გთავაზობთ გაკვეთილს, რომლის მიზანია მოსმენილი ტექსტის გაგება-გააზრება.
გამოყენებულია ა. გრინის მოთხრობის ადაპტირებული ვარიანტი. თემას ორი (დაწყვილებული) გაკვეთილი ეთმობა.
ტექსტი ადაპტირებულია, შესაბამისად, შეიძლება შეიტანოთ საშუალო საფეხურზე, ენის
ფლობის დონის გათვალისწინებით. გაკვეთილის ბოლოს გთავაზობთ შეფასების
კრიტერიუმებს, რომელთა გამოყენება შეგიძლიათ განმავითარებელი და განმსაზღვრელი
შეფასებისას.

გაკვეთილის მსვლელობა

I გაკვეთილი

გამოწვევა (I ფაზა) – 5 წუთი

* მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს ნახატზე გამოსახულ მწვანე სანათს და
ეკითხება, რას ფიქრობენ ამ საგანზე.

* შემდეგ მასწავლებელი დაფაზე
წერს მოთხრობის სათაურს «Зеленаялампа» და სვამს კითხვას, რის შესახებ შეიძლება იყოს
მოთხრობა, რომელსაც ახლა მოისმენენ:

Как вы думаете, о чем
этот рассказ?

ბავშვების ვარაუდებს იგი დაფაზე ჩამოწერს. გაკვეთილის ბოლოს შეიძლება ერთმანეთს შეადაროს ვერსიები და ტექსტის შინაარსი.

შინაარსის რეალიზება (II ფაზა) და რეფლექსია (III ფაზა) –40 წუთი

მასწავლებელი კითხულობს წინასწარ 4 ნაწილად (პაუზად) დაყოფილ ტექსტს. თითოეული პაუზის შემდეგ სვამს კითხვებს. ბოლოს მოსწავლეები გამოთქვამენ ვარაუდს სიუჟეტის შემდგომი განვითარების შესახებ.

თითოეული პაუზის (ნაწყვეტის) გარჩევა მოიცავს ორივე ქვეფაზას – II-სა
და III-ს. ვარაუდის გამოთქმა შეიძლება მომდევნო პაუზის გამოწვევადაც ჩავთვალოთ.

მასწავლებელი კითხულობს პირველ პაუზას (პირველ ნაწყვეტს):

Первая пауза

Это случилось в 1920 году. Зимой
на углу улицы стояли два человека среднего возраста, которые только что вышли
из дорогого ресторана. Там они ужинали и пили вино. Одного из них звали Реймер,
другого – Стильтон. Стильтон был миллионером.

Теперь они смотрели на человека
лет двадцати пяти, который лежал на улице.

– Стильтон, почему ты так
интересуешься этим человеком? Он пьяный или умер. – сказал Реймер.

– Я голодный, но живой. – тихо прошептал несчастный молодой
человек.

– Реймер, – сказал Стильтон, – я
придумал хорошую шутку. У меня есть интересный план.

Он сказал это тихо, поэтому
молодой человек ничего не слышал. Стильтон пригласил юношу к себе домой. Когда
молодой человек хорошо поел и выпил вина, он рассказал свою историю. Его звали
Джон Ив. Он приехал в город искать работу. У Ива не было образования, поэтому
он долго не мог найти работу. Ив часто ночевал в парке или на улице.

პირველი პაუზის წაკითხვის შემდეგ მასწავლებელისვამს კითხვას:

Что вы узнали из этого отрывка? (Где происходит действие? Назовите главных героев и др.) (მიღებულ პასუხს იწერს დაფაზე)

Как вы думаете, что будет в следующем отрывке? (პასუხს იწერს დაფაზე)

შემდეგ მასწავლებელი კითხულობს მეორე პაუზას (მეორე ნაწყვეტს):

Вторая пауза

Стильтон послушал эту историю и
сказал:

– Я дам вам деньги. Купите комнату
в доме на центральной улице на втором этаже. Каждый вечер с пяти до двенадцати
на вашем окне должна стоять зеленая лампа. В это время вам нельзя выходить на
улицу. Работа нетрудная. Если вы согласны, я буду посылать вам деньги каждый
месяц. Как меня зовут, я вам не скажу.

მეორე პაუზის წაკითხვის შემდეგ მასწავლებელი სვამს კითხვებს:

Чьи
предположения совпали с текстом? Что вы еще узнали о героях из второго отрывка?

Как вы думаете, что будет в следующем отрывке? (პასუხები იწერება დაფაზე)

მასწავლებელი კითხულობს მესამე პაუზას:

Третья пауза

 Ив очень удивился и сказал:

– Вы не шутите? Я согласен. Я
согласен даже забыть мое имя. Но сколько времени я должен жить в этой комнате с
зеленой лампой?

– Это неизвестно, – ответил Стильтон.
– Может быть, год, може быть, всю жизнь.

– Но зачем вам нужна эта зеленая
лампа? – спросил Ив.

– Это секрет. Большой секрет, –
сказал Стильтон. – Эта лампа – сигнал. А для кого – вы никогда не узнаете. Но
помните, что когда-нибудь вы станете богатым человеком.

Вечером на следующий день в одном доме
на окне второго этажа появилась зеленая лампа. Стильтон и Реймер стояли на
другой стороне улицы и смотрели на лампу. Стильтон сказал Реймеру:

– Приходите сюда иногда, дорогой
Реймер, и улыбайтесь. Там за окном сидит дурак. Я купил этого дурака надолго.
Он сам не знает, чего он будет ждать много лет.

– Но вы тоже дурак, Стильтон, –
ответил Реймер. – Что веселого в этой шутке?

– Я играю с живым человеком. Это
самое интересное, – сказал Стильтон.

პაუზის შემდეგ შეიძლება დაისვას კითხვები კლასის დონისა და
შესაძლებლობის გათვალისწინებით.მაგალითად: Как вы думаете, играть с живым человеком – это интересно? Почему?

ცხრილზე მუშაობა. ამ დავალების შესრულება შეიძლება დაავალოთ ინდივიდუალურად ან წყვილებში.
საბოლოო ვარიანტი გამოვსახოთ  დაფაზე.

. მეოთხე პაუზის წაკითხვამდე მოსწავლეებმა უნდა მოიფიქრონ მოთხრობის სავარაუდო დასასრული.

Как вы думаете, как закончится этот
рассказ? Почему вы так решили?

თუ გაკვეთილი დაწყვილებულია, შეგიძლიათ გადახვიდეთ მომდევნო ნაწილზე. სხვა
შემთხვევაში უმჯობესია მოთხრობის სავარაუდო დასასრული მოსწავლეებმა შინ დაწერონ.

II გაკვეთილი

გამოწვევა – 5 წუთი

მოსწავლეები სავარაუდო დასასრულის საკუთარ ვარიანტებს სთავაზობენ კლასს.

შინაარსის რეალიზება – 15 წუთი

მასწავლებელი კითხულობს მეოთხე პაუზას (ბოლო ნაწყვეტს).

Четвертая пауза

Через несколько лет Стильтон стал
бедным. Он много играл в казино, истратил почти все свои деньги. Потом он
серьезно заболел и долго лежал в больнице. Врач прекрасно сделал трудную
операцию. После операции врач пришел к Стильтону.

– Вот мы и встретились, – сказал
врач, серьезный, грустный человек. – Вы узнаете меня? Я Джон Ив – человек,
который сидит каждый день около зеленой лампы. Я узнал вас с первого взгляда.

– Не верю своим глазам, – удивился
Стильтон. – Но что случилось?

– Я несколько лет сидел около
лампы, – ответил Ив. – Сначала от скуки, а потом с удовольствием я начал читать
книги, которые были в моей квартире. Однажды я прочитал медицинскую
энциклопедию и очень удивился. Я понял, какой интересный организм у человека. Я
читал эту книгу всю ночь, а утром пошел в библиотеку. Я начал заниматься,
прочитал много книг. Потом я поступил в медицинский колледж и стал образованным
человеком.

– Да, – сказал Стильтон. – Я давно
не был около вашего окна. Там еще стоит зеленая лампа?

Ив не ответил.

– Вам нужно спать, – сказал он. –
Через три недели вы сможете выйти из больницы. Тогда позвоните мне. Может быть,
я дам вам работу – писать фамилии людей, которые лежат в больнице.

·                    

ტექსტის მოსმენის შემდეგ მასწავლებელი
სვამს კითხვებს. იმართება მინიდისკუსია:

Ожидали вы такую концовку
рассказа?

Как вы думаете, что символизирует
зеленая лампа?

Как вы думаете, на окне Ива еще
стоит зеленая лампа?

Почему Джон Ив не ответил
Стильтону?

Как вы думаете, повезло Джону Иву
в жизни?

Простил Ив Стильтона? Почему?

Аргументируйте Ваши ответы.

·                    

მასწავლებელი აძლევს შემდეგი აქტივობის ინსტრუქციას:

Прослушайте текст еще раз и
напишите историю жизни Стильтона и историю жизни Джона Ива.

მასწავლებელი წინასწარ ანაწილებს დავალებას. ამის შემდეგ კითხულობს მოთხრობას. შეიძლება ტექსტის ორჯერ წაკითხვაც. მოსწავლეები ისმენენ (სელექციური მოსმენა) და მათთვის საჭირო ინფორმაციას ინიშნავენ. ამ დავალების მიზანია, შეძლონ მოსმენილი ტექსტიდან ორი
ამბის ერთმანეთისგან გამიჯნვა და დაწერა.

რეფლექსია – 20 წუთი

მოსწავლეები წერენ და
შემდეგ კითხულობენ გმირების ამბავს:

История Стильтона

История Джона Ива

გთავაზობთ მოსწავლის შეფასების კრიტერიუმებს (ნიმუშს), რომელთა გამოყენებაც შესაძლებელია როგორც
განმსაზღვრელი, ასევე განმავითარებელი შეფასებისას. მასწავლებელს შეუძლია ამ
კრიტერიუმების შეცვლა, დამატება, ქულების შეცვლა კლასისა და ცალკეული მოსწავლეების
შესაძლებლობების მიხედვით. მთავარია, შეფასება იყოს რელევანტური (მიზნის შესაბამისი)
და, რა თქმა უნდა, მოსწავლეებისთვის წინასწარ ცნობილი. შეიძლება ამ ცხრილების
გამოყენებით მოსწავლის თვითშეფასების რუბრიკის შექმნაც.

კონსპექტები იყო მაშინ მოდაში და როდესაც ჩვენი ქართული
ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელმა წიგნების უშველებელი ნუსხა ჩაგვაწერინა, გულახდილად
რომ ვთქვა, გამიკვირდა. შესაძლოა მართლა სჯეროდა ჩვენი თავგამოდების, მაგრამ ერთია
სურვილი და მეორე – რეალობა: ამდენი ჟანრულად და თემატურად განსხვავებული წიგნის
არდადეგებზე წამკითხავები მაშინ არ ვიყავით.

ცოტათი ნაკლები რომ მოეცა დავალებად? – ვერ ვიტყვი,
რომ ეს საქმეს უშველიდა. ერთით მეტ თუ ხუთით ნაკლებ დასახელებას, არა მგონია, ინტერესითა
და ენთუზიაზმით ავევსეთ. საერთოდაც, ვფიქრობ, რომ აქ მოცულობა კი არ იყო მთავარი, არამედ
მიწოდების ფორმა.

„ეს თქვენ აუცილებლად უნდა გქონდეთ წაკითხული!” – შემპარავი
კატეგორიულობით ნათქვამი ფრაზა თავიდანვე გამაღიზიანებლად ჟღერდა. მახსოვს, ჩემ წინ
მჯდომი კლასელი მომიბრუნდა და გაოცებულმა მიჩურჩულა: 

– რატომ აუცილებლად?

– მე რა ვიცი.

– ეეე, რიჟა ბაზარია. ეგერ, გუჯას არც გაუგონია „მაკბეტი”,
მაგრამ „პიცოტიც” დაირტყა და მაგარ ნაშებსაც კერავს!

– კაი ახლა, შენც ნუ გაფარშივდები, სად შექსპირი და
სად გუჯა, მანქანების ბარიგა!

მაგრამ მერე რომ დავუკვირდი, არ იყო ჩემი კლასელის ეჭვი
მთლად უსაფუძვლო. რასაც სკოლაში გასწავლიან, წესიერად ის ვერ გამოგიყენებია კაცს და
კლასგარეშე ლიტერატურაზე რატომღა უნდა დაიხარჯო?! ხომ შეიძლება, ის დრო, ნანატრი არდადეგები,
უფრო სასიამოვნო რამეებს მიუძღვნა? წერა-კითხვა სკოლაშიც გეყოფა, მაშინ, როცა გაკვეთილები
გაქვს მოსამზადებელი და ნიშნებს გიწერენ. როცა არავინ არაფერს გთხოვს და ვერც მასწავლებელი
გიხსნის, რატომ არის აუცილებელი ამ წიგნების წაკითხვა – დაჯექი და დაისვენე!

მაგრამ არსებობს ერთი მაცდუნებელი მომენტი!

მესამე დღეს მეზობელი ბიჭი, ვისთან ერთადაც საღამოობით
ფეხბურთს ვთამაშობდი, მესტუმრა და ოთხად გაკეცილი ქაღალდის ფურცელი გამომიწოდა – ბებიაშენს
მაგარი ბიბლიოთეკა ჰქონდა, ამ წიგნს ვეძებ და იქნებ მიპოვოო.

– ფილიპ სუპო, „ნიკ კარტერის სიკვდილი”, – ეწერა ქაღალდზე.

– რა ჩემ ფეხებად გინდა! – ცოტა გავბრაზდი და შემშურდა
კიდეც, ამ სახელისა და სათაურისთვის ყურიც რომ არ მომეკრა.

– მაინტერესებს, – მისმა მშვიდმა პასუხმა წონასწორობა
დამაკარგვინა. ვცდილობდი, სიბრაზე არ შემტყობოდა, მაგრამ შურმა, ეტყობა, მაინც თავისი
გაიტანა და ისე ვუპასუხე, რომ ბიბლიოთეკისკენ არც გამიხედავს:

– არ გვაქვს ეგ სუპოა თუ ბორში!

გაბრუნდა და წავიდა. მთელი დღე ვერ მოვისვენე, დავწრიალებდი,
ოთახიდან ოთახში დავდიოდი, ეს ფიქრი და ჩემი სულელური საქციელი ვერ ამოვიგდე თავიდან.
ბოლოს ვეღარ მოვითმინე და შინ მივაკითხე ჩემს მეზობელს.

– გადაგიარა ფსიქოზმა? – მკითხა ღიმილით, კარი რომ მიხურა
და ჩამოვსხედით, – რა განერვიულებდა, ბიჭო, წიგნი გთხოვე.

– ძმას ვფიცავარ, არ მქონდა ეგ წიგნი.

– მივხვდი, რომ არ გქონდა, – მერე წამოდგა, საწერ მაგიდასთან
მივიდა, უჯრა გამოაღო და ჟურნალი მომაჩეჩა, – აქ ერთი ძალიან მაგარი ტიპის, თომას ვულფის
ჩანაწერებია, სასწაულ რამეებს ამბობს. ეგეთი გულწრფელობა და სინაღდე რომ მოგვცა ჩვენ…
იმ დღეს ლამარა თამაზოვნამ მოიტანა უშველებელი ლისტი, ესა და ის წიგნები წაიკითხეთ
არდადეგებზეო…

– კი, ჩვენთანაც იყო.

– საყვარელი ქალია, პატივს ვცემ და ჩავიწერე მაინც.
გავბრაზდი, გავმწარდი, მაგრამ მაინც ჩავიწერე. მერე სადღაც მეგდო, რვეულებში. გუშინ
საღამოს, „იუვენტუსმა” რომ პენალტებით წააგო ლიგის ფინალი, ვერ დავიძინე, ეს თომას
ვულფი კაი ვინმე ჩანს და ბარემ წავიკითხავ-მეთქი. ვკითხულობ, ვკითხულობ და შუა ჩანაწერებში
სია არ გაიჩითა? „თანამედროვე ახალგაზრდის ბიბლიოთეკა” – ასე ჰქვია და ის წიგნებია
ჩამოთვლილი, რაც ვულფს ჩვენთვის ემეტება წასაკითხად: პლატონის „ფედონი”, გოეთეს „მოგზაურობა
იტალიაში”, დოსტოევსკის „იდიოტი”, ჰეროდოტეს „ქრონიკები”, კლაისტის „პენტესილეა”, პოს
მოთხრობები, იბსენის „პერ გიუნტი”, ზოლას „ჟერმინალი”, ჰარდის პოემები, შექსპირის
„ჰამლეტი”, ჯოისის „ულისე”, ბალზაკის „შაგრენის ტყავი”, გოეთეს „ფაუსტი”, სტრეჩის
„დედოფალი ვიქტორია”, სუინბერნის ლექსები და ბალადები, სტრინდბერგის „მამა”, როლანის
„ჟან კრისტოფი”, რაბლეს „გარგანტუას ისტორია”, ფრანსის „პინგვინთა კუნძული”, რიდის
„მონასტერი და მშობლიური კერა”, ბაირონის „დონ ჟუანი”, გოლსუორსის „მესაკუთრე”, ფილიპ
სუპოს „ნიკ კარტერის სიკვდილი”, შპენგლერის „ევროპის დაისი”, ჰაინეს ლირიკა, ძმები
გრიმების ზღაპრები, თომას მანის „ბუდენბროკები”, კნუტ ჰამსუნის „შიმშილი”, გეორგ კაიზერის
„ოქტომბრის დღეს”.

– ვააა…

– იცი, რა დამემართა?! რო ჩავხედე, თომას ვულფისა და
ლამარა თამაზოვნას სიები, ოთხმოცი პროცენტი, ერთი ერთში ემთხვეოდა! გავგიჟდი კინაღამ,
თან უეჭველი მჯერა, ვულფი კი არა, მაქსიმუმ მარკ ტვენი ჰქონდეს წაკითხული ამერიკელებიდან…

დაბნეული და გაოცებული ვუსმენდი.

– შენთანაც მაგიტო გადმოვედი, ვინც ლამარა თამაზოვნას
არ უწერია, ეგებ ჰქონდეს-მეთქი…

…დიდი ხანი გავიდა მას შემდეგ, მრავალი წელი და არდადეგებზე
წაკითხული წიგნი გადაიფურცლა. გუჯას მალევე ჩაუწვა ბიზნესი და მოუწია ნალოლიავები
„პიცოტის” ბაზრობაზე გაყვანა. ამას წინათ კი, ახლობლის გასვენებაზე ერთი დღით ჩასული,
ჩემი ძველი მეზობლის გვერდით აღმოვჩნდი, ერთმანეთი მოვიკითხეთ და უცებ მეუბნება:

– შენ ხო გახსოვს, ლამარა თამაზოვნამ რო სამიანი გამომაყოლა
ბოლო წელს?! გუშინ მივადექი, მაგ ამბიდან ათი წლის თავზე. მასწ, ატესტატი ხო გამიფუჭეთ,
მარა ნიძლავს დაგიდებთ, თქვენი მოწაფეებიდან ჯოისის „ულისე” თავიდან ბოლომდე მარტო
მე მაქვს წაკითხული-მეთქი. გულიანად გაეცინა. შემეცოდა, ძაან მოტეხილა საწყალი…

ამ სტატიაში, მინდა, წიგნის კითხვაზე გესაუბროთ, რომელიც
ბავშვობაში ჩემი ერთ-ერთი უსაყვარელი გასართობი იყო, მერე კი პროფესიის ყველაზე მნიშვნელოვან
ასპექტად იქცა. სტატიის დაწერისკენ ჩვენი პატრიარქის შესანიშნავმა ინიციატივამაც მიბიძგა – შაბათის კითხვის დღედ გამოცხადებამ. ეს
ინიციატივა ჩვენთვის, მასწავლებლებისთვის, ძალზე საგულისხმოა, რადგან კიდევ ერთხელ
დაგვაფიქრებს იმაზე, რომ ჩვენი მოსწავლეები არ კითხულობენ იმდენს, მათი სრულფასოვანი
განვითარებისთვის რომ იკმარებდა. მასწავლებელი ვერ მიაღწევს ვერც ერთ სასწავლო შედეგს,
თუ მოსწავლემ არ წაიკითხა საჭირო მასალა. ამასთან, სააზროვნო უნარების განვითარება
მხოლოდ წაკითხულის გააზრებითა და გაანალიზებით მიიღწევა, ხოლო მაღალი შემოქმედებითი
უნარების განვითარებისთვის აუცილებელია, მოსწავლე კლასგარეშე ლიტერატურასაც ხალისით
კითხულობდეს. ხდება კი ასე? სამწუხაროდ, არა. ჩვენმა სინამდვილემ ბავშვები წიგნებს
დააშორა, რაც ძალიან შემაშფოთებელია. მიმაჩნია, რომ ბავშვობამ მსოფლიო ლიტერატურის
შედევრების წაკითხვისგან მიღებული ემოციების გარეშე არ უნდა ჩაიაროს. არსებობს წიგნები,
რომელთა წაკითხვაც ადამიანმა გარკვეულ ასაკამდე უნდა მოასწროს, რადგან მერე ის გემო
აღარ ექნება.

დღეს მასწავლებლობა სულაც არ არის აუცილებელი იმის დასადგენად,
რომ იმ მოსწავლეების რიცხვი, რომლებსაც არ უყვართ კითხვა, საკმაოდ დიდია. ფაქტია ისიც,
რომ მასწავლებლების ძალისხმევა არ კმარა ამ პრობლემის მოსაგვარებლად. მასწავლებელთა
ერთი ნაწილი ეგუება კიდეც ამ ფაქტს, როგორც გარდაუვალს, მაგრამ უმეტესობას სურს, ყველა
მოსწავლეს გაუღვივოს კითხვის სიყვარული. მაშ, როგორ დავძლიოთ ეს პრობლემა? როგორ გადავაქციოთ
უხალისო მკითხველები მონდომებულებად? როგორ მოვახერხოთ მათი შთაგონება? რა ვასწავლოთ
მათ, რომ წარმატებას მიაღწიონ?

ამ კითხვაზე, რასაკვირველია, ერთი კონკრეტული პასუხი
არ არსებობს. არსებობს პრობლემა და განათლების ექსპერტთა მიერ შემოთავაზებული სტრატეგიები,
რომლებიც შეიძლება წარმატებით დავუპირისპიროთ მას. მთავარია სურვილი და მოქმედების
დაწყება.

ქვემოთ შემოგთავაზებთ განათლების სპეციალისტების რამდენიმე
რჩევას და გაგაცნობთ ერთ ძალზე საინტერესო ღონისძიებას, რომელსაც ამერიკის კონეკტიკუტის
შტატის ქ. ნიუ ჰევენის ერთ-ერთ სასკოლო უბანში უკვე რამდენიმე წლის ისტორია აქვს.

როგორც ჩანს, წარმატების გასაღები ისევ სწავლის პროცესში
უნდა ვეძებოთ. მოსწავლეები საკუთარი სწავლის პროცესის აქტიურ მონაწილეებად უნდა ვაქციოთ
და არა მასწავლებლის ინსტრუქციების პასიურ შემსრულებლებად.

ბევრ ექსპერტს მიაჩნია, რომ პირველი ამოცანა, რომელიც
მასწავლებელმა უნდა დაისახოს, მოტივირებაა. მოსწავლის მოტივირების მიზნით სასურველია
მასწავლებელმა მოტივაციის ორივე ფორმას მიმართოს. გარე მოტივაცია მოსწავლეს მისცემს
რწმენას, რომ სასწავლო პროცესში წარმატებული მონაწილეობა მოუტანს ისეთ სასურველ შედეგს,
როგორიცაა ჯილდო, მასწავლებლის ქება, სასჯელისთვის თავის არიდება და ა.შ. გაცილებით
მნიშვნელოვანი და სრულყოფილია შიდა მოტივაცია.
შიდა მოტივაციის არსებობისას აქტივობა სასიამოვნო და წამახალისებელია თავისთავად. მართალია
დადგენილია, რომ შიდა მოტივაცია უფრო მნიშვნელოვანია და მასწავლებლის საბოლოო მიზანიც
სწორედ ეს არის, მაგრამ იმის გათვალისწინებით, რომ გარე მოტივაცია უფრო იოლი გზაა და
სწრაფ შედეგს იძლევა, მასწავლებელს შეუძლია, პირველ ხანებში ხშირად მიმართოს მას და
დროთა განმავლობაში მოსწავლეს შიდა მოტივაციაც განუვითაროს.

მოტივაციის სტრატეგიები

* ასწავლე მერყევ მკითხველებს, დაისახონ ღირებული მიზანი კითხვების
დასმით. ბევრი ბავშვი კითხვის პროცესისგან
თავს გაუცხოებულად იმიტომ გრძნობს, რომ ვერ ხედავს კავშირს იმასთან, რის წაკითხვასაც
მათგან მოითხოვენ, ამიტომ მოსწავლეებს მკაფიოდ უნდა განვუმარტოთ, რატომ კითხულობენ
იმას, რასაც კითხულობენ და დავეხმაროთ კავშირის პოვნაში თავიანთ ცხოვრებასა და წასაკითხ
მასალას შორის. ამ მიზნით მცირე დისკუსიაც შეიძლება გაიმართოს, სადაც მოსწავლეები შეეცდებიან
აღმოაჩინონ თავიანთი კავშირი წასაკითხ ამბავთან.

* დაადგინე
წინააღმდეგობისა და გაუცხოების მიზეზები. რატომ არ უყვარს ზოგიერთ ბავშვს კითხვა?
უმეტესად ეს გამოწვეულია სუსტი უნარებით, ამიტომ, უპირველესად, ასეთი მოსწავლეების
მიმართ ყურადღებისა და ემპათიის გამოჩენაა საჭირო. არ უნდა მივიჩნიოთ, რომ ამას მნიშვნელობა
მაინც არ აქვს. კარგად შევისწავლოთ მოსწავლის პიროვნება. ყველაზე გავრცელებული შეფასება
ისეთი მოსწავლისა, რომელსაც კითხვა არ უყვარს, არის „ზარმაცი”. ეს არასწორია (მე თუ
მკითხავთ, ზარმაცი მოსწავლე საერთოდ არ არსებობს, უბრალოდ, ზოგიერთის სასწავლო პროცესში
სრულყოფილად ჩართვას ჩვენი კომპეტენცია არ ჰყოფნის). ზოგჯერ მოსწავლეს თავდაჯერების
უქონლობა უშლის ხელს. თუ კარგად შევისწავლით უხალისობის
მიზეზებს, ჩვენს ბავშვებსაც სხვა კუთხით დავინახავთ. საშუალო და უფროსი კლასის მოსწავლეების
კითხვით დაუინტერესებლობის მიზეზი კი ყველაზე ხშირად მრავალჯერ განცდილი მარცხის შემდეგ
გულის გატეხა გახლავთ.

* ჩართე მოსწავლეები
წარმატების მისაღწევი გზების ძიებაში.ზუსტად განსაზღვრული მიზნები ზრდის იმის ალბათობას, რომ მოსწავლეები გაიგებენ ამ მიზნებს
და მოინდომებენ მათ მიღწევას. როცა მასწავლებელი მიზნების დასახვაზე დაიწყებს ფიქრს,
თავის თავს უნდა ჰკითხოს: „რა შეიძლება გავიგო ამ ბავშვის შესახებ ისეთი, რაც დამეხმარება,
ჩავწვდე მის სურვილებსა და ფიქრებს?“

* აქციე მოსწავლეები თანამონაწილეებად – მიეცი თავისუფალი, რეკრეაციული
კითხვის საშუალება. უთხარი მოსწავლეებს,
რომ შეუძლიათ წაიკითხონ ყველაფერი, რაც მოესურვებათ (მათ შორის – სპორტული და ახალგაზრდული
ჟურნალებიც). მოთხოვნა ასეთი უნდა იყოს: კითხვას ყოველდღიურად დაუთმონ განსაზღვრული
დრო და გაიაზრონ წაკითხული. თუ ს ვერ მოახერხეს, უნდა ახსნან, რამ შეუშალათ ხელი. მასწავლებელმა
უნდა გააანალიზოს, იქნა თუ არა მიღწეული დასახული მიზანი და რა ცოდნა მოიპოვეს მოსწავლეებმა.
ცალკეულ შემთხვევაში, თუ მოსწავლეს განსაკუთრებული სირთულეები შეექმნა, შეიძლება, მასწავლებელმა
მას ინდივიდუალური დახმარება გაუწიოს, მიუჯდეს გვერდით და მასთან ერთად იკითხოს ტექსტი
თუნდაც 5 წუთის განმავლობაში, გაუცვალოს მიღებული ინფორმაცია.

* აქციე კითხვის კულტურა
შენი საკლასო ცხოვრების ნაწილად, ისეთ აქტივობად, რომელიც პოზიტიურ წახალისებას იღებს. კითხვის შესაძლებლობა ხშირად შესთავაზეთ მოსწავლეებს.
მიზნად დაისახეთ, რომ ბავშვებმა თქვან: „ჩვენ გვიყვარს კითხვა”. წარმოიდგინეთ, რა ამაყი
იქნება მოსწავლე, როცა მასწავლებელს ან თანაკლასელს ეტყვის, რომ მან გამარჯვების მომტანი
საფეხბურთო დარტყმა წიგნიდან ისწავლა და რა შთაბეჭდილებას მოახდენს ამით თანატოლზე!
სხვების სურვილების, მათი მოწონება-არმოწონების პატივისცემა ეხმარება მოსწავლეებს,
ჩამოყალიბდნენ ემპათიის მქონე პიროვნებებად და არ იმოქმედონ მხოლოდ საკუთარი სურვილებით.

შეჯიბრება ზრდის კითხვის სურვილს

სტატიის დასასრულს, როგორც ვთქვით, ერთ საინტერესო შეჯიბრებაზე
ვისაუბრებთ, რომელიც ამერიკის ქალაქ ნიუ ჰევენში მოიგონეს და რამდენიმე წელია წარმატებით
ატარებენ. იდეის ავტორებმა გაითვალისწინეს, რომ ბავშვებს ძალიან უყვართ სპორტის სხვადასხვა
სახეობაში მონაწილეობა და წიგნის კითხვაც სპორტად აქციეს. მათ გააერთიანეს განსაზღვრული
რაოდენობის სკოლები და გამოიგონეს შეჯიბრება, რომელსაც „წიგნის თასი” დაარქვეს.

შეჯიბრების წესები ასეთია: თითოეული სკოლა ქმნის თითო
5-კაციან ჯგუფს, რომლებიც ერთმანეთს წინასწარ არჩეული 10 წიგნის ცოდნაში ეჯიბრებიან.
თავდაპირველად ერთმანეთს ეპაექრებიან ერთი და იმავე კლასის მოსწავლეები. გუნდის თითოეული
წევრის მოვალეობაა, გახდეს შერჩეული 10 წიგნიდან, სულ ცოტა, ორის „ექსპერტი”. მათ ამაში
მასწავლებლები და მშობლები ეხმარებიან. შეჯიბრების დროს გუნდებს კითხვებს უსვამენ წაკითხული
წიგნებიდან და, სპორტული შეჯიბრების მსგავსად, სწორ პასუხებში ქულებს ანიჭებენ. ამრიგად,
ბავშვები აცნობიერებენ, რომ წიგნების კითხვა საკმარისი არ არის – მნიშვნელოვანია წაკითხულის
გააზრებაც. „ჩვენ ნელა ვკითხულობდით და ვცდილობდით, დაგვემახსოვრებინა თითოეული სიტყვა”,
– ამბობს მეოთხეკლასელი ჯორდანი, შეჯიბრების ერთ-ერთი მონაწილე, – „მათ ისეთი კითხვებიც
ჰქონდათ, რომლებიც სულაც არ იყო ახლო კავშირში წიგნში მომხდარ მთავარ ამბებთან”.

წიგნის თასი ისეთივე გრძნობებს იწვევს, როგორსაც სხვა
სპორტული შეჯიბრება. მოსწავლეები ერთად ემზადებიან და ცდილობენ, დაამარცხონ მეტოქე.

შეჯიბრებას ორგანიზებული სახე აქვს. მასში განსაზღვრულია
საწყის მონაწილეთა რაოდენობა. მერე მოვლენები ისე ვითარდება, როგორც ჩვეულებრივ სათასო
სპორტულ ღონისძიებაზე. ერთი ეტაპიდან მეორეზე გადადის გუნდების მხოლოდ ნახევარი ანუ
მოქმედებს ჩვეულებრივი ფლეი-ოფის სისტემა. ფინალში 4 საუკეთესო გუნდი გადის. ფინალი
ადგილობრივი საკაბელო ტელევიზიის მეშვეობით პირდაპირ ეთერში გადაიცემა.

შეჯიბრების ყველა მონაწილე იღებს სერტიფიკატს, ფინალის მონაწილეები
– მედლებს, ხოლო ფინალში გამარჯვებული გუნდი გარდამავალი თასით ხელდამშვენებული უბრუნდება
სკოლას. 

გამარჯვებული გუნდი სასკოლო ოლქის

და Fleet
Bank-ის
(მარჯვნივ) წარმომადგენლებთან ერთად

შეჯიბრების მეორე მონაწილის, ჰანას აზრით, ამ შეჯიბრების საუკეთესო
ნაწილი მისი გუნდი იყო. „მე ყველაზე მეტად გუნდში ყოფნა და ერთად მუშაობა მომეწონა”,
– ამბობს ის – „ამან მეგობრებთან ერთად ყოფნის საშუალება მომცა. დიდი მნიშვნელობა არ
აქვს, მოიგებ თუ წააგებ, ორივე შემთხვევაში შეჯიბრება სახალისოა”.

„წიგნის თასი” კითხვას სპორტის სახეობად აქცევს”, –
ამბობს ბილი დერი, პროექტის ერთ-ერთი ავტორი, – „ის სახალისოა, ძალზე საინტერესო და
დიდი საგანმანათლებლო მნიშვნელობა აქვს”.

ამაში მას ეთანხმება ნიუ ჰევენის საჯარო სკოლების 1500-ზე
მეტი მოსწავლე. მათ როგორც ყოველწლიური „წიგნის თასის” მონაწილეებმა ერთი სასწავლო
წლის განმავლობაში თითქმის 5000 წიგნი წაიკითხეს.

ორგანიზატორების აზრით, ღონისძიება ხელს უწყობს მოსწავლეებში
კოლაბორაციული უნარების განვითარებას, კარგი საშუალებაა ბავშვების სკოლისგარე ჯანსაღი
ურთიერთობისა, და კიდევ ერთი – ამ ღონისძიებამ არნახულად გაზარდა ბიბლიოთეკების როლი,
შეჯიბრების მონაწილე მოსწავლეები აქტიურად სარგებლობდნენ მათი მომსახურებით.

წიგნის თასს აქტიურად დაეხმარა ბანკიც. კერძოდ, Fleet
Bank-მა „წიგნის თასის” ფონდისათვის თანხა გაიღო, დააფინანსა ამ ღონისძიებისთვის საგანგებოდ
შექმნილი საიტი, უმასპინძლა ფინალს და შეიძინა საპრიზო ჯილდოები და წიგნები.

მე მგონი, არც ერთ მასწავლებელს (განსაკუთრებით – კლასის
დამრიგებლებლებს) სურვილის შემთხვევაში არ გაუჭირდება ასეთი შეჯიბრების მარტივი, მათთვის
მოხერხებული ფორმატით ჩატარება. ეს კარგი სტიმული იქნება მოსწავლეებისთვის, მეტი იკითხონ.

მართალია ქოუჩი უცხო სიტყვაა, მაგრამ ამ სიტყვაში შეიძლება მოვიაზროთ ყველა ის პროფესიონალი, ვისაც თქვენს წარმატებაში წვლილი მიუძღვის.