ფორუმის შემდეგ ბევრი ქება და კომპლიმენტი მივიღე, სოციალურ ქსელშიც კარგი კომენტარები წავიკითხე, მაგრამ ყველაზე მეტად ერთი დამამახსოვრდა – იუთუბზე, ვიდეოს ქვეშ მიწერილი „რ”, ასე, უბრალოდ, „რ” და მეტი არაფერი.

მე კი არ მინდოდა, სახალხოდ ვმდგარიყავი და არამკითხე უფროსების გულის გასახარად ენა დამეღალა. სიმართლე რომ ითქვას, არც დედაჩემს სჭირდებოდა მათი შეგონებები – როგორც პერფექციონისტ და მომთხოვნ დედას შეეფერება, ძალიან დარდობდა ჩემი მეტყველების დეფექტის გამო და რამდენიმეჯერ სცადა ლოგოპედთან ჩემი მიყვანა. მხოლოდ ერთხელ მივედი და მორჩა. დიდად არც ადამიანებთან ურთიერთობა მხიბლავდა, შენიშვნები და ნაკლის ხმამაღლა ხაზგასმა ხომ ჭირის დღესავით მძულდა. მოკლედ, დედაჩემი დაუმსახურებელ მითითებებს შეწუხებული ისმენდა, მე კი, წარმოუდგენლად შეურაცხყოფილი, ძილის წინ არია სტარკივით ვიხსენებდი ყველა იმ ადამიანს, ვისაც ერთხელ მაინც უთქვამს ჩემთვის: „სალომე, აბა, თქვი „რ”!”

მოგვიანებით, როცა ჟურნალისტის პროფესია ავირჩიე, იმედი მქონდა, რომ უნივერსიტეტში სერიოზული ყურადღება დაეთმობოდა ჩვენს მეტყველებაზე ზრუნვას. მაგრამ ჩვენ ხომ გაცრუებული იმედების თაობა ვართ – მეტყველების გაკვეთილებისთვის მხოლოდ ერთი სემესტრის განმავლობაში გამოყვეს კვირაში ორი საათი. ზუსტად ვერ ვიხსენებ, იმ დროს უკვე ვხვდებოდით თუ არა, რომ ქართული ტელევიზიის მოქმედი ვარსკვლავები ჩვენთვის ადგილის დასათმობად დამსახურებულ პენსიაზე არ გავიდოდნენ. ასე იყო თუ ისე, მეტყველების პედაგოგთან შეხვედრა მრავალი ჩვენგანისთვის დამატებითი დარტყმა აღმოჩნდა. ასაკოვანი, კოხტა, მოვლილი ქალი იყო. არც ისე რიგიანად გამთბარ აუდიტორიაში მუდამ პალტომოხურული იჯდა, მაგიდის ქვეშ კი მისი გამხდარი ფეხები და დახვეწილი ფეხსაცმელი მოჩანდა. პირველივე ლექციაზე ილია ჭავჭავაძის „რა გითხრათ? რით გაგახაროთ?” დაგვიდო წინ და დიქცია და მეტყველება შეგვიმოწმა. ვფიქრობ, ისედაც არ მიეკუთვნებოდა კეთილგანწყობილ ადამიანთა რიცხვს, მაგრამ ჩვენ აშკარად განსაკუთრებულად გავუცრუეთ იმედი. დაუფარავად გამოგვიცხადა, მე რომ ვყოფილიყავი კომისიაში მისაღებ გამოცდებზე, უმრავლესობა ვერ ჩააბარებდითო. მერე სათითაოდ მოგვდგა, ზოგს „შეკრული კრიჭა” დაუწუნა, ზოგს – სისინა და შიშინა ბგერები, ზოგს – კბილების წყობა, მე, რასაკვირველია, „რ”. მთელი სემესტრის განმავლობაში დაუზარლად მახსენებდა, რომ ტელევიზიაში არაფერი მესაქმებოდა. ის, ჩემი პედაგოგი, რომლისთვისაც ჩემი იმედებისა და თავდაჯერებულობის ფეხქვეშ გათელვა არავის დაუვალებია, არაფერს აკეთებდა ჩემს დასახმარებლად, უფრო პირიქით. მთელი სემესტრი „რა გითხრათ? რით გაგახაროთ?” გვაკითხა, ჩათვლები დაგვიწერა და ისე გაქრა ჩვენი ცხოვრებიდან, თითქოს არც ყოფილა.

დრო გავიდა. მე გავიზარდე და მივხვდი, რომ საკუთარი თავი სულ სხვაგან უნდა მეძებნა და არა ტელევიზიაში. მეტყველების ლექტორის აზრი არ გამითვალისწინებია – თავად გადავწყვიტე ასე. ცოტა მერე საერთოდ დავივიწყე ბავშვობისდროინდელი კეთილმოსურნეებიც და ჩემი პრეტენზიული პედაგოგის შენიშვნებიც. დავივიწყე იქამდე, სანამ ამ რამდენიმე დღის წინ უადგილო ადგილას დაგდებულ ქვასავით არ წამომედო ფეხქვეშ ვიღაცის კომენტარი: „რ”.

სამწუხაროდ, ჩემს თაობაშიც მოიძებნებიან ადამიანები – მშობლები, ნათესავები, ახლობლები, რომლებსაც არასოდეს ეზარებათ ბავშვის ნაკლზე ყურადღების გამახვილება. ხან მეტყველება არ მოსწონთ, ხან თმის ფერი, ხან ცხვირის ფორმა, ხან წონა და ხანაც თავის მოყვანილობა. თითქოს ვიღაცას ყალიბი ჩამოესხას და ყველანი ვალდებულები ვიყოთ, ამ ყალიბში მოვთავსდეთ, ოდნავი გადაცდომის გამო კი ვისჯებით, ვისჯებით მაშინაც, როცა ხანგრძლივი მცდელობის შემდეგ ჩვენს ნაკლთან ერთად მშვიდობიან თანაცხოვრებას ვსწავლობთ. ჩვენ, ყველანი, დაკომპლექსებულ თაობებს ვშობთ, ვზრდით და ვაყალიბებთ, რადგან ისე არაფერი გვიყვარს, როგორც სხვის ნაკლზე ლაპარაკი.

სკოლის დამთავრების შემდეგ რამდენიმე უნივერსიტეტში ვსწავლობდი, შესაბამისად, არც ისე ცოტა ლექტორი მყავდა. დარწმუნებით შემიძლია ვთქვა, რომ ზოგიერთ მათგანს არ უყვარდა თავისი საქმე ან იმდენად დიდი წარმოდგენა ჰქონდა საგანზე, რომელსაც ასწავლიდა, რომ საკუთარი სტუდენტები მისი სწავლის ღირსად არ მიაჩნდა. ყოველთვის მაინტერესებდა, რატომ იხდიან ასეთი ადამიანები სწავლებას ცხოვრების მთავარ საქმიანობად. ალბათ იმიტომ, რომ საკუთარი კომპლექსები სტუდენტებთან უპირატეს მდგომარეობაში ყოფნით დათრგუნონ. მერე კი წრეზე მივდივართ, წრეზე, რომელიც არსად მთავრდება.

ხედავთ? ყველაფერი მართლაც იმაზეა დამოკიდებული, როგორ შევხედავთ საგნებს და მოვლენებს.

რამდენიმე დღის წინ შესანიშნავი ინიციატივის შესახებ შევიტყვეთ: ფონდმა „ქართუმ” გადაწყვიტა, თავისი ხარჯით ააშენოს ტექნოლოგიური უნივერსიტეტი. განათლების სისტემაში მილიონობით ლარის უანგაროდ დაბანდება უდავოდ დიდსულოვანი საქციელია. საქართველოში ასეთი რამ ადრეც მომხდარა, მაგრამ მაშინ სასწავლებლის დამფუძნებელთა მიზანი მეტწილად სტუდენტთა ინდოქტრინაცია და კომერციული მოგება გახლდათ. ამ შემთხვევაში კი უნივერსიტეტის ტექონოლოგიური პროფილი და ფონდის ხელმძღვანელის ფინანსური შესაძლებლობები ყველა ეჭვს მეტ-ნაკლებად გამორიცხავს. თითქოს მადლობის მეტი არაფერი გვეთქმის, მაგრამ ჩვენ უმადური საზოგადოების წარმომადგენლები ვართ და ნებისმიერი ინიციატივის შესახებ შეგვიძლია შენიშვნების გამოთქმა.

საზოგადოების განსაზღვრული ნაწილის უკმაყოფილება ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის მომავალმა მდებარეობამ გამოიწვია. მოქალაქეთა ერთ ჯგუფს მიაჩნია, რომ სასწავლებელმა თბილისში არ უნდა დაიდოს ბინა. ისინი ამტკიცებენ, რომ ჩვენი ქვეყნისა და საზოგადოებისთვის, განათლების სისტემისთვის განსაკუთრებით სასარგებლო იქნება, თუ ეს უმაღლესი სკოლა ქუთაისში განთავსდება. მათი არგუმენტები ნამდვილად იმსახურებს ყურადღებას და გადაწყვეტილების მიღებამდე კარგად დაფიქრებას.

რატომ უნდა აშენდეს ტექნოლოგიური უნივერსიტეტი ქუთაისში?

1. ჩვენს დედაქალაქში ისედაც ფუნქციობს საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი, რომელსაც ზურგს უმაგრებს უდიდესი სასწავლო გამოცდილება და გამოარჩევს მრავალფეროვანი სამეცნიერო ტრადიცია. მიუხედავად ამისა, ეს სასწავლებელი სულს ღაფავს, უმძიმეს ფინანსურ მდგომარეობაშია, ვერ ახერხებს კვლევითი საქმიანობის სრულყოფილად წარმართვას, განიცდის კვალიფიციური აკადემიური პერსონალის მწვავე დეფიციტს. ამასთანავე, სრულიად ამორტიზებულია სტუ-ს მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა. მაშასადამე, თუ ვინმეს უანგაროდ სურს თბილისში მაღალხარისხიანი ტექნოლოგიური განათლების კერის დაფუძნება, საამისოდ აქ შესაბამისი სივრცე უკვე არსებობს; მას თავისუფლად შეუძლია, კაპიტალი სტუ-ს განვითარების ახალ სტრატეგიაში დააბანდოს. თბილისში ახალი, მრავალმილიონიანი ბიუჯეტის მქონე ტექნოლოგიური სასწავლებლის არსებობა კი საბოლოოდ გაანადგურებს და ზურგში მახვილს ჩასცემს სტუ-ს, რომელსაც დღესდღეობით მძაფრ კონკურენციაში გამარჯვების შანსი ფაქტობრივად არ გააჩნია.

2. არასახარბიელო და შემაშფოთებელია საქართველოს სიდიდით მეორე ქალაქის ეკონომიკური მდგომარეობა. დიდ ქართულ დასახლებებს შორის უმუშევრობისა და სოციალური გაჭირვების დონის მიხედვით ქუთაისი ერთ-ერთ პირველ ადგილზეა. საშუალოსტატისტიკურ ქუთაისურ ოჯახში თუ მაინც ყოფილხართ, ადვილად შეამჩნევდით ქალაქის კიდევ ერთ უმძიმეს პრობლემას: ქუთაისი ნელ-ნელა იცლება, მოსახლეობის ნაწილი თბილისშია გამოხიზნული, ადგილობრივი ქალების მნიშვნელოვანი ნაწილი კი ეგეოსისა და ადრიატიკის ზღვის სანაპიროებზე ცდილობს ლუკმაპურის მოპოვებას. პარალელურად, არსებობს საფრთხე და ლოგიკური აუცილებლობა, დასავლეთ საქართველოს ცენტრი დროებით გადატანილი და უმცირესი ეკონომიკური ეფექტის მქონე პარლამენტისგან გათავისუფლდეს.

მაშასადამე, გაზვიადებული ნამდვილად არ იქნება, თუ ვიტყვით, რომ ქალაქი სოციალური კატასტროფისა და უფუნქციობისთვის არის განწირული. ქუთაისის განვითარებისთვის ახალი ბიძგის მიცემა მხოლოდ ერთ რამეს თუ შეუძლია – ქალაქში დასახლებულ ათასობით სტუდენტს (მათ ხომ სწავლასთან ერთად კვება, გართობა, ცხოვრება, პრაქტიკული სამუშაოების შესრულებისა და დასაქმების შესაძლებლობაც დასჭირდებათ).

3. ქუთაისში ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის მშენებლობის იდეას კიდევ ერთი არგუმენტი უმაგრებს ზურგს. დახედეთ გასულ საუკუნეში გამოცემულ ნებისმიერ ეკონომიკურ-გეოგრაფიულ რუკას – დასავლეთ საქართველოს მთავარი ქალაქი ათასფრად არის აჭრელებული. თითოეული ფერი ინდუსტრიის ერთ დარგს აღნიშნავს. მანქანათმშენებლობა, ქიმიური და გადამამუშავებელი მრეწველობა, მეფეიქრეობა, სამშენებლო მასალების წარმოება – ეს წარსულში ქუთაისში განვითარებულ სამეურნეო საქმიანობათა არასრული ჩამონათვალია. მაშასადამე, ამ ქალაქს ტექნოლოგიებთან მუშაობის გამოცდილება ნამდვილად აქვს. ახალ სასწავლებელს ძველი ტრადიცია უდავოდ მისცემდა დამატებით, თუნდაც უმცირეს ბიძგს წარმატებისთვის.

4. არ უნდა დაგვავიწყდეს ქუთაისელი მასწავლებლებისა და მოსწავლეების შესაძლებლობებიც. ტექნიკურ საგნებსა და ინფორმატიკაში ჩატარებული ყველა ეროვნული თუ საერთაშორისო ოლიმპიადის გამარჯვებულთა სიის სათავეში ყოველთვის ხვდებიან ქუთაისელი მოსწავლეები. ნებისმიერი უნივერსიტეტის ზუსტ და საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტებზე აუცილებლად აღმოაჩენთ ყველასგან გამორჩეულ სტუდენტებს, რომელთაც ე.წ. ფიზმათი (ქუთაისის ფიზიკა-მათემატიკური სკოლა) აქვთ დამთავრებული. მაშასადამე, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის კონტინგენტის საუკეთესო ნაწილს ისედაც ქუთაისელი მოსწავლეები დააკომპლექტებენ.

შუა ლექციაზე თავი სტუდენტმა გოგონამ შემოყო:

-უკაცრავად, ბატონი გიორგი ახვლედიანი სად ვნახო?

ჩვენ განცვიფრებისგან ხმა ვერ ამოვიღეთ, მერე კი ლექტორმა მშვიდად, აუღელვებლად უთხრა:

ეს პატარა ამბავი ახლახანს გამახსენდა, როდესაც მეგობარ მასწავლებელთან საუბრისას აღმოვაჩინე, რომ ჩვენი დიდი მეცნიერების, ფილოლოგების, ენათმეცნიერების სახელები, რომელთა მხრებზეც, ფაქტობრივად, დგას პირველი ქართული უნივერსიტეტი, თანდათანობით გვავიწყდება, ჩვენთვის უმნიშვნელო ხდება.

ამიტომაც, აუცილებლად მივიჩნიე ქართულის გაკვეთილებზე ზოგჯერ 5 წუთი მომეტოვებინა და ქართული ჰუმანიტარული მეცნიერების ბრწყინვალე წარმომადგენლებზე მომეყოლა, ერთ-ერთი პირველი, ვისზე საუბარიც გადავწყვიტე, სწორედ გიორგი ახვლედიანი იყო – ქართველი ენათმეცნიერი. თსუ-ის პროფესორი და ერთ-ერთი დამფუძნებელი, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის თანადამფუძნებელი და აკადემიკოსი , საქართველოს მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე, ჩრდილო-ოსეთის მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე, ექსპერიმენტული ფონეტიკის საერთაშორისო საზოგადოების და ამერიკის ლინგვისტური საზოგადოების საპატიო წევრი.

არ ვიცი, რისი ბრალი იყო, ჩვენი ლექტორები კრიტიკულ აზროვნებას გვიყალიბებდნენ, სხვადასხვა აზრს და თეორიას გვაცნობდნენ, წიგნთან მუშაობას გვასწავლიდნენ თუ რამე სხვა, მაგრამ ფილოლოგიის ფაკულტეტზე სწავლისას არ მახსენდება ბევრი სახელმძღვანელო, რომელსაც თავიდან ბოლომდე მივყევი.

ყველა თეორიასთან მიმართებაში არსებობდა უამრავი ავტორი თუ წიგნი, რომელიც უნდა გვენახა, ერთი სახელმძღვანელო კი – არა. მოგვიანებით გამოიცა თამაზ გამყრელიძის “თეორიული ენათმეცნიერების კურსი” რომელმაც ასე თუ ისე, შეავსო სიცარიელე.

ზარმაცი სტუდენტი არ ვყოფილვარ და არც სხვადასხვა წიგნებში საკითხების მოძებნა მეზარებოდა, მაგრამ ნებისმიერი საგნისა თუ დისციპლინისათვის ერთი, ფუნდამეტური სახელმძღვანელოს არსებობა აუცილებლად მიმაჩნია – მხოლოდ იმისთვის, რომ ახალბედა, დაბნეული სტუდენტი კიდევ უფრო არ დაიბნეს ლინგვისტური თეორიებისა და ნაშრომების პირისპირ.

ერთ-ერთი იმ მცირე წიგნთაგან, რომელთაც ჩემთვის სახელმძღვანელოს ფუნქცია იტვირთეს, გიორგი ახლედიანის “ზოგადი ფონეტიკა” იყო, წიგნი, რომელმაც პირველად გამაცნო ეს გენიალური ენათმეცნიერი. ამ წიგნში დღემდე ძალიან ხშირად ჩავიხედები ხოლმე.

გიორგი ახვლედიანი ქართული და არამხოლოდ ქართული ენათმეცნიერებისთვის უმნიშვნელოვანესი ფიგურა იყო, მისი ნაშრომები სანსკრიტში, ბერძნულში, ლათინურ, სლავურ ენებში, ინდოლოგიაში, ირანისტიკასა და ზოგად და ექსპერიმენტული ფონეტიკაში დღემდე არ კარგავენ აქტუალობას.

სწორედ მისი თაოსნობით შეიქმნა ექსპერიმენტული ფონეტიკის განყოფილება, სადაც ძალიან ბევრი საინტერესო ექსპერიმენტი და კვლევა ხორციელდებოდა. გარდა სამეცნიერო მუშაობისა, გიორგი ახვლედიანი აქტიურ პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა. სხვადასხვა დროს კითხულობდა საუნივერსიტეტო კურსებს ენათმეცნიერების შესავალში, ლინგვისტიკურ მოძღვრებათა ისტორიაში, ზოგად და ექსპერიმენტულ ფონეტიკაში, სანსკრიტში, ბერძნულ ენაში, რუსული ენის ისტორიაში, დიალექტოლოგიაში, ინდოევროპულ ენათა შედარებით გრამატიკასა და გარკვეულ დროს – დასავლეთ ევროპის ლიტერატურაშიც კი.

გ.ახვლედიანის სახელთან არის დაკავშირებული ისეთი რთული ფონეტიკური სისტემის მქონე ენის ბგერათა შესწავლა და კლასიფიკაცია, როგორიცაა აფხაზური. მან 1926 წელს გამოაქვეყნა ნაშრომი “მასალები აფხაზურ ენათა ფიზიოლოგიისათვის”.

მხატვრული თარგმნის თეორიული და პრაქტიკული საკითხები, სამეცნიერო ტერმინოლოგია, ლიტერატურული და ენობრივი კონტაქტები და კიდევ მრავალი სხვა საკითხი სწვდებოდა მეცნიერის ინტერესების მრავლისმომცველ ჰორიზონტს.