ორშაბათი, მაისი 19, 2025
19 მაისი, ორშაბათი, 2025
მთავარი წაკითხვა გვერდი 944

ფსიქოლოგიური თეორიის პრაქტიკაში გამოყენების შესახებ

მიერ
admin
-
0
მასწავლებლები ხშირად წუხან, რომ ფსიქოლოგიური თეორიების პრაქტიკაში გამოყენება ძალიან უჭირთ. ამ წერილში მინდა გაგაცნოთ ლ. ვიგოტსკის სკოლის ერთ-ერთი თვალსაჩინო წარმომადგენლის, პ. გალპერინის, კონცეფცია გონებრივ ქმედებათა ეტაპობრივი ფორმირების შესახებ, რომლის პრაქტიკული გამოყენება სურვილის შემთხვევაში სავსებით შესაძლებელია და ძალზე ეფექტიანიც.

გალპერინს (პიაჟეს მინიმალური ჩარევის მეთოდისგან განსხვავებით) მიაჩნია, რომ მასწავლებლის ჩაურევლად ბავშვისთვის შეუძლებელი იქნებოდა ზოგიერთი კოგნიტური სქემის დაუფლება. იგი ეფუძნება მოზრდილისა და ბავშვის ურთიერთობის ვიგოტსკისეულ მოსაზრებას: მასწავლებელი უნდა დაეხმაროს მოსწავლეს და ამ პროცესში ორიენტაცია აიღოს ბავშვის ხვალინდელ დღეზე („განვითარების უახლოესი ზონა”).

გალპერინის კონცეფციის თანახმად, ცოდნის შეძენა გარკვეული პროცესია, სადაც გონებრივი ქმედებები შეიძინება/ფორმირდება მხოლოდ მატერიალური მოქმედების გავლით. იგი 5 ეტაპს მოიცავს:
I. მოქმედების წინასწარი წარმოდგენა. ამ ეტაპზე შესაძლებელია ორი მეთოდის გამოყენება:

1. მასწავლებელი მოსწავლეს უხსნის მოქმედებას და სთხოვს, გაიმეოროს ის მისი დახმარებით, მითითებით;

2. მასწავლებელი მოქმედებას თვითონ ასრულებს, მოსწავლე აკვირდება და ეხმარება მას, რაღაცას „კარნახობს”. დადასტურდა ამ უკანასკნელი მიდგომის დიდი ეფექტიანობა, მიუხედავად იმისა, რომ მოსწავლე ამ დროს უფრო პასიურია, ვიდრე პირველ შემთხვევაში, თუმცა ამგვარი შედეგი ადვილად აიხსნება ცნობილი რუსი ფსიქოლოგის ლურიას კვლევის შედეგებით: მოსწავლეს განვითარების განსაზღვრულ ეტაპზე უჭირს ერთსა და იმავე დროს რამის კეთება და სიტყვიერი გამოხატვა. გალპერინს მიაჩნია, რომ ამ ეტაპზე კონკრეტული ქმედებისგან გათავისუფლება მოსწავლეს ამოცანაზე კონცენტრირებაში ეხმარება.

რეკომენდაცია მასწავლებელს: თავდაპირველად სასურველია, თქვენ თვითონ აკეთოთ რამე, ბავშვი დააკვირდეს ამ პროცესს და მისი მონაწილეობა შემოიფარგლოს თქვენდამი გამოთქმული ერთგვარი „მითითებებით” (მაგ., „მასწავლებელო, მოდი, ასე გავაკეთოთ…”). ამ ეტაპზე გამოიყენეთ რეალური საგნები, მოდელები, მაგ., ჩხირები თვლა-ანგარიშის სასწავლებლად. თქვენ შეასრულეთ მოქმედება, მოსწავლე „დაიხმარეთ”.

II. მოქმედების დაუფლება საგნის გამოყენებით. ამ ეტაპზე მოსწავლე თვითონ ურთიერთობს მასალასთან, მასწავლებელი ხელმძღვანელობს, უხსნის და უსწორებს. მისი მეტყველება მოსწავლის პრაქტიკული მოქმედებისკენ არის მიმართული, თუმცა არ უბიძგებს მას მასალის აბსტრაჰირებისკენ, არ წაახალისებს წარმოსახვითი ოპერაციების წარმოებას, მასწავლებელი არ სთხოვს მოსწავლეს, რაიმე წარმოიდგინოს, განაზოგადოს, მით უფრო – დასკვნა გამოიტანოს.

რეკომენდაცია მასწავლებელს: თქვენი დახმარება უნდა გამოიხატოს იმაით, რომ მოსწავლემ შეძლოს საგნის გამოყოფა, დაინახოს კონკრეტული მოქმდების მიზანი და მისი მიღწევის გზა. ამ ეტაპზეც გამოიყენეთ რეალური საგნები, მოდელები, მაგ., ჩხირები თვლა-ანგარიშის სასწავლებლად. მოსწავლე ასრულებს მოქმედებას, თქვენ ეხმარებით.
III. მოქმედების დაუფლება გარეგანი მეტყველების დონეზე. ამ ეტაპზე მოსწავლე უკვე დაუფლებულია საგნების გამოყენებით განსაზღვრულ მოქმედებებს; შესწევს უნარი, თავისი მოქმედებები გარეგანი მეტყველების საშუალებით წარმოიდგინოს. მას შეუძლია ახსნას, რა ხერხით აპირებს მოქმედებას. პრაქტიკული მოქმედებები თეორიული ხდება, ეს უკანასკნელი კი გარეგანი მეტყველებითაა გამყარებული.
რეკომენდაცია მასწავლებელს: ნუ აუკრძალავთ მოსწავლეს მოქმედების შესრულებისას ხმამაღლა ლაპარაკს – პირიქით.

IV. მოქმედების გადატანა შინაგან დონეზე. ამ სტადიაში მასწავლებელმა, ნაცვლად ხმამაღალისა, უნდა წაახალისოს თავისთვის ლაპარაკი, ჩურჩული. მოსწავლე კვლავ იყენებს გაშლილ მეტყველებას, მაგრამ მოქმედების შესრულებაში გაწაფვასთან ერთად მისი მეტყველებაც იკვეცება.
რეკომენდაცია მასწავლებელს: ნუ აუკრძალავთ მოსწავლეს ჩურჩულს – ის მას დიდ დახმარებას უწევს მოქმედების გაშინაგნებაში (ინტერიორიზაცია).
V. გონებრივი მოქმედების საბოლოო ფორმირება. ამ ეტაპზე გონებრივი მოქმედება მთლიანად შინაგანი ხდება, იგი შეკუმშულია და შემოკლებული. მეტყველების ნაკადი, რომელიც დამახასიათებელია წინა ეტაპებისთვის, ცნებების სახით ფორმირდება. პრაქტიკული მოქმედება გონებრივი ფენომენი ხდება. 

რეკომენდაცია მასწავლებელს: თუ აღმოჩნდა, რომ მოსწავლე ცდება და არასწორად ისწავლა, აუცილებელია დავბრუნდეთ უფრო ადრეულ სტადიაზე და დავიწყოთ თავიდან, მივცეთ მოზარდს საშუალება, გავარჯიშდეს იმ სტადიაზე, სადაც ესა თუ ის მოქმედება შეცდომით განუმტკიცდა.

უფროსკლასელების ფსიქომოტორული უნარების განვითარება

მიერ
admin
-
0
უნარების განვითარების პრობლემა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია პედაგოგიურ მეცნიერებასა და პრაქტიკაში. ადამიანის მრავალ პრობლემას შორის ფსიქომოტორული უნარები განსაკუთრებულ ადგილს იკავებს. ეს უკავშირდება იმას, რომ ადამიანის ყველა სახის აქტივობა გარკვეულ მოძრაობას გულისხმობს. ფსიქომოტორიკა სენსომოტორულ-იდეომოტორული და ემოციურ-მოტორული რეაქციებია და აქტივობებში ფსიქიკის ობიექტივაციის ძირითადი სახეა. ფსიქომოტორიკა ფსიქიკის მოძრაობითი აქტებისა და რეაქციების საშუალებით გამოვლინებაა.
ყოველი მოძრაობითი აქტივობის სიზუსტე განისაზღვრება მისი გარეგანი ფორმისა და შინაარსის შესაბამისობით. გარეგანი ძალა განსაზღვრავს ცალკეულ მოძრაობით მიმართულებას, ამპლიტუდას, შეთანხმებულობას, ე.ი. ფიზიკური ვარჯიშის ფორმას. მოძრაობითი აქტის შინაგანი მხარე განისაზღვრება ორგანიზმში სხვადასხვა ფიზიოლოგიური პროცესის ურთიერთკავშირით, გარკვეული ფიზიკური დატვირთვის ზემოქმედებით. რაც უფრო მაღალია ამ პროცესების შეთანხმებულობა, მით უფრო ეკონომიურად სრულდება  მოძრაობითი მოქმედება.
ფსიქომოტორული უნარების ერთიანი კრიტერიუმები არ არის დადგენილი. სავარაუდოდ, არსებობს თვისებათა კომპლექსი, რომელიც პირობითად გაყოფილია 2 ჯგუფად: ფიზიკური განვითარების თვისებები და საკუთრივ ფსიქომოტორული თვისებები. 
ფიზიკური განვითარების თვისებებს მიეკუთვნება: სტატიკური ძალა, დინამიკური ძალა, ფეთქებადი ძალა, მოქნილობა, დინამიკური მოქნილობა, საერთო გამძლეობა, სპეციალური გამძლეობა, კოორდინაცია, წონასწორობა. ფსიქომოტორულ თვისებებს მიეკუთვნება: მოძრაობის სიზუსტის რეგულაცია, მოძრაობათა კოორდინაცია, რეაქციების დიფერენცირება, რეაქციის სისწრაფე, ხელის მოძრაობის სისწრაფე, მაჯის მოძრაობის სისწრაფე, თვალყურის მიდევნება, თითების მოქნილობა და სხვ.
ბავშვის ფსიქომოტორული შესაძლებლობები დამოკიდებულია მთელი რიგი ფსიქიკური ფუნქციების განვითარების ასაკობრივ თავისებურებებზე:  მოძრაობითი შეგრძნებები, სენსომოტორული პროცესები, მეხსიერება, აზროვნება და ყურადღება. უმცროსკლასელებში მოძრაობის სისწრაფე მატულობს, მაგრამ შესრულების სიზუსტე ჯერ კიდევ დაბალია. ბავშვები აკეთებენ ბევრ ე.წ. ”ზედმეტ” და გაუაზრებელ მოძრაობას. ამ ასაკის ბავშვებს უჭირთ გარეგნულად მსგავსი  მოძრაობების დიფერენცირება მართვის ძირითადი პარამეტრების მიხედვით. უმცროსკლასელებს ჯერ კიდევ არასაკმარისად აქვთ განვითარებული აზროვნება, ყურადღების განაწილებისა და გადატანის ჩვევები.  ეს კი ართულებს მოძრაობითი ჩვევების შესწავლასა და ათვისებას.
მოზარდების ინტენსიური ზრდა იწვევს ზოგიერთ დისპროპორციას არა მხოლოდ ტანის აღნაგობაში, არამედ მოძრაობითი აპარატის მართვაშიც. მოუქნელობა შეიძლება მოზარდის მორცხვობის, გაუბედაობის, თავის თავში დაურწმუნებლობის მიზეზი გახდეს. 11-15 წლის ბავშვებში მატულობს მოძრაობის შესრულების სისწრაფე და სიზუსტე და თუ ამ ასაკში არ ვიმუშავებთ მოძრაობის სიმარჯვესა და მოძრაობათა კოორდინაციაზე, მოზარდებს შეიძლება ჩამოუყალიბდეთ არასწორი ჩვევები და მოძრაობითი სტერეოტიპები, რომელთა დაძლევაც ზრდასრულობის ასაკში გართულდება.  
გთავაზობთ უფროსკლასელთა ფსიქომოტორული უნარების განვითარების შესამოწმებელ ტესტებს.
რექაციის სისწრაფე ვარდნილ საგანზე
 
შეფასება ხდება „სახაზავის დაჭერის” ტესტის მიხედვით. მოსწავლე იღებს საწყის მდგომარეობას (ს.მ.): ძირითადი დგომი (ძ.დ.) – ხელი მოხრილია იდაყვის სახსარში (კუთხე 90°), ნები შიგნით, თითები გამართულია. მასწავლებელს ვერტიკალურად უჭირავს 40 სმ-ის სიგრძის  სახაზავი თითებიდან 1-2 სმ-ის დაშორებით. სახაზავის ნულოვანი ნიშანი ნების ქვედა ზღვრის დონეზეა. სიგნალის გარეშე მასწავლებელი ხელიდან უშვებს სახაზავს, მოსწავლემ, რაც შეიძლება, სწრაფად უნდა დაიჭიროს იგი. მანძილი იზომება სანტიმეტრებში ნულოვანი ნიშნიდან ნების ქვედა ზღვრამდე. მიზანშეწონილია, მოსწავლეს მივცეთ ერთი საცდელი და სამი ჩასათვლელი ცდის უფლება. გამოიყვანება 3 ცდის შედეგის საშუალო არითმეტიკული.

მოძრაობითი ამოცანების გადაწყვეტის ეფექტიანობა
ეს შეიძლება გამოვლინდეს სათვალავის (ფიშკების) არჩევისას და გადაწყობისას. პლასტმასის ყუთში (15X19 სმ) ჩაყრილია სხვადასხვა დიამეტრის სათვალავი (ფიშკები) (მსხვილი 20 მმ, საშუალო 15 მმ, წვრილი 5 მმ), თითოეული დიამეტრის 10-10 ცალი. სიგნალზე „დაიწყე!” მოსწავლეს მსხვილი დიამეტრის სათვალავი ერთი მეორის შემდეგ გადააქვს ახლო მდგომ იმავე ზომის მეორე ყუთში. მას შემდეგ, როცა ყველა მსხვილი დიამეტრის სათვალავი გადატანილია,  ხდება მათი უკან დაბრუნება პირველ ყუთში და მათი შერევა დანარჩენ ფიშკებთან. მოსწავლე ამავე დავალებას ასრულებს საშუალო და პატარა ზომის ფიშკებთანაც ცალ-ცალკე. აღინიშნება ფიშკების გადაადგილების ზუსტი დრო, რომელიც ჯამდება ყოველი ცდის მიხედვით. 

მოცემული მოძრაობის ამპლიტუდის აღდგენის სიზუსტე
თვალდახუჭული მოსწავლე ხელით 3-ჯერ ასრულებს მოძრაობას მასწავლებლის მიერ მონიშნულ ფარგლებში. მოსწავლე იმახსოვრებს მოძრაობას და ხელს აბრუნებს საწყის მდგომარეობაში. შეზღუდვის მოცილების შემდეგ მან 3-ჯერ უნდა გაიმეოროს მოცემული ამპლიტუდის მოძრაობა მხედველობითი კონტროლის გარეშე. აღდგენის სიზუსტე ფასდება ეტალონიდან გადახრის მიხედვით. თითოეულ მოსწავლეს ეძლევა 3 ცდის უფლება.
სივრცობრივი პარამეტრების აღდგენის უნარი
 
დავალება 1: სრულდება ადგილიდან სიგრძეზე ხტომა (რაც შეიძლება შორს). თითოეულ მოსწავლეს ეძლევა 3 ცდის უფლება, აღინიშნება საუკეთესო შედეგი. 
დავალება 2: მოსწავლეებს ეძლევათ დავალება, გადახტნენ თავისი მაქსიმალური ნახტომის ნახევარ მანძილზე, ჯერ ღია თვალებით, შემდეგ კი დახუჭულით. თითოეულ მოსწავლეს ეძლევა 3-3 ცდის უფლება. გადახრის სიდიდის გაანგარიშება ხდება ღია და დახუჭული თვალებით შესრულებული ხტომების შედეგების საფუძველზე. შეცდომის სიდიდე ფიქსირდება 3 ცდის გაანგარიშების შედეგად.
სტატიკური წონასწორობის შენარჩუნება
იყენებენ ორ პოზიციას: მარტივს და გართულებულს. პირველი: მოსწავლის ტერფები ერთ ხაზზეა, ცალი ფეხის ქუსლი ეხება მეორე ფეხის ცერს; განმკლავი, თვალები დახუჭული. იზომება ამ მდგომარეობაში დგომის მდგრადობის დრო. მეორე: მოსწავლე დგას ცალ ფეხზე, მეორე ფეხი მოხრილია მუხლის სახსარში, მისი ტერფი ებჯინება საყრდენი ფეხის მუხლს; წინმკლავი; თვალები დახუჭული. ასევე, განისაზღვრება ამ მდგომარეობაში დგომის მდგრადობის დრო.

მოძრაობის მაქსიმალური ტემპის შენარჩუნება
მტევნის მოძრაობის მაქსიმალური სიხშირის შენარჩუნება 40 წმ-ის განმავლობაში. ფურცელზე 2 რიგად დახაზულია ერთი ზომის (5X5 სმ) კვადრატები, რომლებიც დანომრილია 1-დან 8-მდე. სიგნალზე მოსწავლემ 5 წამში უნდა დასვას, რაც შეიძლება, მეტი წერტილი პირველ კვადრატში. შემდეგ ნიშანზე სრულდება იგივე დავალება მეორე კვადრატში, შემდეგ – მესამეში და ა.შ. ამრიგად, ყოველ 5 წმ-ის შემდეგ მოსწავლემ, რაც შეიძლება, სწრაფად უნდა დასვას წერტილები ყველა კვადრატში. აღინიშნება მტევნის მოძრაობის მაქსიმალური რაოდენობა 5 წამში. 
ამ ტესტის ვარიანტი: კალათბურთის ბურთის ტარება (დრიბლინგი) ცალი ხელით, 15 წმ-ის განმავლობაში. 
სივრცეში ორიენტაციის უნარი
ეს უნარი შეიძლება შევამოწმოთ შემდეგი დავალებებით: ”ზიგზაგისებური რბენა”, „მიზანში ტყორცნა”. სიგნალზე მოსწავლე 15 მ-ს გარბის მაქსიმალური სისწრაფით (სტარტიდან ფინიშამდე). ამის შემდეგ იმავე მონაკვეთზე (15 მ) დააწყობენ 5 ტენილ ბურთს, რომლებიც განლაგებული იქნება სტარტიდან 1 მ-ის და ერთმანეთისგან 2.5 მ-ის დაშორებით. ბურთების გვერდის ავლით (ზიგზაგისებურად) მოსწავლემ მანძილი უნდა გაირბინოს მაქსიმალური სისწრაფით. დრო იზომება წამზომით. ფასდება განსხვავება „პირდაპირ” და „ზიგზაგისებურ” რბენებს შორის. 
„მიზანში ტყორცნა”. იატაკზე დადებულ რგოლში კალათბურთის ბურთის ნებისმიერი ხერხით ჩაგდება. რგოლის დიამეტრი – 1მ, მანძილი ტყორცნის ხაზიდან რგოლამდე – 5 მ. 10 ცდის შემდეგ აღინიშნება რგოლში ბურთის ჩაგდების რაოდენობა.
უფროსკლასელების ფსიქომოტორული უნარების სრულყოფას დაეხმარება სპეციალურად შერჩეული ფიზიკური ვარჯიშები. ისინი შედგენილია სპორტის ისეთი სახეობების გათვალისწინებით, როგორიცაა მძლეოსნობა, კალათბურთი, ფრენბურთი, ხელბურთი. 
  • საწყისი მდგომარეობა (ს.მ.) – სტარტის ხაზთან ზურგით ჯდომში მყოფი მოსწავლის მიცემულ ნიშანზე წამოხტომა, სახით წინ შებრუნება და გარბენა. მანძილი 15-20 მ. ვარიანტები: ს.მ. – სტარტის ხაზთან გვერდულად ჯდომი (მარჯვენა ან მარცხენა მხრიდან).  თითოეული დავალება სრულდება 2-3 ჯერ საწყისი მდგომარეობიდან. რეკომენდებულია ვარჯიშის შესრულება ჯგუფურად (3 – 4 მოსწავლე).

     

  • წახტომი ფეხიდან ფეხზე (მრავალხტომი), მანძილი 15-20 მ, მეორდება 2-3-ჯერ. 
  • ცალ ფეხზე წახტომები ადგილზე, 10-12-ჯერ. ღრმა წინზნექში ფეხის ცვლა და წახტომების გაგრძელება, რიტმისა და წონასწორობის შენარჩუნებით. ფეხის ცვლა მეორდება 3-4-ჯერ. 
  • ცალ ფეხზე ტანვარჯიშულ სკამზე ხტომი (იქეთ-აქეთ), ნიშანზე ფეხის შეცვლა. წახტომები უნდა იყოს რბილად და რიტმულად შესრულებული.
  • ცალი ხელით ხელბურთის ბურთის სწრაფი ტარება კარში ტყორცნით, ტყორცნა ხელის შენაცვლებით. 
  • ბურთის ცალი ხელით მაღლა აგდება, ჩაცუცქება უკან  ხელებზე დაყრდნობით, ადგომა, ბურთის დაჭერა ნებისმიერი ხერხით, ტერფების გადაადგილების გარეშე; მეორდება 6-8 ჯერ, ბურთის გდება ხელების მონაცვლეობით.
  • წახტომები ცალ ფეხზე, მანძილი 10-15 მ, ჰაერში ყოფნისას ბურთის კარში ტყორცნა.
  • ბურთის ცალი ხელით ტარება მოძრაობაში, ყოველ სამ ნაბიჯში ხელების მონაცვლეობა. 3-4 წრე დარბაზის ირგვლივ.
  • ხელბურთის მოედნის ცენტრიდან 10-15 მ-ის დაცილებით (ორივე მიმართულებით) 2 მოთამაშე (ერთს ხელში უჭირავს ბურთი) მირბის ერთმანეთისაკენ. შუა ხაზთან ერთი მოთამაშე მეორეს გადასცემს ბურთს, გარბის მოედნის მეორე მხარეს ნიშნულამდე და ბრუნდება უკან. მოედნის ცენტრში ხდება განმეორებითი გადაცემა. ვარჯიშის ხანგრძლივობა 3-5 წთ. შეიძლება ჩატარდეს შეჯიბრი 2-4  წყვილში. სასურველია, პარტნიორები იყვნენ თანაბარი სიძლიერის.
  • კალათბურთის მოედნის შუა ხაზიდან ნიშანზე საჯარიმო გდების ხაზზე დადებულ ბურთთან მირბენა, ბურთის აღება და ტყორცნა კალათში. 
  • კალათბურთის ბურთის გადაგორება ხელის გულიდან მტევნის ზურგის მხარეზე და პირიქით – 10-12-ჯერ, ხელების მონაცვლეობით.
  • მიდგმითი ნაბიჯებით გადაადგილებისას (მარჯვნივ, მარცხვნივ, წინ და უკან) ორი ხელით მკერდიდან კედელზე ბურთის ტყორცნა და დაჭერა, 2-3 წთ-ის განმავლობაში.
  • მოსწავლეები დგანან წრეზე, ორს ან სამს უჭირავს ბურთები. ისინი  ერთდროულად ბურთებს გადასცემენ უბურთო მოთამაშეებს. არ შეიძლება ბურთის გადაცემა გვერდით მდგომი მოთამაშისთვის. ვარჯიში გრძელდება 5-6 წთ.
  • ფრენბურთის ბურთის ბადის ზევით აგდება, ბადის ქვეშ გასვლით მოედნის მეორე მხარეს ბურთის დაჭერა. 
  • ადგილიდან წახტომი სიგრძეზე და ხტომში ტენილი ბურთის წინ გდება.
  • ნახევარბუქნიდან ტენილი ბურთის გდება წინ და ზევით, გაქცევა და ვარდნილი ბურთის ჰაერში დაჭერა. 
როგორც ცნობილია, უფროსკლასელები ადვილად თანხმდებიან ფსიქომოტორული უნარების დონის შემოწმებაზე. რეკომენდებულია, მასწავლებელმა მოამზადოს და ჩაატაროს კომპლექსური ტესტირება და შეაფასოს თითოეული მოსწავლის უნარი. ეს შეიძლება გადაიზარდოს შეჯიბრებაში, რომელიც მოსწავლეებში ფსიქომოტორული უნარების სრულყოფის სურვილს გამოიწვევს. ამისთვის მასწავლებელმა უნდა დაგეგმოს მოცემული ვარჯიშების რეგულარული შესრულება სპორტის გაკვეთილებზე.  

…ყველაფერი იცვლება

მიერ
admin
-
0
გვერდის პარტნიორია გამომცემლობა “ინტელექტი”

კლოდ  სიმონი  დაიბადა 1913 წელს,  “ახალი  რომანის”  წარმომადგენელთაგან  ყველაზე მეტად  აინტერესებს დროის პრობლემა რომანში.  ჯოისისა და ფოლკნერის მსგავსად ცდილობს, რამდენადაც  შესაძლებელია, არ დაშორდეს ცნობიერების ნაკადს, რასაც თავად  უწოდებს:  “მეხსიერების მოუცველ  და აბსოლუტურ უწესრიგობას”. თავისი მეთოდის განსახორციელებლად მიმართავს კინემატოგრაფიულ ტექნიკას და იგონებს შესაბამის სტრუქტურულ და  სტილისტურ საშუალებებს. ამ  მხრივ “ფლანდრიის გზა” მისი ყველაზე სრულყოფილი ნაწარმოებია.

1967 წელს აქვეყნებს “ისტორიას”, რომელმაც მოუტანა ყველაზე დიდი თანამედროვე  ფრანგი მწერლის სახელი. 1985 წელს მიენიჭა ნობელის პრემია. კლოდ სიმონის ნაწარმოებთა უამრავი  თარგმანი არსებობს. იგი ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ფრანგი მწერალია საფრანგეთის გარეთაც.
– როგორ წერთ? “ფლანდრიის გზა” ისეთი რთული ნაწარმოებია, რომ ბევრს  აინტერესებს, როგორ დაიწერა.
– ვერ  გამიგია, აქამდე ეგ რატომ არავის უთქვამს. ხშირად ხდება: დაიწყებ წერას, თხრობას, მოიხედავ  და ამბავი დამთავრებულია! დაუბრუნდები, გადახედავ, რაც გააკეთე, მთლიანობაში აღიქვამ, თითქოს ტელესკოპით ათვალიერებდე. შორეული ამბები ისეთივე მკაფიოა და ახლოსაა გულთან, როგორც ის, რაც დღეს ხდება. ზოგიერთი, ბავშვობისდროინდელი ან ათი წლის წინათ მომხდარი ამბავი ხშირად უფრო მძაფრიც კია, ვიდრე გუშინდელი თავგადასავალი.
– სწორი ბრძანდებით.
– ტრადიციულ რომანში კი ცდილობდნენ დრო გადმოეცათ ისევ დროის დინებით. ეს გულუბრყვილობად მიმაჩნია. პირველ გვერდზე  გმირი იბადება,  მეათეზე – პირველად შეუყვარდება  და ა. შ.
მე  კი მიმაჩნია, რომ  უნდა  გადმოსცე  დროის არა  დინება,  არამედ ერთიანობა. მხატვრობაშიც ასეა. სამგანზომილებიანი სამყარო მხატვარმა  ორგანზომილებიანად უნდა აქციოს. ლიტერატურაში ჩვენ წინაშე სწორედ ეს პრობლემაა – ერთი განზომილებიდან  მეორეში გადატანა. ხსოვნასა და გულში ერთიმეორეს მიყოლებული სურათები უნდა გააერთიანო.
– ასე რომ, თქვენი წიგნი დროის ერთიანობას გამოხატავს?
– სწორედ ეგრეა. მართალია, ყველაფერი ერთად დამატყდა თავს, მაგრამ მთავარი  დალაგებაა.
– მერედა, როგორ მოახერხეთ?
– პერპინიანში ვიყავი. “ბალახი” ახალი დამთავრებული მქონდა და ეტრეტაში გავემგზავრე ჩემს გამომცემელ, ჟერომ ლინდონთან ერთად. სასწრაფოდ კორექტურა უნდა წამეკითხა. ეტრეტადან პარიზში წავედით. გზაში ლინდონმა უეცრად მკითხა, ახლა რას  აპირებო. დღესაც  თვალწინ მიდგას ის ადგილი ეტრეტასა და ბრეოტეს შორის. მთელი წიგნი  ნათლად წარმომიდგა, როგორც დოსტოევსკის რომანებში ხდება, ყველაფერი ერთ წუთში ან დროის უფრო მცირე მონაკვეთში რომ ვითარდება. თითქოს ახლაც ვხედავ იმ მოსახვევს, გზას, ხეს… დიახ, გონებაში უცებ  აღმიდგა ყველაფერი, მთელი ამბავი, თავიდან ბოლომდე, თითქოს ქარმა დაბერა  და მომიტანაო… წინაპრების სახეები, ომი…
– დოღი, კორინა?
– დიახ, თითქოს ყველაფერი სახეში მომაყარა ძლიერმა ქარმა. გონება კი არა, გრძნობა შემიძრა, გრძნობა ხომ გონებაზე გაცილებით უფრო სწრაფად მოქმედებს. ისღა დამრჩენოდა, დამეწერა. აი, მაშინ დაიწყო ნამდვილი  ჯოჯოხეთი.
– რატომ?
– თითქმის მთელი წელიწადი ისე  ვიმუშავე, რომ  ვერა  და ვერ მივხვდი, თუ როგორ უნდა ამეგო. ერთხელაც, პარიზისკენ მგზავრობისას, უეცრად გამიელვა: ფერადი ფანქრები!.. ყოველ პერსონაჟს, ყოველ თემას თავისი ფერი მივეცი და ასე, სურათივით დავხატე მთელი ნაწარმოები.
– ეგ თქვენი მიგნებაა?
– მგონი, თუმცა ერთხელ ლინდონმა მითხრა, რომ, თურმე,  უგო ბეკეტიც ასე წვალობდა, სანამ ერთ მშვენიერ დღეს ფერადი მელნით წერა არ მოიფიქრა.

– ფერებს როგორ არჩევდით?
– მხოლოდ ალღოთი. ეს ისეა,  მხატვარს რომ  ჰკითხო, რატომ აირჩია ნარინჯისფერი ან ალუბლისფერი. მხოლოდ ანდრე ლოტი თუ  აგიხსნით, რატომ  უნდა  იყოს გვერდიგვერდ ცივი და  თბილი ტონები. გონებით კი არა, თვალით, გულით ვიცოდი, სად უნდა გაწყვეტილიყო ესა თუ  ის ხაზი, სად რა უნდა გადაკვეთილიყო…  არა, ამის მოყოლა შეუძლებელია, რეცეპტი არ არსებობს.
– წერის პროცესში ხედვა ხომ არ შეგცვლიათ?
– არა, არსებითად არაფერი შეცვლილა, წიგნში, ისევე, როგორც ცხოვრებაში, ბევრი რამ გავიწყდება. მწერალს, საზოგადოდ, ჰგონია, რომ  ყველაფერი უნდა თქვას, არაფერი არ უნდა გამოტოვოს; რომ  წიგნში  ცარიელი ადგილი არ უნდა  იყოს. ამიტომ  ერთგვარი მონაცრისფრო, ცემენტისმაგვარი მასით ავსებს იმ ადგილებს, სადაც  არაფერი უგრძნია და არაფერი უთქვამს. ეს ძალზე ხელოვნურ ხერხად მიმაჩნია.
– აბა, მკითხველს თუ  პირისპირ დატოვებთ ამ ცარიელ ადგილებთან, უფრო არ გაუძნელდება კითხვა?
– წარმოიდგინეთ,  ვან გოგს  ან პიკასოს  რომ  ეფიქრა,  ვინმეს ჩემი ნამუშევრების აღქმა ხომ არ გაუჭირდებაო. არა  მგონია, რომ მწერალი ამაზე  უნდა  წუხდეს.  მკითხველზე ფიქრი თუ  დაიწყე, დაღუპული ხარ!
– და მაინც, რომანისტებს კარგა ხანს მიაჩნდათ, რომ მარტო რეალობა  კი არ  უნდა  აესახათ, არამედ  მთხრობლებიც  უნდა ყოფილიყვნენ.
– მგონი, აჯობებს, ამაზე არ ვიფიქრო. მისაწვდომობაზე ზრუნვა სიგიჟეა, გამანადგურებელია.
– თქვენს წიგნებში რამდენიმე ფურცელს ისე  წაიკითხავ, სასვენ ნიშნებს ვერსად შეხვდები. რატომ?
– როგორ გითხრათ, ეს ერთგვარი ტემპოა. ასე იმიტომ  ვწერ, რომ  სხვაგვარად არ  შემიძლია.  თუ  გავჩერდი და  წერტილ-მძიმე დავსვი, გავიხლიჩები. წიგნის  ყველაზე დიდი ნაწილი პუნქტუაციის მოუმარჯვებლად დავწერე. მხოლოდ მოგვიანებით დავსვით სასვენი ნიშნები მეც და ჩემმა გამომცემელმაც.
– როგორც თქვენ თვითონ ბრძანეთ, გონებაში გქონიათ წიგნის თავდაპირველი სახე, მაგრამ, როცა თქვენ მიერ  წარმოდგენილ სურათში გადი-გამოდიხართ და ამას ერთი ფრაზით გადმოსცემთ, მკითხველს გამოყოლა ხომ არ უჭირს?
– ამაზე მიფიქრია. ამიტომაც  ვცადე,  წიგნის  პირველ გვერდზე გადმომეცა მოკლე მიმოხილვა, ერთგვარი რეზიუმე, მთელი წიგნის პირველი ხედვა. ეს თუ არ იგრძნობა, მაშასადამე, არაფერი გამომსვლია.
– თქვენი საყვარელი მწერლები?
– კონრადი, პრუსტი, ჯოისი, ფოლკნერი. ყველა, ვინც მძაფრად დამანახვებს, მაგრძნობინებს, შემძრავს, შემეხება. ყველაზე უფრო – რუსები, მათგან კი დოსტოევსკი და ჩეხოვი. უფრო აქეთ – სელინი. მისი “მოგზაურობა წყვდიადში” ორ-ომს-შუა პერიოდის საუკეთესო წიგნია.  მიმაჩნია, რომ  მიშელ ლეირისის შემოქმედება სათანადოდ არ არის შესწავლილი. განსაკუთრებით “ხარახურა”. ეს შესანიშნავი ადგილი “დახე!  ანგელოზიც…” – ფრანგული ლიტერატურის ერთ-ერთი შედევრია.
აღმაფრთოვანა ალენ რობ-გრიეს “ეჭვმა”. ჩემი აზრით, ეს წიგნი ახალი სიტყვაა ფრანგულ ლიტერატურაში. მას 2000 წელსაც წაი- კითხავენ.  ესაა პირველი და  დღემდე ერთადერთი ცდა  წმინდა მატერიალისტური ლიტერატურისა. ის ამბავი მახსენდება, ექიმი- ლექტორი სტუდენტებს რომ ეკითხება: “ამ დილით გასინჯეთ ავად- მყოფი? აბა, მიამბეთ, როგორ არის”. “ბატონო, ვფიქრობ…” “სულ არ მაინტერესებს, რას  ფიქრობთ, – აწყვეტინებს ექიმი, – მთავარია, რა ნახეთ, რა იგრძენით, რა მოისმინეთ. აი, ეს მინდა გავიგო. სულ არ არის საინტერესო, მე და თქვენ რას  ვფიქრობთ”.
ასეა ჩემთვის რობგრიეც. ეს არის ცდა  გათავისუფლებისა იმ მიაზმებისა და მითებისგან, ძალზე რომ გვამძიმებენ და გვახრჩობენ. არ ვიცი, სწორია თუ  არა  ეს, მაგრამ საკამათო  მაინცაა.

– იდეურობას გაურბიხართ, მაგრამ განა თქვენ თვითონ არ მოაწერეთ ხელი ერთ-ერთ მანიფესტს?
– დიახ, მოვაწერე და გამამტყუნეს კიდეც. მოვაწერე იმ მოსაზრებების გამო, 16-17 წლიდან რომ მაქვს სისხლში გამჯდარი. შეიძლება, სულელურად მოვიქეცი, მაგრამ გულმა ასე მიკარნახა. ვერასოდეს ავიტან უსამართლობას, შეურაცხყოფას, ტანჯვას. მართალია, გამამტყუნეს,  მაგრამ ბრძოლას მაინც განვაგრძობ.
ამის შემდეგ  ზედმეტი არ იქნებოდა  ამეხსნა,  რომ  ისე  წერა, როგორც  ვცდილობ,  რომ  ვწერო და  დეკლარაციაზე ხელმოწერა არსებითად ერთი და იგივეა და, ალბათ, შეიძლება დაერქვას: გამუდმებით დაეჭვება, დავა იმაზე, რაც მიღებულად მიგვაჩნია.
121 დეკლარაციაზე  ხელმოწერა  ზოგიერთი  დოკუმენტის  სამართლიანობაში  გაეჭვებს.  წერაც  (რასაკვირველია, ხელოვნების ნაწარმოებს ვგულისხმობ) უკვე  დამკვიდრებული, აღიარებული, დამკვიდრებული ფორმებისა და ურთიერთობების სათუოდ გახდას ნიშნავს.

სხვათა შორის, “ფლანდრიის გზაში”  პერსონაჟები  ფაქტებს ეჭვის თვალით უყურებენ, სხვადასხვა ვერსიას გვთავაზობენ,  საკუთარ თავს ეკითხებიან, ყველაფერი ისე  ხდება თუ  არა,  როგორც უამბეს,  როგორც წარმოუდგენიათ  თუ როგორც  ჰგონიათ,  რომ ხედავენ. ყველაფერი იცვლება, არაფერია მყარი, უძრავი. ბუნებრივია, ენაც იცვლება. დღეს  სტენდალის ფრაზით ვეღარ  დაწერ. ეს ეტლით სეირნობას დაემსგავსებოდა. ჩვენს გარშემო ყველაფერი იცვლება.
– ხშირად დიალოგში ფრაზას წყვეტთ, აბუნდოვანებთ. მოსაუბრე  სათქმელს  არ ასრულებს. რატომ?
– მგონი,  ადამიანები ასე საუბრობენ: “იცით, ეს…” მოკლედ, ნაწყვეტ-ნაწყვეტ,  მაგრამ ადვილად უგებენ ერთმანეთს.
– როგორ მიაღწიეთ ამას?
– შრომით… ეს ჩემი მეშვიდე წიგნია. შრომით… შრომით…

ფრანგულიდან თარგმნა სოფიო ბენდიაშვილმა

როგორ აღვზარდოთ დამოუკიდებლად მოაზროვნე პიროვნება

მიერ
admin
-
0

ძნელად თუ მოიძებნება
ადამიანი, რომელიც პიროვნების ღირსებათა ჩამონათვალს არ მიაკუთვნებდეს დამოუკიდებლობას,
გამბედაობას, ხოლო სხვისი გავლენის მორჩილება, საკუთარი აზრის უქონლობა, პირიქით, ანტიპათიას
არ იწვევდეს მასში. სკოლისა და ოჯახის მთელი ძალისხმევაც თითქოს იქით არის მიმართული,
ჩამოუყალიბონ აღსაზრდელს დამოუკიდებელი აზროვნების, მოვლენათა დამოუკიდებლად შეფასების
უნარი, აღზარდონ ის გამბედავ პიროვნებად, მაგრამ ის აღმზრდელობითი ხერხები, რომლებსაც,
ჩვეულებრივ, იყენებენ ოჯახსა და სკოლაში, ხშირად საპირისპირო ეფექტს იძლევა. უცნაურია,
მაგრამ თუ მოზრდილი ადამიანისთვის დამოუკიდებლობა, გამბედაობა ღირსებებად მიიჩნევა,
ხოლო სხვისი გავლენის მორჩილება ჩვენს უარყოფით დამოკიდებულებას იწვევს, იმავე თვისებებს
ბავშვებში პირიქით ვაფასებთ. მაგალითად, იშვიათი როდია, როდესაც აღსაზრდელის დამოუკიდებლობას,
განსაკუთრებით – უფროსთან კონფლიქტის დროს, აღმზრდელი ყოველნაირად ახშობს, ხოლო ბავშვი,
რომელიც სიტყვაშეუბრუნებლად ასრულებს უფროსის ყოველ მითითებას, თუნდაც ის სრულიად ეწინააღმდეგებოდეს
მის წარმოდგენებს, პატივისცემით სარგებლობს. ასეთ მოსწავლეებს უმეტესად არც გააჩნიათ
საკუთარი აზრი, არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად აზროვნება. საეჭვოა, ასეთმა ბავშვმა დიდობაში
გამოიმუშაოს მოვლენათა დამოუკიდებელი აღქმისა და შეფასების, სირთულეთა დაძლევის უნარი.
ბუნებრივია, თუ ბავშვი წლების განმავლობაში უფროსებთან – მშობლებსა და მასწავლებლებთან
– ურთიერთობისას უსიტყვო მორჩილებას იყო მიჩვეული, მომავალში დამოუკიდებელ პიროვნებად
ვეღარ ჩამოყალიბდება. ადამიანის ფსიქიკას უჭირს ერთი უკიდურესობიდან მეორეში ასეთი
ნახტომის გაკეთება.

რა უცნაურიც უნდა მოგვეჩვენოს,
ყველაზე ხელსაყრელი პირობები დამოუკიდებელი, დამოუკიდებლად მოაზროვნე  პიროვნების ჩამოსაყალიბებლად განვითარების კრიტიკულ
პერიოდებში იქმნება. სირთულეებმა, რომლებიც ამ დროს იჩენს თავს, შესაძლოა აღმზრდელს
დამოუკიდებელი პიროვნების ჩამოყალიბების პროცესში დიდი დახმარება გაუწიოს. განსაკუთრებით
დიდი როლი შეიძლება შეასრულოს ამ მხრივ ბავშვის სიჯიუტემ, რომელიც უფროსებისთვის ხშირად
დაუძლეველ წინააღმდეგობად იქცევა.

სიჯიუტის პირველ გამოვლენას
ბავშვის განვითარების პირველ კრიტიკულ პერიოდში, დაახლოებით 3-დან 5 წლამდე, ვხვდებით.
ალბათ ყველასთვის ნაცნობია სიტუაცია, როდესაც ამ ასაკის ბავშვი ჭამის დროს კოვზს ხელიდან
სტაცებს უფროსს, რომ საკუთარი ხელით მიირთვას, მაგრამ ვინაიდან მოტორიკა და სივრცეში
ორიენტაციის უნარი ჯერ საკმარისად არ აქვს განვითარებული, პირის მაგივრად კოვზი ცხვირთან
მიაქვს და ითხუპნება, რაც უფროსებს აღიზიანებს და აბრაზებს. იგივე ხდება ბავშვის ჩაცმისას,
როცა პატარა სიტყვებით „მე თვითონ” ხელიდან სტაცებს უფროსს ფეხსაცმელს ან ტანსაცმელს
და დამოუკიდებლად ჩაცმას ცდილობს, მაგრამ არც ეს გამოსდის ისე, როგორც საჭიროა და ამისთვისაც
იმსახურებს საყვედურს. აღმზრდელებს ურჩევნიათ, ყველაფერი თვითონ აკეთონ, ვიდრე ბავშვის
მიერ ცუდად შესრულებული მოქმედების გამო „საქმე გაირთულონ”: თვითონ ჩააცვან ბავშვს,
საკუთარი ხელით აჭამონ საჭმელი, ვიდრე უყურონ, რა გაჭირვებით იცვამს პატარა ან როგორ
ითხუპნის ჭამის დროს ცხვირ-პირს – ეს ხომ დამატებით საზრუნავს უჩენს მათ. მაგრამ უნდა
გავითვალისწინოთ, რომ დამოუკიდებლობის პირველ გამოვლენათა ჩახშობას ხშირად არცთუ სასურველი
შედეგი მოჰყვება. ბავშვი ერთხანს დაჟინებით მოითხოვს უფროსისგან, ამა თუ იმ საქმის
დამოუკიდებლად კეთების უფლება მისცენ, მაგრამ თუ ამას ვერ მიაღწია, „ბედს ეგუება” და
მოგვიანებით უკვე სიამოვნებით იღებს უფროსების მომსახურებას, თუმცა ამ დროს მშობლებს
უკვე აღიზიანებთ შვილის მათზე მეტისმეტი დამოკიდებულება. არცთუ იშვიათია შემთხვევა,
როცა 18-20 წლის ან უფრო მოზრდილი ახალგაზრდის მშობელი წუხს, რომ მის შვილს მის გარეშე
არაფრის გაკეთება არ შეუძლია. „ყველაფერი მე უნდა გავუკეთო, მე უნდა მოვაგვარო მისი
საქმეები. ჩაიც კი მე უნდა გავუმზადო. დილით ჩაიში შაქარს რომ ჩავუყრი, თუ არ მოვურიე,
შეიძლება უშაქრო ჩაი დალიოს”, – ამ სიტყვების ავტორი 20 წლის ბიჭის დედაა. მას შესაძლოა
აღარც კი ახსოვს, როგორ იქცეოდა თვითონ, როცა სამი წლის ასაკში შვილი ხელიდან სტაცებდა
კოვზს, რომ დამოუკიდებლად ეჭამა. სამწუხაროდ, მან თავის დროზე დამოუკიდებელი პიროვნების
ჩამოსაყალიბებლად ძალიან კარგი მომენტი გაუშვა ხელიდან.

პირველი კრიტიკული ხანა,
3-დან 5 წლამდე ასაკი, დამოუკიდებელი აზროვნების განვითარებისთვის ნიადაგის მოსამზადებლადაც
კარგი პერიოდია. ამ ასაკის ბავშვის უსაყვარლესი კითხვა „რატომ?” იმდენად მოსაბეზრებელი
ხდება უფროსებისთვის, რომ ხშირად საყვედურობენ კიდეც მას გაუთავებელი კითხვების გამო.
ცნობილია, რომ კითხვა „რატომ?” საკმაოდ მაღალი დონის სააზროვნო უნარისთვის, ანალიზისთვის,
არის დამახასიათებელი. არ არის გამორიცხული, სამი წლის პატარა, რომელიც აქტიურად იწყებს
სამყაროს შემეცნებას, ამგვარი კითხვებით პრიმიტიულ დონეზე სწორედ ანალიზს ცდილობდეს.
თუ ჩვენ, ჩვენი მოუცლელობისა და დაღლილობის გამო, ჩავუხშეთ ბავშვს კითხვების დასმის
სურვილი და გასაქანი არ მივეცით მისი სააზროვნო უნარების განვითარებას, მალე ის დაკარგავს
ამის კეთების სურვილს და ჩვენ უკმაყოფილო ვიქნებით იმით, რომ ის არავითარ შემეცნებით
ინტერესს აღარ გამოამჟღავნებს.

დამოუკიდებელი პიროვნების
ჩამოყალიბების ხელშესაწყობად ძალიან კარგი დროა მეორე კრიტიკულ პერიოდიც – გარდამავალი
ასაკი, რომელიც 10-11-დან 15-16 წლამდე გრძელდება, მაგრამ, სამწუხაროდ, სწორედ ამ პერიოდში
რთულდება აღმზრდელისა და აღსაზრდელის ურთიერთობა გარდამავალი ასაკისთვის დამახასიათებელ
თავისებურებათა გაუთვალისწინებლობის გამო. კონფლიქტი, რომელიც გარდამავალ ასაკში იჩენს
თავს, მათ თავიდან ასაცილებლად მუშაობის არასწორად წარმართვის გამო ხშირად ჭაბუკობის
პერიოდშიც გრძელდება.

გარდამავალი ასაკის ყველაზე
მნიშვნელოვანი თავისებურებაა მოზარდში დიდობის გრძნობის აღმოცენება და მასთან უშუალოდ
დაკავშირებული თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის მოთხოვნილება. დიდობის გრძნობის აღმოცენებას
იწვევს ყველა ის ბიოლოგიური, ფიზიკური და სულიერი ცვლილება, რომლებიც გარდამავალ პერიოდში
ხდება. მოზარდი, ამჩნევს რა მასში მომხდარ ცვლილებებს, ასკვნის, რომ ის თითქმის აღარაფრით
განსხვავდება მოზრდილი ადამიანებისგან და მოითხოვს მათგან, თანატოლივით ეპყრობოდნენ.
თუ უფროსებმა არ გააკეთეს ეს და არ გაათავისუფლეს მოზარდი წვრილმანი მეურვეობისგან,
ზედმეტი კონტროლისგან, გადამეტებული და მომაბეზრებელი მზრუნველობისა და ხელმძღვანელობისაგან
– ყოველივე იმისგან, რაც რაღაცნაირად გამართლებული იყო სკოლამდელი და უმცროსი სასკოლო
ასაკის ბავშვის მიმართ, უარი არ თქვენს კატეგორიულ მოთხოვნებსა და მბრძანებლურ კილოზე,
ბავშვი თავს დამცირებულად, შეურაცხყოფილად გრძნობს და უხეში, ჯიუტი და ჟინიანი ხდება. ცხადია, უფროსი იმდენ დამოუკიდებლობას ვერ მიანიჭებს
მოზარდს, რამდენსაც ის მოითხოვს, მაგრამ გარკვეულ საზღვრებში მისი დიდობის აღიარება
და ზოგიერთი საქმიანობის დამოუკიდებლად წარმართვის უფლების მინიჭება დამოუკიდებელი
პიროვნების ჩამოყალიბების პროცესზე მხოლოდ სასიკეთოდ იმოქმედებს.

გარდამავალ ასაკში სერიოზული
ცვლილებები ხდება ბავშვის ინტელექტუალური განვითარების მიმართულებით; ვითარდება ფილოსოფიური,
ფსიქოლოგიური აზროვნება, საკუთარი თავისა და სხვების შეცნობის სურვილი; მოზარდი აქტიურად
ცდილობს მოვლენების და ადამიანთა ქცევის გაანალიზებას და შეფასებას, რაც შესაძლოა მნიშვნელოვანი
ხელშემწყობი ფაქტორი აღმოჩნდეს დამოუკიდებლად მოაზროვნე პიროვნების ჩამოყალიბებისთვის.
ეს მაშინ მოხდება, თუ ჩვენ, ერთი მხრივ, სწორად წარვმართეთ მოზარდთან ურთიერთობა და,
მეორე მხრივ, სწორად დავგეგმეთ სასწავლო და საგაკვეთილო პროცესი.

დამოუკიდებელი აზროვნების
განვითარების ხელშესაწყობად საჭიროა:

● პატივი ვცეთ მოზარდის აზრს, მაშინაც კი, თუ ის არ მოგვწონს,
მიუღებლად მიგვაჩნია.

● გავუღვივოთ ბავშვს
სოციალური დაცულობის განცდა მსჯელობის პროცესში. თუ მოზარდი პირადი აზრის გამოხატვისას
გარშემო მყოფთა სახეზე ირონიულ ღიმილს ამჩნევს, მომავალში მას აღარ გაუჩნდება საკუთარი
აზრის გამოთქმის სურვილი;

● მოვიწონოთ, როდესაც
ბავშვი ცდილობს თავისი აზრის არგუმენტებით დასაბუთებას, მაშინაც კი, თუ ეს აზრი მეცნიერულად
მიუღებელი და გაუმართლებელია.

● გავითვალისწინოთ, რომ
ჩვენ მხოლოდ გარკვეულ პერიოდამდე შეგვიძლია ბავშვის განვითარების პროცესში აქტიური
ჩარევა; გარდამავალი ასაკიდან ის იწყებს თვითაღზრდას და საკუთარი წარმოდგენისამებრ
ავითარებს ან აღმოფხვრის თავის თავში ამა თუ იმ თვისებას.

● ყურადსაღებია ისიც,
რომ ბავშვი, უპირველეს ყოვლისა, უფროსების ქცევაზე დაკვირვებით სწავლობს ყველაფერს.
თუ ჩვენ არ გამოვამჟღავნეთ დამოუკიდებლობა ამა თუ იმ მოვლენის, ამა თუ იმ ადამიანის
ქცევის ანალიზისა და შეფასების დროს, მოზარდს დამოუკიდებელ მსჯელობას, დამოუკიდებელ
შეფასებას ვერ მოვთხოვთ.

სკოლის უპირველესი მიზანი
დამოუკიდებელი, დამოუკიდებლად მოაზროვნე პიროვნების ჩამოყალიბება უნდა იყოს, რადგან
სწორედ ასეთი ადამიანები ქმნიან ძლიერი ქვეყნის საზოგადოებას.

განათლების სისტემის ტრანსფორმაცია? – დიახ, ჩვენ ვალდებული ვართ, ეს გავაკეთოთ

მიერ
admin
-
0

კენ რობინსონი

01/11/09

მას
შემდეგ, რაც აშშ-ის 111-ე მოწვევის კონგრესის წევრები კაპიტოლიუმის შენობაში
დაიარებიან და თავიანთ მაგიდებსა თუ კაბინეტებს დაეძებენ, შესაძლოა ვინმეს მოეჩვენოს,
რომ ეს მოსწავლეთა პირველ დღეს წააგავს სკოლაში. კარგი იქნება, თუ ისინი ამავე გრძნობით
გააგრძელებენ მოღვაწეობას. ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საქმე, რომლის გაკეთებაც კონგრესმენებს
მოუწევთ, ამერიკული განათლების სისტემის მოწესრიგებაა.

ეკონომიკური
რეცესიის, ახლო აღმოსავლთში გაბატონებული დაძაბულობისა და პლანეტაზე მიმდინარე
პროცესების ფონზე, განათლება ალბათ ვერ მოხვდება კონგრესმენების „აუცილებელი
საქმეების” ტოპათეულში. უნდა მოხვდეს კი. განათლების სისტემის ტრანსფორმაცია უნდა დაედოს
საფუძვლად ყოველივე იმას, რის მიღწევასაც ახალი ადმინისტრაცია იმედოვნებს. სხვაგვარად
ვერაფერი, რასაც მოკლევადიანი მიზნები ექნება, ვერ გახდება მდგრადი.

პრეზიდენტად
არჩევისას ობამამ ერის წინაშე დაიფიცა, რომ შეცვლიდა და განაახლებდა ამერიკულ ოცნებას. დარწმუნებული ვარ,
მანაც კარგად იცის, რომ თვითონ ოცნებაც შესაცვლელია. ამერიკული ოცნების მომავალი
არ გახლავთ ის მატერიალისტური აპათია, რომელზეც 60-იან წლებში პაროდირებდა ედუარდ
ოლბი

[1]

 და
რომლის სავალალო შედეგებსაც ახლა ვიმკით.

„ამერიკული ოცნება” უნდა გახდეს
მარტინ ლუთერ კინგის გამომაფხიზლებელი ოცნება-შეძახილის მსგავსი მოწოდება, რომელიც
მოიტანს სოციალურ თანასწორობას, პირადი შესაძლებლობებისა და ეკონომიკური
პასუხისმგებლობის განვითარების და კულტურული ურთიერთპატივისცემის ახალ, მგზნებარე
ხედვას. ამ ოცნების განხორციელება ნიშნავს რადიკალურად განსხვავებული აზროვნების
დამკვიდრებას საკუთარი თავისა და ჩვენი შვილების შესახებ. იგი ნიშნავს დედამიწასთან
ჩვენი დამოკიდებულების გადახედვას და იმ მილიარდობით ადამიანის ბედის სხვაგვარად
გააზრებას, რომლებიც ჩვენთან ერთად ცხოვრობენ ჩვენს პლანეტაზე.

ეს ყველაფერი განათლების საქმეა,
მაგრამ არა იმ განათლებისა, რომელიც დღეს გვაქვს. დღეს არსებული სისტემა მე-19
საუკუნის ინდუსტრიალიზმის ეპოქისთვის შეიქმნა და დღეს იგი სახიფათოდ არის „გადახურებული”.
რეალური ამოცანა სისტემის ტრანსფორმაცია გახლავთ. ამერიკას სასწრაფოდ სჭირდება
განათლების სისტემა, რომელიც ცოცხალი იქნება, რომელსაც შეეძლება სუნთქვა 21-ე
საუკუნეში. ეს უდიდესი ამოცანაა და მისი შესრულების გადადება არ შეიძლება.

მე და ჩემი ოჯახი რვა წლის წინ გადმოვსახლდით
აშშ-ში. წამოსვლამდე მითხრეს, რომ ამერიკელებს ირონია არ ესმით. მე ამისა არასდროს
მჯეროდა და ამერიკაში ჩამოსვლისას მყარი არგუმენტიც მოვიპოვე – ეს არის კანონი
სახელად „არც ერთი ბავშვი განათლების გარეშე” (No Child
Left Behind). ფაქტია, მილიონობით ბავშვი ამერიკაში
ჩამორჩენილია და ვერ იღებს კარგ განათლებას. ნათელია,
რომ ირონია ძალიან კარგად ესმის მას, ვინც კანონს ასეთი სახელი დაარქვა. რა თქმა
უნდა, „მილიონობით ბავშვი განათლების გარეშე” ვერ იქნებოდა ყველაზე მიმზიდველი
სახელწოდება კანონისთვის, მაგრამ უფრო მიუახლოვდებოდა სიმართლეს და ნაკლებად
ირონიული ელფერიც ექნებოდა.

პრეზიდენტმა ობამამ განაცხადა,
რომ ამ კანონს კარგი განზრახვა ჰქონდა. მჯერა, ასე იყო. მან ისიც თქვა, რომ
კანონის განხორციელებისას მთავარი დაბრკოლება ფედერალური დაფინანსების სიმცირე
გახლდათ. ამასაც ვეთანხმები. მაგრამ პრეზიდენტმა კარგად იცის, რომ პრობლემას ფესვები
უფრო ღრმად უდგას. გაცილებით ღრმად, ვიდრე უფულობაა. ამ აქტის მთელი საფუძველია
გაბზარული.

ეს კანონი ეფუძნება ფატალურ
იდეას, რომ მომავლისთვის უკეთ მოსამზადებლად საჭიროა სკოლების დღევანდელი მუშაობის
გაუმჯობესება წარსულთან შედარებით, მე კი მიმაჩნია, რომ საჭიროა უბრალოდ საბაზისო ფასეულობებისკენ
მიბრუნება და სტანდარტების ამაღლება. აუცილებელია, სკოლები და პოლიტიკის
შემქმნელნი საბაზისო პრინციპებს დაუბრუნდნენ. მათ სტადარტებიც უნდა ასწიონ. ვითომ
რატომ უნდა დავწიოთ ისინი? მაგრამ ჩნდება კითხვა: რას ვგულისხმობთ საბაზო
ფასეულობებში და რომელ სტანდარტებზე ვსაუბრობთ?

წეღან ვთქვი, რომ ბზარი ამ
კანონის საფუძველშივეა. უფრო ზუსტად, მასში სამი დიდი ბზარია. პირველი: ეს კანონი
ხელს უწყობს გონებრივი უნარებისა და შესაძლებლობების მეტისმეტად ვიწრო გაგებას.
შედეგად უდარდელად ნიავდება ათასობით მოსწავლის ნიჭი და მოტივაცია.

მეორე შეცდომაა გაუგებრობა
სტანდარტსა და სტანდარტიზაციას შორის. შედეგად ვიღებთ უსახო და ერთგვაროვან
სკოლებს ქვეყნის მასშტაბით.

მესამე ბზარია მიდგომა, რომელიც ამბობს,
რომ განათლება შეიძლება გამოკეთდეს პროფესიული შემოქმედებისა და მასწავლებლების
პერსონალური დამოკიდებულების გარეშე. შედეგად ვიღებთ იმას, რომ ათასობით კარგი
მასწავლებელი სასწრაფოდ ტოვებს სკოლებს, ამ უკანასკნელთ კი ისინი განსაკუთრებით სჭირდებათ.
ეს ყველაფერი ამერიკას უკან სწევს. ეს უკუსვლა კი მიმდინარეობს აქამდე უნახავი
სისწრაფით განვითარებადი მსოფლიოს ფონზე.

მომავლის ღირსეულად შესახვედრად
ამერიკას თანაბრად სჭირდება ყველა ადამიანის, ახალგაზრდისა თუ მოხუცის, ნიჭის
განვითარება და ხელშეწყობა. ამ ქვეყანას სჭირდება შემოქმედებისა და სიახლის, ბიზნესს
შეეხება ის თუ კულტურას, სისტემატური და მტკიცე კულტივირება-მოვლა. ამერიკამ თავიდან
უნდა ააშენოს თავისი პოსტინდუსტრიული თემი. ამერიკამ უნდა იტვირთოს ლიდერის როლი
შინ თუ გარეთ და ხელი შეუწყოს კულტურული ურთიერთგაგებისა და თანამშრომლობის ღრმა
ფორმების განვითარებას.

ეს გახლავთ რეალური საფუძვლები –
ადამიანური ნიჭისა და შესაძლებლობების განსხვავებული ჭვრეტა, იმ პირობების
განსაზღვრა-შექმნა, რომლებშიც ეს ტალანტი გაიფურჩქნება.

სახტად ვრჩები, როდესაც ვხედავ,
რომ უამრავ ზრდასრულ ადამიანს წარმოდგენა არ აქვს თავის რეალურ ნიჭზე, ან უარესი –
ჰგონიათ, რომ არაფრის ნიჭი არ გააჩნიათ. ბევრი უბრალოდ აკეთებს იმას, რასაც
აკეთებს, გრძნობისა და ვნების გარეშე.

ვიცნობ სხვებსაც, ვისაც უყვარს
თავისი საქმე; იმათ, ვინც, თუ საჭირო იქნება, ამ საქმეს გასამრჯელოს გარეშეც
გააკეთებს და სხვა რამის კეთება ვერც წარმოუდგენია. იმის არსში ჩაწვდომა, რა
იწვევს ცვლილებას, განათლების ტრანსფორმაციისთვის, ბიზნესისა და ადამიანთა თემისათვის
უმნიშვნელოვანესია. ეს აუცილებელია, რათა გავუმკლავდეთ 21-ე საუკუნის გამოწვევებს.

მართალი გითხრათ, უკვე ამერია იმ
უნიჭიერესი ხალხის სათვალავი, რომელსაც შევხვედრივარ და რომლებიც სკოლაში არცთუ კარგად
სწავლობდნენ. მრავალი მათგანი სკოლაშიც კარგი იყო, მაგრამ ბევრმა, მიუხედავად მოკრძალებული
ნიშნებისა, უდიდეს წარმატებას მიაღწია ცხოვრებაში. მათ თავიანთი ნამდვილი ნიჭი მუშაობის
პროცესში აღმოაჩინეს, მას შემდეგ, რაც სწავლების სიტემას ჩამოშორდნენ. ეს იმიტომ, რომ
განათლების დღევანდელი სისტემა არ შექმნილა თითოეული ადამიანის ტალანტის
განვითარებისთვის; იგი ჩამოყალიბდა გარკვეული ტიპის უნარების ხელშესაწყობად და
ძირითადად ინდუსტრიული ეკონომიკის ინტერესების მოსამსახურებლად.

ეკონომიკურად და კულტურულად ამერიკისა
და დანარჩენი მსოფლიოს მომავალი სხვა მიმართულებაში ძევს. ეს მომავალი დამოკიდებული
იქნება ამ ქვეყნების ხალხთა სიცოცხლისუნარიანობაზე, განსხვავებულობასა და
შემოქმედებით უნარზე. კარგი ამბავია ის, რომ უკვე არსებობს განათლების ძლიერი,
მაღალეფექტური და პრაქტიკული ფორმები, რომლებიც სწორ გეზს მისცემს ახალგაზრდების
სწავლებას.

განსახორციელებელ ცვლილებებს
განათლების სრული ტრასფორმაცია უნდა დაედოს საფუძვლად. ეს არ გახლავთ ის
საკითხები, რომლებიც კონგრესმა ან შტატების მთავრობებმა მოგვიანებით უნდა განიხილონ.
თუ მთავრობებმა ამ საკითხის განხილვა გადადეს, შესაძლოა მივიღოთ ის, რომ თვითონაც
და ჩვენი ქვეყანაც ჩამორჩებიან განვითარების პროცესს. ეს კი მართლაც საკუთარი
თავის დაცინვა იქნება.

 

ინტერვიუ სერ კერ რობინსონთან:
როგორ აღმოვაჩინოთ საკუთარი ნიჭი

ავტორი: დენ შვაბელი, ჟურნალ
”ფორბსის” ჟურნალისტი

 

6/05/2013



 

ჩემი საუბარი სერ კენ რობინსონთან წარიმართა ნიჭის,
ანუ იმის შესახებ, როგორ უნდა აღმოაჩინონ პროფესიონალებმა თავიანთი „შიდა” ტალანტი
და ვნებები. სერ რობინსონი გახლავთ საერთაშორისო აღიარების მქონე მოაზროვნე, განათლებისა
და ბიზნესის ინოვაციების სფეროსა და ადამიანის შემოქმედებითი უნარების განვითარების
სპეციალისტი. მის ვიდეოგამოსვლებს 2006 და 2010 წლების TED-ის კონფერენციაზე 150 ქვეყანაში
250 მილიონზე მეტმა ადამიანმა უყურა. მისი ავტორობითაა გამოცემული პოპულარული
წიგნი – „საკუთარი სტიქიის ძიებაში: როგორ ვიპოვოთ საკუთარი ნიჭი და ვნება და
როგორ შევცვალოთ ჩვენი ცხოვრება”.

 

ინტერვიუში სერი რობინსონი საუბრობს ახალგაზრდა ტალანტების
აღმოჩენაზე, საქმისადმი საკუთარი ვნების ძიებაზე, იმაზე, როგორ მოვიქცეთ, როდესაც ის,
რაც მოგვწონს, არ გამოგვდის, რატომ არ შეუძლია ყველას, აკეთოს ის, რაც უყვარს და
სხვა.

 

• როგორ უნდა მიაგნოს ადამიანმა თავის ნამდვილ ნიჭს
და საქმისადმი ვნებას? ასე შემთხვევით ხომ არ ხდება?


– საკუთარი
ნიჭის ან რაიმე საქმიანობისადმი ვნების აღმოჩენაში ნაწილობრივ შემთხვევა ან მოცემული
შესაძლებლობა გვეხმარება.

• რა ვქნათ, თუ რაც
გვიზიდავს, იმ საქმეში ძლიერი არ ვართ?

– სტიქია ის
სიტუაციაა, როდესაც ბუნებრივი ტალანტი ემთხვევა ან ხვდება პერსონალურ ვნებას, მიდრეკილებას.
საკუთარ სტიქიაში ყოფნა არ გახლავთ საკმარისი იმისთვის, რომ აკეთოთ ის, რაც კარგად
გამოგდით. ბევრს კარგად გამოსდის საქმე, რომელიც მათ არ იზიდავს. სტიქიაში
ყოფნისას უნდა გიყვარდეთ რასაც აკეთებთ: როდესაც გიყვარს, ეს აღარ არის „საქმე” ან
„სამუშაო”. ვნება წარმმართველია, ე.წ. „დრაივერი”, ნებისმიერ სფეროში. ზოგს უყვარს
იმის კეთება, რაშიც, ჰგონია, რომ არც ისე ძლიერია. შესაძლოა, ამაში მათ დაბალ თვითშეფასებას
მიუძღვოდეს ბრალი. შესაძლოა იმასაც, რომ თავიანთი ნიჭის განსავითარებლად სათანადოდ
არ უმუშავიათ. ასეა თუ ისე, ძლიერი ვნება, საშუალო ნიჭთან ერთად, უფრო შორს
წაგვიყვანს, ვიდრე მძლავი ტალანტი და მცირე ენთუზიაზმი.

• თქვენ მიგაჩნიათ, რომ ნებისმიერ ჩვენგანს შეუძლია,
თავისი ვნება აქციოს თავის საქმედ და სრულყოს თავისი ცხოვრება?

– ზოგიერთს შეუძლია,
სრულფასოვნად იცხოვროს თავის სტიქიაში ყოფნისას, ზოგს – არ შეუძლია, ხოლო
დანარჩენებს არ სურთ. საკუთარი სტიქიის პოვნა მხოლოდ ფულის შოვნასთან არ არის დაკავშირებული
– ეს შენი ცხოვრების წესს განსაზღვრავს და, იმავდროულად, იმის განსაზღვრაში
გეხმარება, რამდენად სავსეა, სრულყოფილი და მიზანმიმართული შენი ცხოვრება. განურჩევლად
იმისა, შეგიძლია, გსურს თუ არ შეგიძლია, საკუთარ სტიქიაში ამყოფო თავი, ყველაფერი
შენზეა დამოკიდებული – აკეთებ კი იმას, ერთი დღის განმავლობაში იქნება თუ კვირებისა,
რაც ყველაზე ბუნებრივად გამოგდის, რაც ყველაზე აუთენტურია შენთვის, რაზეც ყველაზე
უკეთ შეგიძლია მოახდინო კონცენტრაცია?

• დღევანდელ სავალალო ეკონომიკურ ვითარებაში როგორ დავირწმუნოთ
თავი, რომ შეიძლება, საკუთარ ოცნებას მივყვეთ?


– როგორც ვთქვი,
საკუთარ სტიქიაში ყოფნა შესაძლოა ჰობი და მიდრეკილება უფრო იყოს, ვიდრე სამუშაო.
ეს მთლიანად ადამიანსა და მის გარშემო არსებულ ვითარებაზეა დამოკიდებული. ყველა
უნიკალური ვართ, ყველას სხვადასხვა ცხოვრება გვაქვს. ვერავინ იცხოვრებს სხვისას. ადამიანი
წარმოსახვისა და შემოქმედების უსაზღვრო ძალის პატრონია. ის თავად ქმნის თავის ცხოვრებას
და თავდვე შეუძლია მისი გარდაქმნაც. ეკონომიკური კრიზისისა და გაურკვევლობის პერიოდებში
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საკუთარ თავში ღრმად ჩახედვა, იმაში ჩაწვდომა, როგორი
ცხოვრება გვსურს გვქონდეს და იმის გარკვევა, რომელი ნიჭი შეგვაძლებინებს ამის განხორციელებას.

• რა არის თქვენი სამი მთავარი რჩევა კარიერის დაგეგმვისას?



– პირველი – ცხოვრება
არ არის სწორხაზოვანი. რასაც ახლა აკეთებთ ან წარსულში გიკეთებიათ, არ
განსაზღვრავს იმას, რას გააკეთებთ მომავალში. ჩემს წიგნში („საკუთარი სტიქიის ძიებაში”)
უამრავ მაგალითს იპოვით იმისა, რომ ადამიანმა თავისი ცხოვრება გამაოგნებლად შეცვალა,
რათა თავის სტიქიას, ვნებას მიჰყოლოდა.

მეორე – ფული
არ გახლავთ ბედნიერების გარანტია. ჩვენ ყველას გვჭირდება იმდენი ფული, რაც საჭიროა
ჩვენი და ჩვენზე დამოკიდებული ადამიანების ნორმალური ცხოვრებისათვის, მაგრამ
კვლევები და გამოცდილება მოწმობს, რომ არ არსებობს პირდაპირი დამოკიდებულება
სიმდიდრესა და კარგად ყოფნას შორის. ბედნიერება, თუ ეს ის არის, რაც თქვენ გსურთ,
სულიერი მდგომარეობაა და არა მატერიალური. იგი სათავეს იღებს განხორციელებულიდან,
დანიშნულების აღსრულებიდან, აუთენტურობის შეგრძნებიდან.

მესამე – საკუთარი
ვნებისა და სტიქიის ძიებისას ყველაზე დიდი დაბრკოლება შესაძლოა თვითონვე შეუქმნათ თავს.
შესაძლოა შეგაშინოთ სხვების დამოკიდებულებამ, მოსალოდნელმა წარუმატებლობამ, სხვის
თვალში „სულელად” გამოჩენამ. საკუთარი სტიქიისა და მიდრეკილების პოვნას შესაძლოა
სიმამაცე დასჭირდეს და ეს ყველა საყურადღებო მიღწევისთვის აუცილებელია.

 

თარგმნა და
კომენტარები დაურთო ლევან ალფაიძემ





[1]

 ედუარდ
ოლბი/Edward Albee – ამერიკელი
დრამატურგი. სახელი გაითქვა ერთაქტიანი პიესით ”ამერიკული ოცნება” – მწარე სატირული
პიესით, რომელშიც გაშიშვლებულია 60-ნი წლების ამერიკული საზოგადოების მორალი, ’ამერიკული
ოცნების’ ყალბი ფასეულობები, თვითკმაყოფილება, სისასტიკე, უუნარობა და სიცარიელე. ამ
ავტორსვე ეკუთვნის გახმაურებული პიესები: ”ვის ეშინია ვირჯინია ვულფის?” და ”ზოოპარკის
ისტორია”.

პატარა ქართველის ოცნება

მიერ
admin
-
0
მსაჯობა ერთ-ერთი ის პროფესიაა, რომელსაც ყოველთვის პატივს ვცემდი და სტადიონზე ყოფნისას, როგორც შემეძლო, ვიცავდი ხშირად უსამართლოდ გათათხულ „შავოსნებს”.

ისეთ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა, მსაჯობა პირადად მე ერთგვარ სამოქალაქო გმირობად მიმაჩნია და სასიამოვნოდ გაკვირვებული დავრჩი, როდესაც გავიგე, რომ ჩემი ერთი მეგობრის თორმეტი წლის შვილი არა კოსმონავტობაზე, ბიზნესმენობაზე ან პრეზიდენტობაზე, არამედ მსაჯობაზე ოცნებობს.

ინტერესმა თავისი ქნა. ავდექი, შევიძინე პიერლუიჯი კოლინას უზარმაზარი პლაკატი და მსაჯობაზე მეოცნებე ბავშვის სანახავად გავეშურე. პატარა გიორგიმ ჩემთან საუბრისას აღიარა, რომ მისი ოცნება თანაკლასელებისა და ნათესავების დაცინვის მიზეზად ქცეულა, მაგრამ ჯიუტად იმეორებდა, რომ არავის ათხოვებდა ყურს, როდესაც გაიზრდებოდა, მსაჯი გახდებოდა და აუცილებლად უმსაჯებდა მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალს.

არავინ იცის, რა იქნება მომავალში, მართლა დადგება თუ არა დრო, როდესაც მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალს ქართველი რეფერი განსჯის, მაგრამ ალბათ არ იქნება ურიგო, საქართველოს ჩემპიონატის სამსაჯო ნაკლოვანებების აღმოფხვრაზე ამთავითვე ვიზრუნოთ.

მაღალი დონის, პროფესიონალური სამსაჯო სკოლის გარეშე ჩემპიონატის ხარისხის ამაღლება რომ წარმოუდგენელია, ამაზე არავინ დავობს, თუმცა ის ადამიანები, რომლებიც გამუდმებით ქართველი მსაჯების შეცდომებზე ლაპარაკობენ, სტადიონებზე ხშირად სწორედ მათ მაგინებელთა როლში გამოდიან – ალბათ ჰგონიათ, რომ თუ მსაჯს შეაგინებ, დააშინებ და ბოთლს ესვრი, ის მყისვე პროფესიონალად გარდაისახება და შეცდომები აღარ მოუვა.
ცოდვა გამხელილი ჯობია და, ჩვენს ქვეყანაში კანონის დამცველებს (სხვა საქმეა, რამდენად პატიოსნად იცავდნენ ეს უკანასკნელნი კანონს) არასოდეს სწყალობდნენ. თუ ამერიკის შეერთებულ შტატებში კარგ მოსამართლეებსა და პატიოსან პოლიციელებს ხალხი აღმერთებს, ჩვენთან კარგი პოლიციელის ქება თითქოს სირცხვილია. იგივე შეიძლება ითქვას მსაჯებზეც. მსაჯის პროფესიისადმი განსაკუთრებულ პატივისცემას ეგებ არც მრავალ ევროპულ ქვეყანაში იჩენდნენ, მაგრამ კარგად ნამსაჯებ მატჩებზე მსაჯებისთვის ტაშიც არაერთხელ დაუკრავთ და თავიანთი გუნდების დამარცხებას, მცირე გამონაკლისების გარდა, მსაჯებს იშვიათად აბრალებენ.

ევროპელი საფეხბურთო სპეციალისტები, ჩემი აზრით, საფუძვლიანად სწუხან, რომ ფეხბურთის განვითარების ტემპს მსაჯები ფეხს ვერ უწყობენ, ევროპული სამსაჯო სკოლა (როგორც ტრადიციებზე ორიენტირებული ფენომენი) საკმაოდ ნელა ვითარდება და ამიტომაც გახშირდა მსაჯთა ხშირად უპატიებელი შეცდომები.

ევროპაში მსჯელობენ, ფიქრობენ, კამათობენ და ეძიებენ ამ პრობლემების მოგვარების გზებს. მსაჯთა კრიტიკით ცნობილმა ჟოზე მოურიონიმაც კი აღიარა: „თუკი მსაჯები დღეს ვერ არიან მოწოდების სიმაღლეზე, ეს არა მხოლოდ მათი, არამედ ყველას ბრალიაო”.

ჩვენში კი პრობლემის „მოგვარების” ერთადერთ გზად კვლავ გინება მიიჩნევა. ბევრს ვაჟკაცობაც კი ჰგონია, თუ მსაჯს გვარიანად „შეუკურთხა” და მიმოიხედავს კიდეც – ხალხს თუ ესმის, რა მაგრად ვიგინებიო…

რა თქმა უნდა, სტადიონი ის ადგილია, სადაც ემოციების გამოხატვა არათუ სასურველია – აუცილებელიცაა; არც ის არის გასაკვირი, თუ აღელვებულია მაყურებელი შეიგინება, მაგრამ არა ყოველთვის, ყველა თამაშზე და მუდამ მსაჯის მისამართით.

ასე ჩვენ „ვერ გავფრინდებით”. ვერც თორმეტი წლის გიორგის აუხდება ოცნება – მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ მატჩზე მის „ადგილს” სხვა დაიკავებს.

ჩემი მეგობრის ბებია

მიერ
admin
-
0
ქალაქებსა და ადამიანებზე ხშირად ვწერ. მიყვარს, როცა ადამიანებს თავიანთი ქალაქები აქვთ და, პირიქით, ქალაქებს ჰყავთ თავიანთი ადამიანები. მიყვარს, როცა ადამიანებს ქალაქის სუნთქვა ესმით და ქალაქებიც გრძნობენ მათ ნაბიჯებს. ჩემთვის ეს ყველაზე დიდი ჰარმონიაა. და კიდევ მგონია, რომ განსაკუთრებით უმართლებთ ქალაქებს, რომლებსაც საკუთარი პოეტები ჰყავთ; სადღაც გადაკარგული და გასახსენებელი კი არა – მუდამ მათ გულისცემას მიყურადებული, საკუთარი, ნამდვილი პოეტები, ისეთები, როგორიც ქუთაისისთვის ლილი ნუცუბიძე იყო.

თეთრ ხიდზე რომ გადახვალთ და პუშკინის ქუჩას აუყვებით, მალევე დაინახავთ ჩემს სკოლას, რომელიც წმინდა ნინოს სახელობისაა და წმინდა ნინოს ქუჩაზე დგას. სკოლის მოპირდაპირე მხარეს, ლამაზეზოიან, ხმაურიან კორპუსში, ჩემი ყველაზე დიდი ხნის მეგობარი, ნინიკო გაიზარდა. 1986 წელს, როცა ჩვენ დავიბადეთ, ეს ქუჩა ჯერ კიდევ 1905 წლის რევოლუციის სახელს ატარებდა, თუმცა ქვეყანა უკვე ახალ გზაზე იდგა და 1989 წელს ქუჩისთვის სახელის შეცვლის საკითხი დაისვა. იმავე წლის 18 ივნისს საზოგადოება „ქუთაისელის” შეკრებაზე ლილი ნუცუბიძის, ნინიკოს ბებიის, ინიციატივით, გადაწყდა, ქუჩას წმინდა ნინოს სახელი დარქმეოდა. სწორედ იმ დღეს ჩემი მეგობარი სამი წლის გახდა. ბებია საყვარელი შვილიშვილის დაბადების დღეზე დაგვიანებით მივიდა და საჩუქრად ქუჩისთვის სახელწოდების შეცვლის ამბავი მიიტანა. ნინიკოს არ ახსოვს თავისი მესამე დაბადების დღე, მაგრამ მან და მისმა მეგობრებმა კარგად ვიცით ამბავი პატარა ქუჩისა, რომელიც იყო და ყოველთვის იქნება ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი.

ქუთაისში ლილი ნუცუბიძეს ყველა იცნობდა. ამბობდნენ, რომ ლილის ყველაფერი შეეძლო, რომ მის სიტყვას ერთნაირად სცემდნენ პატივს რიგითი თანაქალაქელები, ხელისუფლების წარმომადგენლები და სასულიერო პირები. ამბობდნენ, რომ ის განსაკუთრებული ადამიანი იყო – ერთი შეხედვით, მკაცრი, სინამდვილეში კი საოცრად მზრუნველი ყველას მიმართ, ვინც უყვარდა.

ლილი ნუცუბიძე 1927 წლის 21 ოქტომბერს დაიბადა. განათლება ქუთაისში მიიღო, სკოლის დამთავრების შემდეგ ჯერ პედაგოგიურ სასწავლებელში, მერე კი პედაგოგიურ ინსტიტუტში სწავლობდა. მის აღზრდაში უდიდესი წვლილი მიუძღვის კათოლიკოს-პატრიარქ ეფრემს, რომელიც მაშინ ქუთათელ-გაენათელი მიტროპოლიტი იყო. მათი მეგობრობა არც შემდეგ შეწყვეტილა.

ლილი ნუცუბიძეს სხვადასხვა დროს ეკავა ქუთაისის საჯარო ბიბლიოთეკის, ქუთაისის ბიბლიოთეკების ქსელისა და დასავლეთ საქართველოს ბიბლიოთეკების ქსელის დირექტორის თანამდებობა. იყო მრავალი საზოგადოებრივი გაერთიანების წევრი. განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს მისი მოღვაწეობა ქალთა ორგანიზაციებში.

ლექსებს ადრეული ასაკიდან წერდა. მისი ლიტერატურული მემკვიდრეობა ორმოცამდე პოეტური კრებულია და უამრავი ამღერებული ლექსი. მინდოდა, ბიოგრაფიული შტრიხებისა და მშრალი ფაქტებისთვის გვერდი ამევლო და პოსტი ისე დამეწერა, მაგრამ მერე მივხვდი, რომ ზოგჯერ შეხსენება საჭიროა. ვინ იცის, იქნებ თქვენც ბევრჯერ წაგიღიღინიათ „საყვარელო მამულო”, ან „შავი ზღვა თეთრად მოგეჩვენება” და არ იცით, რომ ამ ლექსების ავტორი სწორედ ლილი ნუცუბიძეა.

აი, მე კი სულ სხვანაირად მახსოვს ის, ჩემი მეგობრის ბებია, ადამიანი, რომელმაც თავის ორ ვაჟთან ერთად მესამე, ბავშვთა სახლიდან წამოყვანილი ბიჭიც საკუთარივით გაზარდა. დამეთანხმეთ, რომ ბევრი ასეთი შემთხვევა არ გეცოდინებათ. მახსოვს, როგორ ურთიერთობდა ოჯახის წევრებთან, მეგობრებთან, როგორ დადიოდა ქუთაისის ქუჩებში, როგორ ხვდებოდნენ და ესალმებოდნენ, როგორ უყვარდათ.

მახსოვს მთავარი – ექვსი წლის ვიყავი, როცა ჩემი ლექსები წაიკითხა და დედაჩემის შემდეგ პირველმა სწორედ მან დაიჯერა და თქვა, რომ წერა შემიძლია.

რამდენიმე დღის წინ, 21 ოქტომბერს, ლილი ნუცუბიძის დაბადების დღეზე, ნინიკომ მითხრა: „თუ გავითვალისწინებთ, როგორ უყვარდი, შენც მის შვილიშვილად ითვლები”. 

წარმოგიდგენიათ, რამდენს ნიშნავს ეს ჩემთვის? ბევრს, ძალიან ბევრს.

სწავლების ინტერაქტიული მეთოდები – მომავლის სახელოსნო

მიერ
admin
-
0
რამდენიმე წლის წინ შვეიცარიის ერთ-ერთი სოფლის სკოლაში დავესწარი გაკვეთილს, რომელსაც მასწავლებელი ჩემთვის უცნობი მეთოდით ატარებდა. გაკვეთილი იმდენად საინტერესოდ და ცოცხლად მიმდინარეობდა და ისეთი დიდი იყო მოსწავლეთა ჩართულობა, გადავწყვიტე, გავცნობოდი მეთოდს, რომელსაც მომავლის სახელოსნოს უწოდებენ.
მეთოდის თეორიული და პრაქტიკული დასაბუთება

მომავლის სახელოსნოს პრაქტიკაში დანერგვა და განვითარება პირველად ამერიკელმა პუბლიცისტმა და მომავლის მკვლევარმა რობერტ იუნგკმა სცადა 1960-იან წლებში. მისი მთავარი მიზანი იყო საზოგადოებრივი მდგომარეობის გაუმჯობესება ეკოლოგიურ და სოციალურ სფეროში, ამის მიღწევა კი, უპირველეს ყოვლისა, მოქალაქეთა უშუალო მონაწილეობით და დემოკრატიის განვითარებით სურდა. ამის საშუალებას იძლეოდა მეთოდი მომავლის სახელოსნო, რადგან აქ ყველა აქტორი თანაბრად მონაწილეობს პრობლემის გადაჭრაში და შეაქვს წვლილი შედეგის მიღწევაში. აქ არ არის იერარქია და შეზღუდვები, ვისაც რა დავალების შესრულება შეუძლია, იმას ასრულებს. მომავლის სახელოსნოში ყველა, მასწავლებელი თუ მოსწავლე, თანასწორია.

იუნგკი დაეყრდნო ოსბორნის მიერ შექმნილი მეთოდის, გონებრივი იერიშის, ძირითად პრინციპს. როგორც ოსბორნი გამოყოფდა გონებრივ იერიშში იდეების გენერირებისა (შემოქმედებითი აზროვნება) და ფოკუსირების (კრიტიკული აზროვნება) ფაზებს, ასევე იუნგკმაც მომავლის სახელოსნო კრიტიკის, ფანტაზიისა და ფოკუსირების ფაზებად დაყო.

ამ მეთოდით მუშაობის დროს მაქსიმალურად უნდა იქნეს გამოყენებული თითოეული მოსწავლის პოტენციალი, შემოქმედებითად გადაჭრას პრობლემა. მეთოდის აგებულება მათ საშუალებას აძლევს, გამოავლინონ ახალ-ახალი, განსხვავებული დამოკიდებულებები პრობლემის გადაჭრისადმი. იუნგკის მიხედვით, ადამიანის აზროვნება ხშირად შებოჭილია, თითქოს „პირად და დროის სატუსაღოშია გამომწყვდეული”, სადაც იგი თავისი დროის გაბატონებულ იდეებს ერთადერთ სწორ იდეებად მიიჩნევს. ამ შიშისა და შებოჭილი აზროვნებისგან გათავისუფლების გზას იუნგკი თავის მიერ შემუშავებულ მეთოდში ხედავს, რაც კრიტიკის, ფანტაზიისა და განხორციელების ფაზების თანმიმდევრული გამოყენებით მიიღწევა.
მეთოდის მიმდინარეობა

მომავლის სახელოსნო თანამშრომლობითი სწავლების მეთოდია. მოსწავლეები, რომელთაც საერთო პრობლემის გადაჭრა სურთ, ქმნიან ჯგუფებს, აზუსტებენ პრობლემას და ერთობლივად იწყებენ მისი გადაჭრის გზების ძიებას.
მეთოდში გამოყოფენ შემდეგ ძირითად ფაზებს:

● მოსამზადებელი ფაზა – ამ ფაზაში მოდერატორი (რომელიც შეიძლება იყოს როგორც მასწავლებელი, ისე რომელიმე მოსწავლეც) კიდევ ერთხელ განუმარტავს ჯგუფს შეკრების მიზანს (კერძოდ, რა პრობლემის გადაჭრა დაისახეს), გააცნობს/შეახსენებს მეთოდის მიმდინარეობას და „თამაშის წესებს”. შემდეგ ჯგუფის წევრები მოკლედ გამოთქვამენ თავიანთ სურვილებსა და მოლოდინებს. თუ საამისო დრო აღმოგვაჩნდა, ურიგო არ იქნება დასაწყისში მოსწავლეებისთვის რაიმე მოკლე განტვირთვის სავარჯიშოს შეთავაზება.

● კრიტიკის ფაზა – ამ ფაზის დასაწყისში სასურველია, მოდერატორმა გაამხნევოს მოსწავლეები, დააძლევინოს დაძაბულობა, შიში, რათა მათ თავისუფლად გამოხატონ საკუთარი აზრი, წარმოდგენა საკითხის/პრობლემის თაობაზე. მნიშვნელოვანია, ჯგუფის ყველა წევრმა გამოხატოს თავისი გულისნადები და კრიტიკა განსახილველი საკითხის ირგვლივ ზუსტად და კონკრეტრულად ჩამოაყალიბოს. კრიტიკული საკითხების შეკრების შემდეგ მათი აერთიანებენ პრობლემის სფეროებად, რომლებიც ჩამოიწერება ფლიფჩარტზე. აქედან მოსწავლეები ირჩევენ მათთვის ყველაზე მნიშვნელოვან და აქტუალურ პრობლემას/პრობლემებს, რომლებიც ფანტაზიის ფაზაში დამუშავდება.

● ფანტაზიის ფაზა – ამ ფაზას აქვს აუცილებელი „თამაშის წესი”: ყოველგვარი სურვილი, ოცნება, უტოპია ნებადართულია. „ყოველ ადამიანში ჩადებულია ბევრად მეტი, ვიდრე მან იცის”, – ასე აღწერს იუნგკი ამ ფაზისა და, საზოგადოდ, მომავლის სახელოსნოს მიზანს. ამ ფაზაში პირველი ნაბიჯი უნდა იყოს კრიტიკული პუნქტების პოზიტიურად გადაფორმულირება. მაგ., წინადადება „ჩვენს კლასში არსებული პრობლემების შესახებ მთელ კლასთან საუბარი შეუძლებელია; მხოლოდ ორ ადამიანთან შეიძლება განიხილო საერთო პრობლემა. მიმაჩნია, რომ ასე ვერაფერს შევცვლით”. ამ წინადადებას შეიძლება შემდეგი პოზიტიური ფორმულირება მივცეთ: „ვისურვებდი, კლასში არსებულ გაუგებრობებსა და კონფლიქტებზე ყველას ერთად გვესაუბრა და საერთო ძალით შეგვძლებოდა გადაწყვეტილების მიღება”.

მეორე ნაბიჯზე გონებრივი იერიშის მეთოდის გამოყენებით მოსწავლეებმა პრობლემის მოგვარების მრავალფეროვანი, ფანტაზიით სავსე გზები უნდა დასახონ. ამ ფაზაში მათ ნაკლებად უნდა იფიქრონ იმაზე, რამდენად განხორციელებადი და რეალურია მათი იდეები. მოდერატორი შეკრებს ყველა იდეას – როგორც განხორციელებადს, ასევე უტოპიურსაც; მომდევნო ნაბიჯზე ჯგუფი ამ იდეებს დააჯგუფებს და თითოეულ მათგანს გადაამუშავებს, უფრო მეტად დააკონკრეტებს. თუ მეთოდის განსახორციელებლად დრო შეზღუდული გვაქვს ან პრობლემის გადაჭრის ბევრი ალტერნატიული იდეაა შემოთავაზებული, იდეების გადამუშავებამდე ჯგუფი მსჯელობს, რომელ მათგანს აქვს შემდგომი განვითარების შანსი და მათზე ამახვილებს ყურადღებას.

● განხორციელების ანუ რეალიზების ფაზა – ამ ეტაპზე ხდება წინა ფაზაში შეჯერებული მონახაზების რეალობასთან შეწყობა, მისადაგება. რა უშლის ხელს იდეების განხორციელებას? რა უნდა შეიცვალოს ჩვენს ესკიზებში, რომ მათი განხორციელება შესაძლებელი გახდეს? ისევე როგორც წინა ფაზაში, ამ დროსაც საჭიროა კრეატიულობა და ფანტაზია, რათა უკეთესი შედეგისთვის შეძლებისდაგვარად წარმატების მომტანი და, ამასთანავე, ახლებური გზები ვიპოვოთ. რეალობასთან თავსებადობის მისაღწევად იდეები უნდა დაკონკრეტდეს. ამისთვის კითხვათა მთელ წყებას უნდა გაეცეს პასუხი. მაგ.: რა ღონისძიებებია გასატარებელი, ჩვენი იდეა რეალობად რომ იქცეს? სახელდობრ, რა ხარვეზი აქვს ამ პრობლემის გადაჭრის ჩვენეულ გზას? შესაძლებელია თუ არა ამ ხარვეზის აღმოფხვრა და როგორ? იქნებ არსებობს ამ პრობლემის გადაჭრის ალტერნატიული და უფრო რეალური ხერხი? რამდენი დრო გვაქვს ცალკეული ნაბიჯებისთვის? – და სხვ. 

განხორციელების ფაზას უნდა მოსდევდეს განხორციელების შემდგომი ფაზა, რომელსაც სხვაგვარად პერმანენტულ თუ შორს მიმავალ სახელოსნოს უწოდებენ. განხორციელების ფაზა არის თეორიული დასასრული მომავლის სახელოსნოსი. ამ ფაზაში შემუშავებული გადაწყვეტილებების პრაქტიკაში განხორციელებით ხდება მეთოდი სრულყოფილი და მიიღწევა შედეგი.

მკითხველისთვის მეთოდის არსი უფრო ნათელი რომ გახდეს, მოკლედ აღვწერთ შვეიცარიაში მოსმენილი გაკვეთილის მიმდინარეობას: 

მეექვსეკლასელები სასწავლო წლის დასასრულს კლასის დამრიგებელს ემშვიდობებიან. მეშვიდე კლასიდან მათ ახალი დამრიგებელი ეყოლებათ. ძველი დამრიგებლის ინიციატივით, მოსწავლეებმა გადაწყვიტეს, ერთად დაფიქრებულიყვნენ გასულ სასწავლო წელზე, გაეანალიზებინათ იგი, ჩამოეყალიბებინათ სურვილები ახალი სასწავლო წლისთვის საკლასო გარემოს გაუმჯობესების თაობაზე და გაეზიარებინათ ახალი დამრიგებლისთვის.

დამრიგებელმა მოდერატორის ფუნქცია იკისრა, მოსწავლეებს კიდევ ერთხელ შეახსენა შეკრების მიზანი, აუხსნა მეთოდის მიმდინარეობა; შემდეგ მან გამოიყენა აქტივობა მოგზაურობა ფანტაზიაში – მოსწავლეები ოცნებით უბრუნდებიან გასულ წელს და იხსენებენ ყველაფერს: როგორც სასიამოვნოს, ასევე ნაკლებსასიამოვნოს და უსიამოვნოს, – მერე კი ისეთად წარმოისახავენ ახალ სასწავლო წელს, რომ იგი მხოლოდ სასიამოვნო მოგონებად დარჩეს მათ მეხსიერებაში. მოსწავლეებმა განცდილი გადმოსცეს ჩანახატების სახით და გააცნეს გვერდით მსხდომებს. ეს აქტივობა მასწავლებელმა გამოიყენა მოსწავლეთა რელაქსაციისთვის, რათა მათ მოხსნოდათ დაძაბულობა და მომდევნო ფაზაში პრობლემებზე მსჯელობა გაადვილებოდათ.
კრიტიკის ფაზა მასწავლებელმა ბარათებზე მუშაობის მეთოდით დაიწყო. მან აუხსნა მოსწავლეებს ბარათებზე მუშაობის წესი – თითო ბარათზე აღენუსხათ თითო იდეა. მოსწავლეებმა ბარათებზე დაწერეს, რა არ მოსწონდათ ყველაზე მეტად გასულ სასწავლო წელს და რის განმეორებას არ ისურვებდნენ ახალ სასწავლო წელს. მერე თავიანთი ნააზრევი კედელზე გააკრეს. მასწავლებელმა მოსწავლეების დახმარებით ეს ბარათები კრიტიკულ პუნქტებად დააჯგუფა, მერე კი მოსწავლეებს დაურიგა სტიკერები და სთხოვა, მიეწებებინათ იმ კრიტიკულ პუნქტთან, რომელიც ყველაზე პრობლემურად და დაუყოვნებლივ გამოსასწორებლად მიაჩნდათ. მოსწავლეებმა მოახდინეს პრობლემების რანჟირება, ასე გამოიკვეთა ძირითადი პრობლემები:

● ადრე ადგომა;

● კლასში ბიჭებისა და გოგონების დაძაბული ურთიერთდამოკიდებულება;

● მოსწავლეთა სურვილებისა და შეხედულებების უგულებელყოფა მასწავლებელთა მხრივ;

● უკმაყოფილება კვირის გეგმით მუშაობით.

შემდეგ კლასი გადავიდა ფანტაზიის ფაზაში და გონებრივი იერიშით დაიწყო ოთხივე პრობლემის მოგვარების გზების დასახელება. უამრავი იდეა გამოითქვა, მათ შორის – ბევრი უტოპიური, ზღაპრული და განუხორციელებელი. მაგალითად:

● კარგი იქნებოდა ჯადოსნური საწოლი, რომელიც თვითონ მიგვიყვანდა სახლიდან სკოლაში და სკოლიდან სახლში – გზაში გამოვიძინებდით;

● გოგონებთან ერთად ხშირად გაგვეტარებინა შაბათ-კვირა;

● სკოლაში გადაწყვეტილებები მოსწავლეებს მიეღოთ და არა მასწავლებლებს – ჩვენ უფრო ვიცით, რა გვჭირდება და გვაინტერესებს; 

● სკოლა მასწავლებლის გარეშე. აჯობებდა, ჩვენ თვითონ გვესწავლებინა ერთმანეთისთვის და სხვ.
განხორციელების ფაზაში მოსწავლეებმა და მასწავლებელმა დაიწყეს მსჯელობა, რომელი იდეაა რეალური, განხორციელებადი; შესაძლებელი თუა, იდეაში, რომელიც განუხორციელებელი გვეჩვენება, შევიტანოთ ისეთი კორექტივები, რომლებიც მას განხორციელებადს გახდის. შემდეგ მათ ცალკე გამოყვეს განხორციელებადი იდეები, უფრო დააკონკრეტეს და დააზუსტეს ისინი და ფორმატზე დაიტანეს.

მაგალითად, მომავლის სახელოსნოს აქტორებს/მონაწილეებს სურთ:

● ყველა ძირითადი პრობლემა გულახდილად განიხილონ ახალ დამრიგებელთან ერთად;

● წინადადება მისცენ დირექციას, სკოლა კვირაში ორჯერ 8 სთ და 30 წთ-ის მაგივრად 9 საათსა და 00 წთ-ზე დაიწყოს;

● ჩამოაყალიბონ სასკოლო კლუბი, სადაც ხშირად შეიკრიბება მთელი კლასი და საერთო ინტერესებზე ისაუბრებს;

● ხშირად მოაწყონ ექსკურსიები;

● მასწავლებლების წინაშე დასვან საკითხი, სასკოლო გადაწყვეტილებების მიღებაში ისინიც ჩართონ;

● კვირის გეგმა მასწავლებელმა მათთან ერთად შეადგინოს და სხვ.
სამწუხაროდ, რა იღონეს მოსწავლეებმა თეორიულად შემუშავებული გადაწყვეტილებების პრაქტიკულად განსახორციელებლად, თვალი ვეღარ მივადევნე, მაგრამ ერთი რამ აშკარაა – მეთოდი:

● ასწავლის თანამონაწილეობასა და თანასწორუფლებიანობას;

● ეხმარება მოსწავლეებს მოვლენების სწორად შეფასებასა და შემოქმედებითი უნარების განვითარებაში;

● უზრუნველყოფს პასუხისმგებლობის მოსწავლეებზე დელეგირებას, ისინი თავს მასწავლებლების პარტნიორებად და სასკოლო საზოგადოების სრულუფლებიან წევრებად გრძნობენ.
მეთოდის წარმატებით განხორციელებისთვის მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს:

● მოდერაციის, ჯგუფთან ურთიერთობის, კონფლიქტების პრევენციისა და მოგვარების, უკუკავშირის მიღებისა და გაცემის გამოცდილება;

● ღია ურთიერთობა მოსწავლეებთან, პატივისცემით მოპყრობის უნარი;

● პროცესის შემოქმედებითად წარმართვის უნარი; უნდა ფლობდეს ისეთ შემოქმედებით ტექნიკებს, რომლებიც აღვიძებს ფანტაზიას.

კითხვის დასმის სტრატეგიები – ნაწილი II

მიერ
admin
-
0
ორი სვეტი შენიშვნებისთვის
ეს სტრატეგია უბიძგებს მოსწავლეებს, ისტორიული (და არამარტო) ტექსტის, ლექციის ან კინოფილმის გარჩევის დროს ამოიცნონ და დააჯგუფონ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია და ადეკვატურად გამოეხმაურონ მოცემულ მასალაში დასმულ პრობლემებს. საკუთარი ჩანაწერები დაეხმარება მათ როგორც დისკუსიაში მონაწილეობაში, ასევე წერილობითი დავალებების შესრულებაშიც. მასწავლებელს კი ეს სტრატეგია ხელს შეუწყობს, უკეთ გაიგოს მოსწავლის ანალიტიკური აზროვნების სუსტი და ძლიერი მხარეები და უკეთ შეაფასოს მის მიერ მასალის გაგების უნარი.
პროცედურები

ნაბიჯი პირველი: მომზადება
ფურცელზე ან რვეულში მოსწავლეებმა უნდა დახაზონ ცხრილი. ეს ცხრილი გაყოფილი უნდა იყოს ორ სვეტად (ქვემოთ იხ. ცხრილის მაგალითი); მარცხენა სვეტში უნდა ჩაიწეროს „ძირითადი იდეები”, ხოლო მარჯვენაში – „გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე”. 

„ძირითად იდეებს” მიეკუთვნება ტექსტში გამოთქმული ყველაზე მნიშვნელოვანი აზრები და ხშირად – მნიშვნელოვანი დეტალებიც. მოსწავლეებს საქმე რომ გაუიოლოს და დავალება უკეთ გააგებინოს, მასწავლებელმა შეიძლება დაუსვას მათ რამდენიმე კითხვა:

1. რომელი იდეებია დასამახსოვრებლად ყველაზე მნიშვნელოვანი?
2. რომელ ახალ ტერმინებს ან აზრებს გამოყოფდით?
„გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე” მოიცავს კითხვებს, ინტერპრეტაციასა და კავშირებს. მასწავლებელმა საქმის გასაიოლებლად აქაც შეიძლება დასვას რამდენიმე კითხვა:
1. რა კითხვები გაგიჩინათ მიღებულმა ინფორმაციამ?
2. რომელ იდეებს, მოვლენებს ან ფრაზებს გაგონებთ ის?
3. თქვენი აზრით, რით არის ეს ინფორმაცია მნიშვნელოვანი თქვენი სწავლისთვის/კვლევისთვის?
4. რამდენად მიესადაგება ეს ინფორმაცია თქვენს პირად ცხოვრებას (მოიყვანეთ მაგალითი/მაგალითები)?
5. შეაფასეთ ეს იდეები/რას ფიქრობთ ამ იდეების შესახებ?

თუ მოსწავლეები პირველად ასრულებენ ამგვარ აქტივობას, მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა განუმარტოს, რას გულისხმობს „ძირითადი იდეები” და „გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე”.
ნაბიჯი მეორე: შენიშვნების გაკეთება

სანამ მოსწავლეები უსმენენ ლექციას, უყურებენ ფილმს ან კითხულობენ ტექსტს, მათ უნდა ჩაიწერონ ინფორმაცია ცხრილის ორივე სვეტში. თუ მათ უჭირთ თავიანთი მოსაზრებების ერთდროულად ორივე სვეტში ჩაწერა, შეიძლება, ჯერ მხოლოდ მარჯვენა სვეტი – „ძირითადი იდეები” – შეავსონ, ხოლო ფილმის ჩვენების, ლექციის ან ტექსტის კითხვის დასრულების შემდეგ შეავსონ „გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე” – მარცხენა სვეტი.
ნაბიჯი მესამე: გაცვლა

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გაუცვლონ ჩანაწერები მეწყვილეს (გაცვლა შეიძლება მოხდეს ჯგუფის შიგნითაც) და გაუზიარონ ერთმანეთს საკუთარი მოსაზრებები. 
ნაბიჯი მეოთხე: რეფლექსია და თვითშეფასება

აქტივობის ბოლოს მოსწავლეებისთვის ძალიან სასარგებლო იქნება რეფლექსია და თვითშეფასება, მაგრამ ვინაიდან მათ ამგვარი მუშაობის ნაკლები გამოცდილება აქვთ, მასწავლებელმა შეიძლება მისცეს მითითებები, რომლებიც ამ კუთხით წაადგებათ. 

ეს ნაბიჯი საშუალებას მისცემს მოსწავლეებს, უკეთ გააცნობიერონ შესრულებული სამუშაოს მნიშვნელობა, ხოლო მასწავლებელს უფრო თვალნათლივ დაანახვებს მოსწავლეთა ძლიერ და სუსტ მხარეებს.

გთავაზობთ ამ მითითებათა ჩამონათვალს:

·ცნებები და აზრები ამოიწერეთ აბრევიატურის მეშვეობით ან შეამოკლეთ;
·ხაზი გაუსვით ახალ სიტყვებს;
·მონიშნეთ/ხაზი გაუსვით ახალ იდეებს;
·დააკავშირეთ ხაზებით/ისრებით იდეები და ფაქტები, რომლებიც აზრობრივად უკავშირდება ერთმანეთს;
·ჩაიწერეთ შენიშვნები არა მხოლოდ სიტყვების, არამედ სიმბოლოებისა და ნახატების მეშვეობით;
·ძირითად იდეებს დაუსვით ვარსკვლავები;
·დაუსვით კითხვის ნიშნები ყველაფერს, რაც ვერ გაიგეთ.
განსხვავებული ვარიანტი

სვეტები შეგიძლიათ დაასათაუროთ სხვაგვარადაც, მაგ., ასე:

·მნიშვნელოვანი ციტატები – მნიშვნელოვანი ციტატების აზრი
·არგუმენტები – საწინააღმდეგო არგუმენტები
·იდეები – ფაქტები
·არგუმენტები – მტკიცებულებები 
ცხრილის სხვადასხვა ვარიანტის მაგალითი:

I. ძირითადი იდეები

II.მნიშვნელოვანი ციტატები

III.
არგუმენტები

IV.
იდეები


I.                     

V. არგუმენტები

 

1. გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე

2. მნიშვნელოვანი ციტატების აზრი

3.
საწინააღმდეგო არგუმენტები

                 

4. ფაქტები

                   

5. მტკიცებულებები

რომელი იდეებია ყველაზე მნიშვნელოვანი?

რომელ ახალ ტერმინებს ან აზრებს
გამოყოფდით?

 

რა კითხვები გაგიჩინათ მიღებულმა ინფორმაციამ?

რომელ
იდეებს, მოვლენებს ან ფრაზებს გაგონებთ ეს ინფორმაცია?

თქვენი აზრით, რით ეს ინფორმაცია
მნიშვნელოვანი თქვენი სწავლისთვის/კვლევისთვის?

რამდენად მიესადაგება ეს ინფორმაცია
თქვენს პირად ცხოვრებას (მოიყვანეთ მაგალითი/მაგალითები)?

 

 

 

შეკითხვის დონეები

წინამდებარე სტრატეგია დაეხმარება მოსწავლეებს ტექსტის გაგებასა და ინტერპრეტირებაში, ასევე – პრობლემის დასმასა და იდეების გენერირებაში.
ნაბიჯი პირველი – მომზადება

ამისთვის საჭიროა, კონკრეტული ტექსტის მიხედვით მასწავლებელმა მოამზადოს სამი დონის კითხვები. თითოეულ დონეს უნდა შეესაბამებოდეს 2 ან 3 კითხვა (კითხვების რაოდენობა დამოკიდებულია მოსწავლეთა მომზადების დონესა და კითხვების სირთულეზე). ეს სტრატეგია შეიძლება გამოვიყენოთ ისტორიული დოკუმენტების, ლიტერატურული ნაწარმოებების, საგაზეთო სტატიების, ფილმების, ხელოვნების ნიმუშებისა და ფოტომასალის შესასწავლად.
I დონე – ფაქტოლოგიური კითხვები. ამ შემთხვევაში მასწავლებელმა უნდა დასვას კითხვები, რომლებიც მოსწავლეებს ტექსტში მოცემული ფაქტების დადგენისა და გაგების შესაძლებლობას მისცემს. 

II დონე – ლოგიკური კითხვები. ამ შემთხვევაში მასწავლებელმა უნდა დასვას ანალიტიკური (პრობლემური) კითხვები, რომლებიც მოსწავლეებს შესაძლებლობას მისცემს, გააანალიზონ და ინტერპრეტაცია გაუკეთონ ტექსტის რომელიმე მონაკვეთს (ეს შეიძლება იყოს წინადადება, აბზაცი ან ტექსტის საინტერესო ნაწილი).

III დონე – უნივერსალური კითხვები. ამ შემთხვევაში მასწავლებელმა უნდა დასვას ღია, ზოგადი ხასიათის კითხვები, რომლებსაც აღძრავს ტექსტში გადმოცემული იდეები. ეს კითხვები მიმართულია მოსწავლეთა შორის დისკუსიის პროვოცირებისკენ, რომლებიც აბსტრაქტულ იდეებსა და პრობლემებს შეეხება.

ნაბიჯი მეორე – აქტიური კითხვა

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, დაკვირვებით წაიკითხონ (შეიძლება რამდენჯერმე) ტექსტი, გახაზონ, მათი აზრით, მნიშვნელოვანი სიტყვები, ფრაზები. ჩამოწერონ იდეები, რომლებსაც აღძრავს ტექსტის შინაარსი.
ნაბიჯი მესამე – კითხვებზე პასუხი

ტექსტის შესწავლის შემდეგ მოსწავლეებმა პასუხი უნდა გასცენ მასწავლებლის მიერ დასმულ კითხვებს ინდივიდუალურად ან ჯგუფებში. ეს იმაზეა დამოკიდებული, წინასწარ როგორ დაგეგმა მასწავლებელმა კონკრეტული აქტივობა. 
ნაბიჯი მეოთხე – განხილვა და დისკუსია

მასწავლებელი ცალკეულ მოსწავლეებს ან ჯგუფებს სთხოვს, წარმოადგინონ თავიანთი პასუხები რიგითობის მიხედვით (ვგულისხმობთ ჯერ პირველი და მეორე, ხოლო ბოლოს მესამე დონის შეკითხვებზე პასუხის გაცემას). მასწავლებელმა ხელი უნდა შეუწყოს სხვადასხვა აზრის წარმოჩენას და დისკუსიის გამართვას. 
სხვა ვარიანტი:

მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები რამდენჯერმე გამოიყენებენ ამ სტრატეგიას, შეიძლება, მასწავლებელმა თვით ჯგუფებს დაავალოს კითხვების ჩამოყალიბება. დავალების შესრულების შემდეგ ჯგუფები ერთმანეთს უცვლიან კითხვებს და ცდილობენ მათზე პასუხის გაცემას. იმართება დისკუსია.

 

სევდის ნათლიმამა, პესიმიზმის ლაურეატი

მიერ
admin
-
0
„ამბობენ, რომ არსებობდა საიდუმლო აკორდი, რომელსაც დავითი უკრავდა ღმერთის საამებლად. მაგრამ თქვენ დიდად არ გაღელვებთ მუსიკა, არა?” – არ ვიცი, რამდენ თქვენგანს ეცნო ეს ფრაზა, მაგრამ, დარწმუნებული ვარ, ყველაფერი ნათელი გახდება, თუ ცნობილი სიმღერის პირველ ბგერებს მოისმენთ, რომელიც სწორედ ამ სიტყვებით იწყება.

დავითი ბიბლიური პერსონაჟია, კომპოზიციას კი „Hallelujah”, ჩვენებურად „ალილუია” ჰქვია, თუმცა ორიგინალზე გაცილებით პოპულარულია ქავერ ვერსია, რომელსაც ჯეფ ბაქლი ასრულებს. რა გასაკვირიც უნდა იყოს, ცოტას თუ მოუსმენია მისი შედარებით ძველი, მეტად ავთენტური ჟღერადობა. ვფიქრობ, საქართველოში ბევრს ავტორის სახელიც კი არ გაუგონია.

არადა ამ სიმღერის ავტორი დაახლოებით ერთი თვის წინ, 21 სექტემბერს, 79 წლის გახდა. ის კანადელი ებრაელია, მუსიკასთან ერთად ის აქტიურად წერს ლექსებსაც. რამდენიმე მეტსახელიც აქვს: „პესიმიზმის ლაურეატი”, „სევდის ნათლიმამა”… ამ მეტსახელების გაგონებისას მუდამ გალაკტიონი მახსენდება, ტიციანმა რომ „მარტოობის ორდენის კავალერი” შეარქვა. არ ვიცი, ჩვენს გმირსაც ჰყავს თუ არა პოეტი ბიძაშვილი, მაგრამ ფაქტია – იმ 57 წლის განმავლობაში, რაც ის სცენაზე დგას, მისი მუსიკა ყოველთვის ძალზე ემოციურ, სევდანარევ სიამოვნებას იწვევდა მსმენელში. მე ამ ადამიანის შემოქმედების დიდი გულშემატკივარი და თაყვანისმცემელი ვარ. მომწონს მისი სტილი, ხმის უნიკალური ტემბრი, ვოკალი, რომელიც დიდი ტექნიკით არ გამოირჩევა, მაგრამ საოცრად უხდება თითოეულ ბგერას… და მელოდია – სპეციფიკური, საინტერესო, ღრმა და ყოვლისმომცველი. მისი მუსიკა ეხება ყველაფერს: სიყვარულს, პოლიტიკას, რელიგიას, ადამიანურ გრძნობებს… ის თანამედროვე ხელოვნების ცოცხალი ლეგენდაა – ლეონარდ კოენი.

დიახ, სწორედ კოენი გახლავთ ავტორი იმ დიდებული კომპოზიციისა, პოსტის დასაწყისში რომ ვახსენე – „Hallelujah”. თუმცა ამ სიმღერაზე ოდნავ მოგვიანებით ვისაუბროთ.

ლეონარდ ნორმან კოენმა მუსიკალური მოღვაწეობა 1956 წელს დაიწყო. დღემდე გამოშვებული აქვს 12 სტუდიური ალბომი. ის მოხსენიებულია ამერიკის „როკენროლის დიდების დარბაზში”, „კანადური მუსიკის დიდების დარბაზში” და მიღებული აქვს კანადის უმაღლესი სამოქალაქო ორდენი. ძნელი სათქმელია, სახელდობრ რომელ სტილში ქმნის მუსიკას კოენი – კანადური ფოლკია ეს, ფოლკ როკი, პოპ როკი თუ რაიმე სხვა. მისი შემოქმედება იმდენად ორიგინალურია, რომ ვერც ერთ კონკრეტულ მიმდინარეობას ვერ მიაკუთვნებ. საკმარისია, კომპოზიციის რამდენიმე ბგერა გაიგონო, რომ მაშინვე მიხვდები – ეს ლეონარდია.

16-17 წლის ვიქნებოდი, როცა მისი მუსიკა პირველად მოვისმინე. აღმოვაჩინე, რომ მას უნიკალური თვისება აქვს – ერთი და იგივე კომპოზიცია სრულიად სხვადასხვა განცდას იწვევს: შესაძლოა, დაგეუფლოს სევდა, დეპრესია, თავი მიტოვებულად იგრძნო, გეგონოს, რომ შენ მიმართ ირგვლივ ყველა გაცივდა, იმავე სიმღერის განსხვავებულ სიტუაციაში მოსმენისას კი თავი მსოფლიოში უბედნიერესი ადამიანი გეგონოს. პარადოქსულია, მაგრამ კოენის სიმღერები ჩემზე სწორედ ამგვარად მოქმედებს.

ლეონარდი საკმაოდ საინტერესო პიროვნებაცაა. მის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ფილოსოფიასა და რელიგიას. 1970-იანებში ის სერიოზულად გაიტაცა ბუდიზმმა. საქმე იქამდე მივიდა, რომ 1996 წელს ლეონარდი ბუდისტ ბერად აღიკვეცა, მონასტერშიც კარგა ხანს იცხოვრა, თუმცა, რა უცნაური უნდა იყოს, თავს დღემდე იუდაიზმის მიმდევრად მიიჩნევს.

რაც შეეხება ლეონარდის ყველაზე ცნობილ კომპოზიციას – „Hallelujah”, გარდა იმისა, რომ მასში ბევრი რელიგიური სიმბოლოა ჩადებული, მას კიდევ ერთი, ძალიან საინტერესო თავისებურება ახასიათებს: თუ ამქვეყნად ვინმე აღრიცხავს, რამდენ ხანს შეიძლება წერო, ხვეწო, გადაასხვაფერო ერთი სიმღერა – ეს კომპოზიცია ნამდვილად ყველა რეკორდს მოხსნიდა. „Hallelujah”-ს პირველი ჩანაწერი 1984 წელს გავრცელდა, ის ლეონარდ კოენის ალბომ „Various Positions”-ში შედიოდა. ჩაწერამდე ლეონარდმა დაახლოებით 80-ჯერ გადააკეთა კომპოზიცია. 1984 წლის შემდეგაც, კონცერტებზე, კოენი გამუდმებით ცვლიდა, ამატებდა, ხვეწდა როგორც მელოდიას, ასევე ლირიკასაც. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, კომპოზიციის სრულყოფა ავტორმა დაახლოებით 4-5 წელიწადში მოახერხა. ალბათ სწორედ ამიტომ არის „Hallelujah” მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული და ცნობადი სიმღერა.

ავტორიტეტულმა „Rolling Stone”-მა მისი ჯეფ ბაქლისეული ვერსია ყველა დროის 500 საუკეთესო სიმღერის სიაშიც კი შეიყვანა. განსაკუთრებით შთამბეჭდავი კი ის არის, რომ, საერთო ჯამში, „Hallelujah” 300-ზე მეტმა მომღერალმა „დააქავერა”. მიუხედავად ამისა, კოენის ნამღერი ჩემთვის ყველაზე უფრო დახვეწილ, ორიგინალურ და საინტერესო ვერსიად რჩება – ბექ ვოკალებით, ბევრი ინსტრუმენტით და ორგანის ძალიან კარგი სოლოთი:

ლეონარდ კოენი ჩემთვის ლამაზ მუსიკასთან ასოცირდება. მას შესწევს უნარი, იყოს მინიმალისტი სცენაზე, მაგრამ წეროს ძალიან მელოდიური, გრძნობით სავსე, შინაარსიანი კომპოზიციები. თუ აქამდე არ იცნობდით მის შემოქმედებას, ჩემი მეგობრული რჩევა იქნება, აუცილებლად მოუსმინოთ კოენის მუსიკას, მოასმენინოთ მეგობრებს, მოსწავლეებს, მასწავლებლებს და შემდეგ ისაუბროთ მის შესახებ. მერწმუნეთ, ლეონარდის შემოქმედებითი გონებისა და მისი ნაწარმოებების მრავალფეროვნების წყალობით, საინტერესო სასაუბრო თემა კარგა ხანს არ გამოგელევათ.
1...943944945...1,055გვერდი 944 of 1,055

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

ქ.თბილისი, სანდრო ეულის ქ. #5; +995 32 220 0 220 (4506)

ჟურნალ "მასწავლებელსა" და ინტერნეტ გაზეთ "mastsavlebeli.ge" -ში, რეკლამის განთავსების მსურველებმა დარეკეთ ნომერზე: +995 551 081 308

mastsavlebeli.ge-ზე გამოქვეყნებული ყველა მასალა წარმოადგენს გაზეთის საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ.

მასალის გამოყენების პირობები იხილეთ სრულად

© 2022 ყველა უფლება დაცულია | დამზადებულია TATSSON.COM-ის მიერ