად დაედო ძმის მზრუნველობის ქვეშ მყოფ ყრუ-მუნჯ კოლია კონრადისთან ურთიერთობა. მესამე ვერსიით, ის შუმანის ცნობილი ნაწარმოების „ალბომი ახალგაზრდებისთვის” მიბაძვით შეიქმნა. ჩაიკოვსკი თავადაც აღნიშნავდა: „მსურს შევქმნა პატარა, მსუბუქი პიესების წყება მიმზიდველი სათაურებით, როგორებიც აქვს შუმანს”.

ყველაფერი კი ასე დაიწყო:

დედის გარდაცვალებამ 14 წლის პიოტრ ჩაიკოვსკის ცხოვრებას უდიდესი კვალი დააჩნია. აქვე აუცილებლად უნდა ითქვას, რომ პეტია შთაბეჭდილებიან, მგრძნობიარე და მოწყვლად ბიჭუნად იზრდებოდა, რის გამოც ძიძამ „შუშის ბავშვი” შეარქვა.

ათი წლით უმცროსი ტყუპი ძმის – მოდესტისა და ანატოლის ბედზე პასუხისმგებლობა მთლიანად პიოტრმა იტვირთა. მოდესტი იხსენებს: „ყველაზე ბრძენი და გამოცდილი პედაგოგი, მოსიყვარულე და ნაზი დედაც კი ვერ შეცვლიდა ჩვენდამი მის მზრუნველობას. ყველაფერს, რაც სულსა თუ გონებაში გაგვაჩნდა, მას უნდა ვუმადლოდეთ. უდიდესი იყო მისი გავლენა ჩვენზე. და თითქოს ჩვენ სამმა შევქმენით ოჯახი ოჯახში. პიოტრი ჩვენთვის იყო ძმაც, დედაც, მეგობარიც, დამრიგებელიც – ყველაფერი დედამიწის ზურგზე”. თითქოსდა ამის პასუხად, მოგვიანებით დრამატურგმა მოდესტ ჩაიკოვსკიმ ძმის საოპერო შედევრებისთვის, „პიკის ქალისა” და „იოლანტასთვის”, შესანიშნავი ლიბრეტოები დაწერა.

ძმების ერთგული მეგობრობა პიოტრ ჩაიკოვსკის მოულოდნელმა სიკვდილმა შეწყვიტა. კომპოზიტორმა ძმის ხელში დალია სული. დარჩენილი ცხოვრება მოდესტმა მთლიანად დიდი კომპოზიტორის სახელის უკვდავყოფას მიუძღვნა. გახდა ძმის პირველი ბიოგრაფი, დააფუძნა კომპოზიტორის სახლ-მუზეუმი და მისი არქივი ქალაქ კლინში, მოსკოვთან ახლოს.

უნდა ვახსენოთ მოდესტ ჩაიკოვსკის პედაგოგიური ტალანტიც. ყრუ-მუნჯი ბიჭუნას მშობლებმა შვილი აღსაზრდელად 25 წლის მოდესტს მიაბარეს და სპეციალური მეთოდიკის შესასწავლად შვეიცარიაში გამგზავრება შესთავაზეს. მოდესტი წინადადებას დათანხმდა და 8 წლის კოლია კონრადის აღზრდა-განათლებაზე დაიწყო ზრუნვა. მასწავლებლისა და მოსწავლის ურთიერთობა თითქმის ზრდასრულ ასაკამდე გაგრძელდა. მოდესტ ჩაიკოვსკის დაუღალავი შრომის წყალობით მისმა აღსაზრდელმა ლაპარაკიც ისწავლა, კითხვაც, ირგვლივ მყოფთა საუბარიც ესმოდა და, ამასთან, მშვენიერი განათლებაც მიიღო.

პიოტრ ჩაიკოვსკის საბავშვო ალბომის შექმნისთვის ერთ-ერთი ბიძგი სწორედ კოლიამ მისცა. შვეიცარიასა და იტალიაში მოგზაურობისას კომპოზიტორი ეცნობოდა ბავშვის ინტერესთა სამყაროს, აკვირდებოდა მის რეაქციებს, შთაბეჭდილებებს. მისთვის თითქოს აქამდე უხილავი სულისა და ფსიქიკის საზღვრები გაიხსნა. ჩაიკოვსკის წერილებიდან კარგად ჩანს მისი მგრძნობიარე, ამაღელვებელი მზრუნველობა კოლიას მიმართ, რომლის გვერდითაც მოგზაურობისას ბევრი დრო გაატარა. „ბედნიერი ვარ. მოგზაურობის უკანასკნელი დღეები აღსავსე იყო სასიხარულო შეგრძნებებით. მიყვარს ბავშვები. კოლია უსასრულობამდე მახარებს. ძალიან საინტერესოა ასეთ ჭკვიან ბავშვზე დაკვირვება. ახლა განწყობილი ვარ, დასასვენებლად ხელი მოვკიდო ათასგვარ წვრილმან საქმეს”.
ალბომის შექმნა ჩაიკოვსკის კიდევ ერთმა იმპულსმა შთააგონა. ეს მოხდა ფლორენციაში მოგზაურობის დროს, როდესაც კომპოზიტორმა ქუჩაში 10-11 წლის ბიჭუნას ვიტორიოს ნამღერი მოისმინა. აი, რას სწერდა ის მეგობარს ამის შესახებ: „არ მახსოვს, ოდესმე უბრალო ხალხურ სიმღერას ასე ავეღელვებინო; ბიჭუნამ შემძრა თავისი სასწაულებრივი ხმით. მესამე დღეს კვლავ მქონდა ბედნიერება, ქუჩის პატარა მომღერალი მეპოვნა. მან ისევ მიმღერა და მე გამაოცა კონტრასტმა ბავშვურ ხმასა და სიმღერის ტრაგიკულ შინაარსს შორის. აღფრთოვანებისგან გული მიწუხდა”… იმავე დღეებში კომპოზიტორმა თავის გამომცემელ პ. იურგენსონს მისწერა, რომ გადაწყვიტა, თანდათანობით ეწერა პატარა პიესები ფორტეპიანოსთვის.

„საბავშვო ალბომში” ჩაიკოვსკიმ გამოიყენა სხვადასხვა ქვეყანაში მოგზაურობისას მოსმენილი შთამბეჭდავი მუსიკა. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ალბომი კომპოზიტორის ერთგვარი დღიურია. მოგზაურობამ ჩაიკოვსკის საშუალება მისცა, შეეცნო მსოფლიო კულტურის სიბრძნე, რაც აისახა კიდეც მის საბავშვო შემოქმედებაზე.

***
ჩაიკოვსკის „საბავშვო ალბომი” (ოპუსი 39) სპეციფიკური „საბავშვო პედაგოგიური” მიმართულების ერთადერთი საფორტეპიანო ოპუსია. 24 მსუბუქი პიესისგან შემდგარ ციკლს თემატიკა აერთიანებს. მასში არეკლილია კომპოზიტორის მიერ გასაოცარი სიზუსტითა და სიფაქიზით დანახული ბავშვის სამყარო. ალბომი 1878 წელს დაიწერა. „დიდი ხანია, ვფიქრობ საბავშვო მუსიკალური ლიტერატურის გამდიდრებაზე, რომელიც არცთუ მდიდარია”, – წერდა ჩაიკოვსკი.

კომპოზიტორი ბევრ დროს ატარებდა კიევთან ახლოს, სოფელ კამენკაში, დავიდოვების მამულში, რომლის მფლობელი ლევ დავიდოვი ჩაიკოვსკის საყვარელი დის ალექსანდრას მეუღლე და ამავე დროს მისი მეგობარიც იყო. გასაკვირი არ არის, რომ ალბომი კომპოზიტორმა 6 წლის დისშვილს – ვალოდიას მიუძღვნა: „ეს ალბომი ჩემს დისშვილს მივუძღვენი, რომელსაც გატაცებით უყვარს მუსიკა და მპირდება, რომ მუსიკოსი გახდება”, – სწერდა ის მეგობარს. მოგვიანებით მასვე მიუძღვნა „ყველაზე გულწრფელი ნაწარმოები” – მე-6 სიმფონია.
ვალოდია დავიდოვი
ჩაიკოვსკის ძალიან უყვარდა ბავშვები. შეეძლო, საათობით ეთამაშა მათთან და დამტკბარიყო მათი უშუალობით. ალბათ საკუთარ შვილებზეც ოცნებობდა, მაგრამ ამ ოცნებას ახდენა არ ეწერა. კომპოზიტორი სულიერ სითბოს ძმისა და დის მრავალშვილიან ოჯახებში პოვებდა. ამიტომ გასაგებია მისი სურვილი, ჩაძირულიყო ნათელ და სუფთა ბავშვურ სამყაროში საკუთარ განცდებთან ერთად.
 
პირველი ადრესატი შუმანის ნაწარმოებების ციკლისა „ალბომი ახალგაზრდებისთვის” კომპოზიტორის 7 წლის ქალიშვილი იყო. პროკოფიევის ვაჟები წამოიზარდნენ და შეიქმნა კიდეც „საბავშვო მუსიკა”. შოსტაკოვიჩის ქალიშვილს მიეძღვნა „საბავშვო რვეული”. მაგრამ ჩაიკოვსკის ხომ არ ჰყავდა შვილები; მაშ, რა იყო მიზეზი იმისა, რომ 38 წლის ასაკში კომპოზიტორმა მუსიკალური შემოქმედების ძალზე სპეციფიკურ სფეროს მიმართა? ამ კითხვაზე პასუხი უკვე გაცემულია – მას ხომ ძალიან უყვარდა ბავშვები და მათი რთული და მდიდარი სამყარო, რომელიც მოიცავს არა მარტო თამაშსა და გართობას, არამედ ფიქრებსაც ღმერთის, სიცოცხლისა და სიკვდილის საიდუმლოს შესახებ, ვნებისკენ ქვეცნობიერ სწრაფვას და სხვა.

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...