მანანა ბოჭორიშვილი

პარადოქსია, მაგრამ ფაქტია – ფსიქოლოგებს შორის არ არსებობს ერთსულოვნება კრეატიულობის ცნების განსაზღვრისას,თუმცა არსებობს გარკვეული დებულებები, რომლებიც ყველა მათგანისთვის საერთოა. კრეატიულობა მიიჩნევა შაბლონური აზროვნების საწინააღმდეგო მიმართულებად. ეს არის ინდივიდისა და კულტურისთვის რაიმე ახლის შექმნის უნარი. იგი თავიდან გვაცილებს ბანალურ, მარტივ იდეებს და ხელს უწყობს ორიგინალური გადაწყვეტილებების ძიებასა და დაბადებას.

ამ საკითხის შესახებ ლიტერატურის მიმოხილვისას აღმოაჩენთ, რომ:

. ფსიქოლოგიაში კრეატიულობა ხშირად შემოქმედებითი აზროვნების სინონიმად იხმარება;

. ეს ცნება გულისხმობს აზროვნების პროცესის შედეგად მიღებულ ისეთ პროდუქტს, რომელიც სრულიად ახალია პიროვნების ინდივიდუალური გამოცდილებისთვის ან საზოგადო ცოდნის დონისთვის;

. ტერმინი “კრეატიულობა” მომდინარეობს ლათინური სიტყვიდან creation, რაც “რაიმეს შექმნას”ნიშნავს;

. კრეატიულობა გულისხმობს ადამიანის შესაძლებლობას, შექმნას ახალი, ორიგინალური პროდუქტი თავისი საქმიანობის სხვადასხვა სფეროში;

. ეს არის არაშაბლონური აზროვნება, რომლის წყალობითაც პიროვნებას შეუძლია, თითქოსდა ჩვეულებრივსა და გასაგებ მოვლენებში რაღაც უჩვეულო დაინახოს.

საყოველთაოდ აღიარებულია: კრეატიულობა რომ არა, არ იარსებებდა აინშტაინის, გალილეის, მენდელეევის, არქიმედეს და სხვათა გენიალური აღმოჩენები. მათ შეძლეს, არსებულ ცოდნაში ნაკლოვანებები და დისჰარმონია დაენახათ და, აქედან გამომდინარე, დასვეს უმნიშვნელოვანესი კითხვა:

– რატომ?

კრეატიულობა შემდგომ განვითარებას სწორედ ამ კითხვებზე პასუხის გაცემისას პოვებს. შემოქმედებითი აზროვნების საშუალებით პროცესი ძალიან საინტერესოდ მიმდინარეობს და სხვადასხვა მკვლევარი(უოლსი, გორდონი, ენგელფეიმერი)მისი ფაზების განსხვავებულ კლასიფიკაციას გვთავაზობს. ზოგადად, ამ ავტორებზე დაყრდნობით შეიძლება გამოვყოთ შემოქმედებითი აზროვნების პროცესის შემდეგი ეტაპები:

1. მომზადების ეტაპი – განსაკუთრებით გონებრივი აქტივობის მდგომარეობა, რომელიც ახალი იდეის წარმოშობის წინა პირობას წარმოადგენს;
   

2. მომწიფების ეტაპი – პრობლემაზე არაცნობიერი მუშაობის პერიოდი, წარმმართავი იდეის ინკუბაცია;
   

3. შთაგონების ეტაპი – ინკუბაციის შედეგად ცნობიერდება აღმოჩენა (ახალი მიმართებების უეცარი წვდომა);
   

4. იდეის განვითარება – იდეის საბოლოო ფორმულირება და შემოწმება.
   

რა განსაზღვრავს ადამიანის კრეატიულობას? რატომ არის,რომ ზოგი მეტად კრეატიულია, ზოგი კი ნაკლებად?ჩვენ ხშირად გვგონია,რომ კრეატიული ადამიანები რაღაც იშვიათი და სხვებისთვის მიუწვდომელი შესაძლებლობებით არიან დაჯილდოებულნი,მაგრამ ასე არ არის.კრეატიულია პიროვნება,რომელიც გადაწყვეტილებას იღებს. იდეების სამყაროში ასეთი ადამიანები “პროდუქტს იაფად ყიდულობენ და მოგვიანებით ძვირად ყიდიან”.

ქვემოთ ჯერ კრეატიულობის იდეას აღვწერთ,რომელიც ინვესტიციის თეორიის სახითაა ჩამოყალიბებული, მერე კი შემოგთავაზებთ რჩევებს, რომლებიც სწავლების დროს მოსწავლეებისა და საკუთრივ თქვენი კრეატიულობის განვითარების ხელშეწყობისთვის შეგიძლიათ გამოიყენოთ.

კრეატიულობის ინვესტიციის თეორია – იყიდე იაფად, გაყიდე ძვირად (Sternberg & Lubart,1995) – ამტკიცებს, რომ კრეატიულად მოაზროვნე ადამიანები კარგ ინვესტორებს ჰგვანან: ისინი პროდუქტს იაფად ყიდულობენ, მერე კი ძვირად ყიდიან.

პედაგოგიკასთან, სწავლების მეთოდიკასთან მიმართებით კრეატიულობაზე საუბრისას საინტერესოა იმ კორელაციის განხილვა, რაც არსებობს მასწავლებლის კრეატიულობასა და სწავლების მეთოდიკას შორის. მაშ,მოდი, განვიხილოთ კრეატიულობის ინვესტიციის თეორია – იყიდე იაფად, გაყიდე ძვირად – ჩვეულებრივ, პრაქტიკულ მაგალითებზე დაყრდნობით.

მახსოვს, 2001 წელი იდგა. საქართველოს სკოლებში სკოლის ბაზაზე პედაგოგების პროფესიული განვითარების სემინარები ტარდებოდა. სკოლები სკოლის განვითარების პროექტებზე მუშაობდნენ. მთელ რიგ თეორიულ და პრაქტიკულ საკითხებს განვიხილავდით… ერთ-ერთმა სოფლის მასწავლებელმა (სამწუხაროდ, სახელი და გვარი არ მახსოვს) მოკრძალებით გაგვიზიარა თავისი გამოცდილება. მან აღნიშნა:

“მე დაწყებითი კლასების მასწავლებელი ვარ. განსაკუთრებით დიდ ყურადღებას ვუთმობ ბუნებისმცოდნეობის სწავლებას, მაგრამ ყველას მოგეხსენებათ, რა რთულია ამ საგნის სახელმძღვანელოები- ტექსტები დიდია, ილუსტრაცია – ცოტა, კითხვები – რთული…მოსწავლეები ითრგუნებიან,მე კი ეს ძალიან მადარდებს. ამაზე რამდენიმე წელი ვფიქრობდი. ბოლოს მე თვითონ მოვიფიქრე სავარჯიშოები და გაკვეთილების გახალისება ვცადე. ერთ მაგალითს მოვიყვან:მე-4 კლასის ბუნების წიგნში არის გაკვეთილი “ტყე”. ამ პარაგრაფში განმარტებულია ტყის ცნება, აღწერილია ტყის ტიპები, მისი იარუსები და ცოცხალ ორგანიზმებს შორის არსებული კვებითი კავშირები. ტექსტი დიდია, რთული და ილუსტრაციებით ღარიბი. ერთ საღამოს სახლს ვალაგებდი, ჩემი შვილიშვილის ალბომი მაგიდიდან ავიღე და თაროზე დავდე.უცებ იდეა დამებადა:ავიღე ჩვეულებრივი თაბახის ფურცლები,თითოეულ მათგანზე ჩვეულებრივი ფანქრით დავხატე ნაძვის ან მუხის კონტური,ავიღე ჩემი შვილიშვილების ალბომი “გავაფერადოთ”,რომელშიც ასევე კონტურული ნახატები იყო – ფრინველებისა, ცხოველებისა, ყვავილებისა, ბუჩქებისა – და სკოლაში წავიღე. ხატვის გაკვეთილზე მოსწავლეებს გავაფერადებინე, შრომის გაკვეთილზე გამოვაჭრევინე და მეორე დღისთვის შევინახე.

მეორე დღეს ბუნების გაკვეთილზე ერთმანეთს მივადგი ორი მერხი, ჩემი შვიდივე მოსწავლე ერთად დავსვი და “ტყის გაშენება”დავავალე. მივეცი წინა დღეს გაფერადებული და გამოჭრილი მასალები, კედლის გაზეთისთვის შეძენილი დიდი ფორმატის ქაღალდი, ფქვილისა და წყლისგან ჩემივე ხელით მომზადებული წებო და მოსწავლეები “ტყის გაშენებას” შეუდგნენ: ჯერ ხეები”დარგეს” (დააწებეს), მერე ბუჩქები, ყვავილები და სოკოები მოისაკლისეს და ხელით მიახატეს აქა-იქ. ბოლოს ჯერი ფრინველებსა და ცხოველებზე მიდგა. ხეზე დაასკუპეს კოდალა, შაშვი,ბულბული… ერთ ყველაზე დიდ ხეს მიაწებეს ფუღურო, საიდანაც ციყვი იყურებოდა. არც ჩიტის ბუდე დავიწყებიათ… ძლივს შეურჩიეს ადგილი ირემს, კურდღელი ბუჩქთან დაასკუპეს, მელია კი ხეს ოსტატურად ამოაფარეს… ყველაზე საინტერესო ის იყო, რომ სერიოზული დისკუსია გამართეს: უნდა ყოფილიყო თუ არა”მათ” ტყეში მგელი.ბოლოს ერთი გოგონას იდეამ გაიმარჯვა და მგელს ტყის განაპირას მხოლოდ თავი შემოაყოფინეს… ცა ცისფრად გააფერადეს,მზე მიახატეს… მაკეტი კედელზე გავაკარით და იმ დამოკიდებულებაზე ვიმსჯელეთ, რაც ამ მაკეტიდან ჩანდა. არავის გასჭირვებია იმის გაგება, როგორია ციყვის, კოდალას, მელიას საბინადრო გარემო.ისიც კარგად გაიგეს, რომ პეპელას ყვავილი კვებავს, ფრინველი პეპლებით იკვებება, მელია კი ფრინველებით და ა.შ.

ბოლოს ხმამაღლა წავიკითხეთ ტექსტი და ვიმსჯელეთ, რა მსგავსება და რა განსხვავება იყო წიგნში აღწერილ და ჩვენ მიერ გაკეთებულ ტყის მაკეტებს შორის”.

მონათხრობმა სემინარის ყველა მონაწილე აღგვაფრთოვანა, მაგრამ პედაგოგმა დასძინა,ეს ყველაფერი არ არისო.სიჩუმე ჩამოვარდა. მან განაგრძო: “მალე მთელმა სკოლამ შეიტყო მეოთხეკლასელების თვალსაჩინოების შესახებ და შესვენებებზე მაკეტს ბევრი დამთვალიერებელი გამოუჩნდა… 4-5 გაკვეთილის შემდეგ წიგნში მოდის თავი “ტყის დაცვის წესები”,სადაც ერთაბზაციანი ზოგადი ტექსტის შემდეგ ტყის დაცვის 12 წესია მოცემული. მათი დასწავლა მოსწავლეებს ძალიან უჭირთ…როდესაც ამ გაკვეთილამდე მივედით, დილით მოსწავლეებზე ადრე შევედი საკლასო ოთახში, ტყის მაკეტიდან ფრთხილად ავიღე ერთი ხე თავისიჩიტებიან-ციყვებიანად, დავდე იატაკზე და ოთახიდან გავედი… ზარი დაირეკა. საკლასო ოთახში შესულს დიდი ჩოჩქოლი დამხვდა – მომახსენეს, ტყე გაგვიფუჭესო.ძალიან წუხდნენ… ვინმესთვის ბრალი რომ არ დაედოთ,ვაღიარე, მე გავაკეთე-მეთქი, მათი ემოციური მუხტი კი დისკუსიაში გადავზარდე – დავსვი კითხვა:

– როგორც თქვენ აღელდით, ასე ხომ არ ღელავს ბუნება, როცა ტყე იჩეხება?

ვიმსჯელეთ, რომელი ცოცხალი ორგანიზმი დააზარალა ხის მოჭრამ და ერთად შევიმუშავეთ ტყის დაცვის წესები.ეს წესები ფორმატზე ფლომასტერით ჩამოვწერე და მაკეტის გვერდით გავაკარი. “მოჭრილი ხე” თავის ადგილზე დავაბრუნეთ, მერე კი ხმამაღლა წავიკითხეთ ტექსტი და ვიმსჯელეთ, რა მსგავსება და რა განსხვავება იყო წიგნში აღწერილ და ჩვენ მიერ შექმნილ ტყის დაცვის წესებს შორის”.

თვალი მივადევნოთ ამ ნარატივში პედაგოგის აზროვნების პროცესს.

როგორც ვხედავთ, აქ ძალიან საინტერესოა პრობლემაზე არაცნობიერი მუშაობის პროცესი. მასწავლებელმა, რომელსაც დიდი ხნის (წლების)განმავლობაში აწუხებდა პრობლემა, არაცნობიერად იმუშავა მის გადასაჭრელად,გარკვეული ხნის შემდეგ კი მოულოდნელ ვითარებაში დაებადა აზრი სწავლების იმგვარი მეთოდიკის თაობაზე, რომლის შესახებაც ზემოთ გიამბეთ.

მაინც, რა მოხდა?

დავიწყოთ თავიდან:

1. ყველაფერი პრობლემაზე არაცნობიერი მუშაობით დაიწყო (მომზადების ეტაპი – განსაკუთრებით გონებრივი აქტივობის მდგომარეობა, რომელიც ახალი იდეის წარმოშობის წინა პირობას წარმოადგენს);

2. შემდეგ დაიწყო პრობლემის გარშემო უზარმაზარი ძიებითი მუშაობა; შედეგად პიროვნებაში განწყობის სახით ჩამოყალიბდა ისეთი შინაგანი მდგომარეობა, როდესაც ყველა გარეგანი შთაბეჭდილება პრობლემის გადაჭრის გარშემო შემოიკრიბა (მომწიფების ეტაპი – პრობლემაზე არაცნობიერი მუშაობის პერიოდი, წარმმართავი იდეის ინკუბაცია);

3. შემდეგ პედაგოგმა შეიცვალა ამოცანის ხედვა და პრობლემური სიტუაცია გადაასტრუქტურა, რადგან პრობლემის გადასაწყვეტად მთავარი ფუნქციური ნიშანი იპოვა (შთაგონების ეტაპი – ინკუბაციის შედეგად ცნობიერდება აღმოჩენა – ახალი მიმართებების უეცარი წვდომა);

4. ბოლოს პედაგოგმა იდეა განახორციელა ანუ მოხდა იდეის განვითარება – მისი საბოლოო ფორმულირება, ხორცშესხმა, განხორციელება და შემოწმება.

ახლა კი თვალი მივადევნოთ პროცესს: რამ განაპირობა პედაგოგის კრეატიული მუშაობა?

მთავარი მიზეზი ის არის, რომ პედაგოგმა შეძლო ანალიტიკური, სინთეზური და პრაქტიკული უნარების გამოყენება და წონასწორობის დაცვა. კრეატიული მუშაობა კი ანალიტიკური, სინთეზური და პრაქტიკული უნარების გამოყენებასა და მათ შორის წონასწორობის დაცვით მიიღწევა (შტერნბერგი, 1985; შტერნბერგი და ლუბარტი, 1995; შტერნბერგი და ვილიამსი, 1996).

ვცადოთ, თანამიმდევრულად განვმარტოთ თითოეული მათგანი: სინთეზური, ანალიტიკური და პრაქტიკული აზროვნება.

სინთეზური აზროვნების უნარი ისაა, რასაც ჩვენ,ჩვეულებრივ, კრეატიულობას ვუწოდებთ. ეს ახალი და საინტერესო იდეების წარმოშობის უნარია. ხშირად ადამიანი, რომელსაც კრეატიულს ვუწოდებთ, განსაკუთრებით კარგი სინთეზური აზროვნების უნარის მქონე პიროვნებაა, რომელიც საგნებს შორის ისეთ კავშირებს ამჩნევს,რომლებსაც სხვები სპონტანურად ვერ ხედავენ.

ანალიტიკური აზროვნების უნარს, ჩვეულებრივ, კრიტიკული აზროვნების უნარად მიიჩნევენ. ადამიანი, რომელსაც ეს შეუძლია, იდეებს აანალიზებს და აფასებს. ყველას, თვით ყველაზე კრეატიულ პიროვნებასაც კი, აქვს უკეთესი და უარესი იდეები. კარგად განვითარებული ანალიტიკური აზროვნების გარეშე კრეატიულ ადამიანს ცუდი და კარგი იდეების დამუშავების თანაბარი შანსი ექნებოდა. ის ანალიტიკური აზროვნების უნარს იმისთვის იყენებს, რომ კრეატიული იდეის მნიშვნელობა შეაფასოს.

პრაქტიკული აზროვნების უნარი ადამიანს აძლევს საშუალებას, თეორია – პრაქტიკად, აბსტრაქტული იდეები კი პრაქტიკულ მიღწევებად გარდაქმნას. ინვესტიციის თეორიის მნიშვნელობა ის არის,რომ კარგი იდეები თავიანთთავს ვერ ყიდიან,კრეატიული ადამიანი კი პრაქტიკულ უნარებს იმისთვის იყენებს, რომ სხვები იდეის ღირებულებაში დაარწმუნოს. მაგალითად, ყველა ორგანიზაციას აქვს იდეები იმის შესახებ, როგორ უნდა მოხდეს ზოგიერთი პროცესის ან პროდუქტის დუბლირება. იმისთვის, რომ ასეთ ორგანიზაციებს ახალი პროცედურა შესთავაზოთ, თქვენ მას იდეა უნდა მიჰყიდოთ და დაარწმუნოთ, რომ ის ძველს სჯობია. პრაქტიკული უნარი პოტენციური აუდიტორიის მქონე იდეების ამოსაცნობადაც გამოიყენება.

მოცემული განმარტებების ინტერპრეტაციის შედეგად შესაძლოა შემდეგი რეალობა მივიღოთ: პიროვნებამ, რომელსაც მხოლოდ სინთეზური აზროვნება შეუძლია, შეიძლება ინოვაციური იდეები გამოიმუშაოს, მაგრამ ისინი ვერ იცნოს, ან ვერ “გაყიდოს”;ადამიანი, რომელსაც მხოლოდ ანალიტიკური უნარები აქვს, შეიძლება სხვისი იდეების ძალიან კარგი კრიტიკოსი იყოს, მაგრამ, სავარაუდოდ,თავად ვერ წარმოშობს კრეატიულ იდეებს;მხოლოდ პრაქტიკული უნარის მქონე ადამიანი, შესაძლოა, არაჩვეულებრივი “გამყიდველი” იყოს – დიდიაალბათობა, მან ისევე კარგად “გაყიდოს” მცირე ან ნულოვანი ღირებულების მქონე იდეები ან პროდუქტები, როგორც ნამდვილად კრეატიულები.

აქედან გამომდინარე, ნიშანდობლივია, მივიღოთ პასუხი კითხვაზე: როგორ შევუწყოთ ხელი მოსწავლეებში კრეატიულობის განვითარებას?

მასწავლებელთა უმრავლესობას სურს, თავის მოსწავლეებში კრეატიულობის განვითარებას შეუწყოს ხელი, მაგრამ მათი უმრავლესობა არ არის დარწმუნებული,რომ მათ მიერ არჩეული სტრატეგია სწორია.

“კრეატიულობის ინვესტიციის თეორიის” ავტორი გვირჩევს: მას შემდეგ, რაც კრეატიულობის განვითარების ზემოთ ჩამოთვლილ ტექნიკებს დახვეწთ და ყოველდღიური სწავლების ნაწილად აქცევთ, დაიწყეთ მათ შესახებ ინფორმაციის გავრცელება. გახდით ცვლილებების ინიციატორი, მოუყევით ამის შესახებ კოლეგებს, მეგობრებს, ადმინისტრატორებს, სკოლის დირექტორს და უთხარით, რამდენად მნიშვნელოვანია მოსწავლეებში კრეატიულობის განვითარება. გამოიყენეთ კრეატიული მოსწავლეების ნამუშევრები (განსაკუთრებით – იმ მოსწავლეებისა, რომლებიც ტრადიციული აკადემიური უნარების ნიჭით არ არიან დაჯილდოებულნი) და კრეატიული სწავლებით გამოწვეული ცვლილებების დემონსტრირება მოახდინეთ.

სოფიკო ლობჟანიძე

ჯიგსოუს ტექნიკა განავითარეს და პრაქტიკაში გამოსცადეს არონსონმა და მისმა სტუდენტებმა მეოცე საუკუნის სამოცდაათიანი წლების დასაწყისში, ჯერ – ტეხასის, მერე კი კალიფორნიის უნივერსიტეტებში. 1978 წელს არონსონმა თავის წიგნში „Jigsaw Classroom” დაწვრილებით აღწერა როგორც თავად მეთოდი, ასევე მასთან დაკავშირებული კვლევები და ხელმისაწვდომი გახადა იგი ფართო საზოგადოებისთვის. არონსონის მიხედვით, ჯიგსოუს ტექნიკა იყო მეთოდური მცდელობა, დაეძლია საკლასო ოთახში იმხანად ჯერ კიდევ არსებული სეგრეგაცია და, აქედან გამომდინარე, რასობრივი დაძაბულობა. ამ პრობლემის მოგვარებაზე ფიქრმა არონსონი ისეთი მეთოდური სისტემის შექმნამდე მიიყვანა, რომელშიც მოსწავლეები მნიშვნელოვან რესურსად განიხილებოდნენ და რომელიც ჯიგსოუ ერთის სახელწოდებით არის ცნობილი.

არონსონის მიხედვით, ჯიგსოუს ტექნიკა ხუთი ფაზისაგან შედგება:

.შესავალი;

. ცალკეული თემების/თემის ნაწილების დამუშავება ძირითადი/ჯიგსოუს ჯგუფების შიგნით;

. თემის ნაწილების გაღრმავება ექსპერტთა ჯგუფებში;

. თემის ნაწილთა გადაცემა ძირითად/ჯიგსოუს ჯგუფებში;

. თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალური ცოდნის შემოწმება და შეფასება.

პირველი ფაზა: შესავალი

ამ ფაზაში მასწავლებელი მოკლედ მიმოიხილავს განსახილველ თემას და მოსწავლეებს გააცნობს ჯიგსოუს ტექნიკას. შემდეგ იქმნება ძირითადი ჯგუფები. თითოეულში შედის არა უმეტეს ექვსი მოსწავლისა. დაკომპლექტებისას გასათვალისწინებელია, რომ ჯგუფი უნდა იყოს ჰეტეროგენული სქესის, წარმომავლობისა და უნარების მიხედვით, რაც მოსწავლეებს ტოლერანტობის, თანამშრომლობისა და ურთიერთპატივისცემის გრძნობათა გამომუშავებაში ეხმარება. ამის შემდეგ ხდება ძირითადი ჯგუფებიდან ე.წ. ჯგუფის ხელმძღვანელის არჩევა, რომელიც პასუხისმგებლია მუშაობის პერიოდში ჯგუფის მობილიზებაზე.

მეორე ფაზა: ცალკეული თემების/თემის ნაწილების დამუშავება ძირითადი/ჯიგსოუსჯგუფების შიგნით

მასწავლებელი დასამუშავებელ თემას წინასწარ ყოფს იმდენ ნაწილად, რამდენი წევრიც არის თითოეულ ძირითად/ჯიგსოუს ჯგუფში. თემის ნაწილები უნდა იყოს თანაბარი სირთულისა და მათ დამუშავებას უნდა სჭირდებოდეს ერთი და იგივე დრო.

თითოეული ძირითადი/ჯიგსოუს ჯგუფი ამუშავებს ერთსა და იმავე თემას. ჯგუფის თითოეულ წევრს ეძლევა თემის შესაბამისი ნაწილი, რომელსაც იგი დამოუკიდებლად, ინდივიდუალურად ამუშავებს.

მესამე ფაზა: თემის ნაწილების გაღრმავება ექსპერტთა ჯგუფებში

მას შემდეგ, რაც თითოეული მოსწავლე ინდივიდუალურად დაამუშავებს თემის შესაბამის ნაწილს, დგება ექსპერტთა ჯგუფები. მოსწავლეები, რომელთაც დაამუშავეს ერთიდა იგივე ნაწილი, ქმნიან ექსპერტთა ჯგუფებს დამუშავებული საკითხების გასაღრმავებლად და გაურკვეველი საკითხების გასარკვევად. კომპლექტდება იმდენი ექსპერტთა ჯგუფი, რამდენ ნაწილადაც იყო დაყოფილი თემა. ექსპერტთა ჯგუფების შიგნით მოსწავლეები აჯერებენ ინდივიდუალურად მოპოვებულ ცოდნას და მსჯელობენ იმაზე, როგორ გადასცენ უკეთ მათ მიერ მოპოვებული ცოდნა ძირითადი/ჯიგასოუს ჯგუფის სხვა წევრებს.

მეოთხე ფაზა: თემის ნაწილთა გადაცემა ძირითად/ჯიგსოუს ჯგუფებში

მეოთხე ფაზაში მოსწავლეები უბრუნდებიან თავიანთ ძირითად/ჯიგსოუს ჯგუფებს, რათა ჯგუფის დანარჩენ წევრებს გადასცენ თემის მათ მიერ დამუშავებული და შემდეგ ექსპერტთა ჯგუფებში გაღრმავებული ნაწილი. ცალკეულ ნაწილთა ერთმანეთისთვის გაცნობის შემდეგ მოსწავლეები ამ ნაწილებს აერთიანებენ და დასამუშავებელ თემას ერთ მთლიანობად მოიაზრებენ.

მეხუთე ფაზა: თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალური ცოდნის შემოწმება და შეფასება

დასკვნით, მეხუთე ფაზაში მოწმდება, რამდენად აითვისა თითოეულმა მოსწავლემ თემა. ჯგუფის საერთო წარმატების გაზომვას არონსონის მეთოდი არ ითვალისწინებს. იმართება საკლასო დისკუსია, სადაც განიხილება ჩატარებული სამუშაოს შედეგები – რამდენად კარგად შესრულდა იგი, სად იჩნა თავი დაბრკოლებამ, რატომ, მომავალში როგორ შეიძლება უკეთესი შედეგის მიღება.

ჯგუფებში მოსწავლეთა განაწილება უნდა მოხდეს შემდეგი სქემის მიხედვით:

ძირითადი/ჯიგსოუსჯგუფები:

ექსპერტთა ჯგუფები:

ჯიგსოუ ორი რობერტ სლავინის მიხედვით

არონსონისგან განსხვავებით, რომელიც აქცენტს მოსწავლეებში სოციალური უნარების განვითარებასა და კლასთან ინტეგრაციაზე აკეთებს, სლავინი ჯიგსოუს ტექნიკის გამოყენების დროს დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს საგნობრივი კომპეტენციის განვითარებასაც.

ჯიგსოუს ამ ორ ტექნიკას შორის ძირითადი განსხვავება ასეთია: ჯიგსოუ ერთისგან განსხვავებით, ჯისგოუ ორში

. ჯგუფის ხელმძღვანელი მოსწავლეთარიგებიდან არ სახელდება – მის ფუნქციას თავად იკისრებს მასწავლებელი;

. ჯგუფის ყველა წევრს მთელ დასამუშავებელ მასალაზე მიუწვდება ხელი.

მესამე და მეოთხე ფაზა ისევე მიმდინარეობს, როგორც ჯიგსოუ ერთში. ძირითადი განსხვავება მეხუთე ფაზაშია.

მოსწავლეთა მიღწევების შესაფასებლად სლავინმა შექმნა ე.წ. STAND (Student Team-Achievement Divisions) სისტემა. ჯიგსოუ ერთისაგან განსხვავებით, სადაც მხოლოდ მოსწავლეთა ინდივიდუალურ მიღწევებს აფასებენ, ჯიგსოუ ორში ფასდება ჯგუფის მიღწევაც. ძირითადი/ჯიგსოუს ჯგუფის ყოველი მოსწავლე ზომავს ინდივიდუალური მიღწევის ზრდას (მაგალითად, „ბოლოსწინა ტესტში დავიმსახურე 10 ქულა, ბოლო ტესტში – 12 ქულა. აქედან გამომდინარე, მიღწევის ზრდაა 20%”). ამგვარად, მოსწავლე თავის ახლანდელმოსწრებასადარებსთავისივეწინა შედეგს და ამგვარად ხედავს საკუთარ პროგრესს.ჯგუფის მიღწევის გასაზომავად კი ჯგუფის თითოეული მონაწილის მიღწევის კოეფიციენტები იკრიბება და ჯგუფის წევრების რაოდენობაზე იყოფა. ამგვარ შეფასებას ჯიგსოუ ერთთან შედარებით ის უპირატესობა აქვს, რომ მოსწავლეებს უვითარებს ორმაგ – როგორც ინდივიდუალურ, ასევე ჯგუფურ – პასუხისმგებლობას.

მეთოდის ძლიერი მხარეები:

კვლევებმა ცხადყო, რომ

. ჯიგსოუს ტექნიკის გამოყენებისას მოსწავლეები უკეთეს შედეგს იღებენ;

. მოსწავლეებს უმაღლდებათ საკუთარი შესაძლებლობების რწმენა, თვითორგანიზებისა და პასუხისმგებლობის უნარი;

. უვითარდებათ როგორც ინდივიდუალური, ასევე ჯგუფური ინტერესები;

. კლასში, სადაც ამ მეთოდს იყენებენ, მაღლდება მოსწავლეთა ურთიერთტოლერანტობა და ურთიერთპატივისცემა;

. მოსწავლეებს უვითარდებათ კომუნიკაციური უნარები;

. მოსწავლეებს უვითარდებათ თვითშეფასებისა და საკუთარ პროგრესზე დაკვირვების უნარი.

მეთოდის სუსტი მხარეები:

. შედარებით „სუსტი” მოსწავლეებისთვის ერთგვარი წნეხია თემის ნაწილის დამოუკიდებლად დამუშავება. ამ პრობლემის მოგვარება შესაძლებელია წყვილში მუშაობით ან მასწავლებელის დახმარებით.

. მეთოდის სუსტ მხარედ შეიძლება ჩაითვალოს ისიც, რომ მის გამოყენებას სჭირდება 20-30%-ით უფრო მეტი დრო, ვიდრე იმავე თემის ტრადიციული მეთოდით დამუშავებას.

. ექსპერტ მოსწავლეთა მიერ ინფორმაციის სხვადასხვა ხარისხით მიწოდებამ (მოსწავლეთა განსხვავებული შესაძლებლობების კვალობაზე) შესაძლოა საბოლოო შედეგებს ავნოს.

ჯიგსოუს ტექნიკა უნივერსალური მეთოდია, რომელიც შეიძლება თითქმის ყველა საგნობრივი ჯგუფის მასწავლებელმა სწავლების ყველა საფეხურზე გამოიყენოს.

სწავლების თანამედროვე თეორიების მიხედვით, მნიშვნელოვანია სხვა ადამიანის თვალით სამყაროს დანახვის უნარის გამომუშავება, რაც, თავის მხრივ, მოსწავლეთა სოციალურ განვითარებას უწყობს ხელს. ამ მიზნის მისაღწევად საჭიროა კითხვის სათანადო სტრატეგიების გამოყენება. ლიტერატურული ნაწარმოების განხილვისას უნდა ვისაუბროთ პერსონაჟთა რთულ და ზოგჯერ ურთიერთსაწინააღმდეგო მოტივებზე. მოსწავლეები უნდა ჩაუღრმავდნენ მხატვრული ნაწარმოების გმირის არა მარტო საქციელს, არამედ გრძნობებს, აზრებს, ემოციებს, მიმიკებსა და ჟესტებსაც კი. მათ პერსონაჟში უნდა დაინახონ არა მხოლოდ ეპოქის წარმომადგენელი, არამედ ცოცხალი, რეალური ადამიანი.

სტატისტიკა ადამიანის მოღვაწეობის თითქმის ყველა სფეროში გამოიყენება. მაგალითად,
განათლების სფეროს მმართველი ორგანოები დაინტერესებულნი არიან მოსწავლეთა მიღწევებით,
მასწავლებელთა ასაკობრივი განაწილების სურათით, სწავლების ინოვაციური მეთოდების ზეგავლენით
სწავლის ხარისხზე; პოლიტიკურ პარტიებსა და მათ ლიდერებს აინტერესებთ საკუთარი პოპულარობა
არჩევნების წინ, რათა ივარაუდონ, გამარჯვების რა შანსი აქვთ; მეწარმეებისთვის მნიშვნელოვანია
მათი პროდუქციის მომხმარებელთა რიცხვი, სქესი, ასაკი; კალათბურთში აღირიცხება მოთამაშეთა
ზუსტი ტყორცნები, მოედანზე ყოფნის ხანგრძლივობა, მიღებული ჯარიმების რაოდენობა, ფარიდან
მოხსნილი ბურთების რაოდენობა.

სტატისტიკის შესწავლის აუცილებლობა მრავალი მიზეზითაა განპირობებული, მათ
შორის იმითაც, რომ:

–     ადამიანებს პროფესიული საქმიანობისას
სჭირდებათ სტატისტიკური ინფორმაცია, რომლის გასაგებადაც უნდა დაეუფლონ ტერმინებს, სიმბოლოებს,
ცნებებს და სტატისტიკურ მეთოდებს. მათ ასევე უნდა შეძლონ სხვებისთვის სტატისტიკური
ინფორმაციის საკუთარი სიტყვებით გაზიარება ან მოცემული მასალის ინტერპრეტაცია; 

–     მათ, შესაძლოა, თვითონ მოუწიოთ
სტატისტიკური კვლევის ჩატარება, რადგან ეს, საზოგადოდ, კვლევა-ძიების ერთ-ერთი ძირითადი
ხერხია;

–     სტატისტიკური ცოდნა და უნარ-ჩვევები
საჭიროა იმისთვის, რომ ადამიანები უკეთესი მოქალაქეები და მომხმარებლები იყვნენ, გააკეთონ
სწორი არჩევანი, მიიღონ გონივრული გადაწყვეტილება.

სტატისტიკა არის მეცნიერება, სადაც კვლევა მიმდინარეობს მონაცემთა შეგროვების,
მოწესრიგების, შეჯამების, ანალიზისა და დასკვნების გამოტანის გზით.

სასკოლო განათლების დაწყებით საფეხურზე მონაცემთა ანალიზის, ალბათობისა და
სტატისტიკის მიმართულების სწავლების მიზანია, მოსწავლეები გაეცნონ აღწერითი სტატისტიკის
ელემენტებს – თვისებრივ და დისკრეტულ რაოდენობრივ მონაცემთა შეგროვების, მოწესრიგების,
წარმოდგენისა და ინტერპრეტაციის საშუალებებს.

მოსწავლეთათვის განკუთვნილი სასწავლო მასალების ანალიზიდან ჩანს, რომ არსებობს
პრობლემები მონაცემთა შეგროვების საშუალებების სწავლებასთან დაკავშირებით. გთავაზობთ
მეთოდიკურ მასალას ამ საკითხის სწავლების გასაუმჯობესებლად.

მოსწავლეთა მოტივაცია

მიზანშეწონილია მოსწავლეებისთვის საინტერესო სტატისტიკური მონაცემების მიწოდება.
მათ შეიძლება შევთავაზოთ, მაგალითად, ამოცანები:

1. გაეცანით ჩინეთის მოსახლეობის აღწერის მონაცემებს.

ჩინეთის მოსახლეობა 1980 წელს გაორმაგდა 1945 წელთან შედარებით. თუ მოსახლეობის
ზრდა ამავე ტემპით მოხდება, რომელ წელს გაორმაგდება ჩინეთის მოსახლეობა 1980 წელთან
შედარებით?

2. ლათინური ანბანის ასოების გამოყენების სიხშირე ინგლისურენოვან ტექსტებში
ასეთია:

მოიძიეთ ინფორმაცია და შეადგინეთ ანალოგიური ცხრილი ქართული ანბანის ასოებისთვის.

მოსწავლეებისთვის მონაცემთა შეგროვების საშუალებების გაცნობა

შესთავაზეთ მოსწავლეებს მოსამზადებელი სავარჯიშოები:

1.   გაარკვიეთ, თვისებრივია თუ რაოდენობრივი
შემდეგი მონაცემები: ავტოსადგომზე განთავსებული ავტომობილების ფერები; საკლასო ოთახებში
მერხების რიცხვი; სამარშრუტო ტაქსების ნომრები; მოქალაქეთა დაბადების ადგილები; სახელმძღვანელოთა
ფასები; გასაყიდი საქონლის ზიპ-კოდები; მტკვარში დაჭერილი თევზების წონები; პროდუქტების
დამამზადებელი ფირმების დასახელებანი.

2.   რა მონაცემები აღირიცხება საფეხბურთო
სტატისტიკაში? მედიცინაში? მოსახლეობის აღწერისას? რა მიზნით? თქვენთვის ცნობილი რომელი
საშუალებების გამოყენებით?

ამის შემდეგ მიზანშეწონილია, მასწავლებელი ესაუბროს მოსწავლეებს მონაცემების
შეგროვების საშუალებებზე. მოსწავლეთა ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინებით მას
შეუძლია მოსწავლეებს მიაწოდოს შემდეგი ინფორმაცია:

“გაზომვა და დაკვირვება ხშირად გამოიყენება სამეცნიერო (საბუნებისმეტყველო
თუ სტატისტიკური) ექსპერიმენტების დროს. მეცნიერები ერთსა და იმავე პირობებში მრავალჯერ
იმეორებენ ცდას, რათა რამდენჯერმე დადასტურებული, სანდო მონაცემების საფუძველზე გააკეთონ
დასკვნა გამოსაკვლევი ობიექტის თვისებების შესახებ.

ექპერიმენტსა და დაკვირვებას შორის განსხვავება ისაა, რომ დაკვირვებისას მკვლევარი
არ ერევა მოვლენათა მსვლელობაში, ხოლო ექსპერიმეტის ჩატარებისას ის თვითონ ქმნის ან
ცვლის ექსპერიმენტის პირობებს, რათა უკეთ შეისწავლოს საკვლევი ობიექტი იმ კუთხით, რომელიც
მას აინტერესებს.

სტატისტიკური ექსპერიმენტი კი იმით განსხვავდება საბუნებისმეტყველოსგან, რომ
ცდის ჩატარებამდე შეუძლებელია მისი შედეგის ერთმნიშვნელოვნად პროგნოზირება, მიუხედავად
იმისა, რომ შესაძლებელია ყველა შესაძლო შედეგის ჩამოთვლა. სტატისტიკური ექსპერიმენტების
მაგალითები ხშირად გვხვდება საბავშვო თამაშებშიც. ესაა კამათლის გაგორება მომდევნო
მოთამაშის ბიჯების რაოდენობის გასარკვევად, მონეტის აგდება მოთამაშეთა ჯერის გასარკვევად,
ალალბედზე ლოტოს ბურთულის ამოღება გამარჯვებულის გამოსარკვევად და სხვა.

მონაცემების შეგროვების კიდევ ერთი საშუალებაა გამოკითხვა. მაგალითად, მსხვილი
კომპანიის ხელმძღვანელებს სჭირდებათ ინფორმაცია საკუთარ ფირმაში დასაქმებული მუშაკების
საჭიროებების შესახებ, რათა გააუმჯობესონ კომფორტი და გაზარდონ შრომის ნაყოფიერება.
ბუნებრივია, საჭირო მონაცემებს ისინი ვერ მოიძიებენ ვერცერთ კატალოგში, ხოლო მუშაკთა
ქცევაზე დაკვირვება უხერხულობას შექმნის. ამიტომ მიზანშეწონილია, კომპანიის სოციალურ
მუშაკთა გუნდმა შექმნას სპეციალური კითხვარი, რომლის შევსებაც სწრაფად მოხდება და იოლად
გამოიკვეთება, თუ პირობების როგორ გაუმჯობესებას ანიჭებენ უპირატესობას დასაქმებულები.

გამოკითხვით მონაცემთა შეგროვების ხერხებია: სატელეფონო გამოკითხვა, კითხვარის
დაგზავნა ფოსტის ან ინტერნეტის საშუალებით, ინდივიდუალური ინტერვიუ. გამოკითხვითMმონაცემების
შემგროვებელს ინტერვიუერი ეწოდება, ხოლო მათ, ვისაც გამოკითხავენ – რესპონდენტები.
ინტერვიუერი რესპონდენტებს კვლევის მიზნის შესაბამისად ირჩევს. მაგალითად, თუ მას აინტერესებს
რომელიმე პოლიტიკური მოღვაწის პოპულარობა (რეიტინგი) არჩევნების წინ, მაშინ იგი კითხვარებს
შეავსებინებს ზრდასრული მოსახლეობის წარმომადგენლებს და არა მოზარდებს, რადგან მათ
ჯერ არ აქვთ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. ამასთანავე, ინტერვიუერი უნდა იყოს ობიექტური,
მან უნდა გამოიჩინოს მიუკერძოებლობა და გამოკითხოს მოქალაქეთა, რაც შეიძლება, მეტი
ჯგუფის წარმომადგენლები.

მნიშვნელოვანი მონაცემების შესაგროვებლად საჭიროა საკვლევი პრობლემის რაობაში
გარკვევა და გადაწყვეტილების მიღება, რომელ მონაცემებს ვაგროვებთ და რა საშუალებებით.
კვლევის მიზნებს შორის შესაძლებელია იყოს: მოვლენათა განვითარების წინასწარმეტყველება,
პრიორიტეტების გარკვევა, მონაცემებში კანონზომიერების გამოვლენა, მონაცემთა ორ ერთობლიობას
შორის დამოკიდებულების გარკვევა  და სხვა.

შესაბამისად შეირჩევა ანკეტები და კითხვარები: თუ ორ ან რამდენიმე მოსაზრებას
შორის უფრო პოპულარული უნდა გაირკვეს, მაშინ კითხვარში შემოთავაზებული პასუხის ვარიანტებიდან
რესპონდენტებმა ერთი სასურველი უნდა მონიშნონ. თუ ინტერვიუერს აინტერესებს რესპონდენტთა
მოსაზრებები მოცემული საკითხის თაობაზე, მაშინ კითხვარი ღიაა (არ  მოიცავს მზა პასუხებს)”.

სავარჯიშოები საკლასო სამუშაოსთვის

1. მონაცემთა შეგროვების რომელ საშუალებას იყენებთ, თუ თქვენ: იწერთ ყოველთვიურად
წაკითხული წიგნების რაოდენობას; ეცნობით უნივერსიტეტში ჩარიცხულ სტუდენტთა სიას; ყოველდღიურად
იწერთ ამოსული ჯეჯილის სიმაღლეს; რეკავთ ცნობათა ბიუროში კინოსეანსის დროის გასაგებად;
მეზობლებს ავსებინებთ ანკეტას ოჯახში წევრების რაოდენობის შესახებ.

2. ტერმინებს შორის _ გამოკითხვა, ინტერვიუ, დაკვირვება, ექსპერიმენტი, მონაცემთა
ამოკრება მონაცემთა წყაროებიდან _ შეარჩიეთ საჭირო და ჩასვით შესაფერის წინადადებაში:

ა) … არის მონაცემთა შეგროვების საშუალება, როდესაც დამკვირვებელი იწერს,
რასაც ის ხედავს ან აკეთებს.

ბ) … არის მონაცემთა შეგროვების საშუალება, როდესაც გამოკითხვის ჩამტარებელი
პირი ერთსა და იმავე კითხვებს უსვამს ყველას და ინიშნავს მათ მიერ გაცემულ პასუხებს.

გ) …  არის მონაცემთა შეგროვების
საშუალება, როდესაც პირისპირ შეხვედრისას კითხვებს უსვამთ იმ ადამიანებს, ვინც წინასწარ
დაგთანხმდათ პასუხების გაცემაზე.

დ) … არის მონაცემთა შეგროვების საშუალება, როდესაც ახალი მონაცემების შეგროვების
ნაცვლად ხდება ცნობილი ფაქტების მოძიება უკვე არსებულ ინფორმაციაში.

ე) … არის მონაცემთა შეგროვების საშუალება, როდესაც სპეციალური ხელსაწყოების
გამოყენებით წინასწარ განსაზღვრულ საცდელ პირობებში ხდება შედეგების აღრიცხვა.

3. შეავსეთ რომელიმე მზა კითხვარი.

4. შეარჩიეთ ქვემოთ მოყვანილი ჩამონათვალიდან თქვენთვის საინტერესო საკითხები,
რომელთან დაკავშირებითაც გაინტერესებთ მონაცემთა შეგროვება: მოდა, ბავშვთა დაავადებები,
კომპიუტერები, ჯანსაღი ცხოვრების წესი, პროფესიები, უსაფრთხოება გზებზე, გასართობი
დაწესებულებები. შერჩეულ საკითხთან დაკავშირებით ჩამოაყალიბეთ პრობლემა და ამ პრობლემის
შესწავლის მიზნით ჩამოწერეთ კითხვები, რომლებზეც საჭიროა პასუხის მიღება მონაცემების
შეგროვების და ანალიზის გზით.

სავარჯიშოები ჯგუფური ან დამოუკიდებელი სამუშაოსთვის 

I ვარიანტი

გაარკვიეთ, თვისებრივია თუ რაოდენობრივია შემდეგი მონაცემები: სახელმძღვანელოებში
გვერდების რიცხვი; ახალშობილთა სქესი სამშობიაროში; ვიტამინების აბის სისქეები; მოქალაქეთა
ტელეფონის ნომრები; თანაკლასელთა გვარები; ოჯახის წევრების ფეხსაცმლის ზომები;  საკლასო ოთახების ფართობები. მონაცემთა შეგროვების
რომელ საშუალებას გამოიყენებთ თითოეულ შემთხვევაში?

II ვარიანტი

გაარკვიეთ, თვისებრივია თუ რაოდენობრივი შემდეგი მონაცემები: მოსწავლეთა სიმაღლე;
მოსწავლეთა თვალის ფერი; მოსწავლეთა მგზავრობის საშუალებები; შინაურ ცხოველთა სახეობები;
მოსწავლეთა წონა; მოსწავლეთა საყვარელი დღესასწაულები; მოსწავლეთა მიერ ტელევიზორთან
გატარებული დრო. მონაცემთა შეგროვების რომელ საშუალებას გამოიყენებთ თითოეულ შემთხვევაში?

სავარჯიშოები საშინაო დავალებისთვის

1. რა საშუალებების გამოყენებით აგროვებენ დემოგრაფიულ მონაცემებს? დაასახელეთ
შესაგროვებელი მონაცემების სახეობები, დასვით კითხვები, რომელთა საშუალებითაც მოიპოვება
ესა თუ ის მონაცემი და მიუთითეთ რესპონდენტები.

2. მოიფიქრეთ, მონაცემთა შეგროვების რომელი საშუალების გამოყენებაა მიზანშეწონილი
თითოეულ ქვემოთ მოყვანილ შემთხვევაში:

·    რამდენ საათს უყურებს ტელევიზორს ტიპური მეექვსეკლასელი?

·    თითოეული ფერის რამდენი
შოკოლადის მარცვალია კანფეტ “M ანდ M”-ისპაკეტში?

·    რა განსხვავებაა წლიურ
ნალექიანობაში თქვენს ქალაქსა და საქართველოს სხვა ქალაქებს შორის?

·    ვის აირჩევენ თქვენი
კლასიდან სკოლის მოსწავლეთა საბჭოში?

·    რა მაქსიმალურ სიმაღლეს
შესწვდებიან თქვენი კლასელები ახტომის გარეშე?

·    როგორ იცვლებოდა მოსახლეობის
რაოდენობა ათწლეულების მიხედვით თქვენს დასახლებაში XX საუკუნის განმავლობაში?

3. შეარჩიეთ მონაცემთა შეგროვების შესაფერისი საშუალება და ჩასვით წინადადებებში
გამოტოვებული სიტყვები:

ა) იმისთვის, რომ გამოვთქვათ მომავალი საკალათბურთო მატჩის პროგნოზი, მნიშვნელოვანია,
ვიცოდეთ მონაცემები მოწინააღმდეგე გუნდების მოთამაშეთა ტყორცნების შედეგიანობის შესახებ.
ამგვარი მონაცემების შესაგროვებლად სპეციალისტები სპორტსმენებზე აწარმოებენ …

ბ) … საშუალებით მონაცემების შეგროვების მაგალითია პოპულაციების შესწავლა
ეკოლოგების მიერ. ისინი სწავლობენ გარემოს დაბინძურების ზეგავლენას შერჩეულ პოპულაციაზე
და ამისათვის დროის ხანგრძლივი მონაკვეთის განმავლობაში აღრიცხავენ რაოდენობრივ ცვლილებებს
ამ პოპულაციის წარმომადგენლებთან დაკავშირებით.

გ) ახალი ტურისტული სეზონისთვის მოსამზადებლად ტურისტული ბიზნესის წარმომადგენლებს
სჭირდებათ მონაცემები ტურისტების ნაკადის შესახებ ამა თუ იმ რეგიონში და წლის ამა თუ
იმ პერიოდში. ამგვარი მონაცემების მოძიება შესაძლებელია …

4. წაიკითხეთ ამონარიდი საგაზეთო სტატიიდან, რომელიც მოიცავს სტატისტიკურ
ინფორმაციას და უპასუხეთ კითხვებს: რა მონაცემებია გამოყენებული სტატიაში? მონაცემთა
შეგროვების რომელი საშუალებები იყო გამოყენებული? მონაცემთა წარმოდგენის თქვენთვის
ცნობილი რომელი საშუალებებია გამოყენებული? გამოკვლეულია თუ არა მონაცემთა ერთობლიობის
თვისებრივი ნიშნები? რომელი? ეთანხმებით თუ არა სტატიაში გაკეთებულ დასკვნებს? რატომ?

5. ვთქვათ, თქვენ უნდა შეისწავლოთ რომელიმე პრობლემა ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან:
ქალაქში მობინადრე ჩიტების სახეობათა მრავალფეროვნება; ჰაერის დაბინძურება წლის სხვადასხვა
დროს; თქვენი თანატოლები და სპორტი; მწეველთა და არამწეველთა ოჯახებში მცხოვრები თქვენი
თანაკლასელების სიჯანსაღე; სწრაფი მეტყველების უნარი თანატოლებს შორის.

თითოეულ პრობლემასთან დაკავშირებით განსაზღვრეთ კვლევის მიზანი, შეარჩიეთ
თემა, მონაცემების შეგროვების საშუალება და დაასაბუთეთ თქვენი არჩევანი.

დაიხმარეთ ნიმუში: საინტერესო საკითხი – წიგნიერება;

თემა – მოსწავლეთა საყვარელი წიგნები; მიზანი – გაირკვეს მოსწავლეთა პრიორიტეტები
და მოსაზრებები შეგროვებული მონაცემებიდან; საშუალება – მოსწავლეთა გამოკითხვა მზა
კითხვარით, სადაც მითითებული იქნება არჩევანი (სათავგადასავალო ლიტერატურა, სამეცნიერო
ფანტასტიკა, ისტორიული პირების ცხოვრება და მოღვაწეობა, მოთხრობები ცხოველების შესახებ,
სხვა).

სამყაროში უამრავი ფერია, რომელსაც ადამიანის თვალი განსხვავებულად აღიქვამს. ფერთა პალიტრა და გამა ქმნის ჰარმონიას ბუნებასა და ცოცხალ ორგანიზმებს შორის. ფერების მიმართ განსაკუთრებული ფრთხილი დამოკიდებულება აქვთ ხელოვანებს, არა მარტო მხატვრებს, არამედ მწერლებსაც.

ალექსანდრე მაკედონელის შესახებ უამრავი გადმოცემა და ლეგენდა არსებობს. მას პატივს მიაგებდნენ როგორც დასავლეთში, ასევე აღმოსავლეთში. ევროპაში ალექსანდრე მაკედონელს დიდს უწოდებდნენ, ხოლო აზიაში – ორრქოსანს (ერთ-ერთი აზიური წარმოდგენის თანახმად, დედამიწა ხარის ორ რქას ეყრდნობოდა, ამიტომ მსოფლიოს მპყრობელს ორრქოსანს უწოდებდნენ).