სასწავლო გაჩერებები – ეს არის სასწავლო მიზნის მისაღწევად დაგეგმილი აქტივობების ერთობლიობა, რომლებიც ეხმარება მოსწავლეებს, აქტიურად იყვნენ ჩართულნი სასწავლო პროცესში და მიაღწიონ დასახულ მიზანს.

სასწავლო გაჩერებების მოწყობა შეიძლება  საკლასო ოთახში არსებული სივრცის, რესურსების და  გაკვეთილის სპეციფიკის გათვალისწინებით.

პროცესი შემდეგნაირად შეგვიძლია წარმართოთ:

1. მოსწავლეთა მცირე ჯგუფებს თითოეულ გაჩერებაზე ხვდებათ შესასრულებელი დავალების ინსტრუქცია.
2. მოსწავლეები ერთ კონკრეტულ „გაჩერებასთან“ ატარებენ მასწავლებლის მიერ წინასწარ განსაზღვრულ დროს.
3. ასრულებენ ინსტრუქციით გათვალისწინებულ სამუშაოს.
4. დროის ამოწურვის შემდეგაც გადაადგილდებიან შემდეგ გაჩერებაზე.

ეს პროცესი გრძელდება მანამდე, სანამ მოსწავლეთა ყველა ჯგუფი არ შეასრულებს თითოეულ გაჩერებაზე მოცემულ დავალებას.

სასწავლო გაჩერებების მოსამზადებლად მასწავლებელს საკმაოდ დიდი ძალისხმევა და დრო სჭირდება. ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ დეტალურად იყოს გაწერილი ამგვარი გაკვეთილის გეგმა და აქტივობების ინსტრუქციები. ასევე, მომზადებული უნდა იყოს ყველა საჭირო რესურსი თუ სამუშაო ფურცელი.

განვიხილოთ როგორ შეიძლება ბიოლოგიის გაკვეთილზე მასწავლებელმა მოსწავლეები ამ მეთოდის გამოყენებით ამუშაოს თემაზე – მიტოზი

პირველი  გაჩერება – უპასუხეთ შეკითხვას, რა არის ციტოკინეზი?

მოსწავლეთა ჯგუფმა ამ კითხვაზე პასუხად  შეიძლება ამდაგვარი ტექტი შექმნან – უჯრედის გენეტიკური ინფორმაცია ანუ დნმ ინახება ბირთვში.  მიტოზის დროს უნდა ჩამოყალიბდეს ორი ბირთვი. თითოეული ბირთვი გადადის ახალ უჯრედებში.  ორი ბირთვი იქმნება ორი მემკვიდრული ინფორმაციის შესანახად. ე.ი. ბირთვის შიგნით დნმ უნდა გაორმაგდეს ანუ წარმოიქმნას მისი ზუსტი ასლი.  ეს ხდება უჯრედული ციკლის  S ფაზაში. მიტოზის დროს დნმ ნაწილდება ორ შვილეულ უჯრედში. ციტოპლაზმის გაყოფას ეწოდება  ციტოკინეზი.   

მეორე გაჩერება – მოამზადეთ მასალა მიტოზი და ქრომოსომები

მოსწავლეთა ჯგუფმა ამ თემაზე მუშაობის შედეგად   შეიძლება ამდაგვარი ტექტი შექმნან- მიტოზის დასაწყისში უჯრედის ბირთვში არსებული დნმ იწყებს ცილების გარშემო დახვევას და წარმოქმნის   ქრომოსომებს. ყოველ ორგანიზმს აქვს მისთვის დამახასიათებელი (უნიკალური) ქრომოსომების რაოდენობა. ადამიანის უჯრედში დნმ დაყოფილია ქრომოსომების  23 წყვილად.  გაორმაგებული დნმ წარმოქმნის ქრომოსომებს, რომელთაგან თითოეული შედგება ე.წ. შვილეული ქრომოსომებისგან (sister chromatids), ანუ ქრომატიდებისგან. ქრომოსომას აქვს   “X”-ის ფორმა. ორი ქრომატიდი ერთმანეთს უკავშირდება  ცენტრომერით.  მიტოზის დროს გამყოფი თითისტარას ძაფებიც ცენტრომერებს უკავშირდება.  გამყოფი თითისტარა ერთმანეთს აცილებს შვილეულ ქრომატიდებს.

მესამე გაჩერება – აღწერეთ, რა პროცესია გამოსახული ამ  ვიზუალურ მასალაზე?

მოსწავლეთა ჯგუფმა ამ ვიზუალურ მასალაზე შესაძლოა ამდაგვარი ტექსტი შექმნან – ფოტომასალაზე კარგად ჩანს  დნმ-ის ორმაგი სპირალი რამდენჯერმე მჭიდროდ ეხვევა ცილას (2) და ქმნის ქრომოსომას (5). სურათზე გამოსახულია დახვევის პროცესის სირთულე. წითელი წერტილი მიუთითებს ცენტრომერის მდებარეობას, რომელიც ერთმანეთთან აკავშირებს შვილეულ ქრომოსომებს. ასევე ცენტრომერი ის ადგილია, სადაც გამყოფი თითისტარას ძაფები ემაგრებიან ქრომოსომებს. შეგახსენებ, რომ ქრომოსომას აქვს  X ფორმა.

მეოთხე გაჩერება – აღწერეთ მიტოზის ოთხი ფაზა

მოსწავლეთა ჯგუფმა ამ საკითხზე შესაძლოა ასეთი ტექსტი შექმნან – მიტოზი ოთხ ფაზას მოიცავს: პროფაზა, მეტაფაზა, ანაფაზა და ტელოფაზა.

1. პროფაზა:  ქრომატინი, რომელიც გაუხნელ დნმ-ს წარმოადგენს, წარმოქმნის ქრომოსომებს. დნმ მჭიდროდ ეკვრის ცილებს. ასეთი სტრუქტურების სინათლის მიკროსკოპით დანახვა უკვე შესაძლებელია. ბირთვის გარსი იწყებს დაშლას და პროფაზის დასრულებამდე სულ ქრება. წარმოიქმნება გამყოფი თითისტარას ძაფები და ემაგრება ცენტრომერებს. ის შედგება პოლიმერიზებადი/დეპოლიმერიზებადი ცილისგან და ქრომოსომებს ეხმარება მოძრაობაში.
2. მეტაფაზა:  ქრომოსომები ლაგდება უჯრედის ცენტრალურ სიბრტყეში, ეკვატორზე.  ქრომოსომები ერთ სწორ ხაზზე არიან განლაგებული, ერთმანეთის გვერდით.
3. ანაფაზა:  ყოველი ქრომოსომის შვილეული ქრომატიდები ერთმანეთს შორდება გამყოფი თითისტარას ძაფის დამოკლების გამო. ქრომოსომები უჯრედის საპირისპირო პოლუსებისკენ გადაადგილდებიან.
4. ტელოფაზა: გამყოფი თითისტარას ძაფები იშლება და ქრომოსომების გარშემო ბირთვის გარსი წარმოიქმნება (უჯრედში უკვე ორი ბირთვია).

უჯრედული ციკლის და მიტოზის ვიზუალური მიმოხილვა

ტელოფაზის შემდეგ ორივე ახალი ბირთვი შეიცავს იმდენივე ქრომოსომას, რამდენსაც შეიცავდა საწყისი უჯრედის ბირთვი. ახლა უჯრედი უკვე მზადაა ციტოკინეზისთვის, რაც სიტყვა-სიტყვით  ნიშნავს ,,უჯრედის მოძრაობას”.

ციტოკინეზის დროს ციტოპლაზმა იყოფა და საბოლოოდ მიიღება ორი იდენტური უჯრედი საკუთარი ბირთვით. ფორმირდება ახალი მემბრანა. მცენარეულ უჯრედში ასევე წარმოიქმნება ახალი უჯრედის კედელი.

მეხუთე გაჩერება –  დააკვირდით მასალას და დაასაბუთეთ  ის მცენარეულია თუ ცხოველური?

მოსწავლეთა ჯგუფმა  შესაძლოა ასეთი ტექსტით  დაასაბუთონ პასუხი – სურათზე წარმოდგენილია მცენარის უფრედების დაყოფა. მცენარის უჯრედის დაყოფა განსხვავდება ცხოველის უჯრედის დაყოფისაგან. სურათზე ჩანს, რომ უჯრედების უმრავლესობა ინტერფაზაშია.  სურათზე   კარგად ჩანს  მიტოზის სხვადასხვა ფაზაში მყოფი უჯრედები.

  გაკვეთილის მოკლე შეჯამება

მოსწავლეთა ჯგუფების პრეზენტაციების შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს უყურონ 6 წუთიან ანიმაციას და შეავსონ სქემა:

ანიმაცია – მიტოზი    https://www.youtube.com/watch?v=C6hn3sA0ip0

გამოყენებული ლიტერატურა

1. https://ganatldi.ge/app/uploads/2019/03/განმავითარებელი-შეფასება-და-დიფერენცირებული-სწავლება.pdf
2. ბიოლოგია, ა.შათირიშვილი 2020.
3. https://flexbooks.ck12.org/user:z2vvcmdpywnozw1pc3ryeteyqgdtywlslmnvbq../cbook/ბიოლოგია-8-კლასი/section/4.4/primary/lesson/მიტოზი-9577730/.

სასწავლო სამაგიდო თამაშების გამოყენება სწავლის პროცესში  მეტად პოპულარულია მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში. ისინი დაფუძნებულია იმ მცირე რაოდენობის ნივთებით  მანიპულაციაზე, რომლებიც განლგაბულია მაგიდაზე ან მოთამაშეს  უჭირავს ხელში. სამაგიდო თამაშებს მიეკუთვნება თამაშები სპეციალური სათამაშო  მინდვრის/დაფის გამოყენებით, თამაშები ბანქოთი, კამათლებით, ჯარისკაცებით, ლოტო (ბინგო) და სხვ.  ეს თამაშები სპორტული და ვიდეოთამაშებისგან განსხვავებით არ საჭიროებენ მოთამაშეთა აქტიურ გადაადგილებას, დამატებით რთულ ტექნიურ ინვენტარს ან სპეციალურ მოწყობილობებსმ სათამაშო მოედნებს, მინდვრებს და სხვ.

სასწავლო სამაგიდო თამაშები  საუკეთესო საშუალებაა სასარგებლო სასიამოვნოსთან  იქნეს შერწყმული. ისინი  ხელს უწყობენ მოსწავლეთა სასწავლო-შემეცნებითი საქმიანობის ორგანიზაციას.

სასწავლო სამაგიდო თამაშების სტრუქტურის ძირითადი კომპონენეტებია:

• მოქმედი პირები ანუ თამაშის მონაწილეები;
• თამაშის წესები, რომლებიც მოთამაშეთა საქმიანობის დიაპაზონს განსაზღვრავს;
• სიუჟეტი, რომელიც სასწავლო საქმიანობის შინაარსის განსაზღვრავს;
• სასწავლო დავალება, რომლის მიღწევასაც ცდილობს მოსწავლე თამაშის პროცესში.

გეოგრაფიის სწავლებისას მეტად ეფექტიანი და, ამავე დროს სახალისოა, სხვადასხვა სამაგიდო თამაშის გამოყენება. განვიხილოთ ზოგიერთი მათგანი.

გეოგრაფიული ლოტო  „მოგზურობა დედამიწის გარშემო“.

ეს არის  ილუსტრირებული  ლოტო, რომელიც ორი ტიპის  – პატარა და დიდი ბარათებისგან შედგება. დიდი ბარათების რაოდენობა შესაძლებელია იყო 20 ცალი, ხოლო  ტექსტიანი  პატარა ბარათების –  120 ცალი.   ნახატები მოცემულია მხოლოდ დიდ  ბარათებზე, რომლებსაც ვურიგებთ მოთამაშეებს.  პატარა ბარათებზე  მოცემულია მხოლოდ ტექსტი, რომელიც  დიდ ბარათზე გამოსახული ობიექტს ეხება და მის დახასიათებას ან მნიშვნელოვან თვისებას  წარმოადგენს. ბარათები შესაძლებელია  ერთხელ დაამზადოს მასწავლებელმა და  სხვადასხვა კლასში  გამოიყენოს.  ასევე  შესაძლებელია  ბარათებზე გამოსახული კითხვები და  ნახატების მასწავლებელმა თემატიკიდან გამომდინარე შეადგინოს.

თამაშის წესები:   მოთამაშეებს   თანაბარი რაოდენობით ურიგდებათ დიდი ბარათები. წამყავნი (მასწავლებელი, რომელიმე მოსწავლე)   ყუთიდან მორიგეობით იღებს პატარა ბარათებს  და კითხულობს  ტექსტს. ის მოთამაშე, რომლის ბარათზეც მოცემულია ტექსტის შესაბამისი ნახატი, ამბობს რა არის ეს და  თუ მისი პასუხი სწორეა წამყვანისგან იღებს პატარა ბარათს და მას თავის დიდ ბარათზე აფარებს შებამის ნახატს. მაგ; წამყვანი ამბობს“ ყველაზე გრძელი პარალელი“.  ის მოთამაშე, რომლის ბარათზეც გამოსახულია  ეკვატორი, ამობს „ ეკვატორი“ და წამყვანისგან იღებს პატარა ბარათს. შემოწმების გასაადვილებლად  საჭიროა, რომ  პატარა ბარათებისა და დიდ ბარათებზე გამოსახული ნახატების ნომრები ერთმანეთს  ემთხვეოდეს.  თამაშის  გამარჯვებულია ის მოსწავლე, რომელიც  ყველაზე სწრაფად დაფარავს  დიდ ბარათებზე გამოსახულ ნახატებს. მაგალითი:  დიდი ბარათის  და დასაჭრელი პატარა ბარათების ნიმუშები:

კლიმატმეგობრული ადამიანი

თამაშის მიზანია მოსწავლეებს ავუმაღლოთ ცნობიერება კლიმატმეგობრული გარემოს შესახებ.

თამაშისთვის დაგვჭირდება: წინასწარ ამობეჭდილი  სათამაშო დაფის სურათი A3 ფორმატის ქაღალდზე,  კამათელი და 3-6 პატარა  განსხვავებული ფერის ფიგურები.

სათამაშო დაფის ნიმუში

რეკომენდაცია მასწავლებელს: სათამაშო დაფა თავად მოსწავლეებსაც შეუძლიათ შექმნან  ქართულ ენაზე  მოცემული მინიშნებების გამოყენებით. ასევე მათ შეუძლიათ დაფა სხვანაირად გააფორმონ სურათებით.

 თანაშის მსვლელობა:

თამაშში მონაწილეობას ღებულობს 3-6 მოსწავლე ან ჯგუფი. მოთამაშეებმა სათამაშო დაფაზე უნდა გაიარონ 35 ნაბიჯი. მათ თამაშის მსვლელობისას ბევრი საინტერესო დაბრკოლების გადალახვა (მინიშნებების სახით), გააანალიზება და მათი ცხოვრებაში გათვალისწინება  მოუწევთ. თამაში იწყება  ნიშნული start-იდან და კამათლის გაგორების შემდეგ მოთამაშეები  გადაადგილდებიან კამათელზე ამოსული რიცხვის მიხედვით. თუ სათამაშო დაფაზე შესაბამის რიცხვზე წერია მინიშნება (მაგალითად 1, 3, 6 და ა.შ ), ვჩერდებით, ვიაზრებთ და ჯგუფთან ვმართავთ დისკუსიას, თუ რატომ არის  აუცილებელი მითითებული რეკომენდაციის გათვალისწინება, რომ ეს  დაგვეხმარება ჩვენი ცხოვრება მაქსიმალურად მდგრადი და ეკომეგობრული გახდეს. იმ შემთხვევაში თუ მოთამაშეს არ ხვდება რაიმე დაბრკოლება იგი გამოტოვებს სვლას. მაგ. პირველ რიცხვზე  (1) მითითებულია შემდეგი ფრაზა: „You forgot to switch off the lights. Miss a turn” (თქვენ დაგავიწყდათ  სინათლის ჩაქრობა. გამოტოვეთ სვლა), ეს მინიშნება მიგვითითებს, რომ ყოველთვის უნდა ვიყოთ ყურადღებით, გამოვრთოთ ნათურები და შესაბამისად დავზოგოთ ელექტროენერგია.

სათამაშო დაფაზე მოცემული  მინიშნებების თარგმანი:

• 1.თქვენ გავიწყდებათ სინათლის ჩაქრობა. გამოტოვეთ სვლა.
• 3.თქვენ მიირთმევთ ადგილობრივი წარმოების ბოსტნეულს. გადადით წინ 2 ბიჯით. (თქვენ უპირატესობას ანიჭებთ ადგილობრივ პროდუქტს და არ მიირთმევთ იმპორტირებულს, შესაბამისად თქვენ ხელს უწყობთ ადგილობრივი მეურნეობის განვითარებას).
• 6.თქვენ რგავთ ხეებს! შეიმოკლეთ გზა და გადადით მე-14 ველზე. (ჩვენ ვზრუნავთ ატმოსფეროს დაბინძურების შემცირებაზე და ჩვენი წვლილი შეგვაქვს ჟანგბადით მომარაგებაში).
• 9.ქარის ენერგია გაძლევთ ძალას! გადადით წინ 2 ბიჯით. (ალტერანტიული ენერგიის გამოყენება ყოველთვის მდგრადია და ეკოლოგიურად მეგობრული).
• 12.თქვენ დაგრჩათ თქვენი დამტენი ქსელში შეერთებული. დაბრუნდით უკან 2 ბიჯით. (არ დატოვოთ ელექტრომოწყობილობები ჩართული, როცა გადიხართ შენობიდან. ამით ჩვენ ვზოგავთ ელექტროენერგიას);
• 16.თქვენ სკოლაში მანქანის მაგივრად მიდიხართ ველოსიპედით. გადადით წინ მე-19 ველზე. (ალტერნატიული ტრანსპორტის გამოყენებით ჩვენ ვზოგავთ ნახშიროჟანგის ემისიების გაფრქვევას ატმოსფეროში).
• 21.თქვენ იღებთ შხაპს აბაზანის მაგივრად. გადადით წინ 1 ბიჯით. (თქვენ ზოგავთ მტკნარი წყლის მოხმარებას, შესაბამისად ზრუნავთ მის ეკონომიურად გამოყენებაზე).
• 23.გარეთ ცივა. თქვენ ჩართეთ გათბობა სვიტერის ჩაცმის მაგივრად. გადადით უკან 3 ბიჯით. (ნუ ჩავრთვავთ გამათბობლებს საჭიროების გარეშე, ამით ჩვენ ვზოგავთ ელექტროენერგიას).
• 25.თქვენ იყენებთ განახლებად ენერგიას სახლის ენერგიით მომარაგებისთვის. გადადით წინ 2 ბიჯით. (განახლებად ენერგიას პრიორიტეტული ადგილი უჭირავს 21-ე საუკუნეში, რადგან მისი გამოყენება გვეხმარება ტრადიციული ენერგიის წყაროების დაზოგვაში, რომლებიც ამოწურვადი და აღუდგენელი რესურსია და თანდათან ილევა).
• 26.თვითმფრინავის მაგივრად გადაადგილდებით მატარებლით. გააგორეთ კამათელი თავიდან. (მატარებლით მოგზაურობისას ვზოგავთ ნახშიროჟანგის ემისიების გაფრქვევას).
• 29.თქვენ იყენებთ პოლიეთილენის ჩანთას საყიდლების დროს. უკან გადადით 2 ბიჯით. (გამოვიყენოთ ეკოლოგიურად ბიო გადამუშავებადი პროტუქტები, რადგან პოლიეთილენი ეკოლოგიურად არამდგრად პროდუქტია, რომელსაც მრავალი წელი სჭირდება გახრწნისთვის).
• 31.თქვენი სახლი არ არის საგულდაგულად თბოდაცული. გამოტოვეთ სვლა. (შეეცადეთ სახლის გასათბობად გამოიყენოთ მზის პანელებით მიღებული ენერგია).
• 32.თქვენ გადაამუშავებთ თქვენსავე ნარჩენებს. გააგორეთ კამათელი თავიდან. (თუ თქვენ შესაბამისად ახარისხებთ ნარჩენებს (ქაღალდი, პლასტმასი, მინა), თქვენ ნამდვილად ეკომეგობრული პიროვნება ხართ და ზრუნავთ გარემოზე).

ჯერ კიდევ 2019 წლის აპრილში, ინდონეზიის დაგეგმარების მინისტრმა, ბამბანგ ბროდიონეგორომ გამოაცხადა პრეზიდენტ ჯოკო ვიდოდოს გეგმები ინდონეზიის დედაქალაქის ჯაკარტიდან გადატანის შესახებ.

ჯაკარტა შესაძლოა ინდონეზიისთვის შესაფერის დედაქალაქად ჩანდეს – ის არის დიდი ეკონომიკური, პოლიტიკური და კულტურული ცენტრი და მდებარეობს მსოფლიოს ყველაზე დასახლებული კუნძულზე იავაზე. 10 მილიონზე მეტი მოსახლეობით, ჯაკარტას მეტსახელად „დიდ დურიანს“ უწოდებენ, როგორც ნიუ-იორკს – „დიდ ვაშლს“.

ჯაკარტა

ჯაკარტას მოსახლეობის უკიდურესად სწრაფმა ზრდამ (მან კუალა ლუმპურსა და პეკინს გაუსწრო) გამოიწვია ის, რომ ქალაქში ინტენსიური მშენებლობებია და ცუდადაა დაგეგმარებული.

დედაქალაქის ინდონეზიაში გადატანის იდეა რამდენჯერმე წამოიჭრა, მას შემდეგ, რაც 1945 წელს ქვეყანამ დამოუკიდებლობა მოიპოვა. 2016 წელს კვლევით დადგინდა, რომ ამ ქალაქში მსოფლიოში ყველაზე მეტად გადატვირთული მოძრაობაა, რომ მხოლოდ საცობები ქალაქს წელიწადში 6,8 მილიარდი დოლარი უჯდება.

და ეს ყველაფერი არ არის, ჯაკარტა წლებია იძირება. იმდენად, რომ იგი შეიძლება უახლოეს მომავალში მთლიანად წყალქვეშ აღმოჩნდეს.

ჩრდილოეთ ჯაკარტა ყოველწლიურად დაახლოებით 25 სმ-ით იძირება.

ჯაკარტა მდებარეობს ჭაობიან სანაპიროზე და მას 13 მდინარე კვეთს. კლიმატის ცვლილებამ იავის ზღვის დონე აწია. ქალაქის ჩრდილოეთ რაიონებს წყალგაყვანილობა არ აქვთ, ამიტომ ადგილობრივი წარმოება და მილიონობით მოსახლე იძულებულია, წყალი ალტერნატიული საშუალებებით მოიპოვოს. სწორედ მიწისქვეშა წყლების ინტენსიურ მოხმარებას უკავშირდება ნიადაგის ყოველწლიურად 25 სმ-ით დაწევა, რაც ორჯერ აჭარბებს მსოფლიო მაჩვენებელს. ზოგიერთი მკვლევარი ვარაუდობს, რომ 2050 წლისთვის ქალაქის დიდი ნაწილი შეიძლება მთლიანად წყალში ჩაიძიროს. ჯაკარტას თითქმის 40% ზღვის დონიდან 4 მეტრით დაბლა მდებარეობს.

ქვეყნის პრეზიდენტის იოკო ვიდოდოს თქმით, დედაქალაქის შეცვლა „მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებაა“.

ინდონეზიის მოსახლეობა წარმოუდგენლად მრავალფეროვანია. იგი ათასობით კუნძულზე მცხოვრები ასობით ეთნიკური ჯგუფისგან შედგება, მაგრამ ეკონომიკურ განვითარებაში, ეროვნულ კულტურულ იდენტობასა და პოლიტიკურ ძალაუფლებაში ყოველთვის იაველები დომინირებდნენ.

ინდონეზიელებს არასოდეს აურჩევიათ არაიავური წარმოშობის პრეზიდენტი და ინდონეზიის სიმდიდრის უმეტესი ნაწილი ჯაკარტაშია კონცენტრირებული.

პრეზიდენტ ვიდოდოს გადაწყვეტილების ნაწილი სწორედ ამით არის მოტივირებული, რადგან ის ცდილობს, დააჩქაროს აღმოსავლეთ ინდონეზიის განვითარება. ბატონმა ვიდოდომ პირობა დადო, რომ ეკონომიკური განვითარება მთელ ქვეყანაში უფრო თანაბრად მოხდება. ამავე დროს იგი ფიქრობს, რომ კაპიტალის იავადან გადატანა მრავალეთნიკური ინდონეზიელებისთვის მძლავრი პოლიტიკური გზავნილი იქნება.

ქალაქი აღმოსავლეთ კალიმანტანის პროვინციაში, ახლანდელი დედაქალაქისგან 2000 კმ-ის მოშორებით გადაინაცვლებს და მას ნუსანტარა დაერქმევა.

ინდონეზიის მთავრობის ჩანაფიქრით, ჯაკარტა ქვეყნის კომერციულ და ფინანსურ ცენტრად დარჩება, ნუსანტარაში კი ადმინისტრაციულ შენობებს გადაიტანენ.

ტერიტორია, სადაც ინდონეზიის მომავალი დედაქალაქი უნდა აშენდეს, ამჟამად ძირძველი ტომების 20 000-მდე წარმომადგენლითაა დასახლებული. ისინი იძულებული გახდებიან, გზა დაუთმონ ქალაქის მშენებლობას, რომელსაც, სავარაუდოდ, ორი ათწლეული მაინც დასჭირდება.

თავდაპირველი გეგმით, ახალი ქალაქი უნდა ყოფილიყო ეკოლოგიურად სუფთა „სმარტ“-ქალაქი, მაგრამ რამდენიმე დეტალი შეიცვალა. დედაქალაქის რელოკაცია 2022-2024 წლებში დაიწყება და სავარაუდოდ, 2045 წლისთვის დასრულდება.

ინდონეზია რეგიონში პირველი ქვეყანა არაა, რომელსაც დედაქალაქიდან გახიზვნა მოუწია. 2006 წელს მიანმარის დედაქალაქმა რანგუნიდან – ნაიფიიდოში გადაინაცვლა. დედაქალაქის გადატანის ცერემონია გაიმართა 2005 წლის 6 ნოემბერს, სახელწოდება ნაიფიიდო 2006 წლის მარტში შეურჩიეს. სახელწოდება ითარგმნება როგორც „სამეფო დედაქალაქი“. იგი პიინმანის მახლობლად მდებარე მწვანე მინდორზე დაარსდა, ძველი დედაქალაქის, იანგონის ჩრდილოეთით, დაახლოებით 320 კილომეტრის მოშორებით. მშენებლობა 2002 წელს დაიწყო და 2012 წელს დასრულდა. სამხედრო მთავრობამ დაახლოებით 25-მდე სამშენებლო კომპანია დაიქირავა ქალაქის ასაშენებლად, მათ შორის Asia World და შპს Htoo.

ნაიფიიდოში განთავსებულია: მიანმარის მთავრობა, გაერთიანებული პარლამენტი, უზენაესი სასამართლო, პრეზიდენტის სასახლე, მიანმარის ოფიციალური რეზიდენციისა და სამთავრობო მინისტრების კაბინეტი და სამხედროების შტაბბინა.

არსებობს დედაქალაქის გადაადგილების რამდენიმე მიზეზი: ნაიფიიდო ცენტრთან უფრო ახლოს მდებარეობს, ვიდრე ძველი დედაქალაქი იანგონი. ქალაქი სატრანსპორტო კვანძია, რომელიც მდებარეობს შანის, კაიასა და კაინის შტატების მახლობლად. სამთავრობო და სამხედრო ძალებს მიაჩნდათ, რომ ამ გზით, უფრო მეტად ადვილი იქნებოდა ამ ქრონიკულად მღელვარე რეგიონში სტაბილურობის შენარჩუნება. კლიმატის ცვლილებაც შეიძლება მიზეზად დასახელდეს, რადგან იანგონი დაუცველი აღმოჩნდა ციკლონ ნარგიზის მიმართ, რომლის შედეგადაც 2008 წლის მაისში მიანმარში 100 000 ადამიანი დაიღუპა.

ნაიფიიდო

ნაიფიიდო შედგება საცხოვრებელი უბნებისგან, რომლებსაც თავისუფლად შეუძლიათ დღესვე რამდენიმე მილიონი მოსახლის დატევა, რისთვისაც ხელს უწყობს შესაბამისი ინფრასტრუქტურა. რეპრესიული რეჟიმისა და მძიმე სოციალური ფონის გამო მოსახლეობა ახალ ქალაქში გადასვლას არ ჩქარობს.

2003 წელს მალაიზიის მთავრობამ დედაქალაქ კუალა-ლუმპურიდან პუტრაჯაიაში გადაინაცვლა.

პუტრაჯაია, „ინტელექტუალური ბაღის ქალაქი“ და მალაიზიის ფედერალური ადმინისტრაციული დედაქალაქი, კუალა ლუმპურიდან სამხრეთით დაახლოებით 30 კილომეტრში, 15 წუთის სავალზეა. ეს ქალაქი 1995 წელს დაარსდა. ამ დროისთვის აქ 65000 ადამიანი ცხოვრობს. სახელი სიტყვასიტყვით ნიშნავს „პრინცების (პუტრა) წარმატებას (ჯაია)“.

პუტრაჯაია მალაიზიის ადმინისტრაციული დედაქალაქი და ფედერალური ტერიტორიაა. მთავრობა კუალა-ლუმპურიდან პუტრაჯაიაში 1999 წელს გადავიდა. კუალა-ლუმპური კი რჩება ეროვნულ დედაქალაქად, სადაც არის მეფის რეზიდენცია და განთავსებულია პარლამენტი.

პუტრაჯაიას დაახლოებით 40% ბუნებრივია. მან გარკვეული მიზეზების გამო „ბაღის ქალაქის” ტიტულიც კი მიიღო. მისი ტერიტორიის მესამედზე მეტი მწვანე საფრითაა დაფარული. სისტემა წარმოდგენილია პარკებით, ტბებით, მრავალფეროვანი ფლორითა და ფაუნით.

პუტრაჯაია არა მხოლოდ ყველაზე ახალგაზრდა ქალაქია, მას მომავლის ქალაქსაც უწოდებენ. კონცეფცია ეფუძნება ორ პროექტს – „ჭკვიანი ქალაქი“ და „გარდენ ქალაქი“.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები: https://www.sporcle.com/blog/2019/05/the-capital-of-indonesia-is-moving/ ; https://1tv.ge/news/indoneziis-dedaqalaqs-jakartadan-kundzul-iavas-aghmosavletit-gadaitanen/ ; https://bm.ge/ka/article/indonezia-axal-dedaqalaqs-asaxelebs-/99998; https://www.bbc.com/news/world-asia-48093431

1926 წლის მარტში, მაშინ, როცა ჯონ ლოგი ბერდმა პირველი ტელევიზორი გამოიგონა, ვერავინ წარმოიდგენდა, რომ ეს ჯადოსნური ყუთი თითოეული ჩვენგანის ოჯახში ათწლეულების მანძილზე საპატიო ადგილს დაიკავებდა. ბევრისთვის ის იყო განტვირთვისა და გართობის საშუალება, ზოგისთვის -პროფესია, ხოლო დანარჩენებისთვის – მუდმივი სჯა-ბაასისა და ცხარე დებატების მიზეზი. იგი თითქმის ერთი  საუკუნის მანძილზე ყველაზე ეფექტური მედიასაშუალება იყო.

უხსოვარი დროიდან მსოფლიოში სხვადასხვა მედიასაშუალება არსებობდა. იყო მინის ბოთლში უჟანგბადოდ მომწყვდეული  საგულდაგულოდ შენახული ქაღალდის ხვეულა. ლაჟვარდოვან  ცაში მტრედს გაყოლილი მოფრიალე წერილებიც იყო. შემდეგ იყო ბეჭდური მედია, რადიო, ტელევიზია და ბოლოს, სოციალური მედია. დროთა მანძილზე, მედიასაშუალებების გამოყენება,  ბევრ სიკეთესთან ერთად, მეტად საფრთხისშემცველი  გახდა თანამედროვე საზოგადოებისთვის. სწორედ ამიტომ 2007 წელს  ამერიკაში იქმნება მედიაწიგნიერების განათლების ეროვნული ასოციაცია, რომელიც აქტიურად ცდილობს  მედიაწიგნიერება წარმოაჩინოს  როგორც 21-ე საუკუნის განათლების გარდაქმნის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება. ამ საქმეში უდიდესი წვლილი მიუძღვის ქრისტი შაიბას და ფეით როგოვს. ისინი  უამრავი პუბლიცისტური ნაშრომის და სამეცნიერო საგანმანათლებლო წიგნების ავტორები არიან მედიაწიგნიერების მიმართულებით.

ოქტომბერში e-Twinning-ის საერთაშორისო პროექტის ფარგლებში მე, როგორც ინგლისური ენის  მასწავლებელს,  წილად მხვდა ბედნიერება, პირადად დავსწრებოდი ქრისტი შაიბას ვორკშოპებს მედიაწიგნიერებაში; ყურადღებით მომესმინა ქალბატონი ნატალია ინგოროყვას საინტერესო მოსაზრებები  ამ თემის ირგვლივ.   გავეცანი სხვადასხვა სტატიას და ნაშრომებს მედიაწიგნიერებასთან დაკავშირებით. დავესწარი ტრენინგებს და  სკოლაში დაბრუნებისთანავე, გადავწყვიტე,  მიღებული ცოდნა და გამოცდილება გამეზიარებინა არა მარტო ჩემი კოლეგებისთვის, არამედ ჩემი მოსწავლეებისთვისაც. დავგეგმე სასკოლო პროექტი – „ჯადოსნური ეკრანიდან მედიაწიგნიერებამდე“.

თემა: „ჯადოსნური ეკრანიდან მედიაწიგნიერებამდე“

კლასი: მე-8 , მე-9

პროექტის მიზანი: მოსწავლეებში ცნობიერების ამაღლება მედიაწიგნიერების შესახებ და მიღებული ცოდნის ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოყენება. კრიტიკული და ანალიტიკური აზროვნების განვითარება.

პროექტის ხანგრძლივობა:  სამი საგაკვეთილო საათი

პროექტი წარვმართე  ინგლისურ ენაზე, ამით   მოსწავლეებში უფრო მეტად განვავითარე უცხოურ ენაზე ზეპირი და წერითი მეტყველების ისეთი უნარები, როგორიცაა დისკუსიის წარმართვა; აზრის თავისუფლად ჩამოყალიბება და ესეიზე მუშაობა. გავიმდიდრეთ ლექსიკური მარაგი უცხოურ ენაში. პროექტის მიმდინარეობისას მუდმივად მესწრებოდნენ უცხოური ენის კათედრის წევრები და კლასის ხელმძღვანელები.

დღე 1-ელი.

პროექტის პირველ დღეს მოსწავლეებს ვთხოვე, გონებრივი იერიშის საშუალებით დაესახელებინათ ერთი სიტყვა, რაც, მათი აზრით, უკავშირდებოდა მედიაწიგნიერებას. მათ ნებისმიერ  მოსაზრებას ვინიშნავდი დაფაზე. შემდგომ თავად გავაცანი, რა იყო მედიაწიგნიერება.

• მედიაწიგნიერებაში განათლება გულისხმობს მოსწავლეების აქტიურ ჩართულობას მუდმივად ცვალებად ციფრულ სამყაროში.
• მედიაწიგნიერი ადამიანი არის აქტიური მოქალაქე, რომლისთვისაც თანამედროვე რეალურ თუ ვირტუალურ სამყაროში მოგზაურობა მეტად საინტერესო, უსაფრთხო და სასიამოვნოა.
• მედიაწიგნიერება გვასწავლის, როგორ გავუმკლავდეთ მედიაგზავნილების შემოტევას, რა უნდა ვიცოდე, რომ არ გავხდე მედიის მანიპულაციების მსხვერპლი და როგორ გამოვიყენო ნებისმიერი მედიასაშუალება ჩემი პროფესიული თუ პირადი წარმატებისთვის.

მოსწავლეებს მეტი ინფორმაციისთვის და ეფექტურობისთვის ვაჩვენე ვიდეორგოლი მედიაწიგნიერების შესახებ. სადაც აღწერილია, მედიაწიგნიერების რაობა, მედია საშუალებების ტიპები და მედიაგზავნილების სანდოობის განსაზღვრის გზები. ვისაუბრეთ კონკრეტულ საიტებზე, რისი საშუალებითაც ჩვენ შეგვიძლია მედია გზავნილის სიმართლის დადგენა. როგორიცაა, მაგალითად, FACTCHECK.ORG, POLOTIFACT. და სხვ.

მედიაწიგნიერების და მედიაგზავნილების რაობის უკეთ აღსაქმელად გამოვიყენე სხვადასხვა რესურსი, როგორიცაა მონეტები,სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოტანილი  სუვენირები, წამლისა და იოგურტის შეფუთვები და სხვა.

პროექტის  პირველივე დღემ მაჩვენა, რომ მედიაწიგნიერებაზე ზემოთ ხსენებული პროექტის დაგეგმვა, სწორედ, რომ დროული იყო.

დღე მე-2

მეორე დღეს მოსწავლეებს გავაცანი ბეჭდური, სატელევიზიო და სოციალური მედიის სხვადასხვა ტიპის მედია მანიპულაციები. ვიმსჯელეთ  იმ საფრთხეებზე, რომელიც ნებისმიერ ჩვენგანს შეიძლება ყოველდღიურ ცხოვრებაში მედიასთან ურთიერთობისას შეხვდეს.   ვისაუბრეთ, ვყოფილვართ თუ არა ოდესმე მედიამანიპულაციის მსხვერპლი და  რა უნდა მოვიმოქმედოთ, სანამ ამა თუ იმ  ინფორმაციას დავიჯერებთ, დავაფიქსირებთ ჩვენს აზრს და გავაზიარებთ. ამისთვის აუცილებელია, ვკითხოთ ჩვენს თავს:

1. ვიცით თუ არა მიღებული მედიაგზავნილის ავტორი ან წყარო და სანდოა თუ არა ის?
2. არის  თუ არა მითითებული თარიღი?
3. რამდენად შეესაბამება ინფორმაცია თანდართულ ფოტოსა და სათაურს?
4. ხომ არ არის სათაური მეტისმეტად მყვირალა და ემოციური?
5. აქვს ვებგვერდს ან ბეჭდურ მედიაწყაროს სანდოობის მაღალი მაჩვენებელი?

გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეებს ვაყურებინე ვიდეორგოლი “ ბოლო ქსოვა“ და ვთხოვე, ანიმაციის შინაარსი დაეკავშირებინათ მედიასაშუალებების გამოყენებასთან. მათი სწორი მიგნებები, მედიასაშუალებებზე მიჯაჭვულობასთან დაკავშირებით, ძალიან საინტერესო და ინტერაქციული აღმოჩნდა ჩემთვის და დამსწრე საზოგადოებისთვისაც. მინდა აღვნიშნო, რომ ვინაიდან და რადგანაც მედიაწიგნიერება მეტად კომპლექსური და მრავლისმომცველი საკითხია, დაბალი მზაობის მოსწავლეებს აზრის გამოხატვის დროს ვაძლევდი საშუალებას, ქართულად ესაუბრათ. ამით ხელი შევუწყვე მათ, თავისუფლად, ენობრივი ბარიერების გარეშე გამოეთქვათ საკუთარი აზრი.

დავალება:მოსწავლეები გავყავი ორ ჯგუფად, ერთ ჯგუფს დაევალა შეექმნა პოსტერი, სადაც  გადმოიტანდნენ იმ ცოდნას, რაც ამ ორ გაკვეთილში დააგროვეს. მეორე ჯგუფს კი უნდა შეექმნა თამაში პირველი ჯგუფისთვის.  მათ სლაიდებზე ფოტოების საშუალებით უნდა ამოეცნოთ ტყუილი და ავთენტური მედიაგზავნილები.

დღე მე-3

მესამე გაკვეთილი დავიწყეთ შემეცნებითი  თამაშით,  „გაზომე სიმართლე“. თამაშში მოსწავლეებთან ერთად, აქტიურ მონაწილეობას იღებდნენ მასწავლებლებიც. ყოველ მცდარ პასუხზე იზრდებოდა ცხვირი, ხოლო სწორზე-მოკლდებოდა.

თამაშის შემდგომ მოსწავლეებმა გააკეთეს  შექმნილი პოსტერის პრეზენტაცია და წარმოგვიდგინეს მათ მიერ შექმნილი  თამაში „ტყუილი თუ მართალი“ .

პროექტის მიწურულს მოსწავლეები დავყავი ჯგუფებად და ვთხოვე, ერთ ჯგუფს მედიასაშუალებების დადებით მხარეებზე ესაუბრა, ხოლო მეორე ჯგუფს -უარყოფით მხარეებზე. საინტერესო აღმოჩნდა მათი შეფასებები  პროექტის შესაფასებლად მოსწავლეებს დავურიგე გასასვლელი ბარათები:

რა ვიცოდი აქამდე მედიაწიგნიერებაზე ?

რა ვისწავლე?

კიდევ რა მინდა რომ ვისწავლო მედიაწიგნიერების შესახებ?

პროექტის შეფასების ბარათების შევსებისას  მოსწავლეებმა მთხოვეს, თუ ნებას დავრთავდი, პასუხებს ჩემს პირად მეილზე მობილური ტელეფონით გამომიგზავნიდნენ. იდეა ძალიან მომეწონა. მეც ბევრი რამ მასწავლა ამ პროექტმა – რაც უფრო დიდ მასშტაბებს მოიცავს პროექტი და რაც უფრო მრავალფეროვანია დამსწრე საზოგადოება, მით მეტი და საინტერესოა  შეფასება, კიდევ უფრო დიდია მოტივაცია.  მოსწავლეებს დაევალათ, დაეწერათ ესე – „თანამედროვე ტექნოლოგიები ადამიანებს უფრო მეტად აახლოებს, თუ პირიქით, აშორებს მათ ერთმანეთისგან?“

მიუხედავად იმისა, რომ მედიაწიგნიერება სულ ახალი საგანმანათლებლო მიმართულებაა, თავისი აქტუალობით, პრაქტიკულობითა და მნიშვნელობით მყარად გაიდგამს ფესვებს ქართულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებშიც და ჩვენ აღვზრდით იმ მედიაწიგნიერ თაობებს, რომლებიც თამამად და უსაფრთხოდ იმოგზაურებენ რეალურ თუ ვირტუალურ სამყაროში.

ბოლონიის პროცესში საქართველოს ჩართვამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა განათლების სფეროში რეფორმის გატარების თვალსაზრისით. ბოლონიის პროცესი ხომ ევროპული ქვეყნების განათლების სისტემების დაახლოებისა და ჰარმონიზაციის პროცესია, რომლის მიზანია, შექმნას ერთიანი ევროპული სივრცე უმაღლეს განათლებაში,  გააძლიეროს სტუდენტთა მობილობა, გაზარდოს ევროპის უმაღლესი განათლების კონკურენტუნარიანობა და დაახლოოს ევროპის მოქალაქეები. ამის განხორციელება კი შესაძლებელია პროფესიული კომპეტენციითა და  ინგლისური ენის ფლობით. ეს საკითხი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების მოსწავლეებში, რადგან შეუძლებელია უნივერსიტეტმა აღზარდოს მაღალკვალიფიციური კადრები, თუ სტუდენტებს არ აქვთ  შესაბამისი უნარ–ჩვევები და  განათლება, რომელიც სკოლაში სწავლის პერიოდში ყალიბდება.

გამჭოლ კომპეტენციებში წიგნიერების გვერდით დგას ციფრული და მედიაწიგნიერება. რადგან 21-ე საუკუნე  ინფორმაციული ტექნოლოგიების ერაა, მოსწავლეებს ურჩევნიათ  ელექტრონული რესურსების დახმარებით სწავლა. სასწავლო პლატფორმა კი სწორედ მათზე მორგებული რესურსია, რომელიც, კომუნიკაციურ  უნარებთან ერთად, ასწავლის თვითრეგულირებად ქცევებს, რომ  სწორად დაგეგმონ დღის რეჟიმი  და მიიღონ კომპეტენტური ინფორმაცია და აიმაღლონ კვალიფიკაცია.

განათლების განვითარების თანამედროვე ეტაპზე მნიშვნელოვანი თავისებურებაა განათლების სხვადასხვა კომპონენტის ინტეგრირების მოთხოვნა ძირითადი კომპეტენციის შესაძენად, რომელიც მთლიანად უზრუნველყოფს  მოსწავლეების  მზადყოფნას თანამედროვე ინფორმაციულ საზოგადოებაში მათი ადაპტაციისა და თვითრეალიზაციისათვის თავისუფალი ბაზრის პირობებში.

 ეს  პროცესი გულისხმობს:

• წერა-კითხვის ცოდნას (literacy),
• ინფორმატიკული უნარების ფლობას (information technology skills),
• პრობლემის გადაწყვეტის უნარების ფლობას (problem-solving skills),
• მოქნილ და ინოვაციურ აზროვნებას (flexibility and adaptability to innovations),
• უწყვეტი განათლებისკენ სწრაფვას (life-long learning).

მსოფლიოში სოციალურ-ეკონომიკური და პოლიტიკური ცხოვრება ზემოხსენებული კომპეტენციის აქტუალურობას ადასტურებს, რომელთა შორის წამყვანი როლი კომუნიკაციურ კომპეტენციას ეკისრება. ის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია წარმატებული პროფესიული საქმიანობისათვის და ნებისმიერ სფეროში კარიერული  წინსვლისათვის. ქვეყნებს შორის არსებული ეკონომიკური, პოლიტიკური და კულტურული კავშირები, მსოფლიო გამოცდილებისა და ცოდნის  გაზიარება, მასობრივი საინფორმაციო საშუალებების განვითარება, განათლების სისტემაში სახელმწიფოთა ინტეგრაცია, ყოველივე ეს განაპირობებს მოთხოვნას სპეციალისტებზე, რომელთაც კომუნიკაციური კომპეტენციის მაღალი დონე აქვთ და მონაწილეობენ სხვა ლინგვოეთნოკულტურის მქონე წარმომადგენლებთან კომუნიკაციაში, როგორც პირადი, ისე პროფესიული საქმიანობის მიზნით. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ  ზემოთ აღნიშნული მიზნების განხორციელების ერთ-ერთი გზა სასკოლო პროექტია, რომლის მიზანია ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების დაწყებითი, საბაზო და საშუალო საფეხურის მოსწავლეთა  სასწავლო პროცესის შინაარსის, ფორმის და მეთოდების შემუშავება, რომლებიც ხელს შეუწყობენ სოციალურ-შემეცნებითი აქტივობის ფორმირებას ინგლისური ენის შესწავლისას,  ამავე დროს, ეფექტური კომუნიკაციური სტრატეგიების შემუშავება მოსწავლეებს დაეხმარება კომუნიკაციური კომპეტენციის შეძენაში, რომ დაძლიონ ყველა პრობლემა.

დასახული მიზნის მისაღწევად პედაგოგმა, პირველ რიგში, უნდა განსაზღვროს:

მოსწავლეთა სოციალურ-შემეცნებითი სტრუქტურა საზოგადოების სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების ცვლილებებთან დაკავშირებით (უცხოური ენის ცოდნის არსებობა, პიროვნების უნარები და თვისებები, რომლებიც აუცილებელია სოციალურ-ეკონომიკური აქტივობის გამოსავლენად; სურვილი მონაწილეობა მიიღოს შრომით საქმიანობაში; მიღებული გადაწყვეტილებების რეალიზაცია);  შეიმუშაოს მოსწავლეთა სასწავლო საქმიანობის შინაარსი, ფორმები და მეთოდები, რომლებიც შეესაბამება მათ ინტერესებსა და შესაძლებლობებს და  უზრუნველყოფენ ინგლისური ენის ათვისებას მის სიღრმისეულად შესწავლას; საწყისს ეტაპზე უნდა განისაზღვროს ინგლისური ენის ათვისების კრიტერიუმები და მაჩვენებლები; განისაზღვროს იმ მოსწავლეთა სოციალურ-შემეცნებითი აქტივობის ფორმირების პედაგოგიური პირობები, რომლებიც ზოგადსაგანმანათლებლო სასწავლებელში გადადიან სწავლების  დაწყებით, საბაზო და საშუალო საფეხურზე და  იწყებენ ინგლისური ენის  სიღრმისეულად  შესწავლას; შეიმუშაოს მომავალი სპეციალისტების  სოციალურ-შემეცნებითი აქტივობების ფორმირების პროგრამა ინგლისური ენის შესწავლის პროცესში.

13-წლიანმა პედაგოგიურმა გამოცდილებამ ნათლად დამანახა ზემოთ ხსენებული საკითხის აქტუალობა. გარდა თეორიული საკითხებისა, მნიშვნელოვანია, აღნიშნული საკითხი განვიხილოთ პრაქტიკული თვალსაზრისითაც, რომლის საუკეთესო მაგალითია კლასგარეშე აქტივობები ციფრული წიგნიერების გამოყენებით. გიზიარებთ რამდენიმე ინტერნეტგვერდის მისამართს, რომელიც  საკლასო სახელმძღვანელოებთან ერთად დაეხმარება მოსწავლეებს ინგლისური ენის კომუნიკაციური კომპეტენციების განვითარებაში და  კარგი საშუალებაა პედაგოგებისთვის დამატებითი და საინტერესო აქტივობების დასაგეგმად.

ქვემოთ მოცემული ციფრული მასალები ჩემს მოსწავლეებს აძლევს მეტ მოტივაციას, უფრო მარტივად აითვისონ სასწავლო პროგრამა  და თანაბრად განავითარონ წერის, კითხვის, მოსმენის და საუბრის უნარები, რაც ასე მნიშვნელოვანია ინგლისური ენის სრულფასოვანი ფლობისათვის.

1. https://www.worldenglishinstitute.org/login აღნიშნულ მისამართზე უფასო კურსის დასრულების შემდეგ შესაძლებელია ონლაინ სერტიფიკატის მიღება.
2. https://www.newsinlevels.com/ განკუთვნილია საბაზო საფეხურის მოსწავლეებისათვის.
3. https://www.englishclub.com/learn-english.htm განსაკუთრებით დატვირთულია გრამატიკული დავალებებით.
4. https://esl-bits.net/ უნიკალური საშუალება მოსწავლეებისათვის, ინგლისურ ენაზე მოისმინონ და წაიკითხონ მსოფლიო ლიტერატურის ყველაზე გამორჩეული ნაწარმოებები.
5. https://edu.gcfglobal.org/en/ საშუალო საფეხურის მოსწავლეებისათვის, გაიუმჯობესონ ეფექტიანი პრეზენტაციისათვის საჭირო უნარები.
6. https://www.esolcourses.com/topics/learn-english-with-songs.html საიტის დახმარებით შესაძლებელია ინგლისური ენის ნულიდან შესწავლა.
7. https://youglish.com/lesson ეხმარება მოსწავლეებს, სწორად წარმოთქვან ინგლისური სიტყვები, გაიუმჯობესონ მეტყველების უნარები და უკეთ გაიგოთ მოსმენილი/წაკითხული მასალა.
8. https://www.childrenslibrary.org/ უზრუნველყოფს საუკეთესო საბავშვო ლიტერატურის წვდომას მთელი მსოფლიოდან.
9. https://kids.nationalgeographic.com/ National Geographic-ის საგანმანათლებლო პროგრამა მოსწავლეებისათვის.
10. https://movies.clubefl.gr/ ინგლისური ენის შესწავლა ფილმების დახმარებით.

გარდა ამისა, რეკომენდებულია, ინგლისური ენისა და ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების მიმართულებით, მოსწავლეთა საგანმანათლებლო საჭიროებებიდან გამომდინარე, ინგლისური ენისა და  ისტ-ის პედაგოგების მიერ შემუშავებულ იქნას სპეციალური საგანმანათლებლო პლატფორმა, რომელიც დაეხმარება მოსწავლეებს საკომუნიკაციო უნარ-ჩვევების სრულფასოვნად ათვისებაში.

ნაწილი 1 უინსტონის ბოგირული სქემა, მისი განზოგადება. სიმეტრიული ორ- და სამგანზომილებიანი კუბების წინაღობის გამოთვლა კოორდინატთა მეთოდით.

ნაშრომში ნაჩვენებია სიმეტრიულ წრედებში წინაღობის გაანგარიშების საინტერესო ხერხები. კვადრატისა და კუბის ფორმის მქონე კასკადური სქემებისათვის. საინტერესოა, რომ გარდა ცნობილი კირჰხოფის კანონების გამოყენებისა, სიმეტრიული წრედებისათვის ნაჩვენებია წინაღობის გაანგარიშების კოორდინატული ხერხი, რომელიც ძალიან ამარტივებს გათვლებს. ხერხი მეტად საინტერესო და სახალისოა.

ფიზიკის, ელექტროტექნიკის ერთ-ერთი ძირითადი ამოცანაა წრედში რომელიმე უცნობი ან სრული წინაღობის გაანგარიშება, წრედის უბნებზე დენის ძალისა და ძაბვების განაწილების განსაზღვრა. ამ ამოცანის გადაწყვეტის მრავალი საინტერესო პრაქტიკული თუ თეორიული მეთოდი არსებობს (თეორიაზე დაფუძნებული გათვლები, თუ პრაქტიკულ-ექსპერიმენტული ხერხები). განვიხილოთ მათგან ერთ-ერთი მეტად პოპულარული ხერხი – უცნობი წინაღობის განსაზღვრა უინსტონის ბოგირული სქემების საშუალებით. უმარტივესი ბოგირული სქემა მოცემულია (ნახ. 1)- ზე. საჭიროა განისაზღვროს უცნობი წინაღობის მნიშვნელობა.

მეთოდის არსი შემდეგში მდგომარეობს – B და C წერტილების პოტენციალი უნდა იყოს ერთნაირი (B და C წერტილებზე ჩართული გალვანომეტრის ჩვენება 0-ის ტოლია), ამის გამო შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ:

ბოგირული სქემის მიხედვით წინაღობის განსაზღვრა ექსპერიმენტულად ასე ხორციელდება

(ნახ. 1)-ის B და C წერტილებს შორის რთავენ რეოქორდს და მისი მცოცის (D- წერტილი) გადაადგილებით მიაღწევენ გალვანომეტრის ისეთ მდგომარეობას, რომ მისი ჩვენება იყოს – 0. ე. ი. B და C წერტილებს ჰქონდეთ ერთნაირი პოტენციალი, რაც იმას ნიშნავს რომ:Rx  -და R2  წინაღობები ჩართულია პარალელურად (ნახ.2).

(1)- ფორმულიდან გამომდინარე ვწერთ.

საინტერესო და მნიშვნელოვანია რომ, ბოგირული სქემებით შესაძლებელია მრავალი

სხვადასხვა შინაარსის პრობლემის გადაწყვეტა:

1) ნივთიერების კუთრი წინაღობის;

2) წინაღობის თერმული კოეფიციენტის და ა. შ. განსაზღვრა.

ბოგირული სქემით უცნობი წინაღობის განსაზღვრა მიეკუთვნება პრაქტიკულ – ექსპერიმენტულ ხერხს.

(ნახ.2)-ის მიხედვით წრედის სრული წინაღობა ასე გამოითვლება:

ასეთ სქემებს ეწოდებათ სიმეტრიული. სიმეტრიულ წრედებს დიდი გამოყენება აქვთ პრაქტიკაში თანაც საჭიროა წრედის სრული წინაღობის, უბნებზე დენისა და ძაბვების განაწილების დადგენა. ასეთი ამოცანების გადაწყვეტა ძირითადად კირხოფის კანონებითაა შესაძლებელი, ეს კი ზოგ შემთხვევაში საკმაოდ რთულია.

 არსებობს სიმეტრიულ წრედებში სრული წინაღობის გაანგარიშების მეტად საინტერესო, ე, წ. კოორდინატული ხერხი, რომელიც პრაქტიკაში ჯერ არაა დანერგილი. ამ ხერხის გამოყენებით ფიზიკის კანონების ცოდნასთან ერთად თავს იჩენს მარტივი, ლამაზი, საინტერესო გეომეტრიული და ალგებრული კანონზომიერებები.

 განვიხილოთ კოორდინატული ხერხით სრული წინაღობის გამოთვლა სიმეტრიული ორგანზომილებიანი კუბისათვის (იგივე კვადრატი ნახ. 2). დასკვნები განვაზოგადოთ სამგანზომილებიანი კუბისათვის (თემის I-ნაწილი), შემდგომ ოთხგანზომილებიანი და n-გაზომილებიანი სიმეტრიული კუბებისათვის. (თემის I I-ნაწილი).

 ორგანზომილებიანი სიმეტრიული კუბის სრული წინაღობის გამოთვლა კოორდინატული ხერხით.

მოვათავსოთ ორგანზომილებიანი კუბი (ნახ. 2- კვადრატი) კოორდინატთა სისტემაში ისე, როგორც ეს (ნახ.—3)-ზეა. ჩავთვალოთ, რომ თითოეული წინაღობა 1ომია, საჭიროა გამოვთვალოთ A და B წერტილებს შორის წინაღობა.

თითოეული წინაღობათა კონტაქტის წერტილს ვუწოდოთ კვანძი.

 ნახ. 3-ის მიხედვით კვანძთა კოორდინატებია: A(0, 0), B(1, 1), C(1, 0). D(0, 1).

 კვანძის წერტილთა კოორდინატების ჯამს ვუწოდოთ რანგი.  

 თუ A და B წერტილებს შორის შევქმნით პოტენციალთა სხვაობას – ძაბვას, მაშინ სიმეტრიული წრედებისათვის დავასკვნით, რომ:

ერთნაირი რანგის მქონე წერტილთა პოტენციალები ერთნაირია.

ერთნაირი რანგის მქონე წერტილები ვინაიდან მათი პოტენციალები ერთნაირია შეიძლება შევაერთოთ და ჩვენი ორგანზომილებიანი კუბი შეიძლება წარმოვადგინოთ სქემით (ნახ.—4).

ნახ. 4-ის მიხედვით ორგანზომილებიანი კუბის სრული წინაღობა 1 ომია.

2.სამგანზომილებიანი სიმეტრიული კუბის (ჩვეულებრივი კუბი) სრული წინაღობის გამოთვლა კოორდინატული ხერხით

მსგავსად ორგანზომილებიანი კუბისა ჩვეულებრივი კუბი მოვათავსოთ კოორდინატთა OXYZ- სისტემაში, (ნახ. 5).

ვიპოვოთ წინაღობა კუბის A და B წერტილებს შორის. კვანძთა წერტილების კოორდინატები ასახულია ნახ. 5-ზე. ორგანზომილებიანი კუბის ანალოგიურად შევადგინოთ სქემა (ნახ. 6).

შენიშვნა. სამგანზომილებიანი სიმეტრიული კუბის (ჩვეულებრივი კუბი) სრული წინაღობის გამოსათვლელად შესაძლებელია გამოყენებული იქნას კირხოფის კანონები, მაგრამ მათი გამოყენება რთულ გათვლებთანაა დაკავშირებული.

ლიტერატურა:

1. ფიზიკა X სხვადასხვა ავტორთა აკრედიტებული სახელმძღვანელოები.
2. ფიზიკის ამოცანების მოქმედი და ადრეული ამოცანათა კრებულები.
3. მასალები ინტერნეტსივრციდან.
4. ზურაბ ბართაია – პერკინსის, უზნაძის, ბლუმის თეორიები და აზროვნების განვითარება ფიზიკის გაკვეთილზე, 21 იანვარი 2021 წ.
   https://mastsavlebeli.ge/?p=28344
5. ზურაბ ბართაია – რატომ უნდა ვიცოდეთ ფიზიკა? 10 მაისი, 2021 წ.

https://mastsavlebeli.ge/?p=29415

6. 6. ზურაბ ბართაია – რატომ უნდა ვიცოდეთ ფიზიკა? ( მე-2 ნაწილი), 13 იანვარი. 2022 წ.

https://mastsavlebeli.ge/?p=31616

7. ფიზიკის საერთაშორისო ოლიმპიადები – გამომცემლობა „ინტელექტი“ თბილისი 2015 წ რედაქტორი კ.კუდავა.
8. გოფმანი გ. „კანონები, ფორმულები, ამოცანები ფიზიკაში“ მოსკოვი 1985 წ. რუსულ ენაზე.
9. გოლდფარბი. გ. „ამოცანებისა და სავარჯიშოების კრებული ფიზიკაში“ მოსკოვი 1987წ რუსულ ენაზე.
10. ჟურნალი „კვანტი“ 1986წ N 1, 5, 6, 7, 8. 1987წ N 2, 3.

ადამიანის შემოქმედებითი პოტენციალის სრული ძალით ამოქმედება არც  თუ ისე მარტივი საქმეა. აზროვნების პროცესი საკმაოდ რთულ, ურთიერთსაწინაარმდეგო აზრს, იდეასა თუ ემოციას იტევს.  ეს განსაკუთრებით მაშინ იჩენს თავს, როცა ადამიანს რაიმე გადაწყვეტილების მიღება უწევს. ამ  დროს ზოგჯერ გაურკვეველი განცდა გვეუფლება, ნაცნობია ჩვენთვის ფრაზები-,,არაფერი არ ვიცი, მე ეს არ შემიძლია, ამაზე არც დავფიქრებულვარ….საერთოდ არ ვიცი, რა ვქნა..” ან პირიქით, ვცილობთ, ერთდროულად ყველაფერზე ვიფიქროთ, შედეგად კი უფრო მეტად  ვიბნევით,  უფრო მეტად გვიჭირს გადაწყვეტილების მიღება. რატომ ხდება ასე? რა ფაქტორები გვიშლის ხელს სწორი გადაწყვეტილების მიღებაში? როგორც დავაკვირდი, აზროვნების პროცესში  გამოიკვეთება სამი ძირითადი პრობლემა:

1.ემოციები და გრძნობები-ხშირად, ადამიანი აღელვების პროცესში იღებს გადაწყვეტილებას, რაც ხშირად არასწორია.

2.გაურკვევლობა და ეჭვი-პრობლემის წინაშე მდგარი ადამიანი ყოველთვის განიცდის  ეჭვსა და გაურკვევლობას საკუთარი მოსაზრებების მიმართ; ჰგონია, რომ ის სწორი სულაც არაა.

3.დაბნეულობა-ინფორმაციის უზარმაზარი ნაკადის გაანალიზებისას, პრობლემის სხვადასხვა კუთხით განხილვის დროს, ადამიანი იბნევა, ამიტომ მისი გადაწყვეტილება ვერ არის კონსტრუქციული.

განსაკუთრებით ეს კარგად იგრძნობა გაკვეთილის მიმდინარეობისას, აზროვნების პროცესში. როცა მოსწავლეებმა უნდა გამოთქვან საკუთარი აზრები,შეხედულებები, გამოხატონ ემოციები. აი, აქ იჩენს ხოლმე თავს გაურკვევლობები, მორიდება- აზრის საჯაროდ გამოხატვა,  ორჭოფობა და სხვა მრავალი დაბრკოლება.   დასახელებული პრობლემების დაძლევაში ვფიქრობ, რომ დაგვეხმარება ედვარდ  დე ბონოს მიერ შემუშავებული საინტერესო მეთოდი ,,აზროვნების ექვსი ქუდი”, გაანალიზების პროცესში მყოფი  მოსწავლე განსხვავებული ფერების ქუდის მოსინჯვისას თითქოს სხვადასხვა როლში შედის და პრობლემას მრავალი  კუთხით განიხილავს:

თეთრი ქუდის მფლობელი -მეცნიერის თვალით;

წითელი ქუდის მფლობელი-მხატვრის თვალით;

ყვითელი ქუდის მფლობელი-ოპტიმისტი ადამიანის თვალით;

შავი ქუდის მფლობელი-კრიტიკოსის თვალით;

მწვანე ქუდის მფლობელი-შემოქმედის თვალით;

ლურჯი ქუდის მფლობელი კი გახლავთ ლიდერი და პროცესის წამყვანი.

ჯგუფებში მუშაობისას მოსწავლეებს ეძლევათ საშუალება, სხვადასხვა კუთხიდან დაინახონ პრობლემა და მოძებნონ მისი გადაჭრის განსხვავებული გზები. შემოგთავაზებთ დასახელებული მეთოდით  ჩატარებული გაკვეთილის სრულ გეგმას ქართულ ენასა და ლიტერატურაში.  “ვეფხისტყაოსნის” ტექსტის დამუშავების დროს გადავწყვიტე ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი თავის (,,ტარიელისა და ნესტან-დარეჯანის თათბირი და გამორჩევა,,) გავლის შემდეგ მომესინჯა, ახალი მეთოდით ჩამეტარებინა გაკვეთილი. მოცემული გაკვეთილის მიზანი იყო მოსწავლეებს არგუმენტირებულად ემსჯელათ პრობლემურ საკითხზე, განეხილათ იგი სხვადასხვა კუთხით, ეფიქრათ და მოეძებნათ პრობლემის გადაჭრის განსხვავებული ვარიანტები ტექსტის გათვალისწინებით, დაეკავშირებინათ  დღევანდელობასთან.  მოცემული მეთოდით ჩატარებული გაკვეთილი  ძალიან საინტერესოდ, ლოგიკური თანმიმდევრობით წარიმართა. პროცესში  ჩართული იყო ყველა მოსწავლე, მათ კითხვების დახმარებით ადვილად, უპრობლემოდ შეასრულეს დავალებები მას შემდეგ, როცა მოირგეს  ამა თუ იმ ფერის ქუდი.

 გაკვეთილის თანმიმდევრობა:

1 აქტივობა– მე-10 კლასის მოსწავლეები გაკვეთილის დასაწყისში დავყავი ჯგუფებად ბარათების დახმარებით. სულ ხუთი ჯგუფი დამჭირდა. (პატარა ბარათებზე  დაწერილი მქონდა ციფრები 1, 2, 3, 4, 5, თითოეული  იყო ხუთი ეგზემპლარი.  თითო ჯგუფში ხუთი მონაწილე აღმოჩნდა. ბარათები მოსწავლეებმა შემთხვევითი პრინციპით ამოიღეს ერთ-ერთი ფერის ქუდიდან.)

2 აქტივობა- გაკვეთილის მიზანი, ასევე შეფასების რუბრიკაც დასაწყისშივე  გავაცანი დეტალურად.

3 აქტივობა– ავუხსენი მეთოდის არსი, მივაწოდე დეტალური ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ როგორი თანმიმდევრობით წარიმართებოდა  გაკვეთილი.

4 აქტივობა- გრაფიკული ორგანაიზერით გავახსენე ის თავი, რომელიც განხილვისას მჭირდებოდა. ეს გახლავთ სქემა ,მოთხრობის რუკა,, -მისი

საშუალებით გამოვყავით  მოცემული ეპიზოდის პრობლემაც.

5 აქტივობა. ჯგუფები როლში ჩავაყენე ანუ დავურიგე ქუდები (ჯგუფის წევრებმა ისინი შემთხვევითი პრინციპით ამოიღეს ფუთიდან), დავურიგე ინსტრუქციები, ასევე კითხვები და ჯგუფებში მუშაობის დროც განვუსაზღვრე.

თეთრი ქუდის მფლობელების ინსტრუქცია (მეცნიერები)-თქვენ ყურადღება უნდა გაამახვილოთ პრობლემაზე წმინდა მეცნიერული თვალსაზრისით. გაანალიზეთ მხოლოდ ტექსტიდან ხელმისაწვდომი ფაქტები, მოძებნეთ ინფორმაცია, რომელიც გაკლიათ სრული ანალიზისთვის. დახმარებისთვის გამოიყენეთ კითხვები:

• რა იცით მოცემულ საკითხზე? (დასახელებულ პრობლემაზე)
• თქვენი მოსაზრება რა კონკრეტულ ფაქტებს/ინფორმაციას ეფუძნება?
• რა სახის ინფორმაცია გჭირდებათ ანალიზის დასასრულებლად? სად შეიძლება ამ ინფორმაციის მოძიება/მიღება?

სიტუაციის შეფასებისას უნდა იყოთ აბსოლუტურად მიუკერძოებლები, ისაუბრეთ მხოლოდ კონკრეტულ ფაქტებზე დაყრდნობით, არ გამოხატოთ არანაირი ვარაუდი და ემოცია.

წითელი ქუდის მფლობელების ინსტრუქცია (მხატვრები)- ამ ქუდის მორგებისას შეეცადეთ გამოხატოთ თქვენი ემოციები, შეგრძნებები. ისაუბრეთ შემდეგზე:

• რა ემოცია, გრძნობები გაგიჩნდათ დასახელებული პრობლემის/ფაქტის მიმართ?
• როგორია თქვენი ვარაუდები?
• რას გეუბნებათ ინტუიცია?
• რა ეჭვები გაგიჩინათ ამ საკითხზე ფიქრმა?

შეეცადეთ იყოთ გულწრფელები, არ არის საჭირო საკუთარი ემოციებისა თუ გრძნობების გამართლება.

ყვითელი ქუდის მფლობელების ინსტრუქცია (ოპტიმისტები)- დააფიქსირეთ მოცემული პრობლემის/მომხდარი ფაქტის მხოლოდ დადებითი, პოზიტიური მხარე. დაფიქრდით,  რა სარგებელი შეიძლება მოიტანოს ამ საკითხის განხილვამ. ისაუბრეთ:

• რა არის ამ პროცესში პოზიტიური?
• რა დადებითი მხარე აქვს განსახილველ პრობლემას?
• რა არის მოვლენების ყველაზე ხელსაყრელი შედეგი?
• რატომ ღირს ამ საკითხებზე დაფიქრება?

შეეცადეთ დადებითი მხარე იპოვოთ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ის ტექსტში/ეპიზოდში არაა. ეცადეთ, გაამართლოთ პერსონაჟი.

შავი ქუდის მფლობელების ინსტრუქცია (კრიტიკოსები)- ეს როლი ყვითელი ქუდის საპირისპიროა.  ეცადეთ გამოავლინოთ დასახელებული პრობლემის ნაკლი, უარყოფითი მხარე. ისაუბრეთ:

• რა იყო ამ სიტუაციაში არასწორი?
• რატომ არ უნდა გააკეთო ასეთი რამ?
• რა ცუდი გავლენა შეიძლება ჰქონდეს მას სხვაზე?
• რა არის ამ მოვლენის ყველაზე ცუდი, არასახარბიელო შედეგი?

შეეცადეთ მაქსიმალურად გააკრიტიკოთ ეპიზოდში მოცემული პერსონაჟის ქმედება/საქციელი.

მწვანე ქუდის მფლობელების ინსტრუქცია (შემოქმედები)- სცადეთ პრობლემის მიღმა შეხედოთ სიტუაციას, განიხილეთ ალტერნატიული გადაწყვეტილებები, ახალი იდეები, ყველაზე გიჟური და პროვოკაციულიც კი. ისაუბრეთ:

• რა მიგაჩნიათ ეპიზოდში მოცემული პრობლემის გადაჭრის განსხვავებულ გზად?
• როგორ შეიძლება პრობლემის სხვა გზით მოგვარება? რას შეცვლიდა ალტერნატიული მოგვარების გზა ნაწარმოებში?
• როგორ ფიქრობთ, პრობლემის გადაჭრის რომელი გზაა ყველაზე გიჟური? წარმოუდგენელი?

შეეცადეთ დაარღვიოთ სტერეოტიპები, იფიქრეთ ჩარჩოს მიღმა, მოძებნეთ პრობლემის გადაჭრის ახალი, პროვოკაციული და გიჟური  გზა.

რაც შეეხება ლურჯ ქუდს, ამჯერად იგი მე მოვირგე, რადგან პროცესი თავად მიმყავდა.  მოსწავლეებისთვის ის არ გამინაწილებია. თუკი თქვენ მოსწავლეს ჩააყენებთ ლიდერის როლში, შეგიძლიათ შემდეგი ინსტრუქციები მისცეთ:

ლურჯი ქუდის მფლობელის ინსტრუქცია (ლიდერი)- ყველაზე მნიშვნელოვანი ლიდერის ქუდია. იგი განსხვავდება ყველა წინა ქუდისგან იმით, რომ არ გამოიყენება საკითხის განხილვისას. მისი მფლობელი წარმართავს დისკუსიას, მართავს მთელ პროცესს, ასევე აყალიბებს მიზნებსა და ამოცანებს, ხოლო გაკვეთილის ბოლოს აჯამებს შედეგებს.

• აკონტროლეთ მთელი აზროვნების პროცესი და დანარჩენი ქუდები
• მიეცით თითოეულ ჯგუფს დავალება, რაც  უნდა გააკეთონ
• აკონტროლეთ მათი მუშაობის ხარისხი
• დაასრულეთ პროცესი შეჯამებით, გამოიტანეთ გადაწყვეტილებები

6 აქტივობა- მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში, ათანხმებენ აზრებსა და იდეებს, ემზადებიან საპრეზენტაციოდ.

7 აქტივობა- ყველა ჯგუფი წარმოადგენს საკუთარ ნააზრევს. სასურველია, პრეზენტატორს ეხუროს ჯგუფის მიერ არჩეული ქუდი. თუკი ვინმე ჯგუფიდან ამატებს რაიმე აზრს, სათქმელს, ქუდს ამჯერად ის მოსწავლე ირგებს.

8 აქტივობა- ჯგუფების პრეზენტაციის შემდეგ გავმართეთ დისკუსია, შევაჯამეთ რამდენად სასიამოვნო, კარგი/რთული იყო აზროვნების პროცესი. მოსწავლეებს დავუსვი შემდეგი კითხვები:

• როგორი სახის აზროვნება იყო უფრო რთული-პოზიტიური თუ კრიტიკული?
• იყო თუ არა ეპიზოდში მხოლოდ დადებითი ან უარყოფითი მოვლენები?
• რა მოხდება მაშინ, თუ პრობლემის განხილვისას ჩარჩოებსა და რეგულაციებში მოვექცევით?
• რა შეიძლება მოხდეს, თუ პრობლემას მხოლოდ ერთი კუთხით შევხედავთ და განვიხილავთ?
• რა გვასწავლა დღევანდელმა გაკვეთილმა?
• რომელი ქუდი აღმოჩნდა თქვენთვის საინტერესო? რთული? უჩვეულო?
• რომ მომეცა უფლება, შეიცვლიდით თუ არა ქუდს ანუ პოზიციას?

ფაქტობრივად, მოსწავლეებმა გაკვეთილის ბოლოს გაკვეთილიც შეაფასეს და საკუთარი თავიც .

9 აქტივობა- გაკვეთილის ბოლოს რუბრიკის მიხედვით შევაფასე ჯგუფების მუშაობა და საერთო შედეგებიც. დავალებად კი მივეცი დაეწერათ ესე – რამდენად იყო სამართლიანობის აღდგენა  ნესტანისა და ტარიელის  გადაწყვეტილება  სასიძოს მოკვლის შესახებ?