ფსიქოლოგიის დოქტორმა დარია ბრეზინსკიმ ინტერვიუ ჩამოართვა ქ-ნ მიმსი სადოფსკის, სადბერის სკოლის (Sudbury Valley School) თანადამფუძნებელს. ეს ინტერვიუ ეთერში გავიდა ბრეზინსკის პირდაპირ რადიოშოუში “Children Come First” (აუდიო: https://www.sacredlivingtraditions.com/?page_id=1455). მისი აუდიოვერსია ხელმისაწვდომია სადბერის სკოლის პრესგანყოფილებაში. ინტერვიუს ჩანაწერს 2012 წელს ჩაუტარდა რედაქტირება მიმდინარე პრაქტიკის უკეთ ასახვისთვის.
დარია ბრეზინსკი, ჟურნალისტი: როგორ და როდის დაარსდა სკოლა და რა იყო მისი შექმნის მიზეზი?
მიმსი სადოფსკი, სადბერის სკოლის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, რამდენიმე წიგნის ავტორი და სადბერის სკოლის მასწავლებელი: სკოლა 1968 წელს დაარსდა. ადამიანთა ჯგუფმა, რომელიც დაინტერესებული იყო განათლების საკითხებით და მასთან ერთად – რამდენიმე ეთუზიასტმა მშობელმა გადაწყვიტეს, ხორცი შეესხათ თავიანთი წარმოდგენისთვის იმის შესახებ, რას ნიშნავს ახალგაზრდების განათლება, დაეფუძნებინათ სკოლა ცარიელ ადგილზე და ეპოვათ გზა. მათ უარყვეს იმ დროისთვის არსებული სასკოლო მოცემულობები და ამოსავალ წერტილად აიღეს ფაქტი, რომ ბავშვები, ისევე როგორც ყველა ადამიანი, ბუნებით ცნობისმოყვარენი არიან და გამუდმებით ცდილობენ სამყაროს შესახებ ცოდნის გამდიდრებას. მათ მიაჩნდათ, რომ არ იყო აუცილებელი ამ პროცესის დაჩქარება, რადგან ადამიანი მთელი სიცოცხლის განმავლობაში ძალდაუტანებლად, ნელ-ნელა, ისედაც უამრავ ინფორმაციას იღებს და ამუშავებს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ადამიანი იმისთვის კი არ სწავლობს, ვთქვათ, არითმეტიკას, რომ თვლა იცოდეს, ანდა წერა-კითხვას – ნიშნების გასარჩევად, არამედ ცხოვრება კარნახობს ამას.
დარია: იმის თქმა გსურთ, რომ ბავშვებისთვის სწავლის პროცესს, თუ თვისობრივად ვილაპარაკებთ, საქმე აქვს მნიშვნელობასთან – მისი მნიშვნელობისა და ცხოვრებასთან შესაბამისობის გამო, ვიდრე საგნების შესწავლის აუცილებლობასთან – საგნებისა, რომლებიც შესაძლოა სრულიად არ შეესაბამებოდეს ბავშვის ცხოვრებაში მიმდინარე მოვლენებს?
მიმსი: რა თქმა უნდა. ცხოვრება ყველა ჩვენგანისთვის თავისი გზით მიედინება, ჩვენი ინტერესებიც იცვლება, სხვაფერდება და უფრო და უფრო რთულდება. ჩვენ ველით, რომ იგივე მოხდება ნებისმიერი ბავშვის ცხოვრებაში.
დარია: თუ შეიძლება, მოგვიყევით, რა ხდება თქვენთან. ბავშვები არ სხედან საკლასო ოთახებში და არ სწავლობენ ინგლისურს, სოციალურ მეცნიერებებს, მათემატიკას. რას აკეთებენ ისინი ახლა, როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ?
მიმსი: თამაშობენ კალათბურთს და ველოსიპედებით დაქრიან, კითხულობენ წიგნებს, ერთმანეთს უყვებიან, რას აკეთებდნენ შაბათ-კვირას, საუბრობენ პოლიტიკურ საკითხებსა და ნებისმიერ სხვა თემაზე, რომელიც კი შეიძლება წამოიჭრას საუბრისას, იძენენ ახალ ნაცნობებს, ერთობიან, ჭამენ, აკეთებენ ყველაფერს, რაც შეიძლება გააკეთოს ადამიანმა დიდ ოჯახში – მართლა ძალიან დიდ ოჯახში, რადგან ჩვენ 210 ბავშვი გვყავს. აი, ამით არიან დაკავებულნი ჩვენი ბავშვები. ეს კი ნიშნავს, რომ ზოგიერთი სწავლობს ტრადიციულ საგნებს ტრადიციული წესებით, ხოლო უმეტესობა – არა. თუ დიდ წვეულებაზე (ამერიკულ პარტიზე) წახვალთ, სადაც 200 კაცია შეკრებილი, იქ შეხვდებით ადამიანებს, რომლებიც ცალკე ისხდებიან სადღაც კუთხეში თან მოტანილი თუ იქვე, თაროზე ნაპოვნი წიგნის საკითხავად, ანდა სპორტით, ბანქოთი თუ სხვა სამაგიდო თამაშებით იქცევენ თავს.
დარია: თქვენი დაწესებულება ძალიან, ძალიან დიდი სახლია, აქვს უზარმაზარი ეზო და ტერიტორია. როგორ აღუწერდით ამ გარემოს მათ, ვინც აქ არ ყოფილა?
მიმსი: ეს ლამაზი ადგილია. იგი მდებარეობს ახალ ინგლისში (აშშ-ის ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილი – ლ.ა.), ათაკრიან (დაახლ. 4 ჰექტარი – ლ. ა.) მშვენიერ მიწის ნაკვეთზე. ამ ტერიტორიაზე დგას გრანიტის შენობა და ნაგებობა, სადაც ადრე დიდი ფერმა იყო. არც ერთი მათგანი წუთითაც არ ცდება. ფერმის ყოფილ შენობაში აუდიოიზოლირებული მუსიკაში სავარჯიშო ოთახებია უამრავი სხვადასხვა სახის აპარატურით. იქვეა ვიდეოთამაშებისთვის გამოყოფილი სივრცეც. ამავე შენობაშია ოთახი შეხვედრებისა და შეკრებებისთვის, სადაც წარმოდგენებიც იმართება ხოლმე. მთავარ შენობაში მდებარეობს სამზარეულო, ფოტოლაბორატორია, ხელოვნების დარბაზი, ინტერნეტოთახი კომპიუტერებით, რომლებიც ძალიან სწრაფი ინტერნეტით არის უზრუნველყოფილი, სკოლის ოფისი და უამრავი სხვადასხვა ზომის ოთახი, რომლებიც ამ სკოლის უმნიშვნელოვანესი სივრცეებია, რადგან მათი გამოყენება ნებისმიერი სახის აქტივობისთვის შეიძლება.
დარია: გამოდის, რომ თქვენთან ვერც ერთ ოთახზე ვერ ვიტყვით: “ეს ინგლისური ენის ან მათემატიკის საკლასო ოთახია?”
მიმსი: ალბათ ასეა, რადგან მათემატიკასა და ინგლისურს არ სჭირდება ჩვენს სკოლაში სპეციფიკური სივრცე. თუ თქვენ გსურთ, იმუშაოთ რამდენიმე ადამიანთან ერთად და გჭირდებათ დაფა, – გვაქვს ასეთი ოთახებიც, ოღონდ სულ სამი, და მოგიწევთ, მათი დაცლა ითხოვოთ.
დარია: მასწავლებლები გყავთ სკოლაში?
მიმსი: ჩვენ გვყავს ზრდასრული ადამიანები. მათ “თანამშრომლებს” ვეძახით და ისინი ხანდახან ასწავლიან კიდეც. ისევე, როგორც მრავალი ბავშვი ჩვენს სკოლაში. თანამშრომლების მთავარი დანიშნულებაა, იყვნენ სკოლის, ასე ვთქვათ, რესურსი – ისინი ყურადღებას აქცევენ სკოლის ფუნქციობას, ასევე წარმოადგენენ მაგალითს იმისა, რას ნიშნავს იყო “ზრდასრული” ადამიანი. იმედია, ჩვენ თანახმა ვართ, ვიყოთ “ზრდასრულები”.
დარია: გამოდის, რომ თქვენ არ გყავთ სპეციალური შტატიანი თანამშრომლები, როგორიცაა, ვთქვათ, მდივანი, დამლაგებელი, ინგლისურის მასწავლებელი, ხელოვნების მასწავლებელი…
მიმსი: მმმ… თან გვყავს და თან არა. არიან თანამშრომლები, რომლებსაც შეგიძლიათ მიმართოთ რაიმე სპეციფიკური თხოვნით. მაგალითად, თუ დასარტყამ ინსტრუმენტებზე დაკვრით ხართ დაინტერესებული, მაშინ მე არ უნდა მომმართოთ; ჩვენ გვყავს მუსიკოსი, რომელსაც გაესაუბრებით იმის თაობაზე, როგორ დაიწყოთ სწავლა და როგორ გამოიყენოთ ინსტრუმენტები. ზოგიერთი ჩვენგანი გენერალისტია, ზოგიერთი – სპეციალისტი. ყველანი ერთი წლით ვართ არჩეულები არა სწავლების სპეციფიკური უნარების, არამედ პიროვნული თვისებების გამო. ძირითადად იმ საქმიანობას ვეწევით, რომელიც ყველაზე უკეთ ვიცით და არა იმიტომ, რომ სწორედ ამ საქმის კეთებაში უნდა გავატაროთ დროის უმეტესი ნაწილი.
დარია: თქვენ ამბობთ, რომ არჩეული ხართ ერთი წლის ვადით; ეს არ არის შრომითი კონტრაქტი და ერთწლიანი სამუშაოს ქონა არ ნიშნავს, რომ გაისადაც იმავეს გააგრძელებთ. როგორ ტარდება არჩევნები? ვინ გირჩევთ და, საერთოდ, როგორ მიმდინარეობს ეს პროცესი?
მიმსი: ყოველ გაზაფხულზე იმართება სასკოლო შეხვედრა-კონგრესი, რომელიც ემსახურება სკოლის პერსონალის არჩევნებს და დისკუსიას ამ საკითხზე. აქვე სთავაზობენ კონტრაქტებს მათ, ვინც არჩევნებით შეირჩა.
დარია: გამოდის, სტუდენტები ირჩევენ მათ, ვინც მომავალი ერთი წლით პერსონალის წევრი გახდება…
მიმსი: დიახ, ასეა. მეც ერთი ხმა მაქვს, მაგრამ, ამავე დროს, ხმის უფლება აქვს პერსონალის 11 წევრსა და 201 მოსწავლეს. როგორც ხედავთ, ხმას ძირითადად მოსწავლეები აძლევენ, ისინი ირჩევენ ამ კანდიდატებს.
დარია: ატარებს თუ არა პერსონალი წინასაარჩევნო კამპანიას? როგორ ხდება ეს?
მიმსი: თუ ადამიანი არჩევნებამდე პერსონალის წევრი არ ყოფილა, მაშინ მან საკმაო ხანი უნდა გაატაროს სკოლაში, რათა გაიცნოს ხალხი და მოსწავლეებმა და პერსონალის წევრებმაც კარგად გაიცნონ ის, ჩამოუყალიბდეთ წარმოდგენა მასზე და სკოლაში მისი მუშაობის ალბათობაზე.
დარია: ეს უაღრესად დემოკრატიულ პროცესს ჰგავს…
მიმსი: ეს ძალიან დემოკრატიული პროცესია. სკოლის ძირითადი იდეაც სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ განათლება მხოლოდ შენზე არ არის დამოკიდებული, – თავადაც გეკისრება პასუხისმგებლობა მთელ თემზე, სხვა ხალხთან კავშირებზე. ეს ყველას დაანახვებს, რომ საკუთარ განათლებაზე პასუხისმგებლობა ზღაპარი კი არა, რეალური, პრაგმატული პროცესია, რადგან ეს რეალური თემია სავსებით რეალური პასუხისმგებლობებით და რეალური საჭიროებით, მისმა ყოველმა წევრმა მიიღოს მონაწილეობა ყოველდღიური საკითხების გადაწყვეტაში.
დარია: თქვენი სკოლა კერძოა. სერტიფიცირებულია თუ არა ის მასაჩუსეტსის შტატის მიერ?
მიმსი: მასაჩუსეტსის შტატში სკოლების ფუნქციობის საკითხებს ქალაქი წყვეტს და 1968 წლიდან ამას ქალაქ ფრემინგემის სასკოლო ჩინოვნიკები არეგულირებენ. ჩვენ მათთან დიდი ხნის, ძალიან კარგი ურთიერთობა გვაქვს.
დარია: როგორ გვარდება სკოლაში წამოჭრილი პრობლემები? ამას იმიტომ ვკითხულობ, რომ თქვენთან, ასე ვთქვათ, ადმინისტრაცია არ არსებობს, ასევე არ არიან, ფორმალურად, მასწავლებლები. როგორ აგვარებთ დისციპლინის საკითხებს, მაგალითად, თუ ერთმა ბავშვმა მეორეს დაარტყა? როგორ მუშაობს ეს თქვენი დემოკრატიული პროცესის ფარგლებში?
მიმსი: ამის თაობაზე მოგვიანებით მოგახსენებთ. ჯერ იმას ვიტყვი, რომ აქ, ჩვენთან, ძნელი წარმოსადგენია, ერთმა ბავშვმა მეორეს თავში ჩაარტყას. აქ ძალზე არაძალადობრივი გარემოა და ეს ერთ-ერთი ის საკითხია, რომელსაც განსაკუთრებულ ყურადღებას ვაქცევთ მოსწავლის მიღებისას. ამას ახსნაც აქვს – ჩვენს სკოლაში ყოველი ბავშვი თავისუფალია, ნებისმიერ მათგანს შეუძლია იქ ყოფნა, სადაც სურს, რაც იმას ნიშნავს, რომ უზედამხედველოდ გვყავს ოთხი, ხუთი, ექვსი თუ შვიდი წლის პატარები, ამიტომ ჩვენ ძალიან ფრთხილად ვარჩევთ მოსწავლეებს, რათა ვერიდებით ისეთი ბავშვების მიღებას, სხვებს რომ სცემენ, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ პრობლემები არ გვაქვს ან ყველა იდეალურად იქცევა.
ჩვენს სკოლაში არის, ასე ვთქვათ, სასამართლო სისტემა, რომელიც წარმოადგენს სკოლის კონგრესის ერთ-ერთ ხელს. სასამართლო ყოველდღე იკრიბება და განიხილავს წერილობით განცხადებებს წესების დარღვევის შესახებ. ეგრეთ წოდებული სასამართლო კომიტეტი (სკ) მოსწავლეებისგან შედგება. ორი მათგანი არჩეულია, ხოლო ხუთი სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფიდან არის შერჩეული. მათ ემატება პერსონალის წარმომადგენელი, რომელიც ყოველდღიურად იცვლება. სკ იკრიბება ყოველდღე, დილის 11 საათზე. სკოლაში ყველას, 4 წლისა იქნება თუ 44-ის, შეუძლია დაწეროს საჩივარი ნებისმიერ შემთხვევაზე, სადაც, მისი აზრით, დაირღვა წესი. კომიტეტი შეისწავლის და იძიებს შემოსულ საჩივრებს, იღებს გადაწყვეტილებას და ახმოვანებს საკუთარ დამოკიდებულებას მომხდარისადმი. შესაძლოა, ამ “განაჩენს” საერთო არაფერი ჰქონდეს იმასთან, რაც მომჩივანმა დაწერა საჩივარში, ან ეგონა, რომ ისე მოხდა, როგორც აღწერა. სკ-ს გამოძიებისა და ანალიზის შედეგად შეუძლია თქვას, რომ მავანმა დაარღვია წესები. ეს წააგავს პატარა სასამართლოს და, მერწმუნეთ, არ არის საშიში. სკ უფრო საგამოძიებო ერთეულია. როდესაც პირს დაადანაშაულებენ, მას აქვს უფლება, ცნოს ან არ ცნოს თავი დამნაშავედ. თუ არ ცნო – იწყება პროცესი, სადაც პირს შეუძლია, სთხოვოს ვინმეს მისი დახმარება და დაცვა. დაცვა ნებისმიერს შეიძლება სთხოვოთ; ვინ იქნება “ბრალმდებელი”, სკ გადაწყვეტს. პროცესი წესების დაცვით მიმდინარეობს. მაგრამ ასეთი პროცესები იშვიათია, რადგან, თუ არაფერი ჩაუდენია, არავის ასამართლებენ. სკ დიდ სიფრთხილეს იჩენს მუშაობისას და თუ ვინმემ რამე დააშავა, ძირითადად ამბობს კიდეც: “დიახ, ეს მე ჩავიდინე”, – რადგან ჩვენთან ასეთი ატმოსფეროა. ასე რომ, “პროცესები” ჩვენთან იშვიათობაა. გარჩევების უმეტესობა წესების ინტერპრეტაციას ეხება. ხშირად ამბობენ: “მე არ ვიცოდი, რომ ეს წესის დარღვევა იყო”, – კომიტეტი კი პასუხობს: “დიახ, ეს წესის დარღვევაა”. სკ-ს შეუძლია მრავალნაირად “დასაჯოს” “დამნაშავე”. “განაჩენი” უმეტესად ასე ჟღერს: “გაფრთხილებულია, რომ ასეთი რამ მეტად აღარ ჩაიდინოს”, ან “დღეს ამ ოთახში შესვლა ეკრძალება”, ან “რიგგარეშე გაიტანს ნაგავს”, ან რაიმე ამის მსგავსი.
დარია: თქვენ ამბობთ, რომ პროცესი უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე შესაძლო შედეგი?
მიმსი: დიახ, ასეა. შესაძლო შედეგი, საზოგადოდ, ყოველთვის მსუბუქია. მრავალი წლის განმავლობაში ამის შემხედვარეს, შემიძლია ვთქვა, რომ ადამიანებს ურჩევნიათ, განაჩენი მოისმინონ და ცოდვა გამოისყიდონ, ვიდრე წლების განმავლობაში ან სამუდამოდ იტანჯებოდნენ ფიქრით: “რა სულელი ვიყავი”.
დარია: მოსალოდნელია, რომ ვინმემ ისეთი რამ ჩაიდინოს, როგორიცაა, მაგალითად, ფულის მოპარვა? ალბათ, იგი უბრალოდ მაჯაში ჩარტყმით ვერ გავა ფონს…
მიმსი: მეც მგონია, რომ ვერა. ასეთი ქმედება ალბათ სკოლაში დასწრების შეჩერებას გამოიწვევს. ეს სკოლა უმთავრესად პატივისცემასა და ნდობას ეფუძნება, ასეთი ტიპის თემში კი ქურდობა განიხილება როგორც ნდობის გაცრუება და უმძაფრესი დესტაბილიზატორი. აქ ჩვენს პირად ნივთებს, სადაც მოგვიხდება, იქ ვტოვებთ და ველით, რომ სხვები ამ ნდობას პატივს სცემენ. ასე რომ, ქურდობაზე – თუ ასეთი რამ მოხდა, რაც ძალიან იშვიათია ჩვენი სკოლის ისტორიაში – რეაქცია ძალიან მძაფრი იქნება.
დარია: მოდი, ახლა სკოლის სწავლების სტრატეგიას დავუბრუნდეთ. ჩვენ შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ნებისმიერი ბავშვი სწავლობს თავისი ინდივიდუალური რიტმით, სიჩქარით და სწავლობს, რადგან ამის სურვილი, განზრახვა ან ვნება აქვს. იქნებიან თუ არა ეს ბავშვები მზად კოლეჯისთვის, თუ SAT-ის (აშშ-ში, სკოლის შემდგომ, კოლეჯში შესასვლელად საჭირო ტესტი – ლ.ა.) ქულები დასჭირდათ, ან კოლეჯის სრულიად განსხვავებულ გარემოში ყოფნისა და სწავლისთვის?
მიმსი: ბავშვები, რომლებიც ჩვენი სკოლიდან მიდიან, როგორც წესი, ძალიან კარგად არიან მომზადებულნი კოლეჯისთვის. უპირველეს ყოვლისა, მათ კარგი ცოდნა აქვთ და ძალიან კარგად მეტყველებენ. თუ ვინმეს სურს, სწავლა გააგრძელოს კოლეჯში, რომლისთვისაც SAT-ის ქულებია საჭირო (რაც ყველა კოლეჯზე არ ვრცელდება), ეს ის საქმეა, რომლის საკეთებლადაც მოტივაციაც უნდა გქონდეს და შენც ყველაფერს აკეთებ, რათა SAT-ისთვის კარგად მოემზადო. ეს აზრი არ არის უცნაური. ცოტა ხნის წინ სკოლაში სტუმარი გვყავდა. მან თქვა: ” აა, მე ვიცნობდი თქვენი სკოლის კურსდამთავრებულს”, – სტუმარი მასწავლებელი გახლდათ, – “მე მას (მოსწავლეს) მათემატიკაში მომზადებაში ვეხმარებოდი. მოსწავლეს თქვენი სკოლა ჰქონდა დამთავრებული და მიუხედავად იმისა, რომ მათემატიკაში ცოტა რამ იცოდა, სურდა, SAT-ი ჩაებარებინა. ექვს კვირაში მან ისწავლა ყველაფერი, რისი სწავლებაც მე მინდოდა”. ეს მოტივაციაზე მეტყველებს. ეს ბავშვი სკოლაში ყოფნისას მათემატიკით არ იყო დაინტერესებული, სანამ ის SAT-ისთვის არ დასჭირდა და როდესაც დასჭირდა, მან მალევე აითვისა ეს საგანი. ვფიქრობ, კოლეჯები დიდად არ განსხვავდება სადბერის სკოლისგან (რასაც ვერ ვიტყვით High School-ზე), რადგან კოლეჯში მეტი ავტონომია გაქვს და გაცილებით მეტი პასუხისმგებლობა გაკისრია. კოლეჯში აკეთებ იმას, რაც გჭირდება, ხოლო “ჰაი სქულში” ყველასთვის სავალდებულო კლასებს ესწრები.
დარია: ამრიგად, თქვენ ამბობთ, რომ როდესაც ბავშვები მოტივირებულნი არიან, გაცილებით მალე სწავლობენ, ნაცვლად იმისა, რომ ნელ-ნელა, ნაწილ-ნაწილ მიიღონ ინფორმაცია, რაც დღევანდელ სკოლებში ხდება. როდესაც ისინი მოტივირებულნი არიან – უცბად ითვისებენ მასალას.
მიმსი: შესაძლოა, უცბად ვერა, მაგრამ ჩქარა – ნამდვილად. იგივე SAT-ი მოტივაციის სერიოზული ფაქტორია. რაც მნიშვნელოვანია მისთვის, რაც აინტერესებს ან რის მიმართაც ვნებას განიცდის, იმას ადამიანი ადვილად ითვისებს. ამიტომ მაინცდამაინც არ გვადარდებს, რომ ბავშვები ცოტა დროს უთმობენ აკადემიურ სამუშაოს – ჩვენ ვიცით, რომ მათ შესანიშნავად შეუძლიათ იმის კეთება, რისიც სურთ.
დარია: ეს ცოტა ირონიულად ჟღერს.
მიმსი: მართლა უცნაურად და ირონიულად ჟღერს, არა? მაგრამ არა უშავს, – მერწმუნეთ, ეს ის არის, რასაც ადამიანი მთელი სიცოცხლის განმავლობაში სწავლობს. ყველამ უნდა იცოდეს პრიორიტეტების განსაზღვრა და შემდეგ – მათი ხორცშესხმა.
დარია: ძირითადად რას აკეთებენ ბავშვები სადბერის სკოლაში?
მიმსი: ბავშვები უამრავ რამეს სწავლობენ, მაგრამ არის ორი რამ, რაც ყველა მათგანმა უნდა იცოდეს, რადგან სადბერიში ყოფნისას უამისობა შეუძლებელია.
ერთია ეზოში ყოფნა და თამაში. ბავშვებს შეუძლიათ, იმდენი დრო გაატარონ ეზოში, რამდენიც სურთ. ეს ძალიან სასარგებლოა მათი გონებისთვის, გულისთვის, სულისა და სხეულისთვის. არ არსებობს სადბერის კურსდამთავრებული, რომელიც არ ლაპარაკობდეს გარეთ თამაშისა და დროსტარების მნიშვნელობაზე.
მეორეა სკოლის მართვის იდეა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ბავშვებს გამუდმებით უწევთ ფიქრი და დისკუსია ეთიკასთან დაკავშირებულ საკითხებზე. ბავშვები სადბერის სკოლიდან ამას თავს ვერ აარიდებენ.
როდესაც ამ საქმეებს შეისწავლი, მერე ნებისმიერი რამის შესწავლა შეიძლება – ფიზიკისა, ხელოვნებისა, მუსიკისა თუ სხვა დისციპლინებისა, – ყველაფერისა, რაც მოგწონს ან რისკენაც ისწრაფი, ან შემთხვევით გადაეყარე, ან აღმოაჩინე, ან ხშირად აწყდები. ჩემს ერთ-ერთ შვილს (ჩემი ყველა შვილი ამ სკოლაში დადიოდა) კოლეჯში სწავლისას უცხო ენა უნდა ჩაებარებინა და მან ესპანური აირჩია. მე ვუთხარი: “ამას ვერ შეძლებ! შენ არ იცი, რას ნიშნავს არსებითი სახელი და ზმნა!” მან მიპასუხა: “როგორ არ ვიცი”. “კარგი”, – ვუთხარი მე, რადგან ჩავთვალე, რომ ამქვეყნად ალბათ ყველამ იცის, რა არის ზმნა, – “მაგრამ არაფერი იცი ნაცვალსახელებზე, ზედსართავზე, ზმნიზედაზე!” (როგორი დედა ვარ? ვითომ შვილის მხარდამჭერი!) მან კი მიპასუხა: “როგორ არ ვიცი!” “როგორ? საიდან?” – ისევ ვკითხე. “ლექსიკონიდან, რომელშიც ხშირად მიწევდა ჩახედვა სქრაბლის თამაშისას”. ეს მართალი აღმოჩნდა და მან ესპანურის ტესტი ჩააბარა. აღმოჩნდა, რომ გრამატიკიდან ბევრი რამ იცოდა. ეს არის მაგალითი იმისა, როგორ შეიძლება რამის შესწავლა სრულიად შემთხვევით, სხვაგვარად – ინციდენტური სწავლა. თუმცა შესაძლოა, ეს ამბავი სხვაგვარად იყო – მან, როდესაც ლექსიკონში სიტყვების პოვნა დასჭირდა, დაინახა და დაიმახსოვრა ის საკითხები, რომლებიც მე და თქვენ შესაძლოა ვერ შეგვემჩნია.
დარია: თქვენ ამბობთ, რომ მოსწავლეები სწავლობენ თავისით, ინდივიდუალური ტემპით იმ საგნებსა თუ საკითხებს, რომელთა სწავლაც სურთ და საბოლოოდ ვიღებთ უფრო ფართო პერსპექტივის მქონე ახალგაზრდებს მეტი რესურსით, კრიტიკული აზროვნების უნარით, გარემოს სიყვარულით და ეთიკური პრობლემების მოგვარების გამოცდილებით.
მიმსი: დიახ, თქვენ ზუსტად ბრძანეთ. ყველაზე შთამბეჭდავი, რაც აქ მყოფ ბავშვებს ახასიათებთ, აი, რა არის – ისინი გრძნობენ, რომ თავიანთ ცხოვრებას თვითონ მართავენ. რა თქმა უნდა, ყველა ჩვენგანმა იცის, რომ ჩვენი ბედი მთლიანად ჩვენს ხელთ არ არის, – ყველაფერი შეიძლება მოხდეს, – მაგრამ ბავშვები, რომლებიც სადბერიში დადიან, კარგად ხედავენ, რომ შეუძლიათ, ნებისმიერი გზით მოახდინონ გავლენა თავიანთ ცხოვრებაზე და ამით – გარე სამყაროზეც. ეს საოცარი რამ არის: არავინ გაწვება, არ გაიძულებს, შეგიძლია, შენ თვითონ მიხედო შენს ცხოვრებას და აკეთო ის, რის კეთებაც გინდა. სხვაგვარად მათ ვერც წარმოუდგენიათ.
დარია: ეს მართლაც გამაოგნებელია, რადგან ბავშვების უმეტესობა გრძნობს, რომ ვერ აკონტროლებს საკუთარ ცხოვრებას; ისინი იქცევიან მოზრდილებად, რომლებსაც ასევე ჰგონიათ, რომ ვერ აკონტროლებენ თავიანთ ცხოვრებას და ხშირად განწყობილნი არიან, აიღონ ის, რაც შეხვდებათ ცხოვრების გზაზე, ბიზნესი იქნება ეს, განათლების კონტროლი, კანონმდებლობა თუ ნებისმიერი სხვა საქმე. ამ ბავშვებს კი სრულიად საპირისპირო ხედვა აქვთ. ეს მართლაც განსაკუთრებული რამ არის. ბევრი წიგნი დაწერილა სადბერის სკოლაზე, გამოქვეყნებული თქვენივე გამომცემლობის (Sudbury Valley School Press) მეშვეობით. თქვენ ასევე გაქვთ ვიდეო- და აუდიოჩანაწერები. სად შეიძლება ადამიანმა ეს ყველაფერი ნახოს?
მიმსი: სიას ჩვენს ვებგვერდზე იპოვით (www.sudval.org). იქვეა შეკვეთის წესებიც. შეგიძლიათ, დაგვიკავშირდეთ (ვებგვერდის კონტაქტით) და ყველაფრის სიას მოგაწვდით.
დარია: ხალხს ვურჩევ, შეიძინონ თქვენი სკოლის შესახებ იაპონელების მიერ გადაღებული დოკუმენტური ფილმი, რადგან აქ უამრავი ინფორმაციაა თავმოყრილი. როგორ მოხდა ამ ფილმის გადაღება?
მიმსი: ადამიანთა ჯგუფი – კინემატოგრაფისტები ენ-ეიჩ-ქეიდან (NHK), იაპონიის მთავარი საგანმანათლებლო არხიდან – ჩამოვიდა ჩვენთან ფილმის გადასაღებად და ერთი კვირა გაატარა სადბერის სკოლაში. ამან ჩვენც ძალიან საინტერესო გამოცდილება შეგვძინა. ვფიქრობ, ყველა სტუმარმა (სულ ოთხნი იყვნენ) იგრძნო ცვლილებები ამ გადაღებისას. შევიცვალეთ ჩვენც, რადგან სათანამშრომლოდ ძალიან საინტერესო და კარგი ხალხი აღმოჩნდა. მათი პროგრამა შეიცავდა ჩვენს კომენტარებს ჩვენს განათლების ფილოსოფიაზე, რამდენიმე ცნობილი მკვლევარ-კომენტატორის აზრს, რომლებსაც ბავშვებთან მუშაობისა და სწავლების დიდი გამოცდილება აქვთ იაპონიაში. კომენტარები საკმაოდ პოზიტიური აღმოჩნდა, რამაც გაგვახარა. წინასწარ, რა თქმა უნდა, არ ვიცოდით, რა გამოვიდოდა ამ გადაღებებიდან…
დარია: რატომ ჩამოვიდნენ თქვენი სკოლის სანახავად?
მიმსი: მოკლედ რომ ითქვას, იმიტომ, რომ მათ (იაპონელებს) დიდი არეულობა აქვთ განათლების სიტემაში. მიუხედავად იმისა, რომ განათლების იაპონურ სისტემას ბევრი მოდელად იყენებს (განსაკუთრებით – აშშ-ის ზოგიერთ ნაწილში), ისინი გრძნობენ, რომ ვერ ავითარებენ ბავშვების კრეატიულობას და მათი განათლების სისტემა დიდ სტრესში ამყოფებს მოზარდებს. მათ ბავშვთა თვითმკვლელობის მაღალი მაჩვენებელი აქვთ. უფრო მაღალია სწავლის მიტოვების მაჩვენებელი. კოლეჯის სტუდენტები ხშირად სრულიად გამოფიტულნი არიან სწავლისგან. სტუმრები ცდილობდნენ, ეპოვათ ცვლილების გზა. დღეს იაპონიაში უამრავი ხალხია, ვინც ჩვენსავით მუშაობს. შესაძლოა, მთლად ჩვენსავით არა, მაგრამ მათაც გზის თავისუფალი არჩევანი აქვთ.
დარია: მოდი, სადბერის სკოლას დავუბრუნდეთ. თუ ბავშვმა საბაზო ცოდნის მიღება არ გადაწყვიტა, რა გამოვა აქედან? უბრალოდ, წლიდან წლამდე დროის კარგვა? რა მოხდება, თუ ვინმემ გადაწყვიტა, რომ სწავლის მაგივრად ადგეს და ითევზაოს? – ერთ-ერთ წიგნში თქვენ ასეთი მაგალითი მოგყავთ…
მიმსი: ბავშვი, რომელმაც თევზაობა გადაწყვიტა, არ იყო საბაზო ცოდნას მოწყვეტილი. იგი კითხულობდა თევზაობის შესახებ, იკვლევდა თევზებს და სხვა თემებს, რომლებიც თევზაობასთან არიან კავშირში. ჩვენი აზრით, როდესაც რაიმეს “საბაზოს” ვუწოდებთ, ყველა ხვდება, რომ მათთვის ეს საჭიროა, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ყველა ბავშვი, როგორც კი 6 წელი შეუსრულდება, გადაწყვეტს იკითხოს, რადგან ეს “საბაზო განათლების” ნაწილია. ზოგი ამას 4 წლისა აცნობიერებს, ზოგი კი ამ აზრამდე შესაძლოა 10 წლის ასაკში მივიდეს. ჩვენ ამას არ ვაფასებთ, რადგან ეს ნიშნავს, რომ ამ ბავშვისთვის წიგნის კითხვა არ იყო აუცილებელი, ვთქვათ, 10 წლამდე; კითხვა არ იყო ის, რაც მას სჭირდებოდა ცოდნის მისაღებად. ბევრი ცოდნას კითხვით იღებს, ბევრი – საუბრისას ან ვიზუალური სტიმულაციისას, ამიტომ ჩვენ ამ “საბაზო” ცოდნის საკითხი არ გვაღელვებს. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ თუ რაიმე “საბაზოა”, ყველა თავისით მიხვდება ამას და ასეც ხდება. ეს ისე არ გაიგოთ, რომ ბავშვები აქ იზოლაციაში იმყოფებიან, არა… აქ ისინი დღეში 6-7 საათს ატარებენ, მერე კი იმ სამყაროს უბრუნდებიან, საიდანაც მოვიდნენ, ანუ მათ ძალიან კარგი წარმოდგენა აქვთ სამყაროზე, რომელშიც ცხოვრობენ, უსმენენ თავიანთ თანასკოლელებს და კარგად იციან, რა არის მნიშვნელოვანი ან რა არის მართლაც “საბაზო” ცოდნა.
დარია: თუ შეიძლება, უფრო მეტი მოგვიყევით მეთევზე ბიჭზე, რადგან, ვფიქრობ, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. როგორ მოხვდა თქვენთან და მერე რა მოხდა?
მიმსი: ორი ბიჭი გვყავდა, რომლებიც მხოლოდ თევზაობით იყვნენ დაკავებულნი. პირველი საჯარო სკოლიდან გადმოვიდა. დიდი არ იყო – რვა ან ცხრა წლისა იქნებოდა. მას არ მოსწონდა, როდესაც ძველ სკოლაში გამუდმებით მიუთითებდნენ, რა უნდა ეკეთებინა, – ეს ჩვეულებრივი ამბავია 6-7 წლის ბავშვების უმეტესობისთვის, ვინც ჩვენს სკოლაში გადმოვიდა. ბიჭი იმ სკოლაში თავს უბედურად გრძნობდა და მშობლებმაც გადაწყვიტეს, რომ ეს მისთვის ცუდი იყო; მათ მიიჩნიეს, რომ უკეთესი იქნებოდა, ბავშვს თვითონ გადაეწყვიტა, რა ეკეთებინა. ვფიქრობ, მშობლები, რომლებსაც მაღალი თვითმოტივაციის მქონე შვილები ჰყავთ, მათი სკოლაში მიყვანის შემდეგ გრძნობენ, რომ ბავშვის თვითმოტივაცია მცირდება… მოკლედ, ეს ბიჭუნა ჩვენთან გადმოვიდა და აღაფრთოვანა ჩვენი სკოლის ტერიტორიაზე არსებულმა ტბამ და მასში თევზაობის პერსპექტივამ. აქვე შეხვდა მეორე ბიჭს, რომელსაც მალე დაუმეგობრდა. იმ დღიდან მოყოლებული, ეს ორი ერთად თევზაობდა. საკმაოდ ხშირად არღვევდნენ წესებსაც. ხმაურიანი ბიჭები იყვნენ, თანაც საკმაოდ ურჩები, თუმცა ჩაკეტილები სულაც არ ყოფილან და ბევრი მეგობარიც გაიჩინეს. უმეტეს დროს თევზაობის შესახებ კითხვასა და ამ საქმის კვლევაში ატარებდნენ, უყურებდნენ სათევზაო ვიდეოებს, რომლებიც მანამდე არც კი მეგონა, თუ არსებობდა, კითხულობდნენ ყველანაირ წიგნს იქთიოლოგიაზე და შედეგად მივიღეთ მეთევზეობის კარგად მცოდნე ახალგაზრდები. თუმცა დღეს არც ერთი აღარ არის მეთევზე; თევზები ალბათ ძალიან უყვართ, მაგრამ თევზაობა აღარ არის მათი ფოკუსირების მთავარი ობიექტი, – ერთი მათგანი კომპიუტერულ მეცნიერებაში მუშაობს, ხოლო მეორე მუსიკოსია. მათთვის, მათი განვითარებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი იყო რომელიმე საქმეზე ფოკუსირების ძლიერი უნარი. დღეს მათ უკვე სხვა ინტერესები გაუჩნდათ, მაგრამ ისინი კვლავ ძლიერი მოტივაციის მქონე და ერთგული ადამიანები არიან და წარმატებით უძღვებიან თავიანთ დღევანდელ საქმეებს.
დარია: გამოდის, რომ მათთვის ეს იყო სწავლის, ერთ თემაზე ფოკუსირების სწავლის პერიოდი; ეს მხოლოდ გარდამავალი ფაზა იყო.
მიმსი: არ ვიცი, როგორ ვთქვა – როდესაც ეს 3-4 წელი გრძელდება, ამას გარდამავალ ფაზას ვეღარ დაარქმევ, მაგრამ, დიახ, ეს იყო ფაზა, რომელიც დასრულდა.
დარია: და აქედან რა დასკვნა შეიძლება გამოვიტანოთ? რომ მათ თევზაობისას ისწავლეს მოთმინება, მოხერხებულობა, ისწავლეს, როგორ უნდა ჩაატარონ საგნის კვლევა, როგორ შეძლონ საკითხზე დიდი ხნით ფოკუსირება, განსაკუთრებით მაშინ, თუ შედეგი იგვიანებს; თევზაობის თანმხლებმა ქვემიზნებმა და მოტივაციებმა ბიჭებს ალბათ განუვითარა უამრავი ახალი უნარი, რომლებიც გარეშე თვალისთვის შესაძლოა უხილავი იყოს. ისინი ჰგავდნენ ორ ზარმაც ბიჭუნას, რომლებიც თევზაობის გარდა არაფერს აკეთებდნენ… მე მართლაც ტაშს გიკრავთ იმისთვის, რომ ასე გჯერათ, გესმით და პატივს სცემთ ბავშვების თანდაყოლილ უნარს სწავლისადმი და იმას, რომ დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, რას სწავლობენ.
მიმსი: მე მგონია, რომ თევზაობა დღევანდელი ვიდეოთამაშების 70-იანების ვერსია იყო, რადგან ხალხი დღეს ვიდეოთამაშებსაც ისევე აღიქვამს, როგორ მაშინ თევზაობას. საზოგადოება უყურებს ბავშვებს, რომლებიც ჩვენთან დადიან და უმეტეს დროს ვიდეოთამაშებთან ატარებენ და ეს გონებისთვის საზიანოდ მიაჩნია. ჩვენ ვიცით, – რადგან საქმე გვაქვს ბავშვებთან და ბევრი რამ ვიცით მათ შესახებ, – რომ ეს არანაირად არ არის საზიანო. ვიცით, რომ ბავშვები რომელიმე ერთ თამაშს მანამდე თამაშობენ, სანამ ბოლომდე არ დახვეწენ, არ მიაღწევენ მიზანს, მერე კი სხვა თამაშზე ან სხვა საქმიანობაზე გადადიან. ამავე დროს, უნდა გვახსოვდეს, რომ ისინი უაღრესად სოციალურ გარემოში თამაშობენ სხვა ბავშვებთან ერთად, თამაშისას გამუდმებით საუბრობენ, ავითარებენ ამ სოციალურ ურთიერთობებს. ვიცით ისიც, რომ კონცენტრირება, რომელსაც მოითხოვს ვიდეოთამაში, გონება კი არ აჩლუნგებს, ავითარებს; მაგრამ ხალხს მაინც მიაჩნია, რომ ვიდეოთამაშები ისევე უსარგებლოა, როგორც იმ ბიჭების თევზაობა. ვიდეოთამაშები იმ სათევზაო ისტორიის თანამედროვე ვერსიაა.
დარია: ამავე დროს, შეიძლება ითქვას, რომ ვიდეოთამაშებისა და კომპიუტერების კონტექსტია ფაქტი, რომ ადამიანი ამ დროს იზოლირებულია, მარტოა. თქვენ ამას დაუმატეთ ახალი, სოციალური ელემენტი – ბავშვების მუდმივი კომუნიკაცია ერთმანეთთან. ეს დიალოგი, როგორც ახლა ვიცით, ხელს უწყობს სწავლის პროცესს და ბავშვს აძლევს შესაძლებლობას, მეტი აითვისოს. მე ვფიქრობ, აქ განსხვავებული გარემოებასთან გავქვს საქმე და არა მხოლოდ ვიდეოზე თამაშთან. მე მინდა, ამ თემაზე მეტხანს შევჩერდეთ, რადგან ის, რაც სადბერიში ხდება და კეთდება, სწორედ სოციალურ კონტექსტშია მოქცეული, ისევე როგორც გარემოს კონტექსტში. ზოგადად, ნათელია, რომ ეს უბრალო, იზოლირებული შემთხვევა არ არის. მიუხედავად იმისა, რომ აქ ვხედავ ბავშვებს, რომლებიც კუთხეში სხედან და წიგნებს კითხულობენ, მათ მაინც მუდმივი ურთიერთობა აქვთ სხვა ბავშვებთან. აქ, როგორც ჩანს, უფრო მეტი რამ ხდება, ვიდრე ერთი შეხედვით ჩანს. ეთანხმებით ჩემს ნათქვამს?
მიმსი: მართალი ბრძანდებით. ეს ის თემაა, რომელზეც ბევრს ვსაუბრობთ ხოლმე, როდესაც ხალხისგან გვესმის: “კარგი რა, მაშინ სახლში ვამეცადინებ ბავშვებს, რისთვისღა გავუშვა სკოლაში?” ჩვენ გვგონია, რომ ის, რაც ხდება ასეთ ადგილას, სადაც ბევრი ბავშვია, – მათნაირი, მათი თანაბარი, მათი ტოლი, – ძალიან განსხვავდება იმისგან, რაც სახლში შეიძლება ხდებოდეს. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ რაც სახლში ხდება, ცოდნის შეძენაში არ გვეხმარება, მაგრამ ვფიქრობთ, რომ სადბერისნაირ ადგილას მიღებული ცოდნის ღირებულება ძალიან მაღალია.
დარია: თქვენი კურსდამთავრებულები თუ აბარებენ კოლეჯებში, ან რა ტიპის კარიერა აქვთ მათ?
მიმსი: ყოველგვარი ტიპისა. ჩვენ შევისწავლეთ, რა მოსდით ჩვენს ბავშვებს სკოლის დამთავრების შემდეგ და გავარკვიეთ, რომ დაახლოებით 80% კოლეჯში აგრძელებს სწავლას. რაც უფრო მეტ ხანს გაატარებ სადბერიში, მით უფრო მოსალოდნელია, რომ კოლეჯში გააგრძელო სწავლა. წასვლისას ბევრს უთქვამს: “ოდესმე ალბათ კოლეჯში წავალ”, ანდა: “გაისად სამოგზაუროდ წავალ, ან ვიმუშავებ, დავაგროვებ ფულს და კოლეჯში ჩავაბარებ”, ან ასე – “იცი, ძალიან მიმზიდველი სამუშაო ვიშოვე კომპიუტერების სფეროში”, ან “მე ვიცი, რისი კეთებაც მინდა და ვიცი, როგორ ვიმუშაო იმაზე, რისი კეთებაც მსურს, ამიტომ კოლეჯი არ მჭირდება, ის ვერაფერს მომცემს”. ამიტომ ჩვენ არასოდეს განსვჯით, რა გადაწყვეტილებას მიიღებენ ახალგაზრდები სკოლის დამთავრების შემდეგ. ხანდახან მგონია, რომ ყველაზე კონცენტრირებული და გამორჩეულად ჭკვიანი ბავშვები ისინი არიან, ვინც ალბათ ყველაზე ნაკლებად წავა კოლეჯში სასწავლად.
დარია: როდის დაასკვენით, რომ საჭიროა, თავი დააღწიოთ ბავშვების შესახებ უწინდელ მოსაზრებებს, რწმენებსა და შეფასებებს და როგორ მოახერხეთ მათი დაძლევა?
მიმსი: გავიზარდე ისე, როგორც უმეტესობა; შევედი კოლეჯში, როგორც ბევრი სხვა ბავშვი; მერე მეყოლა შვილები, როგორც ყველას. მოულოდნელად აღმოვაჩინე, რომ სახლში მყავს პირველკლასელი, რომელიც მე და ჩემს ქმარს გადასარევი, გონიერი ბავშვი გვეგონა, სკოლაში კი აღმოჩნდა, რომ მას ყოველდღე აწუხებს მუცელი და ყოველდღე ჩივის ამის შესახებ. მომდევნო ექვსი წლის განმავლობაში ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ რაც უფრო ნაკლებად ვერეოდით იმ საქმეში, რომლის კეთებაც ჩვენს შვილს სურდა, მით უფრო ბედნიერი იყო იგი და, შესაბამისად, ბედნიერნი ვიყავით ჩვენც, მშობლებიც. როდესაც მივხვდით, რომ ტრადიციულ სკოლაში ბავშვი თავს უბედურად გრძნობდა, ვუთხარით ერთმანეთს: “იქნებ ეს ბავშვის ბრალი არ არის, იქნებ სისტემაა არასწორი”. ეს 60-იანების მიწურული იყო და ჩვენ გადავწყვიტეთ, ჩაგვეტარებინა პატარა კვლევა განათლების სიტემის შესახებ. თანაც ეს ის დრო იყო, როდესაც ამ თემაზე ბევრი წიგნი დაიწერა. ჩვენ წავიკითხეთ Summerhill-ის შესახებ და ვთქვით: “ვაა! როგორც ჩანს, მას (ბავშვს – ლ.ა.) თავისუფლება სჭირდება და არა სტრუქტურა”.
დარია: გამოდის, თქვენ ეს სკოლა საკუთარი შვილებისთვის დააარსეთ თანამოაზრეებთან ერთად…
მიმსი: დიახ, ეს იყო პირველადი მოტივაცია. იდეას რომ ჩაეჭიდები, მერე ძნელია, ასეთ საინტერესო საქმეს თავი დაანებო. ვერ წარმოიდგენთ, რამხელა სამოვნებას იღებ, როდესაც ისეთ ადგილას ხარ, სადაც ბავშვები გექცევიან როგორც პიროვნებას და არა ვინმე ისეთს, ვისიც ეშინიათ ან ვის წინაშეც კარგად უნდა მოიქცნენ. ეს გარემო მოზრდილსაც ათავისუფლებს; შესანიშნავია, როდესაც პატარები ასე გეპყრობიან.
დარია: არსებობს სადბერისნაირი სხვა სკოლები?
მიმსი: დიახ, არსებობს. რამდენიმე – აქ, ჩვენთან, აშშ-ში, რამდენიმე – სხვა ქვეყნებში. უფრო და უფრო მეტს მუშაობენ ასეთი სკოლების დასაარსებლად და კიდევ უფრო მეტს საუბრობენ მათზე. ამ სკოლების ჩამონათვალს ჩვენს ვებგვერდზე ნახავთ.
დარია: ცოტა ქაოსური ხომ არ არის ყოველდღიური ცხოვრება სადბერის სკოლაში? მე ვნახე ორასამდე ბავშვი ყველგან – შენობებშიც და გარეთ, ეზოშიც. აქ მუდამ მოძრაობაა, ნებისმიერ დროს, და ეს ქაოსად მეჩვენება, თუმცა თქვენთან საუბრის შემდეგ ვფოქრობ, რომ ამ ქაოსს მიმართულება აქვს და გარკვეული განზრახულობაც სდევს თან.
მიმსი: თუ ამ ყველაფრის ნაწილი არ ხართ, ყოველი ადამიანის მოძრაობის ტრაექტორია და განსაკუთრებით –
გადაადგილება 210 ადამიანისა, რომლებიც თავიანთი სურვილისამებრ მიდი-მოდიან, შესაძლოა ქაოსად მოგეჩვენოთ. იდეა თავისთავად ქაოსურია. იგი ნაკლებად ქაოსური ხდება, როდესაც თქვენ მის ნაწილად იქცევით, რადგან ადამიანებმა ძალიან კარგად იციან მათ გარშემო მიმდინარე მოძრაობის შესახებ, იმ თემის (საზოგადოების – ლ.ა.) შესახებ, სადაც ცხოვრობენ და, უბრალოდ, მოძრაობენ თავიანთ საქმეებზე ამ გარემოში. ერთი შედარება, რომელიც მახსენდება: დაწყებით სკოლებში შესვენების დროს ბავშვები გამოცვივდებიან ხოლმე სკოლის შენობიდან და ცოტა ველურადაც იქცევიან. ბავშვები ჩვენთან, მიუხედავად იმისა, რომ საკმაოდ ემოციურენი არიან, ველურებივით არ იქცევიან. ამიტომაც მიმაჩნია, რომ პროცესი ჩვენთან ქაოსური არ არის. ცალკეული ადამიანი თავისი საქციელით არასოდეს არის ქაოსური. არც მათი ქმედებებია ქაოსური – ისინი თამაშობენ, არიან ბედნიერნი, ხალისიანნი, ბევრს დარბიან, მაგრამ მათში სიველურე არ გამოსჭვივის.
დარია: ხალხს აძლევთ უფლებას, მოვიდნენ და გაეცნონ სკოლას?
მიმსი: ოჯახებს, რომლებიც ჩვენთან ბავშვის მოყვანაზე ფიქრობენ, შეუძლიათ მოვიდნენ და გაეცნონ სკოლას რამდენიმე სხვა სტუმართან ერთად. ნახვის მსურველი ძალიან ბევრია, მაგრამ ჩვენ, უბრალოდ, არ გვაქვს ფიზიკური თუ ადამიანური რესურსი ამ რაოდენობის მნახველის მისაღებად. ამასთან, ბავშვებს არ მოსწონთ, როდესაც მათ ოქროს თევზებივით გარედან აკვირდებიან.
დარია: რაიმეს დამატებას ხომ არ ისურვებდით? იქნებ რაიმე მნიშვნელოვანი გაქვთ სათქმელი სადბერის სკოლის დახასიათების სისრულისთვის, რაც, შესაძლოა, გამოგვრჩა?
მიმსი: მე მგონია, რომ ეს არის ბავშვების განათლების შესანიშნავი გზა. ვფიქრობ, ასეთი სწავლების შედეგად ვიღებთ ბავშვებს, რომლებიც კარგად გრძნობენ თავს და ასეთივე დამოკიდებულება აქვთ ცხოვრებისა და საკუთარი პიროვნებისადმი. თუ ხალხი დაინტერესებულია ასეთი ბავშვების აღზრდით, ჩვენ მათ მრავალნაირად ამოვუდგებით მხარში, შევთავაზებთ უამრავ მასალას, რომელიც მათ სკოლის დაარსებაში დაეხმარება. იქნებ ეს ის საქმეა, რომელიც დასაწყებია მათ ქალაქსა თუ სოფელში…
კიდევ ერთი კითხვა, რომელსაც ხშირად მისვამენ: “როგორი უნდა იყოს ადამიანი, რომ თქვენ სკოლაში სამუშაოზე აიყვანოთ?” ჩემი პასუხი: ეს უნდა იყოს ადამიანი, რომელიც ესწრაფის კარიერულ განვითარებას, რომელიც მისთვის მნიშვნელოვანი და მრავალფეროვანია. ჩვენ ყოველთვის ვეძებთ ხალხს, ვისაც ძლიერი აღმასრულებელი უნარები აქვს, იციას ინსტიტუციის მართვა, მოსწონს იმ გუნდის ნაწილად ყოფნა, რომელიც სკოლის პროგრესულობას და მუდმივ განვითარებას ინარჩუნებს. ამ პიროვნებას უნდა ჰქონდეს ნება, სრული პატივისცემით მოექცეს ბავშვებსა და მოზრდილებს, უნდა ჰქონდეს სათანადო გამოცდილება.
ყველა, ვისაც სურვილი გაუჩნდება, შემოურთდეს სადბერის სკოლას და გახდეს ჩვენი თანამშრომელი, უნდა დაგვიკავშირდეს.
თარგმნა ლევან ალფაიძემ
.jpg)
