I ნაწილი

საინფორმაციო და მატერიალური მოდელები

სასწავლო პროცესის ძირეული დანიშნულებაა, ბავშვები დაეუფლონ მეცნიერების საწყისებს და გაეცნონ იმ ხერხებსა და გზებს, რომლებიც მეცნიერული კვლევის მიმართულებას განსაზღვრავს. მათ შორის შეუცვლელი ადგილი უკავია თეორიულ მოდელებს (ჰიპოთეზებს, ნიშნებს, თეორიებს და ა.შ.), რომლებიც რეალური ობიექტების თვისებებს, ხასიათსა და ქცევას გამოსახავს, ასევე – ფაქტების ფორმალიზაციასა და გაზომვას.

მოდელები საშუალებას გვაძლევს, ვიზუალურად წარმოვიდგინოთ საკვლევი ობიექტები, რომლებიც, მართალია, თავისთავად არ არიან ჩვენი უშუალო აღქმის სივრცეში (მაგალითად, ძალიან დიდი ან ძალიან პატარა სიდიდეები), მაგრამ რომელთა შესწავლა სრულფასოვანი მეცნიერული დასკვნებისთვის აუცილებელია, ამიტომ მოდელირება შემეცნების ერთგვარ მეთოდს წარმოადგენს, რომელიც მოდელების შექმნასა და გამოკვლევას გულისხმობს.

ახალი თეორიული მოდელების შექმნა ხანდახან ძირეულად ცვლის საზოგადოების წარმოდგენებს გარემომცველ სამყაროზე (კოპერნიკის ჰელიოცენტრული სისტემა, ატომის მოდელი, სამყაროს გაფართოების მოდელი, ადამიანის გენომის მოდელი და ა.შ.). მხატვრული ნაწარმოებებიც კი სინამდვილეში მოდელებია (მაგალითად, იგავ-არაკი ფაქტობრივად ადამიანთა ურთიერთობის მოდელს წარმოადგენს), უფრო მეტიც – ნებისმიერი ლიტერატურული ნაწარმოები შეგვიძლია განვიხილოთ როგორც ჩვეულებრივი ადამიანური ცხოვრების მოდელი. ასეთივე მოდელებია ფერწერული, სკულპტურული ნამუშევრები, თეატრალური წარმოდგენები და ა.შ. ამიტომ, საზოგადოდ, მოდელების მნიშვნელობა ძალიან დიდია. რეალურ სამყაროსთან თეორიული მოდელების ადეკვატურობა მოწმდება ცდებისა და ექსპერიმენტების გზით.

მაგალითად, კოპერნიკის ჰელიოცენტრული სისტემის მოდელი ფორმულირდება შემდეგნაირად:

1. დედამიწა ბრუნავს თავისი ღერძისა და მზის გარშემო; 2. ყველა პლანეტის ორბიტა ბრუნავს მზის გარშემო.

ხოლო კოსმოსური კვლევები მოცემულ თეორიულ ფორმულირებას ადასტურებს.

კვლევითი საქმიანობისას ობიექტის თვისებებიდან გამოიყოფა მთავარი, არსებითი ნიშნები და იმისდა მიხედვით, მეცნიერების რომელი დარგისთვისაა განკუთვნილი მოდელი და რა არის მასში ამ დარგისთვის საინტერესო, ხდება მისი აგება. მაგალითად, ავიღოთ ადამიანი: მექანიკისთვის ის უბრალო წერტილია, ქიმიისთვის – ქიმიურ ნივთიერებათა ნაკრები და ა.შ. მაგრამ, ცხადია, ვერც ერთი მოდელი ვერ ცვლის თავად ობიექტს. ის მხოლოდ კონკრეტული ამოცანის შესრულებისას, დროებით არის ჩვენთვის სასარგებლო, მანამდე, სანამ გვჭირდება როგორც განსახილველი საგნის ვიზუალური ხატი.

მოდელები ორ ჯგუფად იყოფა – საინფორმაციო (ნიშანთა სისტემა, მათ შორის – სიმბოლური ენაც: სურათი, პლაკატი, ფოტოფირი, ნარატიული ტექსტი, ფორმულა, რუკა, გრაფიკი, დიაგრამა და ა.შ.) და მატერიალურ მოდელებად (გლობუსი, ანატომიური მულაჟი, შენობის მაკეტი და სხვ., ანუ გეომეტრიული, ფიზიკური და სხვა თვისებების მქონე საგნობრივი ობიექტები).

საინფორმაციო მოდელების შესაქმნელად საზოგადოებამ უამრავი საშუალება და ინსტრუმენტი გამოიგონა და იყენებს, თუმცა ამ საშუალებების სრულყოფა განუწყვეტლივ მიმდინარეობს (მაგალითად, პირველ საინფორმაციო მოდელებს მიეკუთვნებოდა ქვაზე ამოკაწრული ნახატები, დღეს კი საინფორმაციო მოდელების ასაგებად და გამოსაკვლევად კომპიუტერული ტექნოლოგიები გამოიყენება).

თანამედროვე ანიმაციურმა საშუალებებმა დაგვანახვა ფორმალური ფიზიკური მოდელები და პროცესის მთელი დინამიკა, საშუალება მოგვცა, აგვეგო ფიზიკურ სიდიდეთა გრაფიკები და სხვ. ამიტომ არის, რომ ვიზუალური მოდელები ინტერაქციულ მოდელებს მიეკუთვნება, რადგან მათი მეშვეობით შეგვიძლია შევცვალოთ საწყისი პირობა, პროცესების თანმიმდევრობის პარამეტრები და დავაკვირდეთ მოდელის ქცევის ცვლილებას.

მოდელების მნიშვნელობის გაცნობისა და, საზოგადოდ, პროცესის უკეთ დანახვისთვის შევთავაზოთ მოსწავლეებს ამ ტიპის პრაქტიკული გაკვეთილი:

გაკვეთილის თემა: მოდელირება და ფორმალიზაცია

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეთათვის მოდელების შესახებ წარმოდგენის შექმნა, მოდელების ძირითადი სახეების გაცნობა, მათი დანიშნულება და თვისებები.

გაკვეთილის ამოცანა:

საგანმანათლებლო: მოდელის ცნების ფორმირება, ფორმალიზაცია, მოდელების ძირითადი სახეების შექმნა, მათი დანიშნულება და თვისებები;

განმავითარებელი: ხელს უწყობს მოსწავლეთა კვლევითი კომპეტენციის განვითარებას, მოდელების ფორმალიზაციას, ლოგიკურ აზროვნებას, თვალთახედვის გაფართოებას;

აღმზრდელობითი: შემეცნებითი ინტერესების ფორმირება, საინფორმაციო კულტურის შეძენა/განვითარება.

პროგრამულ-დიდაქტიკური უზრუნველყოფა:PowerPoint, დავალების ბარათები

გაკვეთილის მიმდინარეობა:

I – საორგანიზაციო მომენტი – გაკვეთილის თემისა და მიზნის განსაზღვრა;

II – ახალი მასალის ახსნა.

ასეთი გაკვეთილი მოგვცემს მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების საშუალებასაც.

გაკვეთილის მიმდინარეობისას აუცილებლად გაჩნდება ასეთი ტიპის სავარჯიშოები:

I დავალება:

შეკითხვა მოსწავლეებს:როგორ ფიქრობთ, რა არის მოდელი?

მოსწავლეებს მოჰყავთ თავიანთი მაგალითები – მაგალითები იმისა, რომ ადამიანები ხშირად იყენებენ მოდელებს, ანუ ქმნიან იმ ობიექტის, მოვლენის, პროცესის სახეს, რომელთა მიხედვითაც მოუწევთ მუშაობა.

კითხვა: რისთვის ქმნის ადამიანი მოდელს?

პასუხი: მოდელირება როგორც შემეცნების მეთოდი ეხმარება ადამიანს ცხოვრებისეული ამოცანების გადაწყვეტაში.

კითხვა: რატომ არ გამოიყენება თავად ორიგინალი?

პასუხი:

1. რეალურ სამყაროში ორიგინალი უკვე აღარ არსებობს ანდა არც უარსებია (მაგალითად, დინოზავრების გადაშენების თეორია).

2. ობიექტს აქვს მრავალი თვისება. იმისთვის, რომ შეისწავლონ ერთ-ერთი, უარს ამბობენ სხვა, მეტ-ნაკლებად არსებით თვისებებზეც კი.

3. ობიექტი მეტისმეტად დიდია ან მეტისმეტად პატარაა (გლობუსი, მზის სისტემის მოდელი, ატომის მოდელი).

4. პროცესი მიმდინარეობს მეტისმეტად ჩქარა ან მეტისმეტად ნელა (შიდაწვის ძრავის მოდელი, გეოლოგიური მოდელი).

5. ობიექტის გამოკვლევამ შეიძლება მიგვიყვანოს თავად ობიექტის განადგურებამდე (თვითმფრინავის მოდელი, ავტომობილის მოდელი).

სავარჯიშოს მიხედვით მოსწავლეები დაასკვნიან, რომ მოდელირება – ეს შემეცნების მეთოდია, რომელიც გულისხმობს კვლევითი მოდელების შექმნას, ხოლო მოდელი – ეს არის ობიექტი, რომელიც ასახავს შესასწავლი მოვლენის ან პროცესის ზოგიერთ არსებით თვისებას და რომ ერთსა და იმავე ობიექტს შეიძლება ჰქონდეს მრავალი მოდელი, ხოლო სხვადასხვა ობიექტი შეიძლება აისახოს ერთი მოდელით.

II დავალება:

ადამიანი – რეალური ობიექტი – ორიგინალი, მოდელი:

·სათამაშო;

·მანეკენი;

·ჩონჩხი;

·სკულპტურა.

მოდელის კლასიფიკაციის მიშნებია –

1.გამოყენების მიხედვით:

·სასწავლო;

·ცდისეული;

·სამეცნიერო-ტექნიკური;

·სათამაშო;

·იმიტაციური.

2.დროითი ფაქტორების მიხედვით:

·სტატისტიკური (ასახავს სისტემის მდგომარეობას მოცემულ დროში);

·დინამიკური (ასახავს ცვლილებების პროცესს და სისტემის განვითარებას).

3.პრეზენტაციის გზით

·მატერიალური (ასახავს ობიექტის გეოგრაფიულ და ფიზიკურ თვისებებს);

·ინფორმაციული (აიგება ინფორმაციის საფუძველზე).

III დავალება: საინფორმაციო მოდელის გაცნობა:

საინფორმაციო მოდელი – ეს არის რეალური ობიექტის (პროცესის, მოვლენის) აღწერა რომელიმე ენის (სასაუბრო ან ფორმალური ნიშანთა სისტემის ) მეშვეობით.

საინფორმაციო მოდელების წარმოდგენის ფორმებია:

·სიტყვიერი მოდელები (ზეპირი და წერილობითი, ილუსტრაციული);

·მათემატიკური (სხვადასხვა ობოექტისა და პროცესის დამაკავშირებელი ფორმულები);

·გეომეტრიული მოდელები (გრაფიკული ფორმები და კონსტრუქციები);

·სტრუქტურული მოდელები (სქემები, გრაფიკები, ტაბულები);

·ლოგიკური მოდელები (ანალიზისა და დასკვნების საფუძველზე);

·სპეციალური მოდელები (ნოტები, ქიმიური ფორმულები).

მაშასადამე, ფორმალიზაციისას ხდება რეალური ობიექტის შეცვლა ინფორმაციული მოდელით.

IV დავალება – შესწავლილი მასალის გამტკიცება:

სავარჯიშო 1 – როგორია მოდელი? ჩვენთვის შესწავლილ რომელ პროგრამაში შეგვიძლია მისი შექმნა?

სავარჯიშო 2 – ქვემოთ მოყვანილია მოდელების ზოგიერთი სახეობა, რომლებთანაც ადამიანს მეტ-ნაკლებად აქვს შეხება. განსაზღვრეთ, რომელ სახეობას მიკუთვნება თითოეული მოდელი:

1.ადგილის გეგმა;

2.ქიმიური ნივთიერების ფორმულა;

3.ლიტერატურული ნაწარმოები;

4.თანაბარაჩქარებული მოძრაობის ფორმულა;

5.საკლასო ჟურნალი;

6.მატარებლების მოძრაობის განრიგი;

7.ელექტრული სქემა;

8.ნიუტონის მეორე კანონი;

9.სწორკუთხა პარალელეპიპედი.

სავარჯიშო 3 – შეავსეთ სქემა:

შესაძლო გადაწყვეტილებები:

სავარჯიშო 4 – ჩასვით გამოტოვებული სიტყვა, ამოარჩიეთ იგი ქვემოთ მოყვანილი სიიდან:

1.ქიმიური ნივთიერებების ურთიერთქმედება მოლეკულურ დონეზე მოდელირდება…

2.უცნობი ადამიანის ამოცნობა შესაძლებელია… მისი გარეგნობით, რომელიც შეგვიძლია განვიხილოთ როგორც ადამიანის გარეგნობის მოდელი;

3.შესაკრები…

4.არქიტექტორმა უნდა შექმნას ვიზუალური ხედი რაიონის აგებისთვის… განსაზღვრულ მასშტაბში, რომელიც წარმოადგენს მშენებლობის მოდელს.

5.ბიოლოგიის კაბინეტში ხშირად გამოიყენება .. ხილი და ბოსტნეული, რათა მოხდეს მისი სახეობებისა და ხარისხის ვიზუალური დემონსტრირება;

6.სანამ რაიმე რთული დავალების ამოხსნას შევუდგებოდეთ, საჭიროა მოვიფიქროთ… ანუ შევქმნათ გადაწყვეტილების პროცესის მოდელი;

7.იმისთვის, რომ ავხსნათ, როგორ მუშაობს რაიმე მოწყობილობა, უმჯობესია დავხატოთ… მისი ფუნქციონირება.

 სია: 

·მულაჟი, საგნის ნატურალური ზომის მოდელი (თაბაშირისა, სანთლისა და მისთ.);

·მაკეტი;

·ტაბულა;

·ქიმიური ფორმულა;

·სიტყვიერი აღწერა;

·სქემა;

·ნახაზი;

·მოქმედების გეგმა.

V დავალება – შეჯამება. რეფლექსია

საკონტროლო კითხვები:

1.რა არის მოდელი?

2.რა არის მოდელირება?

3.რა ნიშნებით კლასიფიცირდება მოდელი?

4.მოიყვანეთ სასწავლო მოდელების მაგალითები

5.რა არის მატერიალური მოდელი?

6.რა არის საინფორმაციო მოდელი?

7.რა ვერ გავიგეთ, რა დარჩა გაურკვეველი?

8.რომელმა დავალებებმა გამოიწვია სირთულეები?

9.რომელი დავალებებია იოლი?

VI – საშინაო დავალება – ააგეთ თქვენთვის საინტერესო რომელიმე ობიექტის მოდელი. საამისოდ გამოიყენეთ ზემოთ განხილული თეორიული და პრაქტიკული მასალა. 

მოსწავლეთა შორის საინფორმაციო და მატერიალური მოდელების გაცნობა და შესწავლა ხელს უწყობს მრავალფეროვანი საკომუნიკაციო საშუალებების დაუფლებას, მოტივაციის ამაღლებას და სასწავლო პროცესის აქტიურად და საინტერესოდ წარმართვას. 

ეს კითხვა ხშირად ისმის, როდესაც საქმე ეხება ჰუმანისტურ
პრინციპებზე აგებულ პიროვნებაზე ცენტრირებულ სასწავლო პროცესს (ბიჰევიორისტული კლასისგან
განსხვავებით). დიახ, არის და ეს თვითდისციპლინირებას გულისხმობს. ბევრი მასწავლებელი
ცდილობს მოსწავლეებში ამ უნარის აღზრდას, მაგრამ, როგორც კ. როჯერსი მიუთითებს, არასწორად.
შეცდომა სხვადასხვაგვარია, მთავარი მიზეზი კი ის არის, რომ მოსწავლეები რეალურად არ
არიან ჩართული სასწავლო პროცესში. ხშირად მასწავლებელი ისე ადგენს ქცევის წესებს, რომ
არ ითვალისწინებს მოსწავლის ინტერესებს, მასთან ერთად კი არ ქმნის, არამედ პირდაპირ
სთავაზობს. ეს მომენტიც
განასხვავებს ერთმანეთისგან ტრადიციულ და ჰუმანისტურ მიდგომებს.

არ არსებობს თვითდისციპლის ფორმირების ერთი მეთოდი;
ხერხები მრავალფეროვანია. მთავარია, არსებობდეს ისეთი სასწავლო გარემო, რომელიც მოსწავლეს
საშუალებას მისცემს, ისწავლოს საკუთარი გამოცდილებით (საკუთარ შეცდომებზე) და მოახდინოს
ამ პროცესის რეფლექსია.

რას წარმოადგენს თვითდისციპლინა და როგორ მიიღწევა ის?
კ. როჯერსი ამგვარად აყალიბებს მის შემადგენელებს:

1. არჩევანი,
დროის ორგანიზაცია, მიზნების დასახვა, პრიორიტეტების განსაზღვრა და მოწესრიგებულობა.პატარა ბავშვებიც კი ადვილად ადაპტირდებიან და ავლენენ თავიანთ შესაძლებლობას,
როცა გარემოში არის არჩევანის თავისუფლება და იმავდროულად ორგანიზებულია დრო, სივრცე,
სასწავლო მასალები. ტრადიციულ კლასებში სასწავლო გარემო მორგებულია უმეტესად მასწავლებელზე,
უკეთეს შემთხვევაში – რამდენიმე მოსწავლეზე, იშვიათად კი – მთელ კლასზე. ამ კუთხით,
მაგალითად, დაწყებით კლასებში ძალზე ნაყოფიერია აქტივობის ცენტრების  რაც ჰუმანისტური
სკოლებისთვის აუცილებლობას წარმოადგენს (უნდა ითქვას, რომ ჰუმანისტური პედაგოგიკის
ეს იდეა ცენტრალურია საგანმანათლებლო პროგრამისთვის „ნაბიჯ-ნაბიჯ”, რომელიც მრავალი
წელია საინტერესოდ და ეფექტიანად მუშაობს საქართველოშიც).

2. ერთმანეთის
დახმარება და ერთმანეთზე ზრუნვა. ჰუმანისტურ კლასებში წახალისებულია ურთიერთდახმარება
და არა კონკურენცია და შეჯიბრება. აქცენტი დაისმის ჯგუფის საერთო ძალისხმევაზე. შეჯიბრებასა
და ინდივიდუალურ მუშაობაზე ორიენტირებული სკოლა ვერ შექმნის მზრუნველ ატმოსფეროს, რაც
სწავლისა და დისციპლინირებულობის აუცილებელი პირობაა. ასეთ გარემოში წარმატებას აღწევს
მხოლოდ ზოგიერთი მოსწავლე. ჰუმანისტური სკოლის სპეციალური პროგრამები ორიენტირებულია
მოსწავლის მიერ, ერთი მხრივ – საკუთარ მოთხოვნილებებსა და უფლებებს, მეორე მხრივ კი
სხვათა მოთხოვნილებებსა და უფლებებს შორის გონივრული ბალანსის დაცვაზე.

3. საკლასო
ცხოვრების სოციალური საფუძველი ისევე იქმნება, როგორც სოციალური თანხმობა დემოკრატიულ
საზოგადოებაში. როგორც ვიცით, დისციპლინის საკითხში ბიჰევიორისტული მიდგომა უყურადღებოდ
ტოვებს იმ ფაქტს, რომ კლასში დემოკრატიული პრინციპების გამოყენება უზრუნველყოფს პიროვნულ
ზრდას. დისციპლინის ეს იერარქიული და ზოგჯერ ავტორიტარული მოდელი მიიჩნევს, რომ ყველაფერი
ზემოდან უნდა მოდიოდეს. მაგალითად, ზოგჯერ კლასის წესები სასწავლო წლის დაწყებამდე
იქმნება. შემდეგ აღმოჩნდება, რომ ამ წესებში ბევრი რამ მიუღებელია მოსწავლეებისთვის
და მათ ეწინააღმდეგებიან. სასკოლო სისტემაში, რომელიც ფუნქციობს პრინციპით „ზემოდან
ქვემოთ”, იერარქიის თითოეული წევრი გადასცემს მითითებებს მის დაქვემდებარებაში მყოფთ.
ბოლოს მითითებების ეს ნაკადი თავს იყრის საკლასო ოთახში. მასწავლებელი მათ შესრულებაზეა
ორიენტირებული და მცდელობა, შექმნას კლასში თანამშრომლობითი ატმოსფერო, მარცხდება.
წესები განიხილება როგორც „მათი” და არა როგორც „ჩვენი”. 

4. საკუთარი თავისა და
სხვისი მოსმენა. მოსწავლეებს კლასში
არ მოაქვთ მხოლოდ წიგნები, რვეულები და კალმები; მათ მოაქვთ ტრავმებით, ძალადობითა
და კონფლიქტებით დამძიმებული ფსიქიკა, აგრესიული მუხტი, რომლითაც სავსეა სოციუმი, რომელშიც
ისინი ცხოვრობენ და რომელიც, სამწუხაროდ, ყველაფერზე შეიძლება იყოს ორიენტირებული,
გარდა ბავშვებისა. ვიდრე მოსწავლეები ტროპიკულ ტყეებზე ისწავლიან რამეს, კარგი იქნება,
ჯერ საკუთარი თავი შეისწავლონ. დრო, რომელსაც ბავშვი ან მოზარდი ხარჯავს საკუთარი თავის
შეცნობაზე, სხვის მოსმენასა და მასზე რეაგირებაზე, ნაყოფიერად დახარჯულად მიიჩნევა.
ჰუმანისტურ სკოლებში მოსწავლეები გადიან ტრენინგებს და სწავლობენ მედიაციისა და კონფლიქტების
მოგვარების ტექნიკებს, იციან, რას ნიშნავს „არ დაკარგო სახე” და რომ კონფლიქტი შეიძლება
დასრულდეს არა ძალადობით, არამედ დიდი ურთიერთგაგებით.

როჯერსს მოჰყავს ასეთი მაგალითი რეალური სასკოლო ცხოვრებიდან:
მეორე კლასის მასწავლებელი ავად გახდა და მას სხვა მასწავლებელი ცვლის. რა მოხდა კლასში?
მასწავლებელი წარუდგა კლასს, აუხსნა, რომ რამდენიმე დღე შეცვლის მათ პედაგოგს. ერთ-ერთი
მოსწავლე ხელს იწევს და ნებართვის მიღების შემდეგ აცხადებს, რომ ის მასწავლებლის ასისტენტია
და ევალება, გადასცეს მას მათი პედაგოგის მიერ შედგენილი მოკლე სქემა იმისა, რას წარმოადგენს
კლასი და როგორ მუშაობენ მოსწავლეები; აცხადებს, რომ რამდენიმე მოსწავლესთან ერთად
გაუწევს ასისტირებას _ დააარიგებენ და შეაგროვებენ ნამუშევრებს, დაეხმარებიან, როცა
საჭიროდ ჩათვლიან (კლასში ამ ფუნქციას სხვადასხვა დროს ნებისმიერი მოსწავლე ასრულებს).
ახალი მასწავლებელი გაკვეთილების შემდეგ ჩანაწერში აღნიშნავს, რომ სასიამოვნოდ გაოცებულია
კლასის მოწესრიგებულობით და გამოხატავს მზადყოფნას, საჭიროების შემთხვევაში კვლავ შეცვალოს
პედაგოგი.

5. ნდობათვითდისციპლინირებულობის აღზრდაში უდიდეს როლს ასრულებს. იგი ავითარებს პასუხისმგებლობას.
იმ კლასში, სადაც დისციპლინა „მკაცრი ხელის” პრინციპით რეგულირდება, არ ხდება ის, რაც
ზემოთ მოყვანილ მაგალითში აღვწერეთ. კლასში შემცვლელი მასწავლებლის გამოჩენა დიდ აურზაურს
იწვევს. ეს მომენტი კარგადაა ცნობილი ბევრი მასწავლებლისთვის, ვისაც კოლეგა შეუცვლია.
ნდობა, ურთიერთპატივისცემა, ურთიერთზე ზრუნვა მოსწავლეებს მრავალ საჭირო უნარს უყალიბებს.
როჯერსს მოჰყავს ასეთი მაგალითი სასკოლო ცხოვრებიდან: 18-წლიანი გამოცდილების მქონე
მასწავლებელი აღწერს თავის ერთ-ერთ კლასს, რომელშიც იყო შეზღუდული შესაძლებლობების
მქონე მოსწავლე, 6 წლის ანა. „ნერვიულად ვცემ ბოლთას და ველოდები ავტობუსს, რომელმაც
სკოლაში უნდა მოიყვანოს ანა. ვცდილობ, შევინარჩუნო დამაჯერებელი სიმშვიდე, მაგრამ არ
გამომდის. თითქმის პანიკაში ვარ. სამი დღით ადრე სპეციალისტმა მთხოვა, ინკლუზიური განათლების
პროგრამის ფარგლებში ანა კლასში მიმეღო. გავესაუბრე ჩემს მოსწავლეებს. მათ მიიჩნიეს,
რომ ეს ძალიან კარგი იდეაა. მეც გადავწყვიტე, მიმეღო ეს გამოწვევა, მაგრამ ახლა ეჭვებმა
შემიპყრო. როგორც გამოცდილმა მასწავლებელმა, ვიცი, რომ კლასში შესაძლებლობებისა და
პრობლემების მოსწავლეთა დიდი მრავალფეროვნებაა. ტესტირებამ აჩვენა, რომ შემეცნებითი
უნარების, ინტელექტუალური განვითარების თვალსაზრისით მოსწავლეები მერყეობენ 68-დან
137 პუნქტამდე. კლასში მყავდა სწავლისუნარდარღვეული მოსწავლე, ერთი ჰიპერაქტიური ბიჭი,
ერთი – განსაკუთრებული მათემატიკური ნიჭით დაჯილდოებული, ერთიც ისეთი, რომელიც მთელი
ექვსი წლით უსწრებდა თანატოლებს სქესობრივი განვითარების თვალსაზრისით და ა. შ. ასე
რომ, ანა არცთუ ისე გამოირჩეოდა სხვებისგან”. პიროვნებაზე ცენტრირებულმა მიდგომამ,
რთულმა, მაგრამ საინტერესო სამუშაომ საოცარი შედეგი გამოიღო – ანა სრულად იქნა ინტეგრირებული
კლასში. მოსწავლეები დიდ დახმარებას უწევდნენ მას. განსაზღვრულ სიტუაციებში ანაც ეხმარებოდა
თანაკლასელებს (იგი ძალიან კარგად კითხულობდა). ვიდრე ბავშვები თავისუფლად მიიღებენ
ერთმანეთს და კლასი ერთ სოციალურ ჯგუფად ჩამოყალიბდება, აუცილებელია, თითოეულმა მათგანმა
კარგად შეიცნოს და მიიღოს საკუთარი თავი თავისი ძლიერი და სუსტი მხარეებით. ნდობის,
სწავლისადმი ინტერესის განვითარება ამყარებს მე-კონცეფციას და მასწავლებელს საშუალებას
აძლევს, დაეყრდნოს თითოეულს. ეს ქმნის მოტივირებულ, მასტიმულირებელ ატმოსფეროს, გარემოს,
სადაც მოსწავლეები თავს ლაღად გრძნობენ, არ არიან შებოჭილნი ერთობლივი მუშაობისას,
სწავლობენ შეცდომებზე, რისკავენ, ხარობენ წარმატებებითა და მიღწევებით, ენდობიან ერთმანეთსა
და მასწავლებელს. მოსწავლეები ანას არ განიხილავენ როგორც მათგან სრულიად განსხვავებულს,
რადგან უკვე იციან, რომ მრავალფეროვნება, ინდივიდუალური სხვადასხვაობა, საზოგადოდ,
დამახასიათებელია ადამიანებისთვის, კარგად აქვთ გაცნობიერებული თავიანთი ძლიერი და
სუსტი მხარეები.

ცხრილი: დისციპლინა მასწავლებელსა და პიროვნებაზე ცენტრირებულ
კლასებში

რაზე ხარჯავს ზოგიერთი მასწავლებელი უმეტეს დროს გაკვეთილზე?
– კლასში დისციპლინის დამყარებაზე. რას მოითხოვს თანამედროვე ცხოვრება მასწავლებლისგან?
– კლასში მეტი დრო დაუთმოს სწავლებას და არა წესრიგის დამყარებას. ამასთან დაკავშირებით
კ. როჯერსი იხსენებს ა. აინშტაინის ერთ-ერთ ინტერვიუს, სადაც ის თავის ჩაცმულობაზე
საუბრობს. დიდი მეცნიერი ცნობილი იყო იმით, რომ მუდამ ერთი და იმავე ფერის სვიტერი
ეცვა. კითხვაზე, რატომ ეცვა სულ ერთნაირი ტანსაცმელი, მან მიუგო, რომ გადაწყვეტილების
მიღება, რა ჩაიცვას დღეს, მისთვის არ იყო ის პრობლემა, რომელზეც უნდა დაფიქრებულიყო,
ეზრუნა – მას ხომ ამდენი მნიშვნელოვანი საკითხი ჰქონდა გასააზრებელი…

ტყეს ხედავთ თუ ხეს?

ბოლო დროს სულ უფრო რთულდება ადამიანთა შორის კომუნიკაცია,
თითქოს სიტყვა კარგავს თავის ძირითად ფუნქციას, იყოს აზრთა გაცვლა-გამოცვლისა და ურთიერთგაგებინების
საშუალება.

აი, ესაუბრები ადამიანს, უხსნი, უყვები, გგონია, ყველაფერი
გააგებინე და უეცრად ისეთ კითხვას დასვამს, გრძნობ, რომ სულ ამაოდ ილაპარაკე, სულ ამაოდ
დახარჯე ძალისხმევა; რა ვიცი, ასეთ დროს თქვენ როგორ იქცევით – ხელს ჩაიქნევთ და გზას
გააგრძელებთ თუ კიდევ ერთხელ, თავიდან სცდით ყველაფერს. პასუხი მარტივია: თუ ადამიანი
თქვენთვის მნიშვნელოვანია, დაიწყებთ თავიდან.

მაინც რა ხდება? ერთნაირი სიტყვებით, ერთი და იმავე
გრამატიკით, ერთი და იმავე სინტაქსით ვლაპარაკობთ, მაშ, რატომ, რატომ არის დიალოგი
შეუძლებელი? უამრავი მიზეზიდან ერთს, უმთავრესს გამოვყოფდი: გაგჩენიათ კითხვა, აზროვნებისა
და შემეცნების რომელ მეთოდზეა ორიენტირებული თქვენი თანამოსაუბრე? მაგალითად, რას აქცევს
თქვენთან საუბრისას მეტ ყურადღებას – დეტალებს, ზოგად აზრს თუ იდეას (არსს)? იქნებ
დააკვირდეთ ან, უბრალოდ, ჰკითხოთ სხვაგვარად: ახალი ინფორმაციის მიღებისას რა არის
მისთვის მნიშვნელოვანი?

თქვენი თანამოსაუბრე დეტალების ხედვით გამოირჩევა, ანუ,
როგორც ფილოსოფოსები იტყვიან, ხეს ხედავს და ტყეს – ვერა? ამ შემთხვევაში საქმე გაქვთ
აზროვნების ინდუქციურ მეთოდთან, ხოლო თუ პირიქით ხდება, ტყეს ამჩნევს და ხეს – ვერა,
ეს აზროვნების დედუქციური მეთოდია. ამასობაში ბეიტსონმა აღწერა აზროვნების აბდუქციური
მეთოდიც (პირველად პირსმა განიხილა აბდუქცია), როცა ადამიანი უპირატესობას ანალოგიებით,
მეტაფორებით აზროვნებას ანიჭებს.

ინდუქციური და დედუქციური აზროვნება ჩვენთვის ცნობილია.
უფრო ნაკლები ვიცით აბდუქციურ აზროვნებაზე, ამიტომ უფრო დაწვრილებით მიმოვიხილოთ.

double
bind – ორმაგი კავშირი (შეტყობინება)

ბეიტსონით სულ უფრო მეტად ინტერესდებიან იმიტომ, რომ
ის მეტ ყურადღებას აქცევდა არა მეთოდებსა და ფორმებს, არამედ საგანთა ურთიერთკავშირებს,
დამოკიდებულებებს. მისი ბიოგრაფიის მთავარი კონცეფცია იყო „double
bind“– ორმაგი კავშირი (ან
შეტყობინება). ბეიტსონს მიაჩნდა, რომ ყოველგვარ სიტყვას, ჟესტს, ტექსტს აქვს „ორმაგი
ხასიათი” – პირდაპირი და გადატანითი, ანუ მეტაფორული. ის ამტკიცებდა, რომ მეტაფორა
არ არის მხოლოდ ლიტერატურული ტროპის სახე, ეს არის ადამიანთა შორის კომუნიკაციის ლოგიკური
ტიპი.

აბდუქციური აზროვნება ანუ აბდუქცია ანალოგიების მეშვეობით
მსჯელობაა. ეს არის მეტაფორების შექმნის უნარი. ბეიტსონს დედუქციური და აბდუქციური
აზროვნების საილუსტრაციოდ მოჰყავს შემდეგი გამონათქვამები:

თუ ადამიანისთვის უფრო მეტად აზროვნების დედუქციური
მეთოდია დამახასიათებელი, მაშინ მისთვის მოსაწყენია ინდუქციური ან აბდუქციური მსჯელობის
ტიპი და პირიქით.

კარგია, როცა მსჯელობის სამივე სახეს ვიცნობთ. ამ შემთხვევაში
ადვილად ამოვიცნობთ, რომელ ენაზე გვესაუბრება ადამიანი და შევურჩევთ მისთვის მისაღებ
მსჯელობის ფორმას, ანუ ადვილად მოვახერხებთ „გადართვას”.

ქრისტეს იგავები და მილტონ ერიკსონის თერაპევტული მეტაფორები
აბდუქციური აზროვნების საუკეთესო ნიმუშებია.

სავარჯიშო: „ცხოვრებისეული
მეტაფორები”

მეცნიერთა მიერ შემოთავაზებული ეს სავარჯიშო დაგეხმარებათ,
დაძლიოთ პრობლემები ბეიტსონის აბდუქციური აზროვნების მეთოდის გამოყენებით:

დაფიქრდით იმ
პრობლემის შესახებ, რომელიც გინდათ გაიაზროთ ახლებურად.

მაგალითად: გიჭირთ სწავლაზე
კონცეტრირება.

თვალით მონიშნეთ თქვენ წინ გარკვეული ადგილი. შედით
ამ სივრცეში, ასოცირდით პრობლემურ სიტუაციასთან და შეიგრძენით, რა მოხდება.

გადადით პრობლემური სიტუაციიდან მეტაპოზიციაში.

დაფიქრდით ისეთ
რამეზე, რასაც პრობლემასთან კავშირი არ აქვს და თქვენთვის რესურსს წარმოადგენს, მაგალითად,
შემოქმედებაზე ან უნარზე, რომელიც გგვრით ინდივიდუალობის განცდას.

მაგალითად: თხილამურებით სრიალი

დააფიქსირეთ ეს რესურსული მდგომარეობა თქვენ წინ, შეიგრძენით,
ასოცირდით მასთან იმ შეგრძნებით, რომ დაძლიოთ პრობლემური სიტუაცია.

სურათზე: მეტაფორები შეიძლება გამოვიყენოთ როგორც გარდაქმნის
საშუალება საქმიანობის ერთი სფეროდან მეორეში.

გულდასმით შეხედეთ
პრობლემურ სიტუაციას რესურსული პოზიციიდან. შექმენით მეტაფორა პრობლემური სიტუაციისთვის
რესურსული სიტუაციის გამოყენებით.

მაგალითად: კონცენტრაციის უქონლობა ჰგავს იმას, გამუდმებით
როგორ ეჯახებიან ჩემი თხილამურები ერთმანეთს.

რესურსული აქტივობის
მდგომარეობაში მოძებნეთ მეტაფორულად წარმოდგენილი პრობლემის გადაწყვეტა.

მაგალითად: თუ ფოკუსირდებით ერთი თხილამურის კონტროლზე,
მეორე მას თავისთავად მიჰყვება.

ისევ შედით მეტაპოზიციაში
და განსაზღვრეთ, როგორ გადაიყვანეთ მეტაფორული გადაწყვეტა ნამდვილ პრობლემურ სიტუაციაში.
შემდეგ შედით პრობლემურ სიტუაციაში, რათა დარწმუნდეთ, რომ შეძელით ჩიხიდან გამოსვლა.

მაგალითად: თხილამურებზე კონტროლის ფოკუსირება ჰგავს
ჩემი სწავლის მიზნისა და მოტივების გარკვევას; თუ ცხადია, „რატომ”, მაშინ „როგორ” და
„რა” თავისთავად გარკვეულია.

შეგიძლიათ გაიმეოროთ
პროცესი საქმიანობის სხვა რესურსულ სახეზე გადაწყვეტილების განსამტკიცებლად ან გასაღრმავებლად.

მოსინჯეთ და მოაგვარეთ თქვენი გადაუჭრელი პრობლემა წარმატებულ
საქმიანობაზე პრობლემის მეტაფორული გადატანით.

მერწმუნეთ, სახალისო და სასარგებლო თამაშია. თავდაპირველად
იქნებ გაგიჭირდეთ, მაგრამ თუ რამდენჯერმე გაიმეორებთ, თქვენი ცნობიერება ამას დაისწავლის,
სხვა დროს კი უკვე ავტომატურ რეჟიმში „გადაგრთავთ” და მარტივად დაგაძლევინებთ პრობლემებს.

წარმატებებს გისურვებთ.

თუ ჩემს სტატიებს თვალს ადევნებთ, შეამჩნევდით, რომ უმეტესად განათლების ზოგად საკითხებზე ვწერ, მაგრამ არც ჩემს სპეციალობას ვივიწყებ და ისტორიის გაკვეთილისთვის გამიზნულ აქტივობებსაც გაცნობთ ხოლმე. ჩემი მიზანი ამჯერადაც ეს უკანასკნელი გახლავთ. როცა სასწავლო აქტივობებზე ვწერ, ვცდილობ, მასწავლებლებს მივაწოდო რესურსები, რომლებიც შედარებით მარტივი გამოსაყენებელია და მოსწავლეებში კრიტიკული აზროვნების, კვლევის, შემოქმედებითი უნარების განვითარებაზეა გათვლილი, აღძრავს მათში საგნისადმი ბუნებრივ ინტერესს, აუმაღლებს სწავლის მოტივაციას, სასწავლო პროცესს კი უფრო საინტერესოს და მიმზიდველს გახდის. ზემოთ დასახელებული უნარებისა და სასწავლო გარემოებების მნიშვნელობაზე საუბარს ამჯერად გვერდს ავუვლი (წინა სტატიებში აღვწერე) და პირდაპირ კონკრეტულ აქტივობას შემოგთავაზებთ.

ამ სტატიაში ისტორიის გაკვეთილზე ძველი რუკების გამოყენებაზე ვისაუბრებთ. მათი დაწვრილებით შესწავლისას მოსწავლეები აღმოაჩენენ, რომ რუკები არ არის მხოლოდ გეოგრაფიული მდებარეობის განსაზღვრის საშუალება, ხოლო მასწავლებლები ამ აქტივობის მეშვეობით მოახერხებენ სასწავლო პროცესში ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული ისეთი საბაზო მიმართულებების ჩართვას, როგორიცაა დრო და სივრცე, ადამიანი და საზოგადოება, ისტორიული ინტერპრეტაცია და კვლევა, გეოგრაფიული კვლევა.

თუ თანამედროვე რუკები ცხოვრებისთვის აუცილებელი ხელსაწყოებია, ძველი რუკები პირველადი ისტორიულ-დოკუმენტური წყაროებია, რომლებიც ასახავს იმ ეპოქის არა მარტო გეოგრაფიულ, არამედ სოციალურ და კულტურულ შეხედულებებს, რომელშიც ისინი შეიქმნა. რუკები სხვადასხვა დანიშნულებით იქმნება, ამიტომ მასწავლებლებიც სხვადასხვა სასწავლო მიზნით გამოიყენებენ მათ. როცა კლასი ყურადღებით იკვლევს ძველ რუკას, სოციალური სწავლის რამდენიმე ასპექტი ექცევა ყურადღების ცენტრში: ვიზუალური წიგნიერება, კრიტიკული ანალიზი, სინთეზური სწავლა და ინტერდისციპლინური აზროვნება. თუ მასწავლებელი გადაწყვეტს, ჯგუფური მუშაობა ჩაატაროს, მას რუკის იმდენ სექციად გაყოფა მოუწევს, რამდენი ჯგუფიც ეყოლება (ერთგვარი „დაყავი და იბატონე” სტრატეგია) – ამ გზით უფრო მოხერხებულად გამოვიკვლევთ მის დეტალებს და გავზრდით რუკის სასწავლო ღირებულებას.

საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეები რუკის რომელიმე ერთ ნაწილთან იმუშავებენ, გამოიყენებენ სპეციფიკურ პროცედურას, რომელიც კითხვების დასმას და მათზე პასუხების გაცემას, რუკაზე ახალი სათაურებისა და შენიშვნების გაკეთებას ითვალისწინებს. გაკვეთილის ბოლოს, როცა რუკის ცალკეულ ნაწილებს ხელახლა შევკრებთ, კლასი მიიღებს უნიკალურ საბოლოო პროდუქტს – ისტორიულ რუკას, რომელსაც მოსწავლეთა მიერ შესრულებული წერილობითი განმარტებები ექნება დართული. შემდეგში იგი შეიძლება უკვე სხვა სასწავლო მიზნითაც იქნეს გამოყენებული.

ვითვალისწინებთ რა ისტორიის სასწავლო კურსის გადატვირთულობას, ვფიქრობთ, ამ აქტივობის წლიურ სასწავლო გეგმაში ერთხელ განსაზღვრაც საკმარისია.

არჩეული რუკის ტიპი სათანადოდ უნდა პასუხობდეს კონკრეტულ სასწავლო მიზანს. რუკამ მოსწავლეებს უნდა დაანახვოს, როგორ შეიცვალა მისი შექმნის დროიდან ჩვენს ეპოქამდე გეოგრაფიული, ტექნოლოგიური, კულტურული თუ ისტორიული კონტექსტი. სად შეიძლება ვიპოვოთ შესაფერისი რუკა? თუ თქვენთვის ხელმისაწვდომი ბიბლიოთეკა ვერ ახერხებს საჭირო რესურსის მოწოდებას, დახმარებისათვის „ყოვლისშემძლე” ინტერნეტს უნდა მიმართოთ, სადაც იოლად იპოვით შესაფერ რუკას, რომელსაც ადვილად აქცევთ საინტერესო ვიზუალურ რესურსად და შეძლებთ, კლასში ისტორიულ-გეოგრაფიული კვლევისა და შემოქმედებითობის ატმოსფერო შექმნათ.

არჩეული რუკა კლასისთვის მეტისმეტად რთული არ უნდა აღმოჩნდეს. როგორც კი რუკას შეარჩევთ, გაარკვიეთ, პირადად თქვენ რა სარგებლობას მოგიტანთ იგი, რატომ აარჩიეთ ეს რუკა, რით დაგაინტერესათ მან. ჩამოწერეთ კითხვები, უპასუხეთ, დაადგინეთ, რამდენად დაგეხმარათ მოძიებული ინფორმაცია რუკის უკეთ გაგებაში. გაკვეთილის დაგეგმვასთან ერთად შეფასების პროცედურებიც განსაზღვრეთ.

ქვემოთ აღვწერთ აქტივობებს და მოვიყვანთ თითოეული აქტივობისას გამოსაყენებელ კითხვებს. ვიძლევით რეკომენდაციას, მასწავლებლებმა თავიანთი სასწავლო მიზნების შესატყვისად აირჩიონ მათთვის მისაღები აქტივობები და კითხვები, თავიანთი შეხედულებისამებრ შეიტანონ მათში ცვლილებები (კითხვების ჩამონათვალს სტატიის დასასრულს შემოგთავაზებთ).

პირველი რამდენიმე წუთი მოსამზადებელ ეტაპზე შემდეგ მოქმედებებს დაუთმეთ: აჩვენეთ მოსწავლეებს რუკა და მიაწოდეთ აუცილებელი ინფორმაცია, აუხსენით გაკვეთილის მნიშვნელობა, აღწერეთ მოსალოდნელი შედეგი. მოსამზადებელი ეტაპის ბოლოს მთელ კლასს დავუსვათ კითხვები, რომლებიც დაგვანახვებს, რამდენად კარგად გაიგეს მოსწავლეებმა მიწოდებული ინფორმაცია. მომდევნო ეტაპზე მოსწავლეები ჯგუფებად დავყოთ, თითოეული ჯგუფი იმუშავებს რუკის ერთ ნაწილზე, დასვამს კითხვებს და უპასუხებს მათ.

მესამე ფაზაში მოსწავლეთა ყურადღება რუკის რამდენიმე საინტერესო დეტალს მიაპყარით. ეს შეიძლება მოხდეს დამხმარე კითხვებით (მაგ., „რას ნიშნავს ეს უცნაური სიმბოლო?”). ამავე დროს მოსწავლეებმა უნდა გაიაზრონ, რომ კითხვებზე პასუხის გაცემა ეხმარება მათ შესასწავლი საკითხების გაგებაში, ხელს უწყობს პრობლემების უკეთ დანახვას და სთავაზობს მათი გადაჭრის გზებს. ეს იდეები მოსწავლეებმა შესაძლოა წყვილებში ერთმანეთს გაუზიარონ კიდეც.

მეოთხე ფაზას მასწავლებელი მოსწავლეთა ინდივინდუალურ ზეპირ და წერილობით პრეზენტაციებს დაუთმობს. მოსწავლეები გამოთქვამენ მოსაზრებებს როგორც თავიანთი სექციის, ასევე მთელი რუკის მნიშვნელობასა და დანიშნულებაზე, ისაუბრებენ, რა შესძინა მათ რუკაზე მუშაობამ, ყურადღებას გაამახვილებენ მათთვის საინტერესო დეტალებზე.

დამხმარე მასალა (ფაზები და კითხვები)

პირველი ფაზა – კონტექსტის განვითარება (მთელი კლასი)

1. რა ჰქვია რუკას? დაამატე რამდენიმე სიტყვა ან ფრაზა რუკის სათაურს, რითაც უფრო დაწვრილებით განმარტავ მას (მაგ., „მსოფლიოს რუკა” შეცვალე სათაურით „მსოფლიოს პოლიტიკური რუკა, რომელზეც საქართველო არ არის”).

2. რატომ დაამზადეს ეს რუკა? (მაგ., „ტურისტების დასახმარებლად, რათა მათ მოკლე დროში მაქსიმალურად ბევრი რამ ნახონ”).

3. ვინ შექმნა რუკა? სამთავრობო ორგანიზაციამ, რომელიმე კერძო კომპანიამ თუ ინდივინდმა? აღწერე აუდიენცია, რომლისთვისაც ეს რუკაა განკუთვნილი.

4. როდის დამზადდა რუკა? რა შეიცვალა იმ დროიდან დღემდე? მნიშვნელოვნად შეიცვალა თუ არა ადგილები ამ ხნის განმავლობაში? ახსენი.

მეორე ფაზა – კითხვების წარმოშობა (პატარა ჯგუფები)

1. კარგად შეისწავლე რუკის ის სექცია, რომელიც თქვენს ჯგუფს ერგო და გამოყავი თქვენთვის საინტერესო 3-5 დეტალი.

2. დასვი მინიმუმ სამი კითხვა, თქვენი ჯგუფის სექციის შინაარსიდან გამომდინარე.

3. ახსენი, როგორ ეხმარება შენი სექცია რუკის წამკითხველს მთელი რუკის გაგებაში.

4. შესაძლებელია თუ არა, თქვენი სექცია დამოუკიდებლად გამოდგეს როგორც რუკა? პასუხი დაასაბუთე. თუ შესაძლებელია, მოიფიქრე რუკისთვის ახალი სახელი.

მესამე ფაზა – დეტალების გამოკვლევა (წყვილები)

1. რამდენიმე წინადადებით აღწერე თქვენი სექციის ერთი ადგილი ან არე, რომელმაც განსაკუთრებით დაგაინტერესა. დავალება შეიძლება დაიწყოს კითხვით, მომდევნო რამდენიმე წინადადება მასზე პასუხი იქნება (მაგ., „რას ნიშნავს ეს სიმბოლო?” ან „რატომ არის მოცემული ეს ადგილი რუკაზე?”)

მეოთხე ფაზა – პრეზენტაციები კლასის წინაშე (ინდივიდუალური)

1. მოათავსე თქვენი სექცია დაფაზე , ყველა პრეზენტაცია უნდა მთავრდებოდეს კომენტარებით იმის შესახებ, რით დაეხმარება მნახველს ეს სექცია მთელი რუკის როგორც ერთი მთლიანის გაგებაში.

2. შეურჩიე რუკას ახალი სათაური, რომელშიც გაცემული იქნება პასუხი კითხვაზე: „რას ნიშნავს ეს რუკა ჩემთვის?”

რუკის ნიმუშები

აბბე გაულტიერის მსოფლიოს რუკა (1792 წ.)

აბბე გაულტიერი ეკუთვნოდა ფრანგულ საგანმანათლებლო სკოლას. რუკა შეიქმნა ინგლისში, სადაც მისი ავტორი საფრანგეთის დიდი რევოლუციის ტერორს გაექცა. რუკა თავისი დროის გეოგრაფიული ცოდნის ანარეკლს წარმოადგენს.

ვახუშტი ბატონიშვილის ევროპის რუკა (1752 წ.)

ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომებმა ევროპელი კარტოგრაფების ყურადღება მიიქცია და გამოყენებულ იქნა XVIII საუკუნეში შედგენილი მთელი რიგი ევროპული რუკებისათვის. განსაკუთრებული წვლილი ვახუშტი ბატონიშვილმა ისტორიული გეოგრაფიის განვითარებაში შეიტანა. ქართველი მეცნიერის მიერ თარგმნილი „მოკლე პოლიტიკური გეოგრაფია” მასში შეტანილი რუკებით სახელმძღვანელოდ გამოიყენებოდა თელავის სემინარიაში.