ოთახში კედელზე წიგნის თაროებია. ერთ-ერთიდან  ყდა მოჩანს, გუსტავ ფლობერის „მადამ ბოვარი“. 1856 წლის 1 ოქტომბრიდან 15 დეკემბრამდე პარიზის ლიტერატურული ჟურნალის „რევიუ დე პაღის“ ფურცლებზე იბეჭდებოდა. მალევე ავტორი, რედაქტორი და ორი გამომცემელიც მორალის უგულებელყოფაში დაადანაშაულეს და სასამართლოში გაურჩიეს საქმე. სკანდალურმა სახელმა რომანი ძალიან პოპულარული გახადა, გამამართლებელი განაჩენი კი 1857 წლის 7 თებერვალს იქნა გამოტანილი. იმავე წელს უკვე წიგნადაც გამოიცა.

დღეს ის რეალიზმის ერთ-ერთ თვალსაჩინო ნაწარმოებად ითვლება.

შინაარსი ყველამ ვიცით. პროვინციაში მცხოვრები ერთი წესიერი, საშუალო შესაძლებლობის მქონე ექიმი ცოლად ახალგაზრდა ქალს ირთავს და გულწრფელად სწამს, რომ ოჯახურ ცხოვრებას მოიწყობს. ქალს კი გული გართობის, ფუფუნებისა და დიდი ქალაქებისკებ მიუწევს. ამიტომ ქმრის ღალატსაც არაფრად დაგიდევთ და უზარმაზარი ვალების დაგროვებასაც.

ბოლოს პრობლემებსა და ვალებში ახლართულმა, სხვა ვერაფერი მოიფიქრა და ბატონი ომეს აფთიაქში დარიშხანი დალია. მთელი ამ აბლაბუდის თავი და თავი კი ადგილობრივი ვაჭარი ლერე გახლდათ, რომელმაც მადამ ბოვარი ქმრის სახლში მისვლის პირველივე დღეს შეაგულიანა, ახალი ნივთების ყიდვა გულს ახალისებს, თქვენს ლამაზ გულს ხალისი არასდროს მოაკლოთო.

დეპრესიის, უხასიათობის ან რამეზე დარდის ჟამს გულის გადახალისება მართლაც მუშაობს. ამაზე მეცნიერებმაც იფიქრეს და სამეცნიერო ჟურნალ „ფსიქოლოგია და მარკეტინგში“ 2015 წელს ვრცელი კვლევაც კი დაბეჭდეს, როგორ ეხმარება, ე.წ. „შოპინგი“ ადამიანს დარდის დაძლევაში. სხვა ჟურნალში კი „შოპინგს“ აღდგენით თერაპიასაც ადარებენ.

ოღონდ აქ ერთიც არ უნდა დავივიწყოთ, „შოპინგისთვის“ ფულია აუცილებელი და სახსრები რეალურად უნდა გადანაწილდეს, რომ შემდეგ მადამ ბოვარის მსგავსად დარიშხანი არ გახდეს საძებარი.

იმ დღეს მეც სავაჭრო ცენტრში წავედი. ე.წ. „მას-მარკეტის“ ქსელებში შევიარე (ბრენდების სახელებს არ დავწერ). ოღონდ ჩემი მიზანი, ე.წ. ქიმიური გამოძიება გახლდათ. მაინტერესებდა, მაინც რომელი ნივთიერებებისგან შექმნილი ქსოვილებით კერავენ ეს ბრენდები ტანსაცმელს.

მაშ ასე, აგერ ქალის ბლუზა 82% ვისკოზა და 18% აკრილი; პოლიურიტანისგან შეკერილი ბატილიონები; პალტო – 75% მატყლი, 25% პოლიამიდი, სარჩული ვისკოზა; ჟილეტი – 93% პოლიესტერი, 7% ელასტანი; ბლუზი – 67% პოლიესტერი და 33% ბამბა; ბლუზი – 100% ვისკოზა; პალტო – 92% პოლიესტერი, 8% ელასტანი; კვლავ პალტო – 100% პოლიესტერი; შარვალი – პოლიურეტანი და პოლიესტერი; კაბა – ეკოლოგიური ტყავი; ქალის ჩანდა 100% ნაილონი და ა.შ. და ა.შ.

ხალხი უამრავი იყო და სანაძლეოს დავდებ, რომ არავინ არც შემადგენლობაში იყურებოდა და თუნდაც ჩაეხედათ, მაინც ვერ გეტყოდნენ, მაგ. რა არის ვისკოზა ან პოლიურეტანი. არა, ის ყველამ იცის, რომ 100% აბრეშუმი 100% პოლიესტერს ჯობია, მაგრამ რატომ?

ქსოვილებს ბუნებრივი და ქიმიური წარმომავლობა აქვთ. ბუნებრივი ქსოვილი თავის მხრივ შეიძლება იყოს მცენარეული ან ცხოველური.

მცენარეულია: ბამბა, სელი, კანაფი.

ცხოველურია: მატყლი, აბრეშუმი;

ბუნებრივი ქსოვილებიდან ბამბა ყველაზე პოპულარულია. რბილია, მოსახერხებელია, ჰაერს ატარებს; სინესტეს კარგად შთანთქავს და იაფია. თუმცა, თავად მცენარეს პესტიციდები და ბევრი მორწყვა სჭირდება, ქსოვილი კი მალე იჭმუჭნება, გარეცხვისას ფორმას კარგავს.

სელი ქსოვილებისთვის უძველესი დროიდან გამოიყენებოდა. ჰაერგამტარი, მსუბუქი, მდგრადი და გამძლეა. თავად მცენარეს პესტიციდები არ სჭირდება, წყალიც ნაკლები უნდა, ნაკეთობა გარემოში ადვილად დეგრადირდება და გადამუშავებას ექვემდებარება. თუმცა, იოლად იჭმუჭნება და დელიკატური მოვლაც უნდა.

მატყლი არაჩვეულებრივი თბოიზოლატორია, რომელიც სხეულს სითბოს შენარჩუნებაში ეხმარება.  მტვრის და ჭუჭყის მიმართ მდგრადია, ჰაერს კარგად ატარებს, ხმარებაში მოსახერხებელი და სასიამოვნოა. თუმცა, ტარებისას ბუსუსები უჩნდება, იჭმუჭნება, ზოგჯერ ალერგიას იწვევს. ცხელ წყალში არ ირეცხება და შემდეგ ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში უნდა გაშრეს.

აბრეშუმი რბილი და მდგრადია, ექვემდებარება გადამუშავებას. თუმცა ძვირია და დელიკატურ მოვლას საჭიროებს.

ქსოვილი სახელად რამი გაგიგიათ? იშვიათად შეგხვდებათ, ძვირია. ჭინჭრისგან ამზადებენ და თავადაც რაღაცით ჭინჭარს ჰგავს. მაღალი ტემპერატურისადმი მდგრადია, იწოვს სინესტეს, მალე შრება. იოლად იჭმუჭნება, დაბალი ელასტიურობა აქვს.

კანაფი ბამბაზე სამჯერ გამძლეა, „უფ“ გამოსხივებისადმი მდგრადია, ჰაერს ატარებს, პესტიციდები და სასუქი არ სჭირდება, იოლად გადამუშავდება. შეხებისას ოდნავ უხეშია, იოლად იჭმუჭნება. თუმცა, ესეც იშვიათად შეგხვდებათ.

ქიმიური წარმომავლობის ქსოვილები ასევე ორ ჯგუფად იყოფა – ხელოვნური და სინთეზური. ხელოვნურ ქსოვილებს მიეკუთვნება ვისკოზა; მოდალი; აცეტატი; ლურექსი; ლიოცელი; ბამბუკი.

სინთეზურია: ნაილონი; პოლიესტერი; აკრილი; ელასტანი (ლიკრა, სპანდექსი);

ხელოვნური მასალა ბუნებრივისგან არის მიღებული, ოღონდ… ქიმიურადაა გადამუშავებული. ამიტომ მთლიანად ქიმიურსაც ვერ დავარქმევთ, მაგრამ არც ბუნებრივია.

ვისკოზას ხშირად ტრაიონსაც უწოდებენ. ევროპაში ვისკოზაა, ჩრდილო ამერიკაში – ტრაიონი. ეს ხელოვნური ბოჭკოა ბუნებრივი წარმომავლობით. მიიღება ცელულოზის ქიმიური გადამუშავებით. ვისკოზა რბილი, იაფი, ანტისტატიკურია, ჰაერსაც ატარებს. თუმცა, ე.წ. „ბუსუსები“ ედება და ფორმასაც კარგავს. მისი წარმოებისას კარცეროგენული მასალები გამოიყენება. ანუ, წარმოება გარემოს აზიანებს. თუმცა, ამის შესახებ გაცილებით დაწვრილებით აქ წაიკითხავთ https://mastsavlebeli.ge/?p=7947

ვისკოზას გაუმჯობესებული ვარიანტი მოდალია. საწყის მასალას ევკალიპტის ან ბამბუკის ხისგან იღებენ. ნესტს იწოვს, არ ხუნდება, რბილი და ფაფუკია. არ იჭმუჭნება, ჰაერს ატარებს. მისი წარმოების დროსაც მომწამლავი ნივთიერებები გამოიყენება, თუმცა უფრო ნაკლები. ვისკოზასა და ბამბაზე ძვირია. შეიძლება ალერგია გამოიწვიოს.

ლიოცელი იგივე ტენსელი – მასაც ცელულოზის გადამუშავებით იღებენ, ცოტა სხვა გამხსნელი სჭირდება და ეგაა. ძვირია, მდგრადია, ჰაერს ატარებს, რბილია და გარემოში იოლად იშლება.

კუპროს წინა წყარო მერქანი და ბამბაა. აბრეშუმს ჰგავს, რბილია, ჰაერს ატარებს, კარგად იღებება, გარემოში იოლად იშლება. ასევე, იოლად იჭმუჭნება და წარმოების დროს ქიმიკატებიც სჭირდება.

აცეტატის მისაღებად ვისკოზას ძმარმჟავას მარილებით ამუშავებენ. აბრეშუმს ჰგავს. ელასტიურია და ფორმას ინარჩუნებს, მალე შრება, კარგად იღებება. თუმცა, აბრეშუმისგან განსხვავებით, იოლად იმუხტება და ტანსაცმლის მფლობელს ტანზე ეკვრის. აცეტონში იხსნება (ლაქის მოცილებისას ფრთხილად), მაღალი ტემპერატურის მიმართ მგრძნობიარეა, მისი წარმოებისას გამოიყენება კარცეროგენური ნივთიერებები.

სინთეზური ქსოვილები?

აკრილი სინთეზური მატყლია. იაფი და მსუბუქია, არ იჭმუჭნება. „ბუწუწებს“ კი იკეთებს, ჰაერსაც ცუდად ატარებს, იოლად იმუხტება, არ გადამუშავდება,

ელასტანი ელასტიურია, ტანსაცმელს ფორმას უნარჩუნებს, სხვა ქსოვილებს, მაგ. ჯინსს, ურევენ, რომ წელვადი გახდეს. დროთა განმავლობაში კი წელვადობას კარგავს, რეცხვისას მიკრონაწილაკებს გამოყოფს და ჩამდინარე წყლებს აბინძურებს.

პოლიესტერს ყველაზე ხშირად შეხვდებით. იაფია, მდგრადია, არ იჭმუჭნება, ფერს და ფორმას ინარჩუნებს, იოლად შრება. თუმცა… ცუდად ატარებს ჰაერს, იმუხტება, არ იშლება გარემოში, რეცხვისას მიკრონაწილაკებს გამოყოფს.

ნაილონი პოლიამიდია. მდგრადია, იაფი და წყალს არ ატარებს. მისგან აკეთებენ ქოლგებს, წყალგაუმტარ ტანსაცმელს. გარემოში რთულად იშლება, რეცხვისას ასევე მიკრონაწილაკებს გამოყოფს.

მაღალ ტემპერატურაზე ჰექსამეთილენდიამინისა და ადიპინის მჟავას ურთიერთქმედებით სინთეზური ბოჭკო ნაილონი მიიღება. თავისი თვისებებით ნატურალურ აბრეშუმთანაა ახლოს.

მაღალმოლეკულური ნივთიერებების წარმოქმნის რეაქციას, რომელსაც თან ახლავს დაბალმოლეკულური პროდუქტების მიღება პოლიკონდენსაცია ეწოდება.

ნაილონის ძაფებისგან გიტარის სიმებსაც ამზადებენ, მისგან ამზადებენ ქალის მარაოებს და ძვირადღირებულ ჩანთებსაც. აი, თავად ნაილონის წარმოება ხომ იაფია… ჩანთები კი ძვირი. ასეთია მარკეტინგის ხრიკები.

ასეა, 21-ე საუკუნეში პილიმერებით სავსე სამყაროში ვცხოვრობთ. თორემ გალას ლექსის არ იყოს, ჩვენ…

„აბრეშუმი გვსურს და

არა ძონძები,

მშრომელები –

და არა ხორხონცები

არავისთვის

საიდუმლო არაა,

მუშას რად სურს

აბრეშუმის მარაო,

მაგრამ ამბობს:

გეყოფათო, კმარაო.

დაიჯერებ –

ან მეტი რა ჩარაა.

მუშასაც სურს

აბრეშუმი, ამრიგად,

როგორც გინდათ,

ეს ამბავი გაიგეთ…“. (გალაკტიონი, „აბრეშუმი გვსურს“)

სასწავლო პროცესის დროს ინფორმაციის დამახსოვრებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. პედაგოგიური მიდგომები ხშირად გადამწყვეტ როლს ასრულებს ამ მიმართულებით.

ზოგადად, ინფორმაციის დასამახსოვრებლად ეფექტურად გამოიყენებენ შემდეგ მიდგომებს:

• მასალის დაჯგუფებას, როდესაც დიდი ინფორმაცია დაიყოფა რაიმე ნიშნის მიხედვით (მაგალითად, ძირითადი იდეის, ასოციაციის და ა.შ.) და შემდეგ შეისწავლება ნაწილ-ნაწილ;
• დასამახსოვრებელი მასალის (ნარატივის, ტექსტის) გეგმის შედგენას;
• სტრუქტურირებას, როდესაც გამოყოფენ აზრობრივ ნაწილებს (მიკროთემებს) ადვილად დამახსოვრებისათვის;
• საყრდენი ცნებების გამოყოფას, რომლის გარშემო გაერთიანდება ძირითადი მომენტები (თეზისები, შეკითხვები, ჰიპოთეზები…);
• სქემატიზაციას (სქემების, ცხრილების, ნახატების შედგენას, რომელზედაც დატანილია ის ინფორმაცია, რაც დაამახსოვრდათ);
• კოდირებას (როდესაც ინფორმაცია წარმოდგენილია/დანახულია რაიმე ნიშან-სიმბოლოს სახით);
• ასოციაციას (ინფორმაცია გამოყოფილია მსგავსი და განსხვავებული ნიშნების, ასოციაციური ხატების მიხედვით);
• გამეორებას (ტექსტის რამდენჯერმე მოსმენას)
• და სხვ.

დასახელებულ პედაგოგიურ მიდგომებს მასწავლებლები წარმატებით იყენებენ ყოველდღიურ პრაქტიკაში. ამ მიდგომებმა ახალი შინაარსი შეიძინეს ელექტრონული სწავლების პირობებში, როდესაც გამოიკვეთა საშიშროება, რომ მოსწავლე შესაძლოა მასალის მხოლოდ ვიზუალურად აღქმას დაეყრდნოს (მხედველობითი მეხსიერება) და შედეგები იყოს დაბალი, განსაკუთრებით სწავლის დაწყებით საფეხურზე.

მასწავლებელს შეუძლია დაძლიოს მოსალოდნელი საშიშროება სპეციალურად შერჩეული დავალებების მეშვეობით, როგორიცაა – ხმოვანი შეტყობინებები და აუდიომასალა. მათ მასწავლებელი ან თვითონ უდგენს მოსწავლეს, ან მოსწავლე იყენებს ელექტორნულ რესურსებს. მუშაობისას:

• დავალების პირობებს მოსწავლეები მოისმენენ აუდიოფორმით, თუმცა იმუშავებენ ხმამაღლა (რომლის დროსაც გააქტიურდება მოსწავლის სმენითი მეხსიერება);
• დასკვნებს დაიტანენ რვეულებში (რითაც მოხდება მოსმენილისა და დამახსოვრებულის განმტკიცება);
• მოსწავლეები გააანალიზებენ მასალას, განაზოგადებენ, დაამყარებენ ასოციაციურ და აზრობრივ კავშირებს და განუვითარდებათ მეხსიერება და აუმაღლდებათ მასალის ათვისების ხარისხი.

მსგავს აქტივობებს განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა აქვს სწავლის დაწყებით საფეხურზე, როდესაც ხდება სააზროვნო პროცესების ჩამოყალიბება და სმენითი და მხედველობითი მახსოვრობის განვითარება შემდგომი წარმატებებისთვის გადამწყვეტია.

საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს ინიციატივითა და სსიპ – განათლების მართვის საინფორმაციო სისტემის მხარდაჭერით შექმნილია ვებპორტალი EL.GE. https://el.ge/about-us, სადაც საინტერესო აუდიომასალებია განთავსებული. მასწავლებელს შეუძლია წარმატებით გამოიყენოს ისინი დისტანციურ სასწავლო რეჟიმში სმენითი მეხსიერების გააქტიურებისა და სასწავლო პროცესის გამრავლფეროვნებისთვის.

მოვიყვანოთ მაგალითები /შესაძლო დავალებები აუდიომოსმენისათვის სმენითი მახსოვრობის გასააქტიურებლად:  იხ. ლინკი: https://el.ge/articles/18847?type_id=6

ქართული ხალხური ზღაპრები – „მამა და შვილი“ (ჩანაწერის ხანგრძლივობა 5:29 წთ)  და „კონკია“  (ჩანაწერის ხანგრძლივობა 19:06).

მიუხედავად იმისა, რომ მოცემული მასალა ასაკობრივად დაწყებითი კლასის მოსწავლეთათვის უფრო მიზანშეწონილია, მაგრამ მასწავლებელს წარმატებით შეუძლია მათი მიზნობრივად გამოყენება სწავლის სხვა საფეხურზეც (დაინტერესების შემთხვევაში მოცემულ პორტალზე სხვა აუდიორესრუსებიცაა განთავსებული).

მსგავსი მიდგომები, რომელიც მოსწავლეს სმენით მეხსიერებას გაუაქტიურებს, გაზრდის დისტანციურ გაკვეთილებზე ჩართულობის ხარისხს. სასწავლო წლის ბოლოს შედეგები იქნება გაცილებით ეფექტური.

ყველაფერი კარგად არის მანამ, სანამ ჩემი შვილები მიყვებიან, რა ახარებთ და რა აბრაზებთ, რა მოსწონთ და რა არა. რა ხდებოდა იქ, სადაც უჩემოდ იყვნენ და რაზე ფიქრობენ ხოლმე შეკრული შუბლით. ჯერ პატარები არიან და ვიცი, ეს ყოველთვის ასე ვერ იქნება.

თუკი რამის მეშინია, ერთ-ერთი ისაა, არ გამომეპაროს მათი უხმო დაძახილი. ისე არ მოხდეს, რომ ჩემი დახმარება სჭირდებოდეთ და ამას ვერ მივხვდე, ზედმეტი კითხვები დავსვა და მოსაწყენი გავხდე, მათი ნდობა დავკარგო, მხარდამჭერად აღარ ვეგულებოდე.

ალბათ ნდობა და გამართული კომუნიკაციაა ის, რამაც შეიძლება ბევრ საფრთხეს აგვარიდოს თავიდან, სირთულეები უფრო მარტივად გადაგვალახინოს, კიდევ უფრო გაგვზარდოს და ურთიერთობაც სასიამოვნო გახადოს – არა მხოლოდ ბავშვებსა და უფროსებს შორის, არამედ ყველანაირი.

როცა ჩვენს სკოლებსა და ოჯახებზე ვფიქრობ, მგონია, რომ კომუნიკაციის პრობლემები ზედაპირზე დევს და ბევრი სხვა გართულება, რაც მერე იჩენს ხოლმე თავს, ამის შედეგიცაა. უფროსებს უჭირთ, გამონახონ დრო და ნებისყოფა ბავშვების მოსასმენად, მათი თვალით შეხედონ მოვლენებს. უფრო მეტს სხვა უფროსებზე ფიქრობენ, ვიდრე პატარებზე და ასე იჭყლიტება ბავშვის საუკეთესო ინტერესები. ბავშვები კიდევ ჭკვიანები არიან: თუ მიხვდნენ, რომ შენთან ლაპარაკს აზრი არ აქვს, შვების მაგივრად პრობლემები მოგაქვს, აღარ დაგელაპარაკებიან. მერე ვდგავართ და ვიძახით, რომ ეს ჩვენ არ უნდა დაგმართნოდა, ამას არ ვიმსახურებდით, ეს როგორ გაგვიბედეს, ეს როგორ ვერ შევნიშნეთ, ამას როგორ ვერ წარმოვიდგენდით  და სულ არ ვფიქრობთ იმაზე, რომ ამ ყველაფერში ჩვენი წვლილიც არის – უფროსების, რომლებსაც ბავშვების მოსმენა არ გამოგვდის; სკოლების, რომლებიც მშობლების გულის მოგებაზე უფრო ფიქრობენ, ვიდრე ბავშვების მხარდაჭერაზე; გადაწყვეტილების მიმღებების, რომლებსაც საერთოდ არ ესმით ბავშვების, ისიც კი არ ახსოვთ, თვითონ როგორები იყვნენ ბავშვებობაში.

ახლა ერთ-ერთი ყველაზე მძიმე პერიოდია, რაც ბავშვებსა და დიდებს, სკოლებსა და სხვა საგანმანათლებლო დაწესებულებებს ერთად გვაქვს გადასატანი. დაკეტილი სკოლები, გაღრმავებული უთანასწორობა, სწავლება ეკრანიდან, იზოლაცია, შიში და გაურკვევლობა. ეს დრო უნდა გამოვიყენოთ იმაზე სალაპარაკოდ, რა შეგვიძლია გავაკეთოთ ერთმანეთის დასახმარებლად; იმაზე მსჯელობისთვის, რა არ მოგვწონს სწავლების პროცესში და როგორ შევცვლიდით მას; იმის სათქმელად, რა არ ვიცით და არ გამოგვდის; იმის საღიარებლად, რის გვეშინია; და იმისთვისაც, რომ მოქმედებებთან ერთად დრო ფიქრისთვის დავიტოვოთ, უკეთ რომ გავერკვეთ იმაში, სად ვართ და რა გვინდა.

ჩემი შვილი პირველი კლასში დისტანციური სწავლების რეჟიმში აღმოჩნდა. არავინ იცის, რას ფიქრობენ ეს ბავშვები სკოლაზე, რომელიც მათთვის ფიზიკურად არ არსებობს, ნაცნობობასა და მეგობრობაზე, რომელიც ეკრანის მიღმაა, როგორი იქნება მათი წარმოდგენები სწავლასა და ცოდნის მიღებაზე, მასწავლებლებსა და კლასელებზე. ჩვენ ამგვარი გამოცდილება არ გვაქვს, ვერაფერს ვიტყვით, მაგრამ პროცესი უდავოდ საინტერესოა და უნდა დავაკვირდეთ.

აი რამდენიმე ხრიკი, რომელიც კომუნიკაციის აწყობასა და იმის გარკვევაში დაგვეხმარება, რას ფიქრობენ ერთმანეთზე ბავშვები, მშობლები, მასწავლებლები.

• ჰკითხეთ ბავშვებს, რა მოლოდინი ჰქონდათ სკოლისგან და რამდენად შეესაბამება ეს მოლოდინი რეალობას;
• სთხოვეთ, გაიხსენონ სკოლის ცხოვრებიდან ყველაზე ამაღელვებელი, სევდიანი, მხიარული და დამაფიქრებელი ორი ეპიზოდი;
• მოაწყვეთ დისკუსიები პატარა ჯგუფებში, სადაც ბავშვები იმსჯელებენ, როგორი იქნება მათთვის იდეალური სკოლა;
• იმსჯელეთ ბავშვებთან ერთად დისტანციური სწავლების სიკეთეებსა და სირთულეებზე; ელაპარაკეთ იმაზე, რა უჭირთ ყველაზე მეტად, როგორ შეცვლიდნენ არსებულ პროცესს, რომ მათთვის უფრო მისაღები გამხდარიყო; მოუყვევით იმ სირთულეებსა და გამოწვევებზე, რომლებიც თქვენ გქონდათ სწავლისა და სწავლების სხვადასხვა ეტაპზე.
• ააწყვეთ პლატფორმა, სადაც მოსწავლეებს შეეძლებათ, ანონიმურად მოგწერონ თავიანთი სათქმელი. ყურადღებით მოეკიდეთ მათ წერილებს.
• ჰკითხეთ მოსწავლეებს, რისთვის გამოიყენებდნენ იმ დროს უფრო სიამოვნებით, რასაც გაკვეთილებისთვის იყენებენ და რომელიმე გაკვეთილის ჩატარების ნაცვლად შეეცადეთ, ერთად განახორციელოთ ყველაზე საინტერესო იდეები.
• იყავით სამართლიანი და გულწრფელი, ელაპარაკეთ ბავშვებს თქვენს შიშებზე, გამოწვევებსა და მიღწეულ წარმატებებზე, ამ წარმატებამდე მისასვლელ რთულ გზებზეც.
• ასწავლეთ ბავშვებს მოსმენა და მოსმენის მნიშვნელობა, საკუთარი აზრის მკაფიოდ ჩამოყალიბება, დისკუსიებში მონაწილეობის წესები და კულტურა.
• ჩართეთ პროცესში მშობლებიც. ვიცი, ადვილი არ არის და ხშირად მშობლებთან კომუნიკაცია ბავშვებთან კომუნიკაციაზე რთულია, მაგრამ მოკავშირე საჭიროა; საჭიროა საერთო პრინციპებზე შეთანხმებაც და შემდგარი დიალოგების პრეცენდეტებიც.
• ითხოვეთ დახმარება, თუკი ხვდებით ამის საჭიროებას და სხვებსაც უთხარით, რომ თუ დასჭირდათ, შეუძლიათ თქვენი იმედი ჰქონდეთ.

წინ მძიმე ზამთარი გველოდება. როგორ ფორმატშიც არ უნდა იყოს სწავლება, ადვილი არ იქნება – ამიტომ მნიშვნელოვანია ერთად ვიფიქროთ, ვიმსჯელოთ და ვიმუშაოთ იმაზე, როგორ გავხადოთ ეს წელი ნაკლებად საზიანო და მეტად საინტერესო ბავშვებისთვისაც და უფროსებისთვისაც, რომლებსაც მათზე პასუხისმგებლობა გვაქვს აღებული.

– გამარჯობა, ბავშვებო! – ვეუბნები მე-7 კლასელ მოსწავლეებს პატარა ყუთიდან.

– გაააამარჯობა, მას! – ისმის მეორე მხრიდან რამდენიმე ხმაში და ბევრჯერ.

– როგორ ხართ, ბავშვებო?

– კარგად, კარგად, კარგად… ისმის ისევ 20-ჯერ.

– ბავშვებო მე ვარ თქვენი ახალი მასწავლებელი, გიორგი ჭანტურია და ძააააალიან (ამ დროს ხმა გაიწელა) მიხარია თქვენთან შეხვედრა!

– . . . (მეორე მხრიდან დუმილია)

– ბავშვებოოოო… გესმით ჩემი ხმა? – გაკვირვებული ვკითხულობ.

– მას, თქვენი ხმა წყდება, მპასუხობს SZ.

რა უნდა მექნა, გავსწორდი-გამოვსწორდი და ახლიდან ვცადე – ახლა გესმით?

– კი, კი, ახლა ისმის, ახლა ისმის – ამჯერად JG მიდასტურებს.

მოკლე წარდგენის შემდგომ გადავედი მოსწავლეების გაცნობაზე.

– აბა, ბავშვებო, მოკლედ მომიყევით თქვენს შესახებ. SZ, შენ დაიწყე.

– გამარჯობა, მას! მე ვარ SZ (ამ დროს ხმა წყდება და წავიდა…) მიიი-იიიყ-ვვ-ააა-რრრ-სსს კააალათბუუუურთიიიიისსსს… – ამ დროს ხმა საერთოდ გაითიშა.

– ვააა, რა მაგარია?! კალათბურთის თამაში მეც მიყვარს! – ვეუბნები გახარებული და ვცდილობ უხერხულობის განმუხტვას. SZ ისევ არ შემოდის. ამიტომ ვაგრძელებ კალათბურთზე საუბარს.

ორი წუთის შემდგომ, SZ ბრუნდება და მპახუსობს – თამაში არა მას, ყურება მიყვარს, ყურება.

მერე GK-ის კამერიდან უცნაური ხმები შემოდის, JB-სთან ხმამაღლა ლაპარაკობენ, AA-სთან კიდევ სხვა ამბავი იყო და ა.შ.

მერე ინტერნეტმა გაჭედა – your Internet Connection is Unstable, მგონი ეგრე დამიწერა.

მერე შევთანხმდით რომ კამერები გაგვეთიშა და ისე გვეცადა.

მერე იწყება ბიოლოგიის გაკვეთილი!

პ.ს. არა, ჯამში ცუდი გაკვეთილი არ გამოგვსვლია და იყო რაღაცები, რაზეც ძალიან ვიმხიარულეთ. დღეს კი ბავშვების გამოგზავნილი ვიდეოები მივიღე და კიდე უკეთ გავიცანი. მივიღე ბევრი წერილი, სადაც მეუბნებოდნენ, რომ მაგარი გაკვეთილი იყო და მაგარი მასწავლებელიც ვარ. მაგრამ, რა ვიცი, რა ვიცი…

მიუხედავად ამისა, დარწმუნებული ვარ, ძალიან მაგარი წელი გვექნება, მაგრადაც ვიხალისებთ და ცოტა იუმორის დახმარებით გამოვძვრებით ამ სიტუაციიდან. ზოგადად, რა თქმა უნდა, გაცილებით მეტი ძალისხმევაა საჭირო ყველას მხრიდან!

ეკონომიკური ფორუმის კვლევის მიხედვით, დღევანდელი საშუალო სკოლის მოსწავლეების 69%-ს მომავალში ისეთი პროფესია ექნება, რომელიც ჯერ არც არსებობს.

„მე მჯერა, რომ განათლება თავად ცხოვრების პროცესია და არა მომავალი ცხოვრებისთვის მზადება“.

ჯონ დიუი

თქვენ ალბათ ხშირად გაგიგონიათ სამოტივაციო ფრაზა: „როცა წვიმს ლიმონი, გააკეთე ლიმონათი!“ ეს გასაგებია, მაგრამ ამჯერად „რისი წვიმა წვიმს“ და რა გავაკეთოთ? ამ მეტაფორას მრავალგვარი პასუხი შეიძლება მოვუძებნოთ იმის მიხედვით, თავად რისი გაკეთება გვსურს… თუ წვიმს ალუბალი, შეგვიძლია განსხვავებულად მოვიქცეთ: უბრალოდ, ცოცხლად მივირთვათ, წვენი გამოვწუროთ, მოვხარშოთ მურაბა ან კომპოტი… ან ხელი ჩავიქნიოთ და დალპეს!

მოკლედ, ასეა თუ ისე, ჩვენს პლანეტაზე „ციფრული ტექნოლოგიების წვიმაა“ და ჩვენ არა მხოლოდ ციფრული ალტერ ეგოები უნდა შევქმნათ, არამედ ვიპოვოთ ახალი შესაძლებლობები, რომ ჩვენი პროფესიებით დავპორტირდეთ ახალ რეალობაში ან სულაც დავეუფლოთ ახალ პროფესიებს!

თუ ლოგიკას გავყვებით, თავად შეგვიძლია, გამოვიცნოთ ციფრული რეალობა და ტექნოლოგიები რომელ პროფესიებს „დააბერებს“ და რომელს აღმოაცენებს. ავტომატურ საქმიანობასთან დაკავშირებული პროფესიები „აორთქლდება“, რაც ნიშნავს, რომ მათ „ჭკვიანი მანქანები“ თავისუფლად ჩაანაცვლებს… ამ ავტომატურ პროფესიებში ხშირად მასწავლებლებს და პროფესორებსაც მოიხსენიებენ… დიახ, დიახ, არ მოგესმათ და მესმის უკვე მკითხველის უკმაყოფილო შორისდებულები: „როგორ შეიძლება ასე სწავლება…? რომ სასწავლო პროცესი მასწავლებლისა და მოსწავლის, პროფესორისა და სტუდენტის „ცოცხალი ურთიერთობაა“; მესმის და გეთანხმებით კიდეც, მაგრამ ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში, აგერ უკვე პირველი ავატარი-ლექტორიც გამოჩნდა BTU – ში და, როგორც ამბობენ, საკმაოდ „ცოცხალი ურთიერთობაც“ შეგიძლიათ დაამყაროთ მასთან. თქვენ კი… გინდ დაიჯერეთ და გინდ – არა!  ამ კურსის აღწერაში ვკითხულობთ:

„ეს არის პირველი ქართულენოვანი სტარტაპ კურსი, რომელიც სრულად ხორციელდება ციფრული ტექნოლოგიებით და ხელოვნური ინტელექტით, ადამიანური რესურსის მონაწილეობის გარეშე. კურსი აერთიანებს მოდულებს მენეჯმენტის, ინოვაციური მეწარმეობის და ციფრული ტექნოლოგიების შესახებ, რომელსაც გაუძღვება ავატარი – პირველი, ქართულენოვანი ციფრული ლექტორი. ავატარის მიერ წარიმართება ლექციები, სასემინარო აქტივობები შესაბამისი დავალებებით, ჩატარდება ვებინარები. ავტომატიზირებული კურსის ფარგლებში დაგეგმილია აქტივობები, რომელიც აღრმავებს აღნიშნულ სფეროებში თეორიულ ცოდნას და მონაწილეს უვითარებს პრაქტიკულ უნარებს წარმატებული სტარტაპის შესაქმნელად.“

https://www.marketer.ge/innovations-and-technologies-in-georgian/

რა უნდა გააკეთონ მასწავლებლებმა, ლექტორებმა, პროფესორებმა? სანამ ტრადიციული განათლების სისტემა იქნება შენარჩუნებული, იმას გააკეთებენ, რასაც აქამდე, მაგრამ უკვე ყველა უნდა გადაეწყოს ონლაინ-პლათფორმაზე, „ცოცხალი“ განათლების პლათფორმაც იარსებებს, მაგრამ, სავარაუდოდ, იქნება ძალიან ძვირი და დასაქმდება ცოტა;  ვფიქრობ, საშინაო სკოლები და ალტერნატიული განათლების კერებიც გაძლიერდება და შესაბამისი მეთოდოლოგიების დაუფლებით აქაც შეძლებენ დასაქმებას მასწავლბლები; განსხვავებული სწავლების ფორმების არსებობის პირობებში დიდი მოთხოვნა იქნება ისეთ პროფესიაზე, რომელიც დააკვალიანებს მოსწავლეს/მშობელს, რომელი პროფესია აირჩიოს და როგორი განათლება მიიღოს ამისათვის? განათლების სპეციალისტები/მრჩეველები  მალე ერთ-ერთი მოთხოვნადი პროფესია გახდება საგანმანათლებლო სივრცეში; ონლაინ-პედაგოგიკის განვითარება ახალ შესაძლებლობებს გაუხსნის განათლების მუშაკებს!

კიდევ რომელი პროფესიები გახდება მიმზიდველი? ციფრულ რეალობასთან ერთად  კომუნიკაციის ფორმები და მეთოდებიც იცვლება, ტრადიციული რეკლამები უკვე აღარ მუშაობს, მომხმარებლების დიდი ნაწილი რეკლამებს წაუკითავად ბლკოკავს; ამიტომ მნიშვნელოვანი ხდება რეკლამის სხვა ფორმები, ერთი ასეთია – ინფლუენსერები.

რით არის გამორჩეული ეს მიმართულება? ინფლუენსერი მხოლოდ ბრენდს კი არ წარადგენს, არამედ ის ჰყვება მის შესახებ ამბებს, ბრენდის მოხმარება მისი პირადი ისტორიის ნაწილია; ანუ ბრენდი და ინფლუენსერი ერთმანეთს წარადგენს. ეს სრულიად ახალი ფორმატია, დიალოგური, სანდო და საინტერესო;

ასე შეგვიძლია წარვადგინოთ კოსმეტიკა, სამოსი, ფეხსაცმელი, საოჯახო ტექნიკა…. ან სულაც წაკითხული წიგნები; წინა პლანზე მოდის ემოციური ინტელექტი და არა ტრაფარეტული, დავარცხნილი სარეკლამო ტექსტები; ბუნებრიობა გახდა ყველაზე მიმზიდველი. საგანსა და ნივთს დამოუკიდებელი ღირებულება ნაკლები აქვს, მაგრამ როცა მას წარადგენს მომხმარებელი და საკუთარი ცხოვრების ამბად აქცევს, – სულ სხვაა. ინფლუენსერებს მაღალი ემოციური ინტელექტი აქვთ, მათი შექმნილი სთორითელინგები უნიკალურია;

შემოქმედებითობა, მაღალი ემოციური ინტელექტი, კრეატიულობა – ეს ის უნარებია, რომლებზეც უნდა იმუშაოთ, რომ მომავლის სამყაროში დაიმკვიდროთ ადგილი, შეცვალოთ საკუთარი თავი და ამით გავლენა მოახდინოთ სხვა ადამიანებზე. სიტყვაზე არავინ გენდობათ, უნდა იმოქმედოთ! ლამაზი სარეკლამო სიტყვების დრო წავიდა…

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ერთ–ერთი დამფუძნებელი – ედვარდ ბერნეისი ამბობდა: ,,რატომ უნდა მოვახდინო გავლენა მილიონობით ადამიანზე, თუ შემიძლია ერთი ადამიანით მოვახერხო იგივე”.

ეს ერთი ადამიანი შენ ხარ! შეძლებ, შეცვალო და გააბედნიერო საკუთარი თავი, მაშინ შენ შეძლებ შეცვალო სამყარო შენ გარშემო! მანამდე კი, გადახედე მომავლის პერსპექტივას და ციფრული სამყაროს შესაძელბლობები აქციე გამოწვევად.

მომავლის პროფესიები სწორედ ციფრულ სამყაროსთან არის დაკავშირებული. დამთავრდა რუტინული სამსახურები, მათ ჭკვიანი რობოტები შეცვლიან. გაქრებიან:  მოლარეები, ოპერატორები, კონსულტანტები, მდივნები, ასისტენტები, ბუღალტრები, ექიმები და მასწავლებლები (ტრადიციული ფორმატით), იურისტები, აუდიტები და ბევრი სხვა.

ყველაზე მაღალანაზღაურებადი პროფესიები სხვადასხვა კვლევებით არის/იქნება შემდეგი:

• 3D ბეჭდვის ოსტატები;
• ციფრული მარკეტოლოგები;
• მომხმარებელთა გამოცდილების დიზაინერები;
• მონაცემთა ბაზების ადმინისტრატორები;
• პროგრამისტები;
• რობოტ-ტექნიკის შემქმნელები;
• ინჟინრები;
• VR ტექნოლოგიების სპეციალისტები;
• დრონის ოპერატორები;
• ხელოვნური ინტელექტის სპეციალისტები;
• კიბერუსაფრთხოების სპეციალისტები;
• კონტენტის შემქმნელები, დიზაინერები, კოპირაიტერები, ფოტოგრაფები, ვიდეოგრაფები და სხვა;

კომპანია  ”Fast Future”-ის მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგებით, მომავლის პროფესიების ჩამონათვალშია: კოსმოსური ხომალდის მფრინავები, კოსმოსური გიდები, პოლიციელი მეტეოროლოგები (ალბათ ცუდ ამინდს დასჯიან :D), კლიმატის შემცვლელები, ნანო-ექიმები, სხეულის ნაწილების დიზაინერები და სხვა;

მართალია, დღეისთვის ეს ჩამონათვალი ცოტა ფენტეზურად გამოიყურება, მაგრამ ხვალ რეალობად იქცევა;

ასე რომ, Welcome ახალ ციფრულ ეპოქაში, ადამიანო!

#სტატია მომზადებულია საბავშვო ლიტერატურის კონკურსის “ოქროს ბუმბული” ფარგლებში

როგორ იწყება მკითხველის მეხსიერება და საერთოდ, როდის იწყება მკითხველი? ანუ ადამიანი, რომელსაც ყოველთვის ეყვარება კითხვა, ყოველ  თავისუფალ წუთს წიგნში ჩაჭყეტვა მოუნდება, წიგნის სიუჟეტებს თავის ფანტაზიაში გააგრძელებს,  სასასთუმლე, სამაგიდო თუ სამოგზაურო წიგნები ექნება და სამყაროს ყველა კითხვაზე ერთი პასუხს მაინც მოძებნის მხატვრული ლიტერატურიდან.

როდის და ალბათ იმ ჯადოსნურ წუთს, როდესაც ბავშვი სათამაშოებს გადააწყობს, ეზოში ველოსიპედის ქროლვასა და მეგობრებთან გართობის მერე თაროსთან მივა, ერთ, რომელიმე ლამაზყდიან წიგნს ჩამოიღებს და ლიტერატურასთან მისი ჯადოსნური შეხვედრა შედგება.

ეს შეხვედრა ბევრ რამეს განაპირობებს, ერთგვარად საბედისწეროა. თუ ახალბედა მკითხველის ხელში ზუსტი წიგნი არ აღმოჩნდა, მეორე შეხვედრა შესაძლოა ან ძალიან გვიან ან სულაც აღარასდროს შედგეს.

კარგი საბავშვო წიგნი ბავშვისთვის  ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც კვალიფიციური პედიატრი, ჯანსაღი საკვები და მშობლების სითბო. ამიტომაც არასდროს გვავიწყდება ბავშვობის წიგნების უძვირფასესი სახელები, პერსონაჟები, განწყობა, ფერები და გემოებიც კი.

საბავშვო ლიტერატურის განვითარების აუცილებლობას ყველა მოაზროვნე ადამიანი ხედავს და ხედავდა, ამიტომაც ქართული საგანმანათლებლო მოძრაობის სახელები, როგორებიც არიან იაკობ გოგებაშვილი, ეკატერინე გაბაშვილი, ნუნუ ნაკაშიძე და სხვები, სახელმძღვანელოების ავტორები თუ სკოლების დამაარსებლები, თავიანთი მოღვაწეობის დიდ ნაწილს საბავშვო ლიტერატურას უთმობდნენ. სწორედ მათ შექმნეს ტექსტები, რომელთა საშუალებითაც ქართველი ბავშვი ქართულ ამბებს ქართულ ენაზე  კითხულობდა. სწორედ მათი თაოსნობით დაიწყო სუნთქვა ქართულმა საბავშვო პერიოდიკამ.

ნაცნობი გარემო, მშობლიური კონტექსტი, ნაცნობი ტოპონიმიკა, სახელები, ამბები ძალიან მნიშვნელოვანია პატარა მკითხველისათვის, ამიტომაც აუცილებელია მსოფლიო საბავშვო ლიტერატურის შედევრებთან ერთად, ქართულ ტექსტებსაც კითხულობდეს.

ქართული საბავშვო ლიტერატურის თარო ბევრ ძალიან კარგ და მკითხველისთვის საყვარელ წიგნს მოიცავს, საბავშვო ლიტერატურის განვითარების ერთგვარ რეტროსპექტივას თუ მივადევნებთ თვალს, მნიშვნელოვანი ავტორების  ჩამონათვალი შეგხვდება, დღესაც არაერთი საინტერესო ავტორი წერს ბავშვებისთვის. საბავშვო ავტორების გარდა, გვყავს „სადიდო“ ავტორებიც, რომლებიც ბავშვებისთვის წერენ, მაგრამ ეს მაინც ძალიან ცოტაა.

მაინც, ნებისმიერ მკითხველს რომ ჰკითხოთ, ქართველი ავტორის სახელსა და გვარს იშვიათად დაგისახელებთ, წიგნის სათაურს – კიდევ უფრო იშვიათად.  წიგნის მაღაზიაში მისული მშობელი შვილისათვის უცხოელ ავტორს შეარჩევს, თუნდაც თანამედროვეს, უცხოს, ურჩევნია ენდოს ე.წ. ბეჭედს „ნათარგმნია“, ვიდრე ქართველი ავტორის წიგნი წაიყოლოს. რასაკვირველია, ბედნიერი გამონაკლისები არსებობს, თუმცა მაინც ძალიან ცოტა. სფეროს სჭირდება ხელშეწყობა, განვითარება, მხოლოდ ავტორი და მკითხველი კი არა, საბავშვო ლიტერატურის მკვლევარი, კრიტიკოსი, შემფასებელი.

ბოლო დროს, იშვიათ, მაგრამ მნიშვნელოვან ინიციატივებსაც ვაწყდებით, ახლახანს  ქარჩხაძის გამომცემლობამ გამოაცხადა საბავშვო ლიტერატურის კონკურსი „ოქროს ბუმბული“ 3 ნომინაციით: საუკეთესო საბავშვო რომანი, მოთხრობების კრებული და ნახატებიანი წიგნი, თითოეულის საპრიზო ფონდი სოლიდურია,  5000 ლარი.

ქართული საბავშვო ლიტერატურული კონკურსების ისტორია არცთუ ხანგრძლივი და მდიდარია, თუმცა, მაინც ძალიან მნიშვნელოვანი შედეგები აქვს. 2008 წელს ჩატარებული „ოქროს ბუმბულის“ გამარჯვებული ნატო დავითაშვილის, ფენტეზის ჟანრის ქართველი მწერლის წიგნი გახდა, რომელიც ძალიან შეიყვარა ქართველმა მკითხველმა, საბავშვო წიგნის კონკურსისთვისაა დაწერილი ზაზა თვარაძის „მონტებულსუ ანუ ელის არაჩვეულებრივი მოგზაურობა“,თამრი ფხაკაძის „გრძელცხვირა ჯადოქარი მარსია“, თეა თოფურიას „ვარაზვაჩე“ და სხვა ნაწარმოებები, რომელთაც საბავშვო ლიტერატურის ქართული თარო შეავსეს და გაამდიდრეს.

ასე რომ, საინტერესო პროცესი იწყება, კონკურსი ძალიან კარგი სტიმულია ავტორებისთვის, მითუმეტეს, რომ  ნომინაციების ჟანრული დაყოფა ბევრ საინტერესო საბავშვო წიგნს გვპირდება. იქნებ სულ მალე, რომელიმე ქართული საბავშვო წიგნი მსოფლიო ბესტსელერიც გახდეს. თუმცა ამაზე მთავარი, ბავშვი მკითხველების პირველი ლიტერატურული თავგადასავლისთვის ახალი და საინტერესო, დაუვიწყარი და შთამბეჭდავი ისტორიის შექმნაა.

სტატია მომზადებულია საბავშვო ლიტერატურის კონკურსის “ოქროს ბუმბული” ფარგლებში

ზაფხულიც მიიწურა… არდადეგები დაფიქრებისა და მომავლის დაგეგმვის დრო იყო მუდამ. ახლა ცოტა გაურკვევლობაში ვართ, თუმცა, რაც არ უნდა მოხდეს, სწავლას მაინც გავაგრძელებთ. როგორი ფორმატით – აღარ აქვს მნიშვნელობა. გადაფასება-გახსენება-შეფასება მაინც მოხდება. განსაკუთრებით – ახლა, პანდემიის პერიოდში, როცა ბევრი რამ შეიცვალა: შეწყდა ქვეყნებს შორის მიმოსვლა, შეიზღუდა გარკვეული სამსახურები… პანდემიამ განსაკუთრებით ღრმა კვალი ტურიზმს დააჩნია. მარტო საქართველოში კი არა – მთელ მსოფლიოში. რატომ ტურიზმი? ალბათ იმიტომ, რომ ჩემი პირველი პროფესიაა. ახლაღა დავფიქრდი ჩემს დიდ ინტერესზე მეურნეობის ამ დარგის მიმართ. მე ხომ გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტი ამ სპეციალობით დავამთავრე. ჩემი ინტერესების შუაგულში ყოველთვის მოსახლეობის კეთილდღეობა იდგა, ტურიზმი კი სწორედ მოსახლეობასთან, მის კეთილდღეობასთან არის დაკავშირებული. ეს მუდამ ცვალებადი, განვითარებადი სფეროა. ისეთი ცვალებადი, რომ პროგნოზირებას ვერც კი მოახდენ. რეალობამაც ეს აჩვენა. 2020 წელს ყველაზე მეტ ტურისტს ელოდებოდა ქვეყანა, ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი კი სწორედ ამ წელს აღირიცხა. 2009 წლის ეკონომიკური კრიზისის დროსაც კი ის უფრო მაღალი იყო. პანდემიის გამო დაწესებულმა შეზღუდვამ იანვრიდან მაისის ჩათვლით ტურისტების რაოდენობის უეცარი და სწრაფი ვარდნა, შედეგად კი დაახლოებით 320-მილიარდდოლარიანი ზარალი გამოიწვია. ეს სამჯერ აღემატება ტურიზმის სექტორზე 2007-2009 წლის დიდი რეცესიის გავლენას, და ეს – მხოლოდ წლის პირველი ხუთი თვის განმავლობაში, – ვკითხულობთ UNWTO-ს (ტურიზმის საერთაშორისო ორგანიზაცია) ოფიციალურ ვებგვერდზე.

არც არის გასაკვირი – იმ დროს თავისუფალი მიმოსვლა არ შეწყვეტილა. ტურიზმის დრამატული ვარდნა საფრთხეს უქმნის მილიონობით ადამიანის საარსებო წყაროს.

მსოფლიოს ყველა რეგიონის მთავრობებს ორმაგი პასუხისმგებლობა ეკისრებათ: იზრუნონ საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვაზე და იმავდროულად დაიცვან სამუშაო ადგილები და ბიზნესი.

ახლა კი გთავაზობთ ინფორმაციას ტურიზმის საერთაშორისო ორგანიზაციის გადატვირთვის პოლიტიკის შესახებ, რომელიც, ვფიქრობ, სწავლის პროცესში ანალიზისა და შეფასებისთვის გამოგვადგება.

მთელ მსოფლიოში მიმდინარეობს ტურიზმის ხელახალი აღორძინება, შეზღუდვების შემსუბუქება და ახალ რეალობასთან ადაპტაცია. ტურიზმის საერთაშორისო ორგანიზაციის უახლესი ანალიზის თანახმად, მთელ მსოფლიოში ქვეყნების მხოლოდ 40%-მა შეასუსტა შეზღუდვები, რომლებიც საერთაშორისო ტურიზმზე დაწესდა COVID-19– ის საპასუხოდ.

რუკაზე მწვანე ფერით მონიშნულია ქვეყნები, სადაც აკრძალვები შერბილებულია, ხოლო ლურჯით – ქვეყნები, სადაც ისინი ჯერ არ შეურბილებიათ.

UNWTO-ს ანგარიშის თანახმად, ტურიზმზე უფრო მეტად დამოკიდებული ქვეყნები უფრო მეტად შეარბილებენ აკრძალვებს: 87 მიმართულებიდან, რომლებზეც ახლახან შემცირდა შეზღუდვა, 20 მცირე კუნძულოვანი განვითარებადი სახელმწიფოა (SIDS). მათთვის ტურიზმი არის დასაქმების, ეკონომიკური ზრდისა და განვითარების მთავარი წყარო. მოხსენების თანახმად, ევროპაში შეზღუდვების შემცირება მოწმობს, რომ რეგიონში წამყვანი როლი ტურიზმის გადატვირთვაში სწორედ მათ ეკისრებათ.

საზღვრების გახსნა შვებაა მილიონობით ადამიანისთვის, რომელთა კეთილდღეობაც ტურიზმის სექტორზეა დამოკიდებული, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის. განსაკუთრებით – იმ ბოლოდროინდელი განცხადებებისა და ზომების გათვალისწინებით, რომლებიც, როგორც ჩანს, შორს არის საერთაშორისო კოორდინაციისგან, რომელსაც UNWTO პანდემიის დასაწყისიდანვე მოითხოვს.

ტურიზმს გაუჭირდება. შესაძლოა, ამან მისცეს ბიძგი ეკონომიკის მეტ დივერსიფიკაციას, თუმცა ტურიზმი ამ შემთხვევაშიც ერთ-ერთ მნიშვნელოვან დარგად დარჩება.

ამ გაურკვეველ დროში მსოფლიოს ხალხებს სჭირდებათ ძლიერი, მკაფიო და თანმიმდევრული შეტყობინებები. პოლიტიკოსებმა არ უნდა უგულებელყონ ის ფაქტი, რომ მხოლოდ ერთად ვართ ძლიერები და მხოლოდ ერთად თუ დავძლევთ მდგრადი განვითარების გამოწვევებს.

სახელმწიფოს ხელმძღვანელებმა და გავლენის მქონე პირებმა აღიარეს ტურიზმის მნიშვნელობა ეკონომიკისა და ნდობის აღდგენისთვის. ეს მხოლოდ პირველი ნაბიჯია. ახლა მათ ყველაფერი უნდა იღონონ, რომ ხალხმა კვლავ იმოგზაუროს, მაგრამ, ამასთანავე, შეასრულოს ყველა ის რეკომენდაცია, რომლებიც ახალი რეალობის ნაწილია.

როგორც UNWTO-მ განაცხადა, კრიზისის პერიოდში მთავრობებს, უპირველეს ყოვლისა, თავიანთი მოქალაქეების ჯანმრთელობის დაცვა ევალებათ, თუმცა მათ ეკისრებათ პასუხისმგებლობაც, დაიცვან ბიზნესი და მოსახლეობის საარსებო წყარო. დიდი ხნის განმავლობაში ბევრ ქვეყანაში აქცენტს მხოლოდ პირველ ნაწილზე სვამდნენ… ახლა შედეგებს ვიმკით.

ტურიზმის სექტორს აქვს ადაპტაციისა და რეაგირების მრავალწლიანი გამოცდილება. გლობალურმა ტურიზმმა გვიჩვენა გზა ისეთი გადაწყვეტილებების საპოვნელად, რომლებიც ახალ რეალობასთან ადაპტირებაში დაგვეხმარება. ველოდებით ვაქცინას, რომელიც შეიძლება შეიქმნას მრავალი თვის შემდეგ. პორტებსა და აეროპორტებში სწრაფი ტესტირება და პროგრამებისთვის თვალყურის დევნება ტურიზმის უსაფრთხო აღდგენის შესაძლებლობას ქმნის.

შეფერხება საფრთხეს შეუქმნის ტურიზმში მიღწეულ პროგრესს. ცალმხრივი მოქმედებები გრძელვადიან პერიოდში დამანგრეველ შედეგებს გამოიწვევს.

საზოგადოდ, ადამიანებმა ისწავლეს პასუხისმგებლობა. იმისთვის, რომ ტურიზმი მდგრადი და ინკლუზიური გამხდარიყო, ბიზნესებმა და სერვისებმა შეიმუშავეს პროტოკოლები და შეცვალეს ოპერირების მეთოდები. ახლა დროა, ხარვეზები გამოსწორდეს, რათა ყველამ ერთად შეძლოს წინსვლა.

UNWTO-ს ტურიზმის ექსპერტთა უმეტესობა მოითხოვს, საერთაშორისო ტურიზმი 2021 წლის მეორე ნახევარში აღდგეს.

წერილს ტურიზმის საერთაშორისო ორგანიზაციის გენერალური მდივნის ზურაბ პოლოლიკაშვილის სიტყვებით დავასრულებ:

„საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის პრობლემების სწორი წონასწორობის პოვნა და იმ სექტორის მხარდაჭერა, რომელზეც მილიონობით ადამიანია დამოკიდებული, ადვილი არ იქნება. თუმცა შესაძლებელია.

კანარის კუნძულებზე ოფიციალური ვიზიტის დროს UNWTO-მ დაინახა, თუ როგორ შეიძლება ტურიზმის აღდგენა. ბალეარის კუნძულებზე ვიზიტის დროს ჩვენ ასევე ვნახეთ, თუ როგორ შეიძლება ჯანმრთელობისა და ჰიგიენის მკაცრი პროტოკოლების შესრულება და პარტნიორობა ტურისტული მიმართულებების გახსნისთვის.

COVID-19-ის დაწყებისთანავე UNWTO სთხოვს ქვეყნების მთავრობებს, ერთად ვიმუშაოთ ტურიზმის აღდგენისთვის.

მიმართულებები, ტურიზმის სექტორი და მისი მილიონობით თანამშრომელი ბოლო თვეების განმავლობაში ემზადებოდნენ ვიზიტორების მისაღებად. გამოწვევები, რომლებსაც ჩვენ შევეჯახეთ წლის დასაწყისში, გრძელდება, მაგრამ ჩვენ მივიღეთ მნიშვნელოვანი გაკვეთილი და ახლა უფრო მომზადებულები ვართ.

ჩვენ გვჭირდება კიდევ უფრო მეტი თანამშრომლობა, როგორც ინდივიდუალური, ისე ერთობლივი მოქმედებები. ისევ და ისევ, პანდემია გვიბიძგებს და გვიმტკიცებს, რომ უფრო ძლიერნი ვიქნებით, თუ ერთად ვიმოქმედებთ და არა იზოლირებულად“.

ტურიზმის შესახებ ახალ ინფორმაციას შეგიძლიათ გაეცნოთ ინტერნეტგვერდებზე:

https://www.unwto.org/news/covid-19-responses-must-not-undermine-solidarity-and-confidence

https://www.unwto.org/news/tourism-restarts-40-per-cent-of-destinations-have-now-eased-travel-restrictions

https://www.unwto.org/news/impact-of-covid-19-on-global-tourism-made-clear-as-unwto-counts-the-cost-of-standstill

ილუსტრაცია ”საქართველოს დაწყებითი პროექტის – G-PriEd” ფარგლებში შექმნილი წიგნიდან ”ცუგა”

ხომ გახსოვთ, როგორ იწყებოდა ჩემი   პირველი წერილი ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაზე ? “პირველად იყო სიტყვაო”… ახლა დევიდ უოლკერის ერთი გამონათქვამი მინდა გავიხსენოთ: „გრამატიკის გარეშე, თქვენ შეგიძლიათ გამოთქვათ ცოტა რამ, ხოლო ლექსიკის გარეშე ვერ გამოთქვამთ ვერაფერს.“

ამ წერილში შევეცდები წარმოვადგინო ის ხვრელები, რომლებიც უნდა შეივსოს ლექსიკურ მარაგზე მუშაობით ენის სწავლება-სწავლის მდინარებაში (ამ სიტყვას ზოგჯერ  ვიყენებ “პროცესის” ნაცვლად.). ასეთი ხვრელებით განმასჭვალულია ქართულის, როგორც მშობლიური/მეორე/უცხოური ენის მთელი გაკვეთილები და რაც უფრო საინტერესოდ, მრავალფეროვნად წარიმართება ლექსიკურ მარაგზე მუშაობა, მით უფრო სისრულით მოხდება ენის შესწავლაც.

ენის მასწავლებლები ხშირად ვფიქრობთ ისეთ შეკითხვებზე, რომლებიც საკითხის არსისა და სიღრმის გარკვევაში გვეხმარება:

• რას ნიშნავს სიტყვის ცოდნა?
• აქვს თუ არა “საფეხურები” “სიტყვის შესწავლას”?
• რა გზას გადის სიტყვა დროთა განმავლობაში?

ამ შეკითხვებზე საპასუხოდ გავიხსენოთ ამ წერილში ზემოთ უკვე დასახელებული სიტყვა “პროცესი”. როგორც ვიცით, ეს სიტყვა არაა ქართული და ნასესხებია უცხოური ენიდან. რომელი კატეგორიის სიტყვაა “პროცესი” გამოყენების სიხშირის მიხედვით? არის ეს ხშირი, ნაკლებად ხშირი თუ იშვიათად ხმარებული სიტყვა? ვფიქრობ, ეს სიტყვა ნაკლებად ხშირი გამოყენების, საშუალო სიხშირის სიტყვაა ქართულ ენაში. (კარგი იქნება, თუ მასწავლებელი ამ კრიტერიუმით შეაფასებს ხოლმე სიტყვებს და ამ შეფასებას დააფუძნებს თავის სასწავლო პროცედურებს: დაუთმოს სათანადო დრო ამა თუ იმ სიტყვას, ხშირ სიტყვას — მეტი, იაშვიათს — ნაკლები.)

რა გზა გაიარა ამ სიტყვამ დღემდე ჩემს მახსოვრობა-მეხსიერებაში? შევეცდები თვალი მიგადევნებინოთ… სკოლაში შესვლამდე მე ეს სიტყვა არ მეცოდინებოდა. დაწყებით კლასებში შესაძლოა გაგონილი მქონოდა რომელიმე მასწავლებლისგან ან დირექციის წარმომადგენლისგან, როგორც „სასწავლო პროცესის“ ერთ-ერთი შემადგენელი, თუმცა მაშინ მის მნიშვნელობას ვერ მივხვდებოდი. შესაძლოა, ამ სიტყვის მნიშვნელობა გავაცნობიერე მეხუთე-მეშვიდე კლასებში ისტორიის გაკვეთილებზე და მივხვდი, რომ ეს იყო რაღაც დროში გაწელილი მოქმედებები. შემდეგ უფრო და უფრო სხვადასხვა საგნობრივ ჭრილში ვიყენებდი ამ სიტყვას (ქიმიური, გეოგრაფიული პროცესები…). შემდეგ წავიკითხე კაფკას „პროცესი“ და ეს სიტყვა კიდევ უფრო დაიტვირთა ჩემთვის. შესაბამისად, ჩემგან განსხვავებული ასოციაციები აღეძვრის ადამიანს, რომელსაც კაფკას ეს ნაწარმოები არ აქვს წაკითხული ამ სიტყვის გაგონებისას თუ გამოყენებისას… შემდეგ გარკვეული იურიდიული განათლება მივიღე და კიდევ სხვა რაკურსით დავინახე პროცესი. მოგვიანებით აღმოვაჩინე, რომ ამ სიტყვას სომხურში არ იყენებენ ნასესხების სახით და საკუთარი სიტყვით გადმოსცემენ: „საქმის მსვლელობა“ — ასეთი მნიშვნელობით…

თუკი თვალს მივადევნებთ კონკრეტულ სიტყვას, შეიძლება უფრო შორსაც კი წავიდეთ, და ასეთი წიაღსვლები საინტერესოც კია, მაგრამ ჩვენი წერილის მთავარ სათქმელს ნუ მოვწყდებით…

—————————-

წინამდებარე წერილში, რომელიც რიგით მეორეა ლექსიკის სწავლების შესახებ, მინდა შემოგთავაზოთ საყოველთაოდ გავრცელებული მეთოდი ე. წ. “დაკარგული სიტყვები” და მისი რამდენიმე ვარიაცია, რისთვისაც გამოვიყენებ ჯიპრაიდის ფარგლებში პაატა პაპავასთან ერთად შექმნილ ტექსტს.

ერთ-ერთი სასარგებლო, გავრცელებული და კომპლექსური სტრატეგია ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაზე სამუშაოდ არის ე. წ. დაკარგული სიტყვები. იგი ავითარებს ლექსიკურ ერთეულებზე მუშაობის უნარს, ხელს უწყობს წაკითხული ტექსტის გააზრებას. ამ აქტივობის დროს მასწავლებელი ტექსტში გამოტოვებს სიტყვებს და ისე ურიგებს მოსწავლეებს. მოსწავლეებმა კი უნდა “იპოვონ”, მიხვდნენ და შეავსონ ტექსტი, გამოტოვებულ ადგილებზე ჩაწერონ “დაკარგული” სიტყვები.

ამ მეთოდის რამდენიმე ვარიანტი არსებობს და მინდა შემოგთავაზოთ ყველა შესაძლო მათგანი, რისთვისაც გამოვიყენებ “ცუგას” შესავალს, რომელიც აბზაცებადაა დაყოფილი. სანამ ვარიანტის ახსნა-განმარტებას წაიკითხავთ, ჯერ დაუკვირდით თითოეულ ნაწილს, თუ რა პრინციპია გამოყენებული სიტყვების “დასაკარგად”.

ცუგა

1. I) ერთ ჩვეულებრივ სოფელში ცხოვრობდა ცუგა. ცხადია, _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ის ერთადერთი ძაღლი არ იყო. თუმცა _ _ _ _ _ _ _ _ ძაღლებისგან გამოირჩეოდა. მთელი დღე გიჟივით დარბოდა _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ და ყველას უყეფდა. ხან ძროხას მივარდებოდა, _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ — ქათმებს. მოკლედ, აიკლო მთელი სოფელი.

აქ გამოტოვებულია ყოველი მეშვიდე სიტყვა (სოფელში, სხვა, აქეთ-იქით, ხან). თუკი მოსწავლეთა მზაობის მიხედვით მასწავლებელს უფრო გართულება სურს დავალების და ტექსტიც იძლევა ამის საშუალებას, შეიძლება ყოველი მეექვსე სიტყვა ამოიღოს. ასე გართულებულ დავალებას მოსწავლეთა რომელიმე ჯგუფს შევთავაზებთ და ამ მიდგომას სწავლების დიფერენცირებითვის გამოვიყენებთ.

1. II) სოფლის ბოლოს, ძველ სახლში, ცხოვრობდა ერთი _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ბრაზიანი/კეთილი) კაცი. გარეთ იშვიათად გამოდიოდა, მაგრამ თუ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (გამოვიდოდა/შევიდოდა), აუცილებლად აუხირდებოდა ან გალანძღავდა ვინმეს. ხან _ _ _ _ _ _ _ (მასზე/რაზე) ჯაჯღანებდა, ხან – რაზე. ხან თავის ჭიშკართან _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (მომუშავე/მოთამაშე) ბავშვებს უყვიროდა, ხან ეზოში გადმომხტარ თხას _ _ _ _ _ _ _ _ _ (უმღერებდა/გამოეკიდებოდა) ჯოხით. მისი ნამდვილი სახელი არავის ახსოვდა, _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (რადგან/იმიტომ) რომ ყველა ჯაჯღანას ეძახდა. ადამიანთაგან მხოლოდ ამ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ჯაჯღანას/ხარხარას) უყეფდა ხოლმე ცუგა. სხვებს არ ერჩოდა.

აქაც ყოველი მეშვიდე სიტყვაა გამოტოვებული, მაგრამ ფჩხილებში შეთავაზებულია სიტყვათა წყვილი, რომელთაგან მოსწავლე შეარჩევს საჭიროს. ეს პრინციპი შედარებით ადვილია და მოსწავლეებს ნაკლები ძალისხმევა დასჭირდებათ. თუმცა, დავიმახსოვროთ, რომ არა იმდენად სიტყვების სწორად შერჩევაა მთავარი, რამდენადაც ამ არჩევანის გაკეთებაზე თვალის მიდევნება და მისი ხმამაღლა გადმოცემა.

III) სოფელში ცხოვრობდა ძროხაც. როგორც ყველა წესიერი ძროხა, ისიც _ _ _ _ _ _ _ _ მინდორში გადიოდა და მთელი დღე დინჯად ძოვდა ბალახს. _ _ _ _ _ _ _ _ _ , მზე რომ დააჭერდა, ცოტა ხნით ჩრდილში ისვენებდა. _ _ _ _ _ _ _ _ ეჟვნის ჟღარუნით ბრუნდებოდა შინ.

აქ სხვა პრინციპითაა გამოტოვებული სიტყვები. ესენია: დილით, შუადღისას, საღამოს. ანუ ერთგვაროვანი სიტყვებია გამოტოვებული, მიუხედავად იმისა, თუ სადაა ტექსტში განთავსებული ეს სიტყვა. ასეთი მიდგომა ამ მეთოდისადმი განსაკუთრებით გამოადგებათ უცხოური/მეორე ენის სწავლების შემთხვევაში, როდესაც მასწავლებლები ერთი ტექსტის ფარგლებში აქცენტს აკეთებენ ერთი რიგის (მაგალითად, ზმნიზედებზე, ზედსართავებზე და ა. შ.) სიტყვებზე.

1. IV) მინდვრის ბოლოს, ტყის პირას, დიდი ლოდის ქვეშ ერთი გველი _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ცხოვრობდა/არსებობდა/თამაშობდა). ეს გველი შხამიანი არ იყო. მზეზე წოლა და ფიქრი _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (გრძობდა/უყვარდა/გამოდიოდა). დილით _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (შეძვრებოდა/გადაძვრებოდა/გამოძვრებოდა), ლოდზე _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ასრიალდებოდა/ჩამოსრიალდებოდა/ჩამოვიდოდა) და მზის გულზე _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (წამოწვებოდა/გაიშოტებოდა/მოკალათდებოდა). საღამოს, მზე რომ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ამოვიდოდა/გადაიხრებოდა/ამოიწვერებოდა), ისევ დაბლა _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ასრიალდებოდა/ჩასრიალდებოდა/შესრიალდებოდა) და ლოდის ქვეშ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (იღვიძებდა/ფხიზლდებოდა/იძინებდა).

აქაც ერთგვაროვანი სიტყვები, ამ შემთხვევაში ზმნებია გამოტოვებული, ოღონდ ფრჩხილებში შეთავაზებულია არა სიტყვათა წყვილები, არამედ სამეულები და სწორი ვარიანტი მოსწავლემ სამი ზმნური ფორმიდან უნდა აარჩიოს. შეამჩნევდით, რომ ზოგიერთ ადგილზე შესაძლოა ჩაისვას არამხოლოდ ერთი მათგანი, არამედ ორიც კი. ასეთი მომენტების პრეზენტაციის დროს განხილვა და სათანადო დასკვნის გაკეთება მოსწავლეების ლექსიკურ ერთეულებზე მუშაობის უნარის განვითარების გარდა, კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების გაღრმავებასაც უწობს ხელს.

1. V) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (სოფელს/სოფელში) ცხოვრობდა ერთი ამაყი მამალი. დილით _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ყველას/ყველამ) მისი ხმამაღალი ყივილი აღვიძებდა. მთელი დღე ეზოში გადი-გამოდიოდა და ამაყად დასტრიალებდა _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ქათმებმა/ქათმებს). მზის ჩასვლასთან ერთად _ _ _ _ _ _ _ _ (ქათმებს/ქათმები) გადათვლიდა, საქათმეში შეუძღვებოდა და _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (თვალები/თვალებს) დაუბრიალებდა. კიდევ სოფელში ცხოვრობდა ერთი შეყვარებული თხა. მთელი დღე ხან ერთ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (ვენახის/ვენახს) ეწვეოდა, ხან – მეორეს. ზოგჯერ ფარას ჩამორჩებოდა და სადღაც მიწანწალებდა. ხშირად უნახავთ (პეპლებმა/პეპლებს) ადევნებული ან ყვავილს მიშტერებული.

ამ ვარიანტში ერთი და იმავე სიტყვის სხვადასხვა ფორმაა შემოთავაზებული. ეს ვერსია, ადვილად მოგვეჩვენება ქართულის, როგორც მშობლიური ენის შემსწავლელი მოსწავლეებისთვის, თუმცა როგორც არამშობლიური ენის შემსწავლელებისთვის სასარგებლო და არცთუ ადვილი ამოცანა იქნება.

——————————–

თითოეული ზემოთ განხილული ვარიანტის პრეზენტაციისას, მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეებმა იმსჯელონ  შემდეგი შეკითხვების მიხედვით:

• როგორ ამოიცანი საჭირო სიტყვა?
• იყო თუ არა ეს სიტყვა პირველივე ვარიანტი?
• ხომ არ გქონია ალტერნატიული ვერსია?
• რა დაგეხმარა სიტყვათა შემოთავაზებული წყვილიდან/სამეულიდან სასურველის შერჩევაში.
• შეიძლება თუ არა შენ მიერ შერჩეული სიტყვის გარდა სხვა სიტყვა გამოვიყენოთ იმავე ადგილას?..

კითხვის გაკვეთილის რომელ ფაზაზე შეგვძლია გამოვიყენოთ ეს აქტივობა?

ეს ერთ-ერთი საჭირბოროტო შეკითხვაა… და სანამ ამ შეკითხვას ვუპასუხებთ, ფაზებზეც ვთქვათ ორიოდე სიტყვა. კითხვის სამფაზიანი მოდელი, სამფაზიანი გაკვეთილი ერთობ გავრცელებული პრაქტიკაა.

მოკლედ გავიხსენოთ, რომ პირველ, წაკითხვამდე ფაზაზე ხდება:

• მოტივაციის აღძვრა, ტექსტის თემატიკაზე მოსწავლეთა წინარე ცოდნის გააქტიურება.
• წაკითხვის დროს შესასრულებელი დავალების გაცნობა და/ან მოდელირება.
• ტექსტის წაკითხვაში დახმარების მიზნით ზოგიერთ ლექსიკურ ერთეულზე ყურადღების გამახვილება, რაიმე საკითხზე საჭრო ცნობის მიწოდება.
• ვარაუდების გამოთქმა სათაურის და/ან ილუსტრაცი(ებ)ის მიხედვით.

მეორე, წაკითხვის ფაზაზე:

• მოსწავლეები კითხულობენ ტექსტს და ასრულებენ მიცემულ დავალებას (შეთავაზებულ შეკითხვებზე მუშაობა, რომელიმე სააზროვნო სქემის შევსება, კომიქსის/პოსტერის/ შექმნა…). მუშაობის ფრომატი (ინდივიდუალური, წყვილებში თუ მცირე ჯგუფებში) განისაზღვრება მასწავლებლისა და მოსწავლეების მიერ არსებული საჭიროებების გათვალისწინებით.
• უბრუნდებიან და ამოწმებენ პირველ ფაზაში ტექსტის შესახებ გამოთქმულ ვარაუდებს.
• სვამენ ახალ შეკითხვებს და ეძიებენ მათზე პასუხებს.
• მაზადებენ დავალების პრეზენტაციას, წარდგენის მიზნით ინაწილებენ როლებს…

მესამე, წაკითხვის შემდეგ ფაზაზე:

• ხდება ნამუშევრების წარდგენა.
• ეწყობა დისკუსია, მსჯელობა, სხვადასხვა ახალი შეკითხვის დაბადება და მასზე პასუხების ერთობლივი ძიება.
• წაკითხული ტექსტის სხვა ტექსტთან და/ან პირად გამოცდილებასთან დაკავშირება.
• ტექსტის მიხედვით ახალ დავალებებზე მუშაობა, რომელიც ტექსტის სხვა რაკურსით გააზრებისა და ინტერპრეტირების საშუალებას იძლევა.

თუ კარგად დავაკვირდებით ზემოთ მიმოხილულ ქმედებებს, ყველაზე უპრიანი იქნება, თუკი წაკითხვის ფაზაზე გამოვიყენებთ “დაკარგული სიტყვების” აქტივობას. ოღონდ ყურადღება უნდა მივაქციოთ იმასაც, თუ რომელ კლასში ვმუშაობთ და რა მზაობის მოსწავლეები არიან. ამის მიხედვით, შესაძლებელია, მესამე ფაზაზეც გამოვიყენოთ, მით უფრო მაშინ, როდესაც ქართულის, როგორც მეორე/უცხოური ენის გაკვეთილებზე გვიხდება ენის სწავლება. (აღსანიშნავია, რომ ამ მეთოდის გამოყენება სასარგებლო იქნება ტრანსფერის ფაზაზეც, როდესაც სატრანსფერო მიზანი გამოტოვებული ერთგვაროვანი სიტყვების გააქტიურება იქნება.)

რომელ კლასებში, რა ასაკის მოსწავლეებთან უნდა გამოვიყენოთ?

ამ თვალსაზრისით, ვფიქრობ, უნივერსალური მეთოდია — ნებისმიერ კლასში შეგვიძლია გამოვიყენოთ და ასეთი მეთოდით წარმართული პროცესი ფრიად სასარგებლო იქნება ყველა კლასში, იქნება ეს ქართულის, როგორც მშობლიური ენის თუ როგორც მეორე/უცხოური ენის გაკვეთილები. რასაკვირველია, აქტივობის დროს გამოყენებული ტექსტი შერჩეული უნდა იყოს სწორედ მოსწავლეთა მზაობისა და საჭიროებების გათვალისწინებით.

შეიძლება თუ არა გამოგვადგეს, როგორც კომპლექსური დავალება?

ჩემი აზრით მშვენიერი კომპლექსური დავალებაა, რომელიც გამოდგება გაგების ფაზის მკვიდრი წარმოდგენების გამომუშავების მიზნით. რასაკვირველია, ამ შემთხვევაში საჭირო იქნება, მოსწავლემ ისაუბროს იმის შესახებაც, თუ როგორ მოახერხა საჭირო სიტყვების ამოცნობა, რა დაეხმარა ამაში, რა ვერსია ჰქონდა პირველ ჯერზე და როგორ მივიდა გადაწყვეტილებამდე, რა გაუჭირდა და რა იყო შედარებით ადვილი და ხომ არ შეცვლიდა რაიმეს ხელახლა რომ უბრუნდებოდეს დავალებას?

ასეთი რაკურსით ნამუშევრის წარდგენა მოსწავლეებს დაეხმარება, თვალი მიადევნოს საკუთარი სწავლის პროცესს და მომავალშიც იფიქროს იმის შესახებ, თუ რა და როგორ შეიძლება გადმოიცეს განსხვავებულად, ორიგინალურად, მარტივად.

ფიზიკის განვითარების შედეგია ინდუსტრიული მრეწველობის განვითარება. ინერგება თანამედროვე ტექნოლოგიებიც. მაგალითად: მე-18 საუკუნეში, როდესაც პირველად ორთქლის ძრავები შეიქმნა, მან დასაბამი დაუდო გემთმშენებლობაში მის გამოყენებას. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ორთქლის ძრავების შექმნა და განვითარება პირდაპირ კავშირში იყო ფიზიკაში თერმოდინამიკის განვითარებასა და მის წინსვლასთან. რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში ორთქლის ძრავებს იყენებდნენ სხვადასხვა სფეროში: მაღაროებში, სამრეწველო ინდუსტრიაში, გემთმშენებლობაში. ცხადია, ამ ერთმა ნაბიჯმა კაცობრიობის განვითრებისა და ყოველდღიური ცხოვრების გაუმჯობესებისთვის გარდამტეხი როლი ითამაშა.

გადავინაცვლოთ მე-19 საუკუნეში, სადაც მსოფლიო ასპარეზზე კიდევ მეტად გარდამტეხი ეპიზოდები ჩნდება. მაიკლ ფარადეის ინდუქციის კანონის აღმოჩენამ განაპირობა ელექტროგენერატორებისა და ტრანსფორმატორების შექმნა. დავებმა ტესლასა და ედისონს შორის, ედისონსა და ვესტინგჰაუსს შორის – ელენერგიის კომერციალიზაცია გამოიწვია და ამ დარგში დიდ აღმოჩენებს ჩაუყარა საფუძველი, რამაც შეცვალა ადამიანების ყოველდღიური ცხოვრების წესი. ამ ყველაფრის შემდეგ, ძალიან მალე ადამიანების ცხოვრებაში იჭრება რადიო. ინფორმაციის გადაცემისა და მიღების გზებმა საფუძველი ჩაუყარა საკომუნიკაციო საშუალებებს.

მე-20 საუკუნის პირველ ნახევარში გამოვყოთ ორი მნიშვნელოვანი მოვლენა ადამიანებისთვის. პირველი – ატომური ბომბის შექმნა, მისი გამოყენება და შემდეგ კი კონტროლირებად ატომურ რეაქტორებში მისი განთავსება და სასარგებლო მიზნით გამოყენება; და მეორე მნიშვნელოვანი გამოგონება, რამაც ყოველდღიურობა გაამრავლფეროვნა, გახლდათ ტელევიზორი. თავდაპირველად ტელევიზორი აჩვენებდა შავ-თეთრ ფერებში, ხოლო შემდგომ ფერადად. რა თქმა უნდა, ტელევიზორის განვითარებასაც თავისი ეტაპები ჰქონდა, რამაც გამოიწვია მისი ფერადი გამოსახულების მიღება.

მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარი უფრო მეტად დახუნძლული იყო სამეცნიერო მიღწევებით, რაც აისახებოდა ტექნიკისა და ტექნოლოგიების განვითარებასა და შექმნაზე.  მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში ადამიანებმა შეძლეს მთვარეზე დაშვება, სატურნზე თანამგზავრის გაშვება, ინტერნეტის გამოგონება და ა.შ. ეს მცირე ჩამონათვალია იმ დიადი აღმოჩენებისა და მიღწევებისა, რომლებიც მეოცე საუკუნეს მიეწერება. აქვე აღსანიშნავია, რომ ნახევარგამტარული ფიზიკის განვითარებისკენ მუდმივმა სწრაფვამ შედეგი გამოიყო და კომპიუტერები ზომაში შემცირდნენ, ასევე შეიქმნა სმარტფონები და სხვადასხვა ელექტრონული მოწყობილობა, რომელთა ზოგიერთი წარმომადგენელი ფრჩხილის ზომისაც კი არის.

კაცობრიობამ საინტერესო ეპოქები განვლო, დაწყებული მექანიკური ეპოქიდან ელექტრულამდე, ელექტრულიდან კოსმოსამდე, კოსმოსიდან ციფრულამდე. ყველა ამ ეპოქას თავისი ლოგიკური გადასვლები და კავშირები ჰქონდა ერთმანეთთან. დღესდღეობით ციფრულ ეპოქაში ვცხოვრობთ და ფიზიკის განვითარების გარეშე თანამედროვე ტექნოლოგიური მიღწევები შეუძლებელია. ქვემოთ მოცემულ ცხრილზე ნაჩვენებია კავშირი ფიზიკასა და ტექნოლოგიების განვითარებასა და ურთიერთგანვითარებას შორის.

დაისმის შეკითხვა – შესაძლებელია ტექნოლოგია განვითარება ფიზიკის გარეშე? დიახ, თუმცა იშვიათ შემთხვევაში. ერთ-ერთი ასეთი გამონაკლისი გახლდათ დროის გაზომვის ტექნოლოგია გალილეოსა და ჰიუგენსის მიერ (რა თქმა უნდა, სხვადასხვა პერიოდში).

ასევე საინტერესო ტექნოლოგიაა ნაწილაკთა ამაჩქარებელი, რომელშიც შესაძლებელია სხვადასხვა ნაწილაკზე დაკვირვება და ახალი ნაწილაკების აღმოჩენა. ახალი ნაწილაკის აღმოჩენისას, რაღა თქმა უნდა, იბადება ფიზიკის ახალი ქვემიმართულებები, რომლებიც ამ ნაწილაკს შეისწავლიან.

საბოლოოდ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ კავშირი ფიზიკასა და ტექნოლოგიებს შორის ორმხრივი და მყარია. რა თქმა უნდა, პირველის განვითარება მეორის განვითარების საწინდარია, ვიდრე პირიქით, თუმცაღა უნდა აღვნიშნოთ, რომ ორივეს განვითარების საბოლოო პროდუქტი გავლენას ახდენს ადამიანთა ყოველდღიურ ცხოვრების წესზე.

გამოყენებული წყარო
https://www.wondersofphysics.com/