ცნობილი ამბავია, რომ ჩვენი პლანეტის მცენარეულ საფარს, განსაკუთრებით ტყეს, ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს ატმოსფეროში ჟანგბადის მარაგის შევსების საქმეში. ცნობილია, რომ დედამიწის ზედაპირზე არსებული ტყე ყოველწლიურად გამოყოფს 55.5 მილიონ ტონა ჟანგბადს.

სხვადასხვა მცენარეს ფოტოსინთეზის სხვადასხვა ინტენსივობა ახასიათებს, ე.ი. გამოყოფილი ჟანგბადის რაოდენობა დაკავშირებულია მცენარის სახეობასთან. ყველაზე დიდი რაოდენობით ჟანგბადს ალვის ხე გამოყოფს. ამ მხრივ მას ბევრად არ ჩამორჩება მუხა, ცაცხვი. შედარებით ნაკლებ ჟანგბადს გამოყოფს ფიჭვი, ნაძვი და სხვა წიწვოვანები.

ტყეს დიდი მნიშვნელობა აქვს ჰაერის მავნე მინარევებისაგან გასუფთავებაში. ცნობილია, რომ მტვრის 60-7-% ილექება მცენარეთა ფოთლების ზედაპირზე. ეს მტვერი შემდგომში წვიმის წყლით ჩაირეცხება ნიადაგში. მაგალითად, მუხნარის 1 ჰა ყოველწლიურად 54 ტონა მტვერს ფილტრავს, ფიჭვნარი – 37 ტონას, ხოლო ნაძვნარი – 30 ტონას. რაც უფრო ხორკლიანი ზედაპირი აქვს მცენარის ფოთოლს, მით უფრო მეტ მტვერს აკავებს იგი. მაგალითად, თელას ფოთოლი 6-ჯერ მეტ მტვერს აკავებს, ვიდრე ალვის ხის ფოთოლი.

ტყისა და ატმოსფეროს ურთიერთდამოკიდებულების ფორმებს დიდი მნიშვნელობა აქვს ეკოლოგიური მდგომარეობის გაჯანსაღებისთვისაც. ტყე მონაწილეობს ნახშირორჟანგის, გოგირდის, აზოტის ბრუნვაში. მის დადებით თვისებად ითვლება ისიც, რომ უნარი შესწევს, ატმოსფეროდან შთანთქას სხვადასხვა ქიმიური ნაერთები და გაასუფთაოს ჰაერი. სწორედ ამიტომ დიდი ქალაქების მიდამოებში ქმნიან მწვანე, ტყიან ზონებს. საინტერესოა ისიც, რომ ამ საქმეში განსაკუთრებული ეფექტურობით გამოირჩევა წიწვოვანი ჯიშები.

სხვადასხვა მცენარე სხვადასხვა მომწამლავ ნივთიერებას შთანთქავს. მაგალითად, გოგირდოვან აირს აქტიურად შთანთქავს ალვის ხე, თელა, ცაცხვი, არყი. აზოტის ჟანგს – ღვია. მცენარის ეს თვისება გასათვალისწინებელია ცალკეული სამრეწველო საწარმოების ან ქალაქების გამწვანების დროს.

ტყე ატმოსფეროდან ასევე აქტიურად შთანთქავს მავნე რადიაქტიურ ელემენტებს. ჯერ კიდევ ჩვენი საუკუნის დასაწყისში მეცნიერებმა გამოავლინეს ცალკეული მცენარის მიერ სპეციფიკური ნივთიერებების – ფიტონციდების გამოყოფის თვისება. ფიტონციდები ანადგურებს მავნე მიკროორგანიზმებს. მაგალითად, მუხის და ალვის ხის ფოთლები ანადგურებს დიზენტერიისა და მუცლის ტიფის, ხოლო სოჭის წიწვები – დიფტერიის გამომწვევ მიკროორგანიზმებს.

ფიტონციდების რაოდენობის მიხედვით ყველაზე ჯანსაღად ითვლება ფიჭვის ტყე. სწორედ ამიტომ აბასთუმანში თითქმის ერთი საუკუნეა არსებობს ტუბერკულოზის სამკურნალო ცნობილი კურორტი. კურორტები – შოვი, ლებარდე, ბახმარო და სხვა განლაგებულია სწორედ წიწვოვან ტყეში, იქ, სადაც ფიტონციდების განსაკუთრებით დიდი რაოდენობაა ჰაერში.

თუ დიდ ქალაქებში 1 მ3 ჰაერში დაახლოებით 50-60 ათასი ბაქტერიაა, ტყეში, ფიტონციდების გამო, მხოლოდ 200-300 ბაქტერია შეიძლება იყოს. ცნობილია, რომ ღვიის 1 ჰექტრიანი კორომი გამოყოფს 30 კგ ფიტონციდებს, რაც სრულიად საკმარისია პატარა ქალაქის ჰაერის სტერილიზაციისათვის.

ტყე მნიშვნელოვნად ამცირებს ხმაურს. ხის ვარჯი და ტანი (ღერო) აფერხებენ ხმაურის ჰორიზონტალურ ტალღებს (თვითმფრინავის ხმა კი ტყეში კარგად ისმის). 100-მეტრიანი ტყის ზოლი ავტომანქანების ხმაურს 30%-ით ამცირებს. ტყის ხმაურსაწინააღმდეგო თვისებები დამოკიდებულია ტყის სტრუქტურაზე, ჯიშობრივ შედგენილობაზე და სხვა. მაგალითად, შერეული ტყე ბევრად უფრო ამცირებს ხმაურს, ვიდრე ფიჭვნარი.

იყო დრო, ტუსკია ბრიტნი სპირსისა და ლინდა ევანგელისტას პოსტერებს აგროვებდა, ზოგს კედელზე აკრავდა თავის ოთახში და ზოგსაც საგულდაგულოდ ინახავდა მზის შუქისა და უცხო თვალთაგან მოშორებულ ადგილას. შეგროვებისა და შენახვის პრეისტორიული ღმერთი მარიონეტივით დააწოწიალებდა ქალაქიდან ქალაქში, ბუკინისტებთან, პრესის გამავრცელებლებთან თუ მასავით აცეტებულ კოლექციონერებთან, რომ გამოუკლებლივ შეევსო ის, რაც ცარიელი ეგულებოდა და ეს სიცარიელე – სიზმარშიაც ჩაყოლილი სიცარიელე – გულგვამს უჭამდა ხოლმე.

ამასწინათ ბიბლიოთეკის სამკითხველოში ვნახე.

– ტუსკი, რას ეძებ, ჯიგარო?

– ვაა, შენ აქ საიდან? მეიცალე მოკვდავებისთვის?

– კაი, ნუ ბლატაობ.

– მე არა, თქვენ ბლატაობთ, პრადვინუტები. ტელევიზორში გნახე კაი მოჭიმული სიფათით. ამ ვიღაცებს და რაღაცებს რომ აქებ ხოლმე, ასეთიო, ისეთიო, შეურიე ხოლმე ბაბუაჩემი, ხილად, ხილად შეურიე. უყვარდი შენ მაგას, მაგრამ ამაგის და სიყვარულის დავიწყება იცით ახლანდელმა ახალგაზრდებმა. ცოტას რომ წაიწევთ წინ, აღარ გახსოვთ უბრალო და სოფელში დაჩეჩქვილი ხალხი. ქალაქი რომ წამოგაზიდებთ, კი დაეშვებით მერე სოფლისკენ, მაგრამ წასულია უკვე ის სოფელი, თავის გზითაა წასული.

– კაი, ჩუ! ხო იცი, არ შეიძლება აქ ხმამაღლა ლაპარაკი.

– ყველამ თავისი მრევლი გააჩუმოს, რა! – სხარტი და მოსხეპილი პასუხით კმაყოფილი და შთაგონებულია ტუსკია, უცებ მეკითხება, – შენ რას შვრები, რამეს აკეთებ თუ დაყვინე?

აი, მაგ ბოლო სიტყვაზე სიბრაზე და თავბრუსხვევა მივლის. აქეთ-იქით ვიხედები – საკითხავებში თავჩარგული ხალხი განაგრძობს მშვიდ არსებობას, ჩემს თავში კი გადამწიფებული სიტყვები სკდომას იწყებენ. თავის ტკივილით წერა, წერა, როცა ათასი საქმე თავზე გაყრია, გვერდით ოთახში კი ხმაურია და ზარებიც არ წყდება ტელეფონში; როცა ყველაფერი გაღიზიანებს და ბრაზდები, სიტყვა სიტყვას რომ არ ეხიდება, რადგან დიდი ხნის უძრაობამ ფიქრს გადაგაჩვია. არა, ბოდიში მომითხოვია, უძრაობამ კი არა, დამქანცველმა მიწყდომ-მოწყდომამ აქეთ-იქით, ამღვრეული მდინარისგან მოჩეჩებულმა უამრავმა საქმემ, ვალდებულებებმა (არადა მესამე კურსზე ვალდებულებითი სამართალი იოლად ჩააბარე რიზოგრაფზე გადაბეჭდილი უხარისხო სახელმძღვანელოსგან მომზადებული კონსპექტით). რჩევები, რჩევები – სხვებისგან, საკუთარი თავისგან: უნდა წერო, ყოველთვის უნდა წერო და ყველგან უნდა წერო, სხვანაირად ჭირსაც წაუღია შენი სიცოცხლე. ხელ-პირს იბან, გძინავს, ჭამ, ტკბები და ისაქმებ – მაშინაც, ყოველ დღე, თუ გინდა რამე გამოვიდეს. მგონი ტონიო კროგერის შემქმნელმა თქვა ერთხელ, – არც ერთი დღე სტრიქონის გარეშეო. აი, ეგრე! თორე ნიჭი არაფერს არ ყოფნის, ჯიგარო, ნიჭს ისევე უნდა გალესვა, როგორც უხეში ბალახის მოსათიბად შემართულ ცელს, რომელსაც დიდი ხნის დებისგან პირი დაუბლაგვდა და ა. შ. და ა. შ.

– შენ რას შვრები, ტუსკი? – ვეკითხები პირგამშრალი და თვალებგაშტერებული.

– ეპიგრაფებს ვაგროვებ.

– რას?

– რაც გაიგე.

– შენი ამბავი რომ ვიცი, გექნება უშტი და უშქარი.

– კი, ბევრია. ზოგი ისეთი მხეცობაა, ერთ სახელმწიფოდ ღირს, პაპის სული ნუ წამიწყდება.

– ფორ იქზამპლ?

– ჰო, ახლა მაგას ჩაგიკაკლავ, ბიჭო, ზუსტად მაგ ჭკუაზე ვარ.

– მაინც-მაინც?

– კაი, ერთს გეტყვი ძმაკაცობის ხათრით, ოღონდ შენ უნდა გამოიცნო, რომელი წიგნის ეპიგრაფია.

– გამოუშვი.

ტუსკია მრავლისმთქმელად ჩაფიქრდება, ყელს მოიღერებს, ხმას ჩაიწმენდს და დუდუნით ამბობს:

– ამინ, ამინ გეტყვი თქუენ: უკეთუ არა მარცვალი იფქლისაი დავარდეს ქუეყანასა და არა მოკვდეს, იგი მარტოი ხოლო ეგოს; ხოლო უკუეთუ მოკვდეს, მრავალინ ნაყოფი გამოიღოს. იოანე, 12:24.

რამდენიმე წამს ვფიქრობ და ტვინის ნაოჭების დაუძაბავადაც ვრწმუნდები – არაფერი მახსენდება.

– არ ვიცი, ტუსკი, – მხრებს ვიჩეჩავ, – არ მახსენდება, რომელიმე წიგნის ეპიგრაფი იყოს ეგ ციტატა.

– კი, როგორ არა! – იღიმის ტუსკია, ყელი ისევ მოღერებული აქვს, ხმა ჩაწმენდილი და თითი შემართული:

– ზე ბრაზერს კარამაზოვ!

მასწავლებელს, ვისაც ჯერ ქართულ სასკოლო საგანმანათლებლო სივრცეში არ დაუკარგავს მოტივაცია და ინტერესი, აქვს შეკითხვა – რა შეიძლება გააკეთოს შემდეგი კვირის რომელიმე დღეს ერთ კონკრეტულ გაკვეთილზე. რა ახალი ფაქტორი გააჩინოს საგაკვეთილო პროცესში ისეთი, რომელიც საინტერესოს გახდის სასწავლო მასალას და ზოგადად, საგაკვეთილო პროცესს. ეს ერთი საკითხია, რომელიც ყველა შემდგომი გაკვეთილისთვის თავიდან უნდა მოიპოვო, მოძებნო, გამოცადო და გაიმარჯვო, ან დამარცხდე და მიზანს ვერ მიაღწიო.

თუმცა არის ერთი გრძელვადიანი მიზანი რამდენიმეს შორის, რომელიც სხვაგვარად შეიძლება მოგვარდეს: როგორ შეიძლება მოსწავლეთა დაინტერესება იმ საგნით, რომელსაც ასწავლი. დაინტერესება არა იმის გამო, რომ მათ კარგად ჩააბარონ სკოლის გამოსაშვები ან ერთიანი ეროვნული გამოცდები. არა, დაინტერესდნენ იმდენად, რომ სამომავლოდ ამ სფეროს კვლევა დაისახონ მიზნად; იმდენად, რომ ამაზე ისაუბრონ სახლშიც, მეგობრებთანაც იკამათონ და იცინონ და ა.შ.

ამის შესაძლებლობას გვაძლევს სასკოლო კლუბები. თუმცა როდესაც საუბარი ამის განხორციელებას ეხება, ჩნდება რამდენიმე პრობლემა:

1. რთულია სახლში მისული მოსწავლეები უკან სკოლაში დაბრუდნენ კლუბების გამო, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ისინი სკოლისგან მოშორებით ცხოვრობენ;
2. მასწავლებელს, რომელიც ამ სამუშაოს შეასრულებს, სჭირდება დამატებითი ანაზღაურება;
3. თუ დამატებით წრეზე მასწავლებელს – კლუბის ხელმძღვანელს არ აქვს კარგად შემუშავებული გრძელვადიანი გეგმა და მიზნები, არ აქვს საინტერესო სასწავლო მასალა, ინტერაქცია, პროცესში არ იყენებს თანამედროვე ტექნოლოგიებს, მაშინ რთული იქნება მოსწავლეთა შენარჩუნება;
4. მასწავლებელმა უნდა შეძლოს, რომ კლუბის სასწავლო პროცესი განსხვავებული გახადოს საგაკვეთილო სასწავლო პროცესისგან თავისი მოთხოვნებით, მიდგომებით, მოლოდინებითა და მასწავლებელ-მოსწავლეთა შორის სამუშაო ურთიერთობებით.

დღესდღეობით კერძო სკოლებს, რომელთაც, გარდა სახელმწიფო ვაუჩერული დაფინანსებისა, ასევე კერძო გადასახადით მიღებული შემოსავლებიც აქვთ, მეტ-ნაკლებად აქვთ იმის შესაძლებლობა, რომ მსგავსი სერვისები შესთავაზონ მოსწავლეებსა და მათ მშობლებს, თუმცა საჯარო სკოლაში ამის განხორციელება რთული იქნება.

რამდენიმე თვის წინ, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრმაც გამოთქვა სურვილი, რომ მსგავსი აქტივობები ხორციელდებოდეს საჯარო სკოლებშიც, თუმცა ამის შემდეგ ამ თემაზე საუბარი ან მუშაობა არც დაწყებულა და არც გაგრძელებულა. ალბათ ამის მიზეზი ის არის, რომ სურვილის გარდა, ამ ყოველივეს ბევრად მეტი დამატებითი ფინანსები სჭირდება, რაც ამ დროისთვის ან არ მოიძებნება, ან გადანაწილება ვერ მოხერხდა.

გაკვეთილების შემდეგ კლუბები, თავისი შინაარსით არაფორმალური განათლების ელემენტების შეთავსებასაც მოახერხებენ და ამით ძალიან დადებით როლს შეასრულებენ მოსწავლეთა კარგ მოქალაქეებად ჩამოყალიბების საქმეში, იმის გარდა, რაზეც უკვე ვისაუბრე, რომ ისინი უფრო დაინტერესდებიან ამა თუ იმ საგნით.

კარგი იქნება, თუ დაიწერება პროექტი და რამდენიმე საჯარო სკოლაში სამინისტროს მიერ წინასწარ გამოყოფილი თანხებით მოხდება პილოტირება.

ცნობილი შვეიცარიელი ფსიქოლოგის ჟან პიაჟეს კოგნიტიური განვითარების თეორიის მიხედვით, ადამიანის განვითარების სენსომოტორული სტადია დაბადებიდან ორ წლამდე გრძელდება და ამ პერიოდის მთავარი მიღწევა ობიექტთა მუდმივობის გაგებაა – ბავშვის მიერ იმის გაგება, რომ საგნები და ადამიანები არსებობენ მისგან დამოუკიდებლად, მაშინაც კი, როცა მათ ვერ ხედავს და მათი ხმა არ ესმის. დაახლოებით ორი თვის ბავშვების უმრავლესობას შეუძლია მოძრავი ობიექტისთვის თვალის გაყოლება, 5-6 თვიდან იწყებენ ნაცნობი ადამიანების ძებნას, ხოლო საგნებს 8-12 თვიდან ეძებენ. ამ მიღწევას ემატება მიჯაჭვულობის ჩამოყალიბება და თან ახლავს სირთულე, რომელსაც განშორებით გამოწვეულ შფოთვას (ბავშვის მღელვარება ან შიში, რომელიც გამოწვეულია მშობელთან ან მისთვის მნიშვნელოვან ადამიანთან განშორების გამო) უწოდებენ. ობიექტთა მუდმივობის გაგების შემდეგ ჩვილი ხვდება, რომ ის დედის სხეულისგან განცალკევებით არსებობს და როცა ის სცდება მისი თვალთახედვის არეს, განიცდის. ეს ვრცელდება იმ ადამიანებზეც, რომლებიც მასზე მუდმივად ზრუნავენ. ამას ემატება მიჯაჭვულობის განვითარების გამო უცხო ადამიანების შიში, – ბავშვები, რომლებიც უღიმოდნენ უცხოებსაც და უცნობ ადგილებშიც კარგად გრძნობდნენ თავს, უცებ იწყებენ შფოთვას უცხო გარემოში და ეკვრიან ნაცნობ ადამიანებს. ამ მოვლენას შვიდთვიანების შფოთვას უწოდებენ.

ზოგიერთმა ბავშვმა ჩვილ ასაკში შესაძლოა გამოტოვოს განშორებით გამოწვეული შფოთვის ეტაპი და 15-18 თვის ასაკში გამოავლინოს მისი ნიშნები. მათ, როგორც წესი, უფრო უკეთ აქვთ გაცნობიერებული, რა არის განშორება, ამიტომ მათი პროტესტი უფრო ხმამაღალია და ისინი იყენებენ სხვადასხვა გზას მის გადასავადებლად, მაგალითად, მშობლებს სთხოვენ, წასვლამდე ზღაპარი წაუკითხონ, კუბებისგან კოშკი აუშენონ და ა.შ. 3 წლის შემდეგ შფოთვის დონე იკლებს.

6-7 თვიდან 2 წლამდე ბავშვის ძილი შეიძლება დაარღვიოს განშორებით გამოწვეულმა შფოთვამ. მან შესაძლოა რამდენიმეჯერ გაიღვიძოს ღამით და უხმოს მშობლებს, გადმოვიდეს თავისი საწოლიდან და მოითხოვოს დედ–მამის გვერდით დაძინება. ის ამას არ აკეთებს ურჩობის ან მანიპულირების სურვილის გამო, ეს მისი ემოციური განვითარების ნორმალური საფეხურია და მის გადასალახავად მშობლების სიყვარული და მათი თანმიმდევრული მიდგომა სჭირდება. ამ დროს ბავშვს გასაგებად უნდა აუხსნან, რომ თავის საწოლში უნდა დარჩეს, ამასთანავე, მშვიდად და სიყვარულით შეხვდნენ ღამით ყოველი გამოღვიძებისას.

ერთ-ერთი კვლევის ფარგლებში მშობლებს სთხოვდნენ, ერთი სიტყვით აღეწერათ, რას გრძნობენ, როცა მათ შვილებს განშორების შფოთვა აქვთ. შედეგები ასეთი იყო: 90% – იმედგაცრუება, 70% – სევდა, 70% თანაგრძნობა, 60% – დაბნეულობა, 50% – მღელვარება, 40% – ბრაზი, 30% – გაურკვევლობა, 20% – გაღიზიანება, 15% – აღიარება. (The No-Cry Separation Anxiety Solution: Gentle Ways to Make Good-bye Easy from Six Months to Six Years. 2010. Elizabeth Pantley).

იმისთვის, რომ ბავშვებს განშორების შფოთვასთან გამკლავებაში დავეხმაროთ, საჭიროა გვახსოვდეს, რომ ისინი არ ირჩევენ ამ სირთულეს, არ იღებენ სიამოვნებას მისგან და სურთ, თავი დააღწიონ, მაგრამ არ იციან, როგორ. ამისთვის მათ სჭირდებათ უფროსების უპირობო სიყვარული, მოთმინება და რამდენიმე წესის დაცვა. ქვემოთ მოყვანილი რეკომენდაციები მშობლებს და მომვლელებს განშორების შფოთვასთან გამკლავებაში დაეხმარება.

• ეთამაშეთ “ჭიტა” და ისეთი თამაშები, რომლებიც დაეხმარება იმის გაგებაში, რომ მიდიხართ, მაგრამ ყოველთვის ბრუნდებით მასთან.
• განურჩევლად ასაკისა, აცნობეთ ბავშვს, როცა სახლიდან გადიხართ. ეს მას თქვენდამი ნდობას განუმტკიცებს. როგორც არ უნდა იტიროს დაშვიდობების დროს, არ გაეპაროთ, თორემ ეს განამტკიცებს მის შფოთვას და შემდეგში აღარ გენდობათ, მუდმივად ექნება შიში, რომ მისგან წახვალთ.
• შემოიღეთ სწრაფი დამშვიდობების რიტუალი. ეს შეიძლება იყოს ჰაეროვანი კოცნა, ხელის დაქნევა, ხელისგულზე ხელისგულის დარტყმა, ჩახუტება… დამშვიდობება დიდხანს არ უნდა გაგრძელდეს – ეს შფოთვის ალბათობას გაზრდის. დაემშვიდობეთ და წადით. თუ მისი ტირილის გამო დაბრუნდებით, პროცესი უფრო გაიწელება და მეტ ზიანს მიაყენებს ბავშვს.
• შეასრულეთ დანაპირები. თუ ზუსტად არ იცით, როდის დაბრუნდებით, ნუ ეტყვით სავარაუდო დროს. თუ იცით, რომ დაბრუნდებით მის დაძინებამდე, უთხარით: “როცა კბილებს გაიხეხავ და პიჟამას ჩაიცვამ, მაშინ მოვალ”. თუ სამი ღამე არ იქნებით – “სამი ძილის შემდეგ მოვალ”. ამას უკეთ გაიგებს.
• შეაჩვიეთ თქვენ გარეშე ყოფნას. რამდენიმე საათით დაუტოვეთ ბებიას, ოჯახის წევრებს. სანამ ბაღში მიიყვანთ, შეაჩვიეთ იქაურობას.

დღეს ტვ-ში ვიქნები, აქა და აქ, ამ საათზე – მივწერე ტელეფონზე.

აქანა რაფერ ვუყურო? – უჩველოდ სწრაფად მომწერა. აქამდე პასუხს არ მიბრუნებდა ხოლმე და თუ კი, ძალიან ნელა კრეფდა ასოებს. ეგრე მოიტანა სასტიკმა ცხოვრებამ, რომ სულ ამ ტელევიზორში ვარ. მამაჩემმა კიდევ, იმ დროიდან, კანტი-კუნტად რომ ვჩნდებოდი, დამავალა, გამეგებინებინა და შემოგვრჩა ეს ჩვევა. ისედაც, ბავშვობიდან მოყოლობული, სადაც რამე დაიბეჭდებოდა ჩემზე, ყველაფერს ინახავდა და მერე წუხდა, ახლებს რომ ვერ ვუგროვებდი.

დავურეკე.

-სად ხარ? უკვე ახვედი სოფელში?

ზაფხული დგება. თხილის აღების დრო.

-რაის სოფელში კაცო, იქინე ვარ მე.

-სა იქინე?

-ზეით

ვახ – დავიბენი. სად ზევით?

• ხო მოვკტი, მე კაცო
• მითხრა სიცილით.

მაშინ მივხვდი, სიზმარში ვიყავი. არ ვიცი რატომ ეს, მაგრამ ვკითხე:

-ძაან გეტკინა?

-აფერი არ გამიგია ბოლოს. თავიდან კი მტკიოდა და მორიგე ექიმი მევიდა. მარა, იცი,რაფერაა?. არავინ არ მოგატყუოს, სიკტილის წინ არავის არ ჯერა, რომე კტება. არც არავის. ან რაფერ უნდა დეიჯერო, რომ კტები ცოცხალმა ადამიანმა? ხოდა, მეგონა, რომე ვიძინებდი და არც მითქვია, იგი, მოფიქრებული რომ მქონდა სიკტილის წინ ვიტყვი, ბაღანე მანახეთ მეთქი.

უდროოდ გამეღვიძა. მინდოდა კიდევ მეკითხა რაღაც. ერთი კი არა, ბევრი რამ მეკითხა, მაგრამ ძილს რას გაუგებ. მაგრამ, მთავარია, რომ არ ეტკინა. ეს არის მთავარი. სიზმარი იყო? მერე რა. სიზმარიც სიმართლეა. ყველაფერი სიმართლეა რასაც ვხედავთ და ან გვინდა, რომ ვხედავდეთ. მამაჩემს არ ეტკინა. მამაჩემი ცოცხალია. ზევითაა. უბრალოდ, მამაჩემს ტელევიზორი არ აქვს.

სადღაც, ფიქრის ფსკერზე აწყვია ის ღამეები, ცივი და გრძელი ღამეები, მამაჩემი ლოგინს რომ მითბობდა. ათი წუთით ადრე ადიოდა დასაწოლად. მე ცეცხლის ჩაქრობას ველოდი და ცოტაც თავს ვიმცივნებდი – ასე შეცივებულს ათასჯერ უფრო მეთბილებოდა ლოგინი. ,,გოუშვი გათბობა?” – ვეკითხებოდი. ,,გაშობილია” – მეუბნებოდა თავზე საბანწაფარებული. სადღაც ფიქრის ფსკერზე აწყვია და ხან რაღაც უცნობი მიწისძწვრა წამოკრავს ფეხს, წამოშლის და ტალღებზე ამოაგდებს. მრისხანეა ეს ტალღები და სარკესავით – შიგნით ჩემს თავს ვხედავ. უუნაროს და უპასუხოს. მე არ შემიძლია მამაჩემის საწოლის გათბობა, იმ წლების უღიმღამო ღამეების პასუხი, უღიმღამო, მაგრამ ჯადოსნური ღამეების.

თანამედროვე ტექნოლოგიების ეპოქაში მოზარდების უმრავლესობა ვირტუალური სამყაროს „მოქალაქეა“. რაც უფრო მყარია ეს განცდა, მით უფრო იზრდება მოზარდზე კიბერბულინგის უარყოფითი გავლენა. სოციალურ ქსელებში გაკეთებულ აგრესიულ და ნეგატიურ კომენტარებს მისი ფსიქიკისთვის სერიოზული ზიანის მიყენება შეუძლია.

დღეს მოსწავლეთა უმრავლესობას თავისი გვერდი აქვს სოციალურ ქსელებში და პოპულარულ ბლოგერობაზე ოცნებობს. ამ ვითარებაში ვირტუალური სამყარო მისთვის რეალურზე მეტ მნიშვნელობას იძენს, ამიტომ ამ სივრცეში მიყენებულ შეურაცხყოფას, დამამცირებელ კომენტარებს ხშირად უფრო მტკივნეულად აღიქვამს, ვიდრე სკოლაში ან ოჯახში პირდაპირ ძალადობას.

ეს აგრესიული და დამაკნინებელი პოსტები მხოლოდ გუნება-განწყობას კი არ უფუჭებს მოზარდს, არამედ ძლიერ ფსიქიკურ ტრავმასაც აყენებს. სამწუხაროდ, ინტერნეტძალადობა იშვიათი არ არის. ჩვენთან ასეთი კვლევა არ ჩატარებულა, მაგრამ სხვა ქვეყნებში ჩატარებულ კვლევათა შედეგები აჩვენებს, რომ მოსწავლეთა 23 პროცენტი წელიწადში ერთხელ მაინც ხდება ინტერნეტაგრესიის მსხვერპლი, ხოლო ყოველი მეოთხე ბავშვი აღიარებს, რომ სოცქსელებში თავადაც შეურაცხყოფს თანატოლს. პრობლემა სერიოზულია, ამიტომ YouTube-მა კიბერბულინგთან ბრძოლის პროგრამა აამოქმედა. ამ პროგრამის პრეზენტაციაზე სოციალურ ქსელებში ,,გამობრძმედილმა“ ბლოგერებმა მოზარდებს რამდენიმე რჩევა მისცეს.

– დიდხანს მტკივნეულად ვრეაგირებდი ასეთ კომენტარებზე, ვტიროდი კიდეც. გავიდა ხანი და მივხვდი, რომ სანამ ასეთი კომენტარების კითხვას არ შეწყვეტ და თავს არ მოერევი, ვერავინ გიშველის. ახლა უკვე ასე ვიქცევი, – აღნიშნა ერთმა ბლოგერმა. ამრიგად, პირველი რჩევა ასეთია: კიბერბულინგთან საბრძოლველად საუკეთესო იარაღია შეურაცხყოფისა და მისი ავტორის იგნორირება.

ინტერნეტისგან მოზარდის იზოლირება ყველა გამომსვლელმა არასწორად მიიჩნია, მაგრამ იქვე აღნიშნეს, რომ ინტერნეტსამყაროში მისი უმეთვალყურეოდ დატოვება არ შეიძლება. ის, რაც სოციალურ ქსელებში ხდება, მოზარდის სულიერ მდგომარეობაზე აისახება, ამიტომ მშობლებს მუდამ უნდა აინტერესებდეთ მისი სულიერი მდგომარეობა, ეს კი შვილთან სისტემატური კომუნიკაციის გარეშე შეუძლებელია. თუ ბავშვი აფორიაქებულია, დაძაბული, უნდა გამოველაპარაკოთ, აღვუძრათ ნდობა და მივაგნოთ შფოთვის მიზეზს. უფროსთან ერთად ინტერნეტძალადობასთან გამკლავება უფრო იოლია.

კიდევ ერთი რჩევა: ნუ მიაქცევთ ყურადღებას ინტერნეტში ნეგატიურ ამბებს. ასწავლეთ მოზარდს ჯანსაღი და კონსტრუქციული კრიტიკის თვითმიზნური აგრესიისგან გარჩევა. ზოგიერთი უარყოფითი კომენტარი შეცდომებზე მიუთითებს და მათზე დაფიქრება ღირს.

ეფექტური რჩევა: დაბლოკეთ, ვინც თქვენს შეურაცხყოფას და დამცირებას ცდილობს, დააყენეთ ფილტრები საკვანძო სიტყვებზე. თუ ამან არ იმუშავა, გაწმინდეთ კომენტარები. აქ შესაძლოა საჭირო გახდეს მშობლების დახმარება YouTube–ის სპეციალური ფუნქციების გამოსაყენებლად.

როცა ბავშვი ძალიან ცუდ გუნებაზეა რომელიმე კომენტარის გამო, წყრომის მიზეზის გაზიარება სჭირდება, ამიტომ უფროსებმა აუცილებლად უნდა გამონახონ დრო მასთან სასაუბროდ.

საზოგადოდ, მშობლებმა უნდა გამოიყენონ თავიანთი უფლება და შეასრულონ თავიანთი მოვალეობა – დაიცვან ბავშვის ინტერესები მისთვის ზიანის თავიდან ასაცილებლად. ისინი უნდა ჩაერიონ ბავშვის ცხოვრებაში, დაინტერესდნენ მისი გატაცებებით, ნახონ ვიდეოები, რომლებსაც ბავშვი უყურებს. თუ ბავშვი ინტერნეტძალადობას განიცდის, ამის უყურადღებოდ დატოვება არ იქნება მართებული. საუკეთესო, რაც ამ დროს მშობელს შეუძლია მოიმოქმდოს, არის საკუთარი გამოცდილების გაზიარება იმის შესახებ, თავად როგორ ებრძოდა ძალადობას.

კრიტიკულ სიტუაციაში უფროსებმა მეტი დრო უნდა დაუთმონ მოზარდს, რათა მან იგრძნოს, რა მნიშვნელოვანია ის ოჯახისთვის, დაინახოს, რომ მის თავს არავის დააჩაგვრინებენ.

საზოგადოდ, ათ წლამდე ბავშვი უნდა ვარიდოთ სოციალურ ქსელებს, მერე კი ნელ–ნელა ვუმეგზუროთ ამ რთულ სამყაროში, ვასწავლოთ უსაფრთხოებისა და თავდაცვის წესები, მათი გამოყენება.

მშობელი საყრდენი და შემგულიანებელი უნდა იყოს მოზარდისთვის. როცა ის გატაცებით აკეთებს ვიდეოს ან წერს პოსტს, პასუხად კი უარყოფით გამოხმაურებას ან შეურაცხყოფას იღებს, შესაძლოა სამუდამოდ გაუქრეს შემოქმედებითი საქმიანობის სურვილი. ამის თავიდან ასაცილებლად უნდა შევაქოთ, წავახალისოთ, ვურჩიოთ, არ მიაქციოს ყურადღება ავყიებსა და ტროლებს, აკეთოს თავისი ვიდეოები, წეროს ბლოგები და სანამ გამოაქვეყნებს, გაგიზიაროთ, რათა ერთად დაგეგმოთ, რა მიმართულებით განავითაროს თავისი არხი. ასეთი შეგონებები საჭიროა მოტივაციის შესანარჩუნებლად: თუ უახლოესი ადამიანები მხარს არ გიჭერენ, ინტერნეტში საქმიანობა იოლი არ არის.

მთავარია, მოზარდს შეეძლოს კონსტრუქციული კრიტიკის ამოცნობა და მიღება, რადგან სინამდვილეში ყველაზე მტკივნეულად იმ კრიტიკას აღვიქვამთ, რომელშიც სიმართლეს ვხედავთ, თვითმიზნური დაცინვა და შეურაცხყოფა კი ყურადღებას და რეაგირებას არ იმსახურებს.

ამის გასააზრებლად ბავშვებსა და მოზარდებს უფროსების რჩევები სჭირდებათ.

როგორ შეიძლება დაუდგრომელ დროს გამოსტაცო დაუვიწყარი შთაბეჭდილებები? როგორ შეიძლება წარმავალი აქციო მარადიულად? პოეზიას აქვს ამ რთულ კითხვაზე მარტივი პასუხი: სიტყვებად უნდა აქციო შეგრძნებები, მიენდო გულის კანონებს და პოეზიის განზომილებაში მიანიჭო ახალი სიცოცხლე. ამისთვის, რა თქმა უნდა, მხოლოდ შთაბეჭდილება არ კმარა, არამედ მისი მხატვრულ სახეებად გარდასახვის ნიჭი, ხელოვნება და შთაგონებაა საჭირო. ეს ყოველივე კი გიორგი ლეონიძეს უხვად აქვს. ამის დასტური  „ნინოწმინდის ღამეცაა“, რომელიც  მეგობრობისა და სიყვარულის ქებათაქებაა. ეს ორი გრძნობა თითქოს ერთმანეთს განმსჭვალავს და აპირობებს.

ლექსს ეპიგრაფი ქმნის ჰარმონიისა და მშვენიერების განწყობას, რომელიც სტრიქონთა კითხვისას მძაფრდება. 1926 წლის 26 მარტს ნინოწმინდის გალავანში შეიკრიბნენ პოეტები: სანდრო შანშიაშვილი, პაოლო იაშვილი, ტიციან ტაბიძე, გიორგი ლეონიძე. ლექსში პოეტურად არის აღბეჭდილი ამ შეხვედრის დაუვიწყარი წუთები. პოეზიამ გადაარჩინა ეს დღე და ლექსის გზით მარადიულობას აზიარა. ამ დღეს პოეტი ასე იგონებს შემდეგ: “1926 წლის მარტში მე დავპატიჟე პაოლო, ტიციანი, სანდრო შანშიაშვილი და სხვა ამხანაგები ჩემს დედულეთში, ნინოწმინდაში. V საუკუნის ტაძრის ეზოში გაიმართა დიდი ღრეობა სიმღერით, ცეკვა-თამაშით. შუა ნადიმის დროს პაოლო ავარდა თორმეტი საჟენის სიმაღლის სამრეკლოზე და იქიდან დაიწყო ლექსის კითხვა. შემდეგ მე და ტიციანი გამოგვიწვია გუმბათიდან და ჩვენც იქიდან ვკითხულობდით ლექსებს. ეს იყო პაოლოს საოცარი რეჟისურა, განუმეორებელი სურათი. ეს დაუვიწყარი საღამო, დაუვიწყებელ მეგობრებთან გატარებული, აღბეჭდილი მაქვს ჩემს ლექსში “ნინოწმინდის ღამე”.

ლექსის განწყობილება იბადება ღამის ფონზე გამოკვეთილი ნინოწმინდის გალავნით. პოეტის მეხსიერებაში შემოჭრას ლამობს წარსული, მაგრამ მხოლოდ მინიშნებაა მასზე. ამჯერად მისი ყურადღება მთლიანად აწმყოზეა მიჯაჭვული. მეფეთა პალატები (სასახლეები) გაიელვებს წარმოსახვაში და გაქრება. რჩება ფიალა _ აქაფებული ღვინით სავსე. პოეტები ქეიფობენ, ტკბებიან სიცოცხლის სიხარულით და გიორგი ლეონიძესაც სწორედ ამ წუთების მოხელთება სურს. მას უნდა, რომ გამოსტაცოს წარმავლობას ეს მშვენიერი ღამე და მკითხველს მიუძღვნას ძვირფასი საჩუქარივით. სიცოცხლის ზეიმი ამ ლექსშიც ისეთივე გადამდები და ყოვლისმომცველია, როგორიც ლეონიძის სხვა ლექსებში.

ლექსის წარმოსახულ სივრცეში ცოცხლდება ღამე, როდესაც პოეტები თვრებიან ღვინით, პოეზიითა და ერთმანეთის სიყვარულით. მაგრამ ეს არის თრობა, უპირველეს ყოვლისა, შთაგონებით, პოეზიით, რათა დაუსხლტნენ დროის ულმობელ მსვლელობას და პოეტურ სტრიქონებში აღბეჭდონ წამები. მათ შეუძლიათ თქვან: “მშვენიერი ხარ, წამო, შეჩერდი” (გოეთე). ლექსი ეხმიანება გიორგი ლეონიძის საყვარელი ფრანგი პოეტის, შარლ ბოდლერის მინიატურას “თრობა”, რომელშიც ვკითხულობთ “თრობას მიეძალე. თრობაა ყველაფერი. ეგ არის ხსნა ერთადერთი, რათა არ შეიგრძნო ამაზრზენი ტვირთი დროისა, რომელიც დაგცემს, წელში გაგტეხს. ჰოდა, ამადაც თრობას მიეძალე, გამოუნელებელს. ჰო, მაგრამ რითი? ღვინით, პოეზიით, სიქველით, რითიც გენებოს, ოღონდ იყავი მთვრალი.

და თუ ოდესმე კვლავ გამოფხიზლდები  _ სასახლის კიბეზე, მდინარისპირა პატარა მდელოზე, თუ შენი ოთახის შემზარავ სიმარტოვეში, _ მაშინ ქარს, ტალღას, ვარსკვლავს, ჩიტს, საათს, ყოველივეს, რაც დარბის, ან დაქრის, კვნესის ან მიედინება, ჰკითხე: რომელი საათია? და მაშინ ქარი, ტალღა, ვარსკვლავი, ჩიტი, საათი მოგიგებენ: თრობის საათია! თრობის და თავდავიწყების, რათა არ ვეყმოთ, არ ვემონოთ დროს, არ შევიქმნათ მისი მარტვილნი; ამიტომ მივეძალოთ დაუსრულებელს: ღვინით, პოეზიით, ან სიქველით _ წადილისამებრ”. სწორედ ეს სტრიქონები გახდა შთამაგონებელი გალაკტიონ ტაბიძის შედევრისა „რომელი საათია?“, რომელშიც ვკითხულობთ:

„იყო შარლ ბოდლერი: „მწარე და ძვირფასი,

ღვინის საათია, თრობის საათია“.

ასე იძლეოდა პასუხს შეკითხვაზე:

რომელი საათია?“

„ნინოწმინდის ღამის“ პოეტურ განზომილებაში კი უცებ ელვასავით შემოიჭრება სტრიქონები:

“შენი სახე რისთვის შემომეფეთა,

ხატი იყავ, ვეფხი დაქალებული”.

თითქოს საკმარისი უნდა ყოფილიყო იმ მშვენიერი ღამისთვის თრობა ღვინით, მეგობრობითა და პოეზიით, მაგრამ სიყვარულის გარეშე დაეკარგებოდა ფერი და ბრწყინვალება. ამიტომაც არის, რომ პოეტის შთაგონებულ მზერაში შემოიჭრება სახე, “ხატი” საყვარელი ქალისა, “დაქალებული ვეფხისა”. პოეტში იღვიძებს ტრფიალების განცდა. მისთვის ღვინო, პოეზია და მეგობრობა იყო ის ნოყიერი ნიადაგი, სადაც სიყვარული იოლად ხარობდა, ფესვებს იდგამდა და ნაყოფმრავლობდა.

დაქალებული ვეფხვი, უპირველესად, აცოცხლებს ნესტან-დარეჯანის სახეს. იგი პოეტისთვის ქალურობის, სიყვარულის მარადიულობის სიმბოლოა. მისთვის ის შორეული, სალოცავი ხატიც არის და ხელშესახები სათაყვანებელიც.

“ქვე წვა, ვით კლდისა ნაპრალსა, ვეფხი პირგამეხებული,

არცა მზე ჰგვანდა, არც მთვარე, ხე ალვა, ედემეს ხებული” (“ვეფხისტყაოსანი”).

ამ მშვენიერ ღამეს ნინოწმინდაში შეკრებილი პოეტები “ვეფხისტყაოსნის” სტრიქონებს ამბობენ, ალბათ. რადგან, სადაც სიყვარულზე ითქმის რამე, იქ თავისთავად რუსთაველივ ჩნდება, ამიტომაც არის, რომ გიორგი ლეონიძის პოეზიაში ხშირად გაიელლვებს ხოლმე ამ “ჟრჟოლის მომგვრელი” წიგნის სახება.

მუსიკა ყველაზე ძლიერი ფონია გიორგი ლეონიძის ლექსებში. ხან, მართლაც, ნამდვილად უკრავენ, როგორც ამ შემთხვევაში: “საზანდარმა ღამე ააცახცახა”. საზანდარი მესტვირეა და საქართველოში ოდითგანვე ძალიან უყვარდათ ეს საკრავი _ სტვირი. ამ მეტაფორაში კარგად ჩანს რა გავლენას ახდენს მუსიკა გარემოზე, როგორ იმსჭვალება მისით მთელი სამყარო. ხან თვითონ საგნები გამოსცემენ იდუმალ ხმებს. პოეტი შეიგრძნობს სამყაროს მირიადხმიან მელოდიას და სტრიქონებში ამხელს, რათა მკითხველსაც შეაგრძნობინოს ამ ჯადოსნური, მაგიური, ენერგიული მუსიკის ხმები.

“ავთანდილის მწვადი ცეცხლზე შხიოდა”, _ წერს პოეტი. აქ “ვეფხისტყაოსნის” გმირის ხსენება ბუნებრივად შემოიჭრება ლექსის სამყაროში. მეგობრობისთვის თავგანწირული ავთანდილი მარტო მიეხეტებოდა ტყე-ღრეებში, მერე დაღლილ-დაქანცული სადმე ჩამოჯდებოდა, შეისვენებდა, ნანადირევს შეწვავდა და სატრფოს მოგონებით დაზაფრული ცხელ ცრემლებს წყაროსავით დააფრქვევდა.

აქაც, 1926 წ. 26 მარტს, ამ ღამეში, ავთანდილის, და საერთოდ, “ვეფხისტყაოსნის” გმირთა სული იგრძნობა. მათშიც რუსთველისა თუ მის მიერ შექმნილ გმირთა სისხლი ჩქეფს, უწმინდესი მეგობრობისა და სიყვარულის გრძნობითა აქვთ სავსე გულები.

პოეტი ხატავს ცის უმშვენიერეს სურათს. ცას თითქოს ატმები მოუსხამს, ისე ახლოა და სურნელოვანი მისი ხავერდოვანი სივრცე. ეს მეტაფორა არაჩვეულებრივად შეაგრძნობინებს მკითხველს, როგორ დუღს მთელ სამყაროში სიხარულით აღსავსე სიცოცხლე. ყველაფერი ღამეული სინათლით ჩახჩახებს და ბრდღვიალებს, თითქოს თავს ასწევ და რომელიმე ვარსკვლავს მიეხლები. მზერაც უამრავი ვარსკვლავის ციმციმით არის გადანათებული. მიწა და ცა ერთმანეთს უახლოვდება, მათი შესაყარი გულებშია ამ პოეტთა, რომლებიც ფეხებით მიწას ებჯინებიან, ხოლო ხელებით კი ზეცას სწვდებიან და ვარსკვლავთა სურნელს მწიფე ატმებივით ყნოსავენ. სიყვარულისა და მეგობრობის გრძნობამ ისე განწმინდა და გააკეთილშობილა პოეტთა გულები, იმგვარად აამაღლა, რომ მიუწვდომელთან მიახლოების შესაძლებლობა მისცა, ცის წალკოტში შეახედა.

ამ ლექსის მიხედვით, სამყარო გარშემო ისეთი ხალასია და უმანკო, ისეთი პირველქმნილი, თითქოს მკითხველის თვალწინ ახლა იბადებოდეს, თითქოს ახლა ძერწავდეს ღმერთი თავისი ყოვლისშემძლე ხელებით, როგორც ფსალმუნშია: „ვიხილნე მე ცანი, ქმნილნი თითთა შენთანი, მთოვარე და ვარსკულავები, რომელ შენ დააფუძნენ (8,4).  თითქოს ახლა “გამოთქვამდეს” უფალი თავისი ღვთაებრივი სიტყვით: “პირველითგან იყო სიტყუაჲ, და სიტყუაჲ იგი იყო ღმრთისა თანა, და ღმერთი იყო სიტყუაჲ იგი” (იოანე, 1,1). ამიტომაც ასდის გაზაფხულს რძის სუნი, რომელიც სამყაროს სინორჩეს წარმოაჩენს. გარემოს ამგვარი აღქმა კი ადამიანს ბუნებასთან განუყოფლობას, მასთან ერთობას შეაგრძნობინებს.

ლექსის მიხედვით, პოეტები “თავს დაესხნენ” ნინოწმინდას ხაზარებივით. გიორგი ლიონიძეს მოსწონდა სიტყვა “ხაზარი”, რომელიც მასში ხანძრის ასოციაციას იწვევდა. ამ სიტყვაში თითქოს ჩანდა აგიზგიზების, აბრიალების სიხარული. ხაზარი მომთაბარე ტომი იყო კავკასიაში, ცნობილი ვაჟკაცობითა და თავგანწირულობით. საქართველოს ამ ტომებთან ხან მტრობა და ხან მეგობრობა აკავშირებდა. ამ, შემთხვევაში, ხაზარი არ არის დაკავშირებული თავის რეალურ შინაარსთან, არამედ მხოლოდ მუსიკალური განცდის აღმძვრელია, მან უნდა დაბადოს მკითხველში ცეცხლოვან ვაჟკაცთა სახეები და ასეც ხდება. ნინოწმინდის გალავანში შეკრებილ პოეტებსაც ეკიდათ გულში მეგობრობისა და სიყვარულის დიდი ცეცხლი. “საქართველოს ლექსის მეხანძარენი” ბრიალებდნენ მეგობრობის, ძმობის კეთიშობილური გრძნობებით და სიხარული ცრემლებად ეღვრებოდათ თვალთაგან.

პოეტი ხატავს, როგორ “შეეჯახება” მის გულს ტამერლანის, იგივე თემურ-ლენგის, ხმალივით სიყვარული: ეს შედარება და მეტაფორა: “როგორც ხმალი, ძმებო, ტამერლანისა

სიყვარული ისე დამჯახებია” _ არაჩვეულებრივად წარმოაჩენს, როგორ დაიპყრო პოეტის არსება სიყვარულმა. საზოგადოდ, გიორგი ლეონიძის პოეზიაში სიყვარული ხშირად სწორედ ასე იბადება, მოულოდნელად, ძლიერად, თითქოს ნგრევით, ზათქით, ზრიალით, ლეწვით, ხანძრით… პოეტი წერს “ტამერ ლანს” (და არა თემურ-ლენგს), როგორც ევროპაში უწოდებდნენ ამ თავდაუზოგავ და შეუდარებელ მხედართმთავარს, რადგან სიტყვა “ტამერ” უფრო მაგარია და მჟღერი, მასში მოზღვავებული ენერგია იგრძნობა, ერთგვარი ზვავი, რომელსაც ვერაფერი შეაჩერებს. ლენგი შეიცვალა ლანგად_ ხმოვანების გასაძლიერებლად. სიტყვის ორი ა (ტამერლანი) ტკბილხმოვანებას იწვევს. სიტყვა “თემურლენგის” სირბილე თითქოს გამოუსადეგარი იყო “დაჯახებისთვის”. ტამერლანის ყოვლის მმუსრავი, სასტიკი ხმალივით უცებ, მოულოდნელად, გამეტებით დაეჯახა მის გულს სიყვარული და გაუღვიძა შორეული წარსული, მეხსიერების კუნჭულებში გადანახულ-გადამალული: შეიძლება რეალური, შეიძლება მოგონილი.

წარმოსახვაში ჩნდება სატრფოს, ათაბაგის ქალის უმშვენიერესი სურათი. აქ ისე გამოკვეთილად იხატება ქალის ყოველი ნაკვთი, თითქოს ანტიკური ხელოვანის სრულყოფილად გამოკვეთილ შიშველ ქანდაკებას ვუმზერდეთ. იმავდროულად, ეს ქანდაკება კი არა, ხორციელი ქალია, მის მკერდში სისხლი ჩუხჩუხებს, მისი თავთუხისფერი წამწამები ირხევიან, მისი სხეული აყვავებული ვაზის სურნელს აფრქვევს, “ზამბახებიანი ღამე” კი ამ წარმოსახვას იდუმალების ბურუსში ახვევს. მკითხველიც ხედავს ქალს, თითქოს გასაფრენად გამზადებულ დურუჯს. დურუჯიც “ვეფხისტყაოსნის” ალუზიაა _ ცნობილ ეპიზოდს წამოატივტივებს მკითხველის მეხსიერებაში. როდესაც ნადირობიდან დაბრუნებული ფარსადანი და ტარიელი ნესტანთან წავიდნენ, ასმათმა ფარდაგი აწია, რომ ტარიელისთვის ნანადირევი _ დურაჯები გამოერთმია, სწორედ ამ დროს დაინახა ტარიელმა ნესტან-დარეჯანი და გული წაუვიდა.

“წინანდალის ვაზი აყვავებული” კი გვახსენებს ნინო ჭავჭავაძეს, ალექსანდრე ჭავჭავაძის უმშვენიერეს ქალიშვილს, პოეტთა მუზას. გიორგი ლიონიძეს არაერთ ლექსში აქვს მისი მშვენება აღწერილი, მათ შორის, გამორჩეულია ლექსი “ნინა ჭავჭავაძეს”, რომელშიც ვკითხულობთ:

“ასი წლის შემდეგ მე შენ გიგალობ,

ათას წელს გასძლებს შენი შვენება;

შენ, სილამაზის ნაზო გრიგალო,

შენგან არასდროს მომესვენება”.

ამგვარი ალუზიები თითქოს აფართოებენ ლექსის პირობით ჩარჩოებს და უსაზღვრო სივრცეს მოიცავენ, რომელიც სუნთქავს და ცოცხლობს სიყვარულით. პოეზიის მადლით შეკავშირებული ადამიანები სამყაროს შეერწყმიან თავიანთი ლექსებით. პოეტს სწორედ ეს სურს, მკითხველმა შეიგრძნოს ის დიდი ძალა, რომელიც სიყვარულის, მეგობრობისა და პოეზიის უწმინდესი კავშირისას წარმოიქმნება.