ჩვენს ქვეყანაში დიდ ხანს და გულწრფელად პოლიტიკოსები იშვიათად უყვართ ხოლმე. ამგვარად ხდება მსოფლიოს თითქმის ყველა კუთხეშიც. მეცნიერები „ანტიპოლიტიკისა” და პოლიტიკური აპათიის ფენომენებზე ალაპარაკდნენ. თანამედროვე სამყაროში პოლიტიკისადმი მოქალაქეთა აბსოლუტურად უიმედო განწყობა, გულგრილობა და უნდობლობა პიკს აღწევს. თუმცა ხანდახან გამოჩნდებიან ხოლმე ადამიანები, რომელთაც ცნობილი სერბი რეჟისორი ემილ კუშტურიცა „პოლიტიკის უნანასკნელ გმირებს” უწოდებს. ისინი რიგით მოქალაქეებს სახელისუფლებო საქმიანობისადმი რწმენას უბრუნებენ და შეუძლებელ გარემოებებს რეალურ შესაძლებლობებად წარმოაჩენენ. 

თუ ინტერნეტის აქტიური მომხმარებლები ბრძანდებით, ალბათ, უკვე გსმენიათ ერთი სამხრეთამარიკელი ექს-პრეზიდენტის შესახებ, რომელმაც უმაღლესი პოსტი სულ რამდენიმე თვის წინ დატოვა. 80 წლის ურუგვაელმა ლიდერმა ხოსე მუხიკამ სახელი რამდენიმე მიზეზის გამო გაითქვა.

თავდაპირველად, მან თანამემამულეებს შორის მოიპოვა განსაკუთრებული პატივისცემა, რადგან ათწლეულების განმავლობაში სათავეში ედგა სამხედრო ხუნტის, სამხედრო დიქტატურის წინააღმდეგ მოქმედ პარტიზანულ რაზმსა და მოძრაობას. იგი დემოკრატიული რესპუბლიკისა და პარლამენტარიზმის დამკვიდრებისათვის ტყეებიდან და მთებიდან იბრძოდა. ოთხჯერ დაიჭირეს და ოთხჯერვე დააღწია თავი ტყვეობას, რათა სამართლიანი წინააღმდეგობა გაეგრძელებინა. მან საერთო ჯამში თოთხმეტი წელიწადი გაატარა ციხეში.

დიქტატურის დამარცხების შემდეგ რადიკალმა მებრძოლმა საკანონმდებლო ორგანოში გადაინაცვლა, სადაც მოსახლეობის ყველაზე ღარიბი ფენების ინტერესების გამოხატვას ცდილობდა. მუხიკა მხარს უჭერდა განათლებისა და ჯანდაცვის სისტემების მოდერნიზაციას მათი ხელმისაწვდომობის გაზრდის მიზნით. ამასთანავე, გახლდათ ურუგვაელი მიწათმოქმედებისა და მესაქონლეებისათვის სახელმწიფოს თანადგომის პროექტების მთავარი ინიციატორი, რაც დაუფასდა კიდეც და 2000-იან წლებში ქვეყნის სოფლის მეურნეობის მინისტრიც გახდა.

ხოსე მუხიკა მთელი მსოფლიოსთვის პრეზიდენტად არჩევის შემდეგ გახდა ცნობილი. მისი პოპულარობა მხოლოდ ქვეყნის სტაბილურობამ, ბრაზილიასთან და არგენტინასთან შედარებით ურუგვაიში მოსახლეობის კეთილდღეობის შედარებით მაღალმა დონემ არ განაპირობა. მან ყურადღება სხვა გადაწყვეტილებების გამოც დაიმსახურა.

მსოფლიო მედია გააოცა ახალი პრეზიდენტის ერთ-ერთმა პირველმა ნაბიჯმა. მოხუცმა ლიდერმა თავიდანვე უარი თქვა სამთავრობო რეზიდენციაში გადასახლებაზე და ცხოვრება თავის სენატორ მეუღლესთან  ერთად ქალაქგარეთ მდებარე გლეხის პატარა კარ-მიდამოში, ერთსართულიან სახლში გააგრძელა. მუხიკამ კატეგორიული უარი განაცხადა საპრეზიდენტო ესკორტის მომსახურეობაზეც და დღემდე თავისი 1987 წელს გამოშვებული „ხოჭოთი” გადაადგილდება.

შემდგომ ეტაპზე ჟურნალისტები პრეზიდენტის პირადი შემოსავლების განაწილებით დაინტერესდნენ. გამოიძიების შედეგად ისინი მოულოდნელმა ტენდენციამ გააოცა. მუხიკას შემოსავალი სახელმწიფოს მეთაურობისათვის გამოყოფილი ჯამაგირისა და ეზოში მოყვანილი ყვავილების რეალიზაციის შედეგად შეგროვებული თანხისგან შედგებოდა. პირველი პირი კი შემოსავლის 85%-ს ქველმოქმედებაში ხარჯავდა.

საერთაშორისო საზოგადოების ყურადღება „პეპემ” (ასე უწოდებენ მას ურუგვაელები) კიდევ ერთხელ მაშინ მიიპყრო, როდესაც ჟურნალისტებმა ის მისი პროგრამის მიერ აშენებული საავადმყოფოს პაციენტთა რიგში ჩუმად მოკალათებული აღმოაჩინეს.

ცხოველთა უფლებების დამცველებს ურუგვაელი პოლიტიკოსი მას შემდეგ შეუყვარდათ, რაც მან თავის ერთსართულიან ქოხში სამფეხა ძაღლი მანუელა შეიფარა. აღნიშნულმა ამბავმაც შემთხვევით მიაღწია გაზეთების რედაქტორთა ყურამდე.

დემოკრატიისა და კეთილდღეობისთვის წარმოებული ბრძოლისათვის, უბრალოებისა და მოკრძალებულობის განუმეორებელი მაგალითის შემოთავაზებისათვის დღეს მთელ მსოფლიოში მადლიერნი არიან ხოსე მუხიკასი, რომლემაც არაერთხელ გაიმეორა პოლიტიკოსთა 90%-სათვის წარმოუდგენელი სიტყვები: “როდესაც ლიდერები კარიერული კიბის უმაღლეს საფეხურს მიაღწევენ, მოულოდნელად მეფეებად გადაიქცევიან ხოლმე. მე არ ვიცი ეს როგორ და რატომ ხდება. მხოლოდ ერთი რამ შემიძლია გითხრათ დარწმუნებით. ამქვეყნად რესპუბლიკები არსებობენ იმის დასამტკიცებლად, რომ არავინ არავისზე არაფრით უპირატესი არ არის. თქვენ გჭირდებათ სასახლე, წითელი ხალიჩა, ათობით ადამიანი, რომელიც ბატონად მოგიხსენიებთ ???  მე ეს ყველაფერი საშინელებად მეჩვენება.”

პირველი შეხვედრა ახალ კლასთან და მოსწავლეების გაცნობა საინტერესო, საპასუხისმგებლო და არც თუ მარტივი ამოცანაა. არ აქვს მნიშვნელობა, გამოცდილი მასწავლებელი შედის ახალ კლასში თუ ახალბედა ეცნობა პირველად მასწავლებლის პროფესიას და თავის მოსწავლეებს. 

ახლა სექტემბერია და ბევრი ჩემი კოლეგა პირველად შეაღებს ახალი კლასის კარს, სადაც მას უცნობი, ინტერესით სავსე ახალგაზრდების გამომცდელი მზერა შეეგებება.

როგორ გავეცნოთ მოსწავლეებს? როგორ დავგეგმოთ პირველი გაკვეთილი? რა აქტივობები შეიძლება შევთავაზოთ მოსწავლეებს, რომ გაკვეთილი ნაყოფიერიც იყოს, საინტერესოც და სახალისოც?

ამ ბლოგში შევეცდები ჩემი გამოცდილება გაგიზიაროთ. 

ვფიქრობ, ზედმეტია დაწვრილებით იმაზე საუბარი, რომ ახალ კლასში შესვლამდე მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა „გაიცნოს” კლასის სრული შემადგენლობა „დაუსწრებლად”.  მნიშვნელოვანია იმ მასწავლებელთან გასაუბრება, რომელიც თქვენამდე ასწავლიდა კლასს. რა პროგრამული მასალა გაიარეს მოსწავლეებმა გასული წლის განმავლობაში, ხომ არ აქვს რომელიმე მოსწავლეს რაიმე სპეციალური საჭიროება, ხომ არ არის საჭირო ინდივიდუალური გეგმის შედგენა რომელიმე მოსწავლისთვის, რა ინტერესები აქვთ მოზარდებს, უყვართ თუ არა კითხვა, რა ლიტერატურას კითხულობენ ინტერესით – კითხვები წინასწარ შეადგინეთ და შეეცადეთ, ამომწურავი ინფორმაცია მიიღოთ როგორც საგნის მასწავლებლისგან, ისე დამრიგებლისგან.

რაც შეეხება პირველი გაკვეთილის გეგმას – ცხადია, პირდაპირ პროგრამული მასალის შეტანა და სრულყოფილი საგაკვეთილო პროცესის დაგეგმვა პირველივე შეხვედრის დროს არ გამოვა. მთელი გაკვეთილი, ძირითადად, ერთმანეთის გაცნობას უნდა დაეთმოს, თუმცა, ბანალურად სიის ამოკითხვა და ფეხზე წამოდგომით მოწაფეების გაცნობა ნაკლებად ეფექტური იქნება.  მნიშვნელოვანია, თავდაპირველად თავად მიაწოდოთ კლასს ცნობები თქვენ შესახებ. გაეცანით მათ, მოუყევით რაიმე საინტერესო თქვენი განათლების, წარსული გამოცდილების შესახებ, მოკლედ ამცნეთ, რის შესწავლას აპირებთ წლის განმავლობაში, რას შეიტყობენ ახალს, მოისმინეთ კითხვები, აუხსენით მოსწავლეებს, რომ მზად ხართ მოისმინოთ მათი სურვილები. ამის შემდეგ კი მოემზადეთ კლასის გასაცნობად.

გთავაზობთ რამდენიმე ეფექტურ აქტივობას გაცნობის პროცესის გასახალისებლად.

სთხოვეთ მოსწავლეებს დაჯგუფდნენ ხუთ-ხუთად ( თუ კლასი დიდია, შესაძლებელი ჯგუფში მოსწავლეთა რაოდენობის გაზრდაც). ჯგუფის მონაწილეები ერთი წუთის განმავლობაში საუბრობენ საკუთარ თავზე. ინსტრუქცია ასეთია „ მოყევით თქვენ შესახებ ის, რის მოსმენასაც ისურვებდით საკუთარ თავზე”. როდესაც ყველა მოსწავლე დაასრულებს სამუშაოს, თითოეულმა უნდა აირჩიოს „პირადი წარმომადგენელი”. მეწყვილე, რომელიც სხვა ჯგუფის წევრებს და მასწავლებელს წარუდგენს მას. ( წარმომადგენელს მოსწავლეები საკუთარი სურვილის მიხედვით ირჩევენ).ჯგუფიდან ადგილზევე წამოდგება ორი მოსწავლე და ისინი იწყებენ ერთმანეთის შესახებ საუბარს ( მაგალითისთვის – „ეს ანაა, მას ძალიან უყვარს კითხვა და სუფთა ჰაერზე სეირნობა. ხშირად იღებს ფოტოებს, ჰყავს ძაღლი და აღიზიანებს ხმამაღალი მუსიკა…” „ ეს კი სოფოა. მან თქვა, რომ დილას ადრე ადგომა ძალიან ეზარება ხოლმე, უყვარს კომპიუტერული თამაშები და აპირებს პროგრამისტობას…”). ეს აქტივობა განსაკუთრებით შედეგიანი იქნება, თუ კლასში ახალი მოსწავლეებიც არიან. 

სახელების დამახსოვრება პირველივე დღეს რთული და ხშირ შემთხვევაში, „შეუსრულებელი მისიაა”. იმისთვის, რომ გაგვიიოლდეს ახალი ნაცნობების სახელების დამახსოვრება, შეგვიძლია ეს სახალისო თამაში შევთავაზოთ მოსწავლეებს. თამაშის ყველა მონაწილე წრეზე განლაგდება. ერთ-ერთი იწყებს თამაშს და ასახელებს საკუთარ სახელს, თუმცა, სახელთან ერთად მან უნდა მოიფიქროს და თქვას ზედსართავი სახელი იმავე ასოზე, რა ასოზეც მისი სახელი იწყება. ალტერნატიული ვარიანტი – შეიძლება დასახელდეს საყვარელი მსახიობი, მწერალი, პერსონაჟი, კერძი და ა.შ. სახელის ასოციაციურად დაკავშირება რაიმესთან აიოლებს დამახსოვრების პროცესს.

მერხთან, როგორც წესი, ორ-ორი მოსწავლეა. აქტივობის მიზანია, მერხის „მეზობლებმა” რაიმე სასიამოვნო თქვნ ერთმანეთზე. აუცილებელი პირობაა „მეზობლის”სახელისა და გვარის დასახელება. მაგალითისთვის, „ ეს სოფოა და მას ძალიან ლამაზი ფერის თვალები აქვს”…”ეს ლევანია და მას კომპიუტერთან დაკავშირებით ნებისმიერი კითხვით შეგიძლიათ მიმართოთ” და ა.შ.

კლასში მოსწავლეთა რაოდენობის მიხედვით წინასწარ გათვალეთ ( დაახლოებით მაინც) დრო, რომელსაც გაცნობას დაუთმობთ. დარჩენილი დრო კი საორგანიზაციო საკითხების მოგვარებას დაუთმეთ. აუცილებლად გააცანით მოსწავლეებს თქვენი მუშაობის სტილი ( მაგალითად, საშინაო დავალების შეუსრულებლობა ჩემთვის დაუშვებელია, რვეულებს ვიბარებ ყოველ პარასკევს და ა.შ.). შეათანხმეთ ძირითადი წესები ( დაგვიანებული მოსწავლე კლასში არ დაიშვება, თუ კითხვა გაგიჩნდებათ – აიწიეთ ხელი და მანიშნეთ ან ჩაინიშნეთ კითხვა და დასვით მას შემდეგ, რაც ახსნას დავასრულებ…). მნიშვნელოვანია, რომ პირველ დღეს გაცნობილ წესებს არ გადაუხვიოთ სასწავლო წლის განმავლობაში. 

ბედნიერ და წარმატებულ წელს და სასიამოვნო ნაცნობობას გისურვებთ.

რას აკეთებთ, როდესაც თქვენი სამი წლის შვილები დაბეჯითებით გიხსნიან, რატომ არ უნდათ ბაღში წასვლა და არანაირი საპასუხო მოსაზრებების მოსმენა არ სურთ? მათი პასუხი კატეგორიული და მტკიცეა – იქ არ ხარ შენ!

 

მთელი სამსაათიანი საუბრები, დარწმუნება და მათი მიზეზების გაბათილება სხვა არაფერია თუ არა უქმმეტყველება და ფუჭი გარჯა. რა თქმა უნდა, რაღაც საკითხებში შეთანხმების მიღწევაც შესაძლებელია, მაგრამ საბოლოოდ ისინი მაინც საკუთარ  აზრზე რჩებიან და შემდეგ მშვიდად აგრძელებენ თამაშს.

 

იქნებ ცოტა ხანი კიდევ უნდა დაველოდოთ, როცა დადგება “უფრო” შესაფერისი დრო, როცა ის ასე ძალიან აღარ იქნება სახლის შინაურ გარემოს ჩაბღაუჭებული, როცა ექნება ფსიქოლოგიური მზაობა ახალ გარემოში დასამკვიდრებლად, სადაც შეძლებს საკუთარი უნარებისა და ხასიათის გამოვლენას, მშობლების გარეშე დღის მხიარულად გატარებას, ისე რომ არ დათრგუნოს უცხო გარემომ და უცნობმა ადამიანებმა, არ გაუღრმაოს შიშები, რომელზეც ხშირად არ ვესაუბრებით და ზოგჯერ არც კი ვაცდით თავიანთი აზრების გამხელას…

 

ბაღთან დაკავშირებული პირადი გამოცდილება ყოველთვის თავს მახსენებს, როდესაც ეს თემა ისევ აქტუალური ხდება და საბოლოო ვერდიქტი კი – გამოსატანი. ჩემს შვილს ამ ამბებს თუ მოვუყვები, ვერ შევძლებ მის მოტყუებას – რომ, ბაღში საერთოდ არ მოიწყენს, რომ აუცილებლად მოეწონება ყველა საუზმე და სამხარი, რომ იქ დროს მხიარულად და ბედნიერად ვატარებდი, რომ არასდროს დავაგვიანებ და სახლშიც ადრე წამოვიყვან, რომ მაშინ სხვანაირი ბაღები იყო და დღეს უფრო კარგი ბაღები არსებობს, სადაც, სადაც, სადაც…

 

თუმცა წლების გასვლის შემდეგ, ეს მძაფრი ტონებით შესრულებული სურათი ნელ-ნელა ფერმკრთალდება და ღიმილით ვიხსენებთ იმ წლებს.

 

“ასეთი სუნი ჰქონდა ბაღის წვნიანებს”, – ვიტყვით, როდესაც ფართოდ გამოღებული ფანჯრიდან ცხელი წვნიანის არომატები იღვრება და თვალწინ ცოცხლდება კადრები – შემოდის ძიძა, ცალ ხელში მოყვითალო, დიდი ქვაბი უჭირავს წვნიანით სავსე, ცალ ხელში პურის ნაჭრებით სავსე ლანგარი. ხმაურით იწყება ჯამ-ჭურჭლის გაწყობა ჩვენს პატარა მაგიდებზე. ზოგიერთი ბავშვი  სულმოუთქმელად ელოდება წინსაფარაფარებული, ზოგიც წინასწარ დარდობს, როგორ მოერევა ამდენ წვნიანს. ნეტა, რატომ არ ვამბობდით ხმამაღლა და გაბედულად – “არ მინდა”. დასანანია, რომ ასეთი სიტყვები ჩვენს ლექსიკურ არსენალში არ გვქონია. საჯაროდ არას თქმა, ძალიან დიდ გამბედაობას მოითხოვდა , რისი გამოცდილებაც არ გვქონია.

 

ბოლოს როდის მოამზადეთ  ბურღულის ფაფა პირადი სიამოვნებისთვის ალბათ აღარც კი გახსოვთ, რომლის ჭამის დროსაც მუდმივად პირღებინებაზე ფიქრობდით და ღმერთს ევედრებოდით გადარჩენას. ესეც მხოლოდ იმიტომ, რომ ერთხელ უკვე გვითხრეს ასე – ეს ბოლომდე უნდა დაასრულოთო და ყელში გაჩხერილი ბურღულის გაუქნელი ბურთულებით მდუმარედ ვაგრძელებდით ტანჯვას. ჩემი შვილი უბრალოდ  იტყვის, რომ ფაფა გემრიელი არ არის  და პირს არ დააკარებს. ჩვენ კი მოჩვენებითი ზრდილობიანობის გამო ვერ ვახერხებდით უარის თქმას და ჩუმად ვიტანჯებოდით.

 

დღეს უკვე სასაცილოდაც აღარ გვყოფნის მაშინდელი ფეხების კანკალი ზეიმებზე, როდესაც დაძაბული, ყალბი მანერულობით ვცდილობდით კარგად გამოგვეთქვა პატრიოტული ხასიათის ლექსები, რომლის შინაარსი საერთოდ არ გვესმოდა.

 

ერთ-ერთი ასეთი ზეიმის ფოტოზე, სადაც დედის  ხელით სახელდახელოდ ბაღის ზეიმისთვის შეკერილი ვარდისფერმაქმანებიანი კაბა მაცვია და ვდგავარ სხვა ბავშვების გვერდით, ერთი პატარა დეტალია, რომელსაც მხოლოდ დაკვირვებული თვალი თუ შენიშნავს. ახალი ყავისფერი ტყავის ფეხსაცმელი, რომელიც საგანგებოდ ამ დღისთვის მაცვია, ძალიან მიჭერს და მარჯვენა ფეხი ნახევრად მაქვს ამოყოფილი ფეხსაცმლიდან. რამდენჯერაც ფოტოს დავხედავდი  სირცხვილისგან ვწითლდებოდი, ეს როგორ მომივიდა-მეთქი. ვერაფრით  ვპატიობდი საკუთარ თავს ფეხის ასე ულაზათოდ გამოჩენას. დღეს ეს ამბები ძალიან სასაცილოდ და ღიმილისმომგვრელად მეჩვენება, მაგრამ ფაქტია იმდროინდელი  განცდები ზრდასრულობაშიც მოგვყვება.

 

წლების გასვლის შემდეგ კი აღმოვაჩინე, ოთახი რომელსაც ექიმი აიბოლიტის კაბინეტი  ერქვა, თეთრი კარით და მასზე გამოსახული სხვადასხვა ცხოველებით, თურმე სულაც არ ყოფილა ისეთი საშიში, როგორც მაშინ გვეჩვენებოდა, როცა იმ კარის სიახლოვეს დაზაფრულები ჩავირბენდით. მაშინ, ჩვენთვის არავის უთქვამს რომ ეს თეთრწვერა კაცი იყო  ყველაზე კეთილი ექიმი და იმ ზღაპარში, რომელიც წლების გასვლის შემდეგ საკუთარი თვალით წავიკითხე. არაფერი ეწერა ისეთ ექიმზე, რომელიც ბავშვებს ძალდატანებით ნემსებს არჭობს. პირიქით, ამ სახალისო ზღაპარში აღწერილია ექიმი აიბოლიტის ხიფათით აღსავსე მოგზაურობა, როდესაც ის თავის მეგობარ ცხოველებთან და ფრინველებთან ერთად შორეულ აფრიკაში  ავადმყოფი მაიმუნების სამკურნალოდ მიემგზავრება.

 

და თუ მაინც გადავწყვეტთ მათ დარწმუნებას, რომ დილის ძილის გატეხვა ნამდვილად ღირს ბაღში წასასვლელად, ალბათ აჯობებს არ შევუქმნათ ილუზია, რომ იქ ყველაფერი ძალიან მოეწონებათ და ყველაფერი აუცილებლად იდეალურად გაგრძელდება. თუმცა, კარგი იქნება ისიც ვუთხრათ, რომ ბაღში არწასვლით ბევრ საინტერესო ამბავს გამოტოვებს.

 

რაც შეგვეხება ჩვენ, კიდევ ერთხელ უნდა ვისაუბროთ ამ ამბებზე და მისი აზრებიც  უნდა მოვისმინოთ, იქნებ ექვსი  თვის შემდეგ აზრი შეიცვალა და იქნებ სულაც აღარ ფიქრობს ძველებურად. ადრე  ის ამბობდა, რომ ბაღში არ არის ისეთი კარადა, როგორიც სახლშია; ისეთი ჭაღი, როგორიც შინ გვაქვს; არც ჩვენი სახლის მსგავსი კედლებია; არც ისეთი სათამაშოები როგორითაც სახლში თამაშობს; რომ ნიკუშამ ერთხელ უკვე დაარტყა(?) მასწავლებელმაც  დაარტყა(?) და რომ ცემა ძალიან ცუდია, რომ ბაღიდან ვირუსებს მოიტანს, რომ იქ მე არ ვიქნები.

 

 

 

მამაკაცებს მართლა დაემართათ რაღაც. რა, ამაზე ყოველ ქალს თავისი პასუხი აქვს. ოდესღაც მამონტებზე მონადირემ ფემინიზაცია განიცადა (ლათ. Femine – ქალი, მდედრი, მამაკაცში ქალის თვისებების განვითარება; პირდაპირი მნიშვნელობით – მამრობით ორგანიზმში მეორეული მდედრობითი სასქესო ნიშნების განვითარება), ლიდერობა დათმო, აღარ არის ძლიერი სქესის წარმომადგენელი.

შესაძლოა, ეს სუბიექტური მონაცემები იყოს. არსებობს სავსებით ობიექტური ფაქტიც, რომელიც მოწმობს, რომ მამაკაცების თავს რაღაც უბედურებაა: მათი სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა, როგორც დემოგრაფები ადასტურებენ, თითქმის 10 წლით ნაკლებია, ვიდრე ქალების.

რა არის ამ საგანგაშო მოვლენის მიზეზი? მედიკოსებს თავიანთი მტკიცე შეხედულება აქვთ: თანამედროვე მამაკაცის შედარებით ხანმოკლე სიცოცხლე ქალის ცხოვრებაზე იოლი ცხოვრების საფასურია. რიცხვები, რომლებიც აღწერს ქალისა და მამაკაცის შრომით კვირას, საოჯახო შრომის ჩათვლით, ლამის ახალი ბრძოლებისაკენ მოგვიწოდებს, მაგრამ უკვე ემანსიპაციის (ემანსიპაცია – ვინმეზე დამოკიდებულებისგან გათავისუფლება, უფლებრივად გათანასწორება) წინააღმდეგ – კაცი საშუალოდ 50 საათს შრომობს, ქალი კი თითქმის ორჯერ მეტს – 80 საათს. მიიჩნევა, რომ დიდი დატვირთვა ერთგვარად წვრთნის ქალის ორგანიზმს, ამაღლებს სიცოცხლისუნარიანობას.

მხოლოდ სამედიცინო თვალსაზრისით ამ პრობლემის ახსნა გულუბრყვილობა იქნებოდა. ქალების პრობლემებს რომ ეხებოდეს საქმე, პასუხის გაცემა გაცილებით გამიადვილდებოდა. თანამედროვე ქალის თავს დამტყდარ ცვლილებებს, მის სოციალურ სტატუსს, განვითარების დონეს, ფსიქოლოგიას მეტ–ნაკლებად აქტიურად იკვლევენ ფილოსოფოსები და ფსიქოლოგები, სოციოლოგები და დემოგრაფები, ჟურნალისტები. თანამედროვე მამაკაცის პრობლემები კი თითქმის შეუსწავლელია. თვით ეს შესიტყვებაც კი უცხოა ჩვენი სმენისათვის. ჩვენ ვიყენებთ გამოთქმებს „თანამედროვე ქალი”, „თანამედროვე ახალგაზრდობა”, თანამედროვე მამაკაცი კი, როგორც სპეციფიკური მოვლენა, საზოგადოებრივ ცნობიერებაში თითქმის არ არსებობს. მეცნიერები ახლაღა იწყებენ ამ პრობლემის შესწავლას. ფსიქოლოგებთან, ოჯახის სპეციალისტებთან, სოციოლოგებთან შეხვედრების საფუძველზე შეიძლება ვცადოთ, პასუხი გავცეთ კითხვას „რა დაემართა მამაკაცს”?

დავიწყოთ საყოველთაოდ ცნობილი ჭეშმარიტებით: ქალებმა შეავიწროვეს მამაკაცები საქმიანობის მრავალ ტრადიციულად მამაკაცურ სფეროში. ბევრს წინააღმდეგობრივი გრძნობები გაუჩნდა, როცა გაიგეს, რომ უმაღლესი განათლების სფეროში „აქტივების საკონტროლო პაკეტი” ქალების ხელში გადავიდა, დიპლომატთა შორის 51% ქალია და 49% – მამაკაცი.

არანაკლებ მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა საოჯახო ურთიერთობებში. აქაც დაკარგა ძლიერმა სქესმა ლიდერობა.

რას აკეთებს კაცი მაშინ, როცა მისი ცოლი საოჯახო გემზე კაპიტნის ადგილას დგას და გამჭრიახი მზერით გასცქერის შორეთს? ის დაღლილი ზის სავარძელში და ტელევიზორს უყურებს. ეს იმ ქალური აღსარებების აუცილებელია კომპონენტია, რომლებსაც საოჯახო კონსულტაციაში დახმარებისთვის მოსულთაგან ვისმენთ: მე ვშრომობ, წელებზე ფეხს ვიდგამ, ის კი მშვიდად წევს, სრულიად მშვიდად.

მართლა მშვიდად წევს? ჩვენ მიგვაჩნია, რომ მამაკაცი ოჯახში ადვილად უთმობს მთელ ძალაუფლებას ქალს და ამჯობინებს, დატკბეს დაქვემდებარებულის უპირატესობით – უზრუნველობითა და უპასუხისმგებლობით. ფსიქოლოგები ამტკიცებენ, რომ ასე არ არის. დივანზე წამოწოლილი უსაშველო ეგოიტიც კი განიცდის დისკომფორტს, როცა მისი ცოლი სამზარეულოში ტრიალებს. თუნდაც იმიტომ, რომ ამ დროს ცოლი უხსნის, რასაც ფიქრობს მასზე და თანაც მამაკაცური თავმოყვარეობისთვის არცთუ სასიამოვნო ფორმით.

მამაკაცმა დაკარგა ოჯახში ლიდერობა და, როგორც ჩანს, ეს მისი საბედისწერო შეცდომა იყო, რადგან ეს არაბუნებრივია, თვით ბუნების საწინააღმდეგოა. ტელევიზორს (ახლა უკვე კომპიუტერს – მთარგმნ. შენიშვნ.) მიჩერებული თანამედროვე ადამი იტანჯება და ხშირად ვერც კი ხვდება საკუთარი ტანჯვის მიზეზს. სწორედ ეს დისკომფორტი და არაბუნებრიობის მტანჯველი განცდა უმოკლებს დღეს, იწვევს ლოთობას, ადრეულ ინფარქტს და სხვა ავადმყოფობებს. ამჟამად აქტიურად ვითარდება მეცნიერების ახალი დარგი – ანდროლოგია. ის „წმინდა მამაკაცურ ჩივილებს” სწავლობს. უნდა ითქვას, რომ ანდროლოგია გვერდს ვერ აუვლის სოციალურ მეცნიერებათა დახმარებას, რამდენადაც მამაკაცის ჯანმრთელობის ეს მხარე განსაკუთრებითაა დამოკიდებული მის საზოგადოებრივ და ოჯახურ მდგომარეობაზე. თანამედროვე მამაკაცის გრძნობები ხშირად არის შეფერილი დათრგუნულობითა და შიშით სახლის მეუფის წინაშე. გთავაზობთ მოსაზრებებს ანონიმური ანკეტებიდან – მამაკაცები პასუხობენ, რა გახდა მათთვის მტანჯველი პრობლემების მიზეზი:

„ჩემი ცოლი ტიპური „საქმიანი ქალია” – ძალაუფლების მოყვარული, ცივი, ემოციებდაკარგული. გარშემო ყველა ცუდი ეჩვენება – შვილებიც, ქმარიც”.

„ვჩხუბობთ იმის გამო, რომ ვსვამ. სმა კი ცოლის გამო დავიწყე. ის მუდამ ბუზღუნებს. ყოველდღე, შინ დაბრუნებისას, ვცდილობდი წარმომედგინა, დღეს რა მიზეზით იქნებოდა ჩხუბი. მრცხვენია თქმა, მაგრამ ზოგჯერ მეშინოდა სახლში მისვლის. როგორღაც დავლიე სიმტკიცისთვის. როცა დავთვერი, კიდევ უფრო შემეშინდა და მეგობრებთან ერთად ქეიფს მივყავი ხელი”.

წარმოიდგინეთ, ჯერ კიდევ არ დაგვისრულებია საზოგადოებაში ქალის საგანგაშო მდგომარეობაზე ფიქრი და ზრუნვა და უკვე უნდა ვიზრუნოთ მამაკაცის მდგომარეობის გამოსწორებაზე, – მამაკაცისა, რომელსაც ბევრი დაბეჩავებულად მიიჩნევს. თანასწორუფლებიანობისთვის ქალების ბრძოლა როგორღაც შეუმჩნევლად გადაიზარდა ძალაუფლებისთვის ბრძოლაში, ჩვენ მეტისმეტად გავერთეთ და ზედმეტი „დავითრიეთ”. საჭიროა, სასწრაფოდ გავთავისუფლდეთ ამ ზედმეტისგან.

საოჯახო კონსულტაციების სპეციალისტები, ფსიქოლოგები, სექსოლოგები, გინეკოლოგები ამტკიცებენ, რომ ოჯახში ლიდერობისგან გათავისუფლება აუცილებელია.

გამოგიტყდებით, როცა პირველად მოვისმინე რეკომენდაცია, გადავცეთ ოჯახში ძალაუფლება მამაკაცს, ცოტა დავიბენი და გავბრაზდი კიდეც. ვის უნდა დავუთმოთ – დატვირთვას გადაჩვეულ განაზებულებს? აჯობებს, ქალმა ისევ მარტომ ათრიოს ეს მისთვის შეუფერებელი ტვირთი, ვიდრე ეჭვქვეშ დააყენოს ოჯახის კეთილდღეობა. ან თავად ქალი, ასე ძლიერი, როგორ ეტყვის ქმარს, რომელიც გროშად არ უღირს: მოდი და იმეფეო?!

სპეციალისტები თავისას ამტკიცებენ: დიახ, უნდა დავუთმოთ, დიახ, სწორედ მას, რადგან სხვაგვარად ვერასოდეს გახდება კარგი ქმარი.

დროებით გადავდოთ მამაკაცზე საუბარი და ქალს დავუბრუნდეთ. დავუშვათ, ის მომავალშიც ოჯახის კაპიტნად, უფროსად დარჩა. როლი, რომელიც თანამედროვეებს ასე მოსწონთ, შეუფერებელ ძალისხმევას მოითხოვს, ამის საფასური კი სასტიკია – ქალურობის, ნამდვილი სიყვარულის იმედის დაკარგვა და წლიდან წლამდე წვეთწვეთობით დაგროვილი სიძულვილი ყოფილი ძლიერი სქესის მიმართ, რომლის წარმომადგენლები მთელი ცხოვრება ბავშვებთან ერთად უნდა „ათრიო”.

ორივე მხარე იტანჯება. გამარჯვებული არავინაა. სადამდე შეიძლება მიგვიყვანოს დღევანდელმა მდგომარეობამ? დასასრული აქ ერთია – ურთიერთსიძულვილი, სქესთა ფსიქოლოგიური ბრძოლა, რომლის მაგალითი დღეს საკმარისზე მეტია.

ყურადღებით დავაკვირდეთ, სადამდე მიგვიყვანა მატრიარქატის გამოვლინებებმა. ქალი, როგორც უკვე ითქვა, მამაკაცზე ხშირად განსაზღვრავს თანამედროვე ოჯახის ტიპს. ესე იგი, ის თითქოს საკუთარ თავზე იღებს მის არსებობაზე, მის, ასე ვთქვათ, ხარისხზე პასუხისმგებლობას. შედეგი? განქორწინებათა რიცხვი შემაშფოთებელი სიჩქარით იზრდება. 1940 წელთან შედარებით ის 4,5–ჯერ გაიზარდა, ხოლო 1970 წელთან შედარებით – 45%–ით. ასეთია მდგომარეობა დღეს და არც იმის ნიშნები ჩანს, რომ უახლოეს მომავალში არსებითად შეიცვლება. პირიქით, სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ საზოგადოებაში ყალიბდება განქორწინებისადმი როგორც ნორმისადმი ახლებური მიდგომა. ახალგაზრდების უმრავლესობისთვის განქორწინება ჩვეულებრივ, ლამის ყოველდღიურ მოვლენად იქცა.

ბევრს ოჯახური ცხოვრება ისე „სწვავს პირს”, რომ მეორედ ქორწინებაზე უარს ამბობს. დღეს საქორწინო ასაკის ყოველი მეექვსე პირი მარტოხელაა. ეს, ალბათ, მარტოობის ფენომენისადმი ტრადიციული მიდგომის გადახედვას მოითხოვს. ორის მარტოობა უფრო დიდი უბედურებაა, ვიდრე პარტნიორის არარსებობა.

გავაგრძელოთ! როგორი მიღწევები აქვთ დედებს, რომლებიც მთავარი აღმზრდელები არიან ოჯახში? თუ გულზე ხელს დავიდებთ, საამაყო არც აქ გვაქვს რამე: ცუდი მოსწავლეების 70% ისეთი ოჯახებიდანაა, სადაც პესტალოცისა და მაკარენკოს ფუნქციები დედამ იტვირთა.

ქალის უფროსობამ ოჯახი ჩიხში შეიყვანა. სამწუხარო კონსტატაცია შეიძლება შემოგთავაზოთ: ტვირთი, რომლის ქვეშაც მოექცა დაღლილი, მუდამ დატვირთული, ოჯახზე, ბავშვებზე პასუხისმგებლობის გრძნობით გაწამებული ქალი, მის ძალ–ღონეს აღემატება. რა ჩვეულიც უნდა გვეჩვენებოდეს ეს ტვირთი, როგორც უნდა გვითბობდეს ქალურ თავმოყვარეობას ფიქრი „მე ყველაფერი შემიძლია! ყველაფერი ბუნების საწინააღმდეგოდ!” – ამ ტვირთისგან უნდა გავთავისუფლდეთ.

ვის გადავცეთ ძალაუფლება, როცა ასე სუსტია ხელები, რომლებმაც ის უნდა მიიღოს? ან როგორ, როცა როლები უკვე დიდი ხანია განაწილდა?

ოჯახური ურთიერთობის სპეციალისტები ამბობენ, რომ მხოლოდ სიყვარულით მივაღწევთ გასაოცარ ცვლილებებს. ეს ყველაზე რთულია, რაც ქალმა უნდა გააკეთოს.

ჩვენს დროში ამ გრძნობას მოულოდნელი ცვლილებები ახასიათებს. სიყვარული სადღაც ქრება. მოვლენები ისეთი თავბრუდამხვევი ტემპით ენაცვლება ერთმანეთს, რომ ადამიანში მოქმედებას იწყებს თავდაცვითი მექანიზმი, რომელიც ემოციებს ახშობს. სამუშაოც უფრო და უფრო მეტად ითხოვს არა გრძნობებს, არამედ სიზუსტეს. იზრდება ინტელექტის პრესტიჟი, სიყვარულისა კი, ფართო გაგებით, იკარგება.

ცხოვრება ცივი, პრაგმატული ხდება და ლიტერატურული კრიტიკოსებიც გაოცებით წერენ არნახულ მოვლენაზე: პოეზიიდან სიყვარული ქრება! იქმნება შთაბეჭდილება, რომ უბრალო გატაცებაც, მხურვალე ინტერესიც კი რაღაცის მიმართ თანამედროვე ადამიანისათვის დაუშვებელი ფუფუნებაა. ცოტა ხნის წინ ერთმა გაზეთმა გამოაქვეყნა სტატია: „როგორ დავუბრუნოთ ფეხბურთს სიყვარული?” ასეთი, არაფრისდამკისრებელი გატაცებისთვისაც კი აღარ გვრჩება ძალა. რაღა უნდა ვთქვათ ოჯახის, ბავშვების სიყვარულზე, რომელიც მძიმე შრომაა? პედაგოგები შეშფოთებით წერენ „ჰოსპიტალურ აღზრდაზე”, როცა ბავშვს ოჯახში ყველაფერი აქვს, რაც კი სიცოცხლისთვის არის საჭირო – საჭმელი, ტანსაცმელი, სათამაშოები, მაგრამ აკლია მშობლების სითბო. ქორწინების საკითხების მკვლევრები აღნიშნავენ, რომ დანგრევის პირას მისული ოჯახის გადარჩენისას მათ ხშირად უწევთ, ასწავლონ ქალს მამაკაცთან მეგობრობა, მამას – შვილის სიყვარული. ეს გრძნობები, როგორც ჩანს, სადღაც ჩვენში თვლემს, მაგრამ ვერ ვამჟღავნებთ.

ყველაფრის გამათბობელი სიყვარულის გაცემა მხოლოდ ქალს შეუძლია. მაგრამ რატომ ისევ ქალს და რატომ „უნდა”? დიახ, ქალს, რადგან მამაკაცს ეს არ შეუძლია, ცოლი და დედა თვით ბუნებამ შექმნა მოთმინების, გაგების, სითბოს, სიყვარულის მატარებლებად.

როგორ ავიტანოთ, გავუგოთ მას, ვინც უნებისყოფოა, სუსტია და უკვე დიდი ხანია აღარ ჰგავს მამაკაცს? ოჯახური ურთიერთობების ექსპერტები ასეთ დავალებას გვთავაზობენ: ქალმა უნდა აიღოს ფურცელი და ვერტიკალური ხაზით ორად გაყოს; მარჯვნივ ჩამოწეროს ქმრის ყველა ნაკლი, მარცხნივ – ღირსება. შემდეგ დგება ოპერაციის ყველაზე საპასუხისმგებლო მომენტი – მარჯვენა მხარე უნდა მოვახიოთ და დავწვათ, მარცხენა კი ვიკითხოთ ყოველდღე ძილის წინ. მაშინაც კი, თუ ქმართან ურთიერთობაში ყველაზე მძლავრი მიკროსკოპითაც შეუძლებელია კარგის დანახვა, უნდა გავიხსენოთ, როგორი იყო, როცა პირველად შევხვდით. ნუთუ ასეთივე უხეში და უყურადღებო? ნუთუ მაშინაც სვამდა? რატომ შეიცვალა ასე მკვეთრად? დანაშაული არშემდგარი ბედნიერების გამო ყოველთვის ორს ეკისრება და აქ მაინც უნდა იყოს სრული თანასწორობა.

ხომ არ ნიშნავს მარჯვენა მხარის დაწვა ყველაფრის პატიებას და კაპიტულაციას? არა, რადგან მხოლოდ სითბოსა და ურთიერთგაგების გარემოში შეიძლება, ის სხვანაირი გახდეს. თუ მისი ხასიათის რომელიმე თვისებას ვერ გავუმკლავდით, ვიღას ეყვარება ისეთი, როგორიც არის? სიყვარული იმისაა, რომ მიიღო ადამიანი ყველა ღირსებითა და ნაკლით. პასტერნაკმა ნამდვილი სიყვარულის ამ თვისებას „გულის უპრინციპობა” უწოდა, რომელიც „დიადია იმით, რომ ცოტას აკეთებს”. აი, ეს დიდი სიმცირე უნდა შეძლოს ქალმა. მოდი, მოვსინჯოთ მაინც. დავიწყოთ იმით, რომ ფურცელი გავყოთ ვერტიკალური ხაზით… თორემ საშინელებაა: ვიბრძვით თანასწორობისთვის და ვართმევთ ძალაუფლებას, ვიღებთ ძალაუფლებას და ვართმევთ სიცოცხლის წლებს. ვის სჭირდება პირველობა ასეთ ფასად?

ანთროპოლოგი შაპოშნიკოვა 7 წელი ცხოვრობდა ინდოეთის ჯუნგლებში და თანამედროვე პირველყოფილ ტომებს სწავლობდა. ამ ტომებს ცივლიზაცია არ შეხებია, ისინი, შორეული წინაპრების მსგავსად, მატრიარქატში ცხოვრობენ. საინტერესოა, რომ ამ „ველურებში” არის სქესთა უაღრესი ურთიერთპატივისცემა, ნაზი, მზრუნველი და ყურადღებიანი ურთიერთობები.

ქალის ოჯახური ტვირთი მძიმეა. ძველინდურ „დრაჰმაში” ნათქვამია: „კარგი ცოლი შრომობს შენთვის, როგორც მსახური; გაძლევს რჩევებს, როგორც მრჩეველი; მშვენიერია, როგორც სილამაზის ქალღმერთი; მშვიდია და ამტანი, როგორც მიწა; გაჭმევს, როგორც დედა და გატკბობს, როგორც ჰეტერა (ძველ საბერძნეთში – განათლებული, გაუთხოვარი ქალი, რომელიც თავისუფალ, დამოუკიდებელ ცხოვრებას ეწეოდა). კარგი ცოლი – ექვსი სახეა ერთში”.

დაახლოებით 1400 წლის წინ საეკლესიო კრება ოფიციალურად განიხილავდა პრობლემას, აქვს თუ არა ქალს სული. სასულიერო პირთა თითქმის ნახევარმა კითხვას უარყოფითად უპასუხა. ქრისტიანული ეკლესიის კრებამ მხოლოდ ერთი ხმის უმრავლესობით გადაწყვიტა, რომ ქალს, ამ მდაბალ არსებას, რაღაც სულის მაგვარი აქვს.

არისტოტელეს მიაჩნდა, რომ „ბუნება ყოველთვის ესწრაფვის მამაკაცის შექმნას, ქალს კი მხოლოდ სისუსტისა თუ შემთხვევის წყალობით ქმნის”.

ჯორდანო ბრუნო ქალს „პასიურ მატერიად” მიიჩნევდა, მამაკაცს კი „აქტიურ შემოქმედ ფორმად”.

თანამედროვე პირობებში საქმიანობა ქალისგან ისეთი თვისებების განვითარებას მოითხოვს, რომლებიც მამაკაცსაც სჭირდება წარმატების მისაღწევად: გერგილიანობას, გადაწყვეტილების მიღების უნარს, შეუპოვრობას… ყველაფერი ეს ქალურობის საზიანოდ ხდება. ქალს არ შეუძლია გაორება: სამსახურში სხვა და სახლში სხვა ვერ იქნება. ამას არავინ ასწავლის. ამასთან ერთად, ქალურობის შენარჩუნებასა და განვითარებაზე შინაც და სამსახურშიც მამაკაცია პასუხისმგებელი. ქალი იმ ზომით არის ქალური, რა ზომითაც მამაკაცურია და კეთილშობილი მამაკაცი.

ყოველთვის, როცა მარად მებრძოლის პოზას ვიჭერთ (ვის ვებრძვით? ჩვენს რჩეულს?), უნდა გვახსოვდეს, რომ ქალის ძალა სისუსტეშია და ეს სისუსტეა… მოთმინება და პატიება.

ლ. ტარხოვა, 17 აგვისტო, 1986 წელი, „კომსომოლსკაია პრავდა”

თარგმნა ნინო ჭიაბრიშვილმა

სასკოლო განათლების მიზნები საგრძნობლად შეიცვალა. თუ რამდენიმე წლის წინ სწავლება ფაქტების, ფორმულებისა თუ აქსიომების დამახსოვრებაზე იყო ორიენტირებული, ახლა გაცილებით რთული გამოწვევების წინაშე ვდგავართ. ეროვნულმა სასწავლო გეგმამ მოქმედ მასწავლებლებს მიზნად დაუსახა მოსწავლეებში ლოგიკური და კრიტიკული აზროვნების ხელშეწყობა, მედიაწიგნიერების დონის ამაღლება. ელექტრონული სისტემების განვითარება, ერთი მხრივ, ხელს უწყობს მასწავლებელს მასალის მარტივად, გასაგებად და თვალსაჩინოდ ახსნაში, მეორე მხრივ კი ჩვენი ამოცანაა მოსწავლეების სწორი ორიენტირება. ჩვენი მიზანია, მოვწყვიტოთ ბავშვები არასასურველ საიტებსა თუ აპლიკაციებს და მათი უნარები სასწავლო მიზნების გაუმჯობესებისკენ მივმართოთ. უნდა აღინიშნოს, რომ დაბალ საფეხურზე ბუკებით სწავლების შემოღებამ ამ მიზნის მიღწევა გააადვილა. სხვა საქმეა საბაზო და საშუალო საფეხურები, სადაც შესამჩნევია მოსწავლეების ლტოლვა ელექტრონული თამაშების მიმართ. კარგი იქნება, თუ მასწავლებელი ეცდება, თამაშების შექმნით მოზარდებს ეს სურვილი დაუკმაყოფილოს. სასწავლო თამაშების შექმნის შესაძლებლობას უკვე მრავალი საიტი თუ აპლიკაცია იძლევა.

მე-6 კლასის ეროვნული სასწავლო გეგმა მიზნად გვისახავს, მოსწავლეებს ვასწავლოთ არაუარყოფითი რაციონალური რიცხვების შედარება:

მათ.VI.1.მოსწავლეს შეუძლია არაუარყოფითი რაციონალური რიცხვების გამოსახვა, შედარება და დალაგება პოზიციური სისტემის გამოყენებით.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: 

·კითხულობს სასრულ ათწილადის ჩანაწერს; უთითებს თანრიგებს და ასახელებს ციფრთა მნიშვნელობებს თანრიგების მიხედვით; იყენებს ამ ცოდნას ათწილადების შედარებისა და დალაგებისას (მათ შორის – რიცხვით სხივზე);

გარდა ამისა, გამჭოლი კომპეტენციის ფარგლებში ისტ–ის სარეკომენდაციო სასწავლო რესურსებში მითითებულია თამაშით სწავლების უპირატესობა:

სარეკომენდაციო შინაარსი (სასწავლო რესურსები)

● თამაშის ტიპის კომპიუტერული პროგრამები, რომელთა დანიშნულებაა მოსწავლის მიერ ახალი შინაარსის ათვისება ან/და შესაბამისი უნარების განვითარება სათამაშო გარემოში (მაგალითად: ახალი სიტყვების შესწავლა; არითმეტიკული ოპერაციების შესწავლა ვირტუალურ მაღაზიაში; გეომე­ტრიული ფიგურების გააზრება, სხვადასხვა გეოგრაფიულ წერტილში მოგზაურობა, რომლის დროსაც შესაძლებელია რამდენიმე სასწავლო დისციპლინის ინტეგრირება).

აღსანიშნავია, რომ ამ ასაკში მოსწავლეებს ჯერ კიდევ თამაში ურჩევნიათ, ამიტომ მათთვის სასწავლო ელექტრონული თამაშების შექმნა კიდევ უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს. ამ მხრივ კარგი რესურსია საიტი https://learningapps.org/. აქ მრავალი შაბლონია, რომელთა მიხედვითაც შესაძლებელია თამაშების შექმნა. მასწავლებელს ფართო არჩევანი აქვს, მოარგოს შაბლონს მისთვის საჭირო თემა და საინტერესო გახადოს სასწავლო პროცესი. ამ მიზნის მისაღწევად მე შევქმენი თამაში, რომელიც რიცხვების კლასიფიკაციის საშუალებას იძლევა:

https://learningapps.org/display?v=p3zpqeb3301 

ცალ მხარეს ჩამოწერილია რიცხვები 1 და 10, ხოლო მეორე მხარეს მოცემულია არაუარყოფითი რაციონალური რიცხვები 1-დან 10-მდე. მათ შორის არის როგორც მეათედები, ისე მეასედებიც. მოსწავლეებმა ათწილადები უნდა დაელაგონ ზრდადობის, ხოლო თამაშის დასრულების შემდეგ – კლებადობის მიხედვით.

 

მოცემულ შემთხვევაში მარჯვნივ მონიშნულია ათწილადი 3,6, ხოლო მარცხნივ – რიცხვები 1, 10 და საორიენტაციო ათწილადი 2,05. მოსწავლე უნდა მიხვდეს, რომელ ლურჯ ისარს დააწკაპოს მარცხენა მხარეს, რათა ათწილადი თავის ადგილას ჩასვას, ანუ სადაა მისი ადგილი – 1-დან 2,05-მდე თუ 2,05-დან 10-მდე. თუ ათწილადს სწორად შეურჩევს ადგილს, ზემოთა ზოლში მდებარე „მოთამაშის” ფანჯრის ქვეშ ქულა დაეწერება. ამის შემდეგ კომპიუტერი ჩასვამს ათწილადს და მასაც მიემატება ქულა. ასე უნდა დაალაგოს მოსწავლემ ყველა ათწილადი თავის ადგილას. რაც მეტ ათწილადს ჩასვამს მარცხნივ, მით მეტი ლურჯი ისარი გაჩნდება ეკრანზე და მოსწავლეს მეტი ფიქრი მოუწევს.

 

მოცემულ სურათზე ჩასასმელად (ცისფრად) მონიშნულია ათწილადი 4,8 და მოსწავლეს 7 სავარაუდო ადგილიდან (მარცხნივ 7 ლურჯი ისარია) უწევს შესაფერისის შერჩევა, ამისთვის კი შერჩეული ათწილადი ყველა წილადს უნდა შეადაროს. სასურველია, თამაშში რამდენიმე მოსწავლე მონაწილეობდეს. ამ შემთხვევაში ისინი ქულების დაგროვებაში ეჯიბრებიან ერთმანეთს და მოტივაციაც ერთიორად იზრდება. ბავშვებს ეს თამაში ძალიან ახალისებთ. ერთმანეთს უხსნიან, რატომაა ამა თუ იმ რიცხვის ადგილი სწორედ იქ და ასე თამაშ-თამაშით სწავლობენ ათწილადების არსს, რაობასა და შედარებას.

მასწავლებელს არც ერთი მოსწავლის არავითარი უნარი არ უნდა დარჩეს შეუმჩნეველი და სასურველია, ის მოარგოს სასწავლო მიზნებს. მთავარი ხომ ისაა, მოსწავლემ სწორად გაიგოს ახსნილი საკითხი და მისი პრაქტიკაში გადატანა შეძლოს. ასე ის იოლად, თანაც ძალდაუტანებლად და ხალისით ისწავლის გაკვეთილზე მიღებული ცოდნის სხვადასხვა სივრცეში გამოყენებას.

მიჩნეულია, რომ მათემატიკა რთული საგანია და ბავშვებიც ასევე არიან განწყობილნი. ძალიან მინდა, ეს სტერეოტიპი დაიმსხვრეს. მათემატიკა ლოგიკური მეცნიერებაა. აქ ყველა საკითხი ერთმანეთთანაა კავშირში და თუ ამ კავშირებს სწორად დავანახებთ მოსწავლეებს, მათ არასოდეს გაუჭირდებათ მათემატიკის სწავლა.

მჟავები ორ-სამ მეცადინეობაზე თუღა მეყოფა. მარაგის შევსებაა საჭირო. ხვალვე წავალ… ჰოდა, „ხვალ” ქიმიური რეაქტივების მაღაზიიდან დატვირთული გამოვედი. ხელჩანთა ხომ თავისთავად მქონდა და თანაც ორივე ხელში არაორგანული მჟავებით სავსე ბოთლებით გაძეძგილი პაკეტები მეჭირა. იქვე მზეს მიფიცხებული ტაქსის მძღოლი დავინახე და დაუფიქრებლად გავეშურე მისი მანქანისკენ. ამ თაკარა მზეში მზეს რატომ ეფიცხებოდა, არ ვიცი. ის კი შევატყვე, რომ უგუნებოდ იყო და სარკეში რატომღაც მიბღვერდა. ამისთვის ყურადღება არ მიმიქცევია, ჩემი პაკეტები წინა სავარძელზე დავალაგე, ოღონდ ისე, რომ უკანა სავარძლიდან ხელით მჭეროდა, და თავადაც მოვკალათდი.

ხომ გრძნობთ, როცა გიმზერენ? ჰოდა, მეც ისევ ვიგრძენი სარკიდან დაჟინებული მზერა, ოღონდ დაბღვერილი, მოღუშული. უცებ მძღოლის კისერზე ჩამოკიდებული რამდენიმე მსხვილი ძეწკვი მომხვდა თვალში… გასაგებია. მზის გულზე რომ გამოვცხვე და თანაც ამ სიცხეში ამსისქე ჯაჭვი მეკიდოს კისერზე, შესაძლოა, მეც ბღვერით შევხედო ხალხს.

ვაჟა-ფშაველა მომაგონდა. თურმე სოფლის მამასახლისი უბღვერდა. რა ჰქონდა ვაჟას მამასახლისის საბღვერი, მაგრამ კაცია და გუნება. იმ მამასახლისსაც, ეტყობა, ჯაჭვი ეკიდა კისერზე – ალბათ, მეტი თავდაჯერებისთვის. ჰოდა, ვაჟასაც უთმენია, უთმენია და ერთხელაც უთქვამს:

რას მიბღვერ, მამასახლისო,

ჯაჭვებ რომ გკიდიანო?

ჯაჭვებ მეცა მაქვს სახლში და…

ძაღლები მიბიანო…

აი, ასე! ოღონდ ვაჟას და მამასახლისის ამბის მოყოლის ნაცვლად ტაქსის მძღოლს წყნარად ვურჩევ, გზას უყუროს.

ამის თქმაა და ისე ამუხრუჭებს, რომ პაკეტები ხელიდან მისხლტება და ჩემი მჟავები ლამის ძირს ცვივა.

აქ კი მოთმინების ფიალა მევსება და უკვე გაგულისებული ვსაყვედურობ, გზას მიხედეთ, ბატონო, თორემ ამ ბოთლებიდან რამე რომ დაიღვაროს, მერე ნახავთ თქვენს და ჩემს სეირს-მეთქი.

ჰმ, და რა გაქვთ ბოთლებშიო? – მეკითხება,

კონცენტრირებული არაორგანული მჟავები–მეთქი.

ისე გულიანად იცინის, ჯაჭვების რამდენიმე ფენაც კი უხტის კისერზე.

აგაშენათ ღმერთმაო, ღამითაც ვიმუშავე, მეძინება, მცხელა და საძაგელ გუნებაზე ვარ, თქვენ გაიხარეთ, რა კარგად გამახალისეთო. ჯანსაღი ხუმრობა მიყვარსო.

ჰო, ეგონოს, რომ ვხუმრობ. მე ჩემი ვუთხარი და თავისი საქმისა თვითონ იცის.

და თქვენ, თქვენ თუ იცით, რა არის მჟავა?…

ან კითხვას სხვანაირად დავსვამ: იცით, რომ მჟავებით ხართ გარშემორტყმული? ოღონდ უფრო ორგანულით.

თუნდაც სამზარეულოში შევიხედოთ, ნებისმიერში… აუცილებლად ვიპოვით სითხეს, რომელზეც ავიცენა წერდა: „ხელს უწყობს საჭმლის მონელებას და მადაზე მოჰყავხართ. თუ ვარდის ან ზეითუნის ზეთს შევურევთ, კარგად ავთქვეფთ, შიგ შალის ნაჭერს დავასველებთ და თავზე დავიდებთ, თავის ტკივილი უმალ გაგვივლის”.

ავიცენა ძმარს გულისხმობდა.

ძმარი პირველად ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მესამე საუკუნით დათარიღებულ წყაროში იხსენიება. ძველი ბერძენი სწავლული თეოფრასტე წერდა, რომ ლითონზე მისი დასხმით საღებავს იღებდნენ. ძველ რომში ხომ უსაზღვრო იყო ძმრის სიყვარული. ყოველგვარ სასმელს სწორედ მას ამჯობინებდნენ, ოღონდ ტყვიის ჭურჭელში ნადგამს. ასეთ ძმარს მოტკბო გემო ჰქონდა, რადგან ტყვიის აცეტატს შეიცავდა. ტყვიის ჭურჭელში ნადგამი ძმრის სმა კი რასაც დამართებდათ, მე და თქვენ შესანიშნავად ვიცით…

მოკლედ, რა არის და რისგან შედგება ძმარი? მისი მთავარი კომპონენტი ძმარმჟავაა, ხოლო მიღება ქიმიური და მიკრობიოლოგიური გზითაა შესაძლებელი. ეს უკანასკნელი ძმრის მომზადების უძველესი მეთოდია: დატოვეთ ხილის წვენი ჰაერზე ღია ჭურჭლით, რომელშიც ყოველთვისაა სხვადასხვა ბაქტერიის სპორები; დუღილი დაიწყება და დროთა განმავლობაში წვენი ძმრად იქცევა.

ბაქტერიების მიერ გამომუშავებული ფერმენტების მეშვეობით წვენში შემავალი გლუკოზა ეთილის სპირტს წარმოქმნის. ჰაერისა და ფერმენტების თანაობისას სპირტი ძმარმჟავად გარდაიქმნება. ამ გზით იღებენ ყველა ნატურალურ ძმარს – ვაშლისას, ყურძნისას, ბრინჯისას… თითოეულ მათგანში ძმარმჟავას შემცველობა 4-5%–ია. გარდა ამ ნივთიერებისა, ძმარი ესთერებს, ალდეჰიდებს და სხვა ორგანულ ნაერთებსაც შეიცავს. სწორედ მათი წყალობითაა, ბუნებრივ ძმრებს მხოლოდ მათთვის დამახასიათებელი ფერი და არომატი რომ აქვთ. 

თუ მაღაზიაში ძმრის ბოთლებს თვალს შეავლებთ, დაინახავთ, რომ ბალზამირებულ ძმარს განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. ეს განსაკუთრებულობა ფასითაც გამოიხატება. არც თვისებები აქვს ჩვეულებრივი. გაკეთებაც საწვალებელია: წურავენ ყურძენს და წვენს იმდენ ხანს ადუღებენ, სანამ სქელ, მუქ სიროფად არ იქცევა. მერე ამ სიროფს ცოტაოდენ ღვინის ძმარს ამატებენ და ყველაზე საინტერესო ამბავიც ამის შემდეგ იწყება: მორიგეობით ასხამენ სამ სხვადასხვა ტიპის კასრში და აყოვნებენ. პირველი კასრი მუხისა და იფნისაა, მომდევნო – წაბლისა და ალუბლისა, ბოლო კი თუთისა. ძმრის დასამწიფებლად, სულ ცოტა, სამი წელია საჭირო. ზოგიერთ სახეობას ნახევარი საუკუნეც კი სჭირდება. სახელწოდებაც განსაკუთრებული აქვს. ამ ძმარს თავდაპირველად მხოლოდ სამედიცინო მიზნით იყენებდნენ, რადგან ანტიბაქტერიული და ანთების საწინააღმდეგო თვისებები აქვს. შავი ჭირის დროს მას წვეთობით არიგებდნენ, როგორც ნამდვილ სასწაულს. ახლა ის აფთიაქიდან სუპერმარკეტსა და სამზარეულოში გადმობარგდა. 

რა არის ძმრის ესენცია?

ეს ძმარმჟავას 70%-იანი წყალხსნარია. მერვე საუკუნეში დაამზადა ჯაბირმა – კაცმა, რომელმაც პირველად გამოხადა ბუნებრივი ძმარი.

მახსოვს, სოფელში ბავშვებმა რაღაც მონეტა მომიტანეს – ვიპოვეთ, ძველია, მაგრამ ვერ გაგვიწმენდიაო. არც ქიმიის სწავლა ეხალისებათ და არც იმას აღიარებენ, რომ მის იქითაც არ აქვთ გზა… მონეტა, სავარაუდოდ, სპილენძისა უნდა ყოფილიყო. თავად სპილენძი მჟავებთან რეაქციაში არ შედის (გამონაკლისებია აზოტმჟავა და გოგირდმჟავა), სპილენძის ნაერთები კი – ოქსიდი, მარილები – მჟავებში იხსნება. ის მონეტაც სწორედ ამ ნაერთების ფენის გამო იყო ჩაშავებულ–ჩაყვითლებული. ოდნავ შევათბეთ და ლიმონით გავწმინდეთ – ლიმონი ხომ ლიმონმჟავას შეიცავს. ფულს ჩვენ თვალწინ დაუბრუნდა სპილენძისფერი.

სხვათა შორის, მისი გაწმენდა ფანტათიც შეიძლებოდა, რადგან ისიც შეიცავს მჟავებს, ოღონდ მონეტა შიგნით 24 საათი უნდა გაგვეჩერებინა.

ახლაც სოფელში ვარ. აქ რაღაცნაირი სიმშვიდეა და მყუდროება. არა, სიჩუმე სულაც არ დგას – ყველა ჩიტი ერთად ჟივჟივებს და სწორედ მათი ჟივჟივი მგვრის სიმშვიდისა და მყუდროების განცდას. დერეფანში მერცხლის ბუდეა და ისე არიან მიჩვეულები, რომ სახლში არავინ ცხოვრობს, ჩემს გამოჩენაზე აღშფოთებას ვერ მალავენ. ცხადია, მშობლები, თორემ პატარებს ცნობისმოყვარეობა კლავთ. ბარტყობიდან უკვე გამოდიან, ფრენითაც კარგად ფრენენ, მაგრამ ნისკარტი ჯერ ისევ ყვითელი  აქვთ და სასაცილოდ თვალებდაჭყეტილები მიქცერენ. ბავშვი ბავშვია. აი, დედა ხომ ეუბნება, არ შეხედოო, ამას კიდევ ვაინტერესებ და მიყურებს.

წეღან შუქი ჩაქრა. ვეღარ მოიშალეს ჩვენს ქვეყანაში დენის გათიშვა… სანთელს ავანთებ და ცოტა ხანს კიდევ დავრჩები ეზოში.

რისგან ამზადებენ სანთელს? ცვილისგან, სტეარინისგან, პარაფინისგან.

სტეარინი მოთეთრო, ცვილის მსგავსი ნივთიერებაა… აი, ისევ მჟავებთან მივედით. ცხიმოვან მჟავებთან. მათ ჰომოლოგიურ რიგში პირველი ერბომჟავაა. პირველად სწორედ ერბოში აღმოაჩინეს. სტეარინის მჟავაც მათ რიგს ეკუთვნის, კარბოქსილის ჯგუფს შეიცავს და ჩამოცილებული წყალბადის ხარჯზე მჟავა თვისებებს ამჟღავნებს. სტეარინის შესახებ მეცხრამეტე საუკუნეში შეიტყვეს. ერთმა ლაბორატორიამ შეკვეთა მიიღო, დაედგინა საპნის შემადგენლობა, რომელსაც იმხანად ნაჭრების შესაღებავად იყენებდნენ. შეკვეთაზე მუშაობა მიშელ შევრელმა დაიწყო. საპონი მოიწონა თუ დაიწუნა, ამაზე ისტორია დუმს. სამაგიეროდ, უცნობი ნივთიერება გამოყო და მარგარინის ცხიმოვანი მჟავა უწოდა. სტეარინის მიღება ჩვენც შეგვიძლია. არა, მუსიე შევრელს არ ვადარებთ თავს, უბრალოდ, მის გზას ვიმეორებთ. ავიღოთ სარეცხის საპონი, ისე ჩამოვთალოთ, რომ ბურბუშელას მსგავსი ნათალი მივიღოთ, ჩავყაროთ ალუმინის ფოლგისგან დამზადებულ პატარ ჭურჭელში და ცოტაოდენი წყალი დავასხათ, უკეთ რომ გაიხსნას, ოდნავ შევათბოთ და მოვურიოთ. მიღებულ მღვრიე ხსნარს დავუმატებთ ძმარს (დიახ, დიახ, ძმარს). წარმოიქმნება თეთრი ნალექი. თუ ამ ნალექს გავფილტრავთ და გავაშრობთ, სტეარინს მივიღებთ. თუმცა დღეს სტეარინისგან სანთლებს იშვიათად აკეთებენ, უფრო პარაფინს იყენებენ. პარაფინი მინერალური ნედლეულისგან – ნავთობისგან მიიღება.

შუქი მოვიდა… მიხარია… XXI საუკუნეში ადამიანების გახარების ძველ მეთოდებს იყენებენ. არადა, მუშაობს, ხომ იცით…

დილით მერცხლები ბუდეში აღარ მხვდებიან. 

ჩემი ბავშვობის ლექსი მახსენდება: „გაფრინდა ქეთოს მერცხალი…”

ქალაქ კურიტიბასთან ახლოს, ბრაზილიის ერთ პატარა სოფელში, არაფრით გამორჩეულ ციცქნა სახლში ცხოვრობს კაცი, რომელსაც ფეხბურთში რევოლუციის მოხდენა აქვს განზრახული.

“რევოლუცია” მხოლოდ ხმამაღალი სიტყვა როდია. ჟორჟე ამაირო ფიქრობს, რომ თანამედროვე ფეხბურთის “გაკეთილშობილების” მისია განგებამ სწორედ მას დააკისრა და ისიც ჭაპანწყვეტით, მაგრამ მაინც ეზიდება ამ “მძიმე ტვირთს”.

ეს ამბავი დაახლოებით 10 წლის წინ, “კურიტიბა”-“კოლო-კოლოს” შორის ლიბერტადორესის თასზე ბრაზილიაში გამართული მატჩით დაიწყო. მატჩი დიდი ვერაფერი სანახავი გამოდგა, მაგრამ კონკრეტულად თამაშზე მნიშვნელოვანი ის იყო, რომ პირველი ტაიმის დასრულების შემდეგ, “კურიტიბას” გულშემატკივართა ტრიბუნიდან ოცდაათიოდე კაცი პოლიციელებს გაუსხლტა, საფეხბურთო მოედანზე გავარდა და მათგან ერთ-ერთმა, ანუ ჟორჟე ამაირომ დიდი მეგაფონის დახმარებით ხმამაღლა გამოაცხადა, რომ “დღეს პლანეტაზე ფეხბურთი მაფიის ხელშია, ფეხბურთელები და მწვრთნელები მატჩების ბედს ვეღარ წყვეტენ და მთელი კაცობრიობა უნდა დაირაზმოს ფეხბურთის მმართველი ბოსების წინააღმდეგ, რომლებმაც ფეხბურთი კაზინოდ აქციეს”.

ამის თქმა კი მოასწრო და საპოლიციო სპეცრაზმმა დიდი მუჯლუგუნებითა და ცემა-ტყეპით გამოათრია სტადიონიდან. თუმცა ის მატჩი ჟორჟე ამაიროს მიერ წამოწყებული მოძრაობის დასაწყისი აღმოჩნდა და მთელ ბრაზილიაში უკვე საკმაოდ ბევრმა იცის ამ უცნაური ადამიანის არსებობის შესახებ.

ჟორჟე ამაიროსთან ჟურნალისტები და ტელერეპორტიორები პრაქტიკულად არ დადიან. ამას პირადად ჟორჟე საფეხბურთო მაფიის მიერ მასზე დაწესებული აკრძალვებით ხსნის. ეს კი არა და, ჟორჟე ამაირო იმდენად გაანაწყენეს ჩვენმა ბრაზილიელმა კოლეგებმა, რომ სასამართლოს ძალით მოითხოვა, მისი ფოტოსურათები არ გავრცელებულიყო და არსად დაბეჭდილიყო. სასამართლომ მისი ეს მოთხოვნა ნაწილობრივ დააკმაყოფილა, მაგრამ იმ მოძრაობას, რომელსაც ეს ახირებული, მაგრამ უზომოდ პატიოსანი კაცი უდგას სათავეში, სწორედ ასეთმა მიდგომებმა გაუჩინეს მრავალი პრობლემა.

მოძრაობას კონკრეტული დასახელება არ გააჩნია. საკუთრივ სიტყვა “მოძრაობაც” შესაძლებელია ვერ გამოხატავდეს ყველაფერს. უბრალოდ, არსებობს ადამიანთა საკმაოდ დიდი გუნდი, რომელიც ჟორჟე ამაიროს თაოსნობით პერიოდულად იკრიბება, მსჯელობს და თანამედროვე ფეხბურთი არსებული პრობლემების გამო საფეხბურთო მმართველი ორგანიზაციების მისამართით მეტად მძაფრ პროტესტს გამოთქვამს.

როგორც ირკვევა, სულ ცოტა ხნის წინ, ჟორჟემ და მისმა მეგობრებმა ბრაზილიის რამდენიმე ქალაქში უზარმაზარი ტრანსპარანტები გამოფინეს, სადაც ბრაზილიელი საფეხბურთო ჩინოვნიკების გვარ-სახელების გასწვრივ მათ მიერ ფეხბურთში ნაშოვნი მილიონების რაოდენობაც ეწერა. თუ ეს ხალხი ამ ყელაფერს დეტალურად მოძიებული ინფორმაცის შესაბამისად ამბობდა, საქმე მართლაც საგანგაშოდ ყოფილა, რადგან ბრაზილიის საფეხბურთო ელიტის სულ პატარა ჩინოსანის გვარ-სახელის გასწვრივაც კი ტრანსპარანტზე რამდენიმე მილიონი დოლარი ეწერა.

ამაიროსა და მის ხალხს უმეტესობა გიჟად თვლის და სოლიდური ბეჭდური გამოცემები მასზე თითქმის არასოდეს წერენ. ტელევიზიით თუ რამე გადაიცემა, უმეტესად ისეთ გადაცემაში, რომელსაც “გასართობი გადაცემა” ჰქვია და ამ გადაცემების ჭკუამხიარული მაყურებლისთვის ამაიროს მიერ გამოთქმულ პროტესტსა და ორ ფეხზე მოცეკვავე გაწვრთნილ ძროხას ერთი ფასი და დანიშნულება აქვს. საფეხბურთო გადაცემები კი ამაიროს ბიჭების აქტივობებს თუ აჩვენებენ მუდამ ისეთი კონტექსტის თანხლებით, რომ ზედმეტად კრეატიული უნდა იყო, მათთან გაერთიანება რომ მოგინდეს.

მაგრამ ეს ადამიანები მაინც ჯიუტად ცდილობენ საზოგადოებისათვის თავის შეხსენებას და მათი მოძრაობის მთავარი ძალა, სულის ჩამდგმელი და კოზირი სწორედაც რომ უცნაური, მაგრამ უპატიოსნესი კაცი – ჟორჟე ამაიროა.

როგორც ამბობენ, მავანმა ფულიანმა და საეჭვო ღირსების “ბიძებმა” ჟორჟეს რამდენჯერმე შესთავაზეს ფული გაჩუმებისა და ამ საქმიანობისათვის თავის დანებების სანაცვლოდ, მაგრამ ამაირო ჯიუტად არ ჩერდება, ცხოვრობს პატარა სოფელში, თავის მოცუცქნულ სახლში, ბელადივით წინ მიუძღვება მასსავით უცნაურ, მაგრამ გულანთებულ ბიჭებს და ბოლომდე სჯერა, რომ ახალი საფეხბურთო რევოლუცია სწორედ მისით და მისი მეგობრების გამოისობით დაიწყება.

ბევრს ჰგონია, ყველაზე ადვილი დაწყებითი კლასების მასწავლებლობაა. განა რა არის იმაში ძნელი, ანბანი და წერა–კითხვა ასწავლო?! ჩემი აზრით კი სკოლის პირველ მერცხლებთან მუშაობა საძირკვლის გაჭრას ჰგავს. თუ საფუძველი სათანადოდ არ გაამაგრე, სახლს სუსტი ქარიც კი ჩამოანგრევს.

პირველკლასელთა მშობლები ყველაზე რთული საზოგადოებაა მათ შორის, ვისაც შევხვედრივარ. ეჩქარებათ შედეგის დანახვა, ერთი სული აქვთ, სანამ მათი შვილი სქელტანიან წიგნებს სხაპასხუპით წაიკითხავს და მაღაზიაში ხურდას ელვის სისწრაფით დაითვლის. შვილის წარუმატებლობას ხშირად მასწავლებელს აბრალებენ, გამუდმებით ცდილობენ პასუხისმგებლობის ჩამოცილებას და კლასის დამრიგებლისთვის გადაბარებას, განსაკუთრებით კერძო სკოლებში – მიაჩნიათ, რომ რაკი ბავშვი ანაზღაურებად სასწავლო დაწესებულებას მიაბარეს, მათ არც თავიანთი შვილების პირადი ნივთების მოწესრიგება ევალებათ და არც საშინაო დავალების შესრულების პროცესში ჩართვა. გაკვირვებული უყურებენ მასწავლებელს, რომელიც მათ სახელმძღვანელოებისთვის დამცავი ყდის შემოკვრას ან დამატებითი სასწავლო ნივთების შეძენას სთხოვს (საჭირო ნივთებს სკოლა არ დაგვახვედრებს? დამრიგებელი ჩანთას არ აწესრიგებს?). გამოდის, რომ სასწავლო წლის დაწყებამდე სკოლამ ჯერ მშობელი უნდა ,,მოამზადოს” მოსწავლეობისთვის, აუხსნას ორმხრივი ვალდებულებები და წინასწარ განსაზღვროს სკოლის/მასწავლებლის ფუნქციებში ჩარევის დოზა.

მშობლები ხშირად აპროტესტებენ სკოლის შინაგანაწესის სხვადასხვა პუნქტს: ბავშვის საგაკვეთილო პროცესიდან საპატიო მიზეზის გარეშე გაყვანას, სკოლის მენიუს, გარემოსა და სანიტარიულ ნორმებს, მერხსა და დაფას შორის მანძილს, ყველაზე ხშირად კი – სასკოლო ფორმას, რომელშიც უმეტესად თეთრი მაისური ფიგურირებს. გამოგიტყდებით, როგორც მშობელს, მეც ხშირად გამიპროტესტებია ეს საკითხი, რადგან ძნელია, თეთრი ტანსაცმლისა და ბავშვის შეუთავსებლობას დიდხანს გაუძლო. არადა, სასკოლო ფორმა ყოველ ნაბიჯზე გვახსენებს, რომ ,,ჩვენ ერთი გუნდი ვართ”. ასეთი მესიჯები მოსწავლეს საგრძნობლად უადვილებს ადაპტირებას. გარდა ამისა, ვის არ ახსოვს, როგორი ამრეზით შესცქეროდნენ შეძლებული ოჯახების გამოპრანჭული შვილები ერთი ზომით დიდ ფეხსაცმელსა და გაცრეცილ ქურთუკში ჩამალულ თანატოლებს?! ასეა თუ ისე, სასკოლო ფორმა დღემდე აქტუალურია მთელ მსოფლიოში.

ბევრს ავიწყდება, რომ სკოლა არა მარტო საგნობრივი ცოდნით, არამედ ცხოვრებისეული გამოცდილებითაც ამარაგებს ადამიანს. დედისა და მამის „ყველაზე ნიჭიერი” ნებიერები პირველად სკოლაში ხვდებიან, რომ ყველა გზა მათკენ არ მიდის და ძალიანაც უჭირთ ამასთან შეგუება. სკოლა კი მათ ჯანსაღი კონკურენციისა და თანამშრომლობის უნარების გამომუშავებაში უნდა დაეხმაროს.

მარტო ბავშვებს კი არა, ხშირად მშობლებსაც ეჩვენებათ, რომ მათ შვილებს უსამართლოდ ექცევიან (ნიშანს/ყურადღებას აკლებენ) და ნამდვილ „უფროს ძმებად” გვევლინებიან, იწუნებენ ყველაფერს: სასწავლო მასალას, სწავლების მეთოდს, მასწავლებლის ფიზიკურ თუ გონებრივ შესაძლებლობებს… სწორედ ასეთი მშობლები ქმნიან კონფლიქტურ სიტუაციებს, რომელთა განეიტრალებაც უმეტესად მასწავლებლებს უწევთ.

მასწავლებლის მთავარი იარაღი აქტიური მოსმენაა (თომას გორდონი აქტიური მოსმენის მეთოდს „კარის გაღებას” უწოდებს). მას უნდა შეეძლოს დაშიფრული სათქმელის ამოცნობა, თავად კი ყოველთვის ცხადად და გარკვევით ილაპარაკოს, რადგან არ არსებობს გარანტია, რომ მის მიერ დაშიფრულ ინფორმაციას სწორად „თარგმნიან”.

მაგალითად, თუ მშობელი გეუბნებათ, რომ მის შვილს ჯერ კიდევ უჭირს კითხვა, ამით მიგანიშნებთ, რომ მეტი დრო უნდა დაუთმოთ ბავშვს ან თქვენს პროფესიონალიზმს ეჭვქვეშ აყენებს. ასეთ დროს თქვენი ინფორმაცია მოსწავლის განსხვავებული სასწავლო უნარების შესახებ კონტრარგუმენტად არ გამოდგება, რადგან მშობლების უმრავლესობა შვილის წარუმატებლობას სკოლას აბრალებს.

პირადი გამოცდილების საფუძველზე გეტყვით: თუ მასწავლებლობას აპირებთ, კამათის ხელოვნებასაც უნდა დაეუფლოთ. ყველაზე დაძაბულ სიტუაციაშიც კი სიმშვიდე მთავარ იარაღად გამოიყენეთ. რაც უნდა აბსურდული მოგეჩვენოთ მშობლის პრეტენზია, შეეცადეთ, ბოლომდე მოუსმინოთ – დაე, უარყოფითი ენერგიისგან დაიცალოს. პასუხი დაიწყეთ ჯადოსნური სიტყვებით: „მესმის თქვენი” (თანაგრძნობა), – მერე აუცილებლად გამოხატეთ საკუთარი მოსაზრება საკითხის შესახებ (დაასაბუთეთ ფაქტებით) და ბოლოს ისევ ჯადოსნური სიტყვები მოიშველიეთ: „აუცილებლად გავითვალისწინებთ/განვიხილავთ თქვენს შენიშვნას” (განმუხტვა). მრავლობით რიცხვში ნათქვამი წინადადებები მშობელს ტაქტიანად შეახსენებს, რომ თქვენ სკოლის ერთი პატარა ნაწილი ხართ და მის შვილზე ერთი ადამიანი კი არა, პროფესიონალთა გუნდი ზრუნავს.

ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც ისაა, როგორი განწყობით ამზადებთ სათქმელს. საუბრისას აუცილებლად გაგცემთ სიტუაციისადმი თქვენი ნამდვილი დამოკიდებულება, რომელიც მზერიდან, ჟესტებიდან, დგომის მანერიდან დაუკითხავად ჟონავს და კიდევ უფრო აღრმავებს კონფლიქტის უფსკრულს. ნათქვამია, რომ „თუ ვერ ცვლი გარემოს, უნდა შეიცვალო დამოკიდებულება მის მიმართ”. ურთიერთობის წარმართვისას განწყობას მართლაც დიდი მნიშვნელობა აქვს. საკუთარ თავზე მუშაობა კი არა მარტო სკოლაში, არამედ ყოველგვარ გარემოში ადამიანის პიროვნული ზრდის უმთავრესი კომპონენტია.

მასწავლებლის მთავარ აუდიტორიას ბავშვები წარმოადგენენ. მათი ყურადღების მობილიზება გაუხედნავი ცხენის მორჯულებასავით ძნელია. ბევრს ჰგონია, რომ მოსწავლეთა მუდმივი კონტროლის ფონზე კლასი მართული ხდება. სინამდვილეში საგაკვეთილო პროცესის განმავლობაში აღვირის მოჭერა–მოშვება ერთმანეთს ისე უნდა ენაცვლებოდეს, როგორც ამას გაწაფული მხედარი აკეთებს. გამიგონია, ცხენზე ჯდომისას მის ნაწილად უნდა იქცე, თუ გსურს, შენგან კარგი მოჯირითე დადგესო. სკოლაშიც ასეა, მასწავლებელი კლასის გულისცემას უნდა გრძნობდეს – ისინი ხომ ერთად უნდა მივიდნენ ფინიშამდე.

მეორე მხრივ, კლასის მართვა არც კი დაგჭირდება, თუ გაკვეთილის დაწყების წინ სწორად განსაზღვრავ მოტივაციას. მასწავლებელი, რომელიც სათანადოდ აფასებს მოსწავლეთა მოტივირების მნიშვნელობას, გაკვეთილის ბოლოს ყოველთვის სასურველ შედეგს იღებს.

ჩაგიტარებიათ გაკვეთილი მოსწავლეთა ინტერესების მიხედვით? გიკითხავთ ბავშვებისთვის, რისი შესწავლა სურთ თავად? გიფიქრიათ, რას ნიშნავს ბავშვისთვის „სწავლის პროცესი” ან სად გადის ზღვარი სავალდებულოსა და საინტერესოს შორის? ეს ის კითხვებია, რომლებიც ყველა მასწავლებელმა უნდა დაუსვას საკუთარ თავს, რადგან სწავლა თითოეული ბავშვისთვის სხვადასხვა რამეს ნიშნავს. საგაკვეთილო პროცესი უფრო სასიამოვნო გახდება, თუ მოსწავლე მასში თავის წვლილს შეიტანს. ბავშვებს ძალიან მოსწონთ მასწავლებლის როლის მორგება, ამ დროს ერთდროულად სწავლობენ და ასწავლიან. მოზარდები ხომ საუკეთესო მაძიებლები არიან – თუ სკოლა მუდმივად დაუკმაყოფილებს ძიების წყურვილს, სასწავლო პროცესში მათი ჩართულობა სტაბილური იქნება.

ზემოაღნიშნული საკითხები განსაკუთრებით გასათვალისწინებელია სწავლების დაწყებით საფეხურზე, რადგან თვითგამოხატვა და პროცესის თანამონაწილეობა პატარებს და მათ მშობლებს სკოლადმი ნდობას უნერგავს და თანამშრომლობისთვის განაწყობს. სამწუხაროდ, სკოლის ძირითადი რესურსი ბავშვის ინტელექტუალურ განვითარებაზე იხარჯება, არადა დაწყებით კლასებში თითოეული ინდივიდის შესწავლას, მისი განსხვავებული უნარებისა და ინტერესების აღმოჩენასა და განვითარებას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს.

მე დაწყებითი საფეხურის მასწავლებელი ვარ და წელს ისევ თავიდან ვიწყებ ყოველი ახალი კარის გასაღების მოსაპოვებლად ბრძოლას. წარმატება მისურვეთ!

ამ წერილში მკითხველს ვთავაზობთ ლაბორატორიული ცდის ოქმის კიდევ ერთ ნიმუშს. ცდისა, რომლის ჩატარებაც ძნელი არ არის. საუბარია მუდმივი დენის წყაროს შიგა წინაღობისა და ემძ-ის გაზომვაზე. ეს არის ცდა, რომლის დროსაც ფიზიკური სიდიდე იზომება არაპირდაპირ, ანუ ჩვენთვის საინტერესო ფიზიკური სიდიდე გამოითვლება გამზომი ხელსაწყოებით პირდაპირ გაზომილი სხვა ფიზიკური სიდიდეებისა და ცნობილი თანაფარდობის მეშვეობით.

ვრცლად

რეკლამაა რაცაა, ჩემსავით იცით. ეგებ უკეთაც. ერთმა ფრანგმა მწერალმა მას მეოცე საუკუნის მეტასტაზი უწოდა, ოღონდაც კეთილ თუ ავთვისებიანი ელჩი – ვისთვის როგორ. თუმცა სარეკლამო ან თითქმის სარეკლამო ტექსტები გაცილებით ძველი ამბავი გახლავთ, მეტასტაზი კი შეუჩერებელია – ის ოცდამეერთსაც გადმოედო და ინტერნეტი შთანთქა. მსოფლიო მსოფლიოდ და ერთობ ქართული რამ გამოდგა ეს რეკლამა – ეჭვიც არ მეპარება, ცხადად უნდა გახსოვდეთ მისი პირველი ტელეჩანასახები – სხვათა ვიდეორგოლების თარგმანები – იუპი და ბარფი და არიელი და ძმანი და დანი მისნი. მერე ესენი გამრავლდნენ და მთლად გაქართველდნენ. თუმცა რეალურად ესეც ძველი ამბავი გახლავთ. აი, როგორ დაიწყო:

პირველი ქართული რეკლამა, რომელიც სამამულო პერიოდიკის პულსზე ისინჯება. 1861 წელს გამოდიოდა ამგვარი სასოფლო-სამეურნეო გაზეთი „გუთნის დედა”. გუთნის დედის, ახალმეტყველებით რომ ვთქვათ „ქავერ-ფოტო” კი, არც მეტი, არც ნაკლები, იმპორტული საქონელი იყო – დღეში ცხრა თუნგის მომწველი ფლამანდრული ძროხა. მანდ ეტყობა ხალხის დაინტერესების გზებიც კარგად იცოდნენ, მართალია საკმაოდ ბუნდოვანი ხერხით, მაგრამ მაინც – დაწვრილებით აღწერას „თავის დროზე” გვთავაზობდნენ.

მეცხრამეტე საუკუნემ ამ თვალსაზრისით ჩვენსას დიდი ვერაფერი სიტყვა თქვა. აი, მეოცის დასაწყისში კი რეგიონულ პრესასაც შეეპარა სარეკლამო გვერდები. გაზეთ „იმერეთის” 1913 წლის 30 ივლისის ნომერში აბანოში განსაბანად გვეპატიჟებიან და იქვე გვთავაზობენ სხვადასხვა სახის „მაშინებს” – საკერავს თუ საწერს, ოღონდ ეშმაკისას არა – ეშმაკის მანქანის – ავტომობილის ქალაქი ქუთაისი მოგვიანებით გახდა. ამ საოცარმა ქალაქმა ოსტატურად აითვისა სარეკლამო ხელოვნება. თითქმის ყოველ ნომერში გვხვდება ფეხსაცმლის თუ აბრეშუმეობის რეკლამა, მინაწერებით – „ფასები სხვებთან შედარებით დაკლებულია” ანაც „ფასები შეუვაჭრებლათ” („განსაკუთრებით ქალების კასტიუმებისთვის”).

ეს სლავური სექსუალობისკენ სწრაფვა დეკლარირებულად ჩვენსას მეოცის დასაწყისში დაწყებულა. ხუმრობაგაშვებით ვამბობ. აბა, რა დავარქვათ ერთ შეფარულ, მაცდურ სარეკლამო განცხადებას – „სლავიანსკი ნომრები” – ყოველის მხრით მორთული, სუფთა, წმინდა (? – გ.კ.) და გაწყობილია, როგორც ოჯახისთვის, აგრეთვე უცოლ-შვილოთათვის”. თავი მომჭერით თუ ეგ „ოჯახებისთვის” სულ ტყუილად მოგონილი ფანდი არ იყოს და მანდ სულისთვის მავნებელი ამბები ტრიალდება. მით უფრო, იქვე მოფარფატე კუპიდონი მიუხატია „პატივისმცემელ დიმიტრი ხუნდაძეს”.

ასე განსაჯეთ, ყველაზე ბევრ რეკლამას გალაკტიონ ტაბიძის ჟურნალში დაძებნით. ანგელოზებთან მოჩურჩულე და არაჩვენებურ სიზმრებს მიყურადებული კაცი, მართლაც რომ მეოცე საუკუნის ქართული ლიტერატურის ყველაზე დიდი გენიოსი, მიუხედავად გარეგნული დაბნეულობისა, კარგად ფლობდა პიარისა და, როგორც აქედან ჩანს, მარკეტინგის ილეთებსაც. აი, იხილეთ, თუ რა სახის რეკლამები იბეჭდებოდა მის ჟურნალში – სარძეო მაღაზიის, აუზის, ცენტრალური სავაჭრო სამმართველოს და სხვათა და სხვათა. მოკლედ, ბიზნესი და დესაკრალიზაცია თუ გნებავთ, ეს იყო.