სამშაბათი, აპრილი 29, 2025
29 აპრილი, სამშაბათი, 2025

ახალი წელი ფორთოხლის ხის ქვეშ(მეორე საშობაო წერილი მხოლოდ მოსწავლეებისათვის)

0

მე ერთი შვილი მყავს, ირაკლი.

თუ მკითხავთ როგორი ბიჭიაო, მე ობიექტურად გიპასუხებთ, რომ მისმა დაბადებამ მოაწესრიგა და კანონზომიერება გაუჩინა აქამდე არსებულ კოსმიურ ქაოსს, უარჰყო სამყაროსეული ამაოებისა და ამაოებათა ამაოების ბიბლიური თეზისი და სრულყოფილება მიანიჭა დედამიწას… არანაკლებ ობიექტურად ვიტყვი, თუკი ასტრიდ ლინდგრენს დავესესხები, რომ ,,ბიჭუნა ერთი ჩვეულებრივი ბიჭია… აბა, რამდენი ბიჭია ამქვეყნად, ვისაც ცისფერი თვალები და ჭუჭყიანი ყურები აქვს”. თუმცა ეს ,,ჭუჭყიანი ყურები” არ მომწონს, მის სისუფთავეზე მთელი მონდომებით ვზრუნავ. მონდომება კარგი რამეა, თუმცა ხშირად მაინც არ ამართლებს: აი, თუნდაც ის, რომ რაც არ უნდა მაგრად შევუკრა ბათინკის ზონარი, მეორე წამში ისევ გახსნილი აქვს და ფეხებში ებლანდება, კიდევ ეს უნდა ერთი წლის მამაკაცის გაჭირვებას?!

მოკლედ, იდეალურობამდე, სხვა დედების მსგავსად, მეც ბევრი მიკლია, თუმცა იმედი მაქვს, სულ სამ რამეს მაინც გადავცემ მას: წარმოსახვის უნარს, უბრალო და ხელმისაწვდომი ბედნიერებებით ტკბობის ნიჭსა და წასაკითხი წიგნების სიას. თუმცა, ეს სამი რამ შეიძლება ერთი მთლიანობაცაა: წიგნები, წარმოსახვა და წვრილმანების გამო დღეში უთვალავჯერ სიხარული.

წიგნებზე ვამბობდი, ერთი სული მაქვს, ზოგ მათგანს როდის წავუკითხავ, მაგალითად, მონტეირუ ლობატუს ,,ყვითელი კოდალას ორდენს”. მომიყოლია თქვენთვის, როგორ დაბრუნდა ერთხელ სახლში ჩემი ყველაზე ლამაზი და საყვარელი ბებო, ამოიღო თავისი ჯიბეებიანი შავი ჩანთიდან მსოფლიოში უგემრიელესი ,,პრიანიკის” ნამცხვარი (ვიცი, რომ ,,თაფლაკვერი” ჰქვია, მაგრამ საოცრად არაფრისმთქმელი სიტყვაა) და კიდევ უფრო გემრიელი ,,ყვითელი კოდალას ორდენი”…

არცთუ საბედნიეროდ, გურმანი ვარ, არამხოლოდ საჭმლის მიმართ: გემრიელი წიგნები ნამდვილად არსებობენ. გემრიელი ადამიანებიც. მაგალითად, გადია ნასტასია ძალიან გემრიელი ქალია: პირდაპირია, იუმორის გრძნობა აქვს და მთელი დღე სამზარეულოში ტრიალებს, ისეთ რამეებს ამზადებს, თითებს ჩაიკვნეტ. ხოლო თუ ოჯახში თვითმარქვია კატა ფელიქსი შემოიჭრა და ჩუმ-ჩუმად წიწილებს სანსლავს, წამოავლებს კუთხეში მიყუდებულ ცოცხს ხელს და კუდით ქვას ასროლინებს. თავის პატრონ დონა ბენტასა და მის შვილიშვილებს არავის გააბრიყვებინებს, ნურას უკაცრავად…

შვილიშვილი ორია: გოგო _ ცხვირპაჭუა, რომელსაც მხოლოდ დონა ბენტა ეძახის ჯიუტად ნამდვილ სახელ ლუსიას (დონა ბენტასიც გვესმის, მას რომ არ ეჭიროს თავი სერიოზულად, სულ აირეოდა ოჯახი) და პედრინიო, მამაცი ბიჭი, რომელმაც იაგუარი დაამარცხა. ამის მერე იყო, მთელი ტყე რომ შურისსაძიებლად მიადგა მათ ოჯახს…
მარტო მთელი ტყე კი არა, ზღვის ბინადართა მთელი შემადგენლობაცაა ნამყოფი დონა ბენტას ფერმაში, ოღონდ ამჯერად, სტუმრად. დონა ობობამ ცხვირპაჭუას ზღვის ტალღისგან ულამაზესი კაბა შეუკერა, რომელშიც ცოცხალი თევზები დასრიალებდნენ და კაბა წამდაუწუმ იცვლიდა ფერებს…
ცხვირპაჭუას კიდევ ნაჭრისგან შეკერილი თოჯინა, ემილია, ჰყავს, რომელიც ისეთი თავნება, თავკერძა და თავხედია, რომ გადია ნასტასია სულ იმ დღეს წყევლის, როცა ის შეკერა. ჰოდა, ერთ დღეს ემილია ტიტულს დაეხრბა და მარკიზ დე რაბიკოს, მოკლეკუდა გოჭს გაჰყვა ცოლად და ქორწილშივე აღმოაჩინა, რომ ,,ღორია ეგ თქვენი მარკიზი”. ხდება ხოლმე…

სეირნობაში, თამაშსა და გადია ნასტასიას ღვეზელების ჭამაში გატარებული დღეების შემდეგ საღამოობით ბავშვები და მათი მეგობარი თოჯინები დონა ბენტას ამბებს უსმენენ ხოლმე, ხანდახან ჭკვიან ბებოს ღრმად განსწავლული გრაფი დე სიმინდოც ჩაურთავს სიტყვას…

თუ ამ წიგნს წაიკითხავთ, გაიგებთ, რომ ახალი წლის საუკეთესო ატრიბუტები მხოლოდ თოვლი, ირმებშებმული ციგა და მოგიზგიზე ბუხარი კი არ არის, დედამიწის მეორე მხარეს, მხიარულ ბრაზილიაში, ბავშვები ახალ წელს სიცხეში, ბაღში, ფორთოხლის მსხმოარე ხის ქვეშ ხვდებიან _ სუფრაზე აქვთ თავიანთსავე ბაღში დაკრეფილი კენკრის ღვეზელი და ასევე თავიანთ ბაღში დაკრეფილი ლიმონის შინნაკეთი ლიმონათი…

წაიკითხეთ და გაიგებთ, რომ ბრაზილიაში ბინადრობენ ცხოველები: იაგუარი, კაპიბარა და მარტორქები ეზოში უბიათ.

წაიკითხეთ და გაიგებთ, რომ ბრაზილიაში ბაღებში ხარობს მანგო, მარაკუია და ჯადოსნური ჟაბუტიკაბა. ჟატიბუკაბა არ თქვათ, ჟა-ბუ-ტი-კა-ბა…

წაიკითხეთ და გაიგებთ… ირაკლი ჯერ ერთი წლისაა, ჯერ დიდი დრო გავა სანამ ის წაიკითხავს, ჰოდა, თქვენ წაიკითხეთ.

წაიკითხეთ, გემრიელია!

დუმილი, როგორც გამოსავალი

0
1. თოვლის ბაბუაზე მეტად სანტა მიყვარს. სანტა უფრო მხიარულია, თან უფრო საახალწლოდაც გამოიყურება: შესაძლოა, ამაში დამნაშავე ფერებია

2. არაფერი არსებობს ბუხარზე ჯადოსნური, იყო ბუხრის მწმენდავი, ნიშნავს, გქონდეს ცოტაოდენი შანსი, რომელიმე წელიწადს შეხვდე ბავშვობას

3. თოვლი, ეს ის ატრიბუტია, რომელიც თავის დროზე ახალი წლისთვის შეიქმნა. ამ ბოლო დროს კი მოსვლა ეზარება

4. ბავშვობა ის დროა, როცა არ ოცნებობ, გაიკეთო ტატუ სპილოგადაყლაპული გველის გამოსახულებით

5. 90– იანი წლების ბავშვები ახალ წელს დუმილით ვხვდებოდით. გვჯეროდა, რომ სანტა ღარიბი იყო. მგონი ირმებიც კი არ ჰყავდა

6. მე მახსოვს ლამპის შუქით განათებული ახალი წელი. მახსოვს ნავთის სუნი

7. საახალწლოდ წიგნებს არ მჩუქნიდნენ. მაშინ წიგნების ჩუქება “მოსული პონტი” არ იყო

8. არ მიყვარდა ჩიჩილაკი. არც არასდროს გვქონია. ვფიქრობდი, რომ ფუმფულა, მწვანე, ხელოვნური ნაძვის ხე უფრო თემატური და პომპეზური იყო

9. ახალი წელი აუცილებლად პომპეზური უნდა იყოს

10. მანდარინებს გვჩუქნიდნენ. არადა, ის ისედაც ბევრი იყო

11. სკოლაშიც მანდარინებს გვჩუქნიდნენ. მგონი, მანდარინების თაობა ვართ. კარგად ჟღერს

12. ჩვენ ორი ზომით დიდი “დუბლიონკები” გვეცვა. ძველი ზამთარები “დუბლიონკის” გარეშე იგივეა, ჩიზბურგერს კიტრის მწნილის თხელი ნაჭრები გამოაცალო

13. ვან დამი გმირი იყო. მაშინ ჩაკ ნორისი და ვან დამი ხდებოდა. გმირებიც იცვლებიან, რა თქმა უნდა. ვან დამიდან ბილბო ბეგინსამდე.  

14.  ძალიან იშვიათად გამოვხატავდით პროტესტს, რადგან დარწმუნებულები ვიყავით, ჩვენს პროტესტს ვერ დაინახავდნენ. გაიხსენეთ მე– 9 ბლოკი

15. ვერ წარმოგვედგინა, რომ პროტესტის ვიზუალიზაცია თუ მოსახერხებელი ფორმა არ იყო, ყვირილი შეგვეძლო

16. მაგრამ, მგონი, მაინც ბევრი რამე გვეზარებოდა. ან თუ არ გვეზარებოდა, უბრალოდ, არაფერი ვიცოდით გამოხატვის თავისუფლებისა და მისი ფორმების შესახებ

17. როგორც ყველა ბავშვს, ჩვენც არაფერი გვსმენოდა ჩვენი განსაკუთრებულობის შესახებ. ამით გვჯობიხართ უფროსებს: წარმოდგენა არ გაქვთ თქვენი ჯადოსნური თვისებების შესახებ, ჩვენ კი თავი უზარმაზარები გვგონია

18. საახალწლოდ დედამ საკუთარი ხელით ააკრა შპალერი და მერე თითოეული კედელი სხვადასხვა, პასტელურ ფერში გადაღება. განსაკუთრებული დღესასწაული მქონდა. მაშინ შემიყვარდა ფერები

19. ახალ წელს სადღესასწაულო,  გემრიელ და განსხვავებულ კერძებს ჩემი არაგურმანობის გამო ვერ ვუკავშირებ. განწყობა არა გემოთი, ფორმით მოდის. შუბა მხოლოდ იმიტომ არის გემრიელი, რომ ლამაზია, თან– ჭრელი

20. გაითვალისწინეთ: პატარა, ფერადი შუშხუნები მნიშვნელოვანია. რა თქმა უნდა, ფეიერვერკებიც. დასაწყისში ახალი წელის პომპეზურობის შესახებ გელაპარაკეთ

21. მიწერეთ წერილები სანტას. სთხოვეთ ყველაფერი მიწიერი, პლანშეტებიდან დაწყებული ლეონარდო დი კაპრიოს ცოლობით დამთავრებული. სანტამ, კარგა ხანია, ირმები იშოვა და მის უზარმაზარ მარხილში ლეონარდოს ადგილიც გამოიძებნება

22. არ დაგავიწყდეთ, საჩუქრების გარეშე ახალი წელი არ გამოვა. დიდებს ხომ სანტა სურვილებს აღარ უსრულებთ. გაუკეთეთ სიურპრიზები მშობლებს: მათ ყველაზე მეტად თქვენი შესანიშნავი გრაფიკული ნამუშევრები გაუხარდებათ. ნახატის უკანა მხარეს არ დაგავიწყდეთ მიძღვნის გაკეთება: კეთილი სურვილები უფროსებისთვის იგივეა, რაც თქვენთვის შოკოლადი

23. ენის მოჩლექით კი არ გელაპარაკებით. ჩემთვისაც ძვირფასია შოკოლადი, აბა, წარმოდგინეთ, რა ტრაგიკული იქნებოდა ჩვენი ცხოვრება, შოკოლადი ისეთ ფუფუნებად რომ ითვლებოდეს, როგორც ადრე. გახსოვთ წუწურაქი კროკერების  საკონდიტროს ვიტრინებთან ატუზული გროვერი?!

24. წინასაახალწლოდ უყურეთ ბევრ საახალწლო ფილმსა და მულტფილმს. შეაგროვეთ იდეები. ისინი აუცილებლად გამოგადგებათ განსაკუთრებული განწყობის შესაქმნელად. 

25. გადაიღეთ ბევრი ფოტო და ვიდეო. აუცილებლად. მე ისიც კი არ მახსოვს, რა მეცვა წინა ახალ წელს

26. დრესკოდი ისეთი რამეა, რომლის გარეშეც დღესასწაული საძირკველამოყვანილი, მშენებარე სახლივით არასახარბიელოდ გამოიყურება

27. აიძულეთ მშობლები, გამოეწყვნენ ისე, როგორც ამ დღეს შეჰფერის. 

28. ყველა კედელზე ჩამოკიდეთ წინდები, ბუხრის ქონა აუცილებელი სულაც არ არის. ასე უფრო დიდი შანსია, სანტას არცერთი თქვენი სურვილი არ გამორჩეს. ის ცოტათი გულმავიწყია.

29. ახალი წელი მხოლოდ მაშინ არ მოდის, როცა მისთვის საგანგებოდ ემზადებიან

30. ის არ დაგელოდებათ, თუ თქვენ სათანადო განწყობის შექმნა ვერ მოასწარით

31. ბედნიერ ახალ წელს გისურვებთ!

უბნის ბიჭობის უპირატესობანი

0
ერთი ვაჟიკა იყო, ჩემი კლასელი. იყო რა, არის კიდეც. ჩემს უბანში ცხოვრობდა. მე ორი წლის წინ შევიცვალე საცხოვრებელი ადგილი, ის, ალბათ, ახლაც ჩემს ძველ უბანში ცხოვრობს. ჰოდა, ერთხელ მასწავლებელმა სახალისო გამოკითხვა ჩაგვიტარა მთელ კლასს. ყველა ვამბობდით, ვის რა გვინდოდა გამოვსულიყავით. უჰ, რა ვერსიებს აღარ მოისმენდით, სახელოვნებო სფეროთი დაწყებული, არარსებული პროფესიებით დამთავრებული; ზოგს მსახიობობა გვინდოდა, ზოგს – პოლიციელობა, ზოგს – კარატისტობა და ზოგსაც – უცხოპლანეტელობა. ჰო, იყო ასეთიც, ჩემი ერთი გვარსარდავასახელებ კლასელი, რომელსაც, არც მეტი, არც ნაკლები, უცხოპლანეტელობა ჰქონდა გადაწყვეტილი. მასწავლებელი ჩაეკითხა, კოსმონავტობას ხომ არ გულისხმობო და ამან, არაო, სახელდობრ (სინამდვილეში მან გამოიყენა რუსული სიტყვა „იმენა”, – ავტ. შენ.) უცხოპლანეტელობა მინდაო. არ ვიცი, რა გეგმა ჰქონდა ამ მიზნამდე მისაღწევად, მაგრამ ფაქტია, რომ მისი მისწრაფება ბევრად უფრო საინტერესო და მრავლისმეტყველი იყო, ვიდრე ვაჟიკას სურვილი. ვაჟა ადგა და გამოაცხადა, უბნის ბიჭი მინდა ვიყოო. რას ნიშნავს ეს უბნის ბიჭიო, შეშფოთდა მასწავლებელი, ქურდობას გულისხმობო? არაო, ვაჟიკამ, არც ქურდობა მინდა და არც კაიბიჭობა, თუმცაღა პატივს ვცემ ზემორე ჩამოთვლილ სუბიექტებსო (როგორც ხვდებით, არც ვაჟიკას უსაუბრია მსგავსი ლექსიკით, – ავტ. შენ.), მაგრამ მაგხელა პრეტენზიები არ მაქვს, უბრალოდ უბნის ბიჭობა მინდაო, აი, მინდა ჩემს უბანში ვიყო, ვიტრიალო, ძმაკაცებთან ერთად ვიქეიფო, სამეზობლოს პატივი ვცე და სამეზობლოც პატივს მცემდესო და უბრალოდ, უბნის ბიჭობა მინდაო. მოკლედ, შეიძლება ითქვას, რომ კლასიდან ყველაზე ადრე ვაჟიკამ მიაღწია საწადელს (თუმცა არაფერი ვიცი ჩემი მეორე კლასელის გაუცხოპლანეტელების შესახებ – შესაძლოა, მანაც მიაღწია და გვიმალავს, მაგრამ ჩვენ ვაჟიკას დავუბრუნდეთ, – ავტ. შენ.), დიახ, სანამ ჩვენ ვაბიტურიენტობდით, საზეპიროებს ვიზუთხავდით, სხვადასხვა სპეციალობაში გამოცდებს ვაბარებდით და ა.შ., ვაჟიკა უბნის ბიჭი გახდა. აი, ასე, დილა რომ თენდება, იღვიძებს ვაჟიკა და უბანში გამოდის. აღსანიშნავია, რომ სხვა „ვაჟიკებიც” არსებობენ, რომლებიც ასევე უბნის ბიჭები გახდნენ. ჰოდა, იკრიბება ეს ნარჩევი საზოგადოება, ხან ქეიფობს, ხან ის, ხან ეს, ხან კი უბრალოდ „აბირჟავებს” და კმაყოფილია თავისი ცხოვრებით. თუმცაღა ამ სტატუსის მქონე სუბიექტებისგან ხშირად გაიგონებთ ფრაზებს: „ცხოვრებამ მოიტანა”, „რას იზავ, ძმაო, კაი კაცებს არ აფასებენ ამ ქვეყანაში”, „აბა, მე აქ უნდა ვიდგე ეხლა?!” – მაგრამ მთლიანობაში მაინც კმაყოფილები არიან და ეს კმაყოფილება მათ ყოველდღიურობაში მჟღავნდება. იცნობენ თითქმის ყველა მეზობელს და თუ უბანში ახალი მაცხოვრებელი გამოჩნდა, ცდილობენ მის გაცნობასაც, მაინც, ყოველი შემთხვევისთვის, ან მას რომ გაუჭირდეს რამე, ან ბიჭებს დასჭირდეთ მისი დახმარება… ეს უბნის ბიჭები არიან უბნის სული და გული, ხან ღამის სამ-ოთხ საათზე ტკბილად (და უნდა ითქვას, რომ ხშირად უსმენოდ) მომღერლები, ხან მეგობრულად მაგინებლები, ხან მოაყალმაყალეები, ხან კი მშვიდები და უწყინრები. რაც მთავარია, ისინი გრძნობენ პასუხისმგებლობას, რომელიც მათ ცხოვრებამ დააკისრა: დაიცვან საკუთარი უბანი, ზურგი გაუმაგრონ სამეზობლოს და მოაწესრიგონ ყოველგვარი გაურკვევლობა, რაც კი მათ უბანში წარმოიშობა, ანუ, უფრო ლიტერატურულად რომ ვთქვათ, „დააყენონ პალაჟენია”. ეს კარგი, მაგრამ ჩემს კლასელ ვაჟიკას, ჩემს მესამე კლასელ ვაჟიკას, ჩემს მეგობარ რვა წლის ვაჟიკას რა ხიბლავდა ასეთ ცხოვრებაში? აი, ეს კითხვა მაწუხებს იმ დღის შემდეგ და ვფიქრობ, ერთგვარი გასაღები ვუპოვე კიდეც საიდუმლოს, რომელიც აშკარა სპილოა ოთახში და რომელსაც ხშირად არცთუ დიდ ყურადღებას აქცევენ მშობლები და მასწავლებლები. მე დღემდე მგონია, რომ სასწავლო პროცესზე, განათლება-შემეცნებაზე და, საზოგადოდ, ინდივიდად ჩამოყალიბებაზე უფრო დიდ გავლენას ახდენს საკლასო ოთახს მიღმა, გაკვეთილებისთვის განკუთვნილი დროის ამოწურვის შემდეგ მიმდინარე მოვლენები, ვიდრე თავად შიდა პროცესი. რა თქმა უნდა, არ ვცდილობ გაკვეთილების მნიშვნელობის დაკნინებას, მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ ე.წ. „სწორი გზიდან გადახვევა” ხშირად სწორედ სკოლის მიღმა ხდება და შემდეგ ძალიან რთულია „ვაჟიკების” სწორ გზაზე დაბრუნება, მათი სასწავლო პროცესისკენ მოქცევა. არა, მორჩა, ის უკვე იქითა მხარეს ფიქრობს, უბნის ბიჭობაზე ოცნებობს, იმ მშვიდ და პასუხისმგებლობისგან თავისუფალ ცხოვრებაზე, რომელიც ამ ამპლუას ახლავს თან. ჰოდა, ასე რომ არ მოხდეს და ვაჟიკებიც შედგნენ ინდივიდებად, უფრო მეტად უნდა მივაპყროთ ყურადღება მათ ფიქრებს, სკოლისმიღმა ინტერესებსა და იმ გარემოებებს, რომლებშიც ისინი ერთგვარ რომანტიკას ხედავენ.

მოდი, გამოვყოთ ვაჟიკას ოცნებისეული რომანტიკის მთავარი შტრიხები, ანუ უბნის ბიჭობის უპირატესობანი:

1. უბნის ბიჭს, როგორც უკვე აღვნიშნე, თითქმის არ გააჩნია პასუხისმგებლობა, თუმცაღა, რა თქმა უნდა, აქვს ოჯახი, ხშირად ჰყავს ცოლ-შვილიც. უბნის ბიჭი როგორღაც ცხოვრობს, ხან ძმაკაცების, ხან ტოტალიზატორის და სხვა ტიპის სათამაშო ობიექტების, ხან ნათესავების, უფრო ხშირად კი ცოლისა და მშობლების ხარჯზე.

2. უბნის ბიჭს არ უწევს დილით ადრე გაღვიძება, ის იღვიძებს მაშინ, როცა თავად სურს. თუნდაც ერთი დღე გამოტოვოს, ეს საპატიოა, თუ წინა დღეს ძმაკაცებთან ერთად იქეიფა და დაღლილია. ჰო, დაღლილი. განა არ მოგისმენიათ, როგორ ამშვიდებენ მთვრალ, მოაყალმაყალე უბნის ბიჭებს მათი ახლობლები: „კარგი, კარგი, მორჩი ახლა სმას, დაიძინე, დაისვენე, დაისვენე”. უბნის ბიჭიც იფერებს ამ საკაცობრიო დაღლილობას და დიდი გაწევ-გამოწევისა და გინების მერე წვება და ისვენებს, თანაც ისე, რომ სინდისიც არ ქენჯნის – ის ხომ დაღლილია.

 

3. უბნის ბიჭის საცხოვრებელი ადგილი უფრო ვრცელია, ვიდრე თითოეული ჩვენგანისა. ის სცდება ბინის, კორპუსისა და ქუჩის ფარგლებს. ის სრული სიამოვნებით შეიგრძნობს უბანს, ის ამ უბნის შვილია, ერთსა და იმავე დროს მისი მეფეც და ჯარისკაციც. აი, ამ პასუხისმგებლობას ის კარგად გრძნობს, რაც ხშირად გამოიხატება იმით, რომ შეუძლია ჩაერიოს ნებისმიერ სამეზობლო კონფლიქტში ან უბანში მომხდარ სიახლეებში, ახალი მაღაზიის გახსნა იქნება ეს, გზის დაგება, გამწვანება თუ რამე სხვა. აქედან გამომდინარე, უბნის ბიჭი ყველაზე უსაფრთხოდ საკუთარ უბანში გრძნობს თავს. მას სიამოვნებს ამ ქუჩებში გავლა-გამოვლა, თუნდაც დღეში ჩვიდმეტჯერ; სიამოვნებს სამსახურში მიმავალი და სამსახურიდან მომავალი მეზობლებისთვის თვალის გაყოლება; სიამოვნებს ბირჟაზე დგომა და სივრცეში უმიზნოდ ყურებაც, რამეთუ ეს მისი სამფლობელოა, აქ ის მშვიდადაა, აქ მას არ ემუქრება სასტიკი სიტყვა: პასუხისმგებლობა.

4. უბნის ბიჭობის კიდევ ერთი საოცარი უპირატესობა საკუთარი თავის პატივისცემაა. რა წამს გასცდება უბნის ბიჭი უბნის ფარგლებს, ის არაფერია, არაფერს წარმოადგენს, დაბნეულია, არ იცის, როგორ მოიქცეს საზოგადოებაში. თუ გაუმართლა და ცნობილ ადამიანებში მოხვდა, აიწურება, უკბილოდ იხუმრებს ან უადგილო კომენტარს გააკეთებს. აქ ის დაუცველია და უსუსური, რამეთუ საკუთარ უბანს კილომეტრებითაა დაშორებული. მაგრამ უბანში… უბანში ის ყველა ცნობილ ადამიანზე მაღლა დგას, უბანში ტოლ-სწორად ელაპარაკება მეზობელ პროფესორსაც და დილაობით მოფარფატე მემაწვნესაც, უბანში ის არის ყურადღების ცენტრში, მოჩხუბარ ბავშვებს არიგებს და უფრო მოზრდილებს დახმარებას ჰპირდება, თუ ვინმემ აწყენინათ. კაცმა რომ თქვას, ვის რას უშავებს უბნის ბიჭი, კაი კაცია, ჯიგარი… ხშირად იტყვიან მასზე, თავის თავის უბედურიაო, მაგრამ უბნის ბიჭს ეს არ ადარდებს, – „ცხოვრებამ მოიტანა”.

უპირატესობათა ჩამოთვლამ შესაძლოა მეტისმეტად შორს წამიყვანოს და ისიც შესაძლოა, იმ უცნაურ დღეს, უბნის ბიჭობა რომ ინატრა, ვაჟიკას გონებაში სულ სხვა არგუმენტები უტრიალებდა, – აბა, ვინ იცის, რა ხდება უბნის ბიჭის გონებაში, თავად მის გარდა, – მაგრამ ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ ეს სტატუსი ერთგვარ რომანტიკას მართლაც გულისხმობს, ერთგვარ აუხსნელ სიმშვიდეს, გაუგებარ სტაბილურობას, გარანტირებულ კაი კაცის სახელს და პასუხისმგებლობათა თითქმის არქონას.

ვაჟიკა დღემდე უბნის ბიჭია, როცა ჩემს ძველ უბანში ვბრუნდები, ხშირად მხვდება – იქვე, მინიმარკეტთან, ბირჟაზე დგას სხვა ვაჟიკებთან ერთად. გადავეხვევი, გადამეხვევა, მივიკითხ-მოვიკითხავთ ერთმანეთს, ოჯახებს, პირად ცხოვრებას და ერთი-ორი თბილი სიტყვითაც შევამკობთ ხოლმე ერთმანეთს. ის აღნიშნავს, რომ ტელევიზორში მიყურებს, მე ღიმილით ვპასუხობ… აბა, რა ვუთხრა, სულ ბირჟაზე გხედავ და აღარ მოგწყინდა ამ ერთი და იმავე სახეებისა და ადგილების ყურება-მეთქი? არა, ეგ როგორ ვუთხრა… არადა, რომ ვკითხო, „აეხლა, დღე-დღეზე ველოდები რაღაცას და ცოტა საქმეს მოვეკიდები, რაღაცა იქნებაო”, მიპასუხებს. სულ ელოდება, სულ დღე-დღეზე და სულ – რაღაცას. რა ვიცი, რა გითხრათ, რაღაცა იქნება ალბათ, ცხოვრება მოიტანს, დღეს ან ხვალ… ან არასოდეს.

რუსუდან გოცირიძე – სიმამაცის ჯილდო

0
ბაპტისტურ-ევანგელური ეკლესიის ეპისკოპოსი რუსუდან გოცირიძე მსოფლიოში პირველი სასულიერო პირი ქალია, რომელსაც აშშ-ის პირველმა ლედიმ მიშელ ობამამ „სიმამაცის” ჯილდო გადასცა. ეს ჯილდო 2007 წელს ჰილარი კლინტონმა დააწესა და მას მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში მოღვაწე იმ არაამერიკელ ქალებს გადასცემენ, რომლებმაც საკუთარი მოღვაწეობით სიმამაცე გამოიჩინეს.

რით დაიმსახურა ქართველმა ქალმა ეს ჯილდო? რუსუდან გოცირიძე mastsavlebeli.ge-სთვის თავისი ცხოვრების ისტორიას იხსენებს.
– დავიბადე ბაპტისტურ ოჯახში. მეოთხე თაობის ბაპტისტი ვარ. ჩემი პაპა ხუცესი იყო და, ფაქტობრივად, ეკლესიაში გავიზარდე. ჩემი ცხოვრების არც ერთი ეტაპი არ მახსოვს ღმერთის გარეშე. ეს მოცემულობა იყო. ბავშვობაში თუ სხვებს ზღაპრებს უყვებიან, პაპაჩემი ბიბლიურ ამბებს მიყვებოდა. ეს იყო ჩემი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი. ბაპტისტური ეკლესიის საკვირაო სკოლაში დავდიოდი, ახალგაზრდულ ჯგუფში, და იქვე გაიარა ჩემმა ახალგაზრდობამაც. აქედან გამომდინარე, ის, რომ გავხდი ბაპტისტური ეკლესიის ნაწილი, ჩემთვის რადიკალური ნაბიჯი არ ყოფილა – ამ ეკლესიის ნაწილად მოვევლინე სამყაროს. მაგრამ მე ვიზრდებოდი ისეთ ეკლესიაში, სადაც ქალის როლი ისეთი არ იყო, როგორიც დღესაა. ეს გახლდათ ეკლესია, სადაც ქალის ხმა მხოლოდ გალობის დროს ისმოდა. ბაპტისტური ეკლესია იყო ტრადიციული პურიტანულ-პროტესტანტული, მასკულინური ეკლესია, როგორსაც დღესაც ბევრს ნახავთ ევროპაში, ამერიკასა თუ მსოფლიოს სხვა ნაწილებში. მას შემდეგ, რაც საბჭოთა კავშირი დაინგრა, ეკლესიებს საშუალება მიეცათ, თავიანთი საგანმანათლებლო კერები შეექმნათ. ჩვენმა ეკლესიამაც დაიწყო ბიბლიის კოდის გაკეთება. მაშინ 17 წლის ვიყავი. პირველი უცნაურობა ჩვენთვის ის გახლდათ, რომ სკოლა ღია იყო გოგონებისთვისაც და ბიჭებისთვისაც. ეს ის პერიოდია, როდესაც უამრავი კითხვა ჩნდებოდა საზოგადოებაში, თავადაც იმ ასაკში ვიყავი, მინდოდა გამეგო ბევრი რამ იმის მიღმა, რასაც კათედრიდან ვისმენდი. იმ პერიოდში ტელევიზორიდან გამუდმებით მესმოდა ჩემი ეკლესიის ლანძღვა-გინება და მინდოდა, სხვა წყაროებიდან მიმეღო ინფორმაცია. საბჭოთა პერიოდში ჩემი ეკლესიის გინება არსად გამიგონია, მაგრამ შემდეგ რელიგიურ-ნაციონალური ტალღა მომძლავრდა. სხვადასხვა დინება გაჩნდა საზოგადოებაშიც.

სასულიერო სკოლაში მე, ისევე როგორც მრავალი ჩემი მეგობარი გოგონა, მეტის გასაგებად მივედი. მინდოდა, მეტი მცოდნოდა ჩვენი ეკლესიის ისტორიაზე, ეკლესიოლოგიასა და თეოლოგიურ საკითხებზე. დროთა განმავლობაში საგნები იცვლებოდა ან ახალი ემატებოდა. ერთ-ერთი საგანი იყო ჰომილეტიკა – ქადაგების ხელოვნება. პირველი ნაპერწკალი, რომ მოწოდებული ვიყავი ღვთისმსახურებისთვის, სწორედ ჰომილეტიკის გაკვეთილებზე ვიგრძენი. ბევრ რამეს ვსწავლობდით: ძველ და ახალ აღთქმას, პასტორალურ თეოლოგიას, როგორ უნდა იქადაგოს მღვდელმა, როგორ დამოძღვროს… მაგრამ ისე არაფერს უმოქმედია, როგორც ჰომილეტიკის გაკვეთილებს. მივხვდი, რომ კიდევ შემეძლო რაღაცის კეთება. მაგრამ ეს იყო დრო, როდესაც ქალი არ დაგვინახავს ამბიონთან. ყველაფერი ნაბიჯ-ნაბიჯ მოხდა. 2002 წელს, ჩვენს ეკლესიაში პირველ დიაკონ ქალს დაესხა ხელი. ეს იყო 50 წლის, ცხოვრებაში კარგად რეალიზებული, პროფესიით ექიმი ქალბატონი, რომელიც 17-18 წლის სტუდენტებთან ერთად სწავლობდა სასულიერო სკოლაში. ჩვენს ეკლესიას ასეთი ტრადიცია აქვს – ხელდასხმა ხდება სულთმოფენობის დღეს. ამ დღეს მთელი ქვეყნიდან ჩამოდიან მორწმუნეები და გაერთიანებული ეკლესია დასტურს აძლევს ღვთისმსახურთა ხელდასხმას. ერთ-ერთ ასეთ დღესასწაულზე მოხდა ჩემი დიაკვნად ხელდასხმაც. თავდაპირველად ამაზე საუბარი დამიწყო ჩვენმა ეპისკოპოსმა მალხაზ სონღულაშვილმა, რომელიც სემინარიაში მასწავლიდა. მითხრა, რომ მხედავდა ღვთისმსახურებაში და მთხოვა, მესაუბრა გამჩენთან, რომ გადაწყვეტილება მიმეღო. ასევე მოხდა მაშინაც, როდესაც ხელდასხმა მივიღე ხუცესობაზე და შემდეგ – ეპისკოპოსობაზე. მაგრამ ამ სამი საფეხურიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც დიაკვნად ხელდასხმა იყო. 29 წლისა გახლდით, როცა გადაწყვეტილება მივიღე, სასულიერო მსახურებას შევდგომოდი.

ბევრი ბაპტისტური ეკლესიაა, სადაც ქალებს ღვთისმსახურებად ხელს არ ასხამენ. მაგალითად, რუსეთში, ამერიკის სამხრეთ ნაწილში. სამხრეთელმა ბაპტისტებმა ძალიან ძნელად მიიღეს თანასწორობა, არა მხოლოდ ქალისა და მამაკაცის, არამედ საზოგადოდაც. ალბათ ისინი იყვნენ უკანასკნელნი, ვინც მონობას ბოლომდე უჭერდა მხარს. ამას გარკვეული ბიბლიური მუხლებით ამართლებდნენ. თუმცა არის ბაპტისტური, ლუთერანური, ანგლიკანური, უფრო მეტად პროტესტანტული ფრთის ეკლესიები, რომლებსაც ეპისკოპოსი ქალები ჰყავთ და ამით ხაზს უსვამენ თანასწორობას. უფლისთვის ქალი და მამაკაცი თანასწორნი არიან და ამას ამბობს სწორედ პეტრე მოციქული, ვის ციტირებასაც ახდენენ უთანასწორობის გასამართლებლად. პავლე იყო ის, ვინც თქვა, ქალები უნდა დუმდნენ ეკლესიაში, თუ რამე კითხვა გაუჩნდებათ, შინ ჰკითხონ მამაკაცებს და პასუხი საკუთარი ქმრებისგან მიიღონო, მაგრამ მანვე თქვა გალატელთა წერილში, რომ უფლისთვის არ არსებობს არც ქალი და არც მამაკაცი, არც თავისუფალი და არც მონა, არც ბერძენი და არც იუდეველი. ამით იესომ ყველაზე უფრო მკაცრად განსაზღვრული ეთნიკური, სოციალური და გენდერული საზღვრები მოარღვია. როდესაც პავლე მოციქულის ციტირება ხდება, ძალიან მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ ეს არის წერილები, მიწერილი კონკრეტული გამოცდილების მქონე კონკრეტული ეკლესიებისთვის. შეუძლებელია ამ წერილების უნივერსალურად გაშლა გეოგრაფიულად თუ ეპოქალურად. გარდა ამისა, როდესაც თანასწორობაზე ვსაუბრობთ, ვიხსენებთ ქალისა და მამაკაცის შექმნის ამბავს, რომლის ორი ნარატივია ბიბლიაში. დაბადების პირველ ორ თავში ორჯერ ვკითხულობთ შექმნის ისტორიას: ერთხელ – როდესაც ღმერთმა დღეების მიხედვით შექმნა სამყარო და მამაკაცის ნეკნისგან შექმნა ქალი; მერე კი ისევ იწყება: და ღმერთმა შექმნა ადამიანი მამაკაცად და დედაკაცად, – და აქ საუბარია იმაზე, რომ ღმერთმა ადამიანი ერთმანეთს დაქვემდებარებულ ორსაფეხურიან იერარქიად კი არ შექმნა, არამედ ქალად და მამაკაცად, რომლებიც აბსოლუტურად თანასწორი ქმნილებანი არიან. თანაც, როცა ვხედავთ, საზოგადოებაში ამის დეკლარირებით რამოდენა ძალადობა ხდება, რამდენი საშინელება შეიძლება გაამართლონ, ეს კიდევ ერთხელ გვაძლევს ძალას და მოწადინებას, საღვთო წერილის ეს მუხლები განსხვავებულ შუქზე იქნეს წაკითხული.

მიუხედავად იმისა, რომ იესოს ცხოვრების პერიოდში იერუსალიმში ქალის სტატუსი, ფაქტობრივად, ნულის ქვევით იყო, იესო არსად ახსენებს ამ საფეხურებს. თალმუდში წერია, რომ ათი ქალის ნათქვამს გადაწონიდა ერთი კაცის სიტყვა. ეს აიხსნებოდა ქალის სიბრიყვით და წინადაუცვეთელობით. მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა „ახალ აღთქმაში” არის მკვდრეთით აღდგომის მოწმობა, რომელიც იესომ სწორედ ქალს დაავალა. ჩემი აზრით, ამაზე ხმამაღალი რამ წარმოუდგენელია. იესო არ გამოსცხადებია პეტრეს, იოანეს, იაკობს – იმ სამეულს, რომელიც სულ თან დაჰყვებოდა; პირველი, ვისაც ის გამოეცხადა, იყო მარიამი. უფალმა იცოდა, რომ კაცსაც არ დაუჯერებდნენ ამ სასწაულს, მაგრამ ეს ძვირფასი გზავნილი მაინც ქალს ჩააბარა. მოგეხსენებათ, იესო სულ იგავებით ესაუბრებოდა ხალხს და ეკითხებოდა, თქვენ ვინ გგონივართო. კიდევ უფრო უცნაური ამბავი: ერთადერთი, ვისაც მან თავისი სახელი უთხრა, იყო სამარიელი ქალი. ეს მაშინ, როდესაც იუდეველებს ისე სძულდათ სამარიელები, რომ ძაღლებად თვლიდნენ და არც კი ელაპარაკებოდნენ. სწორედ სამარიელ საეჭვო რეპუტაციის ქალს გაუმჟღავნა თავისი ვინაობა იესომ: „მე ვარ”, – რასაც ეუბნება უფალი მოსეს, როდესაც ცეცხლოვან ბუჩქში გამოეცხადება. ეს უფლის ბიბლიური სახელია. მარავლი მაგალითის მოყვანა შეიძლება, როდესაც იესო ქალებისთვის გამყარებულ ტრადიციულ კედლებს არღვევს.

– თქვენი რელიგიური გადმოსახედიდან, როგორ ჩანს ქალების პრობლემები საქართელოში?

– ქალის პრობლემებს მე მხოლოდ ამბიონიდან არ ვაკვირდები – აქტიურად ვარ ჩართული გენდერული თანასწორობის საკითხებში და არასამთავრობო ორგანიზაცია „კონფლიქტებისა და მოლაპარაკების საერთაშორისო კვლევით ცენტრში” თითქმის ათი წელი ვიმუშავე გენდერის ექსპერტად. ამ მიმართულებით კვლევებსა და ტრენინგებში ვმონაწილეობდი და ძალიან ხელშესახები საბუთებით შემიძლია ვილაპარაკო. საქართველოში მუდმივად ამტკიცებენ, რომ ქალებს პრობლემები არ აქვთ, რომ ხელისგულზე ატარებენ და რომ ეს ყველაფერი არის ევროპიდან შემოგდებული პრობლემა. შეუძლებელია, მას განგებ შემოგდებული უწოდო, როდესაც კვლევები გვიჩვენებს, რომ ეს პრობლემა ძალიან მტკივნეულად დგას, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ძალიან ძნელად საუბრობენ ამ თემებზე. კვლევების თანახმად, ყოველი მეხუთე ქალი ამა თუ იმ ძალადობის მსხვერპლია, ხოლო ყოველი მეათე – ფიზიკური ძალადობისა. ერთხელ პარლამენტის ერთ-ერთ წევრს ვეკამათე. იგი ამტკიცებდა, რომ მის მეგობრებსა და ნათესავებს ძალადობის პრობლემა არ აქვთ. მას ვუპასუხე, ძალიან ცუდია, რომ დეპუტატი საზოგადოების პრობლემას მხოლოდ საკუთარი წრით ზომავს-მეთქი. მე ბევრჯერ გადავწყდომივარ სერიოზულ ძალადობას, როდესაც ქმრები ცოლებს უკრძალავენ განათლებას, მეგობრებთან სიარულს. ქალებს, რომლებიც აუტანელი შრომის ფასად თავად არჩენენ ოჯახებს, ქმრები აქეთ ზღუდავენ ფინანსურად. უფრო დიდი პრობლემაა ის, რომ ადამიანს ესმის, როგორ ხდება მეზობლის ოჯახში ძალადობა და მიკაკუნებასაც კი ვერ ბედავს. ის კი არა, მეორე დილით დიდი გულმოდგინებით ესალმებიან მოძალადე კაცს, რომელმაც ღამით ცოლ-შვილი დააწიოკა. ეს ყველაფერი ჩვეულებრივი ამბავია ჩვენს საზოგადოებაში. ჩვენ შეგვიძლია, ამ ყველაფერზე თვალები დავხუჭოთ, რადგან თბილისში „ქართლის დედა” დგას, რადგან სიტყვები „დედამიწა” და „დედაბოძი” არსებობს ქართულ ენაში – თურმე ეს ყოფილა იმის დასტური, რომ ქალს პატივს ვცემთ, მაგრამ ასე არ არის.



– როგორ ფიქრობთ, რა არის ამ პრობლემის მთავარი მიზეზი?

– მიზეზი უამრავია, მაგრამ, ჩემი აზრით, ჩვენ ვართ ტრადიციული მასკულინური საზოგადოება, თანაც შეშინებული, ბევრჯერ დარბეული და გაპარტახებული ერი. ჩემი დაკვირვება ასეთია: არის შიში, რომ რაღაცები ცუდად წავა და ამიტომ სურთ, ე.წ. სუსტი რგოლები კარგად აკონტროლონ. და ვინ არის სუსტი, თუ არა ქალი, თუ არა აღმსარებლობით ან სხვა ნიშნით განსხვავებული ადამიანი? ჩვენს საზოგადოებას ძალიან უჭირს უცხოს მიღება.

– თქვენც რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელი ბრძანდებით. რა პრობლემებს აწყდებით ამის გამო საქართველოში?

– იყო ამ საზოგადოებაში რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელი, ნიშნავს იმას, რომ ერთ მშვენიერ დღეს ბავშვობის მეგობარმა შესაძლოა კარი აღარ გაგიღოს, ან ვიღაცამ გითხრას, რომ შენთან ურთიერთობით მისი ოჯახი იბილწება, ან მარხვაზეა და ცოდვაში დგება და ამიტომ აღარ უნდა ურთიერთობა. შესაძლოა, ადამიანმა, რომლის მეჯვარეც ხარ, გააუქმოს ჯვრისწერა და ხელახლა დაიწეროს ჯვარი, რადგან მოძღვარმა უთხრა, რაკი ბაპტისტი გყავდა მეჯვარედ, შენი შვილები დაწყევლილები იქნებიანო. სულ დაძაბული შეყურებ მეგობარს, შვილი ავად რომ გაუხდება, ვინმე ხომ არ ეტყვის, ეს წყევლაა, რადგან თქვენს ოჯახში ბაპტისტი დადისო. ძალიან ხშირად ხდება ასე… იყო რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელი, ნიშნავს იმას, რომ შენს ეკლესიაში გაზრდილმა გოგო-ბიჭებმა შესაძლოა ქუჩაში თვალი აგარიდონ, როცა მეგობრებთან ერთად არიან. მესმის, რატომაც… შესაძლოა აღმოაჩინო, რომ ფეისბუქიდან ამოუშლიხართ, რათა ამ ურთიერთობით შენს რელიგიასთან არ ასოცირდებოდნენ და ვინმეს ეჭვი არ შეეპაროს მათ ჭეშმარიტ ქართველობაში… ეს ძალიან მტკივნეული და რთულია. მე რაღაცნაირად მოვახერხე, რომ ჩემი შვილების სკოლაში და მეგობრების წრეში ეს პრობლემა არ წარმოიშვა. ყველამ იცოდა, ვინ ვიყავით და რას წარმოვადგენდით. ამის გადალახვა არ მოუხდათ ჩემს შვილებს, კარგ პედაგოგებთან მოხვდნენ და მათი განსხვავებულობა უფრო ეძვირფასებათ მათ მეგობრებს, ვიდრე უბედურებად მიიჩნევენ. მაგრამ ჩემი ერთი კოლეგის შვილი ააყენა მასწავლებელმა, გამოკითხა, რომელ ეკლესიაში დადიან მისი მშობლები, ვინ არის მათი მოძღვარი და როდესაც გაიგო, რომ მამამისი ჩვენი ეკლესიის მოძღვარია, დაუწყო დამოძღვრა თანაკლასელების თანდასწრებით, რათა გადაერჩინა მისი სული. ჩვენი ჩარევის შემდეგ ბოდიშიც მოიხადა, მაგრამ ბავშვისთვის ეს ხომ წაუშლელი ტრავმაა – როგორ უყურებდნენ მეგობრები როგორც გამორჩეულს, საცოდავს, დასაცინს… იეჰოვას მოწმეების ცემა მაღალ კლასებში დღესაც პატივად ითვლება.

– ამგვარი დამოკიდებულება რელიგიური გაუნათლებლობით ხომ არ აიხსნება? ქრისტიანობა ხომ აბსოლუტურ შეწყნარებას გულისხმობს…

– სავსებით გეთანხმებით. ადამიანებს, რომლებიც ქრისტეს სახელით ვინმეზე ძალადობენ, წარმოდგენა არ აქვთ, რა არის ქრისტიანობა, რა რანგის ქრისტიანებადაც არ უნდა მოიხსენიებოდნენ ისინი. ასე მხოლოდ საქართველოში არ ხდება – ქრისტიანობის მთელი ისტორია სავსეა ასეთი შეცდომებით, ყბადაღებულ ჯვაროსნობაზე რომ არაფერი ვთქვათ. ქრისტეს სახელით ამდენი ძალადობა რომ მოხდა, ეს იმის ბრალია, რომ ყველაზე მაღალ იერარქებსაც კი არ ჰქონდათ წარმოდგენა, რა იყო ქრისტიანობა.

– სკოლაში ისწავლება რელიგიების ისტორია. როგორ ფიქრობთ, შესაძლებელია თუ არა, განათლებით მოგვარდეს სხვა რელიგიებისადმი დამოკიდებულების პრობლემა?

– საზოგადოდ, მჯერა განათლების ჯადოსნური ძალის, მაგრამ ზოგჯერ იმედი მიცრუვდება. ზოგიერთი ძალიან განათლებული და მოაზროვნე ადამიანი მაღალი ტრიბუნიდან ისეთ განცხადებებს აკეთებს, რომ განათლების ყოვლისშემძლეობის რწმენა შემერყა. მაგრამ მაინც მჯერა განათლების – არა ინფორმაციული დონის, არამედ განმანათლებლური განათლების. ეს არის, ჩემი აზრით, ჩვენი საზოგადოების საშველი. მაგრამ აქ არის ერთი „მაგრამ”… კარგად ვიცი, რა მძიმე კონტინგენტია განათლების სისტემაში. ცალკეული პედაგოგების მიმართ დიდი პატივისცემის მიუხედავად, ეს არის ყველაზე უფრო ქსენოფობი, უცხოსადმი სიძულვილით განწყობილი ადამიანების ჯგუფი. მე მქონდა ფუფუნება, რომ მრავალფეროვნების საკითხებზე მემუშავა პედაგოგებთან და ასეთი მძიმე კატეგორია არ მყოლია, პედაგოგების ძალიან დიდი ნაწილისთვის კი სრულიად წარმოუდგენელია, ერთნაირად მიუდგნენ განსახვავებული აღმსარებლობისა თუ ეთნიკური წარმომავლობის მოსწავლეებს. ფიზიკის, მათემატიკის მასწავლებელი რომ გვევლინება მქადაგებლად, არც ეს არის უცხო… მე როგორც მშობელი ორ რამეს არ ვისურვებდი: ერთი, რომ ჩემს შვილს სკოლაში მიეღო რელიგიური და მეორე – რეპროდუქციული, სექსოლოგიური განათლება. ამ ორ საკითხს ვერ ვანდობდი ჩვენს განათლების სისტემას. იმიტომ კი არა, რომ აუცილებელი არ არის, არამედ იმიტომ, რომ უფრო მნიშვნელოვანია, ვინ ასწავლის ამ საგნებს, რადგან ამ სფეროში გაუნათლებელმა ადამიანმა შეიძლება სრულიად დააზიანოს მოსწავლე როგორც სულიერად, ისე ფიზიკურადაც. მჯერა, რომ ამ სიბნელეს გამოაწორებს განათლება, მაგრამ სინათლე განათლებულმა ადამიანმა უნდა შემოიტანოს.

– თქვენ ბრძანდებით ქალი, მოძღვარი, მუშაობთ სამოქალაქო სექტორში, იმავდროულად ხართ დედა. როგორ უთავსებთ ამ ყველაფერს ერთმანეთს?

– ისეთივე სირთულეები მაქვს, როგორიც ნებისმიერ დასაქმებულ დედას – უნდა იყო შვილთან, წახვიდე მშობელთა კრებაზე, მაგრამ არ გაქვს დრო… ამ მხრივ სხვა დედებისგან არ განვსხვავდები, იმავე გამოწვევებისა და პრობლემების წინაშე ვდგავარ, რომლებსაც ეჯახება ნებისმიერი ქალი. რაც შეეხება იმას, რომ ვარ სასულიერო პირი… ჩემს მეუღლეს ხუმრობით ჰკითხავენ ხოლმე, აღსარებას ვის აბარებ, მეუღლეს თუ ეპისკოპოსსო. რაღაც უცნაური ოჯახი გვაქვს. შესაძლოა, პათეტიკურად ჟღერდეს, მაგრამ სასულიერო პირობა იმიტომ უფრო გავბედე, რომ ძალიან დიდ მხარდაჭერას ვგრძნობდი შვილებისგან, მეუღლისგან. გარეთ რომ ასე ყელმოღერებით ვლაპარაკობ თანასწორობაზე, ამის სითამამეს ის მაძლევს, რაც ჩემს სახლში ხდება. მაქვს ფუფუნება, ვაკეთო და შემოსავალი მივიღო იმ საქმისგან, რომელიც მიყვარს და რომლისაც მჯერა. ამით ბედნიერი ვარ.



– ამერიკის შეერთებული შტატების პირველმა ლედიმ, მიშელ ობამამ, სიმამაცის ჯილდო გადმოგცათ. რით გამოიხატა თქვენი სიმამაცე?

– ამან გამაკვირვა, რადგან მიმაჩნია, რომ რაც მიკეთებია, სიმამაცისგან ძალიან შორს დგას. იქ ვნახე სხვა ქალები, რომლებსაც აჯილდოებდნენ – როგორი ქვეყნებიდან არიან, რას ნიშნავს, იყო მათ ქვეყანაში ქალი და რა გარემოში აკეთებენ იმას, რასაც აკეთებენ… მიკვირს, რა კრიტერიუმით მოვხვდი იქ. მაგრამ მეუბნებოდნენ, რომ სიმამაცეა, კონკრეტული რელიგიის წარმომადგენელი ქალი იცავდეს სხვა რელიგიას, საუბრობდეს ქალთა, ეთნიკური ჯგუფების და ლგბტ თემის უფლებებზე. პირველი სასულიერო პირი ვარ, ვინც ეს ჯილდო მიიღო. მაგრამ ყოველგვარი კეკლუცობის გარეშე გეტყვით: ეს ყველაფერი ჩემი მოვლეობაა. როცა სასულიერო პირი ხარ, სხვა რა გევალება? სასულიერო პირის მთავარი დანიშნულება არც ქადაგებაა, არც ზიარება და არც ანაფორის ტარება; მთავარი დანიშნულებაა, მათ გვერდით იდგეს, ვისაც უჭირს. ძმის სიყვარული არ არის სიყვარული, რადგან ის თავისთავად გიყვარს; უნდა გიყვარდეს ის, ვისი სიყვარულიც გაგიჭირდება. თუ სასულიერო პირმა ვერ შეძლო ეს, სხვა მით უმეტეს ვერ შეძლებს…

თვითშემოქმედება

0
„ცა რომ სარკე იყოს” და „როგორ გავატარე ზაფხულის არდადეგები” – ეს იყო ორი თემა, რომლებიც ყოველწლიურად უნდა გვეწერა სკოლაში. ბოლოს უკვე, მეათე თუ მეთერთმეტე კლასში რომ მოგვთხოვეს იმ პირველი ზემოთქმულის დაწერა, აი, მაშინ კი წამოვდექით რამდენიმე მოსწავლე და, – ღმერთო ჩემო, ჯანდაბამდე გზა ჰქონია ცასაც და სარკესაცო, – ვთქვით. ასე ჩაიარა ჩვენმა შემოქმედებითმა პროცესმა იმ დროს.

 
რა თქმა უნდა, სკოლას არც ევალება და უტოპიაც იქნება მოვითხოვოთ, ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელმა მოსწავლეები მწერლებად აქციოს, მაგრამ დამეთანხმებით ალბათ, რომ წერა სჯობს გადაწერას, როგორი მნიშვნელოვანი ტექსტიც არ უნდა იყოს ეს უკანასკნელი.

ქართული ლიტერატურის სასკოლო სახელმძღვანელოში ყოველი ახალი მასალის შემდეგ მოცემულია შეკითხვები, სააზროვნო სავარჯიშოები, მაგრამ ეს ყველაფერი არის სხვა ტექსტზე მუშაობის გამოცდილება. აქედან მოსწავლეს შეუძლია მიიღოს ლოგიკური აზროვნების უნარი, ზოგადი განათლება, ესთეტიკური სიამოვნება და ა.შ. ეს იქნება შემოქმედებითი პროცესი, მაგრამ არა წმინდა ინსპირაცია.

თუ ჩვენ გვინდა, აღიზარდოს მომავალი თაობა, რომელსაც ლიტერატურის კონკრეტული პერიოდების განვითარების, სხვადასხვა ავტორის შემოქმედების თავისებურებათა და სიმბოლო-ნიშანთა ამოხსნის ცოდნა ექნება, საკმარისია, მხოლოდ ტესტური დავალებების კითხვებს უპასუხონ, მონიშნული ადგილები დაიზეპირონ და ზედმიწევნით იცოდნენ შინაარსი, მაგრამ თუ გვსურს, ისინი შემოქმედებით ადამიანებად ჩამოყალიბდნენ, აუცილებელია, დავაინტერესოთ ისინი, წერონ საკუთარი ამბები, აზრები, შეხედულებები.

1924 წელს ნიუ-იორკში ბავშვთა აღზრდასთან დაკავშირებულ შეკითხვას გიორგი გურჯიევმა ასე უპასუხა: „საერთოდ, აღზრდა, სამწუხაროდ, მხოლოდ გონების განვითარებით იფარგლება. ბავშვს აძალებენ, იზეპიროს ლექსები თუთიყუშივით, ისე, რომ მას არაფერი ესმის და მშობლებს უხარიათ, თუ პატარა ამას ახერხებს. ასევე მექანიკურად სწავლობს იგი ყველაფერს სკოლაში და როცა გამოცდასაც წარჩინებით ჩააბარებს, მას კვლავ აღარაფერი ესმის და ვეღარაფერს გრძნობს. აზროვნების თვალსაზრისით იგი მოზრდილი, 40 წლის ადამიანია, არსით კი ათი წლის ბავშვად რჩება. აზროვნებაში იგი არაფერს უფრთხის, მაგრამ თავისი არსით იგი მფრთხალია”.
შემდეგ გურჯიევი საუბრობს გულწრფელობაზე როგორც საშუალებაზე, რომელიც გვაჩვენებს საკუთარ თავს და სხვებს ზუსტად ისეთებს, როგორებიც ვართ. გულწრფელობა კი სად უნდა იყოს, თუ არა ლიტერატურაში, ტექსტებში, რომელსაც შენ თვითონ წერ, ამ შემთხვევაში – მოსწავლე.

რატომაც არა, მშვენიერი იქნება… თუ რომელიმე მოსწავლე დაწერდა კარგ ტექსტს, მე როგორც მასწავლებელი მას დანარჩენ კლასს ვაჩვენებდი და ვასწავლიდი ისე, როგორც ისწავლება სასწავლო პროგრამით გათვალისწინებული მასალა. არ არის ყველაფერი ქაჯეთის ციხე, ან სული ობოლი, არც ალუდა და ოთარაანთ ქვრივი. სამყარო უსასრულოა, ისევე როგორც ადამიანის შესაძლებლობები, განსაკუთრებით კი – ბავშვებისა. რაღაც ნაივური და გაბედული ყოველთვის შეიმჩნევა მათში. მხოლოდ გოეთე, ჰომეროსი და კიდევ ორი-სამი თუ იყვნენ მოხუცი ახალგაზრდები, დანარჩენი ყველაფერი დიდებული თითქმის სასკოლო ასაკში შექმნეს ავტორებმა.
ერთი მასწავლებელი მომიყვა, რომ მისი მოსწავლე გარდაიცვალა, მის თანაკლასელს კი მცირე მოთხრობა დაუწერია. მე ეს ფურცელი ახლაღა ვნახე, წლების შემდეგ.

არ ვიცი, სად არის ახლა ამ ტექსტის ავტორი, რას აკეთებს, სად სწავლობს, მაგრამ მჯერა, რომ ის არ იქნება დაკარგული არც საზოგადოებაში, არც საკუთარ თავში. შეუძლებელია, მეათეკლასელ მოსწავლეს ორ-სამ წინადადებაში ასე ჩაეტია ყველაფერი, თუ იქამდეც არ აკეთებდა ჩანაწერებს, საკუთარ აზრებს, გრძნობებს არ გამოხატავდა და არ იყო გათვიცნობიერებული. მისი ისედაც მცირე ტექსტი ასე მთავრდება:

„ჩვენ საკონტროლო ვწერეთ გუშინ. დღეს ახალი გაკვეთილი გვაქვს. შენ ჩამოგვრჩი, ან იქნებ წინ ხარ და გველოდები”.

დამარცხებული კანდიდატები

0
რამდენიმე კვირის წინ თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან სტრუქტურაში, წარმომადგენლობით საბჭოში ამირჩიეს. ცხადია, კენჭისყრის შემდეგ საჯარო მადლობა გადავუხადე თანაფაკულტეტელებს. მოგვიანებით უამრავი წერილიც მივიღე. მათ შორის ერთი ელექტრონული შეტყობინება გამოირჩეოდა. ჩემი ანონიმური გულშემატკივარი უზომოდ წუხდა, რომ თურმე „დამარცხების გემო” არ ვიცი. ბუნებრივია, არ მოვყვები წუწუნს ხელის მოცარვათა შესახებ, მაგრამ ერთი ამბავი აუცილებლად უნდა გავიხსენო.

პირველად არჩევნებში მონაწილეობა მაიძულეს – ჩემმა მეგობრებმა მოინდომეს, მოსწავლეთა კვოტით სკოლის სამეურვეო საბჭოს წევრი გავმხდარიყავი. სასკოლო კენჭისყრაში დავმარცხდი. ჩემს მასწავლებლებს ეგონათ, ამას გადაულახავ ტრაგედიად მივიჩნევდი. გონიერი, კეთილი პედაგოგები ჩემს გამხნევებას ცდილობდნენ და ათასგვარ ისტორიას მიყვებოდნენ დამარცხებული კანდიდატების შესახებ. დღეს სწორედ ამ საინტერესო ფაქტების გახსენებას შევეცდები თქვენთვის.

დამარცხების შემდეგ პირველად ქართულის მასწავლებელს შევხვდი. მაკა ბრეგვაძემ 1890-იანი წლები გაიხსენა. მეცხრამეტე საუკუნის ბოლო ათწლეულის განმავლობაში ტფილისის სათათბირო საბჭოს ასარჩევად რამდენიმე საქალაქო კენჭისყრა ჩატარდა. მაშინ ხმის მიცემის უფლება მხოლოდ რამდენიმე ასეულ კაცს ჰქონდა. აუცილებელი იყო, ქართველ ამომრჩევლებს საერთო ენა გამოენახათ შედარებით ღარიბ არაქართველ ხმოსნებთან, რომელთაც „ახალგაზრდა სომეხთა ჯგუფად” მოიხსენიებდნენ. განსხვავებული ეთნიკური ერთობებისადმი მიკუთვნებულობა მოუგვარებელ პრობლემას არ წარმოადგენდა, მოლაპარაკების შედეგიანად დასრულება შესაძლებელი იყო, თუმცა ყველა დისკუსია წარუმატებლად დასრულდა. ამომრჩეველთა ჯგუფებმა შეთანხმება ვერც ერთხელ ვერ მოახერხეს. შეუთანხმებლობის შედეგად ილია ჭავჭავაძე ორჯერ დამარცხდა ქალაქის საბჭოს არჩევნებში. ჯგუფთა დაპირისპირების ერთ-ერთი უმთავრესი მიზანი სწორედ ილიას დაბლოკვა გახლდათ. თბილისის ქართველი ამომრჩევლები მას შეუფერებელ კანდიდატად მიიჩნევდნენ. მოგვიანებით ასეთივე ფათერაკი გადახდა თავს ილიას უახლოეს თანამებრძოლსაც. მეოცე საუკუნის დასაწყისში უკვე აკაკი წერეთელს ჩაუგდეს საარჩევნო ურნაში შავი ქვა, რათა დასავლეთ საქართველოს წარმომადგენლობით ორგანოში საჩხერის ინტერესების დამცველი არ გამხდარიყო.

ქართულის შემდეგ ისტორიის გაკვეთილი გველოდა წინ. ისტორიის მასწავლებელიც განსკუთრებულად მომზადებული დამხვდა. გაკვეთილის დაწყებისთანავე მან მწვანეყდიანი წიგნი მოიმარჯვა და მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი პრემიერ-მინისტრის წარუმატებლობის შესახებ დაიწყო მსჯელობა. ისტორიულ ფიგურას ჯერ დანდის ოლქში წაუგია საპარლამენტო არჩევნები, შემდეგ პარტიის ლიდერის პოსტის დასაკავებლად გამართულ კენჭისყრაში წაბორძიკებულა. ბოლოს, ოცწლიანი დავიდარაბის მიუხედავად, მაინც გამხდარა თავისი ქვეყნის ლიდერი, მოუგია მსოფლიოში ყველაზე სისხლისმღვრელი ომი და ომის შემდგომ პირველსავე არჩევნებზე კვლავ დამარცხებულა. პროფესორი მაჭავარიანი სერ უინსტონ ჩერჩილის შესახებ გვიყვებოდა… მერე კი მთელი გაკვეთილი 1946 წელს არჩევნებში დამარცხებული გენერალი დე გოლის გამო მოთქვამდა, რაც ჩვენთვის, ბუნებრივია, დაუგეგმავი მხიარულების საბაბი გახდა.

მეექვსე გაკვეთილზე გეოგრაფიის მასწავლებლისთვის უნდა მოგვესმინა. ვიფიქრე, რომ ამჯერად მაინც ამცდებოდა გამხნევება და ირიბად ყურადღების ცენტრში აღმოჩენა. იმ წელს შევიტყვე პირველად ჩემი მომავალი პროფესიის, პოლიტიკის მეცნიერების შესახებ და უკვე გატაცებული ვიყავი მისი ძირითადი, ყველაზე მარტივი დებულებების ძიებით. როგორც ჩანს, ჩემი ახალი გატაცების შესახებ პედაგოგმაც იცოდა, ამიტომ მან საუბარი ეკონომიკური გეოგრაფიის ნაცვლად დიდ პოლიტოლოგებზე ჩამოაგდო. თავდაპირველად ყურადღება ვილფრედო პარეტოზე გაამახვილა. „ელიტების წრებრუნვის თეორიის” ავტორს არაერთხელ უცდია ბედი იტალიის პარლამენტში მოსახვედრად, მაგრამ დღემდე აქტუალური სამეცნიერო კონცეფციის ფუძემდებელი ვერც ერთხელ ვერ გამხდარა ჩრდილოეთ იტალიის მოქალაქეთა რჩეული. იტალიელი ამომრჩევლები მას უღირს და უნიჭო კანდიდატად მიიჩნევდნენ და კენჭისყრაში მის გამარჯვებასაც მონდომებით ეწინააღმდეგებოდნენ. ცხადია, დამარცხებას აკადემიურ კიბეზე პარეტოს სვლა არ შეუფერხებია.

გეოგრაფმა იტალიელის თავგადასავლის აღწერა არ იკმარა და ჩარლზ მერიემის უიღბლობათა ეპოპეაც გაიხსენა. მერიემი იყო პირველი მეცნიერი, რომელმაც გაბედა და ემპირიული მეთოდების გამოყენებით შეისწავლა ჩიკაგოელთა საარჩევნო ქცევა. მაშასადამე, მან დასაბუთებული, დაზუსტებული მონაცემების საფუძველზე იცოდა ყველაფერი ჩიკაგოელთა ღირებულებების, პრინციპების, განწყობების შესახებ. მიუხედავად ამისა, მან მაინც ვერ მოახერხა ქალაქის მერის ნაკლებად მნიშვნელოვანი პოსტის მოპოვება.

გამოგიტყდებით, მასწავლებელთა მხარდაჭერა ბევრი რამის გააზრებაში დამეხმარა. მაშინ არაფერი ვიცოდი სამოქალაქო განათლების თანამედროვე სახელმძღვანელოების შესახებ. მხოლოდ რამდენიმე თვის წინ ამოვიკითხე ინტერნეტში, რომ წარუმატებლობის გადააზრების სტრატეგიები სამოქალაქო განათლების სწავლების ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან და მოსწავლეთათვის ყველაზე სასარგებლო რგოლს წარმოადგენს. მიხარია, რომ ჩემი მასწავლებლები მოწოდების სიმაღლეზე იდგნენ. ალბათ, ურიგო არ იქნება, სხვა პედაგოგებმაც გაამახვილონ ყურადღება იმაზე, როგორ აღიქვამს დამარცხებას, ხელის მოცარვას თითოეული მოსწავლე. მერწმუნეთ, მოვლენის პოზიტიურ აღქმას ადამიანის მთელი ცხოვრების შეცვლაც კი შეუძლია.

პრაგმალინგვისტიკა – ენა და ადამიანი

0
პრაგმალინგვისტიკის ენათმეცნიერების დარგად გამოყოფა დაკავშირებულია 1970 წელს ჩატარებულ საერთაშორისო სიმპოზიუმთან, რომელიც პრაგმატიკის საკითხებს მიეძღვნა. სიმპოზიუმის მონაწილეები იმ დასკვნამდე მივიდნენ, რომ კომუნიკაციის პრაგმატიკული ასპექტები გამოკვლეული უნდა იქნეს ლინგვისტიკური თეორიის ჩარჩოებში ამ კომუნიკაციის სინტაქსურ და სემანტიკურ ასპექტებთან ერთად. 

პრაგმატიკის უმთავრესი პოსტულატია – ენის ფაქტების შესწავლა ადამიანის ფაქტორის გათვალისწინებით, რამაც წინა პლანზე წამოსწია ენობრივი ურთიერთობის ლინგვოპრაგმატიკული პრობლემატიკა, რომელიც, ამავე დროს, მოითხოვს მეტყველების სიტუაციის განხილვას. ასეთ შემთხვევაში, ლინგვისტიკური პრაგმატიკის ობიექტია – ენა, მეტყველება, როგორც ენობრივი შემოქმედება და მეტყველება, როგორც ენობრივი მასალა (ტექსტი), ხოლო საგანი – ენის შესწავლა ადამიანის ფაქტორის გათვალისწინებით ფართო სოციალურ კონტექსტში.

პრაგმალინგვისტიკისადმი ინტერესი განპირობებულია თანამედროვე საზოგადოებაში მისი როლით: მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა განვითარებით და საზოგადოებრივი აზრის მიზანმიმართული ფორმირების მოთხოვნით.

პრაგმალინგვისტიკის მთავარი შესასწავლი  პრობლემა: „ენა და ადამიანი” – აერთიანებს მრავალ ლინგვისტიკურ, ფსიქოლინგვისტიკურ, აგრეთვე სოციალურ-ისტორიულ, ნაციონალურ-კულტურულ, ეთნოგრაფიულ და სხვა ფაქტორებს.

პრაგმატიკის განსაზღვრისას ერთ შემთხვევაში წინა პლანზე იწევს ადამიანის ფაქტორი; გ. კლაუსს პრაგმატიკის გაგებაში შემოაქვს „ენობრივი ნიშნების გამოყენების ფსიქოლოგიური და სოციოლოგიური ასპექტები”. სხვა დეფინიციაში გამოიყოფა პრაგმალინგვისტიკური გამოკვლევების ფუნქციური ასპექტი (ენა კონტექსტში), მათი კონტექსტური განპირობებულობა.

მესამე ტიპის განსაზღვრაში ყურადღება ექცევა ენობრივი კომუნიკაციის ეფექტურობას კომუნიკანტთა ურთიერთობისა და ურთიერთზეგავლენის პროცესში. ასეთ შემთხვევაში, ენის პრაგმატიკულ ფუნქციას მიაკუთვნებენ ენობრივ ზეგავლენას, ინტერაქციას. დგება საკითხი, რათა შესწავლილ იქნეს ადამიანთა ქცევის მართვა მეტყველების მეშვეობით. კომუნიკაციის მთავარ ფაქტორად გამოიყოფა კომუნიკაციის სუბიექტის მიერ ენის წარმატებით გამოყენება მიზნის მისაღწევად.

დაბოლოს, დეფინიციათა შორის აღსანიშნავია მეტყველების პრაგმატიკული გამოკვლევის ინტერპრეტაციული ასპექტი, რომელიც ვლინდება ამა თუ იმ კომუნიკაციურ კონტექსტში. ინტერპრეტაციის ობიექტი ამ შემთხვევაში, როგორც არუთინოვა აღნიშნავს, არის – გამონათქვამის პრაგმატიკული მნიშვნელობა.

ზემოაღნიშნული განმარტებები არ უპირისპირდება ერთმანეთს. ისინი მხოლოდ პრაგმატიკული პრობლემატიკის განსხვავებულ მხარეებს ასახავს: ადამიანის ფაქტორი, შემოქმედებითი, პროცესუალური ასპექტი, ნიშნის ინტერაქტიული პოტენცია, ფართო ისტორიული და სოციალური კონტექსტი.

პრაგმატიკული პრობლემატიკის სირთულე და მრავალფეროვნება მეცნიერებს უფლებას აძლევს განაცხადონ, რომ: ჩვენი დროის ვერცერთი მკვლევარი თავის თავზე ვერ აიღებს, ზუსტად განსაზღვროს ენის კვლევისას, რა არის პრაგმატიკული და რა – არა.
ინფორმემები და პრაგმემები

პრაგმალინგვისტიკა, როგორც ენათმეცნიერების განსაკუთრებული დარგი, თავისი მიზნების ეფექტურად განხორციელებისათვის საჭიროებს თავისებურ, პრაგმალინგვისტიკურ ერთეულთა სისტემების გამოყოფას, რომლებიც ასახავს ენის პრაგმატიკულ, მარეგულირებელ და ზეგავლენის ფუნქციებს. პრაგმალინგვისტიკური ერთეულები ცალ-ცალკე ქმნიან თავ-თავიანთ სტრუქტურას და სისტემას, რომელთა შორისაც შეინიშნება აგრეთვე სისტემური და სტრუქტურული ურთიერთობა.

პრაგმალინგვისტიკის ძირითადი ერთეულებია: ინფორმემა და პრაგმემა. ინფორმემები ენის სხვადასხვა დონის ისეთი ერთეულებია, რომლებიც ემსახურებიან ინფორმაციული შინაარსის გადაცემას და ასრულებენ მხოლოდ ინტელექტუალურ-ინფორმაციულ ფუნქციას; ისინი გამოიყენებიან შეტყობინებისათვის, ინფორმაციისათვის.
პრაგმემები – პრაგმატიკული შინაარსის მატარებელი ერთეულებია, რომელთათვისაც პრაგმატიკული ფუნქცია წამყვანი ფუნქციაა, ისინი გამიზნულია ძირითადად ფსიქიკის ემოციურ სფეროსა და ადამიანის ქცევაზე ზემოქმედებისათვის. ამასთანავე, ზოგიერთი პრაგმემისათვის ნიშანდობლივია, როგორც პრაგმატიკული, ასევე ინტელექტუალურ-ინფორმაციული ფუნქცია.

ინფორმემების სტრუქტურა

1.ნომინაციური ინფორმემებს მიეკუთვნება სრული მნიშვნელობის მქონე მეტყველების ნაწილები, რომლებიც ნომინაციურ ფუნქციას ასრულებენ: სიტყვა, ქრისტიანი, კეთება, დამოძღვრა, გუშინ, ორნი და ასე შემდეგ…
2.დეიქსისური ინფორმემები – მე, შენ, იქ, ვიღაც, რომელიღაც…
3.რელაციური ინფორმემები – კავშირები, ზმნისწინები და სხვა…

 
პრაგმემების სტრუქტურა
1.ემოციური პრაგმემები – მაგალითად, შორისდებულები: ეჰ, აჰ, ვაშა…
2.ემოციურ-შეფასებითი ხასიათის პრაგმემები – რომლებსაც მიეკუთვნება ემოციურ-შეფასებითი ლექსიკა;
3.ექსპრესიული პრაგმემები.
 
როგორც ინფორმემები, ასევე პრაგმემები, შეიძლება გამოიხატოს არა მხოლოდ ლექსიკური ერთეულებით, არამედ ენის სხვა დონის ერთეულებითაც. მაგალითად, მორფემებში შეიძლება გამოვყოთ მორფემე-ინფორმემა და მორფემა-პრაგმემა. მორფემა-ინფორმემეაა: ძმ-ობა, მეგობრ-ობა… ხოლო მორფემა-პრაგმემა, მაგალითად, კნინობითის მაწარმოებელი – ილო… მამ-ილო, დედ-ილო… და ასე შემდეგ.
მყარი სიტყვათშეთანხმება-ინფორმემები გადმოგვცემენ მხოლოდ ინფორმაციული ხასიათის შინაარსს: სიტყვის მოთხოვნა, მხედველობაში მაქვს, ადგილი აქვს და სხვა; ხოლო მყარი სიტყვათშეთანხმება-პრაგმემები არის ტიპური ცხოვრებისეული სიტუაციებისათვის სოციალური და ინდივიდუალური ქცევის რეკომენდაციები. ასეთებია: ანდაზები, ფრაზეოლოგიზმები, ფრთიანი გამონათქვამები…

პრაგმემათა შორის მიზანშეწონილია განვასხვავოთ ენობრივი პრაგმემები და მეტყველების პრაგმემები. ენობრივი პრაგმემები მყარი პრაგმატიკული ინფორმაციის მატარებელია, რაც შეეხება მეტყველების პრაგმემებს, ისინი პრაგმატიკული პოტენციალის აქტუალიზაციის შედეგად ხდებიან პრაგმატიკული ინფორმაციის მატარებლები.

პრაგმემებთან და ინფორმემებთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული სხვა ჯგუფის პრაგმალინგვისტიკური ერთეულები – სენსიბილატორები (გამაძლიერებლები) და აქტუალიზატორები.

ენობრივ პრაგმემათა სენსიბილატორები შეიძლება იყოს: ა) ლინგვისტიკური; ბ) პარალინგვისტიკური;  გ) არალინგვისტიკური.

ლინგვისტიკური სენსიბილატორები ძირითადად სხვა ენობრივი პრაგმემებია, მათი გამაძლიერებელი გავლენა მრავალმხრივი შეიძლება იყოს.

პარალინგვისტიკური და არალინგვისტიკური სენსიბილატორებიც მრავალფეროვანია: ხმის ტემბრი, წარმოთქმის სიძლიერე, ჟესტი, მიმიკა, სხეულის მოძრაობა, მოსაუბრის შინაგანი სტატუსი, ავტორიტეტულობა და სხვა.
აქტუალიზატორებიც შეიძლება იყოს აგრეთვე: ლინგვისტიკური, პარალინგვისტიკური და არალინგვისტიკური.
მჭევრმეტყველება შემოქმედებითი პროცესია. ამ პროცესში განსაკუთრებით საინტერესოა ენობრივ ერთეულებზე დაკვირვება, ეს შეეხება ენის ყველა დონეს. ინფორმემები, რომლებსაც პოტენციური პრაგმატიკული ფუნქცია აქვთ, მეტყველების პროცესში პრაგმემებად გარდაიქმნებიან. ამგვარი გარდაქმნები მჭევრმეტყველებაში ძალიან მოულოდნელია. პრაგმემათა გავლენის ძალა კი იზრდება მოულოდნელი პრაგმემების გამოყენებით მოცემულ სამეტყველო სიტუაციაში. თუკი მოხდა, რომ ერთხელ მოულოდნელად წარმოქმნილი პრაგმემა ხშირად განმეორდა, თანდათან მოხდება მისი ზეგავლენის ძალის შემცირება და ადაპტაციის წყალობით შეიძლება შაბლონად იქცეს მეტყველებაში. ეს ფაქტი აღნიშნული აქვს მეიეს: „ამის გამოა, რომ მოხმარებიდან გამოსვლის ტენდენციის ნიშანი აზის ისეთ სიტყვებს, რომლებიც აღმატებით ხარისხს გამოხატავენ. ასეთი სიტყვებია: ძალიან, სრულიად, საგანგებოდ… და სხვა. სწორედ იმიტომ, რომ მათი ზეგავლენის ძალა განლეულია”. ეს კარგად იციან სიტყვის ოსტატებმა. მაგალითად, მაიაკოვსკი წერდა: სიტყვა, როგორც კი ჩვევად იქცევა, ძველდება, როგორც კაბა…
ადაპტაციის მოქმედებით შეიძლება აიხსნას მოვლენა, რომელიც ცნობილია „სატიაციის” სახელით. ვერბალური სატიაცია – ნიშნავს სიტყვის მნიშვნელობის სუბიექტური დაკარგვას ხშირი მოხმარების გამო. 
ადაპტაცია, რომელიც პრაგმემათა პრაგმატიკულ ძალას ასუსტებს, ამავე დროს ქმნის სტიმულს, რათა ორატორმა სხვა პრაგმატიკული საშუალებები შექმნას, რაც იწვევს ენის სხვადასხვა დონის  ერთეულების სემანტიკურ ცვლილებებს, რასაც, საბოლოო ჯამში, ენის პრაგმატიკული სისტემის გამდიდრებისკენ მივყავართ. 

გზა ჩემპიონობამდე

0
ყველაზე დიდ და ლეგენდარულ სპორტსმენსაც კი ჰქონია  ბავშვობაში ერთგვარი შიშები. მასაც არ უნდოდა ძიუდოზე და ჭიდაობაზე შესვლა. ასე ამბობდა, ამათ რომ ვუყურებ, არ მინდა ჭიდაობა, ასე მგონია ზევიდან ვინმე თუ დამაწვება, გავიგუდებიო. ახლა თამაშებს რომ ვუყურებ, თავზე ათი კაცი აწევს და სულაც არ ეტყობა, რომ გაგუდვის ეშინია.
ბიჭი რომ წამოიზარდა და მშობლებისაგან მემკვიდრეობით მიღებული აღნაგობა დაჰყვა. მამამ ვარჯიშების დატვირთვა გაზარდა, შვედური კიბე და სხვა სავარჯიშოები მოუწყო და დღეში რამდენჯერმე, ქარსა თუ ყინვაში, ბიჭს ლამის ენერგიის გამოცლამდე ავარჯიშებდა. 
როგორც ყველა ბავშვს, მასაც თვალი გართობაზე ეჭირა და ხშირად არ ესმოდა, რა ინტერესი ჰქონდა მამას მის მიმართ ასე რომ აცლიდა სიქას. მაგრამ ის, რომ ახლა მას ასეთი გაუგონარი ამტანობა აქვს, სწორედ ბავშვობიდან დაწყებული აღზრდის სპარტანული წესის დამსახურებაა.
“რა უნდა მახსოვდეს, თვეების ბავშვი ვიყავი, მაგრამ მოყოლით ვიცი, რომ მამაჩემი დაახლოებით ექვსი თვის ასაკიდან დამიჭერდა და ყველა სახსარს მიწვალებდა, მავარჯიშებდა. მასაჟის გაკეთებას და ვარჯიშს ცოდნაც უნდა და შესაძლოა, მამაჩემმა ყველაფერი კარგად არ იცოდა, მაგრამ ფაქტია, არაფერი დაუზიანებია და იმ ვარჯიშებმა თავისი საქმე გააკეთა”, – იხსენებს.
მერე ყველაფერი ისე გაგრძელდა, როგორც ალბათ ნებისმიერი ბავშვის შემთხვევაში ხდებოდა. ეს ახლაა, რომ პატარები 2-3 წლიდან კომპიუტერს ეჯაჭვებიან და იმის იქით აღარაფერი უნდათ. საქმე იქამდეც კი მივიდა, რომ საუკეთესო მეგობრები ერთმანეთს წლების განმავლობაში ვერ ხვდებიან, ან რეალურად სულაც არ იცნობენ ერთმანეთს, მაგრამ სოციალური ქსელების მეშვეობით ისეთი ნაცნობობა აქვთ განთქმული შოთა რუსთაველის ტარიელსა და ავთანდილსაც რომ შეშურდებოდათ. მაშინ კი, საბჭოთა კავშირის რღვევის შედეგად დამოუკიდებლობის გზაზე შემდგარ ქვეყანაში ყველაფერი ეზო იყო.
რამდენმა თამაშმა და გართობის ფორმამ დაკარგა ფუნქცია. ახლანდელი ბავშვებისთვის წარმოუდგენელია ისეთი თამაშები, როგორებიც “ორდროშობანა”, “შვიდი ქვა”, “გრძელი” და “მოკლე ვირი” ან “ლახტი”, “დაჭერობანა” და “გაშეშობანა” იყო. მაგრამ ყველა ეს თამაშობა ფიზიკურ აქტივობას უკავშირდებოდა და პატარები აქტიური ცხოვრების წესით მათდა უნებურად ორგანიზმს იკაჟებდნენ. ამასთან, ეს იყო საწყისი იმ ურთიერთობებისა, რომელსაც შემდგომში “ბავშვობის”, გინდათ “საცვლის მეგობრობას” ვეძახით და ასეთ ფონზე დაწყებული ცხოვრების შემდეგ აღარავის უკვირდა მოზრდილობისას პირადი ურთიერთობების რეალურად დამყარება.
თანატოლებისგან პატარაობიდანვე რომ გამოირჩეოდა აღნაგობით, ბავშვების უმეტესობისგან ხასიათითაც განსხვავდებოდა. თითქმის ყველა ეზოს ერთი პრობლემა ჰქონდა – ძნელი მოსაძებნი იყო ბავშვი, რომელიც კარში ჩადგებოდა და სხვისი დარტყმული ბურთებისთვის ტანის შეშვერას ისურვებდა. ყველას სურდა, რომ წინ ერბინა, ბურთთან რაც შეიძლება მეტი შეხება ჰქონოდა და გოლები გაიტანა, მას კი, კარში დგომა უფრო ხიბლავდა და უფროსებიც მას ყოველთვის დიდი სიამოვნებით ათამაშებდნენ.
ეს არ იყო მსუქანი ბავშვის სიზარმაცე. უბრალოდ, კაცია და გუნება და მასაც ყველაზე მეტად ამ მეტად საპასუხისმგებლო მოვალეობის შესრულება ხიბლავდა. პატარებისთვის თოვლს და წვიმას ხელი რომ არ შეეშალა, მწვრთნელმა გადახურული, მაგრამ სწორი ადგილი მოძებნა. დარბაზში რკინის იატაკი იყო დაგებული, ეს იყო მთავარი გამოცდა. გამოცდა, რომელიც ბრწყინვალედ ჩააბარა! იყო ბევრი ტკივილი და ტრავმა. იყო გულაცრუებამდე მისული ნიჰილიზმიც, მაგრამ ახლა ეს ბიჭი დიდი ჩემპიონია!  ჩემპიონობა მხოლოდ ასე მოდის!

განსხვავებულობის შესახებ

0

იყო და არა იყო რა. არც ისე უხსოვარ დროში, არც ცხრა მთასა და არც ცხრა ზღვას გადაღმა, არც მოჯადოებულ სამეფოში და არ ზღაპრულ მხარეში, ხალხი სოციალური ქსელების გარეშე ცხოვრობდა, ცხოვრობდა უფრო მშვიდად, ვიდრე დღეს. მაშინ ადამიანები მარილისა და შაქრის სათხოვნელად მეზობელთან გადადიოდნენ, ერთმანეთისთვის რაიმე მნიშვნელოვანის სათქმელად ჯერ წერილებს, მერე  ტელეფონს, ცოტა უფრო გვიან კი მოკლე ტექსტურ შეტყობინებებს იყენებდნენ. მხოლოდ ყველაზე ახლობლებმა იცოდნენ, ვინ სად დადიოდა დღის განმავლობაში, ვინ ვისთან ერთად სადილობდა და ვახშმობდა, ვინ სად ისვენებდა და მოგზაურობდა.

ერთ დღეს ჩვენ, ყველანი, ავდექით და ვირტუალურ სივრცეში გადავბარგდით, ავაშენეთ „კედლები”, მოვიწყვეთ „სახლები”, გავიჩინეთ ნაცნობ-მეგობრები და სხვანაირად განვაგრძეთ ცხოვრება, გამჭვირვალედ, სხვების დასანახად, საგანგებოდ შერჩეული ლოკაციებით, სიტყვებით, ღიმილით, ურთიერთობებით. სხვებს არ ვკიცხავ, თითს არავისკენ ვიშვერ, ჭკუასაც არ ვარიგებ ვინმეს _ მე თვითონ, როგორც საზოგადოებასთან ურთიერთობის სპეციალისტი და როგორც ადამიანი, ისე ვარ მიბმული სოციალურ ქსელებზე, ვეღარც პირადი ცხოვრება წარმომიდგენია მუდმივი სქროლვისა და მიმოწერის გარეშე და ვერც საქმის კეთება.

ამ პოსტის წერა სულაც არ დამიწყია იმისთვის, რომ სოციალური ქსელების გამოყენების ავკარგიანობაზე ვილაპარაკო. ფეისბუქის „კედლებში” საიმედოდ გამაგრებული ადამიანების რაოდენობაზე მეტად, მე სხვა რამ მაშფოთებს _ ტენდენციები, რომლებსაც ვხედავ და გვერდს ვერ ვუვლი.

 სოციალურ ქსელებში ჩვენ, ყველამ, საკუთარი ადგილის პოვნა ვცადეთ. ზოგი საკუთარი საქმიანობის პოპულარიზაციას ეწევა, ზოგი _ ქველმოქმედებას, ზოგს ბედნიერი პირადი ცხოვრება გამოაქვს სააშკარაოზე, ზოგი კი ნაჩუქარი ნივთების გამოფენას მართავს. თუმცა არავის, არცერთ კატეგორიას, არ ავიწყდება, სხვის ცხოვრებას თვალი ადევნოს და პირველივე შესაძლებლობისთანავე, გაკიცხვის და ჭკუის სწავლების შანსი ხელიდან არ გაუშვას.

სოციალურმა ქსელებმა კარგად გამოაჩინა, როგორ გვიყვარს ერთმანეთის საქმეში ცხვირის ჩაყოფა, თავის სხვაზე აღმატებულად წარმოჩენა, ზოგჯერ ყალბი თავმდაბლობა და უფრო მეტიც, მრავალგზის ხსენებული სოციალური ქსელები სწორედ იმიტომ გვიყვარს, რომ თავისუფალ, შეუზღუდავ ტრიბუნას გვაძლევს, ვთქვათ ყველაფერი, რის თქმასაც სხვა დროს მხოლოდ საკუთარ სამზარეულოში შევძლებდით და საუკეთესო შემთხვევაში, რამდენიმე მეზობელი და მეგობარი თუ მოგვისმენდა.

კედელს რომ ჩამოვყვები, ვხედავ, როგორ მოძღვრავენ ერთმანეთს ჩვეულებრივი დიასახლისები, შესანიშნავი დიასახლისები და არაჩვეულებრივი დიასახლისები, ახალბედა დედები, გამოცდილი დედები და მრავალშვილიანი დედები, კარგი ცოლები, უფრო კარგი ცოლები და საუკეთესო ცოლები, ვაჟკაცები, ნამდვილი ვაჟკაცები და მოლიბერალო ვაჟკაცები, ჭკვიანები, ძალიან ჭკვიანები და ყველაზე ჭკვიანები და ასე, დაუსრულებლად. დაკვირვებული ვარ, რომ მამები ერთმანეთს ძალიან იშვიათად მოძღვრავენ. მიზეზი მარტივია _ მათ უმრავლესობას წარმოდგენა არა აქვს ბავშვის აღზრდაზე.

ყოველდღე ვკითხულობ, როგორ გამოხატავენ აღშფოთებას ადამიანები სხვების ცხოვრების გამო. აღშფოთებას იწვევს ყველაფერი, სოციალურ ქსელში ზედმეტი აქტიურობით დაწყებული, პოლიტიკური მოსაზრებებით დამთავრებული.

თქვენ ალბათ გგონიათ, რომ აი, ახლა, მეც იგივეს ვაკეთებ, ვდგავარ და ხმამაღლა გავყვირი, რა მაღიზიანებს, ჭკუას ვისწავლები და სხვებს მივუთითებ, რა წერონ და რა არა. სინამდვილეში კი ის მაწუხებს, რაც ჩემთვის დღესავით ნათელია _ ჩვენ ერთმანეთს ვერ ვეგუებით, ჩვენ არ შეგვიძლია, სხვა ადამიანები მივიღოთ ისეთები, როგორებიც არიან, ისე, როგორც ცხოვრობენ. ვერ ვიჯერებთ, რომ განსხვავებები ნორმალურია, რომ ზოგი ნამცხვრებს აცხობს და თავად უვლის შვილებს, ზოგს კი რთული სამუშაო გრაფიკი აქვს და ძიძის დახმარება ესაჭიროება, ზოგს ბათუმში ურჩევნია დასვენება, ზოგს _ ხევსურეთში, ზოგი კი სულაც კანარის კუნძულებზე ატარებს შვებულებას და ეს ნორმალურია.

არ ვიცი, მიზეზი რა არის, რა გვაიძულებს, ხელი ვკრათ ყველას, ვინც ჩვენსავით არ ფიქრობს და ჩვენგან განსხვავებული ყოფა აქვს. არასწორი აღზრდა? თვითრეალიზაციის პრობლემა? იქნებ სიყვარულის ნაკლებობა? ეს, ალბათ, რთული და გრძელვადიანი კვლევის საგანია. თუმცა ხანდახან მაინც მეფიქრება, რა ადვილი იქნებოდა ამ უმნიშვნელო განსხვავებების მიღება, ერთმანეთის თვალში ბეწვის ძებნით თავს რომ არ ვიღლიდეთ, ან, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვა, ოდნავ მეტად რომ გვიყვარდეს ერთმანეთი.

სამუზეუმო განათლება და ინტერდისციპლინარული ინტეგრაცია

0
კაცობრიობის კულტურული მემკვიდრეობის საკმაოდ დიდი ნაწილი სამუზეუმო ფონდებშია დაცული. ამ საგანძურის გამოყენებასა და მიზანმიმართულ ჩართულობას სასწავლო პროცესში დიდი მნიშვნელობა აქვს  საგანმანათლებლო საქმიანობის წარმატებისთვის.  „მუზეუმით  სწავლას” დიდი დახმარება შეუძლია   გაუწიოს მოსწავლეებს სასწავლო პროგრამების ათვისებაში, მეტყველების, სმენის, აზროვნების (კრიტიკული და შემოქმედებითი), სემიოტიკური ინფორმაციის გაგების და ზოგადად კომუნიკაციური უნარების  განვითარებაში,   პიროვნულ ზრდასა  და სწორ თვითშეფასებაში; ის იძლევა გზას, თუ როგორ უნდა მოვიქცეთ კულტურულ გარემოში, იქ, სადაც ქმნიან და არ ანადგურებენ. 

მუზეუმები წარმოადგენს რა მსოფლიო მემკვიდრეობის მცველებს, ქმნიან უწყვეტ კავშირს წარსულსა და მომავალს შორის. მათი დახმარებით მოსწავლეებს შეუძლიათ  შეაჯერონ ინფორმაცია, გააანალიზონ და  შეაფასონ  მსოფლიოში დღეს მიმდინარე პროცესები, იმსჯელონ გლობალური პროცესებისა და მოვლენების გეოგრაფიულ თავისებურებებზე და  გლობალიზაციის სოციალურ-კულტურულ ასპექტებზეც კი  და ა.შ.

სამუზეუმო  განათლების  საქმეში  თანაბრად მნიშვნელოვანია  სხვადასხვა  ტიპის მუზეუმების ჩართულობა. ზოგადად ესენია:

oისტორიული (მხარეთმცოდნეობის) მუზეუმები;
oმუზეუმ-ნაკრძალები;
o საუნივერსიტეტო მუზეუმები;
oსხვადასხვა პროფილის მუზეუმები;
oხელოვნების მუზეუმები. 

თითოეულ მათგანს თავისი როლის შესრულება შეუძლია სასწავლო საქმიანობის ეფექტურად წარმართვაში. მთავარია მასწავლებელთა და მოსწავლეთა გარკვეული ინფორმირება, თუ სად, რა ტიპის და როგორი მუზეუმებია და რას  უნდა მოველოდეთ  მათგან.  საამისოდ მოსახერხებელია მცირე ანოტაციების შემცველი   მუზეუმი-ბარათების გამზადებაც (იხ. სურ.1):  

 


სურ.1

მოსწავლეებს თავადაც შეუძლიათ მსგავსი საინფორმაციო ბლანკების შექმნა   ინტერნეტ-რესურსების გამოყენებით.

სამუზეუმო  ფონდების  აქტიურ  გამოყენებას  სასწავლო პროცესში  გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 90-იანი წლე­ბში ჩაეყარა  საფუძველი. მისი მიზანი იყო   უმაღ­ლე­სი სკო­ლის, სა­მეც­ნი­ე­რო კვლე­ვი­სა და  სა­მუ­ზე­უ­მო პრაქ­ტი­კის ერთ ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა­ში გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა, რომელიც   გულისხმობდა და გულისხმობს  ინ­ტერ­დის­ციპ­ლი­ნა­რული   კვლე­ვების  განსაკუთრებულ  მნიშვნელობას,  სა­დაც ყვე­ლა კომ­პო­ნენ­ტი ერ­თობ­ლი­ვად გაანა­ლიზ­დე­ბოდა. პრაქტიკული საქმიანობის თვალსაზრისით ამ შედეგის მიღწევას მუზეუმი უზრუნველყოფს მოსწავლეთა  დამატებითი განათლების მეშვეობით.

    

კონკრეტულად, რა სახის საორგანიზაციო სამუშაოს შესრულება შეუძლია მუზეუმებს განათლების სისტემაში?  აღნიშნული  პროცესი გულისხმობს, რომ    

·ყოველ მუზეუმს უნდა ჰყავდეს განათლების სფეროს ერთი სპეციალისტი მაინც, ჩვეულებრივ, მასწავლებელი, რომელიც იცნობს მუზეუმს, მის კოლექციებს და შეუძლია დაეხმაროს ბავშვებს  სწავლაში. ამ ადამიანის როლი უაღრესად მნიშვნელოვანია, ვინაიდან გამოცდილება ბავშვის ფსიქოლოგიის სფეროში ეხმარება მას რთული ცნებების მარტივად გადმოცემაში;

·ძალზე  მნიშვნელოვანია, რომ მუზეუმმა  კავშირები   დაამყარონ  სკოლებთან, დაწვრილებით განიმარტოს ექსპოზიციები და მათი შესაძლო გამოყენება პედაგოგიური მიზნებით. ამის შემდეგ მასწავლებელს და მუზეუმის განათლების სფეროს მუშაკს შეუძლიათ დაგეგმონ სკოლის ექსკურსია მუზეუმში. აუცილებელია, მუზეუმს პირველ რიგში მასწავლებლები ეწვიონ, რათა ექსკურსიამ ნამდვილად შეარულოს საგანმანათლებლო ფუნქცია. არანაკლებ მნიშვნელოვანია, რომ სამუშაოს ნაწილი ჩატარდეს სკოლაში. მუზეუმში მისვლამდე ბავშვებს უნდა ჰქონდეთ წარმოდგენა იმაზე, თუ რის ნახვას აპირებენ მუზეუმში და რა სახის სამუშაო ელით;

·მიზანშეწონილია, რომ ყოველ  მუზეუმს  გააჩნდეს  საკმაოდ  დიდი  ფართობის საგანმანათლებლო ოთახი, რათა მასში მოთავსდეს ერთი ჩვეულებრივი ზომის სასკოლო ჯგუფი. ოთახი ბავშვებისთვის უნდა იყოს მოწყობილი, იქ უნდა იყოს საღებავები, ქაღალდი, დაფები, ფანქრები და სხვა სასკოლო ინვენტარი, რათა ბავშვებმა თავი ჩვეულ გარემოში იგრძნონ; გარდა ამისა, ამგვარი გარემო ხელს შეუწყობს მათი წარმოსახვის უნარის განვითარებას. ზედმეტი ფართობის არარსებობის შემთხვევაში შესაძლებელია საგანმანათლებლო პროგრამის მუზეუმის გალერეებში ჩატარება;

·ბავშვებისთვის საჭირო მასალაში იგულისხმება სამუშაო ფურცლები, საინფორმაციო ბუკლეტები, საბავშვო მეგზურები, საფოსტო ბარათები, რეპროდუქციები და სხვა შესაბამისი გამოცემები. სამუშაო  ფურცლებს  და საინფორმაციო ბუკლეტებს უნდა ადგენდნენ  პროფესიონალი მასწავლებლები. ეს მასალა კარგად უნდა იყოს მოფიქრებული და შესრულებული და ბავშვებს უნდა აღუძრას სურვილი, ეწვიონ მუზეუმს და დასვან შესაბამისი კითხვები მუზეუმში არსებულ ექსპონატებთან დაკავშირებით;

·საგანმანათლებლო  პროგრამის  განხორციელების კიდევ  ერთი  საშუალებაა ბავშვებისთვის  ნივთებისა  და  ექსპონატების  ჩვენება და  თხოვნა,  აღწერონ საკუთარი  შთაბეჭდილებები.  ამ გზით ბავშვები სწავლობენ ექსპოზიციაზე ექსპონატების დათვალიერებას და დათვალიერების შედეგად მიღებული ინფორმაციის დამუშავებას. მათ შეუძლიათ ნანახის შედარება საკუთარ გარემოცვასთან და დაკავშირება ყოველდღიურ ცხოვრებასთან. ამასთან, მათ უჩნდებათ კრიტიკული დამოკიდებულება და უვითარდებათ წარმოდგენა იმაზე, თუ როგორ იცვლება ყველაფერი თაობიდან თაობამდე. გარდა ამისა, შესაძლებელია ექსპონატების დათვალიერების შემდგომი სამუშაოს სახით საკუთარი ნახატებისა თუ კოლაჟების შესრულება სამუზეუმო ექსპონატებიდან გადმოხატული ასლების გამოყენებით. სამუზეუმო ექსპონატებზე არსებული წარწერები, რომლებიც შეიცავს ინფორმაციას იმაზე, თუ რა ექსპონატია ეს, რამდენი ხნისაა, როგორ გამოიყენებოდა და ა.შ., შეიძლება გამოვიყენოთ თამაშებში, სადაც ბავშვები გამოავლენენ კითხვის, აღქმის, კატეგორიებად დაყოფის და ა.შ. უნარს.

სამუზეუმო  განათლების უმნიშვნელოვანესი მიმართულებაა   სხვადასხვა საგნობრივი  მიმართულებების  ინტეგრირებული  სწავლებისთვის ხელშეწყობა მუზეუმი-გაკვეთილის ჩატარების გზით, რომლისთვისაც  იგი მის ხელთ არსებულ მდიდარ ფონდებს იყენებს. ინტეგრირებული გაკვეთილების ჩატარებით დაინტერესებულ პედაგოგებს მუზეუმი სთავაზობს ისეთ სივრცეს, რომელიც გაამდიდრებს მათ გაკვეთილებს ინფორმაციული კუთხით. მაგალითად: 

I –   დაწყებითი განათლების ზედა საფეხურზევე    შეუძლია მასწავლებელს სამი საგნის  – ხელოვნების, ისტორიის და მუზეუმის – ინტეგრირება. მაგალითად,    მუზეუმში სტუმრობისას შეუძლია გამოიყენოს იქ არსებული არტეფაქტები, პირველყოფილი საზოგადოების მახასიათებლები  და ისაუბროს შემდეგ საკითხებზე:

  • იმდროინდელი ადამიანის საქმიანობა;
  • კაცობრიობის უძველესი განსახლების მიმართულებები;
  • მეურნეობის უძველესი ფორმები და პირველყოფილი ხელოვნება;
  • იმდროინდელი მსოფლიოს ბუნებრივ-კლიმატურ თავისებურებები და პირველი ცივილიზაციის შექმნის  პირობები;
და ა.შ. 

 
ამავე დროს ამ საკითხების დამუშავების პროცესში მოსწავლეები გაეცნობიან შესაფერის ლექსიკას, აითვისებენ ტერმინებს, დაუფლებიან  მარტივ სემიოტიკურ ნიშნებს და  განუვითარდებათ ესთეტიკური დამოკიდებულებაც. 
II –  საშუალო საფეხურზე  მასწავლებელს  შეუძლია გააფართოოს ინტეგრაციის ჩარჩოები და უფრო ფართოდ გამოიყენოს „სამუზეუმო გაკვეთილები”. ამ ეტაპზე შესაძლებელია ფართო ინტერდისციპლინარული საქმიანობის წარმართვა, მაგალითად,  სამოქალაქო განათლების კუთხით:

სამოქალაქო  განათლების,   როგორც  ინტერდისციპლინარული  საგნის,  ინტეგრაცია შესაძლებელია ისტორიასთან, ეკონომიკასთან, სამართლთან  და  პოლიტოლოგიასთან.  

·პოლიტოლოგია და სამართალი განსაზღვრავს ინდივიდუალური უფლებების დაცვას, უმრავლესობის მმართველობისა და უმცირესობის უფლებების ბალანსს  და სხვ. თუ როგორ იყო ეს მიმართულებები გაანალიზებული ადრეულ ეპოქებში, როგორ ხდება ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციისა და სხვადასხვა კონვენციების რეალიზება თანამედროვე ცხოვრებაში და ა.შ. სამუზუმო   ექსპოზიცია   (ქართული  სამართლის ძეგლები, სხვა თვალსაჩინო მასალები)  წარმოდგენას  შეუქმნის  მოსწავლეს   ამ მიმართულებით; 
·ისტორიის  სწავლება უზრუნველყოფს  ქვეყნის წარსულის ცოდნას, გვეხმარება გავაცნობიეროთ ქვეყნის პოლიტიკურ-იურიდიული მიღწევები და წარუმატებლობები და ზემოთ მოყვანილი მოსაზრება  გამყარდება სამუზეუმო ფონდებში დაცული მასალებით;

·ეკონომიკა გვაძლევს ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ როგორი იყო (ან როგორია)  ქვეყნის სამეურნეო მდგომარეობა,  როგორ  გამოიყენებდნენ  არსებულ  რესურსებს  ადამიანთა საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად უძველესი ხანიდან (მათ შორის დღესაც,    კონსტიტუციური მმართველობის დროს, დემოკრატიულ პრინციპებზე და ინდივიდუალურ უფლებებზე დაყრდნობით) და სამუზეუმო ექსპონატები კიდევ ერთხელ დაადასტურებენ ამ მოსაზრებების მართებულობას.

სამუზეუმო  გა­მო­ფე­ნებით  მკა­ფი­ოდ ვაჩ­ვე­ნებთ მოსწავლეებს, რა როლს ას­რუ­ლებ­და უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ის­ტო­რი­უ­ლი, პო­ლი­ტი­კუ­რი და კულ­ტუ­რუ­ლი პრო­ცე­სე­ბის გზაჯ­ვარ­ედინ­ზე  მყო­ფი შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის სა­ქარ­თ­ვე­ლო მსოფ­ლიო  მოვ­ლე­ნე­ბის კონტექს­ტ­ში; რა­ტომ  გად­მოჰ­ქონ­დათ (ან არ გად­მოჰ­ქონ­დათ) სხვა  კულ­ტუ­რე­ბი­დან  გარ­კ­ვე­უ­ლი  მო­დე­ლე­ბი და რა  გა­ნა­პი­რო­ბებ­და ადაპ­ტა­ცი­ას;  რა  მი­მარ­თე­ბა  იყო დომი­ნან­ტურ კულ­ტუ­რა­სა და იმ  კულ­ტუ­რებს შო­რის, რომ­ლებ­თა­ნაც ინ­ტე­რაქ­ტიული ურ­თი­ერ­თო­ბა მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და;  რა   გავ­ლე­ნა იქო­ნია  ამ პრო­ცეს­მა შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ქარ­თუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის  ფორ­მი­რე­ბა­ზე  და რამ­დე­ნად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ეს გა­მოც­დი­ლე­ბა დღე­ვან­დე­ლი, ახა­ლი ქარ­თუ­ლი იდენ­ტუ­რო­ბის  ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის პრო­ცეს­ში. ჩვენ თით­ქოს ვი­ცით პა­სუ­ხი ამ შე­კითხ­ვებ­ზე, მაგ­რამ  ჩვე­ნამ­დე მოღ­წე­უ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი თუ  მხატ­ვ­რუ­ლი ღი­რე­ბუ­ლე­ბის  ობი­ექ­ტე­ბი, თუ მათ­ში ღრმა შრე­ე­ბად და­ლე­ქი­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის ამო­კითხ­ვას შევ­ძ­ლებთ, ხში­რად  გა­ცი­ლე­ბით  მრა­ვალ­ფე­რო­ვან სუ­რათს გვი­ხა­ტავს, ვიდ­რე ეს ერ­თი შე­ხედ­ვით ჩანს.

სადღეისოდ საგანმანათლებლო სივრცეში აქტიურია “გლო­ბა­ლუ­რი მუ­ზე­უ­მის” ჩამოყალიბების პროცესი, რომელიც  გუ­ლის­ხ­მობს მსოფ­ლიო მას­შ­ტა­ბით მუ­ზე­უმ­თა გლო­ბა­ლუ­რი დი­გი­ტა­ლუ­რი ქსე­ლის გან­ვი­თა­რე­ბა­ს, რაც უდავ­ოდ დიდ გავ­ლე­ნას იქო­ნი­ებს თა­ნა­მედ­რო­ვე ვი­ზუ­ა­ლუ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბი­სა და ლო­კა­ლუ­რი კულ­ტუ­რე­ბის შემ­დ­გომ გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე და კიდევ უფრო პოპულარულს გახდის სამუზეუმო გაკვეთილების ჩატარებას. 

მუზეუმის სივრცეში მიზანშეწონილია პროექტული სწავლების წარმართვაც.  მაგალითად, განვიხილოთ ფიზიკისა და ხელოვნების ინტეგრაციის მაგალითი –  მუზეუმი-გაკვეთილის  თემაა  ”ხელოვნება  და  ფიზიკა  კაცობრიობის  კულტურის სამსახურში”: 

თუ   გავიხსენებთ  ოპტიკის ზოგად წესებს, ის  გამოდის  ერთი  საგნის  ჩარჩოებიდან და მიმართულია სხვადასხვა დისციპლინის სინთეზისკენ: მასში დასმული პრობლემები მოითხოვენ მეცნიერების და კულტურის  სხვადასხვა მიმართულებების  გათვალისწინებას,  საბუნებისმეტყველო  და ჰუმანიტარული ცოდნის  ინტეგრაციას:  ფიზიკის   კუთხით  აქ  განიხილება სინათლის მიღების წყაროები, სინათლის   სხივის  ფერისა და როლის  გავლენა   ადამიანის  ცხოვრებაზე,  თვალის  აგებულების  და  სხვა საკითხები.   ფერწერაში  ძირითადად  შეისწავლება სინათლის მხატვრული  თვისებები, ფერთა  გამის  კანონზომიერება, პლასტიკა  და ა.შ.  

ფიზიკისა  და  მხატვრული  გამომსახველობის  შეერთებით  კი გამოისახება ცოდნა, აზრები   და   გრძნობები  და  თაობიდან   თაობას  გადაეცემა გამოცდილებად  და  როგორც   კაცობრიობის  შესანიშნავ  ქმნილებებს  ბოლოს  ადგილი  მუზეუმებში მოეძებნებათ და საგაკვეთილო სივრცის ნაწილადაც გამოიყენებიან.

ამიტომ მსგავსი  ინტეგრირებული  გაკვეთილები საჭირო და  აუცილებელია სამყაროს ერთიანობის აღსაქმელად.
მოსწავლეთა რეფლექსია: მუზეუმი-გაკვეთილის შემდეგ პედაგოგს შეუძლია მოსწავლეებს შეავსებინოს ასეთი შინაარსის ბარათები: ”მე დამაინტერესა…., მე  გავიგე ახალი…, მე ვისწავლე…, მე თვითონ გავაკეთებ…., მე ვმუშაობდი მეწყვილესთან ერთად და …., ჩემი  და  ჩემი  ჯგუფის  მუშაობას  მე  შევაფასებდი… ”. 

ამგვარი დამოკიდებულებით სამუზეუმო პედაგოგიკა შეგვიძლია განვიხილოთ  არა  როგორც ცალკე სამეცნიერო დარგი, არამედ როგორც პედაგოგიური ტექნოლოგია, რომლის მნიშვნელობა თანამედროვე საგანმანათლებლო  სივრცეში უფრო და უფრო იზრდება. 

ძირითადი, ფუნდამენტური მეცნიერებების (საბუნებისმეტყველო, საზოგადოებრივი, ტექნიკური) ინტეგრირებული სწავლებისთვის ხელშეწყობით სამუზეუმო განათლება შემოქმედებით უნარებს „აღვიძებს” მოსწავლეებში,  „უბიძგებს” თეორიული და პრაქტიკული ცოდნის შეერთებისკენ,  ანალიტიკური აზროვნების გააქტიურებისკენ,  იდეების მართვის,  პროდუქტიული საქმიანობის,  გადაწყვეტილებების მიღებისკენ, ხელს უწყობს ერთიანი წარმოდგენის შექმნას სამყაროზე. მისი გამოყენება სასწავლო პროცესში აუცილებელი და მისასალმებელია. 

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...