ალბათ მაშინაც ასე ცხელოდა. სიმართლე გითხრათ, კარგად არ მახსოვს. თუმცა არა – ალბათ უფრო მეტად. 2003 წლის ზაფხული იდგა, ყველაზე რთული ზაფხული ჩემს ცხოვრებაში. მართლაც, რა შეიძლება იყოს უფრო მნიშვნელოვანი 16 წლის ხუთოსანი გოგოსთვის, ვიდრე უნივერსიტეტში ჩაბარება!

პირველი გამოცდა მომავალ ჟურნალისტებს 16 ივლისს გვიტარდებოდა, 5 ივლისს კი თბილისში აშშ-ის ყოფილი სახელმწიფო მდივანი ჯეიმს ბეიკერი ჩამოვიდა, რომელმაც არჩევნების დემოკრატიულად ჩატარების მნიშვნელობა კიდევ ერთხელ შეახსენა სრულიად საქართველოს. ალბათ თქვენც გახსოვთ – იმხანად მოსალოდნელი არჩევნები სიცხეზე ნაკლებად როდი აწუხებდა ქვეყანას. შფოთავდნენ პოლიტიკოსები, შფოთავდნენ საერთაშორისო ორგანიზაციები, შფოთავდა ცენტრალური საარჩევნო კომისია, შფოთავდა მისაღები გამოცდების კომისია, შფოთავდნენ უნივერსიტეტის მაღლივი კორპუსის წინ თავმოყრილი მშობლები და, რა თქმა უნდა, ვშფოთავდით ჩვენც, 2003 წელს ყველაზე რეიტინგულ, ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე ჩაბარების მსურველი აბიტურიენტები.

„ბეიკერმა დაგვიბარა” – ასე ერქვა პირველი გამოცდის ერთ-ერთ თავისუფალ თემას. ოთხ თემას შორის უნდა გაგვეკეთებინა არჩევანი და სულაც არ მიკვირს, რომ უმეტესობამ ბეიკერსა და არჩევნებზე წერა ამჯობინა ვაჟას გმირების ზნეობაზე წერას. პოლიტიკა ხომ ჩემს თაობას დაბადებიდანვე დაებედა, ჩვენ ხომ არაფერი გამოგვდის გართულებების გარეშე, ჩვენ ხომ სკოლაში სიარული ტყვიების ზუზუნში დავიწყეთ, სტუდენტობის პირველი თვეები კი ქუჩებგადაკეტილ ქალაქში შემოვლითი გზების ძებნაში გავატარეთ.

მას შემდეგ ათი წელი გავიდა, თვალის დახამხამებასავით ათი წელი, რომელმაც ჩემი სტუდენტური თავგადასავლებიც დაიტია, რამდენიმე უნივერსიტეტსა და სამუშაო ადგილზე საკუთარი თავის ძიებაც და უამრავი გაცილებით მასშტაბური ცვლილებაც, მაგალითად, რამდენიმე არჩევნები ბეიკერის „დაბარებულისა” თუ „დაბარულის” შემდეგ, ბევრი ნებით თუ ძალით დაშლილი საპროტესტო და არასაპროტესტო აქცია, ჩვენდა საბედნიეროდ, მენტალური გადატრიალებებიც, რომლებსაც ზოგჯერ შეუიარაღებელი თვალით ვერც კი ვამჩნევთ.

წელს, 2013-ში, აბიტურიენტები მისაღებ გამოცდებზე გენდერულ პრობლემებზე წერენ. არადა, კარგად მახსოვს, სულ რაღაც ათი წლის წინ როგორ შევყურებდით პირველკურსელები საინფორმაციო დაფას უნივერსიტეტის მეექვსე კორპუსში და ერთმანეთში ვარკვევდით, რა საგანი უნდა ყოფილიყო „გენდერი, კონფლიქტები და მშვიდობის მშენებლობა”, რომელიც ასარჩევად შემოგვთავაზეს. ათი წელი ხომ არაფერია ისტორიისთვის, მაგრამ ერთი ადამიანისთვის, ერთი თაობისთვის საკმაოდ ბევრია და მიხარია, რომ საქართველომ ბოლო ათი წელი გამოიყენა, გამოიყენა, რათა გაყალბებული არჩევნებიდან გენდერულ პრობლემებამდე მისულიყო, გამოიყენა წინ წასასვლელად, შეცდომების დასაშვებად და მერე ამ შეცდომებზე ხმამაღლა სალაპარაკოდ, პრიორიტეტების დასალაგებლად და გადასალაგებლად. მიხარია, რომ ჩვენ ნელ-ნელა საკუთარი უფლებების დაცვას ვსწავლობთ და ბევრი უცხო სიტყვის მნიშვნელობაც უკეთესად ვიცით, ვიდრე მანამდე.

ბოლო ათი წელი მეც ჩემებურად გამოვიყენე. პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით, ბევრი ვიხეტიალე და ნუ გაგიკვირდებათ, თუ ვიტყვი, რომ დაახლოებით იგივე გზები გავიარე, რაც ჩემმა ქვეყანამ. უცნაურია, როგორ არის დაკავშირებული ჩვენი ბედი მშობლიურ მიწასთან, მაშინაც კი, როცა მისგან გაქცევას ვცდილობთ, როგორ მივყვებით მის მიერ ნაჩვენებ მიმართულებას და ხანდახან როგორ დაგვყავს ის ჩვენს ჭკუაზე.

დღეს, პირველი მისაღები გამოცდის ჩაბარებიდან ზუსტად 10 წლის შემდეგ, ამ პოსტის წერას ქალთა საინფორმაციო ცენტრის ოფისში ვამთავრებ. მიხარია, რომ როცა ჩემი სამსახურის შესახებ გაიგებენ, გაოცებით არავინ მეკითხება, რას ნიშნავს გენდერი, რა საჭიროა ქალთა გააქტიურება, მათი პრობლემების წინ წამოწევა და პოტენციალის სწორად დაბანდება. ახლა, როცა ჩემი ძველი გატაცება ყოველდღიურ საქმიანობად ვაქციე, ხშირად ვუსმენ ქალებს, ვწერ მათზე და ვხვდები, რომ ჩვენ, ყველანი, ჩვენს ქვეყანასთან ერთად დიდი და მნიშვნელოვანი ნაბიჯების გადასადგმელად ვართ მზად.

არ ვიცი, როგორ გაიხსენებენ 2013 წლის მისაღებ გამოცდებს წლევანდელი აბიტურიენტები ათი წლის შემდეგ, რა იქნება მათთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი მოგონება, რა დაბრკოლებებს გადალახავენ საკუთარი თავის საპოვნელად. რაც უნდა იყოს, ფაქტია, რომ მათი ცხოვრება ჩვენისგან ბევრად განსხვავებული იქნება და იმედი მაქვს, უკეთესი. აი, მე კი დღეს ჩემს ბოლო ათწლეულს ვაჯამებ და ვფიქრობ, რომ მე და საქართველოს ამაოდ არ გვივლია ხელიხელჩაკიდებულებს ჩვენს რთულ და უცნაურ გზებზე – ორივე საგრძნობლად გავიზარდეთ.

სად არის შენი ქალაქიო, მეკითხებოდნენ, ზუსტად არ ვიცი-მეთქი,
ვპასუხობდი. სულ ასე ვპასუხობდი, არადა, რომელი მოგზაური და მოხეტიალე მე ვიყავი, რა
დიდი არჩევანი მე მქონდა – პირველად ქვეყნის საზღვარი 20 წლისამ გადავკვეთე და ისიც
ისტორიულ საქართველოში – საინგილოში გასამგზავრებლად.

რაც თავი მახსოვს, სულ თბილისში ვცხოვრობ და თუ დაკარგულ
კონსტანტინოპოლს არ ჩავთვლი, საიდანაც ჩემი წინაპრები გამოყარეს რამდენიმე საუკუნის
წინ, სხვა, ხანგრძლივად ყოფნის ქალაქი, თბილისის გარდა, არც მქონია.

მქონდა ნაცრისფერი კორპუსები, ჰაერში დატრიალებული ნავთქურისა
და ბენზინის სუნი, სკვერში – მოპარული სკამები, ლიფტის ამომწვარი ღილაკები, მეტრო და
რამდენიმე ცენტრალური გამზირი.

ჰოდა, როცა ვამბობ, არ ვიცი-მეთქი, ამას ვგულისხმობ
– არის თუ არა ქალაქი, სადაც ჩემმა სევდიანმა ბავშვობამ გაიარა, თბილისი.

უნდა ემეგობრო ქალაქს, სადაც ცხოვრობ, კარგად უნდა იცნობდე.
ისევე როგორც აუცილებელია, ლიტერატურული ნაწარმოების სწავლებისას კარგად გააცნო მოსწავლეებს
გარემო, სადაც ეს ნაწარმოები შეიქმნა ან მოქმედება ხდება. ამას გვიან მივხვდი, ისევე
როგორც ორი პარალელური თბილისის არსებობას ჩემს წარმოსახვაში – ძველისა და ახლისა,
ავთენტურისა და მეორადისა, პოეზიისა და თბილისის ყოველდღიური ყოფისა.

ქართულ ლიტერატურას ორივე თბილისი აკლია, მე თუ მკითხავთ.

ჰოდა, ორ საოცარ წიგნზე მინდა მოგიყვეთ, რომლებსაც აუცილებლად
წავაკითხებ ჩემს მოსწავლეებს, რათა მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოსა თუ მეოცის დასაწყისის
თბილისი გავაცნო – იმ პერიოდის ქართული ლიტერატურის მექა.

1. იოსებ გრიშაშვილის „ძველი
ტფილისის ლიტერატურული ბოჰემა” ჩემი უსაყვარლესი წიგნების ათეულში შედის და ძალიან
მწყდება გული, რომ ქართული ენისა და ლიტერატურის სასწავლო პროგრამაში არ რთავენ.

ბავშვებს აუცილებლად წავაკითხებ ნაწყვეტებს ამ წიგნიდან
და ძველ თბილისში სასეირნოდაც წავიყვან. ქუჩებს მოვივლით, ხელოვნების მუზეუმში ფიროსმანის
ტილოებს ვნახავთ და იოსებ გრიშაშვილის ბიბლიოთეკა-მუზეუმსაც აუცილებლად ვესტუმრებით
– ეს საუკეთესო გზაა, იგრძნო ლიტერატურული თბილისი, მიხეილ ჯავახიშვილის პროზასა თუ
ცისფერყანწელების ლექსებში დავანებული.

ყველაზე თვალსაჩინოდ ეს თბილისი გრიშაშვილის შესანიშნავ
გამოკვლევაში ჩანს. თბილისი, მისი ენა და მისი ნაცნობი თუ უცნობი პოეტები.

„ქალაქის მოსახლეობა მუდამ ჭრელი და მრავალფეროვანი
იყო, მაგრამ იგი ყოველთვის თავისი ენითა მეტყველებდა: ეს იყო ქალაქური ენა, ტფილისმა
ფრთხილად მოანარუქა სხვადასხვა ერის წახნაგოვანი სიტყვები და მისცა თავისებური ეშხი
და მზეოსნობა…”

„პირადად მე, როგორც აღმოსავლურ მგრძნობელობის თანამეინახეს,
მიყვარს ეს ტფილისური, ჯიგრიანი სიტყვები. ტფილისური სიტყვა და გამოთქმა თავისი მოცულობით
და სპეციფიური ვითარებით მეტად ხმოვანია და ლეგენდარული. ამიტომაც არის, რომ ამ ენის
კრიალოსანს არა ვფანტავ ონავარ ხელით, ყოველივე გამოთქმას სათუთად ველოლიავები …”
(ი.გრიშაშვილი, „ძველი ტფილისის ლიტერატურული ბოჰემა”)

ძველი ტფილისის ქუჩები, კინტოები და ყარაჩოღელები, ყეენობა
და კრივი, ამქრობა თუ ძველტფილისური მზითვის სია, აბანო – ამ წიგნში მეოცე საუკუნის
დასაწყისის თბილისი მთელი თავისი ხასიათითა და ფერებით ცოცხლდება.

აი, მაგალითად, თბილისური მზითვის ნაწილი – ბიბლიოთეკა:

„ქართლის ცხოვრება,

სიტყვათა კონა,

ქილილა და დამანა,

ზეილანიანი,

ვარდ-ბულბულიანი,

გაზაფხულისა და შემოდგომის გაბაასება,

ანბანთ-ქება,

მაჯამა,

ღრამატიკა,

რიტორიკა,

დიალექტიკა,

კატეღორია,

სიბრძნე-სიცრუისა” (და სხვ).

მაგრამ ამ წიგნის ყველაზე მნიშვნელოვან ნაწილს ძველი
თბილისის არაოფიციალური ლიტერატურული ცხოვრება, მისი გმირები და მისი ვარსკვლავები
წარმოადგენენ – პოეზია, რომელსაც წიგნმოწყურებული თბილისელები ხარბად ეტანებოდნენ.
„მე მხოლოდ მინდა, დავიწყების სუდარა მოვაცილო ადამიანებს, რომელთა შემოქმედებაც ტფილისის
მდაბიო ხალხის რამდენიმე თაობას ასაზრდოებდა”, – წერს გრიშაშვილი.

გივიშვილი, სკანდაროვა, ჰაზირა, ბეჩარა, განჯისკარელი,
იეთიმ-გურჯი, საიათნოვა… რასაკვირველია, ზოგიერთ ადამიანს შეიძლება ეხამუშოს ეს გაურანდავი,
ოდნავ ტლანქი, თუმცა ძალიან გულწრფელი პოეზია, მაგრამ ლიტერატურულის გარდა, მნიშვნელოვანია
ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ფაქტორი, რადგან, ისევ ამ შესანიშნავი წიგნის ავტორი რომ მოვიშველიოთ,
„მათ ლექსებში მაშინდელი ტფილისის ნერვი და ყოველდღიური ცხოვრება ნათლად მოსჩანდა”.

შესანიშნავი წიგნია ეს „ლიტერატურული ბოჰემა” – დავიწყებულ
ადამიანებსა და დავიწყებულ ლექსებს ინახავს.

2. კარაპეტ გრიგორიანცის „ძველი თბილისის იშვიათი ამბები”
გ. ლეონიძის სახელობის ლიტერატურის მუზეუმმა გამოსცა.

სულ შემთხვევით გავიგე ამ წიგნისა და მისი ავტორის,
თბილისელი მხატვრის კარაპეტ გრიგორიანცის შესახებ. ნიჭიერ მხატვარს მაშინდელ ჯვრის
მამის ქუჩაზე ჰქონდა სახელოსნო და, როგორც მისი ბიოგრაფი წერს, „დიდი ძალი ხალხი მიიზიდა
და მოხიბლა თუ სურათებით, თუნდა დროშებით და თუნდა საეკლესიო ნახატებით”.

ალექსანდრ პუშკინის პორტრეტის დახატვისთვის პირადად
პოეტის შვილიშვილისგან მიუღია მადლობა.

მხატვრობასთან ერთად გრიგორიანცი ლიტერატურულ საქმიანობასაც
ეწეოდა, წერდა ლექსებს, წერილებს, პოემებს, პიესებს, თარგმნიდა.

„ძველი თბილისის იშვიათი ამბები” მისი ერთ-ერთი, ძალიან
საინტერესო ნაშრომია.

ეთნოგრაფიული კვლევის კვალდაკვალ, სადაც თბილისური სახლები,
გარე განათება, სამოსი თუ დღესასწაულებია აღწერილი, ავტორი იმდროინდელი თბილისის მნიშვნელოვან
მოვლენებზეც გვიყვება, ისეთებზე, როგორიცაა აჯანყებები, ყაჩაღობა თუ სიკვდილით დასჯა,
თეატრის გახსნა, მტკვრის ადიდება თუ ხიდის ჩანგრევა, ეპიდემია, სეტყვა თუ კალიების
შემოსევა, რომელიმე შაჰის სტუმრობა თუ ივანე მაჩაბლის უცნაური გაუჩინარება…

შთამბეჭდავი და საოცარი ამბები იმდროინდელი თბილისის
მცხოვრებლებზე, მაგალითად, „მაღალ აბელასა” თუ მგელკაცზე, საზანდრებსა თუ აშუღებზე,
კინტოებსა თუ ყარაჩოღელებზე.

ახლა ვზივარ თბილისის გარეუბნის აივანზე, მუხლებზე ლეპტოპი
მიდევს და ვწერ, აივნის მოაჯირზე უზარმაზარი, დიდთვალება შიში-კალია ზის, მგონია, რომ
მე მიყურებს და განძრევას ვერ ვბედავ.

ვხვდები, თბილისი ის უკვდავი სულია, რომლის მარადიულობას
თუნდაც ისეთი უმნიშვნელო მწერი ამტკიცებს, როგორიც ეს კალიაა.

ვკითხულობ – საუკუნეზე მეტი ხნის წინათ კიდევ ერთი თბილისელი,
კარაპეტ გრიგორიანცი წერდა:

„1878 წელს შუა ზაფხული იქნებოდა, როდესაც მე ჩემის
თვალით დავაკვირდი ადამიანის გამანადგურებელ საშიშარ მტერს. მაგრამ მე გადაჭრით ვიტყვი,
რომ ვისაც თვალით არ უხილავს, იმისთვის ძნელი დასაჯერებელი საქმეა…”

2013 წლის შუა ზაფხულია და ვხვდები, რომ ჩემს და მის
შიშს ერთნაირიად დიდი თვალები აქვს.

თბილისური, ცხელი ზაფხულია.

შფოთვა განცდაა, რომელიც წარმოიშობა ადამიანში როგორც
სოციალურ სუბიექტში მაშინ, როდესაც საფრთხე ექმნება მის ფასეულობებს, წარმოდგენას საკუთარ
თავზე, საზოგადოებრივ მდგომარეობას. შფოთვისთვის დამახასიათებელი შინაგანი დაძაბულობის შეგრძნება
თავს იჩენს მაშინ, როდესაც ვითარება გაურკვეველია, ხოლო შედეგი – არაპროგნოზირებადი.

სასკოლო შფოთვა შფოთვის სპეციფიკურ სახეობას წარმოადგენს.
იგი ვნებს მოსწავლის ცხოვრების ყველა სფეროს: სწავლას, სკოლისგარე ურთიერთობებს, ჯანმრთელობასა
და ფსიქიკურ კეთილდღეობას. იგი ბავშვის სასკოლო დეზადაპტაციის ყველაზე გავრცელებული
მიზეზია.

პრობლემას ისიც ართულებს, რომ სასკოლო შფოთვა სხვადასხვანაირად
ვლინდება. ამგვარი შფოთვის მქონე მოსწავლეებს მასწავლებლებიც და მშობლებიც ზოგჯერ ყველაზე
„კომფორტულებად” მიიჩნევენ – ეს ბავშვები ამზადებენ გაკვეთილებს, ცდილობენ შეასრულონ
პედაგოგების მოთხოვნები და არ არღვევენ სკოლაში ქცევის წესებს. თუმცა არსებობს შფოთვის
გამოვლენის მეორე ფორმაც – ის ახასიათებთ ე.წ. „რთულ ბავშვებს”, რომლებსაც მასწავლებლები
და მშობლები „უმართავებს”, „უყურადღებოებს”, „უზრდელებს”, „თავხედებს” უწოდებენ. ასეთი
სხვადასხვაობა სასკოლო შფოთვის მიზეზთა არაერთგვაროვნებით არის განპირობებული.

საკითხის უკეთ გარკვევის მიზნით კარგი იქნება გავიაზროთ
„მოსწავლის ბედნიერების ფორმულა”. იგი ეფუძნება მტკიცებულებას, რომ მოსწავლის ნებისმიერი
ქცევა ექვემდებარება საერთო მიზანს – იგრძნოს თავი სასკოლო ცხოვრების მონაწილედ. მოსწავლის
„ბედნიერება” 3 შემადგენელს მოიცავს:

1. გრძნობდეს წარმატებას სასწავლო საქმიანობაში (ინტელექტუალური
უნარები);

2. შეეძლოს მასწავლებლებსა და თანაკლასელებთან ეფექტიანი
ურთიერთობის დამყარება და შენარჩუნება (კომუნიკაციის უნარები);

3. შეიტანოს წვლილი კლასისა და სკოლის ცხოვრებაში (იყოს
ქმედობაუნარიანი).

მოსწავლეები ყველანაირად ცდილობენ „ბედნიერების” მიღწევას
და როდესაც არ გამოსდით, შფოთავენ. ამასთან, თუ შფოთვის სიტუაცია მრავლადაა და მუდმივია,
ე.წ. სიტუაციური შფოთვის დროებითი მდგომარეობა შესაძლოა გადაიზარდოს/ტრანსფორმირდეს
პიროვნულ მახასიათებლად. როდესაც შფოთვის მიზეზი არამოტივირებული შიშია, მოსწავლეს
ეუფლება წარუმატებლობის, უსიამოვნების მოლოდინი, აქტიურობა იბლოკება და ბავშვი მოქმედებს
შემდეგი პრინიციპით: უსიამოვნებებს თავი რომ ავარიდო, ჯობია, არაფერი ვაკეთო. აქტიურობის
დაქვეითებამ შესაძლოა შეაფერხოს ბავშვის განვითარება, ხოლო თუ მოსწავლის აქტივობა არ
არის დაქვეითებული, მომატებული შფოთვის საფუძველზე შესაძლოა განვითარდეს ნევროზი, რაც
თვითაღქმისა და თვითშეფასების დეფორმირებას იწვევს.

შფოთვა შესაძლოა პროგრესირებდეს სკოლაში წარუმატებლობის,
ოჯახში უსიამოვნების, თანაკლასელებთან, მეგობრებსა და მასწავლებლებთან რთული ურთიერთობის
გამო. ასეთ ბავშვებს სჭირდებათ ფსიქოლოგიური თანადგომა, ყურადღება, დახმარება. მათთან
ავტორიტარული, ხისტი ურთიერთობა არ შეიძლება.

როგორც აღვნიშნეთ, სასკოლო შფოთვა შფოთვის სპეციფიკური
სახეობაა, რომელსაც იწვევს ბავშვის ურთიერთქმედება სასკოლო-საგანმანათლებლო გარემოს
სხვადასხვა კომპონენტთან:

1. სასკოლო ფიზიკური სივრცე. სკოლის შენობა და კლასის დიზაინი
როგორც საგანმანათლებლო გარემოს კომპონენტი ყველაზე სუსტი სტრესოგენული ფაქტორია, თუმცა
ზოგიერთი გამოკვლევა უჩვენებს, რომ შფოთვის მიზეზად შეიძლება იქცეს ბნელი, გრძელი კორიდორი,
მოუწესრიგებელი საკლასო ოთახი, გასახდელი, უსუფთაო ტუალეტი და სხვა.

2. სასწავლო დატვირთვა. ფსიქოლოგთა
გამოკვლევები მოწმობს, რომ ექვსკვირიანი აქტიური მეცადინეობის შემდეგ ბავშვებს (უწინარესად
– დაწყებითი კლასის მოსწავლეებსა და მოზარდებს) მკვეთრად უქვეითდებათ შრომისუნარიანობა
და იმატებს მათი შფოთვის დონე. ძალთა აღდგენისთვის ოპტიმალური მდგომარეობის მისაღწევად,
სულ მცირე, ერთკვირიანი შესვენებაა საჭირო, ამ გარემოებას კი სკოლა არ ითვალისწინებს.
სრულფასოვანი დასვენებისა და ძალთა აღდგენისთვის ბავშვს სჭირდება კვირაში, სულ ცოტა,
ერთი უქმე დღე, როდესაც ის არ ასრულებს საშინაო დავალებას, არ მეცადინეობს რეპეტიტორთან
და, საზოგადოდ, არ არის დაკავებული სასკოლო საქმეებით. დადგენილია, რომ მოსწავლეებს,
რომლებიც უქმე დღეებში ასრულებენ დავალებას და დამატებით მეცადინეობენ რეპეტიტორებთან,
ახასიათებთ შფოთვის უფრო მაღალი დონე, ვიდრე მათ, რომლებსაც შეუძლიათ, ერთი დღე მთლიანად
დასვენებას მიუძღვნან.

3. სასკოლო პროგრამის დაძლევის უუნარობა.სასწავლო პროგრამა, რომელიც არ შეესაბამება ფსიქიკური
ფუნქციების განვითარებას (აზროვნება, მეხსიერება, ყურადღება, მეტყველება), ბავშვის
ჯანმრთელობის მდგომარეობას, არსებულ ცოდნას, უნარ-ჩვევებს, ხელს უწყობს შფოთვის ზრდას.
ამასთან, რაც უფრო რთულია პროგრამა, მით უფრო მაღალია მოთხოვნები ბავშვის უნარების
მიმართ. ასეთი ვითარებაში, ბუნებრივია, თავს იჩენს შფოთვის მადეზორგანიზებელი ზეგავლენა
(განსხვავებით მამობილიზებელი შფოთვისგან, რომელიც იძლევა დამატებით იმპულსს საქმიანობისთვის).

4. ადამიანური ფაქტორები. ისინი
ქმნიან სკოლის სოციალურ ქვესისტემას: „მოსწავლე-მასწავლებელი-ადმინისტრაცია-მშობლები”. მეტად მაღალი შფოთვის მაჩვენებელი აქვთ მოსწავლეებს
ისეთი კლასებში, სადაც პედაგოგი ერთნაირად მომთხოვნია როგორც „ძლიერი”, ისე „სუსტი”
მოსწავლეების მიმართ, ზედმეტად მკაცრია დისციპლინური დარღვევებისადმი, კონკრეტული შეცდომების
განხილვისას მოსწავლის პიროვნულ მახასიათებელზე მოუთითებს და ა.შ.

შფოთვის ფორმირებას ასევე ხელს უწყობს პედაგოგის მომატებული
მოთხოვნებიც, რომლებიც არ შეესატყვისება მოსწავლის ასაკობრივ განვითარებას. ამასთან,
უნდა ითქვას, რომ პედაგოგის უტაქტობა განსაკუთრებით დამღუპველია იმ ბავშვებისთვის,
რომლებსაც უკვე აღენიშნებათ შფოთვა ან იმყოფებიან შფოთვითი მზადყოფნის მდგომარეობაში
ანუ აქვთ დაუცველობის, წინააღმდეგობის დაძლევის უუნარობის განცდა.

მშობლების არაადეკვატური მოლოდინი ძალიან ამძიმებს მოსწავლის
მდგომარეობას – რაც უფრო მეტად არიან მშობლები ორიენტირებულნი ბავშვის მაღალ სასწავლო
შედეგებზე, მით უფრო ძლიერ შფოთავს ის.

5. სკოლის შეცვლა. ამ შემთხვევაში შფოთვის მქონე ბავშვებს თანატოლთა ჯგუფი გაცილებით არასანდო,
დომინანტური და უარმყოფელი ეჩვენებათ, ვიდრე ემოციურად გაწონასწორებულებს. მოსწავლეებს,
განსაკუთრებით – მოზარდ ვაჟებს, უმთავრესად აღელვებთ ახალი კოლექტივის მიერ მათი მიუღებლობა.
ახალი ურთიერთობების ჩამოყალიბება ემოციური მოზარდისთვის შესაძლოა ძლიერ სტრესოგენულ
ფაქტორად იქცეს, რომლის გავლენითაც იზრდება შფოთვის ხარისხი და ქვეითდება შრომისუნარიანობა
(როგორც სწავლის მხრივ, ასევე ურთიერთობებისა და ქცევის თვალსაზრისითაც).

თუ სასკოლო შფოთვის დაძლევა ვერ მოხერხდა, მოზარდმა
შესაძლოა აირჩიოს სტრესის დაძლევის არასურველი სტრატეგია, მაგალითად, გაქცევა. იგი
„თავშესაფარს პოვება” კომპიუტერულ თამაშები, ალკოჰოლურ ან ნარკოტიკულ თრობაში (ხდება
ადიქტი – დამოკიდებული ).

მასწავლებელი ყურადღებითა და დიდი სიფრთხილით უნდა აკვირდებოდეს
მოსწავლის ქცევას, რათა დროულად შეამჩნიოს სასკოლო შფოთვისთვის დამახასიათებელი სიმპტომები.

ეს სიმპტომებია:

1. ბავშვს ეშინია სკოლაში დაგვიანების;

2. არ უნდა სკოლაში სიარული;

3. არ შედის კლასში, თუ გაკვეთილზე დააგვიანდა;

4. ცდილობს კარგი ნიშნის მიღებას. ცუდი ნიშანი იწვევს
მის ძლიერ ემოციას, ზოგჯერ ცრემლებს;

5. ხშირადაა გაღიზიანებული. განსაკუთრებით ადვილად ღიზიანდება
სასკოლო თემებზე ლაპარაკისას;

6. ხშირად უჩივი თავის, მუცლის ტკივილს, თავბრუსხვევას;

7. ზედმეტი მონდომებით ეკიდება დავალებებს. ბევრ დროს
ხარჯავს სწავლაზე;

8. თუ დავალება ზედმეტად რთული მოეჩვენა, მიატოვებს,
დატოვებს დაუსრულებელს;

9. გაკვეთილებზე გონებაგაფანტულია;

10. ამბობს, რომ ესიზმრება სასკოლო ცხოვრებასთან დაკავშირებული
კოშმარები;

11.გაკვეთილს პასუხობს ჩუმად, გაუბედავად;

12. ეშინია სასკოლო ინვენტარის დაკარგვისა და გაფუჭების;

13. საკონტროლო წერაში ან დაფასთან პასუხისას არ შეუძლია
თავისი ცოდნის დემონსტრირება;

14. ღელავს საკონტროლოს ან გაძახების მოლოდინში;

15. გაკვეთილებზე ოხუნჯობს, ცდილობს თანაკლასელების
გაცინებას, რათა დაარღვიოს საგაკვეთილო პროცესი;

16. თითქმის არ მეგობრობს თანაკლასელებთან.

სასკოლო შფოთვაზე მიუთითებს ამ ჩამონათვალიდან მინიმუმ
5 სიმპტომის არსებობა. რაც მეტია სიმპტომი, მით უფრო მაღალია შფოთვის დონეც.

* შენიშვნა: პრაქტიკოსი ფსიქოლოგებისთვის სწორედ შფოთვის
მადეზორგანიზებელი ეფექტია საინტერესო, რადგან მისი ეს სახეობაა პრობლემური.

ამბობენ, ისტორია არ იცვლებაო. ეს შეცდომაა. უცვლელი რჩება სახელები, თარიღები და მოვლენები, მაგრამ იცვლება მიდგომა და ინტერპრეტაცია. ჩვენში ჯერ კიდევ ფესვგადგმულია ისტორიისადმი „საბჭოთა” დამოკიდებულება, სადაც უპირატესობა ენიჭება ფაქტებს და მხოლოდ ფაქტებს და ძალიან მცირეა ხვედრითი წილი ანალიზისა, კვლევისა და ინტერპრეტაციისა, სადაც კვლავ და კვლავ მეორდება ძველი კლიშეები და, სამწუხაროდ, ჩნდება ახალიც. მიუხედავად ამისა, ნელ-ნელა იწყება პროცესი, რომელიც ისტორიის ახლებური ხედვის ჩამოყალიბებას ისახავს მიზნად და, იმავდროულად, ერთი და იმავე მოვლენის სხვადასხვა ინტერპრეტაციის საშუალებას იძლევა.

მთარგმნელი

ქალთა უფლებების დეკლარაცია, 1971

ოლიმპ დე გუჟ (Olympe De Gouges) 1971

ოლიმპ დე გუჟი, ყასბის ქალიშვილი, ავტორია რამდენიმე პამფლეტისა გენერალური შტატების შეკრებამდე (1789). თავის ნაშრომში ოლიმპი წერს, რომ ადამიანისა და მოქალაქის უფლებათა დეკლარაციაში (რომლის სათაურის სიტყვასიტყვითი თარგმანია „მამაკაცისა და მოქალაქის უფლებათა დეკლარაცია” – Declaration of Rights of Man and Citizen), არ არის გათვალისწინებული ქალთა უფლებები. იგი სთავაზობს საფრანგეთს, მიენიჭოთ ქალებს ხმის მიცემის უფლება, მოითხოვს ქალთა ეროვნული კრების შექმნას, ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ მამაკაცებმა არ უნდა დაჩაგრონ ისინი და ხაზს უსვამს ქალთა განათლების საკითხს.

რევოლუციური იდეებისთვის მას 1793 წელს თავი მოჰკვეთეს.

ქალთა უფლებების დეკლარაცია

მამაკაცებო, ხართ თქვენ სამართლიანი? დიახ, ქალი გეკითხებათ ამას! თქვენ არ გაქვთ უფლება, ქალი საკუთრებად განიხილოთ და უფლებები შეულახოთ. მითხარით, რა გაძლევთ ჩემი უფლებების შეზღუდვის უფლებას? თქვენი ძალა? თქვენი ნიჭი? დავაკვირდეთ შემოქმედის სიბრძნეს, შევინარჩუნოთ მისი დიდმშვენიერება, ვიცხოვროთ სამყაროში ჰარმონიულად და არა ტირანიულად. დავუბრუნდეთ ცხოველთა სამყაროს, ვიკვლიოთ მცენარეები, თვალი გადავავლოთ ორგანული მოდიფიკაციის საფუძვლებს და დავამარცხოთ ის. ამას მე გთავაზობთ. თუ შეგიძლიათ, გამოიკვლიეთ, გამოიძიეთ და, გნებავთ, განასხვავეთ კიდეც სქესი ბუნებასა და სამყაროში, – ყველას თანაარსებობის კონტექსტში იპოვით, ყველა ჰარმონიულად თანაცხოვრობს, როგორც რომელიმე უკვდავი შედევრი.

მამაკაცები აღზევდნენ განსაკუთრებულ და პრინციპულ გარემოებათა გამო. უცნაური, ბრმა, გადაგვარებული განმანათლებლობისა და სიბრძნის ეპოქაში გადამეტებული იგნორით მას სურს, დესპოტურად მართოს მდედრი, არადა ეს ქალი მისი ინტელექტუალური საკუთრებისსრულ განკარგულებაშია; მამაკაცს ურჩევნია, ჩაებას რევოლუციაში და იბრძოლოს თანასწორობისა და უფლებების გათანაბრებისთვის, მაგრამ ამავე დროს არაფერი თქვას ქალის შესახებ, სრულიად არ გაითვალისწინოს ეს საკითხი.

ქალთა და მდედრ მოქალაქეთა უფლებების დეკლარაცია

დეკლარაცია უნდა იქნეს მიღებული ეროვნული ასამბლეის (კრებას) დადგენილებით მის ბოლო სხდომებზე ან მომდევნო საკანონმდებლო ორგანოში.

პრეამბულა

დედებო, ქალიშვილებო, დებო და ერის წარმომადგენლებო, რომელebიც ითხოვen, დაინიშნონ ეროვნულ კრებაში. იგნორირება უცოდინრობის, უმოქმედობის ქალთა უფლებების შესახებ არის მიზეზი მხოლოდ ხალხის უბედურებისა და მთავრობის კორუმპირებულობისა; ქალმა გადაწყვიტა, ჩამოეყალიბებინა საზეიმო დეკლარაცია ბუნებრივი, განუყოფელი და ქალთა წმინდა უფლებებისა იმისათვის, რომ ამ დეკლარაციას აქამდე მუდამ დაუცველი საზოგადოების ყველა წევრისთვის განუწყვეტლივ შეეხსენებინა თავიანთი უფლებები და მოვალეობები; იმისათვის, რომ ავტორიტეტული ქალებისა და მამაკაცების აქტები ნებისმიერ მომენტში შეედარებინათ და პატივი ეცათ ნებისმიერი პოლიტიკური ინსტიტუტის მიზნისთვის; იმისათვის, რომ ამიერიდან მოქალაქეების მარტივ და უდავო პრინციპებზე დაფუძნებული მოთხოვნები ყოველთვის მხარს დაუჭერს კონსტიტუციას, სწორ მორალსა და საყოველთაო ბედნიერებას.

შესაბამისად, სქესი, რომელიც ისეთივე ზემდგომია სილამაზეში, როგორიც გამბედავი დედობრივი განსაცდელის დროს, ცნობს უზენაესის მფარველობაში ყოფნას და აცხადებს ქალთა და მდედრ მოქალაქეთა უფლებებs.

მუხლი I

ქალი დაიბადა თავისუფალი და ცხოვრობს მამაკაცის თანასწორად მისი უფლებების გათვალისწინებით. სოციალური განსხვავება დაფუძნებული უნდა იყოს მხოლოდ საერთო შეთანხმებაზე.

მუხლი II

ნებისმიერი პოლიტიკური ასოციაციის მიზანია კომუნიკაცია ქალსა და მამაკაცს შორის ბუნებრივი და ხელშეუვალიუფლებების ფონზე. ეს უფლებები არის ქონების ხელშეუხებლობა, უსაფრთხოება და განსაკუთრებით ოპოზიციის წინააღმდეგობისგან დაცვა.

მუხლი III

სუვერენობის ყველა პრინციპი ეკისრება ერთადერთს – ერს, რომელიც სხვა არაფერია, თუ არა ერთობა ქალებისა და მამაკაცებისა; არავის შეუძლია განახორციელოს რომელიმეს უპირატესობა, თუ ეს არ მოდის მთელი ერისაგან.

მუხლი IV

თავისუფლება და სამართლიანობა შეადგენს იმას, რაც ეკუთვნის სხვას… ამგვარად, ერთადერთი ლიმიტი ქალთა უფლებებისა არის მუდმივი მამრობითი ტირანია. ეს შეზღუდვები უნდა რეფორმირდეს კანონზომიერად.

მუხლი V

ბუნების კანონზომიერებისთვის საჭიროა განიდევნოს საზოგადოებისთვის საზიანო ყველა აქტი. ყველაფერი, რაც არ არის აკრძალული ამ ბრძნული და ღვთაებრივი კანონებით, ვერ აღიკვეთება. ვერავის შევზღუდავთ, რომ გააკეთოს ის, რაც არ არის ნაბრძანები.

მუხლი VI

კანონით უნდა გამოხატო მთავარი სურვილი; ყველა ქალმა და მამაკაცმა მოქალაქემ პირადად თუ ვინმეს მეშვეობით უნდა შეიტანოს წვლილი კანონის შექმნაში. ეს ყველას თანაბრად უნდა ეხებოდეს.

ქალი და მამაკაცი მოქალაქეები, არიან რა თანასწორნი კანონის წინაშე, უნდა იყვნენ თანასწორნი ასევე პატივის მიღებისას, დაჯილდოებისას, პოზიციისას, საჯარო საქმიანობისას მათი შესაძლებლობების გათვალისწინებით და არა განსხვავებით.

მუხლი VII

არც ერთი ქალი არ არის გამონაკლისი; ის დაკავებულ, დატყვევებულ უნდა იქნეს კანონის მიხედვით. ქალი, როგორც მამაკაცი, მკაცრად უნდა იცავდეს ამუფლებებს.

მუხლი VIII

კანონი უნდა ამკვიდრებდეს მხოლოდ იმ მკაცრ სასჯელს, რომელიც აშკარად აუცილებელია.

მუხლი IX

მას Sემდეგ, რაც ქალი აღიარებულ იქნება დამნაშავედ, მის მიმართ კანონი უნდა შესრულდეს ისევე, როგორც მამაკაცისადმი.

მუხლი X

არავინ უნდა დაისაჯოს აზრის გამოთქმისთვის; ქალს აქვს თანასწორი უფლება, მონაწილეობა მიიღოს დემონსტრაციებში, პროტესტებში, თუ ამით არ ხელყოფს სხვის უფლებებს.

მუხლი XI

თავისუფალი კომუნიკაცია, აზრის გამოხატვა ქალის ყველაზე მნიშვნელოვანი უფლებაა იმ დროიდან, რაც თავისუფლებამ ირწმუნა, რომ მამაკაცებს უნდა ეღიარებინათ თავიანთი ბავშვები. ამგვარად, ნებისმიერ მდედრ მოქალაქეს შეუძლია თამამად თქმა იმისა, რომ იგი არის ბავშვის დედა და ბავშვი მას ეკუთვნის. ქალს არ მოუწევს სიმართლის დამალვა (გამონაკლისის დაშვება შესაძლებელია), რათა თავი აარიდოს ცუდად მოპყრობას, რომელიც კანონით გათვალისწინებულია.

მუხლი XII

ქალთა და მდედრ მოქალაქეთა უფლებების გარანტია მთავარი ფასეულობაა; ეს გარანტია უნდა წარმოადგენდეს ფასეულობას ყველასათვის და არა მხოლოდ მათთვის, ვინც ამ გარანტიებით დაინტერესებულია.

მუხლი XIII

ქალისა და მამაკაცის წვლილი თანასწორია საზოგადოებრივ ძალასა და ადმინისტრაციულ ხარჯში. ქალი იზიარებს ყველა მოვალეობას და მძიმე სამუშაოს. ამრიგად, ქალსა და მამაკაცს თანასწორად უნდა გაუნაწილდეთ პოზიციები, სამუშაოები, ოფისები და პატივი.

მუხლი XIV

მდედრობითი და მამრობითი სქესის მოქალაქეებს უფლება აქვთ, თავად ან მათი წარმომადგენლების მეშვეობით დაამტკიცონ საჯარო წვლილში დახმარების აუცილებლობა. ეს ეხება მხოლოდ იმ ქალებს, რომელთაც მინიჭებული აქვთ არა მარტო ქონების თანაბარი წილი, არამედ საჯარო ადმინისტრაციის ხარჯებისაც და ასევე დადგენილი აქვთ გადასახადის გადახდის ხანგრძლივობა.

მუხლი XV

იმ ქალთა კოლექტივს, რომლებიც შეიკრიბნენ საგადასახადო მიზნებისთვის, რათა შეუერთდნენ მამაკაცებს, აქვთ უფლება, მოითხოვონ საბუღალტრო აღრიცხვა მისი ნებისმიერი საჯარო აგენტისგან.

მუხლი XVI

არც ერთ საზოგადოებას არ აქვს კონსტიტუცია უფლებების გარანტიისა და ხელისუფლების განაწილების გარეშე. კონსტიტუცია ბათილია, თუკი ერის უმრავლესობამ არ მიიღო მონაწილეობა მის ჩამოყალიბებაში.

მუხლი XVII

ქონება ეკუთვნის ორივე სქესს, არ აქვს მნიშვნელობა ერთიანია თუ განცალკევებული. თითოეული მათგანისთვის ეს არის ურღვევი და წმინდა უფლება, რომელსაც ვერავინ ჩამოართმევს.

პოსკრიპტუმი

ქალებო, გამოიღვიძეთ! თქვენი ხმა მთელ მსოფლიოს ესმის; აღმოაჩინეთ თქვენი უფლებები. ძლიერი იმპერია აღარ არის გარშემორტყმული ცრურწმენებით, სტერეოტიპებით, ფანატიზმით, ზარალითა და ტყუილით! სიმართლის ალმა მიმოფანტა ყოველგვარი სისულელე და უზურპაცია. დამონებულმა კაცმა გაიორმაგა ძალა, რათა დაეწყვიტა თავისი ჯაჭვები. იგი გახდა თავისუფალი და ამავე დროს გახდა უსამართლო თავისი თანამგზავრისთვის. ო, ქალებო, ქალებო! როდის აგეხილებათ თვალი? კარგი რა მიიღეთ რევოლუციისგან? უფრო მკვეთრად გამოხატული უპატივცემულობა, უფრო აშკარა ზიზღი. კორუფციის საუკუნეში თქვენ მართავდით იმიტომ, რომ კაცი იყო სუსტი. მემკვიდრეობის მელიორაცია, რომელიც დაფუძნებულია ბუნების განკარგულებაზე – რისიღა უნდა გეშინოდეთ ასეთი ვალდებულებების შემდეგ? იმისა, რომ ჩვენი ფრანგი კანონმდებლები, მორალის გამომსწორებლები, ხანგრძლივი პატიმრობიდან გათავისუფლებულები, კვლავ გეტყვიან: „ქალებო, რა გვაკავშირებს ჩვენ და თქვენ? ყველაფერი!” ეს იქნება ის პასუხი, რაც თქვენ (მამაკაცებმა) უნდა გაგვცეთ. მათ უნდა შეინარჩუნონ თავიანთი სისუსტე და გაბედულად დაუპირისპირდნენ მას. გაერთიანდით ფილოსოფიის სტანდარტების ქვეშ, დაიტიეთ მთელი თქვენი ხასიათის ენერგია და მალე დაინახავთ, რომ ქედმაღალი მამაკაცები მორჩილ თაყვანისმცემლებად ფეხქვეშ კი არ გაგეგებიან, არამედ იამაყებენ, რომ გაიზიარებენ თქვენთან ერთად იმ საგანძურს, რომელსაც უზენაესი ქმნილება ჰქვია. განურჩევლად იმისა, რა ბარიერებს დაუპირისპირდებიან, თქვენზეა დამოკიდებული, გაითავისუფლებთ თუ არა თავს. თქვენ მხოლოდ სურვილი უნდა იქონიოთ… ქორწინება არის ნდობისა და სიყვარულის საფლავი. გათხოვილ ქალს შეუძლია, დაუსჯელად მისცეს ქმარს უკანონო შვილი და ასევე – ქონება, რომელიც საერთოდ არ ეკუთვნის მას. გაუთხოვარ ქალს აქვს მხოლოდ ერთი სუსტი უფლება; ძველთაძველი და ულმობელი კანონები უკრძალავს ქალს, უკანონო შვილმა მიიღოს მამის სახელი და ქონება. უძველესი დროიდან არ შეცვლილა ეს კანონი. თუ ეს ითვლება პარადოქსულად და შეუძლებლად, რომ მივცე ჩემსს სქესს პატივისცემა და მუდმივობა, მაშინ მე ვანდობ მამაკაცებს, მოიპოვონ დიდება ამ საქმის შეთანხმებასთან დაკავშირებით. მაგრამ სანამ ჩვენ ვიცდით, პარალელურად შეგვიძლია განვაახლოთ მორალები, ცოლქმრული კონვენციები.

მამაკაცსა და ქალს შორის სოციალური კონტრაქტის შესახებ

ჩვენ, ________ და ________, ჩვენი სურვილისამებრ ვერთიანდებით ჩვენი ცხოვრებისა და ერთობლივი მისწრაფებების ხანგრძლივობისთვის შემდეგი პირობებით:

ჩვენ ვაპირებთ და გვსურს, რომ ჩვენი სიმდიდრე გახდეს კომუნალური, ამასობაში ჩვენს თავს ვუტოვებთ უფლებას, რომ გავუყოთ ქონება შვილებს ან სხვა პიროვნებას, ვისკენაც გვაქვს მიდრეკილება. ჩვენ ერთობლივად ვცნობთ, რომ ჩვენი საკუთრება პირდაპირ გადაეცეს და ეკუთვნოდეს ჩვენს შვილებს, განურჩევლად იმისა, როგორები არიან ისინი. ამასთან, ყველა ჩვენს შვილს აქვს უფლება, ატარონ სახელი მამისა თუ დედისა, ვინც აღიარა. ჩვენ გვევალება, ხელი მოვაწეროთ კანონს, რომელიც სჯის საკუთარ სისხლსა და ხორცზე უარის თქმას. ჩვენ აგრეთვე ვავალდებულებთ თავს, რომ დაშორების შემთხვევაში ჩვენი ქონება გაიყოს და წინასწარ იქნეს გათვლილი, რა ნაწილს მიიღებს ბავშვი. ხოლო სრულყოფილი კავშირის შემთხვევაში ის, ვინც გარდაიცვლება, თავისი სიმდიდრის ნახევარს დაუტოვებს შვილს, ხოლო თუკი ისიც უშვილოდ გარდაიცვლება, ცოცხლად დარჩენილი მემკვიდრეობით მიიღებს ქონების უფლებას, მაგრამ ეს იმ შემთხვევაში მოხდება, თუ პიროვნებამ წინასწარ არ დატოვა ანდერძი თავის სასურველ და დამსახურებულ პირზე.

ეს არის ქორწინების აქტის დაახლოებით ის ფორმულა, რომლის შესრულებასაც მე გთავაზობთ. ამ უცნაური დოკუმენტის კითხვის საფუძველზე მე ვხედავ, რომ ჩემს წინააღმდეგ აღიძვრება ორპირობა, მანჭიაობა, ღვარძლი, დაგეშილია სამღვდელოება და მთლიანად ჯოჯოხეთური რიგითობა. მაგრამ როგორ არ არის ჩემი გონიერი შეთავაზება და ინიციატივა იმის საწინდარი, რომ მივაღწევთ სრულყოფილ, ბედნიერ ხელისუფლებას!

მე გთავაზობთ კანონს, რომელიც დაეხმარება ქვრივებსა და ახალგაზრდა გოგონებს, რომლებსაც იმედი გაუცრუეს მამაკაცებმა. მინდა და ვწერ ამ კანონს, რათა დავაძალოთ ცვალებად კაცებს, აღასრულონ თავიანთი ვალდებულებები ან თუნდაც გადაუხადონ მისი ქონების ტოლი კომპენსაცია.

ამასთან, კვლავ მოვითხოვ: როგორც მე დავწერე 1788 წელს „ადამიანის მარტივ ბედნიერებაში”, პროსტიტუტები უნდა მოთავსდნენ გარკვეულ ადგილებში. პროსტიტუტებს არ შეაქვთ წვლილი მორალების გარყვნაში. ეს არის ქალთა საზოგადოება. ეს თავიდან არეულობას მოიტანს, მაგრამ შედეგად სრულყოფილ ჰარმონიას მივიღებთ.

მე გთავაზობთ მარტივ გზას ქალის სულის ასამაღლებლად: ჩვენ უნდა დავუკავშიროთ ქალები მამაკაცის ყოველგვარ საქმიანობას. თუ მამაკაცს ეს გადაწყვეტილება არაპრაქტიკულად მიაჩნია, მას შეუძლია, თავისუფლად გაუზიაროს ბედი ქალს – წყნარად, კანონიერად და არა იმპერიულად. ცრურწმენა ეცემა, მორალები იწმინდება, ბუნება თავიდან იძენს კანონებს. ამ ყველაფერს დავამატოთ მღვდლების ქორწინება, მეფის უფლებების გაძლიერება და საფრანგეთის პარლამენტი არ დაეცემა!

„ქალთა და მდედრ მოქალაქეთა უფლებების დეკლარაციის” პირველი გვერდი

თარგმნა ნათია ფირცხალავამ

გამოყენებული ლიტერატურა:

https://www.library.csi.cuny.edu/dept/americanstudies/lavender/decwom2.html

( ნაწილი I )

რუსული როგორც უცხო ენა საქართველოში დიდი ხანი არ არის რაც ისწავლება. აქამდე საგნის სწავლებისადმი მიდგომა სხვაგვარი იყო, რადგან, ძველი ტრადიციით, მასწავლებელი ასწავლიდა ენასაც და ლიტერატურასაც. რუსული ენა არ
ისწავლებოდა უცხოური ენის სტატუსით. რუსულის როგორც უცხოური ენის სტატუსის
დამკვიდრების შემდეგ მასწავლებლები შეეჯახნენ პრობლემას, რადგან ძველი სახელმძღვანელოები ისე გახლდათ შედგენილი, რომ მათი
გამოყენება შეეძლო მხოლოდ ენის მცოდნეს, ენის შესწავლა კი ამ სახელმძღვანელებით შეუძლებელი
იყო.

შემდეგ დაიბეჭდა გრიფირებული სახელმძღვანელოები. არჩევანი არ იყო დიდი და აქაც პრობლემას წავაწყდით, რადგან ამ წიგნებით სწავლება კიდევ უფრო რთული გახდა, თუ ახალი მეთოდებით არ იყავი შეიარაღებული, არ გქონდა ახალი
რესურსის მოძიების საშუალება.

გამოცდილებამ გვიჩვენა, რომ აუცილებელია, მასწავლებელმა ერთმანეთისგან გამიჯნოს
რუსული ენის სწავლებისადმი ძველი და ახალი მიდგომა. იგი კარგად უნდა იცნობდეს ეროვნულ
სასწავლო გეგმას (სტანდარტს) და, უპირველესად, განსაზღვრავდეს, რომელი საკომუნიკაციო უნარი უნდა გამოუმუშაოს მოსწავლეს.

უცხოური
ენის, ჩვენს შემთხვევაში – რუსულის, სწავლება მოიცავს რამდენიმე ასპექტს. ამჯერად
აუდირებაზე შევჩერდები, რადგან დღეს, შეიძლება ითქვას, ამ მიმართულებით  მუშაობას ყველაზე ნაკლები დრო ეთმობა გაკვეთილზე
ან სრულიად არ ექცევა ყურადღება. სახელმძღვანელოებში არ არის საკმარისი მასალა და რესურსი,
ამიტომ მასწავლებელს თვითონ უწევს ზრუნვა მის შესაქმნელად ან მოსაძიებლად.

წარმოგიდგენთ
იმ ხარვეზებს, რომლებსაც ვაწყდებით მოსმენაზე (აუდირებაზე) მუშაობის დროს:

1.
აუდირებას როგორც აუცილებელ ელემენტს მასწავლებელი ხშირად არ ითვალისწინებს. მას
მიაჩნია, რომ გაკვეთილზე მისი რუსულად მეტყველება მოსმენაზე მუშაობაა. ეს მცდარი
აზრია.

2.
აუდიოტექსტის მიწოდებამდე მასწავლებელი საფუძვლიან მოსამზადებელ სამუშაოს ატარებს,
რაც მოსწავლეს ყოველგვარ სირთულეს უხსნის.

3.
აუდიოტექსტის მოსმენისას მასწავლებელი ცდილობს, ახსნას ყველა გაუგებარი და რთული
ფრაზა. ამით მოსწავლეს უჩნდება მუდმივი დახმარებისა და კარნახის მოთხოვნილება.

4.
მასწავლებელი მოსმენამდე ნებას რთავს მოსწავლეებს, ტექსტს გადახედონ (გადაიკითხონ),
რაც არ იძლევა აუდირების უნარის განვითარების საშუალებას.

5.
ტექსტის მოსმენისას მოსწავლემ არ იცის, რა მიზნით, რისთვის ისმენს მას.

6.
სასწავლო პროცესში სათანადოდ არ არის გამოყენებული ავთენტური აუდიოტექსტები:
ნაწყვეტები ფილმებიდან, ტელე- და რადიოგადაცემებიდან.

7.
სამწუხაროა, მაგრამ ის მასწავლებლებიც კი, რომლებიც აუდირებაზე მუშაობენ, საგამოცდო
საკითხებში ამ მიმართულებას გვერდს უქცევენ, რაც არ აძლევთ საშუალებას, გაზომონ შედეგი.
ამით მოსწავლეებს ეკარგებათ აუდირებაზე მუშაობის მოტივაცია.

ხარვეზების
გათვალისწინებით, მასწავლებლებს სთავაზობენ შემდეგ რეკომენდაციებს:

1.
აუდირება გაკვეთილის აუცილებელ ელემენტს უნდა წარმოადგენდეს. თავდაპირველად ეს
შეიძლება იყოს ბგერის, ფრაზის, სიტყვის ამოცნობა, შემდეგ – ტექსტის მიზნობრივი
მოსმენა, მასწავლებლის მონათხრობი რეალური მოვლენების შესახებ, შეცდომის აღმოჩენის
მიზნით მოსმენა და სხვა.

2.
სასურველია, აუდირებას მოიცავდეს საშინაო დავალებაც, თუმცა ჩვენი სინამდვილის პირობებში
ეს რთულია. სახელმძღვანელოებს არ მოჰყვება მოსასმენი დისკები და აქ მასწავლებელს
საკუთარი რესურსების გამოყენებით მოუწევს მუშაობა.

3.
რეკომენდებულია გაკვეთილზე ავთენტური აუდიოტექსტების გამოყენება.

4.
აუდიოტექსტების მოსმენამდე აუცილებელია მოსმენის მიზნის განსაზღვრა. მაგ., საჭირო
ინფორმაციის ამოცნობა, მოსმენილი ინფორმაციისადმი საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა,
ინფორმაციის შედარება და სხვ.

5. მასწავლებელმა წინასწარ უნდა
განსაზღვროს მოსასმენი ტექსტის სირთულე, სირთულის შემთხვევაში ასწავლოს მოსწავლეს
ძირითადი აზრის გამოტანა და არა ყველა სიტყვის მნიშვნელობის გაგება.

6. დიალოგსა და პოლილოგზე
მუშაობისას სასურველია, მოსწავლეებმა ტექსტი წაკითხვამდე მოისმინონ. ამ
შემთხვევაში მასწავლებელი ერთდროულად აუდირებაზეც მუშაობს და შემოაქვს ახალი
ტექსტიც. თანამედროვე მეთოდიკის მიხედვით, არ არის რეკომენდებული, დიალოგზე
მუშაობა განვიხილოთ როგორც კითხვაზე მუშაობა.

7. აუცილებელია საკონტროლო და
საგამოცდო ტესტებში აუდირების საკითხების შეტანა.

აუდირების
სწავლება ხდება სამი ეტაპის გავლით:

. ტექსტის
მოსმენამდე;

. ტექსტის მოსმენის
დროს;

. ტექსტის მოსმენის
შემდეგ.

ტექსტისმოსმენამდე ტიპური დავალებებია:

. მოსმენამდეკითხვებსა და და მტკიცებულებებზე მსჯელობა;

.
ვარაუდის გამოთქმა თემაზე სათაურზე/საკვანძო სიტყვებზე/ილუსტრაციაზე დაყრდნობით;

.
თემის მოკლე მიმოხილვა, ტექსტის პრობლემატიკაში მოსწავლის შეყვანა.

ტექსტის
მოსმენის დროს:

. გამოტოვებული
სიტყვების ჩასმა;

. წინადადებების
შესაბამისობათა პოვნა;

. წინადადებების
დასრულება;

.
რაიმე კონკრეტული საკითხის გამოყოფა.

ტექსტის
მოსმენის შემდეგ (მოსმენილი ტექსტის გაგების კონტროლი):

. მტკიცებულების
დადასტურება/უარყოფა;

.
ტექსტისა და ილუსტრაციის შესაბამისობის მოძებნა;

.
გეგმის საკითხების დალაგება;

.
რუკაზე მარშრუტის გეგმის მონიშვნა;

.
სხვადასხვა ტიპის დავალება (3-4 მტკიცებულებიდან ერთი სწორია, აღადგინეთ
ინფორმაცია, მართალია – მცდარია, რამდენიმე ვარიანტიდან სათაურის არჩევა, ტექსტის
აზრობრივ ნაწილებად დაშლა და სხვ.);

.
მოსმენილი ტექსტის მიხედვით სქემის/ნახატის შექმნა.

დღევანდელი
რეალობიდან და სახელმძღვანელოების შესაძლებლობიდან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას,
რომ მასწავლებელს ყველაზე მეტად მოსმენის რესურსის მოძიებაში უნდა დავეხმაროთ.
სტატიის ციკლი რამდენიმე ნაწილისგან შედგება. მეორე ნაწილში წარმოგიდგენთ ერთი
გაკვეთილის ნიმუშს, რომელსაც თან ახლავს შესაბამისი ტექსტი.

წარმოგიდგენთ
დავალებების ნიმუშებს მოსმენაში:

I.

1. Слушайте и повторяйте пары
слов.

живот
– он живёт

цел
– цель

бить-
пить

живём
– живьём

2.
Прослушайте слова: чай, шьют, сел, пьёт, найдите каждое из них в графическом
ключе.

чей-
чай – чья, шьем – шутка – шьют и т.д.

3. Слушайте вопросы и отмечайте в
графическом ключе возможный ответ.

II.

1.
Слушайте фразы, отмечайте слова, которые названы (имена, географические
названия и т.д.).

2. Диктант. Слушайте текст,
постарайтесь понять его содержание. Вновь прослушайте текст и пишите.

3. Прослушайте текст, заполните пропуски
в графическом варианте текста.

III

1. Прослушайте ряд слов, запомните и
воспроизведите из них те, которые относятся к одной теме (тема называется).

1.              

Прослушайте фразы, соедините их в одно
предложение.

2.              

Прослушайте фразу, добавьте к ней еще одну,
связанную по смыслу.

IV

1. Просмотрите в графическом ключе
опорные слова и назовите тему, которой посвящен аудиотекст. Затем прослушайте
смысловой кусок и проверьте правильность своего ответа.

2. Прослушайте
текст. Определите фразу, которая адекватна содержанию текста.

3. Прослушайте
текст. Ответьте на вопросы.

Обозначьте цифрами пункты плана
в соответствии с текстом.

4. Прослушайте текст, заполните анкету.

5. Прослушайте диалог (полилог). О чем
говорили участники разговора? Что они обсуждали? Как они выражали свое мнение,
свои эмоции?

საქართველოში ბევრს ლაპარაკობენ სინგაპურზე, თუმცა მის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცით. ზერელედ გაგვიგონია იმ რეფორმების შესახებ, რომლებმაც ეს პატარა ქვეყანა წარმატებულ სახელმწიფოდ აქცია. სინგაპურის პოლიტიკური მართველობა, ისევე როგორც განათლების სისტემა, სამაგალითოდ არ მიიჩნევა დემოკრატიის მხრივ, მაგრამ მე მინდა მოგიყვეთ სინგაპურის განათლების სისტემაზე, ისე, როგორც საკუთარი თვალით დავინახე და როგორი შესაძლებლობაც მომეცა მისი შესწავლისა.

აღარავინ დავობს, რომ ახალმა ათასწლეულმა ცხოვრების ყველა სფერო ძირეულად შეცვალა.მოთხოვნების შესაბამისად იცვლება ზოგადი განათლების მიზნებიც და მასწავლებლებიც უფრო მეტი გამოწვევის პირისპირ დგანან. უახლეს კვლევებში არაერთხელ იქნა ხაზგასმული მასწავლებელთათვის უწყვეტი პროფესიული განვითარების მნიშვნელოვნება.

საქართველოში მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სატრეინინგო კურსების გავლა ამჟამად სავალდებულო არ არის, თუმცა სქემაში ჩართულ მასწავლებლებს, რომელთაც ამგვარ პროგრამებზე დასწრებით კრედიტების მოპოვება შეუძლიათ, უფრო მეტი მოტივაცია აქვთ, გაიარონ კურსები. ანგარიშგასაწევია ისიც, რომ არასერტიფიცირებული მასწავლებლები გამოცდებისთვის მოსამზადებელ პერიოდში სხვადასხვა სატრეინინგო პროგრამით ინტერესდებიან. არსებული მონაცემებით, საქართველოში ინგლისური ენის მასწავლებელთა ჩართულობა უწყვეტი პროფესიული განვითარების სხვადასხვა აქტივობაში არცთუ მაღალია. ამ აქტივობათაგან ბევრი მხოლოდ სატრეინინგო კურსებსა და პროგრამებს ასახელებს. საჭიროა, მასწავლებლებს უფრო მკაფიოდ განემარტოთ, უპირველეს ყოვლისა, თვითონ უწყვეტი პროფესიული განვითარების მნიშვნელოვნება, მერე კი ის კომპონენტები, რომლებიც მათ ამგვარი განვითარების შესაძლებლობას აძლევს.

აღსანიშნავია ისიც, რომ უწყვეტი პროფესიული განვითარების აუცილებლობას ერთხმად აღიარებენ სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენელი პროფესიონალები. აშკარაა, რომ ზრდა და განვითარება არასდროს არ უნდა შეწყდეს, განსაკუთრებით კი ისეთ ცვალებად სამყაროში, როგორშიც ჩვენ ვცხოვრობთ. და მაინც, რა კომპონენტების ერთობლიობა განაპირობებს ხარისხიან უწყვეტ პროფესიული განვითარებას?

გამოცემაში „წინსვლა: უწყვეტი პროფესიული განვითარება ინგლისური ენის მასწავლებელთათვის” (UK, 2011.4), ეს პროცესი შემდეგნაირად არის განმარტებული:

·

პროფესიონალები გამუდმებით უნდა ეძებდნენ გზებს, გაუმკლავდნენ ახალ გამოწვევებს და გაიუმჯობესონ სამუშაო პრაქტიკა;

·

მასწავლებელი თვითონ განსაზღვრავს საჭიროებებს და სახავს მათი დაკმაყოფილების საშუალებებს;

·

უწყვეტი პროფესიული განვითარება უფრო მეტად შეფასებითია, ვიდრე აღწერითი და, შესაბამისად, მასწავლებელს ესმის ამ აქტივობის მნიშვნელობა;

·

ეს პროფესიული ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი ნაწილია და არა მისი დამატება;

·

ეს არის საკუთრება იმ დაწესებულებისა, რომელშიც მასწავლებელი მოღვაწეობს;

·

ეს პროცესი მიმდინარეობს მასწავლებლის კარიერული ზრდის ყველა ეტაპზე;

·

ეს პროცესი ინსტიტუტსა და ინდივიდს მიზნების მიღწევაში ეხმარება.

უწყვეტი პროფესიული განვითარების სპეციფიკიდან გამომდინარე, შესაძლოა, მისი მთავარი მახასიათებლები შემდეგნაირად განისაზღვროს:

·

თვითრეფლექსია. მასწავლებელი მუდმივად უნდა ახდენდეს საკუთარი პრაქტიკის რეფლექსიას, რათა განსაზღვროს ის სფეროები, რომლებშიც უფრო მეტი მუშაობა სჭირდება (რიჩარდზი და ნუნენი, 2008.4). თვითრეფლექსია – ეს არის უმთავრესი ფაქტორი განვითარების განსაზღვრისას, რამდენადაც სწორედ ამგვარად შეძლებს მასწავლებელი, უკეთ გააცნობიეროს საკუთარი პრაქტიკა და/ან მისი ეფექტიანობა მოსწავლეებზე. მხოლოდ საკუთარი სწავლების პრაქტიკაში მუდმივი ჩაღრმავება ქმნის განვითარების წინა პირობას.

·

დაგეგმვა.ყველა მასწავლებლი თვითონ არის პასუხისმგებელი, დაგეგმოს საკუთარი განვითარების გზა დამოუკიდებლად ან იმ ადამიანთან ერთად, რომლის მოვალეობასაც წარმოადგენს სკოლაში მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების კოორდინირება. რამდენადაც ჩვენ ვცხოვრობთ ანგარიშვალდებულების ეპოქაში, საკუთარი განვითარების სწორად დაგეგმვა ნიშნავს, რომ სამუშაო საათების მიღმა დახარჯული დრო და ამ საქმეში ჩადებული ფულადი რესურსი უაზროდ არ არის გაფლანგული. უფრო მეტიც: პროფესიული განვითარების დაგეგმვა ეხმარება მასწავლებელს, ფოკუსირება მოახდინოს საკუთარი პრაქტიკის სპეციფიკურ ასპექტებზე და არა, უბრალოდ, დაესწროს სხვადასხვა ტიპის ტრეინინგებსა თუ სესიებს ფორმალური მოთხოვნების შესასრულებლად. ცხადია, საკუთარი განვითარების დაგეგმვა მასაწავლებელს ამავე განვითარების შეფასებაში დაეხმარება.

·

სატრეინინგო შესაძლებლობების მრავალფეროვნება.მასწავლებლებს უნდა ჰქონდეთსაშუალება, თვითონ განსაზღვრონ, რას ამოირჩევენ მათთვის შეთავაზებული სხვადასხვა აქტივობიდან. ბოლიტოს (1996) ფორმულირების მიხედვით, მასწავლებელთათვის შეთავაზებული ტრეინინგები მაშინ არის ეფექტიანი, როდესაც ისინი ერთნაირად შეესაბამება ინსტიტუციურ და მასწავლებელთა პირად საჭიროებებს.

·

პროფესიული განვითარების სხვა ფორმების გამოცდილება. თუ მოხდა ისე, რომ პროფესიული განვთარებისათვის შეთავაზებული აქტივობები არ პასუხობს მასწავლებელთა სწავლების სფეროში წამოჭრილ კითხვებს, მასწავლებლებს უნდა ჰქონდეთ შესაბამისი ცოდნა და უნარ-ჩვევები, თვითონ მოიძიონ პასუხები ამ კითხვებზე. მათ უნდა შეეძლოთ მცირემასშტაბიანი კვლევების ჩატარება, ურთიერთდაკვირვების განხორციელება და ა.შ.

·

ახალმიღებული ცოდნისა და უნარ-ჩვევების პრაქტიკაში გამოყენება. ნებისმიერი ტიპის სატრეინინგო კურსებზე დასწრება სრულიად უსარგებლოა როგორც მასწავლებელთათვის, ასევე მოსწავლეებისთვისაც, თუ არ მოხდა მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენება. აუცილებელია მასწავლებელთა წახალისება, რათა მათ ობიექტურად შეაფასონ, როგორ გამოიყენეს მიღებული ცოდნა და ისიც, რადენად ეფექტიანი იყო ახალი პრაქტიკა, იდეა თუ აქტივობა მოსწავლეებთან მუშაობისას.

·

ევალუაცია. უწყვეტი პროფესიული განვითარება გარკვეულწილად გულისხმობს მასწავლებლის ზოგადი პროფესიული განვითარების ეფექტიანობას და მის ჩართულობას სატრეინინგო პროგრამებში, ეხმარება მასწავლებელს იმის გაცნობიერებაში, მიაღწია თუ არა დასახულ მიზანს და რა გავლენას ახდენს განსაზღვრული მიზნის მიღწევა მის მოსწავლეებზე. Guskey, 2000:IX მიხედვით, „ევალუაცია გვეხმარება, უკეთ შევაფასოთ პერსონალის განვითარება, რათა ის შემდგომ უფრო გაძლიერდეს და განვსაზღვროთ, რა ეფექტი აქვს მას”.

·

აღიარება და დაჯილდოება. უნდა არსებობდეს გარე მამოტივირებელი ფაქტორი, რომელიც წაახალისებს და გაააქტიურებს მასწავლებლებს – ხელფასის მომატება, დაწინაურება, სატრეინინგო პროგრამების უფასოდ გავლის საშუალება და ა.შ. გლუსაკის (Glusak) (2012) მიერ ჩატარებული კვლევა აჩვენებს, რომ ის მასწავლებლები, რომლებიც ჩართულნი არიან სატრეინინგო პროგრამებში, გამოთქვამენ სურვილს, მათი ძალისხმევა აღიარონ, თუნდაც ეს არ მოიაზრებოდეს მათ განვითარებაში წამყვან ძალად.

·

სხვადასხვამხარისმ ჩართულობა. უდავოა, რომ არც უწყვეტი პროფესიული განვითარება და არც სატრეინინგო პროგრამებში ჩართულობა არ წარმოადგენს მხოლოდ მასწავლებლის პასუხისმგებლობას – ეს სკოლის, საზოგადოებისა და მთელი სისტემის პასუხისმგებლობაა. ხარისხიანი უწყვეტი პროფესიული განვითარება, სატრეინინგო პროგრამების ჩათვლით, არის შედეგი სხვადასხვა ჩართული მხარის ერთობლივი ძალისხმევისა. სკოლამ, საზოგადოებამ და სისტემამ უნდა უზრუნველყონ შესაბამისი სასწავლო გარემოს შექმნა, წარმოადგინონ რეკომენდაციები, შესთავაზონ მორალური თუ ფინანსური მხარდაჭერა და სხვა წამახალისებელი ღონისძიებები, რათა მასწავლებლებმა არ დაკარგონ ინტერესი და მოტივაცია, მუდმივად იზრუნონ საკუთარ პროფესიულ წინსვლაზე. ეს მთელი სისტემისთვის იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ ამ პროცესში ჩართულმა თითოეულმა მხარემ მასწავლებლების განვითარებისთვის სათანადო პირობების შესაქმნელად ძალისხმევა არ უნდა დაიშუროს.

ყველა ამ კომპონენტის ერთობლიობა ქმნის ხარისხიან უწყვეტ პროფესიულ განვითარებას. ერთი მათგანიც რომ გამოაკლდეს, ჩნდება საფუძვლიანი ეჭვი განვითარების ხარისხის ან უწყვეტობის თაობაზე. აქედან გამომდინარე, სწორედ ამ კომპონენტების გათვალისწინებით უნდა დაიგეგმოს მასწავლებელთათვის უწყვეტი პროფესიული განვითარება და შემდგომ – ანალიზი.