ზოგადად, მასწავლებლებისთვის არაა უცხო მოსწავლეთა მოტივაციის პრობლემა – უნარი ვასწავლოთ ისე, რომ სწავლა-სწავლების პროცესი იყოს საინტერესო მოსწავლისთვისაც და თავად მასწავლებლისთვისაც. ვფიქრობ, მასწავლებელი, რომელიც ისტ-ს სისტემატურად იყენებს გაკვეთილებზე, განსხვავდება სხვა მასწავლებლებისგან: ჩვენ საკითხის შესასწავლად გვაქვს ,,მთელი სამყარო – რესურსი”. გვინდა თუ არა ისტ-ის გამოყენება, თავისთავად ცვლის ტრადიციული მუშაობის მეთოდებს, საგაკვეთილო პროცესის მიმდინარეობას.

ჩემი, როგორც მათემატიკის მასწავლებლის მუშაობა, ძირეულად არ იცვლება – ვარ ორიენტირებული ეროვნული სასწავლო გეგმის (ესგ) სტანდარტებზე და წლის ბოლოს მისაღწევ შედეგებზე, რის შედეგადაც ჩემი მუშაობა მუდმივად განიცდის განახლებას. ყველა ცვლილება ორიენტირებულია მოსწავლეთა მათემატიკური ცოდნის გაღრმავებაზე;

დავალებები უნდა იყოს შინაარსობრივი, პრაქტიკულად ღირებული, მოსწავლეთათვის საინტერესო, ისინი ხელს უნდა უწყობდეს აზროვნების უნარების განვითარებას, შემოქმედებითი ნიჭის გააქტიურებას, დავალებებს უნდა მოეძებნოს პრაქტიკული გამოყენება. მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ, დამოუკიდებლად მიიღონ გადაწყვეტილებები დავალებაზე მუშაობის დროს, თავად შეაფასონ დავალების ტიპი და შეარჩიონ სასურველი ისტ-პროდუქტი შედეგის თვალსაჩინო ასახვისათვის.

გაკვეთილის დაგეგმვაზე მუშაობის დროს, აქტივობების დაგეგმვისას, ისტ-ის გამოყენების საშუალებით უნდა გაოცდე თავად და გააოცო მოსწავლეებიც, რადგან XXI საუკუნეში მათემატიკის სწავლება მხოლოდ რიცხვებით და ფორმულებით აღარ შემოიფარგლება. მათემატიკამ ადამიანის საქმიანობის ბევრად მეტი არეალი მოიცვა და, რაც ყველაზე მთავარია, ეს სივრცე ყველგან რადიკალურად განსხვავებულია. კერძოდ, თუ ერთ სფეროში კონკრეტული გამომთვლელია საჭირო, მეორე სფეროში მხოლოდ მათემატიკური ლოგიკით შემოვიფარგლებით. ზუსტად ესაა ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც მათემატიკის და არა მხოლოდ მათემატიკის სწავლებისას, ისტტექნოლოგიებს ასე ფართოდ ვიყენებ. ის მეხმარება იმ უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბებაში, რასაც 21-ე საუკუნის უნარებს უწოდებენ .ჩემი აზრით, აღნიშნული უნარები ყველა ადამიანს უნდა გააჩნდეს, ის უნდა გააჩნდეს მოსწავლესაც, რომელმაც უნდა დაიმკვიდროს თავი საზოგადოებაში, გახდეს კონკურენტული მისთვის სასურველი საქმიანობის სფეროში. ზემოაღნიშნული უნარების განვითარებაზე საუბარია ესგ-ს ერთ-ერთ თავშიც – “გამჭოლი კომპეტენციები”, რომლებიც ცხრა მიმართულების სახითაა ჩამოყალიბებული. ყველა მიმართულება მნიშვნელოვანია, თუმცა მათემატიკაში პრიორიტეტი ენიჭება ოთხ ძირითად მიმართულებას, რომლებიც გამოყოფილია დიაგრამაში:

 

•მონაცემების გამოყენება და ინფრომაციის წყაროები;

•მონაცემების დახარისხება და კვლევა;

•ანალიზი და პროცესის ავტომატიზაცია;

•მოდელი და მოდელირება.

სხვა მიმართულებები, ბუნებრივია, ასევე, შესაძლოა გამოვიყენოთ და განვავითაროთ მათემატიკაში.

თითოეული ეს მიმართულება შესაძლებელია შემდეგნაირად გაიშალოს:

•დამოუკიდებელი მუშაობა ინფორმაციასთან: მოძიება, შერჩევა, ანალიზი და შეფასება, დახარისხება, წარდგენა, მისი გადაცემა;

•მოდელირება, ობიექტის დაგეგმარება პროცესში, მათ შორის სხვა ფაქტორების ურთიერთქმედების გათვალისწინებით, საკუთარი გეგმების პასუხისმგებლობით რეალიზება;

•გადაწყვეტილების მიღება და გაუთვალისწინებელი მოვლენების/ფაქტების გათვალისწინება, სწავლა მთელი ცხოვრების განმავლობაში (LLL).

აღნიშნულის შესაბამისად, ჩემი გაკვეთილების დაგეგმვისას ორიენტირებული ვიყავი როგორც ესგ-ს შედეგზე, ასევე დასახელებული უნარების განვითარებაზე.

ამასთანავე, მსურს, აღვნიშნო, რომ ტექნოლოგიების ეფექტური გამოყენებისთვის ხელი შემიწყო კომპანია Microsoft–ის და კომპანია Intel–ის ერთობლივმა პროექტმა “Windows 8 1:1 ელექტრონული სწავლება”. პროექტის ფარგლებში ყველა მოსწავლეს გადაეცა ტრანსფორმერი პლანშეტები. შესაბამისად, გაკვეთილისთვის ისტრესურსის შექმნისას ან ინტერნეტში სხვადასხვა ონლაინრესურსის ძიებისას, ვიცოდი, რომ, როგორც გაკვეთილზე, ასევე საკლასო სივრცის მიღმა, ყველა მოსწავლეს შეუფერხებლად ექნებოდა წვდომა ჩემ მიერ გადაგზავნილ მასალებზე.

ამჟამად გაგიზიარებთ მათემატიკის სწავლებისას ტექნოლოგიების გამოყენების მაგალითებს,- თუ როგორ ვუსადაგებდი გაკვეთილის მიზანს სხვადასხვა ელექტრონულ ინსტრუმენტს. ვცდილობდი მოსწავლეთა შემეცნებითი უნარების განვითარებას, საშუალებას ვაძლევდი მოსწავლეებს, თავად აეგოთ ახალი ცოდნა ინფორმაციული სივრცეში ორიენტაციის გზით.

ალბათ, თითოეულ ამ გეგმაზე უფრო რეფლექსიის სახით ვისაუბრებ, რა შედეგი გამოიღო მიდგომამ, აქტივობამ, რომელიც მე დავგეგმე და გაკვეთილზე განვახორციელე. თუ როგორ იმუშავეს მოსწავლეებმა გაკვეთილებზე და გაკვეთილების მიღმა.

უპირველეს ყოვლისა, გაკვეთილების ძლიერ მხარედ მინდა აღვნიშნო მოსწავლეთა მოტივაცია. ამასთანავე, ხაზს ვუსვამ, რომ მოტივაციის მიზეზს არ განაპირობებდა მხოლოდ პროექტში მონაწილეობა, ან ის, რომ მათ ინტერაქტიულ პრეზენტაციას ვუჩვენებდი, ან ვთხოვდი, შესულიყვნენ საიტზე, სადაც თამაშით სწავლობდნენ და ითვისებდნენ ახალ საკითხს, არამედ გაკვეთილები იყო იმგვარად დაგეგმილი, რომ მოსწავლეები მუდმივად აღმოჩენის პროცესში იყვნენ. მე მათ მხოლოდ საწყის ცოდნას ან მითითებებს ვაწვდიდი. მოსწავლეები თავად აგრძელებდნენ ახალი მასალის სასურველი ტემპით ათვისებას. აქვე, ალბათ, არ შეიძლება, არ ვახსენო “შებრუნებული საკლასო ოთახის” მოდელი ((Flipped Classroom),), რომელსაც მე აქტიურად ვიყენებდი გაკვეთილზე. თუმცა შემდგომ ეტაპზე, მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები შეისწავლიდნენ საკითხს, ისინი თავად ქმნიდნენ ვიდეოებს ამ მოდელის შესაბამისად. შემოგთავაზებთ ერთ-ერთი აქტივობის აღწერას:

აქტივობის დასახელება: გეომეტრია, კუთხის გრადუსული ზომა, კუთხის აგება.

მიზანი: მოსწავლემ უნდა შეძლოს გეომეტრიული ფიგურების აგება მათი კუთხეების გრადუსული ზომების გათვალისწინებით. დაასახელოს კუთხეები მათი გრადუსული ზომის მიხედვით: ბლაგვი, მართი, მახვილი და გაშლილი.

მიმდინარეობა: გაკვეთილამდე, წინა დღეს, მოსწავლეები სახლში ეცნობიან ვიდეოს „კუთხის აგება ტრანსპორტიის გამოყენებით”.

მასწავლებელი იწყებს გაკვეთილს მოსწავლეთათვის პერსონალურ კომპიუტერებში „სავარჯიშო 1″-ის გადაგზავნით. მოსწავლეები ასრულებენ დავალებას და უკან უგზავნიან მასწავლებელს ტექსტურ რედაქტორში შესრულებულ დავალებას ელექტრონული ფოსტის გამოყენებით.

მასწავლებელი შეაჯამებს დავალებას, (მოგვიანებით, გაკვეთილის შემდეგ, იგი ნახულობს თითოეული მოსწავლის მიერ შესრულებულ დავალებას და მოსწავლეებს უგზავნის განმავითარებელი შეფასების კომენტარს).

შემდეგ ის მოსწავლეებს „სავარჯიშო 2″ უგზავნის. მოსწავლეები ასრულებენ დავალებას და პასუხებს საზიარო დაფაზე აფიქსირებენ www.padlet.com. გაზიარებული დაფის ბმული მასწავლებელს მოსწავლეებთან წინასწარ აქვს გადაგზავნილი. ბოლოს იმართება დისკუსია, თუ ვინ რა ნიშნით მოახდინა სამკუთხედების განაწილება.

დავალებად მასწავლებელი მოსწავლეებს „სავარჯიშო 3″ -ს უგზავნის.

შედეგი: მოსწავლეები დამოუკიდებლად, ვიდეო-გაკვეთილის ყურებით სწავლობენ. გაკვეთილზე მოსწავლეები იყენებენ ახალ ცოდნას დავალებაზე მუშაობით. მასწავლებელს აქვს უფრო მეტი დრო, რათა დააკვირდეს თითოეულ მოსწავლეს და დაამყაროს უკუკავშირი. მოსწავლე თავად სწავლობს მისთვის ბუნებრივი ტემპით.

გარდა აღნიშნულისა, სწავლების ერთ-ერთ ძლიერ მხარედ გამოვყოფ სხვა პედაგოგებთან თანამშრომლობას და ერთობლივად ჩატარებულ ინტეგრირებულ გაკვეთილებს, მაგალითად: ვინ ვარ მე? Who I Am?

აქვე აღვნიშნავ, რომ ამ გაკვეთილის ჩატარების დროს მე თავად მივლინებით ვიყავი წასული და გაკვეთილზე Skype-ის საშუალებით ჩავერთე და ასე ერთობლივად შევძელით გაკვეთილის ჩატარება მე და ინგლისური ენის მასწავლებელმა, ქალბატონმა ნანა გოგიაშვილმა.

თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენების საილუსტრაციოდ კიდევ რამდენიმე კონკრეტულ მაგალითს მოვიყვან: ,,ნატურალური რიცხვის ჯერადები და გამყოფები”. ამ გაკვეთილის ძლიერ მხარედ მინდა ავღნიშნო, როგორც დავალებების სიმრავლე და მოსწავლეთა საჭიროებების გათვალისწინება (დიფერენცირებული დავალებები), ასევე, გამოყენებული აპლიკაცია Mind Map, რომლის გადმოწერა Windows 8 Store-ის მაღაზიიდან შევძელით, სადაც უამრავი სხვადასხვა აპლიკაციაა, რომელთაც აქტიურად ვიყენებდით საგაკვეთილო პროცესში .

„მართკუთხედის ფართობი”, ამ საკითხის განმარტებისას გამოყენებული იყო თამაში Kodu. თავად მოსწავლეებმა აღმოაჩინეს და ჩაწერეს მართკუთხედის ფართობი, და რაც ყველზე საინტერესო იყო. გაკვეთილის ბოლოს შექმნეს ვიდეო-რგოლი, თუ როგორ გამოსახონ ერთეულოვანი ფართობის გამოყენებით ნებისმიერი ფიგურის ფართობი.

დამეთანხმებით, რომ მოსწავლეებს ძალიან აინტერესებთ კოსმოსი, პლანეტები, ოცნებობენ იქ მოგზაურობაზე. სწორედ ამ თემას დაუკავშირე გაკვეთილი სახელწოდებით “სიგრძის ერთეული, დრო”. მოსწავლეებმა იმოგზაურეს ვირტუალურ ტურში – ჩვენს გალაქტიკაში. გაიგეს, თუ რა სიჩქარით მოძრაობს სინათლის სხივი კოსმოსში და რა დრო სჭირდება მას მზიდან სხვადასხვა პლანეტებამდე; შემდეგ, ამ მონაცემების საფუძველზე, გაიგეს მანძილი მზიდან ჩვენი გალაქტიკის თითოეულ პლანეტამდე. ამ საკითხმა მოსწავლეები ისე გაიტაცა, რომ გადავწყვიტე, გამეხორციელებინა პროექტი სახელწოდებით “მოგზაურობა მარსზე”. პროექტის განხორციელებისას, მოსწავლეებმა, როგორც კი გაიგეს მარსზე არსებული სასიცოცხლო პირობები, ააგეს ხომალდის მოდელი, მოახდინეს ფრენის ტრაექტორიის მოდელირება და გამოთვალეს ფრენისთვის საჭირო საწვავისა და სურსათის რაოდენობა. გამოთქვეს ვარაუდები. მოსწავლეთა ნაწილმა შექმნა მარსის ლანდშაფტის მოდელი, ააგო სახლები და სათბურები, დათესა სხვადასხვა მცენარე, და, დააკვირდა ზრდის პროცესს, შეისწავლა ზრდისთვისს საჭირო ხელშემწყობი ფაქტორები, და, რაც ყველაზე მთავარია, თავად მოსწავლეებმა შეძლეს მოეძიებინათ ზრდისთვის საჭირო ალტერნატიული ელემენტები (მზის ნაცვლად მუდმივი ხელოვნური განათება, ნიადაგის ნაცვლად სხვადასხვა ფხვიერი მასა, და ა.შ.).

ზემოაღნიშნულ პროექტზე მუშაობამ შექმნა წინაპირობა, რომ მოსწავლეთათვის ამეხსნა ზოგიერთი სივრცული ფიგურა, თუმცა ეს საკითხი წინარე გამოცდილებით მათთვის იმდენად მარტივი აღმოჩნდა, რომ თემის სწავლებისთვის დათმობილი გაკვეთილები თითქმის მთლიანად დატვირთული იყო ონლაინრესურსებით და სიმულაციებით, რამაც საშუალება მოგვცა, გავსულიყავი როგორც მათემატიკის სტანდარტის შედეგზე, ასევე, უფრო მეტი ცოდნა გადამეცა მოსწავლეთათვის და ხელი შემეწყო მათი უნარ-ჩვევების განვითარებისთვის.

ამოცანის ამოხსნის სხვადასხვა ხერხით მოცემული საკითხის სწავლებამაც არ ჩაირა ისტ და უნარ-ჩვევების განვითარების ხელშეწყობის გარეშე. მოსწავლეებს საშუალება ჰქონდათ, თავად მოეფიქრებინათ ამოცანები. ამასთან ერთად, ამოცანის პირობები ბუნებისმეტყველების საკითხებიდან უნდა მოეფიქრებინათ, რითაც კიდევ ერთი საგნის ინტეგრირება შევძელით მათემატიკასთან, და გრამატიკაც არ დაგვრჩენია უყურადღებოდ. ყველა ამოცანის პირობა გამართული უნდა ყოფილიყო. აქტივობის დასასრულს, მოსწავლეთა ნაწილმა ვიდეო-რგოლი მოამზადა, ზოგიერთმა მათგანმა კი ამოცანის ანიმაციური პირობა შექმნა.

კიდევ ერთ თემას გამოვყოფდი. ესაა – “წილადი”, აქვე აღვნიშნავ, რომ საკითხზე მუშაობის დროს გამოვიყენე მანიპულატივები, რეალური ხელშესახები რესურსი, რათა ჩემი კლასი მთლიანად ვირტუალურ კლასად არ გადაქცეულიყო. ასევე მოსწავლეებმა იმუშავეს როგორც ჩემ მიერ მომზადებულ ელექტრონულ დავალებებზე, ასევე ონლაინრესურსებზე.

 

მიზანი: მოსწავლეებმა განივითარონ წილადების წაკითხვის, გამოსახვისა და შედარების უნარ-ჩვევები; მოახდინონ წილადების ცნების ინტერპრეტაცია.

მიმდინარეობა: მოსწავლეები მუშაობენ დავალებებზე, რომლებსაც მათ მასწავლებელი ელ-ფოსტის საშუალებით გადაუგზავნის. ისინი დავალებას მასწავლებელს უკან გადაუგზავნიან.

ასევე მოსწავლეებს საშუალება აქვთ დავალებების შესრულებისას იქონიონ ერთმანეთთან მიმოწერა ჩეთის მეშვეობით, გაუწიონ კონსულტაციები ერთმანეთს.

მოსწავლები კომპიუტერში წილადების მოდელებს ქმნიან, მოიძიებენ და შემდეგ თავად შექმნიან ვიდეოგაკვეთილებს: „წილადების ისტორია”.

თვალსაჩინო მასალის „წილადების” გამოყენებისას მოსწავლეები წყვილებში თავად აღმოაჩენენ წილადების შედარების წესს.

შედეგი: ტექნოლოგიების დახმარებით საშუალება მომეცა მეჩვენებინა მოსწავლეთათვის ანიმაციური რესურსები, რომლებიც უკეთ დაეხმარა მათ ცნების გააზრებაში.

ამასთან მანიპულატივებზე მუშაობისას, მოსწავლეები აფიქსირებენ საკუთარ აზრს, აკეთებენ ვიდეოჩანაწერებს, ამზადებენ პრეზენტაციებს.

პრობლემებზე მუშაობისას მოსწავლეები მუდმივად თანამშრომლობენ ისტ-ტექნოლოგიების დახმარებით, ეხმარებიან ერთმანეთს ახალი ცოდნის კონსტრუირებაში.

თემის შესწავლის პარალელურად მოსწავლეებმა დაიწყეს პროექტის განხორცილება „წილადები”.

მოსწავლეები იკვლევენ საკითხებს:

რამდენად მნიშვნელოვანია წილადები?

რამდენად ხშირად და სად აქვთ ოჯახის წევრებს წილადებთან შეხება?

პარალელს ავლებენ საყოფაცხოვრებო პირობებში მსგავს საკითხებთან შეხების საშუალებებს. რაც შეეხება სასწავლო პროექტის ეფექტურობას, ეს ცალკე განსახილველი თემაა …

მე შევნიშნე, რომ უფრო საინტერესოდ წარიმართება გაკვეთილები, სადაც თემაზე მუშაობა პირდაპირ არ უკავშირდება ისტ-ს შესწავლას – გამოყენებას: პოსტერის შექმნა, სქემების აგება, ამოცანის კრებულების შექმნა, ანიმაციური მოთხრობების შექმნა თემის ირგვლივ.

მოსწავლეებს უხარიათ საკუთარი მიღწევები, ხოლო ზოგიერთი მათგანი კი პირველად განიცდის თვითრეალიზაციის შეგრძნებას. განსაკუთრებულ დაინტერესებას ჩემში ასევე სხვადასხვა საგნის ინტეგრირება იწვევს. ახალი გამოწვევები, რადგანაც მაშინ მეც მოსწავლის როლში გამოვდიოდი, როდესაც სხვა საგნის სწავლების თავისებურებებს – ახალ მეთოდიკას, ინოვაციურ ტაქტიკებს ვეცნობოდი.

მასწავლებელი, რომელიც სასწავლო პროცესში სხვადასხვა ტექნიკურ მოწყობილობას იყენებს, სასწავლო პროცესს უფრო საინტერესოსა და ეფექტურს ხდის, ზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას და აუმჯობესებს სწავლის შედეგებს და აქვს ეფექტური უკუკავშირი თითოეულ მოსწავლესთან.

სწორი დაგეგმვის შემთხვევაში, ასევე აღსანიშნავია 1:1 ელექტრონული სწავლების შესაძლებლობა, რაც საშუალებას აძლევს მასწავლებელს გასცდეს ფორმალური განათლების ჩარჩოებს და უფრო აქტიურად ჩართოს მოსწავლეები პროექტსა თუ სხვა აქტივობებში, საშუალება მისცეს მოსწავლეებს თავად ააგონ საკუთარი ცოდნა თანამშრომლობით და კვლევა ძიებით.

1.1.შებრუნებული საკლასო ოთახის შესახებ: https://shsotreiningi.blogspot.com/p/20-4-3-2.html

1.2.ვიდეო შსო-ს მოდელის მიხედვით: https://www.youtube.com/watch?v=KryfP7aecWo

3.დავალების ნიმუშები: https://isischool-my.sharepoint.com/personal/dimitri_teacher_ge/_layouts/15/guestaccess.aspx?guestaccesstoken=q56tkm%2bilDPVt58TSJMJ1fUuvEGgkQDDlPdNWkeoZbw%3d&docid=0469e35c2d8bf44acaa819892203750e22

https://isischool-my.sharepoint.com/personal/dimitri_teacher_ge/_layouts/15/guestaccess.aspx?guestaccesstoken=l%2fnSbfSoMhtIF8MoOukW7LmnT7DDAoAGXnjneo7af6A%3d&docid=0c066dd45ece24218b5235530cc73c0fb

https://isischool-my.sharepoint.com/personal/dimitri_teacher_ge/_layouts/15/guestaccess.aspx?guestaccesstoken=a8uVDPi42QAxuA1bynOTonbgNJuCtM14yg%2f5huy9%2fwU%3d&docid=02d4dac2a16884da9b849ede7db1e7462

2.4.გაკვეთილის გეგმა და რესურსები: https://www.educatornetwork.com/Resources/LearningActivities/Details/6c7594b7-90aa-4731-89b9-0a66f441c595

https://www.educatornetwork.com/Resources/LearningActivities/Details/d2ab704c-e48f-4bcd-81b9-e42c9dc52e84

ამ წერილის დაწერას უფრო ადრე ვაპირებდი, მაგრამ თითქმის მთელი სექტემბერი საშემოდგომო ვირუსულ ინფექციებს ვებრძოდით და ხან ერთი და ხან მეორე ბავშვის წამლებს წიწილებივით ვითვლიდი, რამე რომ არ შემშლოდა და ამრეოდა გადაღლილ და დასტრესილ გონებაზე. გავიფიქრებდი – “აი, ეს ერთი გამოჯანმრთელდა უკვე და სახლში ვბრუნდებით, რა კარგია ყველა ერთად ჯანმრთელად და მშვიდად გავაგრძელებთ ცხოვრებას”- რომ უკვე მეორეს ეწყებოდა სიცხეები, სურდო, უხასიათობა და მაღალ ხმაზე გაჰკიოდა შემართებით. მერე, ისევ თავიდან იწყებოდა მაღალი სიცხეები, პატარა ხელებში გარჭობილი კათეტერი, “დაბინტული” მაჯები, გადასხმის მილები, დაღონებულთვალებიანი მშობლების სახეები საავადმყოფოს გრძელ დერეფნებში, რომლებიც ყველაზე მეტად ითხოვენ მალე გამოჯანმრთელების იმედს, სვამენ უამრავ შეკითხვას, ექიმები კი მხოლოდ მათთვის გასაგები ტერმინებით უხსნიან მდგომარეობის სიმძიმეს. ყველაზე მთავარი კი ეს შეკითხვაა – როდის გაგვწერთ? როდის გვიშვებთ?

რატომ ჭირვეულობენ პატარები მეცადინეობის დროს? რატომ ვერ უდებენ გულს საშინაო დავალებებს? იქნებ ამის მიზეზი დაღლილობაა და მცირეოდენმა განტვირთვამ მათ ენერგია და ხალისი დაუბრუნოს? იქნებ არ ესმით ესა თუ ის საგანი და მისი შესწავლა მათთვის სტრესია?

იმისთვის, რომ პატარებს სწავლის სურვილი დაუბრუნდეთ, მშობლების აქტიური ძალისხმევაა საჭირო. ისინი ბავშვის ქცევაზე უდიდეს გავლენას ახდენენ. რაც უფრო მეტადაა ჩართული მშობელი სასწავლო პროცესში, მით უკეთესად უვითარდება ბავშვს სწავლისა და სოციალიზაციის უნარები. გარდა ამისა, მოსწავლე მშობლის დახმარებით იძენს იმ უნარ-ჩვევებს, რომლებიც საჭიროა სწავლის სწორი გზის მისაგნებად. ასეა ნათქვამი კვლევაში, რომელიც საერთაშორისო საგანმანათლებლო ორგანიზაციამ, PISA-მ ჩაატარა.

ცნობილი ფსიქოლოგი ასკელ უილიამსი ჟურნალ TIME-ის მეშვეობით უხსნის მშობლებს, როგორ იპოვონ კორექტული მეთოდები შვილების დასახმარებლად. უილიამსი წერს, რომ სკოლასა და ოჯახში ყურადღებას არ ამახვილებენ მოსწავლის წვრთნაზე, იმაზე, როგორ მიიყვანონ ისინი შინაარსის გაგებამდე და არ აზეპირებინონ ტექსტი, რომელიც, ცხადია, მოკლე ხნის შემდეგ აღარ ემახსოვრებათ.

·მეცადინეობისას დაუხატეთ პატარებს სურათები და დაუხაზეთ დიაგრამები – ეს მათ შინაარსის გაგებაში დაეხმარება. აქ განსაკუთრებით მხედველობითი მეხსიერება ჭრის.

·შეუდგინეთ კითხვები და დაეხმარეთ, რომ სწორ პასუხებს მიაგნონ.

·როცა რაიმე ახალს შეისწავლიან, ეცადეთ, ის იმ დადებით ემოციასთან დააკავშიროთ, რომელიც მათ უკვე აქვთ. მაგალითად, გამოიყენეთ მათი საყვარელი კომპიუტერი და მოუძებნეთ ინტერნეტში ინფორმაცია ახალი თემის შესახებ.

·ნუ იქნებით ზედაპირულები. მანამდე აუხსენით, სანამ კარგად არ გაიგებენ საკითხს.

·მათთან ერთად გააკეთეთ ჩანაწერები, რომლებიც მათ ერთი შეხედვით გაახსენებს მნიშვნელოვან საკითხებს და დადებით ემოციასაც მოჰგვრის იმის გამო, რომ დაეხმარეთ.

ასკელ უილიამსმა და მისმა კოლეგებმა დაასკვნეს, რომ მოსწავლეებს, რომლებიც ამ სტრატეგიებს არ მისდევენ, საშინაო დავალების შესრულება უჭირთ.

ივლისში TEDx-მა თბილისში ბავშვებს დაუთმო სცენა. პატარებმა მათთვის საინტერესო არაერთ საკითხზე ისაუბრეს. გიორგი ზიბზიბაძემ თავისი საუბრის თემას ასე დაარქვა: „როგორ ვაქციოთ მოსაწყენი საქმე გასართობ აქტივობად”. საუბარი იმით დაიწყო, რომ ყველა ადამიანს დედამიწაზე საკუთარი პრობლემა აქვს. ერთის გასაჭირი მეორისთვის შესაძლოა სასაცილოდ ჟღერდეს, მაშინ როდესაც პირველს დეპრესია იპყრობს. გიორგის სკოლაში თურმე ქართული ლიტერატურის სწავლა უჭირდა – ვერაფრით იზეპირებდა ლექსებს, რაც უფრო და უფრო აძულებდა ამ საგანს. სამაგიეროდ, ძალიან უყვარს ხატვა – დღის ნებისმიერ მონაკვეთში, ნებისმიერ სიტუაციაში. მას შემდეგ, რაც მდგომარეობა გაუსაძლისი გახდა და პრობლემაზე სერიოზულად დაფიქრდა, გიორგიმ ორი აქტივობა – საყვარელი და საძულველი – ერთმანეთს შეუხამა და ყველაფერი დალაგდა. წაკითხულ ლექსებს გონებაში საგნებთან აკავშირებდა და ხატავდა. ასე დახატა ლექსი „მზეო თიბათვისა” და ნახატზე დაკვირვებით იოლად წაიკითხა დაფასთან. გიორგი ამბობს, რომ პრობლემა უკვე საბოლოოდ მოაგვარა და „ლექსების ხატვა” ძალიან კარგად გამოსდის.

ამ ბმულზე გიორგი ზიბზიბაძე თავად გიამბობთ მეცადინეობის სირთულეების გადალახვის შესახებ:

ბაბუებს მაინც უცნაურად უყვართ შვილიშვილები. მინდოდა მეთქვა, უცნაურად უყვართ და ესმით კიდეც მათი-თქო. თითქოს რა ისეთი აუხსნელი რამეა, კაცს რომ გაუკვირდეს, მაგრამ მაშინ, როცა მშობლები უამრავ ყოფით საქმეს არიან შეჭიდებულები, ბაბუებმა შეიძლება სწორედ ის აღმოაჩინონ, რაც მერე მისი შვილიშვილის ცხოვრებაც იქნება და საქმეც.

…ხომ მეთანხმებით: ბაბუებს მაინც უცნაურად უყვართ შვილიშვილები. უყვართ და ესმით კიდეც მათი. მაშინ, როცა მშობლები უამრავ ყოფით საქმეს არიან შეჭიდებულები, ბაბუებმა შეიძლება სწორედ ის აღმოაჩინონ, რაც მერე მისი შვილიშვილის ცხოვრებაც იქნება და საქმეც.

ავტორი: პიტერ გრეი, ბოსტონის (აშშ) კოლეჯის პროფესორი

ბრძოლა ბავშვობის წინააღმდეგ გრძელდება. ბავშვებს უკვე აღარ აქვთ საშუალება, თავისთვის ითამაშონ, იხეტიალონ შემოგარენში და გამოიკვლიონ გარემო, რომელშიც იზრდებიან. წინათ ეს ჩვეულებრივი ამბავი იყო, რადგან გამოკვლევის, ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილებისა და თავისუფალი მოძრაობის მოთხოვნილება ყველა ადამიანში ჩადო ბუნებამ.

აშშ-ში მშობლები, რომლებიც ბავშვებს თავისუფლად თამაშის საშუალებას აძლევენ, ხშირად ისჯებიან საზოგადოების მიერ (იხ. სტატიები: აქ და აქ). სკოლებმა მთელ ამერიკაში საგრძნობლად შეამცირეს შესვენებების ხანგრძლივობა ან საერთოდ გააუქმეს ისინი. აღმოჩნდა, რომ ბავშვობისა და თამაშისთვის ბრძოლაში უკანასკნელ ბასტიონს საბავშვო ბაღები წარმოადგენენ, სადაც ჯერ კიდევ შემორჩენილია ამა თუ იმ ტიპის თამაშები, თუმცა, სამწუხაროდ, უკვე იქაც შესამჩნევია თამაშის შეზღუდვის ტენდენცია, მიუხედავად ზოგიერთი მასწავლებელის წინააღმდეგობისა.

გასულ თვეებში, კონფერენციებსა და შეხვედრებზე, ბევრჯერ ვესაუბრე ბავშვების ადრეული განათლების სპეციალისტებს და საბავშვო ბაღების მასწავლებლებს. თითქმის ყოველ ნაბიჯზე მესმოდა ისტორიები თამაშის გადასარჩენად მათი გულწრფელი ბრძოლის შესახებ. ისინი იბრძვიან პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშის No Child Left Behind (NCLB) და პრეზიდენტ ობამას დროს შტატების უმეტესობაში მიღებული Common Core-ის ფედერალური პროგრამების სტანდარტების წინააღმდეგ (8 შტატში ეს სტადარტები ჯერ მიუღიათ – ლ.ა.), რომელთა უარყოფითი შედეგები მაღალიდან დაბალ კლასებში და ახლა უკვე საბავშვო ბაღებშიც გავრცელდა.

საბავშვო ბაღების მასწავლებლები იბრძვიან საგანმანათლებლო პოლიტიკის იმ „შემოქმედთა” წინააღმდეგ, რომლებიც ხელაღებით უარყოფენ ათასობით სამეცნიერო ნაშრომს, ბავშვის განვითარებისთვის თამაშის მნიშვნელობას რომ ადასტურებენ და მკაფიოდ აჩვენებენ ადრეული აკადემიური სწავლების უარყოფით გავლენას ბავშვის ჩამოყალიბებაზე. განათლების სტანდარტიზებული პროგრამებისა და ტესტების ამ ავტორებისთვის სტანდარტიზებული ტესტები განათლების უნივერსალურ სისტემას და თვით განათლების კვინტესენციას, მის არსს წარმოადგენს.

საბავშვო ბაღების მასწავლებლებს, რომლებიც ბავშვების თავისუფალი განვითარებისთვის იბრძვიან, ბრძოლა უწევთ განათლების ადმინისტრატორებთან, რომლებსაც ან ფანატიკურად სჯერათ სტანდარტიზებული ტესტების, ან ცინიკურად ამტკიცებენ მათ სიკეთეს თავიანთი მაღალანაზღაურებადი თანამდებობების შესანარჩუნებლად.

საბავშვო ბაღების მასწავლებლებს ბრძოლა უხდებათ დაწყებით კლასებში მომუშავე პედაგოგებთანაც, რომლებიც აცხადებენ, რომ ბავშვებს სკოლის მომდევნო ეტაპისთვის ამზადებენ და ამისთვის უნერგავენ კლასში წყნარად ჯდომისა და დავალებების შესრულების უნარებს, ფაქტობრივად კი თრგუნავენ მათში მოძრაობის, თამაშისა და ძიების წყურვილს.

სკოლამდელი დაწესებულებების მასწავლებლებს ბრძოლა უწევთ იმ მშობლებთანაც, რომელთაც სჯერათ, რომ მათი 3, 4 ან 5 წლის შვილები ვერასოდეს მოხვდებიან ჰარვარდში, თუ საბავშვო ბაღში და წინასასკოლო კურსის დროს მხოლოდ თამაშით იქნებიან დაკავებულნი.

ეს ბრძოლა ხანდახან მეტისმეტად მძიმეა და ბევრი თავს ანებებს მას. ხშირად უარესიც ხდება: ზოგი ნებდება და თანხმდება იმის კეთებას, რაც იცის, რომ ცუდია. (ავტ. შენიშვნა: სკოლამდელი საგანმანათლებლო დაწესებულებების მასწავლებლები, როგორც ყველგან დედამიწაზე, საყვარელი და მშვიდობიანი ხალხია. ტერმინი „ბრძოლა” გამოიყენება იმ პროცესის აღსაწერად, როდესაც ისინი ოპონენტების გადარწმუნებას ცდილობენ).

ერთ-ერთ სტატიაში (იხ. აქ) ვახსენეთ ის გრძელვადიანი ზიანი, რომელიც ნაადრევმა აკადემიურმა სწავლებამ შეიძლება მოუტანოს ბავშვებს. ქვემოთ გთავაზობთ საბავშვო ბაღის რამდენიმე ამერიკელი პედაგოგის ემოციურ კომენტარებს აღნიშნულ სტატიაზე საბავშვო ბაღის კურიკულუმში აკადემიური სწავლების ელემენტების ინტეგრაციისა და მათი უარყოფითი როლის შესახებ:

* „მე საბავშვო ბაღში კიდევ 11 დღეს ვასწავლი, მერე პირველკლასელებთან გადავალ. ის, რასაც ჩვენ ვუშვრებით ჩვენს 4-6 წლის ბავშვებს ამ ქვეყანაში (გულისხმობს აშშ-ს, – ლ.ა.), სრულიად არაეთიკური და შეუსაბამოა. ნებისმიერი პროფესიონალი მასწავლებელი, ვისაც მართლა ღრმად ესმის ბავშვების განვითარების არსი, აკადემიური იქნება ის, სოციალური, კოგნიტიური თუ ემოციური, წინ აღუდგება იმ კომედიას, რომელსაც „რეფორმატორები” „მკაცრ სტანდარტებს” ეძახიან.

ბავშვებს არ სჭირდებათ კითხვის ცოდნა საბავშვო ბაღის დამთავრებისას (თუ ეცოდინებათ, რა თქმა უნდა, შესანიშნავი იქნება!). მათ არ სჭირდებათ განტოლებების ამოხსნა ამ ასაკში!

სკოლამდელ ბავშვებს არ სჭირდებათ „აკადემიური” სასწავლო სავარჯიშოების შესრულება. მათ სჭირდებათ თამაში, ხატვა, კუბებით სასახლეების შენება, ახალი ნივთების შექმნა, წიგნებთან ურთიერთობა, ამბების მოსმენა, სიმღერები და მათი შესრულება, ეზოში „მოგზაურობა”, თავისივე გამოგონილი თამაშები, როლური თამაშები, გარემოს გამოკვლევა და სხვა ასეთი აქტივობები.

მე თავს ვანებებ საბავშვო ბაღში მუშაობას, მაგრამ ვაგრძელებ ბრძოლას ადრეული განათლების სწორი დაგეგმვისთვის, რაც საბოლოოდ ალბათ ისევ საბავშვო ბაღში დამაბრუნებს. მაგრამ მე უარს ვამბობ იმ სახიფათო პრაქტიკაში მონაწილეობაზე, რომელსაც ჩვენი ბავშვების წინააღმდეგ იყენებენ დღეს”.

* „მე საბავშვო ბაღის ყოფილი მასწავლებელი ვარ. პატარებს 20 წელიწადზე მეტხანს ვასწავლიდი. მახსოვს, ბაღის ადმინისტრაცია ყოველთვის მაძალებდა მათთვის მათემატიკის სწავლებას. განსაკუთრებით გაუგონარი იყო მოთხოვნა 3 წლის ბავშვებისთვის წერის სწავლების თაობაზე! ასეთი ზეწოლის შედეგი კი ის გახლდათ, რომ ბაღი სკოლაში აგზავნიდა უამრავ საცოდავ ბავშვს. ყოველთვის მჯეროდა, რომ ასეთ „აკადემიურ” დაძალებას ზიანი უფრო მეტი მოჰქონდა, ვიდრე სარგებლობა. მიხარია, რომ არსებობენ განათლების ექსპერტები, რომლებიც ამ მიმართულებით „განათლების” წინააღმდეგ გამოდიან. მჯერა, რომ სულ მალე პატარებს შეეძლებათ ისეთ საბავშვო ბაღში სიარული, სადაც მათ ელით თამაში და სწავლა იმ ბუნებრივი გზით, რომელიც ბავშვებს აბედნიერებს”.

* „სისტემა მთლიანად დაზიანებულია; სწორედ ამიტომ მივატოვე საბავშვო ბაღის მასწავლებლობა. სიმართლე ისაა, რომ საბავშვო ბაღების უმეტესობა, სულ მცირე, ისინი მაინც, რომლებშიც მე მიმუშავია, არ ითვალისწინებს და არ იყენებს სამეცნიერო კვლევების შედეგებს ან ამერიკაში არსებულ საუკეთესო პრაქტიკას პატარების სწავლებისთვის. სამაგიეროდ, იყენებენ ნებისმიერ ახირებას, რომელიც მოდური ხდება – Common Core ბოლო კატასტროფაა, რომელიც მთავრობის ბიუროკრატებმა დაგვატეხეს თავს და რომელსაც უამრავი ფული და გრანტი მოჰყვება შტატისგან ან ფედერალური მთავრობისგან. ამ „სიახლის” მიღების შემდეგ კი იწყება ბავშვების „ტესტირება” სიკვდილამდე, მანამდე, სანამ პატარები სამუდამოდ არ შეიზიზღებენ სკოლას და სწავლას. ბავშვებს ერთი სული აქვთ, როდის დაამთავრებენ სკოლას. ეს იმიტომ, რომ ბავშვები, რომლებიც ტესტებში ცუდ ქულებს იღებენ, უკვე განწირულნი არიან, ისინი ვეღარ მიიწევენ წინ, მხოლოდ თავიანთ მარცხს ხედავენ, ნაცვლად იმისა, რომ ვინმე მათი ძლიერი მხარეების გამოვლენაში დაეხმაროს.

უარესიც ხდება: ბავშვებს უკვე საბავშვო ბაღებში აბარებინებენ ტესტებს. გამოდის, რომ „მარცხისა და ფრუსტრაციის წრე” სკოლამდელ ასაკში იწყება!

თუ განათლების სისტემის შეცვლა გვსურს, მაშინ ეს უფრო მშობლებისა და განათლების სპეციალისტების საქმეა, რომლებმაც უნდა შეაჩერონ პოლიტიკოსები და გამომცემლები, რომლებიც უზარმაზარ ფულს იხვეჭენ კურიკულუმების ცვლის ასეთი ინიციატივებით, ნერგავენ სწავლების არასამეცნიერო მეთოდებს და მათ ჩვენს შვილებზე ცდიან.

გამოუცხადეთ ბოიკოტი ტესტირებას, მისწერეთ კონგრესში თქვენს წარმომადგენლებს, დაესწარით სკოლის სამეთვალყურეო საბჭოს შეკრებებს და მოითხოვეთ ადრეული ასაკის ბავშვების აკადემიური ტესტირების შეწყვეტა. ეს ერთადერთი გზა იმისთვის, რომ სკოლებსა და საბავშვო ბაღებში თამაში დაბრუნდეს”.

* „როგორც 30 წელზე მეტი ხნის გამოცდილების მქონე საბავშვო ბაღის მასწავლებებელს, საშუალება მომეცა, საკუთარი თვალით მენახა ის დრამატული ცვლილებები, რომლებიც ადრეულ სკოლამდელ განათლებაში მოხდა – საბავშვო ბაღის საასწავლო პროგრამები ისე შეიცვალა, რომ თამაშის ადგილი აღარ დარჩა. ჩვენ ვხედავთ დაბნეულ და დაკარგულ ბავშვებს… სკოლამდელი განათლების ერთ-ერთი პროგრამის ნახვისას აღმოვაჩინე, რომ ბავშვებს შესვენება აღარ აქვთ, რადგან „იმდენი რამ აქვთ გასაკეთებელი!” – გვითხრა მასწავლებელმა. „მე მინახავს პატარები, რომლებიც მერხს უსხედან და მწარე ცრემლები ახრჩობთ, რადგან ვერ ასრულებენ წერით დავალებას, რომელიც მათ მასწავლებელმა მისცა”.

ასეთი ამბები მხოლოდ აშშ-ში როდი ხდება. აი, ერთი კომენტარი დიდი ბრიტანეთიდან:

„ბოლო 25 წელია, სკოლის დაწყებითი კლასების მასწავლებელი ვარ. ამ ხნის განმავლობაში საშუალება მომეცა, დავკვირვებოდი ბავშვების მიერ ინიცირებული სწავლების პროგრამებს და მერე უკვე შეცვლილ დიდაქტიკურ ინსტრუქტაჟზე დამყარებულ პროგრამებს. ჩვენი მთავრობა რეგულარულად გვიგზავნის ინსპექტორებს, რათა შემოწმდეს, როგორ მივყვებით (ჩვენ, მასწავლებლები) დადგენილ დოგმებს. შედეგად, დიდ ბრიტანეთში გვყავს მსოფლიოში ყველაზე უფრო „ტესტირებული” ბავშვები. 6 წლის ასაკში ბრიტანეთში მცხოვრები ყველა ბავშვი აბარებს ტესტს, რომლითაც მათი კითხვის უნარი მოწმდება. თუ ბავშვმა ტესტი ვერ ჩააბარა, ეს დაუყოვნებლივ ეცნობება მშობლებს. დიახ, ბავშვს შეიძლება ჯერ კიდევ 6 წლის ასაკში უწოდონ უცოდინარი!”

ბევრი მასწავლებელი ამბობს, რომ განათლების ის პოლიტიკა, რომელიც NCLB-ისა და Common Core-ის ფედერალურ აქტებშია მოცემული, აღარ უტოვებს მათ საკლასო ოთახში სათამაშო აქტივობების საშუალებას. მათი თქმით, ბავშვებისთვის აკადემიური უნარების განვითარების მცდელობა ძალიან მძიმედ მიმდინარეობს, რადგან ბავშვები მზად არ არიან ამ უნარებისთვის. მასწავლებლები ასევე ჩივიან, რომ აღარც სხვა ტრადიციული აქტივობებისთვის რჩებათ დრო: „დრო აღარ გვყოფნის, რათა ვუჩვენოთ და დავასახელებინოთ სხვადასხვა საგანი თუ მოვლენა, დრო აღარ გვყოფნის სადღესასწაულო ნივთების საკეთებლად, მუსიკისა და მოძრაობებისათვის, და ეს სია კიდევ შეიძლება გაგრძელდეს”. ზოგი შიშობს, რომ მალე გაქრება მსუბუქი საუზმის (სნექ-თაიმის) დროც, რადგან უკვე ითქვა, რომ სნექს, „სულ მცირე, ათი წუთი სჭირდება”, ახალი განაწესით კი მათემატიკისათვის დღეში 70 წუთია გამოყოფილი და საამისო დრო აღარ რჩება.

რა გასაკვირია, რომ სისტემა თავის კურსს მმართველებისა და დირექტორების მეშვეობით ახორციელებს.

ტორონტოს უნივერსიტეტის დოქტორანტი მეგან ლინჩი წერს, რომ „მასწავლებელთა კომენტარებში ხშირად არიან მოხსენიებულნი საბავშვო ბაღების დირექტორები, – როგორც წესი, უარყოფითად”. ქალბატონი ლინჩი იკვლევს სოციალურ ქსელებში მასწავლებელთა დისკუსიას საბავშვო ბაღებში თამაშის შესახებ. მაგალითად, ერთ-ერთი მასწავლებლის კომენტარი ასეთია: „ჩემი დირექტორი ამბობს, რომ „ბავშვები საბავშვო ბაღში ნახატების გასაფერადებლად და სათამაშოდ” არ დადიან”. მეორე მასწავლებელი სიტუაციას ასე აღწერს: „ჩვენი ახალი დირექტორი გაცოფდა, როდესაც საკლასო ოთახში სათამაშო კუბები და საბავშვო სამზარეულო დაინახა”. „შევცბი, რადგან იმ დღეს ვავსებდი სავალდებულო ინდივიდუალურ ტესტებს მათემატიკურ, მანიპულაციურ სათამაშოებზე, რისთვისაც 20 წუთი მქონდა გამოყოფილი”.

მესამე მასწავლებელი ჰყვება, თუ როგორ გადაუყარა დირექტორმა მას სათამაშო მასალები, მიუხედავად მასწავლებლის პროტესტისა.

კიდევ ერთი მასწავლებელი იხსენებს ისტორიას, როდესაც ოთახში შესულმა სუპერინტენდანტმა დაინახა, როგორ მღეროდნენ ბაშვები და უთხრა: „იქნებ მორჩეთ სიმღერას და სწავლას შეუდგეთ!”

მასწავლებლები, რომელთა დირექტორები და სუპერინტენდანტები ბავშვებს თამაშის საშუალებას აძლევენ, თავს ბედნიერად მიიჩნევენ და დარდობენ, რა მოხდება მათი შეცვლის ან გათავისუფლების შემთხვევაში.

ერთმა მასწავლებელმა ასეთი შინაარსის პოსტი დაწერა: „გაგვიმართლა, რადგან ჩვენს სასწავლო ნაწილის უფროსს ადრეული და სკოლამდელი განათლების კურსი აქვს გავლილი უნივერსიტეტში. ის მხარს გვიჭერს ბავშვების განვითარებისთვის შესაფერისი კურსის შექმნაში”.

ზეწოლა სხვა მასწავლებლებისგან

საბავშვო ბაღის ზოგიერთი მასწავლებელი, რომელთა საკლასო ოთახებიც დაწყებითი სკოლების შენობებშია განლაგებული, ამბობს, რომ მათ ზევიდან უყურებენ, როდესაც მათი ბავშვები თამაშით, სიმღერით ან სხვა „არააკადემიური” აქტივობებით არიან დაკავებულნი.

საბავშვო ბაღის მასწავლებლები ზეწოლას მშობლებისგანაც განიცდიან. მაგალითად, ერთ-ერთი მასწავლებელი წერს: „ბევრი სკოლამდელი დაწესებულება ეწევა საკუთარი რეკლამირებას, სადაც ხაზს უსვამს, რამდენად „აკადემიურ” კურსს სთავაზობენ ისინი პატარებს სკოლაში შესვლამდე. ისინი მშობლებს არასწორ გზავნილს აწვდიან. ამიტომ მშობლებს უკვირთ, როდესაც ბაღში სათამაშოებს ან სახატავ ნაკრებებს ხედავენ… მშობლები ფიქრობენ, რომ ბავშვები ვერაფერს ისწავლიან, თუ ფურცელზე არ წერეს რამე”.

ბევრ მასწავლებელს მიაჩნია, რომ ადმინისტრაციასთან „ბრძოლა” საბავშვო ბაღებში თამაშის შესანარჩუნებლად ერთადერთი გამოსავალია მათთვის. უმეტესობა წერს, რომ, მიუხედავად მუდმივი უსიამოვნებისა, ბავშვებს მაინც აძლევენ სათამაშო დროს. აი ერთი მათგანის კომენტარი: „თავიმეამბოხედ წარმოვიდგინე, როდესაც გავიაზრე ის სისულელე, რომელიც ჯიუტად ინერგება ჩვენს შტატში და ჩვენს საკლასო ოთახებში ბოლო წლების განმავლობაში”. „წარმოვიდგინე, რომ თუ ზეწოლას ვერ გავუძელი, მიუხედავად იმ ხიფათისა, რომელიც სისტემისადმი წინააღმდეგობას ახლავს, სისტემა აუცილებლად გაგვსრესს”.

ზოგი მასწავლებელი, როგორც თავად ამბობენ, ეშმაკობას მიმართავს – ისინი ცდილობენ, ლექსიკონიდან ამოიღონ სიტყვა „თამაში” და აქტივობებს „აკადემიური” სახელები დაარქვან. მაგალითად, „სათამაშო კუთხეს” ზოგი „სამუშაო კუთხეს” ან „განვითრების კუთხეს” ეძახის, ზოგი – „აქტიური სწავლის კუთხეს”… ამ ეშმაკობით ისინი ბავშვებს საშუალებას აძლევენ, „აკადემიურ” კუთხეებში ითამაშონ.

სამწუხაროა, მაგრამ მეგან ლინჩის გამოკვლევაში ყველა მასწავლებელი არ დათანხმებია საბავშვო ბაღებში თამაშის შენარჩუნების იდეას. ეს მასწავლებლები, ფაქტობრივად, ზემოქმედების კიდევ ერთი მექანიზმია მათ წინააღმდეგ, ვინც პატარებს თამაშის უფლებას უტოვებს. ერთმა ასეთმა მასწავლებელმა თქვა: „ის, ვინც ბავშვებს სათამაშო დროს აძლევს, უბრალოდ ზარმაციაო”.

რა თქმა უნდა, საბავშვო ბაღების მასწავლებლების დაქირავებისა და გათავისუფლების პროცესი გაგრძელდება და შესაძლოა, თამაშის მოწინააღმდეგე მასწავლებლები მალე უმრავლესობაში ვიხილოთ.

თარგმნა ლევან ალფაიძემ

მასწავლებელთა უმრავლესობა თანხმდება, რომ მოსწავლეებმა უნდა განივითარონ უნარ-ჩვევები დამოუკიდებელი, მთელი სიცოცხლის განმავლობაში სწავლისთვის (თვითრეგულირებული სწავლა და სწავლის მიმართ თვითეფექტიანობის განცდა). საბედნიეროდ, არსებობს მრავალი კვლევა, რომლებიც ერთგვარი გზამკვლევის როლს ასრულებს და გვაწვდის ინსტრუქციებს იმის შესახებ, როგორ შევადგინოთ დავალებები, სტრუქტურირებული საკლასო ინტერაქციები მოსწავლეებისთვის თვითრეგულირებული სწავლის უნარის განსავითარებლად. კვლევებმა ცხადყო, რომ მოსწავლეებს მაშინ უვითარდებათ აკადემიურად უფრო ეფექტიანი თვითრეგულირებული სწავლის უნარი და სწავლის ეფექტიანობის განცდა, როცა მასწავლებლები რთავენ მათ ხანგრძლივ პერიოდზე გაწერილ კომპლექსურ შინაარსიან დავალებებში. თვითრეგულირებული სწავლისა და თვითეფექტიანობის განსავითარებლად მოსწავლეები საკუთარი სწავლის პროცესსა და პროდუქტებზე ერთგვარ კონტროლსაც უნდა ახორციელებდნენ. ვინაიდან თვითშეფასება და თვითმონიტორინგი ეფექტიანი თვითრეგულირებული სწავლისა და თვითეფექტიანობის განცდის ფორმირებისთვის მნიშვნელოვანია, მასწავლებლებს შეუძლიათ, დაეხმარონ მოსწავლეებს ამ უნარების განვითარებაში. ამისთვის უნდა ჩართონ ისინი სასწავლო პროცესისა და შედეგების შეფასების კრიტერიუმების შემუშავებაში და შემდეგ მათვე მისცენ საშუალება, ამ სტანდარტების მეშვეობით გამოიტანონ დასკვნები საკუთარი პროგრესის შესახებ. დაბოლოს, ეს ეხმარება მოსწავლეებს, დაამყარონ თანამშრომლობითი ურთიერთობა თანატოლებთან, ეძებონ უკუკავშირი. უფრო დაწვრილებით განვიხილოთ თითოეული ეს ნაბიჯი.

კომპლექსური დავალებები. მასწავლებლებს არ სურთ, მისცენ მოსწავლეებს მეტისმეტად ძნელი დავალებები და ამით მათი სასოწარკვეთილება გამოიწვიონ. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მაშინ, როცა მოსწავლეებს უჭირთ სწავლა ან დარღვეული აქვთ დასწავლის უნარი. მეტიც – კვლევა გვიჩვენებს, რომ მოტივაციის ყველაზე მეტად გამაძლიერებელი და აკადემიურად მომგებიანი დავალება მოსწავლეთათვის არის ის, რომელიც დააფიქრებს, მაგრამ ზედმეტად არ დატვირთავს მათ.

კომპლექსური დავალებები მეტისმეტად რთული არ უნდა იყოს. ტერმინი „კომპლექსური” ეხება დავალების დიზაინს (ჩანაფიქრის გაფორმებას) და არა მისი სირთულის დონეს. დიზაინის თვალსაზრისით დავალებები კომპლექსურია, როცა მათში რამდენიმე კითხვაა დასმული და მოიცავს შინაარსის დიდ ნაწილებს. ასეთებია პროექტები და თემატური თავები. ამასთან, კომპლექსური დავალებები გრძელდება დიდხანს და რთავს მოსწავლეს მთელ რიგ მეტაკოგნიტურ და კოგნიტურ პროცესებში. მაგალითად, ეგვიპტის პირამიდების შესწავლამ შესაძლოა მოითხოვოს წერილობითი მოხსენებების, რუკების, დიაგრამებისა და მოდელების მომზადება.

ნაკლებად მნიშვნელოვანი კომპლექსური დავალებებიც კი საკმაო ინფორმაციას აწვდის მოსწავლეებს მათი სასწავლო პროგრესის შესახებ. ეს დავალებები მათგან მოითხოვს ღრმა აზროვნებასა და საგულდაგულოდ დამუშავებულ პრობლემების გადაჭრაში ჩაბმას. ამ პროცესში მოსწავლეები ვითარდებიან და ხვეწენ თავიანთ კოგნიტურ და მეტაკოგნიტურ სტრატეგიებს. მეტიც – ამგვარ დავალებაში წარმატების მიღწევა ზრდის მოსწავლის თვითეფექტიანობის განცდას და შინაგან მოტივაციას. 

კონტროლი. მოსწავლეებისთვის არჩევანის მიცემით მასწავლებლებმა მათ შეიძლება მიანიჭონ თანაკონტროლის უფლება. როცა მოსწავლეებს აქვთ არჩევანი (მაგალითად, როგორ, სად, ვისთან ერთად იმუშაონ და ა.შ.), უფრო მოსალოდნელია, წარმატებას მიაღწიონ (ეს ზრდის თვითეფექტიანობას). ისინი უფრო და უფრო მეტი ძალისხმევით, უფრო და უფრო შეუპოვრად ეჭიდებიან პრობლემებს. ასევე, გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში მოსწავლეთა ჩართვით დაგეგმვის, მიზნების დასახვის, პროგრესის მონიტორინგის და შედეგების შეფასების დროს მასწავლებლები მათ უნაწილებენ სწავლის პასუხისმგებლობას. სწორედ ამას გულისხმობს მაღალეფექტიანი თვითრეგულირებული შემსწავლელის თვისებების გამომუშავება.

არჩევანის უფლების მიცემა მოსწავლეს საშუალებას აძლევს, შეცვალოს მოცემული დავალების სირთულის დონე (მაგალითად, აირჩიოს უფრო მარტივი ან რთული საკითხავი მასალა, განსაზღვროს წერითი დავალების სახე და ოდენობა, გამოიყენოს წერისას ნასწავლი გამოთქმები და ა.შ.). მაგრამ რა ხდება, როცა მოსწავლე მცდარ არჩევანს აკეთებს? მაღალეფექტიანი, მაღალი დონის მასწავლებლები ძალიან ფრთხილობენ იმ არჩევანის განხილვისას, რომელსაც მოსწავლეს აძლევენ. ისინი თავდაპირველად რწმუნდებიან, რომ მოსწავლეს აქვს დამოუკიდებლად მოქმედებისა და სწორი გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო ცოდნა და უნარები. მაგალითად, როცა მოსწავლეები სწავლობენ ახალ უნარ-ჩვევებსა და რუტინულ ქცევებს, მასწავლებლებმა მათ შეიძლება გარკვეული საზღვრებში მოქცეული არჩევანი მისცენ (მაგალითად, დაწერონ, სულ მცირე, ოთხი წინადადება, აბზაცი, თავი, ფურცელი და ა.შ., მაგრამ შეუძლიათ დაწერონ მეტიც).

ამასთანავე, მაღალი კვალიფიკაციის მასწავლებლები მოსწავლეებს ასწავლიან სწორი გადაწყვეტილების მიღებას და აჩვენებენ ამის ნიმუშს. მაგალითად, როცა მოსწავლე პარტნიორს, მეწყვილეს ირჩევს, მასწავლებელი სთხოვს, დაფიქრდეს და გაითვალისწინოს, რას მოელის მისგან (მაგალითად, საერთო ინტერესსა და მონდომებას თუ ცოდნასა და უნარ-ჩვევებს, რომლის განვითარებაც თავად სჭირდება). როცა მოსწავლე დროის რაციონალური გამოყენების თაობაზე აკეთებს არჩევანს, მასწავლებელი ეკითხება: „რა შეგიძლია გააკეთო, როცა საქმეს დაასრულებ? რა შეგიძლია გააკეთო ჩემი დახმარების მოლოდინში?” ხშირად სამუშაო გრაფიკი კედელზეა გამოკრული, რათა მოსწავლეებმა გამოიყენონ მუშაობის დროს. 

დაბოლოს, მაღალეფექტიანი მასწავლებლები მოსწავლეებს აძლევენ უკუკავშირს მათ მიერ გაკეთებული არჩევანის შესახებ და საკუთარ რჩევებს მიუსადაგებენ შემსწავლელის უნიკალურ ხასიათსა და თავისებურებებს. მაგალითად, შესაძლოა წაახალისონ ზოგი მოსწავლე, შეარჩიონ მოხსენების თემა იმ მომენტისთვის ადვილად ხელმისაწვდომი და მისაღები რესურსებიდან, ზოგი – ერთობლივი მუშაობისთვის, ნაცვლად დამოუკიდებლად მუშაობისა, იმაში დასარწმუნებლად, რომ მათ წარმატების მისაღწევად მეტი მხარდაჭერა აქვთ. 

თვითშეფასება. მოსწავლე ამჩნევს, რომ თვითრეგულირებული სწავლის მეთოდების გამოყენება არ არის სახიფათო. ისინი ჩართულნი არიან მიმდინარე საქმიანობაში, აანალიზებენ როგორც თავად პროცესს, ისე მის შედეგებს, კონცენტრირდებიან პიროვნულ პროგრესზე და ეხმარებიან მათ შეცდომების ინტერპრეტაციაში. ეს მომავალში სწავლის გაუმჯობესების შესაძლებლობას იძლევა. ამ კონტექსტში, მოსწავლეებს მოსწონთ და ეძებენ კიდევაც რთულ დავალებებს, რადგან წარუმატებლობის შემთხვევაში მონაწილეობის საფასური მცირეა. მოსწავლეების ჩართვა შეფასების კრიტერიუმების დადგენასა და საკუთარი პროგრესის შეფასებაში ამცირებს მათ შფოთვას, რომელიც ხშირად თან ახლავს შეფასებას, რადგან მოსწავლეებს შედეგის კონტროლის შესაძლებლობას აძლევს. მოსწავლეებმა შესაძლოა თვითონვე შეაფასონ თავიანთი ნამუშევარი იმ ნამუშევრის კრიტერიუმებთან მიმართებით, რომლებიც მათ თავად, მასწავლებლებთან ერთად, აღიარეს „კარგად”. ისინი განიხილავენ სწავლის მათეულ მიდგომათა ეფექტიანობას და ცვლიან თავიანთ ქმედებას მის გასაუმჯობესებლად.

მაღალი დონის თვითრეგულირებული სწავლის კლასებში მოსწავლეებს საკუთარი სწავლის შესაფასებლად აქვთ როგორც ფორმალური, ისე არაფორმალური შესაძლებლობა. მაგალითად, ერთმა მასწავლებელმა სთხოვა მეოთხე-მეხუთეკლასელებს, ეწარმოებინათ რეფლექსიის ჟურნალი, სადაც აღწერდნენ მეწყვილესთან ან მცირე ჯგუფთან ერთად შექმნილ ალბათობისა და სტატისტიკის თამაშებს. ამ ჟურნალებში აღწერილი იყო ჯგუფურ პროცესსა და შედეგებში მათ მიერ შეტანილი წვლილი, ასევე – რა ასწავლა მათ ამ პროცესში მონაწილეობამ. თამაშების შეფასებისას მასწავლებელმა გაითვალისწინა ეს რეფლექსიები.

მასწავლებლები მოსწავლეებს უსვამენ არაფორმალურ კითხვებს: „რა შეიტყვე დღეს საკუთარი თავის როგორც მწერლის შესახებ?” „რას აკეთებენ კარგი მკვლევრები და მწერლები?” „ისეთის რისი გაკეთება შეგიძლია, რაც წინათ არ შეგეძლო?” ამ და მსგავს კითხვებზე პასუხის გაცემა მოსწავლეებს მეტაკოგნიციის, მოტივაციისა და სტრატეგიული ქმედებისკენ უბიძგებს, რომლებიც თვითრეგულირებული სწავლის კომპონენტებია.

თანამშრომლობა. საშუალო სკოლის მოსწავლეთა სწავლის მოტივაციის ამაღლების კომიტეტმა 2004 წელს დაასკვნა, რომ აზრების ურთიერთგაზიარებისას მოსწავლეები უკეთესად ითვისებენ, ადვილად აღიქვამენ რთულ და გამომწვევ დავალებებს –დავალებებს, რომლებიც თვითრეგულაციას ავითარებს. 

დასკვნის თანახმად, ჯგუფურ სამუშაოს ასევე შეუძლია, მოსწავლეებს თანამშრომლობის უნარების განვითარებაში დაეხმაროს. მეტიც – ის ხელს უწყობს მოსწავლეთა ერთობის შექმნას, სადაც მოსწავლეები პასუხისმგებელნი იქნებიან ერთმანეთის სწავლაზე და არ იქნებიან ორიენტირებულნი კონკურენტულ გარემოზე, რომელიც აუცხოებს ბევრ მოსწავლეს, განსაკუთრებით მათ, რომლებიც თანატოლებივით წარმატებულნი არ არიან.

თვითრეგულირებული სწავლის მხარდასაჭერად ყველაზე ეფექტიანია ის გზები, რომლებიც ასახავს თანამშრომლური ურთიერთობების გამოყენებას, ერთობის კლიმატს და პრობლემების ერთობლივ გადაჭრას. ამ კონტექსტში მოსწავლეები მასწავლებლების დახმარებით რეალურად არეგულირებენ ურთიერთსწავლას, სთავაზობენ ერთმანეთს მხარდაჭერას, განურჩევლად იმისა, ინდივიდუალურად მუშაობენ, წყვილებად თუ მცირე ჯგუფებში. ეს ინდივიდუალური განვითარების პრაქტიკული მხარდაჭერაა. იგი მეტაკოგნიციის, შინაგანი მოტივაციისა და სტრატეგიული ქმედებებისთვის გამოიყენება (მაგალითად, იდეათა გაზიარებისთვის, პრობლემის გადაჭრის სტრატეგიების შესადარებლად, თითოეულის ექსპერტობის არეალის დასადგენად). მაღალი დონის მასწავლებლები ყოველი წლის დასაწყისს რუტინების სწავლასა და გაკვეთილში მონაწილეობის ნორმების დადგენას უთმობენ (მაგალითად, როგორ განახორციელოს მოსწავლემ კონსტრუქციული უკუკავშირი და როგორ მოახდინოს თანატოლის მოსაზრების ინტერპრეტაცია, რა რეაქცია ჰქონდეს მასზე). მას შემდეგ, რაც რუტინებს და ურთიერთქმედების ნიმუშებს გაითავისებენ, მოსწავლეებს უკვე შეუძლიათ სწავლაზე კონცენტრაცია. მასწავლებლებს კი შეუძლიათ დაიწყონ აკადემიური უნარ-ჩვევების სწავლება და სასწავლო გეგმის შესრულება.

კრიტიკული აზროვნება შემეცნების პროცესის უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია. მეტიც, განათლებისა და პედაგოგიკის შესახებ თანამედროვე კვლევებში სწორედ კრიტიკულ აზროვნებას ენიჭება უმთავრესი მნიშვნელობა.

ცოდნის გადაცემისა და მიღების ადრეული ეტაპი (მექანიკური დამახსოვრება), ამგვარი კვლევების მიხედვით, არის „დაგროვებითი” და არ ააქტიურებს ისეთ უნარებს, როგორებიცაა დამოუკიდებელი აზროვნება, პრობლემის (საკითხის) დასმა და მისი გადაწყვეტის მცდელობა, არგუმენტირებული მსჯელობა და ა.შ.

ტენდენცია „ნარატიული სწავლება” (მასწავლებელი, აღმზრდელი – მთხრობელი, მოსწავლე, აღსაზრდელი – პასიური მიმღები) არათუ ხელს არ უწყობს კრიტიკული აზროვნების ჩამოყალიბებას, არამედ ეწინააღმდეგება კიდეც.

დევიდ კლუსტერი (პროფესორი, ამერიკული ლიტერატურის სპეციალისტი) თავის ნაშრომში „რა არის კრიტიკული აზროვნება” აღნიშნავს: „ კანზასიდან ყაზახეთამდე და მიჩიგანიდან მაკედონიამდე სკოლის მასწავლებლები და უნივერსიტეტის პროფესორები იღვწიან იმისთვის, რომ თავიანთ მოწაფეებს კრიტიკული აზროვნება განუვითარონ. თითოეულს გვესმის, რომ კრიტიკული აზროვნება არის საუცხოო, არაჩვეულებრივი რამ, გარკვეული უნარი, რომელიც 21-ე საუკუნის გამოწვევების წინაშე გარკვეულ თავდაჯერებას გვმატებს, გვეხმარება იმის უკეთ გაგებასა და გააზრებაში, რასაც შევისწავლით ან ვაკეთებთ. და მაინც, რა არის კრიტიკული აზროვნება? ამ კითხვით მივმართეთ ახალბედა მასწავლებლებსაც, რომლებიც არ უფრთხიან ექსპერიმენტებსა და ხანგრძლივი პრაქტიკის მქონე კოლეგებს. ტერმინის დეფინიცია არ აღმოჩნდა მარტივი საქმე. ბევრი სხვადასხვანაირი პარამეტრი „ჩაერთო” საქმეში. და მაინც, რას ვგულისხმობთ, როდესაც ვამბობთ – კრიტიკული აზროვნება?”

დღევანდელი ბლოგი სწორედ ამ კითხვაზე პასუხის გაცემის მცდელობა იქნება. საკითხი იმდენად რთულია, ლიტერატურა კი მოცულობითი, რომ სტატიას კითხვაზე ამომწურავი პასუხის გაცემის პრეტენზია ვერ ექნება. შევეცდებით, რამდენიმე გავრცელებული თვალსაზრისი გაგაცნოთ.

ზემოთ ნახსენებ ნაშრომში კლუსტერი ერთმანეთს უპირისპირებს სწავლა-დახსომებას და კრიტიკულ აზროვნებას. „შევთანხმდეთ, რომ ინფორმაციის დამახსოვრება უმნიშვნელოვანესი შემეცნებითი ოპერაციაა, რომლის გარეშეც სწავლების პროცესი წარმოუდგენელია, თუმცა კრიტიკული აზროვნება კარდინალურად განსხვავდება ამ პროცესისგან. კომპიუტერს ბევრად უკეთესი მეხსიერება აქვს, ვიდრე ნებისმიერ ჩვენგანს, თუმცა, ცხადია, რომ კომპიუტერის ამ „შესაძლებლობას” აზროვნებასთან არაფერი აქვს საერთო. მიუხედავად ამისა, სკოლის მასწავლებლები დიდად აფასებენ მოწაფეთა კარგ მეხსიერებას და ხშირად ამოწმებენ მას საკონტროლოებსა და გამოცდებზე, მაგრამ კრიტიკული აზროვნება ბევრად უფრო რთულ შემეცნებით პროცესზეა ორიენტირებული. არსებობს კიდევ ერთი „არაკრიტიკული აზროვნების” სახეობა, რომლის გარეშეც ასევე წარმოუდგენელია სასწავლო პროცესი და მას რთული იდეების გაგება ჰქვია. ბიოლოგიის და მათემატიკის, ისტორიისა და ლიტერატურის გაკვეთილებზე მოსწავლეებს უხდებათ გვარიანი “მუშაობა თავით”, რათა მიხვდნენ, რას ამბობს მასწავლებელი ან რა არის დაწერილი სახელმძღვანელოში. გაგება – რთული სააზროვნო ოპერაციაა, განსაკუთრებით, თუ მასალა არ არის მარტივი აღსაქმელი. მაგალითისთვის, სტუდენტი ცდილობს გაიაზროს შექსპირის სონეტი ან თავს იმტვრევს ექსტრემუმის წერტილის თეორემის გაგებაზე და ეს უცილობლად რთულ სააზროვნო უნარებს ააქტიურებს, თუმცა კრიტიკულად მოაზროვნედ იგი ამ შემთხვევაშიც არ გვევლინება”.

კლუსტერი არაკრიტიკული აზროვნების კიდევ ერთ გამოვლინებად შემოქმედებით და ინტუიციურ აზროვნებას მიიჩნევს. „სპორტსმენის, მხატვრის, მუსიკოსის გონებაც მუშაობის პროცესში ურთულეს ამოცანებს წყვეტს, თუმცა თვითონ შემოქმედები ამას ვერც იაზრებენ, თუ საუბარი არ არის ახალბედა ან დამწყებ პირებზე. შემოქმედებითი და ინტუიციური სააზროვნო პროცესები გაუცნობიერებელია. წარმოვიდგინოთ პროფესიონალი სპორტსმენი, მაგალითად, ჩეხი ჰოკეისტი იარომირ იაგრი (რომელიც პრაღის 1968 წლის მოვლენების პატივსაცემად მუდამ 68 ნომრით ასპარეზობს) და დავუშვათ, რომ კარის მიმართულებით გაკეთებული დარტყმის წინ ის შემდეგნაირად მსჯელობს: სწორად შევარჩიე თუ არა მომენტი? ხომ არ არის სხვა, ალტერნატიული გზა? როგორ მოიქცეოდნენ ჩემს ადგილას სხვა ცნობილი ჰოკეისტები? უეინ გრეცკი ახლა დაარტყამდა თუ უფრო შესაფერის დროს დაელოდებოდა? ნათელია, რომ ამგვარი მიდგომით იაგრი ვერასდროს გაიტანდა ერთ გოლსაც კი და თუ მაისურის ნომერი (68) სწორედ კრიტიკული აზროვნების ნიმუშად მიგვაჩნია, მისი წარმატებული თამაში ამ კატეგორიაში ნამდვილად ვერ ხვდება. სწორედ ასე, შემოქმედების ინტუიციური აზროვნება, უდავო ღირებულების მიუხედავად, კრიტიკულ აზროვნებად ვერ მიიჩნევა!”

პროფესორი კლასტერი მიმოიხილავს კრიტიკული აზროვნების განმაპირობებელ 5 ფაქტორს. ესენია:

1.დამოუკიდებელი აზროვნება;

2.კრიტიკულად მოაზროვნემ ინფორმაცია უნდა  მიიღოს, როგორც ათვლის წერტილი, მომავალი ქმედებების მასტიმულირებელი ბიძგი და არა როგორც „დანიშნულების საბოლოო პუნქტი”;

3.კრიტიკულად აზროვნება იწყება საკითხის დასმით, პრობლემის წამოჭრით და მისი გადაწყვეტის გზების ძიებით;

4.კრიტიკული აზროვნება მოითხოვს არგუმენტაციას;

5.კრიტიკული აზროვნება სოციალური ფენომენია და გულისხმობს სხვებისთვის დასკვნების, მოსაზრებების გაზიარებას, ხმამაღალ, ინტერაქტიურ მსჯელობას, სხვათა ნააზრევის მოსმენა-გაზიარებას.

უნდა აღინიშნოს, რომ ხსენებულ სტატიაში დევიდ კლასტერი კრიტიკული აზროვნების აღწერით შემოფარგლება და თითოეულ პუნქტს დეტალურად განიხილავს.

სტატიის დასაწყისში ვახსენეთ ნარატიული სწავლება. არის კიდევ ერთი მეტაფორული და ძალიან საინტერესო შეფასება, რომელიც ამგვარ პროცესს ნათლად და ხატოვნად გადმოსცემს და მას „დეპოზიტურ სისტემად” გვაცნობს. ინფორმაციისა და ცოდნის გადაცემას კრიტიკული აზროვნების უგულებელყოფით მკვლევრები ბანკში ფულის დაბანდებას ადარებენ. ოღონდ მხოლოდ შენახვის და არა დანიშნულებისამებრ გამოყენების თვალსაზრისით. განათლებას, ამ შედარების მიხედვით, ცოდნის და ინფორმაციის მოცულობა განსაზღვრავს, ეს კი ვერ დააკმაყოფილებს თანამედროვე ადამიანის ინტელექტუალურ საჭიროებებს.

ასე რომ არ მოხდეს და სწავლების პროცესი „კონტეინერის” გარკვეული მოცულობის ინფორმაციით შევსების პროცესს რომ არ დაემსგავსოს, აუცილებელია საგანმანათლებლო სისტემა ადრეული ასაკიდანვე ზრუნავდეს გარკვეული უნარების განვითარებაზე.

კრიტიკული აზროვნება აქტიური, შემოქმედებითი პროცესია, რომლის სრულყოფაც გარკვეულ დროსაც მოითხოვს. მზამზარეული ცოდნის გადაცემა, ინფორმაციის მოცულობასა და მექანიკურ დამახსოვრებაზე ორიენტირებული განათლება კი გავლილი ეტაპია.

სევდიანი განწყობით ჩასულს აქ წარმოუდგენელი ჯადოსნობები დამხვდა: ბოხუმი ის ქალაქია, სადაც სახლთან ციყვი გადაგირბენს და მერე რომელიმე მაღალ ხეზე აძვრება. მწვანე ბალახი უჩვეულოდ თუ ირხევა, მოსალოდნელია, კურდღელმა ამოყოს თავი. დილით ჩიტების ხმა გაღვიძებს და არა- მანქანების და შენც იძულებული ხარ მშვიდად იყო, სხვანაირად არ გამოვა, ვერ აფორიაქდები, ვერ ინერვიულებ. ორ- სამსართულიანი სახლები სხვენებით და გამწვანებული, მოვლილი ეზოებით გარწმუნებენ, რომ აქ ადამიანებს საკუთარი ქალაქი უყვართ. საკუთარი ქალაქის სიყვარული ცხოვრების სიყვარულს ჰგავს. ყველა და ყველაფერი იმაზე მიანიშნებს, რომ აქ აუცილებლად ბედნიერი უნდა იყო. 

გავხსენი ჩემოდანი, ამოვალაგე ჩემი თბილისური ნივთები და გამეღიმა: დღევანდელ მოცემულობაში ყველა კაბა, ყველა პერანგი, ყველა შარვალი უმწეო იყო, იმათაც ძალიან შესცივდებოდათ ამ გერმანულ სექტემბერში.

როგორც იქნა დავლაგდი, მოვეწყე და სწავლის დაწყებამდე დორტმუნდის მონახულება გადავწყვიტე. როგორც ცხოველების მოყვარულს, დიდი ხანია, იქაური ზოოპარკი მაინტერესებდა.

ბოხუმისთვის უჩვეულო, მზიანი დღე გათენდა, მაგრამ აქაურმა ამინდმა უკვე დამარწმუნა, როგორი არასანდოა- დღეში რამდენჯერმე ელვისუსწრაფესად იცვლება. წავიყოლე საწვიმარი. წავედი მერგელთაიხშტრასეზე, გადავიხადე 8 ევრო და შევედი.

ზოოპარკი კი არა, ნამდვილი, უღრანი ტყე არის- მეთქი, გავიფიქრე და უღრანი ტყისთვის შეუფებელ მოკირწყლულ ბილიკს გავუყევი. მაღალი, უძველესი ხეები თვალუწვდენელი კენწეროებით და ამ ფონზე ფრინველების და ცხოველების ხმაური ისეთი იდუმალია, თითქოს სხვა სამყაროში ამოყავი თავი, თითქოს ჰოგვორთსის აკრძალულ ტყეში მოხვდი და არიქა, სადაცაა კენტავრს გადაეყრები.

კენტავრები, სამწუხაროდ, დორტმუნდის ტყე- პარკში არ ბინადრობენ. მაგრამ 230 სახეობის 1500- ზე მეტი ცხოველის მონახულება კი ნამდვილად შეგიძლია: სუმატრელი ორანგუტანები, კალიფორნიელი ზღვის ლომები, ანგოლელი, თვალებფახულა ჟირაფები თუ ევრაზიელი გარეული კატები გრძელი, წვრილი თვალებით. ყველა ცხოველს განსაკუთრებული პირობები აქვს შექმნილი, რომ ისეთივე ბედნიერი იყოს, როგორი ბედნიერიც იყო ან იქნებოდა ბუნებრივ გარემოში.

აქ სპეციალური, გადახურული სივრცეებიც კი არაურბანულად გამოიყურება. პირველყოფილ მყუდროებას და მაგიას არაფერი უნდა არღვევდეს. ბავშვების ჟივილ- ხივილი და ზოოქიფერების ტუტორიალებიც კი ბუნებრივად ერწყმის გარემოს. შემოდგომის არდადეგებზე, რომელიც აქ, როგორც წესი, ოქტომბრის დასაწყისში იწყება, ბავშვებთან ერთად დიდი დღესასწაულიც შეგიძილა, გამართო. აქაური ზოოპარკის პროგრამა ორიენტირებულია ისეთი ტიპის შემეცნებაზე, რომელიც აუცილებლად იქნება მხიარული. ბავშვებს მხიარულება უყვართ. რამდენიმე ვიგვამი რომ წამოჭიმონ ზოოპარკში და სახეც ინდიელებივით მოიხატონ, აქ არავინ გაუწყრებათ.

მთელ ტერიტორიას რომ მოივლი, ყველა ხეს დაუმეგობრდები, ვოლიერებთან აღმართულ ყველა სახალისო სტენდს წაიკითხავ, რომელსაც მხიარული ფუტკრები გიამბობენ, ფოტებსაც გადაიღებ და ჟირაფების მაღალ კისერზე მეტად უზარმაზარი თვალები აღგაფრთოვანებს, ვიკინგური ჰაბიტუსის მქონე კარლის მხიარულ ისტორიებსაც მოისმენ ორანგუტანების ოინების შესახებ და მუჭისხელა მაიმუნის სახელის დამახსოვრებას უშედეგოდ ეცდები, აუცილებლად დაჯექი იქვე, ზოოპარკში მდებარე ღია კაფეში “Waldschenke”, შეუკვეთე ვაშლის ნამცხვარი და ჩაი რომით, საწვიმარი მოიხურე, ჩათბუნდი, მზე კი ანათებს, მაგრამ სექტემბერია, ცივა და ცხელი ჩაიც ჯერ არ მოუტანია ულვაშებიან, მოღიმარ მიმტანს. აღარ შეგახსენებ, რომ აუცილებლად კარგ რამეებზე უნდა იფიქრო. სხვანაირად აქ არ გამოდის.