ტოტალიტარიზმი – სტალინის ბრძოლა ხელისუფლებისათვის – მეორე ნაწილი

მიერ

7 მაისი, 2014 - 01:00

მასწავლებლებისთვის:

რატომ იყო, რომ ტოტალიტარულ სახელმწიფოებში განსხვავებულობა და სხვაგვარად ფიქრი იკრძალებოდა და იდეოლოგიური გაერთგვაროვნების მიზნით იწვებოდა წიგნები? რატომ იყო, რომ მუსოლინის დროს ისტორიის მხოლოდ ერთი სახელმძღვანელო არსებობდა? რომ ნაცისტურ გერმანიაში ისტორია თავიდან გადაიწერა და გებელსმა ახალი სასკოლო სახელმძღვანელო შემოიღო? განა სხვა მიზანს ემსახურებოდა სსრკ-ში ისტორიის ერთადერთი სახელმძღვანელო, რომლის დამკვეთი სახელმწიფო იყო? ისტორიისადმი დღევანდელი დამოკიდებულება ხომ არ მიყვება ტოტალიტარულ პოლიტიკურ სისტემებისთვის დამახასიათებელი ისტორიის დოგმატურ-პროპაგანდისტული „სწავლების” ინერციას? ამგვარ ინერციას ხომ არ გამოხატავს სახელმძღვანელოების შეზღუდული არჩევანი? (ისტორიაში ორი მსგავსი შინაარსის მქონე ისტორიის სახელმძღვანელოს არსებობა?)

ისტორიის სწავლა/სწავლების პრობლემებიდან დაბალი მოტივაციის არსებობის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს და გამოსაყოფ მიზეზად მასწავლებლის/მოსწავლის სახელმძღვანელოსადმი დამოკიდებულებაა. საგანმანათლებლო სივრცეში სახელმძღვანელო ჯერ ისევ მასობრივად განიხილება ერთადერთ რესურსად, რომელიც სანდოა, უტყუარი და რომელსაც მასწავლებელი ყოველ გაკვეთილზე „მზა რეცეპტის” სახით იყენებს. შესაბამისად, ისტორიის სწავლა/სწავლების მოტივაციაც ამ მიზეზიდან გამომდინარე ძალიან დაბალია. (თუმცა არსებობს არაერთი სხვა მნიშვნელოვანი მიზეზი). „მზა რეცეპტში”, რომელსაც ზოგადად სახელმძღვანელოები გვთავაზობენ, ნაჩქარევი, გაუაზრებელი, ზედაპირული, მცდარი ინფორმაციებიც და, ხშირად, „გამზადებული” დასკვნებიც კია მოცემული. მის მიმართ ეჭვი ჯერ არავის გამოუთქვამს. კატის და ეროვნული გამოცდები მხოლოდ ამ სახელმძღვანელოებს ეყრდნობა. ასეთი მიდგომა ვერ პასუხობს თანამედროვე სამყაროს გამოწვევებს, ტექნოლოგიური ინოვაციებისა და ინფორმაციულობის ფონზე რომ მიმდინარეობს. ამიტომ სახელმძღვანელოების ამგვარი მნიშვნელობა უნდა შეიცვალოს, მისზე დამოკიდებულება უნდა შესუსტდეს. თუმცა ამავე დროს, ასეთივე უნდა იყოს განათლების პოლიტიკაცა და გამოცდების მიზანიც – შემოწმდეს არა ის, რა წერია სახელმძღვანელოებში, არამედ მოსწავლის უნარები (რაც თავის, მხრივ, ცოდნას ეფუძნება);

ფაქტია რომ მასწავლებლის თეორიულ თვალსაწიერსა და შემოქმედებითობაზეა დამოკიდებული, როგორ სიღრმეებს დაანახებს ის მოსწავლეებს – ასწავლის ზედაპირულად, კონკრეტული პრაგმატული მოკლევადიანი მიზნისთვის (იგულისხმება კატი-მატი), იმისთვის, რომ მას ხელფასს ამაში უხდიან (და თან ცოტას), თუ იმისათვის, რომ მოსწავლეს განუვითაროს აზროვნება.

გაკვეთილები ტოტალიტარიზმისა და კერძოდ სტალინის თემის შესახებ ერთადერთ მიზანს ემსახურება – მოსწავლეებმა უფრო მეტი გაიგონ იმ შემაძრწუნებელ სისასტიკეზე, რასაც ტოტალიტარიზმი, კერძოდ კი სტალინიზმი ერქვა. მოქალაქეობრივი ცნობიერების მქონე მოსწავლეები არ უნდა შეცდნენ მის შეფასებაში. სტერეოტიპებისაგან დისტანცირებასა და თავისუფალი მოაზროვნის ჩამოყალიბების პროცესში სულ მინიმუმ რამდენიმე წანამძღვრის გათავისებაა საჭირო:

ა. სიღრმისეულად უნდა ხდებოდეს თემის სწავლა-სწავლება;

ბ. დესკრიფციული და შეფასებითი მსჯელობა, შედარებითი ანალიზი, პრობლემების იდენტიფიცირება, დიალოგი, დისკუსიები უნდა იყოს პერმანენტული.

გ. მასწავლებელმა მოსწავლეს უნდა დაუთმოს თავისი პრივილეგირებული ფუნქცია. (სასწავლო როლები უნდა იცვლებოდეს და ეფუძნებოდეს გაგების ორმხრივ ფორმებს).

დ. მეტი დრო უნდა დაეთმოს მნიშვნელოვან თემებს (კერძოდ X, XI, XII კლასებში) და არ უნდა ეთმობოდეს რამდენიმე საათი ისიც მხოლოდ XII კლასში.

ე. სკოლის მხრიდან უნდა მოხდეს არჩევითი საგნების (მაგ. სახელმწიფო) ამ თემებისათვის მაქსიმალური გამოყენება. რადგან XII კლასში ამ თემისთვის სამი, ოთხი ან თუნდაც ხუთი საათის დათმობა უშედეგოა. ასეთ მცირე დროში შეუძლებელია საკითხის სიღრმისეული გააზრება. ზედაპირული ცოდნა კი შეიძლება იქცეს კლიშეების გაძლიერების და არა მისი მსხვრევის საშუალებას.

მაშასადამე, კიდევ ერთხელ, ტოტალიტარიზმის-სტალინიზმის სწავლა-სწავლებას მრავალი მიზანი უნდა ჰქონდეს. ის უნდა ეხებოდეს და მოიცავდეს მაგალითად: მათ ხელისუფლებაში მოსვლასა და ძალაუფლების განმტკიცებას, რეპრესიებს, ხელისუფლებისთვის ბრძოლას, კონსტიტუციას, ეკონომიკას, წითელ ჰოლოკოსტს, სოციალურ საკითხებს – რელიგიას, ეთნიკურ პრობლემებს, ქალთა როლს, კულტურას, განათლებას, პროპაგანდას, ისტორიკოსების აზრებს; ასეთი მრავალმხრივი შესწავლა მოსწავლეებს ბევრ საკითხზე დააფიქრებს (შესწავლაში წლების დამახსოვრებას კი არა, გააზრებას ვგულისხმობ); დააფიქრებს სიღრმისეულად და საშუალებას მისცემს მოსწავლეებს ობიექტურად შეაფასონ „ლიდერი” და მისი სისტემა, რომელსაც ეკუთვნის ცნობილი სიტყვები: “ადამიანი პრობლემაა; არ არის ადამიანი, არ არის პრობლემა”. (სტალინი, 1936 წელი)

ეტაპი 2 – მემარცხენეების გამოყენება ტროცკის წინააღმდეგ

ჯერ კიდევ 1923 წელს, პარტიის მე-12 ყრილობაზე ყველა საუბრობდა ლენინისა და ტროცკის შესახებ. სტალინი ჩრდილში იყო, მაგრამ ლენინის ავადმყოფობამ სიტუაცია შეცვალა. ჩამოყალიბდა ტროიკა-ტრიუმვირატი – სტალინი, ბუხარინი და რუკოვი. სწორედ მათი აქტიურობის შედეგი იყო, რომ 1923 წელს სტალინი ხელახლა აირჩიეს პარტიის გენერალურ მდივნად. (პირველად იგი 1922 წელს ლენინმა აირჩია. ეს იყო გარკვეულწილად მადლობის გამოხატულება იმ დამსახურების სანაცვლოდ, რომელიც სტალინს რევოლუციაში მიუძღოდა: იგი იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი პროპაგანდისტული გაზეთის – „პრავდა” – რედაქტორი. ამასთან, მისი ვალი იყო რევოლუციის დროს ბანკების რეკეტი ფულის შოვნის მიზნით. ამით მან დიდი ფული მოუპოვა რევოლუციას). ფაქტობრივად 1923 წლის ბოლოს სტალინმა და მისმა მომხრეებმა თანდათან ჩამოიშორეს ტროცკი და მისი თანამოაზრეები. სწორედ ამიტომ ტროცკიმ შექმნა მემარცხენე ოპოზიცია, თუმცა ისევ სტალინის მონდომებით ტროცკი დააკლდა მნიშვნელოვან მოვლენას – ლენინის დაკრძალვას (როდესაც სტალინმა მას არასწორი დღე მიუთითა).

ეტაპი 3 – მემარცხენეების დამარცხება მემარჯვენეების ხელით

ლენინის ანდერძი. მართალია ანდერძი სავსე იყო სტალინის კრიტიკით, მაგრამ კამენევმა და ზინოვიევმა სტალინის მხარე დაიჭირეს (რადგან ისინიც იყვნენ გაკრიტიკებულები) და ანდერძი არ გახმაურებულა. (იხ. ნაწილი პირველი)

ტროცკიმ დაწერა წიგნი – ოქტომბრის გაკვეთილები (1924წ.), რომელშიც ნათლად ჩანდა, რამდენად ახლოს იყო ტროცკის და ლენინის იდეები ერთმანეთთან. კამენევი და ზინოვიევი მან გააკრიტიკა, როგორც ლენინის ოპონენტები მნიშვნელოვან საკითხებში. სტალინი ამ წიგნში საერთოდ არ უხსენებია. ანუ მარტივად თუ ვიტყვით, სრული იგნორი გაუკეთა მას. სტალინმა და ტრიუმვირატმა (1925წ) ტროცკი ომის კომისრის თანამდებობას ჩამოაშორა.

1925 წელს ნეპის გარშემო დებატებმა მნიშვნელოვანი ცვლილებები განაპირობეს. ზინოვიევმა და კამენევმა ტროცკის მხარე დაიჭირეს, აკრიტიკებდნენ ბუხარინს. სტალინმა თანამდებობებიდან კამენევის მომხრეების გადაყენება დაიწყო.

1925 წლის პარტიის ყრილობაზე სტალინმა განაცხადა, რომ უმრავლესობა მას და ბუხარინს უჭერდა მხარს. ამას შედეგად ზინოვიევის შევიწროება მოყვა და 1926 წელს იგი გადაყენებულ იქნა თანამდებობიდან.

1926 წელს ტროცკი, ზინოვიევი და კამენევი გაერთიანდნენ ოპოზიციაში, მათ მხარს უჭერდა ლენინის ქვრივი – ნადეჟდა კრუპსკაია, თუმცა სტალინის გავლენით მათი შეკრებების რაოდენობა მინიმალურამდე იყო დაყვანილი. საბოლოოდ კი ზინოვიევი გაძევებულ იქნა პარტიიდან.

პარტიის პოლიტბიურო ლენინის სიკვდილის შემდეგ
მემარცხენეები			ცენტრისტები	მემარჯვენეები
ტროცკი	კამენევი	ზინოვიევი	სტალინი	ბუხარინი	რუკოვი
წითელი არმიის მთავარსარდალი	მოსკოვის კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელი	ლენინგრადის კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელი	პარტიის გენერალური მდივანი [1]	პრავდის რედაქტორი	პროფკავშირების ხელმძღვანელი
იდეოლოგია: პერმანენტული (მსოფლიო) რევოლუცია ანტი-ნეპი				სოციალიზმის გამარჯვება ერთ სახელმწიფოში. პრო-ნეპი

[1]

დასაწყისში სტალინს არ ჰქონია მკვეთრი პოზიცია ნეპ-ის მიმართ, თუმცა ეწინააღმდეგებოდა
ტროცკის და მიაჩნდა, რომ მსოფლიო რევოლუცია უტოპიური იყო, რომ მთავარი იყო სოციალიზმის
გამარჯვება ცალკე აღებულ ქვეყანაში.

წითელი არმიის მთავარსარდალიმოსკოვის კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელილენინგრადის კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელიპარტიის გენერალური მდივანიპრავდის რედაქტორიპროფკავშირების ხელმძღვანელი

იდეოლოგია: პერმანენტული (მსოფლიო) რევოლუცია

ანტი-ნეპი სოციალიზმის გამარჯვება

ერთ სახელმწიფოში.

პრო-ნეპი

როდესაც ტროცკის მომხრეებმა „ნიუ-იორკ თაიმსში” ლენინის ანდერძი გამოაქვეყნეს, სტალინმა ტროცკი პარტიის რიგებიდან გააძევა.

1927 წლისთვის სტალინმა პარტიის წევრებს შორის ისეთი გავლენის მოპოვება მოახერხა, რომ ტროცკის და ზინოვიევს პარტია დაატოვებინა, კამენევი კი ცენტრალური კომიტეტიდან იქნა გათავისუფლებული. ასევე გათავისუფლებული აღმოჩნდა მათი არაერთი მომხრე. 1927 წლისთვის ტროცკის გაერთიანებული ოპოზიცია დამარცხდა. 1928 წელს ტროცკი გაგზავნეს ალმა-ატაში, ცენტრიდან შორს.

ფოტოზე ნაჩვენებია ტროცკი (ცენტრში) და მისი მომხრეები გადასახლების წინ -1928 წელი.

ეტაპი 4 – ბრძოლა მემარჯვენეების წინააღმდეგ

1927 წლიდან ფაქტობრივად მაშინვე, როცა გაერთიანებული ოპოზიცია (ტროცკის ლიდერობით) დაიშალა, დაიწყო ბრძოლის ახალი ეტაპი. შემოდგომა მოუსავლიანი იყო, დეფიციტური გახდა პროდუქტი და პროდუქციაზე ფასების ზრდამ სტალინს კურსი შეაცვლევინა. ის უფრო მეტად აგროკულტურასა და ინდუსტრიაზე უნდა ყოფილიყო კონცენტრირებული. ამან განაპირობა სტალინისა და ბუხარინის დაპირისპირება ნეპის გარშემო, რასაც, თავის მხრივ, შედეგად ბუხარინის თანამოაზრეების პარტიის რიგებიდან თანდათანობითი გარიცხვა მოჰყვა.

ბუხარინმა ამჯერად კამენევთან და ზინოვიევთან ერთად სტალინის ხმამაღალი გაკრიტიკება დაიწყო, რომ ნაცვლად მარქსისტულ-ლენინური კურსისა სტალინს სურდა პოლიციური სახელმწიფოს შექმნა. ბუხარინი ტროცკისთან (ალმა-ატაში) ცდილობდა ალიანსის შეკვრას, ამჯერად სტალინის წინააღმდეგ. იგი (1929 წელსვე) გამოდის ყრილობაზე სიტყვით – ლენინის ანდერძი, რომელშიც ნათლად გვიჩვენებს ლენინის დამოკიდებულებას სტალინის მიმართ. „სტალინი არის უპრინციპო ინტრიგანი, რომელიც იქვემდებარებს ყველას და ყველაფერს, რომ დაიკმაყოფილოს ხელისუფლებაში მოსვლის მადა. ყველა მოცემულ შემთხვევაში იგი შეიცვლის თეორიებს და აზრებს მხოლოდ ერთი მიზნით – მოიშოროს ყველა დანარჩენი”. შედეგად ბუხარინი პრავდას რედაქტორობისგან გათავისუფლდა. იგი მალევე გაათავისუფლეს პოლიტბიუროდანაც. ამავე 1929 წელს სტალინმა ტროცკი ალმა-ატადან სტამბულში გადაასახლა. სტალინი ამჯერად იყო ერთადერთი ლიდერი, რომელიც კომუნისტურ პარტიას ოპოზიციის გარეშე აკონტროლებდა .

აქტივობები:

·გააანალიზეთ თანამედროვე კარიკატურა: (ბოლშევიკები-ტროცკი, ლენინი-სტალინი- მეგობრები) რა არის კარიკატურის მთავარი აზრი (აზრები)? გამოიყენეთ თითოეული დეტალი დასკვნისათვის. მაგალითად: როგორი გამომეტყველება აქვთ წარმოდგენილ პირებს? რას უნდა ნიშნავდეს ეს? რატომ ფიქრობთ ასე? რას უნდა გამოხატავდეს ამ ადამიანების ჟესტიკულაცია? (აღწერეთ მხოლოდ იმიტომ, რომ დანასკვები გააკეთოთ) რას უნდა ნიშნავდეს პატარა ფიგურები, რომელსაც აკვირდებიან „მეგობრები”? რა უნდა იყოს კარიკატურის შექმნის მიზანი/მიზნები?

·სქემის სახით წარმოადგინეთ ხელისუფლებისთვის ბრძოლის თითოეული ეტაპი.

·გააანალიზეთ, რომელი ეტაპი იყო ყველაზე გადამწყვეტი? პასუხი დაასაბუთეთ.

·იმსჯელეთ, რა იყო სტალინის ყველაზე დიდი წარმატების მიზეზი (მიზეზები)? ოპოზიციის ყველაზე დიდი შეცდომა (შეცდომები)? დაასაბუთეთ.

·ბუხარინი, როგორც ზემოთაა მოცემული, ტროცკისადმი გაგზავნილ წერილში სტალინის შესახებ წერდა: „სტალინი არის უპრინციპო ინტრიგანი, რომელიც იქვემდებარებს ყველას და ყველაფერს რომ დაიკმაყოფილოს ხელისუფლებაში მოსვლის მადა. ყველა მოცემულ შემთხვევაში იგი შეიცვლის თეორიებს და აზრებს მხოლოდ ერთი მიზნით – თავიდან მოიშოროს ყველა დანარჩენი”. რამდენად ეთანხმებით მის მოსაზრებას?

·იმსჯელეთ, რამდენად ლეგალური იყო ის მეთოდები, რომელსაც სტალინი მიმართავდა.

თითების თეატრი

მიერ

admin

7 მაისი, 2014 - 01:00

დღესაც ჩვეულებრივად იწყება დილა.

სანამ შესვენებაა და ნივთებს მოვაწესრიგებდეთ, სანამ მეც და ისინიც გაკვეთილისთვის ვემზადებით, მესმის ჩვეულებრივი გადაძახილი:

–ე, სქელო, კარში როგორ შემოეტიე?

–შე დიდყურა, დიდყურა!

–შე საფლავიდან პერერივზე გამოპარულო!

–აჩკარიკა!

და ა.შ. და ა.შ.

დაცინვა რომ ძალიან ცუდია, ამ თემაზე უკვე იმდენჯერ გვისაუბრია, ვინ მოთვლის. რა არ ვცადე, ხან ცნობილი მომღერლები მოვიშველიე, ხან მსახიობები, ხან ფეხბურთელები, მოკლედ, ყველა და ყველაფერი ჩემი მოსწავლეების ინტერესის სფეროდან. ხანაც ჩემი ბანაკიდან – ლიტერატურული პერსონაჟები, ცნობილი მწერლები, გამომგონებლები– ყველა სხვადასხვანაირი გარეგნობით და ხმის ტემბრით, მეტყველებისა და სიარულის მანერით. ვცდილობ, გავაგებინო მათ, რომ ინდივიდუალიზმი ყველაზე საინტერესოა, რომ დედამიწას განსხვავებული ადამიანების განსხვავებული ფიქრები და დამოკიდებულებები ატრიალებს. მისმენენ, ნანობენ, თავს ხრიან, ბოდიშს იხდიან – მაგრამ მხოლოდ ამ გაკვეთილის განმავლობაში…როგორც წესი, ეს განწყობა შესვენებამდე ძლივს მიჰყვებათ, მერე ისევ იგივე იწყება, თავიდან და ისევ თავიდან…

დიდაქტიკა, სინდისის გაღვიძება, დამუნათება, გულმდუღარება და მისთანა რამეები არ ჭრის, არანაირად. თუ ხასიათზე არ არიან, ეს გულღია, თბილი, გულწრფელი პატარა ადამიანები – ქვისგულები ხდებიან, სახის ნაკვთებიც ისეთი შეურხეველი აქვთ, თითქოს მარმარილოსგან გამოუთლიათო. – ალბათ ყველა მასწავლებელს გამოუცდია ეს.

მარკერის მოსაძებნად ჩანთას ვხსნი და თითების თოჯინები ამომყავს, სულ პატარა, სასაცილოსახიანი პერსონაჟები.

ამას წინათ, ჩემი შვილის ძილისწინა ზღაპრებისთვის გამოვწერე amazon.com–იდან. იკითხავთ რამდენად? სულ რაღაც 99 ცენტად.

სულ ექვსი ცალია, ყველა სხვადასხვა ასაკის, გარეგნობის, ხასიათის, განწყობის…

ეს ექვსი თოჯინა ერთი ოჯახია, დედა, მამა, ბებია, ბაბუა და ორი ბავშვი, ჩაცმისა და ღიმილის განსხვავებული , თავისებური მანერით.

როცა ჩემს პატარა შვილს უჯრულა პიჟამას ჩავაცმევ და თავის საწოლში ვაწვენ, საწოლის უკან ვიმალები და რიკულებზე ამ ჩვენს თითების თოჯინებს ვასეირნებ, მერე ათასგვარ ისტორიას ვუყვები ამ სასაცილო ოჯახის თავგადასავლების შესახებ. მოკლედ, კარგად ვერთობით.

ახლაც, გაკვეთილზე თითზე წამოვიცვი ჩემი მოღიმარი ნაჭრის ადამიანები. უცებ, სპონტანურად, ჯერ არ ვიცი, რა უნდა გავაკეთო. ბავშვები გაკვირვებულები მიყურებენ, ეღიმებათ. სანამ „დიდაქტიკურ„ ისტორიას შევთხზავ, ჯერ მათ ვთხოვ, აღწერონ, დაახასიათონ, პატარა ამბები მიამბონ ჩემს ცეროდენა უცნობებზე.

ჰოდა, იწყებენ და რას იწყებენ, ჯერ ნაჭრის ბებოს ვარცხნილობას და ხალათს დასცინიან, მერე მამას ჰალსტუხს, პატარა ბიჭის ყურებს და გოგონას ჩაცმულობას, მოკლედ, გაიხარეს და რა გაიხარეს, იცინიან, ხმაურობენ, ერთმანეთს ადარებენ.

მოდით, ამბები მოვიფიქროთ-მეთქი, მათი ყოველდღიური ცხოვრება, საქმიანობა, როგორ უყვართ და გულშემატკივრობენ ერთმანეთს.

პატარა ბიჭის თოჯინით დავიწყეთ. უცებ ერთი გალეული, სიფრიფანა გოგონა ხელს იწევს, ეტყობა, რომ განცდებშია, უკვე შევამჩნიე აღშფოთება. გოგონა დგება და თავისი კლასელების გასაგონად ამბობს – იცით, ეს ბიჭი ბედნიერია, არა მგონია, ჩვენს დაცინვას ყურადღება მიაქციოს, მთავარია, რომ მისი ოჯახის წევრებს ის უყვართ. და ბოლოს, ასკვნის-თუ გვინდა, რომ ერთმანეთს არ დავცინოთ, ყველაზე ახლობელი ადამიანებივით უნდა შევიყვაროთ ერთმანეთი.

კლასმა განწყობა და აზროვნების მიმართულება უცებ შეიცვალა, წითელთმიან, ლოყაწითელ, უსაყვარლეს ალექსანდრეს ახსენდება, როგორ დასცინიან ეზოში მოუქნელობის და ჭორფლების გამო და ამ დროს, როგორ თავგანწირვით იცავს უფროსი დაიკო – აპრეხილნაწნავებიანი თინი, რომელიც ავტორიტეტია ეზოს ბავშვებში, რადგან ვერავინ თამაშობს მასავით რეზონობანას.

თხელმა და კაფანდარა ელისაბედმა აღიარა, რომ ძალიან ბრაზდება, როცა მის უფროს ძმას ეზოს ბიჭები მხოლოდ იმიტომ დასცინიან, რომ რ თანხმოვანს მკვეთრად ვერ გამოთქვამს.

–ერთხელ გაბრაზებული მივედი იმ ბიჭებთან და ხმამაღლა ვუმეორებდი – თეთრი თრითნა თეთრ თრთვილზე თრთოდა, თეთრი თრითინა თეთრ თრთვილზე თრთოდა–მეთქი, ალბათ გიჟი ვეგონე, მას!

მეც მოვყევი ჩემი ამბები, განა ცოტა მაქვს ასეთი ისტორია… მთელი ბავშვობა დამცინოდნენ მოუხეშაობის, გიჟპოეტობის, ახლომხედველობის გამო… ჰოდა, უფროსი და–ძმის იმედი ყოვეთვის მქონდა.

მოკლედ, დავსკვენით, რომ ყველანი, მთელი კაცობრიობა ერთი ოჯახის წევრები ვართ და ისევე უნდა დავიცვათ ერთმანეთი დაცინვისა და შეურაცხყოფისგან, როგორც ჩვენ ვიცავთ ჩვენს დებსა და ძმებს….

თქვენ ალბათ ამ ამბის ლოგიკურ დასასრულს ელოდებით, რომ ყველამ ყველაფერი აღიარა, ინანა, გამოსწორების გზას დაადგა და არცერთ ბავშვს არავისთვის არასდროს დაუცინია.

არა, ასე არ მომხდარა, ამ გაკვეთილის მერეც ხშირად მესმის შეძახილები :

–ე, სქელო, კარში როგორ შემოეტიე?

–შე დიდყურა, დიდყურა!

–შე საფლავიდან პერერივზე გამოპარულო!

–აჩკარიკა!

და ა.შ. და ა.შ

მაგრამ არაფერი მიშლის ხელს, რომ ჩანთიდან კიდევ ერთხელ ამოვაძვრინო ჩემი ნაჭრის თოჯინები, თითზე წამოვიცვა და კიდევ ერთხელ მოვიფიქროთ ისტორიები დაცინვასა და გამხნევებაზე, წყენასა და სიყვარულზე.

კრიზისი საბავშვო ბაღში: რატომ უნდა ითამაშონ ბავშვებმა სკოლაში (პირველი ნაწილი)

მიერ

admin

7 მაისი, 2014 - 01:00

ნაწყვეტები Alliance for Childhood-ის 2009 წლის კვლევიდან

ავტორები: ედუარდ მილერი და ჯოან ელმონი

„It is the evening of the day

I sit and watch the children play…”

(ნაწყვეტი „როლინგ სთოუნზის” სიმღერიდან „As Tears Go By”)

ამ კვლევის მთავარ არგუმენტს, რომ ბავშვების მიერ მოგონილი თამაში უნდა აღდგეს საბავშვო ბაღში, უმეტესობა არ გაიზიარებს და ზოგმა შესაძლოა დასცინოს კიდეც. თუმცაღა უამრავი კვლევა ადასტურებს თამაშის სასიცოცხლო მნიშვნელობას ბავშვის განვითარებისთვის, ბევრს მიაჩნია, რომ სკოლაში თამაში დროის ფუჭად კარგვაა. სკოლა, – ამბობენ ისინი, – სწავლის ადგილია. მათ სჯერათ, რომ ბავშვს საკმაოზე მეტი დრო აქვს, რათა თამაშით სახლში იჯეროს გული.

თამაშისადმი სკეპტიკურ დამოკიდებულებას საფუძველს უმყარებს ბაზარზე არსებული უამრავი „ჭკვიანი საბავშვო” პროდუქტი – ისინი ღაღადებენ, რომ რაც უფრო ადრე დაიწყებს ბავშვი ცოდნის საბაზისო ელემენტების ათვისებას, მით უფრო უკეთ ისწავლის იგი სკოლაში. ამის გამო სკოლამდელი განათლების ფოკუსი წერა-კითხვისა და სხვა აკადემიური უნარების სწავლა-განვითარებისკენ მიიმართა და სასწავლო პროგრამაც სასწრაფოდ მოარგეს ამ მიზანს. მაგრამ თუ რეალობას თვალს გავუსწორებთ, დავინახავთ, რომ მცდარი კონცეფცია ბავშვების თამაშის უმნიშვნელობის შესახებ ნელ-ნელა ბანქოს ხუხულასავით იშლება.

ჩვენ უნდა განვასხვაოთ ზედაპირული თამაში რთული, სტრუქტურირებული და ხანგრძლივი როლური თამაშებისგან, რომლებსაც უკვე 5 წლის ბავშვები თამაშობენ, რომლებიც მათი ორიგინალური იდეებით იქმნება და რომლებიც მდიდარ ლექსიკას საჭიროებს. უნდა დავინახოთ განსხვავება საკლასო ოთახის ქაოსურ ხმებსა და ენერგიით დამუხტულ თამაშს შორის, რომელიც ბავშვებს ერთიანად იპყრობს. პატარები თამაშის დროს გულმოდგინედ „მუშაობენ”. ისინი იგონებენ სცენებსა და ისტორიებს, ლახავენ დაბრკოლებებს, აგვარებენ პრობლემებს თავიანთი სოციალური ცხოვრების გზაზე. მათ იციან, რა სურთ და ძალისხმევას არ იშურებენ მიზნის მისაღწევად.

ვინაიდან თამაშის დროს ბავშვი შინაგანად არის მოტივირებული, ეს პროცესი მისთვის მისივე იდეების განხორციელების უმძლავრეს გაკვეთილად იქცევა. კვლევები ადასტურებს, რომ ბავშვებს, რომლებიც ჩართულნი არიან რთულ სოციოდრამატულ თამაშებში, უკეთ აქვთ განვითარებული ენობრივი უნარები, ვიდრე მათ, ვინც ამ ტიპის აქტივობაში არ მონაწილეობს. მოთამაშე ბავშვებს აქვთ უკეთესი სოციალური ჩვევები, მეტი ემპათია და უფრო მდიდარი წარმოსახვა, უკეთ ხვდებიან, რას გრძნობენ ან გულისხმობენ სხვები; ნაკლებად აგრესიულები არიან, უკეთ ახერხებენ თვითკონტროლს და წარმოაჩენენ აზროვნების უფრო მაღალ დონეს. ამავე კვლევების თანახმად, მათ უფრო დიდი მოცულობის ტვინი აქვთ და უფრო რთული ნევროლოგიური სტრუქტურები, ვიდრე არამოთამაშეებს.

გრძელვადიანი კვლევები ამძაფრებს ეჭვს იმის თაობაზე, რომ ფონეტიკისა და სხვა დისკრეტული უნარების ადრეული ასაკიდან შესწავლას უკეთესი შედეგისკენ მივყავართ. მაგალითად, გერმანიაში თამაშებზე აქცენტირებული საბავშვო ბაღების სისტემა გასული საუკუნის 70-იან წლებში შეიცვალა კოგნიტიური მიღწევების ცენტრებით, რაც განათლების რეფორმის ნაწილი გახლდათ, მაგრამ კვლევამ, რომლის ფარგლებშიც ერთმანეთს შეადარეს ორმოცდაათი თამაშზე დაფუძნებული საბავშვო ბაღი და ამდენივე ადრეული სწავლების ცენტრი, აჩვენა, რომ ბავშვები, რომლებიც ბაღში უმეტესად თამაშობდნენ, 10 წლისთვის ბევრი რამით სჯობნიან ადრეული განათლების ცენტრებში აღზრდილ თანატოლებს – უკეთესად კითხულობენ, უკეთესი მაჩვენებლები აქვთ მათემატიკაში და სკოლაშიც უკეთესად არიან ადაპტირებულნი სოციალურად და ემოციურად, უკეთ აქვთ განვითარებული წარმოსახვა და უკეთ გამოხატავენ აზრებს. ამ კვლევის შედეგად გერმანული საბავშვო ბაღები დაუბრუნდნენ თამაშზე დამყარებულ აღზრდის სისტემას.

აშშ-ში ხშირად გაიგონებთ, რომ შურთ წარმატების, რომელსაც ჩინეთმა და იაპონიამ მიაღწიეს ბავშვებისთვის მეცნიერებების, მათემატიკისა და ტექნოლოგიების სწავლების კუთხით, თუმცა თითქმის არაფერს ამბობენ იმაზე, რომ ამ ქვეყნებში სასკოლო პროგრამები, მეორე კლასის ჩათვლით, თამაშსა და გამოცდილებაზე აგებულ აქტივობებს უფრო ეფუძნება, ვიდრე დიდაქტიკას.

ფინეთშიც (რომელიც დღეს კარგი სასკოლო განათლების ერთ-ერთ მაგალითად მიიჩნევა – ლ.ა.) ბავშვები თამაშებზე ორიენტირებულ საბავშვო ბაღებში დადიან. ფინელებს შვილები სკოლაში 7 წლის ასაკში მიჰყავთ, ნაცვლად ექვსისა. შედეგად ეს ქვეყანა, PISA-ს საერთაშორისო სისტემით, 15 წლის მოსწავლეთა მიერ გამოცდებზე ნაჩვენები შედეგების მიხედვით, ტრადიციულად, უმაღლეს შეფასებებს იღებს. აქვე აღსანიშნავია ერთი ფაქტორიც: ფინეთში სიღარიბე არ წარმოადგენს ისეთ პრობლემას, როგორსაც აშშ-ში, სადაც ღარიბი და დაბალშემოსავლიანი ოჯახების წილი ფინეთზე გაცილებით დიდია და ასეთ ბავშვებს საბავშვო ბაღებსა და სკოლებში განსაკუთრებული ყურადღება და სპეციალური პროგრამები სჭირდებათ.

საშუალოზე დაბალი შემოსავლის მქონე ოჯახების ბავშვებისთვის აუცილებელია დამატებითი მხარდაჭერა, რათა დაინახონ თამაშზე დამყარებული და გამოცდილების განვითარებაზე ორიენტირებული სწავლების ყველა სიკეთე. თამაშში გამოუცდელ ბავშვებს ხშირად უჭირთ სხვებთან ერთად თამაშში დაუხმარებლად ჩართვა. მათ საგანგებოდ უნდა დავანახვოთ წიგნების მნიშვნელობაც, რაც საშუალო და მაღალშემოსავლიანი ოჯახებიდან გამოსული პატარებისთვის ჩვეულებრივი გართობაა. მათთვის აუცილებელია იმ ენის, იმ ლექსიკის მოსმენა, რომელიც გამოიყენება საუბრისას, ამბის თხრობისას, სიმღერისას და ლექსების კითხვისას; სჭირდებათ იმის სწავლა, როგორ გამოიყენონ ენა სხვებთან კომუნიკაციის დროს. თამაში კი წამყვანი აქტივობაა იმ ენის გამოყენებისთვის, რომელიც ბავშვებს ესმით.

თამაშებზე დამყარებულ საბავშვო ბაღებში მასწავლებელს ძალიან მნიშვნელოვანი, თუმცა ფარული ფუნქცია აკისრია: მან თვალი უნდა გაადევნოს ბავშვის განვითარების გზას და მის კომპონენტებს – კოგნიტიურს, ფიზიკურსა თუ სოციალურ-ემოციურს; უნდა შეეწყოს ბავშვების სათამაშო თემებს და მათზე ააგოს ურთიერთობა, გააცნოს მათ ახალი შინაარსი, სათამაშოები, სხვა მასალები, ნივთები და ხელი შეუწყოს მათ გონებრივ სტიმულაციას. მასწავლებელი უნდა ხედავდეს თითოეული ბავშვის საჭიროებებს და ეხმარებოდეს იმ დაბრკოლებათა გადალახვაში, რომლებიც მათ სწავლაში უშლით ხელს.

სხვა სიტყვებით, საბავშვო ბაღის მასწავლებელი უნდა იყოს კარგად გაწვრთნილი პროფესიონალი, რომელიც სწავლისთვის თავდადებული სამასწავლებლო თემის ნაწილს წარმოადგენს. ამ თემში მასწავლებლები ერთმანეთს განვითარებაში ეხმარებიან და მათ ადმინისტრაციის სრული მხარდაჭერა აქვთ. ასეთი მასწავლებელი ბევრს ელის თავისი მოსწავლეებისგან და მხარს უჭერს მათ ოპტიმალურ განვითარებას.

არამხოლოდ ღარიბი ოჯახების შვილებს – ნებისმიერ ბავშვს სჭირდება ამ ტიპის მხარდაჭერა. სიმართლე კი ის არის, რომ დღეს ბავშვების უმეტესობას, შინაც კი, არ გააჩნია თამაშისთვის საკმარისი დრო. დღეს მდიდარი ოჯახების შვილებსაც კი სჭირდებათ დახმარება, რათა კრეატიულ საბავშვო თამაშებში ჩაერთონ – მათ ცხოვრებაში მედიისა და ორგანიზებული აქტივობების სიჭარბემ ჩვეულებრივი, ბავშვური თამაშისგან მათი გაუცხოება გამოიწვია. ხშირად ბავშვებს ბრძოლა უწევთ თავიანთი იდეებისა და ხედვის წარმოსაჩენად.

ერთმა საბავშვო ბაღის მასწავლებელმა საყურადღებო რამ თქვა: „როცა ბავშვებს სათამაშო დროს ვაძლევ, მათ არ იციან, რა აკეთონ. მათ არ გააჩნიათ იდეები თამაშისთვის”. ეს ტრაგედიაა როგორც ბავშვებისთვის, ისე ერისა და მსოფლიოსთვის.

ვერც ერთი ადამიანი ვერ შეძლებს თავისი შემოქმედებითი პოტენციალის სრულ რეალიზებას, თუ მისი კრეატიულობა ბავშვობაშივე ჩაკლეს. დღეს, 21-ე საუკუნეში, ვერც ერთი ერი ვერ განვითარდება შემოქმედებითი და ინოვაციური სამუშაო ძალის გარეშე. იგივე ითქმის დემოკრატიაზეც, რომელიც ვერ გადარჩება დამოუკიდებლად მოაზროვნე და მოქმედი მოქალაქეების გარეშე.

ის, რომ თამაში მთავარი ძალა და იმპულსია ბავშვის ფიზიკური, მენტალური, სოციალური და ემოციური განვითარებისთვის, ეჭვგარეშეა. თამაშზე დამყარებული მეთოდიკის მქონე საბავშვო ბაღებში ბავშვები ორმაგ სარგებელს ნახულობენ მათთან შედარებით, ვისაც ბაღში თამაშგარეშე პროგრამებით ასწავლიან: უკეთესად კითხულობენ, უკეთ უვითარდებათ ინტელექტუალური უნარები და მეტი შესაძლებლობა აქვთ, გარემოსთან ადაპტირებულ ზრდასრულ ადამიანებად ჩამოყალიბდნენ. ყოველი ბავშვი იმსახურებს, იზრდებოდეს ხალისიან, თამაშით გაჯერებულ, გამოცდილებაზე ორიენტირებულ საბავშვო ბაღებსა თუ სკოლამდელ დაწესებულებებში. თამაშმა დაამტკიცა, რომ ის კარგად „მუშაობს”!

(გაგრძელება იქნება)

ჟესტების მუსიკა – II ნაწილი

მიერ

admin

6 მაისი, 2014 - 01:00

მსურს გაგიზიაროთ თომას გრუბეს დოკუმენტური ფილმი – „Rhythm Is It” („ყველაფერი რიტმშია”), რომელსაც გასდევს იგორ სტრავინსკის შესანიშნავი მუსიკა. ფილმი საინტერესო იქნება როგორც მასწავლებლებისათვის, ასევე მშობლებისათვის. ფილმში საუბარია რიტმის აღქმასა და შეგრძნებებზე, კონცენტრაციის მნიშვნელობაზე, დისციპლინაზე, ცხოვრებისეულ გამოწვევებზე, სიძნელეების გადალახვაზე, მოსწავლეთა თავისებურებებსა და კომპლექსებზე, მათ რთულ ფსიქიკაზე, დამოუკიდებლობასა და პასუხისმგებლობაზე, დადებით და უარყოფით შეფასებებზე, საყვედურებზე და თავდაცვაზე, წარუმატებლობასა და შესაბამისად ცინიზმზე, კომფორტულ ზონაზე და ა.შ.

2003 წელს ბერლინის ფილარმონიის მთავარი დირიჟორის – საიმონ რეტლისა და ქორეოგრაფ როისტონ მალდუმის მიერ განხორციელდა უნიკალური პროექტი, რომელშიც მონაწილეობდა 200-მდე ბავშვი და მოზარდი მსოფლიოს 25 ქვეყნიდან. ეს იყო პირველი ფართომასშტაბიანი საგანმანათლებლო პროექტი, სადაც მუსიკისა და ცეკვის უდიდესმა ძალამ გააერთიანა უმეტესად პრობლემური სკოლებიდან წარმოდგენილი ბავშვები. არცერთი მათგანი მანამდე არ იცნობდა საბალეტო ხელოვნებას. დადგმული იქნა იგორ სტრავინსკის ბალეტი – „კურთხეული გაზაფხული”.

https://films.imhonet.ru/element/1156747/movie-online/

ფილმი „Rhythm Is It”

რიტმსა და ჟესტებზე საუბარი განუმეორებელ ფრედ ასტერის გარეშე ვერც კი წარმომიდგენია. ასტერს ხომ ყველაფრისგან შეეძლო ორიგინალური რიტმული სურათის შექმნა, რის გამოც გენიალური იმპროვიზატორი შეარქვეს.

მე-20 საუკუნის კლასიკური ბალეტის ბრწყინვალე წარმომადგენლები – ჯორჯ ბალანჩინი და რუდოლფ ნურეევი უდიდეს მოცეკვავედ აღიარებდნენ ფრედ ასტერს. ერთ-ერთი ცნობილი ფრანგი მოცეკვავისა და ქორეოგრაფის – როლან პეტის აზრით კი, ფრედი თანამედროვე ცეკვის საუკეთესო ოსტატთა რიცხვში შედის, მიუხედავად იმისა, რომ კლასიკურ ბალეტს არ ცეკვავდა. იგი თვლიდა, რომ ფრედ ასტერმა მიუზიკლის ჟანრის საზღვრებს გადააბიჯა და შექმნა საკუთარი სრულიად უნიკალური სტილი, ხოლო სტეპი უმაღლეს ხელოვნებად აქცია. მიხეილ ბარიშნიკოვი კი აღნიშნავდა: „ჩვენ მას ვერ ვიტანდით. მის გამო კომპლექსები გვტანჯავდა. ასტერი იმაზე მეტია, ვიდრე სრულყოფილება”.

ადამიანი, რომელმაც „სიმღერა არ იცის. თამაში არ იცის. მელოტია. ცოტას ცეკვავს” – (ჰოლივუდური ჭორი ფრედერიკ აუსტერლიცის პირველი კინოსინჯის ანგარიშიდან). სინამდვილეში, ფრედ ასტერი (ფსევდონიმი) სცენაზე ფეხებით ხმის გამოცემის, რიტმულად კაკუნის – სტეპის დიდოსტატი იყო. და რამდენადაც გასაკვირი არ უნდა იყოს, სტეპის წარმოშობის ისტორია დაკავშირებულია არა საცეკვაო, არამედ მუსიკალურ ტრადიციასთან, მით უფრო, თუ გავიხსენებთ გამოთქმას: „სტეპი – ეს ფეხების მუსიკაა”. ჰოლივუდური ჭორის გასაქარწყლებლად მოგახსენებთ, რომ ფრედ ასტერი სინამდვილეში გახლდათ მოცეკვავე, მსახიობი, ქორეოგრაფი, მომღერალი, მუსიკალური ჟანრის უდიდესი ოსტატი, ერთი სიტყვით ნამდვილი ჰოლივუდის ვარსკვლავი.

როგორც ჯაზის ისტორიას გვერდს ვერ ავუვლით შავკანიანი მონების

მონაწილეობის გარეშე, ასევე სტეპის ისტორიასაც. შეგახსენებთ, რომ ამერიკის კონტინენტის აღმოჩენამ, მასზე დასახლებული ევროპელები, აფრიკელი შავკანიანების მოვაჭრეებად აქცია. კოლონიზატორებისა და ზანგი მონების თანაცხოვრებამ კი, ახალ მიწაზე ძალაუნებურად დაამკვიდრა აფრიკული მუსიკალური კულტურა განსხვავებული უცხო რიტმებით. ასე შეერწყა ევროპული და ამერიკული (თეთრებისა და შავების) მუსიკალური კულტურები ერთმანეთს, მიუხედავად იმისა, რომ რიტუალური სიმღერებისა და ცეკვების შესრულებისას ზანგებისათვის დამახასიათებელი ფეხების ბაკუნი და ხტუნვა იკრძალებოდა.

დიახ, სტეპის ისტორიაშიც, ამერიკელი მონათმფლობელები ბუნტის თავიდან ასაცილებლად კრძალავდნენ ნებისმიერ დასარტყამ ინსტრუმენტებზე დაკვრას, რათა მონების მიერ არ გავრცელებულიყო კოდირებული სიგნალები შორ მანძილებზე. ამიტომ, რელიგიური დღესასწაულების დროს, მონებს რიტმის გადაცემა ფეხების საშუალებით მოაფიქრდათ. რიტმული სურათი თანდათან რთულდებოდა და ბოლოს და ბოლოს სტეპის სახე მიიღო.

მიუხედავად ბგერის ფეხით გამოცემის იდეისა, რომელიც გავრცელებული იყო დედამიწის ყველა კუთხეში (აფრიკიდან – რუსეთამდე), ნამდვილი სტეპი მაინც წმინდა ამერიკულ გამოგონებად რჩება.

(ფილმში ჟღერს ფრენკ ლესერის მუსიკა)

იმ დროისათვის საზოგადოებამ მსუბუქი მუსიკალური კომედიები ინტერესით მიიღო. განუმეორებელი პლასტიკისა და ცეკვის სრულყოფილი ტექნიკის მქონე ჯადოქრის – ფრედ ასტერის გამოჩენამ კი განსაკუთრებული აღფრთოვანება და სიყვარული გამოიწვია მაყურებელში. ასტერი აღნიშნავდა: „მე მუდამ ვისწრაფვი ცეკვას ფრენის ეფექტი შევმატო”. მაყურებლის დიდი სიყვარული მას სიკვდილამდე გაჰყვა. შესანიშნავი მოცეკვავე ჯინ კელი იტყვის: „ცეკვის ისტორია კინოში ასტერით იწყებაო”.

76 წლის კარიერის მანძილზე ფრედ ასტერი გადაღებული იქნა 31 მუსიკალურ ფილმში, ხოლო საუკეთესო მეწყვილესთან ჯინჯერ როჯერსთან ერთად – 10 ფილმში. მისი პარტნიორებიდან ასევე უნდა აღვნიშნოთ ჯუდი გარლენდი (ლაიზა მინელის დედა) და ოდრი ჰეპბერნი.

ჰიტის – „დღე და ღამე” ავტორი გახლავთ ამერიკელი კომპოზიტორი – კოულ პორტერი (სიმღერას უამრავი ვოკალისტი და ინსტრუმენტალისტი შემსრულებელი ჰყავს: ბილ ევანსი, არტ ტეიტუმი, ბილი ჰოლიდეი, ფრენკ სინატრა, ელა ფიცჯერალდი, ჩარლი პარკერი და სხვანი).

ეს კი, თანამედროვე ირლანდიური სტეპია

სტეპის ისტორიის ათვლა მე-18 საუკუნიდან იწყება. ამ პერიოდისათვის ირლანდიური ჟიგა (ძველებური სწრაფი ცეკვა) ამერიკაში აქტიურად ვრცელდება ირლანდიელი დევნილების მიერ, აგრეთვე დასავლეთ აფრიკული ჯიუბა (ზანგების საკრალური ცეკვა) და ინგლისური ჩიჩოტკა. და მიუხედავად სხვადასხვა სტილების ჩამოყალიბებისა, ვერცერთი მათგანი თავს ვერ მოიწონებდა ისეთი წინააღმდეგობრივი რიტმით, როგორიც სინკოპაა, რომელმაც 1900-1920-იან წლებში საფუძველი დაუდო ჯაზური სტეპის დაბადებას. ნათელი, უჩვეულო, სინკოპირებული მუსიკა, აღმოცენებული რეგტაიმიდან, ბლუზიდან, სპირიჩუელსიდან და მთლიანად აგებული რიტმზე, თითქოს და შექმნილი იყო სპეციალურად სტეპისათვის.

უბრალო ბიჭების წარმატების საიდუმლო

მიერ

admin

6 მაისი, 2014 - 01:00

ბევრი ფიქრობს, რომ სპორტში წარმატების მიღწევა ძირითადად სპორტსმენის თანდაყოლილ ტალანტზეა დამოკიდებული და ჩემპიონები მხოლოდ განსაკუთრებული ნიჭის მქონე ადამიანები ხდებიან.

ოლიმპიური თუ მსოფლიოს ჩემპიონის მედლებით დახუნძლული ლეგენდარული სპორტსმენების აბსოლუტური უმრავლესობისთვის, სპორტი სიღარიბის დაძლევისა და თავის გადარჩენის ერთადერთი გზა იყო. ამ ადამიანების წარმატების საიდუმლო ხშირად სულსაც არაა განსაკუთრებულ ტალანტში. მათ მძიმე, აუტანელი ვარჯიშითა და შრომით მიაღწიეს წარმატებას და ძალიან სამწუხაროა, რომ დღეს მშობლები და მწვრთნელები ახალგაზრდა ქართველი სპორტსმენების აღზრდისას ძალიან იშვიათად ცდილობენ მათთვის შრომისმოყვარეობის გამომუშავებას.

ვერავინ დამარწმუნებს, რომ კენიელი მორბენლების, ირანელი მოჭიდავეების, ან ურუგვაელი ფეხბურთელების უმეტესობა განსაკუთრებული სპორტული ნიჭით გამოირჩევიან. ეს სპორტსმენები ბავშვობიდან მიხვდნენ, რომ აფრიკის აუტანელი სიღარიბისგან თუ ირანის გაუსაძლისი ყოფისგან თავის დაღწევის ერთადერთი საშუალება სპორტულ დარბაზებსა და მინდვრებზე დაღვრილი რაც შეიძლება ბევრი სისხლი და ოფლია.

ალბათ გინახავთ ოლიმპიადებზე მონაწილე კენიელი მორბენლების სახეები. სახეებზევე აწერიათ, რომ მათ მიერ სწრაფად გარბენილი თითოეული მეტრი სიკვდილ-სიცოცხლის თამაშია. მათი წარმატება და დამარცხება ზღვარია ნაირობში შეძენილ ფეშენებელურ ბინასა და გადაკარგულ აფრიკულ სოფელში შიმშილობას შორის. ისინი არა ტალანტები, არამედ ლუკმაპურის მაძიებელი გლადიატორები, ათლეტები არიან. ათლეტს კი ხშირად უამრავი ტალანტის დამარცხება შეუძლია.

მწვრთნელს სპორტსმენისათვის ბევრი დავალების მიცემა უწევს. მათ შორის აუცილებელია გუნდის მოტივირება. ძალიან ძნელია მოტივაცია ჩაუნერგო ადამიანს, რომლისთვისაც სპორტი მხოლოდ გართობაა და მეტი არაფერი.

რონალდინიო ბრაზილიის ნაკრებში ერთადერთი შავკანიანი ფეხბურთელი იყო, რომელიც მატერიალურად ნორმალურ ოჯახში გაიზარდა. რობერტო კარლოსის ან რონალდოს მიერ გამოვლილი გასაჭირი უცხოა რონალდინიოსთვის. ამიტომაც არაა გასაკვირი, რომ რონალდინიო მოტივაციას ადრე თუ გვიან დაკარგავდა და როგორც ჩანს დაკარგა კიდეც.

თუმცა შეუძლებელია მოტივაციის გარეშე დარჩეს სამუელ ეტოო. მისთვის აღებული ყოველი ხელფასი თუ პრემია, მისი აფრიკაში მცხოვრები ნათესავების შიმშილს გადარჩენილ თუნდაც ერთ ოჯახს უდრის. რონალდინიოსაგან განსხვავებით, სამუელისათვის სპორტი არასოდეს ყოფილა გართობა და სიამოვნების მიღების საშუალება.

ცდება ის, ვინც ამბობს, რომ ათლეტების დრო ელინისტური საბერძნეთის ეპოქას ჩაბარდა და ახლა სპორტის სახეობები სულ სხვა გზით ვითარდება. დღეს მთელ მსოფლიოში მილიარდობით ადამიანი სპორტით სწორედ იმიტომაა დაინტერესებული, რომ სპორტული ტრადიციები, შეხედულებები და, რაც მთავარია, გამარჯვების მოპოვების საშუალებები უცვლელი დარჩა.

ასპარეზობებს ინტერესი, ინტრიგა და გადაჭედილი ტრიბუნები მეთუნუქის შვილმა ალან შირერმა, მწყემსმა გაბრიელ ბატისტუტამ, მეფუნთუშე მიხაელ შუმახერმა და მათმა მსგავსმა ადამიანებმა შეუნარჩუნეს. გლადიატორების ეპოქა სპორტში არასოდეს დასრულებულა და არც დასრულდება. სპორტი სწორედ მათთვის არსებობს.

რა ემართებათ ბიჭებს?

მიერ

admin

6 მაისი, 2014 - 01:00

ჩემი ოცწლიანი პედაგოგიური პრაქტიკის ბოლო პერიოდში ერთ არასასიამოვნო ტენდენციას ვამჩნევ – ბიჭების ინტერესი სწავლის მიმართ მცირდება; შესაბამისად, იკლებს სკოლის წარმატებულ მოსწავლეთა შორის მათი რაოდენობაც. ბიჭების სწავლასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე სტატიის დაწერისკენ რამდენიმე კონკრეტულმა ფაქტმაც მიბიძგა: ახლახან სამი სკოლის ბაზაზე განვახორციელეთ პროექტი, რომელშიც თითო სკოლიდან 4-4 მოსწავლე იყო ჩართული – პროექტის 12 მონაწილეს შორის მხოლოდ ერთი გახლდათ ბიჭი; სულ ახლახან ინტელექტის დღისადმი მიძღვნილი ღონისძიებები გაიმართა – თვალის ერთი გადავლებაც კმაროდა იმის შესამჩნევად, რომ გოგონები ბიჭებს სჭარბობდნენ. გადავწყვიტე, ჩემი ვარაუდი გადამემოწმებინა და, ჩვეულებისამებრ, ინტერნეტს მივაშურე. აღმოჩნდა, რომ ბიჭების სწავლასთან დაკავშირებული პრობლემების მატება საერთო ტენდენციაა, რის თაობაზეც განათლების ექსპერტები და ფსიქოლოგები თავიანთ მოსაზრებებს გამოთქვამენ. ჩვენ ორი ამერიკელი ექსპერტის შეხედულებებს გაგაცნობთ.

ფაქტია, ბიჭები ჯერ კიდევ ინარჩუნებენ ზოგიერთ უპირატესობას: მაგ., „გენიოსი” ბიჭების რაოდენობა სჭარბობს „გენიოსი” გოგონებისას, IQ-ს მიხედვით საუკეთესო 1 პროცენტშიც ბიჭების რაოდენობა გოგონებისას აღემატება, – თუმცა იმავდროულად უცხოეთში მოიპოვება შემაშფოთებელი სტატისტიკაც:

ა) ბიჭების სკოლიდან გასვლის შანსი 30%-ით მეტია, ვიდრე გოგონებისა;

ბ) საშინაო დავალებებს, დაწყებითი კლასებიდან მოყოლებული, კოლეჯის ჩათვლით, გოგონები გაცილებით უკეთ ართმევენ თავს;

გ) ყურადღების დეფიციტით გამოწვეული ჰიპერაქტიური აშლილობის დიაგნოზი (ე.წ. ADHD) ბიჭებში 4-5 ჯერ მეტად არის გავრცელებული, ვიდრე გოგონებში;

დ) სსსმ მოსწავლეთა ორ მესამედს ბიჭები შეადგენენ;

ე) ჰიპერაქტიური ბიჭების რაოდენობა ხუთჯერ აღემატება გოგონებისას.

რამდენიმე წლის წინ ფსიქოლოგიის დოქტორმა ლეონარდ საქსმა (Leonard Sax) ბიჭების სწავლასთან დაკავშირებულ პრობლემებზე დაწერა წიგნი, რომლის სრული სახელწოდებაა „ბიჭების დინება – ბიჭების უმოტივაციობის ეპიდემიური ზრდისა და ჭაბუკების წარუმატებლობის 5 ძირითადი ფაქტორი”. მთავარი კითხვა, რომელზე პასუხის გაცემასაც ცდილობს ავტორი, ასეთია: რატომ არის, რომ სულ უფრო მეტი ჭაბუკი ხდება სწავლის მიმართ პასიური და ინდიფერენტული?

დოქტორმა საქსმა საკითხის კვლევა მშობლების გამოკითხვით დაიწყო. მან დაადგინა, რომ მათ ყველაზე მეტად თავიანთი ვაჟების კომპიუტერული თამაშებით უზომო გატაცება აწუხებთ. ისინი ვერ ეგუებიან, რომ მათი შვილები დროის უმეტეს ნაწილს თავიანთ ოთახებში, კომპიუტერთან ატარებენ. მეცნიერმა დაასკვნა, რომ კომპიუტერზე ბიჭების მიჯაჭვულობა უშუალოდ უკავშირდება საკუთარი სასწავლო შესაძლებლობების მიმართ რწმენის დაკარგვას (ამაზე უფრო დაწვრილებით ქვემოთ ვისაუბრებთ), რაც წინათ მათთვის არ ყოფილა დამახასიათებელი.

„რაღაც საშინელება ხდება ბიჭების თავს, – ამბობს საქსი, – თუნდაც ოცი წლის წინანდელ მდგომარეობასთან შედარებით, საბავშვო ბაღით დაწყებული, კოლეჯით დამთავრებული, ამერიკელი ბიჭები, წესისამებრ, ნაკლებად მონდომებულები და ამბიციურები არიან. სტატისტიკა აჩვენებს, რომ კოლეჯდამთავრებულ ახალგაზრდებს შორის ბიჭების პროცენტულმა ოდენობამ მოიკლო და ეს ტენდენცია გოგონების სასარგებლოდ კიდევ უფრო იზრდება”.

საქსს მიაჩნია, რომ პრობლემა საკლასო ოთახში შესვლისთანავე იწყება. ცნობილია, რომ საკლასო ატმოსფერო გოგონების ხასიათს უფრო ერგება. პატარა ბიჭებს ნაკლებად ხიბლავთ მერხთან ჯდომა, მათ ეზოში ყოფნა, თამაში და ფიზიკურ აქტივობაში ერთმანეთთან გაჯიბრება ურჩევნიათ. ამ დროს მათ აიძულებენ, პასიურად ისხდნენ საკლასო ოთახში ან, მათივე ნების საწინააღმდეგოდ, წერონ, იკითხონ და იანგარიშონ.

ეს ყოველივე არახალია. ბიჭებს არასოდეს ჰყვარებიათ მერხთან ჯდომა. მათ ყოველთვის მოსწონდათ გაკვეთილის მსვლელობისას ფანჯარაში ყურება, ხშირად ფიქრსა და ოცნებაში მოგზაურობდნენ კიდეც. ამის თაობაზე ჯერ კიდევ უძველესი აღმოსავლური და ანტიკური წერილობითი წყაროები გვაწვდიან ინფორმაციას. აქვე იმასაც ვიგებთ, რომ ასეთი ქცევისთვის მაშინდელი ბიჭები მკაცრად ისჯებოდნენ. ამრიგად, ამ საკითხზე მომუშავე მკლევრები იმას როდი ამტკიცებენ, რომ წინათ „ოქროს ხანა” იყო – ისინი ხაზს უსვამენ, რომ ამჟამად არის მდგომარეობა გაუარესებული და ამას საფუძვლად უდევს როგორც ძველი, ასევე ახალი მიზეზებიც.

ამასობაში პრობლემის არსსაც მივადექით. როგორც ითქვა, წარუმატებლობას სწავლის საწყის ეტაპზე ეყრება საფუძველი. პირველ კლასში მთელი სასწავლო პროცესი ორ ძირითად აქტივობას – წერა-კითხვისა და არითმეტიკის შესწავლას ეთმობა. თუ მოსწავლემ ვერ მოახერხა, წარმატებას მიაღწიოს ამ ორი მიმართულებით, მაღალ კლასებში სხვა საგნებშიც მარცხისთვის არის განწირული. უფრო მეტიც – სკოლის შემდეგაც გაუჭირდება წარმატების მიღწევა.

დოქტორ საქსს მიაჩნია, რომ ამერიკული სკოლები თავიანთი რეფორმატორული სასწავლო მეთოდებით უკვე 50 წელია ჯიუტად უწყობენ ხელს ჩვეულებრივი ბიჭების მარცხს (ჩვეულებრივი კი არის ისეთი ბიჭი, რომელიც ცდილობს, წარმატებას მიაღწიოს, მაგრამ პერმანენტული წარუმატებლობის შემდეგ საბოლოოდ ხელს ჩაიქნევს).

ერთი მხრივ, ბიჭებს თრგუნავს ატმოსფერო, რომელიც მათ არ მოსწონთ, მეორე მხრივ, მათ აიძულებენ ისეთ აქტივობებში ჩართვას, რომლებისგანაც თავის დაღწევას ისინი ყველანაირად ცდილობენ. ბიჭების უმეტესობას ეჩვენება, რომ მათთვის მიცემული ინსტრუქციები მეტისმეტად რთული და, იმავდროულად, მოსაბეზრებელია. ზოგჯერ მათ უჩნდებათ რწმენა, რომ ვეღარასოდეს მიაღწევენ წარმატებას.

საქსი საკმაოდ მუქ ფერებში გვიხატავს ბიჭის მდგომარეობას: ყოველ დილით, სკოლაში მისვლისას, ის უკვე დეპრესიულ მდგომარეობაშია, მაგრამ ამას არავინ ითვალისწინებს და ერთი და იგივე მეორდება. მისი დახმარება მშობლებსაც ნაკლებად ძალუძთ, რადგან სწავლების ცვალებად მეთოდებს მხარს ვერ უბამენ. ბიჭი ჯერ პირქუში ხდება, შემდეგ ბრაზდება. ესმის, როგორ ჩურჩულებენ მშობელები მის მდგომარეობაზე. ამ საუბარში იგი ყურს მოჰკრავს ხოლმე შემაშფოთებელ სიტყვებსა და ფრაზებს. შემდეგ მას უკვე აშკარად ეუბნებიან, რომ დისლექსია ან ADHD აქვს, რომ უნდა იმკურნალოს. ეს პროცესი 6-7 წლიდან იწყება და 9-10 წლის ასაკში ბიჭების მოზრდილი ნაწილისთვის ფიასკოთი მთავრდება. ამ ხნის განმავლობაში ბიჭს ბევრჯერ უხდება თავის მართლება მასწავლებლებისა და მშობლების წინაშე იმის გამო, რომ ვერ ახერხებს რაღაცების ისე კეთებას, როგორც მისგან მოითხოვენ, უყალიბდება რწმენა, რომ მოზრდილები ჩამორჩენილად მიიჩნევენ მას და, რაც უარესია, ეთანხმება და თანდათან ეგუება კიდეც თავის მდგომარეობას.

აქედან გამომდინარე, ბიჭების კომპიუტერით მეტისმეტი გატაცებაც სავსებით გასაგები ხდება. მაშინ როდესაც სასკოლო ცხოვრება ბიჭებს აიძულებს, საკუთარ თავზე არასრულყოფილი წარმოდგენა იქონიონ, მათ მიერ გამოგონილ კომპიუტერულ ცხოვრებაში ისინი თავს ყოვლისშემძლეებად გრძნობენ (არადა პოტენციურად ასეთები არიან კიდეც). ახლა ვიკითხოთ, რომელი სამყაროს სასარგებლოდ გააკეთებენ ბავშვები არჩევანს (ან გააკეთებდით თქვენ თვითონ მათ ადგილას), სად უფრო მეტი დროის გატარებას ისურვებენ – საკლასო ოთახში თუ კომპიუტერის მონიტორთან?

დოქტორი საქსი ყურადღებას ამახვილებს კითხვის სწავლების მეთოდებზე, იწუნებს მათ და მიაჩნია, რომ მოზრდილები მხოლოდ თავს იტყუებენ, როცა ცდილობენ, ბავშვებს კითხვა ასწავლონ, რეალურად კი იმ მეთოდებით, რომლებითაც ამას ცდილობენ, საპირისპირო შედეგს იმკიან და ბავშვებს არ აძლევენ საშუალებას, ისწავლონ კითხვა, რაც თავისთავად ძალიან სახალისო პროცესია.

ბიჭების სწავლის პრობლემებს მიუძღვნა თავისი ნაშრომი „Raising Cain” („შფოთის ატეხა”) დოქტორმა მაიკლ თომპსონმა (Michael Thompson). იგი წერს: „ძნელია, ზუსტად განსაზღვრო ბიჭების წარმატების რეალური დონე, რადგან ის ძალზე ფართო ამპლიტუდით მერყეობს – სრული ფიასკოდან საერთაშორისო წარმატებამდე, მაგრამ დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ საშუალო მოსწრების გოგონა გაცილებით უკეთესად გრძნობს თავს სკოლაში, ვიდრე საშუალო მოსწრების ბიჭი. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, გოგონებისთვის სკოლა გაცილებით წარმატებული ადგილია. ამის მიზეზი ისიც არის, რომ ბიჭებს გაცილებით მეტად უჭირთ ყურადღების მობილიზება და შესასწავლ საკითხზე ფოკუსირება, ვიდრე გოგონებს. ისინი, ვინაიდან ფიზიკურად უფრო აქტიურნი არიან, გაკვეთილზე ყოფნისას უფრო მეტ დისკომფორტს განიცდიან”. მკვლევარს მიაჩნია, რომ მდგომარეობა შესამჩნევად გამოსწორდება, თუ ბიჭებს საშუალება მიეცემათ, დროდადრო იაქტიურონ ფიზიკურად, ხოლო სწავლის პროცესში უფრო ხშირად იქნება გამოყენებული მათთვის ყველაზე ბუნებრივი – კეთებით სწავლის ელემენტები. „ფაქტია, საშუალო ამერიკელი ბიჭი სკოლაში „გადარჩენისთვის”, იბრძვის”, – ამბობს თომპსონი.

თუმცა ბიჭების მშობლები პანიკას არ უნდა მიეცნენ. შემაშფოთებელი სტატისტიკა არ აღწერს ყველა ბიჭს, მეტადრე – მაინცდამაინც თქვენს ვაჟს, მაგრამ დაფიქრებასა და ანალიზს კი ნამდვილად მოითხოვს, რადგან მკაფიოდ წარმოაჩენს, რომ ბიჭები სკოლაში სწავლასა და ქცევასთან დაკავშირებით სირთულეებს აწყდებიან. მით უმეტეს, პრობლემის მოგვარების საფუძველი ოჯახშია. ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ თუ ოჯახში განათლებას აფასებენ, შანსი, ვაჟმა თავი გაართვას პრობლემებს, იზრდება. იგი მოახერხებს დაბრკოლების გადალახვას და სწავლასაც წარმატებით გააგრძელებს.

წარსულის ტკბილი ნამცეცები

მიერ

admin

5 მაისი, 2014 - 01:00

ყველა ამბავი თითქმის ერთნაირია – როგორ უჭირდა ყველას, როგორ გვიხაროდა შუქის მოსვლა და რამდენ ხანს ვიდექით პურის რიგებში. ეს ისეთი მყარი მოცემულობა იყო, რომ ერთი წუთითაც კი არ გაგვჭირვებია მასთან შეგუება, თითქოს ასეთი გამოცდილებით დავიბადეთ და არაფერი გვაკვირვებდა.

ერთ ზამთარს ძალიან დიდი თოვლი მოვიდა, მთელი დღე გადაუღებლად თოვდა, საღამოს კი ეზო ხალხით გაივსო. დიდი თუ პატარა ყველა გარეთ გამოვიდა და გუნდაობდა. როცა აწითლებულმა ხელისგულებმა შეგვაწუხეს, ისევ მივაშურეთ ჩვენს სახლებს. გარეთ ხვავრიელად აგრძელებდა ბარდნას, სახლში შუქი გვქონდა და თბილ სამზარეულოში, დიდ ელექტრონულ საცხობში დედა ფუნთუშებს აცხობდა. ჩვენ ისევ აივანზე გავცვივდით და ისევ ვუყურებდით თოვას, სამზარეულოდან კი ისეთი სიმშვიდე მოდიოდა, როგორც შობის ღამეს – დარიჩინის სურნელება. ჩვენს დაწითლებულ ხელებში თბილი ფუნთუშების მოხვედრისთანავე ვიგრძენით , რომ ეს ის სიყვარული და ის სიმშვიდე იყო, რაც გვაბედნიერებდა. მცირედით კმაყოფილება და გულითადი მადლიერება პირველად, მგონი, მაშინ ვიგრძენი.

სხვა თავშესაფრებიც გვქონდა: ბებიების სახლები, რომლებსაც შევეფარებოდით და ბებიები, რომლებსაც პატარა წიწილებივით უკან დავდევდით, ხან მის ძლიერ ფეხებზე ვსხდებოდით და ვქანაობდით. მერე ჩემმა შვილმაც რომ იგივე მოინდომა, დავსვი ჩემს ფეხზე და დიდხანს ვაქანავე, იმან კი გულიანად იცინა. ბებიებს დაღარული ხელისგულები აქვთ, საიდანაც ერთნაირად იღვრება ახლადმოწველილი რძის სურნელება, მოხარშული ჭინჭრის არომატი და ნეშოს სიგლუვე, ცხელი კეცის მჭადებისთვის დაკრეფილი. მათ იმდენნაირი სუნი აქვთ, რამდენადაც მრავალფეროვანია მათი შრომა, დილიდან დაღამებამდე… ასე მუხლჩაუხრელად. ბებოებს აქვთ რბილი, უფაფუკესი თმა და არ ცნობენ არანაირ ძვირადღირებულ შამპუნებს, თავის დაბანის შემდეგ ცოტა ძმარს გადაივლებენ და ეგაა. მათ ყოველთვის ჩვენზე მეტი აქვთ ფული, მიუხედავად იმისა, რომ მათი პენსია ძალიან მცირეა და მაინც ყოველთვის გასაჩუქრებენ. მათ ყველაზე თბილი ხელები აქვთ, მაგრამ მაინც შეუძლიათ ნაკვერჩხალს მოჰკიდონ ხელი და ისევ ბუხარში შეუძახონ.

პენსია ბებიასთან სოფლის ფოსტალიონს მოჰქონდა. მოვიდოდა როინი ფოსტალიონი, ამოიღებდა ჯიბიდან გაზეთში გახვეულ კუპიურებს, დაითვლიდა, მიაწოდებდა ბებიას, შემდეგ ბებიაც დაითვლიდა, მერე აუცილებლად იტყოდნენ რამეს პენსიების ზრდაზე და მერე სოფლის ფოსტალიონი გზას სხვა ბებიის სახლისკენ გაუყვებოდა. აღებული 16 ლარით ბებია იხდიდა მიწისა და შუქის გადასახადს, პარასკეობით მიდიოდა ბაზარში პროდუქტების საყიდლად, ჩვენ კი მისი შვილიშვილები მოუთმენლად ველოდებოდით ჩვენი შავკაბიანი, შავთავსაფრიანი და შავწინდიანი ბებიის გამოჩენას, რომ დაღმართში მის შესახვედრად გავქცეულიყავით. მაშინ ბებიები ნამდვილად ახდენდნენ სასწაულებს და ჩვენც გვინერგავდნენ რწმენას.

პირველად სოფლის სკოლაში წავედი. ქალაქებში ისევ წყვდიადი, პურის რიგები, უწყლობა და სიცივე იყო. სოფელში კი საღამოს ბუხართან მიმსხდარნი, ნავთის ჭრაქის ალზე ვისმენდით ბებიის მონათხრობ ამბებს სოფელზე, მშობლებზე, ძმებზე, გრძელნაწნავიან დებზე, სიყვარულით თუ უსიყვარულოდ გათხოვებაზე, გაკერილი თეფშის ამბავზე. ბებია გვიყვებოდა – როცა მან და ბაბუამ ოჯახი შექმნეს, მხოლოდ ერთი გაკერილი თეფში ებადათ, დანარჩენი კი რასაც ჩვენ ვუყურებდით, მათი თავდაუზოგავი შრომით იყო შეძენილი.

სოფლის სკოლა კი მართლაც წალკოტში იდგა. ორსართულიანი შენობა იყო და ირგვლივ სულ ნაძვები და სხვა ჯიშის ხეები ერტყა. ეზოში იყო წყარო, სადაც უფროსი კლასის ბიჭები გაკვეთილების გაცდენისას ატარებდნენ დროს. საკლასო ოთახების კედლები ვარდისფერი და ლურჯი იყო. არსებობს ფოტო, რომელიც სოფლის ტრაქტორისტმა, შეთავსებით ფოტოგრაფმა და შუქის ფულის ამკრებმა რევაზმა გადაიღო. ფოტოზე თეთრპერანგიანი გოგო-ბიჭები ჩამწკრივებული ვდგავართ და, როგორც ჩანს, ფოტოგრაფის დირექტივებს ვემორჩილებით. იქ ვარ მეც, მოკლედ შეჩორკნილი თმებით და სადღაც დგას გრძელთმიანი, დიდბაფთიანი მარეხი, რომელსაც გაკვეთილების შემდეგ ბიჭები სახლში აცილებდნენ, მანამდე კი ყველა ერთად მივდევდით მანქანებს და გამონაბოლქვს ვისრუტავდით. მარეხის ბაფთები კი იმხელა იყო, როგორც საჰაერო ბუშტები, ცოტაც და ჰაერში გაფრინდებოდა.

ჩემი პირველი ჩანთა ყავისფერი იყო. დეიდების ნაქონი, ძველი, ხარისხიანი ზურგჩანთა. მე კი ვარდისფერი, ნახატებიანი ზურგჩანთები მესიზმრებოდა მანამ, სანამ მამამ შავი, „მიკის და მაუსის” გამოსახულებიანი ზურგჩანთა არ მოგვიტანა მე და ჩემს დას. ეს სიზმარი კი აღარ დამვიწყებია.

შემდეგ ჩვენს კლასში ერთი შავტუხა ბიჭი გადმოვიდა, გარუჯული სახის კანი ჰქონდა და ოდნავ წაწვეტებული ცხვირი. რამზესი ერქვა. მისი ოჯახი აჭარიდან წამოვიდა და ჩვენს სოფელში დასახლდა. რამზესს დაც ჰყავდა – თამილა. საერთოდ ძალიან მშრომელი და კარგი ოჯახი იყო. რამზესის ჩვენს კლასში გადმოსვლას გაუთვიცნობიერებელი გაუცხოებაც მოჰყვა – ჩუმი შეთქმულება მის წინააღმდეგ. ბუნდოვნად მახსოვს სიტყვები – „აჭარელი მუსლიმანი”. ჩვენ პატარა მოსწავლეები, რომლებიც მერხზე კალმის გადაგორებით ვერთობოდით, უცებ გავუცხოვდით რამზესის მიმართ. საფუძვლიანად არც კი გვესმოდა რა განასხვავებდა მას ჩვენგან. მართალია, შემდეგ ყველაფერი ისე გაგრძელდა, როგორც ბავშვებთან ხდება. რამზესიც ჩვენთან ერთად დასდევდა მანქანებს და ისრუტავდა გამონაბოლქვს, მასაც შეუყვარდა ლამაზი გოგო, აისრულა ოცნება – მოცეკვავე გახდა.

სკოლის დირექტორი მკაცრი, შეუვალი და სამართლიანი ქალბატონი ვერა გახლდათ, უკვე საკმაოდ ხანში შესული. მისი ეშინოდათ და პატივს ცემდნენ. მისთვის სკოლა არ იყო მხოლოდ მცირე ჯამაგირი თვის ბოლოს. იქაურობა მისი ცხოვრების მთავარი ნაწილი იყო. ცოტა გვიან აღმოვაჩინე, რომ ეს მოხუცი ქალბატონი, რომელიც სკოლისგან მოშორებით მარტო ცხოვრობდა და მისი განსაკუთრებულად ეშინოდათ თუ ერიდებოდათ, იღიმოდა კიდეც. აღმოვაჩინე, რომ ის მეც მიყვარდა. ვინც, მუდმივად სიყვარულს და მზრუნველობას ასხივებდა ის სხვა ბავშვების დამრიგებელი იყო, შინდისფერთმიანი მასწავლებელი დინარა და მე ხანდახან მის გაკვეთილებსაც ვესწრებოდი.

ბებოები წავიდნენ. ბიჭურად თმაშეკრეჭილი გოგონები გაიზარდნენ, ბავშვები გააჩინეს და სოფლის გზებზე აღარ დასდევენ მანქანებს ბენზინის სუნის შესაგრძნობად, არც შავთავსაფრიანი ბებიები ესწრებიან მშობელთა კრებებს. მე კი მთელი ეს ნამცეცები იმისთვის ამოვკენკე, რომ არასდროს დაგვავიწყდეს საკუთარი თავი, საკუთარი შიშები, გაუცხოება, მიუღებლობა, გამოუცდელობა და გაუბედაობა. რომ ჩვენს შვილებსაც მოვუყვეთ ჩვენი, ჩვენი ბებიების, მშობლების ისტორიები და ვიქცეთ მათ გულთმისან მეგობრებად. ყოველთვის ვუთხრათ, რომ ისინი არიან ლამაზები, გონიერები და ყველაფერს შეძლებენ, რასაც მოინდომებენ. არასდროს შევაჭრათ გოგონებს ლამაზი თმები მათი სურვილის საწინააღმდეგოდ. თუ შევძლებთ, ყველაფერი მივცეთ, რასაც სიზმრებში ნახულობენ და რის გაღებაც ჩვენი ადამიანური ძალებით შესაძლებელია. ვუთხრათ, რომ ისინი არიან უნიკალურები. მნიშვნელობა არ აქვს დედისერთები არიან თუ დედის ორები, მნიშვნელობა არ აქვს, რა რელიგიური მრწამსის წარმომადგენლები არიან, მნიშვნელობა არა აქვს, მათი მშობლები ერთად ცხოვრობენ თუ ცალ-ცალკე. ვუთხრათ, რომ არასდროს შერცხვეთ იმის, რომ სხვებისგან განსხვავდებიან.

“ადამიანური ლაქა”. რუხი მგელი, თეთრი ყვავი

მიერ

admin

5 მაისი, 2014 - 01:00

ქმნა ადამიანური ყოფის მუდმივი, თანმდევი და სრულიად გააზრებული ქმედებაა. ჩვენ ფიზიკური არსებობის გასახანგრძლივებლად უნდა მოვამზადოთ წვნიანი და ამავდროულად ოსტატურად უნდა შევკაზმოთ ის საკუთარი და სხვისი რეცეპტორების საამებლად. ერთი უბრალო სუპის მომზადება ინერციასთან ერთად საკუთარი ინდივიდუალიზმის გამოვლენაა, რადგან გადაწყვეტილება, “ვიოლას” მდნარი ყველის დახმარებით განსაკუთრებული არომატი მიგვენიჭებინა ჩვენი მარტივი სოკოს წვნიანისთვის, შესაძლოა, მეზობელ მანანას თავშიც არ მოსვლოდა. დელფინა რუსთვის რომ გეკითხათ, ეს ყველაზე არაინტელექტუალური საქმიანობა იქნებოდა დედამიწის ზურგზე, ისევე, როგორც ფაუნია ფარლის შეგნებული გადაწყვეტილება, ფიზიკური შრომით მოეპოვებინა სიცოცხლისთვის საჭირო მატერიალური რესურსი. ფაუნიამ შეგნებულად იუარა, საკუთარი თავი ისეთივე მონდომებით მოემზადებინა, როგორი მონდომებითაც საუბრის დასაწყისში შევქმენით გემრიელი სუპი. ფილიპ როთის “ადამიანური ლაქა”, გაჯერებული ათასი სისასტიკით, რომელსაც რასიზმი, ომი და ადამიანებისთვის დამახასიათებელი ყოველგვარი დაუნდობლობა ჰქვია, საბოლოოდ მაინც ქმნის ხანგრძლივი პროცესია, რომლისთვისაც ზოგს ნედლი ხახვი დააკლდა და მაღაზიაში ჩასვლა დაეზარა, ზოგმაც უკვე მომზადებული წვნიანი გადაღვარა და ბიფშტექსის ბეწვის ხიდზე – საკმარისად შემწვარისა და საკმარისად სისხლიანი ხორცის ნაჭრის ზომიერ, პროპორციულ ესთეტიკაზე – გაიარა.

მეოცე საუკუნის ბოლო ამერიკისთვის ხმაურიანი გამოდგა: ბილ ქლინთონისა და მონიკა ლევინსკის რომანმა მორალისტები აღაშფოთა. და არა მხოლოდ მორალისტები. ამერიკის პრეზიდენტობისათვის მნიშვნელოვანი უნარი – იყო ნაკლებად ადამიანური და მეტად შეუბღალავი – ქლინთონისთვის ზედმეტი აღმოჩნდა: თავი უმწიკვლოებით მაინცდამაინც არ გამოუდია. ერთი სიტყვით, მეოცე საუკუნის დასასრული ამერიკაში მაღალზნეობრივი ქადაგებების, მორალისტური, მოსაწყენი ფარისევლობის და პოზიციათა ქაოსის ეტაპია. ამ ფონზე იშლება უფრო ლოკალური მოვლენა: პროფესორ ქოულმენისა და კოლეჯის დამლაგებლის, ფაუნია ფარლის, სასიყვარულო ურთიერთობა. ერთი შეხედვით საქმე ორ სხვადასხვა პოლუსთან გვაქვს: მენტალური მახასიათებლებისა და ასაკობრივი სხვაობის 40–წლიანი ბარიერი მსგავსი დასკვნების გამოსატანად სრულიად საკმარისია. მაშინ, როცა მასშტაბური ტრაგედია უკვე მომხდარია, ლოკალური “სიბინძურისთვისაც” ნიადაგი მექანიკურად შემზადებულია და რიტუალური მითქმა–მოთქმა იმ შეშინებული ცხვრის ფარის ყურისწამღებ ხმაურს ემსგავსება, რომელსაც მგელი მოუახლოვდა. “ათინას” იდილიას რუხი მგელი, ეს ამორალური ვაჟბატონი, ემუქრება.

…როგორი შეიძლება სამყარო, რომელიც ვიზუალურადაც და თვისებრივადაც ძალიან ჰგავს თოკზე გაფენილ ქათქათა თეთრეულს, იყოს მოსაწყენი. ფილიპ როთის, ლიტერატურული ჯილდოების ამ კოლექციონერის პერსონაჟებიდან ზოგმა ვიეტნამის ომის კოშმარი გადაიტანა და თავს მოსიარულე გვამად გრძნობს; ზოგმა ხორციელი ვნებანი მხოლოდ გადატანილი ოპერაციის გამო კი არ დათრგუნა, ფიზიკური სტერილიზაცია გონებრივი ფორმირების, საღი აზროვნების წინაპირობად მიიჩნია; ზოგი სწავლას, როგორც ხელოვნურ პირობას, განუდგა და პირველყოფილ ცოდნას დაეუფლა; ზოგი პრანჭია ინტელექტუალური პოზით აღიჭურვა და ყალბი ღირებულებები ინტელექტუალურივე მოდის ტენდენციების სრული დაცვით მოირგო; ზოგმა საკუთარი რასა უარყო და მომავალში უცნაურ შურისძიებას შეეჯახა: რასიზმში ბრალდებულმა კოლეჯში საკუთარი პოსტი მიატოვა.

დიახ, ეს არ არის ნაწარმოები სტერილურ ადამიანებზე. რადგან ასეთები ისედაც არ არსებობენ. პედანტურ, არაამერიკულ თხრობას მძიმე ამბები პოპკორნის პრინციპით, მსუბუქად კი არ ამოაქვს ზედაპირზე, თავად გაყოფინებს ცხვირს მოსახალ აპარატში. პოპკორნის შექმნის პროცესი, რომელიც წერტილოვანი მასიდან იწყება და სპეციალური გარემო პირობების დამსახურებით წამებში გრანდიოზულ ცვლილებას განიცდის, ძალიან ჰგავს ქოულმენ სილქის ისტორიას. შავკანიანმა ქოულმენმა (საკუთარი რასისათვის უჩვეულოდ თეთრი ფერით) ინტელექტუალურ ზრდასთან ერთად კარიერულ წინსვლასაც მიაღწია. საბოლოოდ, შექმნა ოჯახიც, რომელიც გახლდათ ერთგვარი კოლბა, ჩაკეტილი სივრცე, სადაც ადგილი არ იყო შავკანიანებისთვის. პროფესორი დაემშვიდობა წარსულს და შავკანიან დედას და შავკანიან დას და შავკანიან ძმას. მას უნდოდა ბუნებრივი მახასიათებლების უარყოფა, რადგან თავიდან ბოლომდე სჯეროდა ადამიანთა მიერ საკუთარი პიროვნებების ქმნადობის უნივერსალურობისა.

“ადამიანური ლაქა” “თეთრი ყვავების” შესახებ დაწერილი წიგნიცაა. გალიაში გამოკეტილი, ადამიანებთან შეზრდილი ყვავი, პრინცი, გადაჩვეული ყვავობას რომანის ერთ– ერთი საინტერესო პერსონაჟია. პრინცი, ისევე, როგორც სხვა, მისი მოდგმის ნებისმიერი არსება, ბრჭყვიალა საგნების გულმხურვალე მოყვარულია. თუმცა ყვავური თვისებების მიუხედავად ვეღარანაირ საერთოს ვერ პოულობს სხვა თანამოძმეებში და ისინიც ალმაცერად უყურებენ მშობლიურ ფესვებს მოწყვეტილ მეგობარს. როთის პერსონაჟები, რომლებიც საკუთარ კვალს, ადამიანურ ლაქას ტოვებენ არა მხოლოდ თავისი ცხოვრების ჯურღმულებში, არამედ მსოფლიო მასშტაბითაც კი, რადგან ბუნებაში არასდროს არაფერი იკარგება და პროცესების ჯაჭვური თვისების შესახებაც ბევრი რამ გვსმენია.

ზოგჯერ ბინძურია ეს ლაქები, ხანდახან კი ისინი ყველაზე სუფთა ადგილებია მსოფლიოში, ჰეროს კაბისა არ იყოს.

ქიმიური დოსიე. რომელი საათია?

მიერ

admin

5 მაისი, 2014 - 01:00

„ვდგევარ ფანჯარასთან, ღამე არ იცვლება,

მთელი შემოდგომა თავზე დამათია,

ეხლა მხოლოდ სამი იყოს, შეიძლება.

რომელი საათია?.. რომელი საათია?..”

ამას უძილობით გატანჯული გალაკტიონი კითხულობდა. მომიტევოს მისმა სულმა, თუ ჩემი სტატიების გასალამაზებლად ხშირად მოვიხმობ სტრიქონებს მისი ლექსებიდან – რა ვქნა, ბავშვობიდან დატყვევებული ვყავარ და, სიმართლე გითხრათ, ამ ტყვეობიდან თავის დახსნის არავითარი სურვილი არ მაქვს.

რატომ არ ეძინა, ვერ გეტყვით. ქვეყნის ბედთან ერთად ალბათ თავისი შეუმდგარი სიყვარულიც არ ასვენებდა. იქნებ სულაც მთაწმინდის მთვარესა და ლურჯა ცხენებზე ფიქრობდა. ის კი ვიცი, რომ ადამიანებს ხშირად არ ეძინებათ და საამისოდ თითქოს მიზეზიც არ აქვთ. თუმცა მიზეზი არსებობს და ის ჩვენი ორგანიზმის ბიოლოგიურ საათში იმალება.

დღეს ბიოლოგიურ საათსა და ბიორიტმებზე გესაუბრებით, ოღონდ ეს ყველაფერი ქიმიკოსის თვალით იქნება დანახული.

მოკლედ, ღამის სამ საათზე გალაკტიონს არ ეძინა. არადა, ეს ის დროა, როდესაც უნდა გვეძინოს და ჩვენი ორგანიზმი თვითაღდგენით იყოს დაკავებული. სწორედ ამ პერიოდში აღწევს პიკს „ღამის დირიჟორის”, ჰორმონ მელატონინის სინთეზი.

ქიმიური დოსიე

სახელწოდება: მელატონინი; N-აცეტილ-5-მეთოქსიტრიპტამინი

ფორმულა: C13H16N2O2

მოლური მასა: 232,278გ/მოლი

ძირითადი ფუნქციები: 1. არეგულირებს ენდოკრინულ სისტემას, სისხლის წნევას, ძილის პროცესს; 2. ანელებს დაბერების პროცესს; 3. აძლიერებს იმუნურ სისტემას; 4. აქვს ანტიმჟანგავი თვისებები; 5. მოგზაურობის დროს დროის ცვლილებასთან ადაპტირების საშუალებას გვაძლევს; 6. მონაწილეობს თავის ტვინის უჯრედების მუშაობაში, საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ფუნქციობაში, წნევის რეგულირებაში.

სინთეზირდება ამინმჟავა ტრიპტოფანისგან, რომელიც თავდაპირველად ნეირომედიატორ სეროტონინს წარმოქმნის, ეს უკანასკნელი კი მერე მელატონინად გარდაიქმნება, ოღონდ ამისთვის ფერმენტი აცეტილტრანსფერაზაა საჭირო. მელატონინი სეროტონინის ინდოლწარმოებულია და ხსენებული ფერმენტის მეშვეობით ღამით სინთეზირდება. ზრდასრული ადამიანის ორგანიზმი დღე-ღამის განმავლობაში 30 მკგ მელატონინს გამოიმუშავებს და სისხლში მისი კონცენტრაცია სწორედ ღამის სამ საათზე აღწევს პიკს. ხუთი წუთით სინათლის ანთება და ჰორმონი დაშლას იწყებს ან ფუნქციობას წყვეტს, ამიტომ საძინებელში ღამით სიბნელე უნდა იყოს და მთვარის შუქიც კი არ იპარებოდეს.

მელატონინი სისხლის პლაზმის ცილა ალბუმინის მეშვეობით ტრანსპორტირდება და მისგან ჩამოცილების შემდეგ სამიზნე უჯრედების ბიომემბრანაზე განლაგებულ სპეციფიკურ რეცეპტორებს უკავშირდება. მელატონინი ღვიძლში იშლება და მისი მეტაბოლიტი 6-ჰიდროქსიმელატონინ-სულფატია.

ჰორმონი სტრესისა და ნაადრევი სიბერისგან იცავს ადამიანს, იცავს მის იმუნიტეტს, არეგულირებს ბიორიტმებს და დღე-ღამის მონაცვლეობასთან შეგუებაში გვეხმარება. გამთენიისას მისი სინთეზი საგრძნობლად მცირდება.

რა თქმა უნდა, სახალისო გამონაკლისებიც არსებობს, მაგრამ ჩემი ძირითადი რეჟიმი რუტინაა.

დღის განმავლობაში ლექციები მაქვს, ან პროექტის საქმეები, ან ტრენინგები და რა ვიცი კიდევ, რა აღარ. მერე სახლში ვბრუნდები და აქ მეორე ნაწილი იწყება. პროფესია მაქვს ისეთი (ისევე, როგორც ყველა სხვა ადამიანს, ვინც სტუდენტებთან ან მოსწავლეებთან მუშაობს), რომ შინაც უნდა ვიმუშაო. ვზივარ გვიანობამდე კომპიუტერთან და… პარალელურად სოციალური ქსელით ვირთობ თავს. ასე ვარ მოწყობილი – უნდა ვიხუმრო, ვისაუბრო და თან საქმე ვაკეთო. ბოლოს ვგრძნობ, რომ ადგომისა და ძილის დროა. უკანასკნელ რეპლიკებს ვუცვლი ფეისბუქში ამოჩემებულ მეგობრებს და ვიძინებ. ძილის სურვილს მელატონინი აღმიძრავს. დამძიმებული ქუთუთოები იხუჭება და ვითიშები. სამაგიეროდ, მელატონინი იწყებს თავის საქმეს. აღმადგენს, „მარემონტებს”, მამაგრებს. ანადგურებს ყველა იმ თავისუფალ რადიკალს, რომელთა დაგროვებაც დღის განმავლობაში მოვახერხე.

ჰორმონს ეპიფიზი გამოიმუშავებს და თუ მას ბიოლოგიურ საათს შევადარებთ, მაშინ მელატონინი ქანქარად ჩავთვალოთ. რაც უფრო მცირეა ქანქარას ამპლიტუდა, მით მალე გაჩერდება საათის მექანიზმი. ასაკთან ერთად მელატონინის სინთეზი მცირდება და ეს ორგანიზმისთვის ნიშანია, რომ სიბერე ეპარება – ნელა, ფეხაკრეფით. არ გეგონოთ, ვამტკიცებდე, რომ ადამიანის დაბერების ერთადერთი ფაქტორი მელატონინია; არა, მხოლოდ ერთ-ერთი.

2009 წელს კანადაში, ვანკუვერში გავემგზავრე სამეცნიერო კონფერენციაზე. ისე მოხდა, რომ კონფერენციის პირველსავე დღეს მოხსენება უნდა წამეკითხა. ეს ჩემთვის სულაც არ იყო კარგი – 17-საათიანი ფრენის შემდეგ, როცა საღამოს შვიდ საათზე ცოცხალ-მკვდარი მივედი სასტუმროში (ამ დროს თბილისში თენდებოდა), უნდა დამესვენა კიდეც, დროში სხვაობასაც შევგუებოდი, მოხსენებაც გამემეორებინა და მეორე დილის 11 საათზე (თბილისში უკვე ღამე იქნებოდა) ღირსეულად წარმომეჩინა თავი. ყოჩაღ ჩემს მელატონინს, ყველაფერი გავაკეთე, თუმცა ასე 25 წლის შემდეგ დაუხმარებლად იმავეს გამეორება გამიჭირდება. დახმარებით კვლავ მელატონინი დამეხმარება, ოღონდ უკვე გარედან, აბის სახით მიღებული.

მსოფლიო აბლაბუდის ხლართებში ერთ ტესტს გადავაწყდი. ბიოლოგიურ საათს ეხებოდა და მთავაზობდა გამეგო, რა მდგომარეობაში იყო ჩემი ბიორიტმები. ბევრი არ მიფიქრია, შევავსე.

1. დილით რომელ საათზე იღვიძებთ მაღვიძარის გარეშე? ჩემი პასუხია: 6-8 საათი.

2. რომელ საათზე ადგებოდით, ძილის საშუალება რომ გქონდეთ? ჩემი პასუხია: 9 საათის შემდეგ.

3.დაიძინებდით თუ არა დღისით? ჩემი პასუხია: დიახ.

4. ცუდად გრძნობთ თუ არა თავს, როდესაც უცბად გაღვიძებენ? ჩემი პასუხია: არა (ვინც გამაღვიძებს, ვუსაყვედურებ და ძილს გავაგრძელებ).

5. მადიანად თუ საუზმობთ? ჩემი პასუხია: დიახ (რა ვქნა, მადა ყოველთვის კარგი მაქვს).

6. დღის განმავლობაში რომელ საათებში გრძნობთ დაღლას? ჩემი პასუხია: 16-17 სთ.

7. გიყვართ თუ არა საღამოს გატარება სახლის გარეთ? ჩემი პასუხია: დიახ;

8. იქნებ ტელევიზორთან ან კომპიუტერთან გირჩევნიათ? ჩემი პასუხი აქაც „დიახ” არის – რა პრობლემაა, იყოს კომპიუტერი.

9. ან იქნებ ადრე გსურთ დაძინება? ჩემი პასუხი კატეგორიული „არაა”.

10. საღამოს რომელ საათზე გრძნობთ დაღლას? ჩემი პასუხია: 23 საათის შემდეგ (ისე, სიმართლე თუ გინდათ, 23 საათის შემდეგ მე ვარჯიშს ვიწყებ. უბრალოდ, კითხვარში დროის ეს მონაკვეთი ბოლო ვერსია იყო).

11. გვიან იძინებთ? ჩემი პასუხია: დიახ.

შედეგად არითმიკი აღმოვჩნდი, ანუ შერეული ტიპის ადამიანი, რომელიც ყველაფერს იოლად ეგუება. ეს ნიშნავს, რომ მელატონინი ჯერ ბევრი მაქვს და მუშაობს.

მეცნიერები ადამიანებს აფრთხილებენ, იცხოვრონ თავიანთი ბიოლოგიური საათის მიხედვით და ჯანმრთელობა და ახალგაზრდობა გარანტირებული ექნებათ. ბიოლოგიური საათის ზოგადი სახე ასეთია:

▪ დილით, 6-დან 7 საათამდე, არაჩვეულებრივი დროა ნებისმიერი ინფორმაციის დასამახსოვრებლად. ჩემი მხრივ, ჩემს სტუდენტებს ვეტყოდი: გაიმეორეთ ქიმია სწორედ ამ დროს.

▪ 8-დან 9 საათამდე ლოგიკური აზროვნებისთვის ყოფილა კარგი.

▪ 9-დან 10 საათამდე, თუ რაიმე მათემატიკური საკითხი გაქვთ გადასაჭრელი, მიხედეთ.

▪ 11-დან 12 საათამდე თურმე ვიღლებით და ან მუსიკას უნდა მოვუსმინოთ, ან ყავა დავლიოთ. აი, მე კი ამ დროს ყოველთვის ლექცია მაქვს.

▪ 12-დან 14 საათამდე საუკეთესო დროა სადილისთვის. ამ დროს ორგანიზმი საკვებიდან თურმე მხოლოდ სასარგებლოს ითვისებს.

▪ 14-დან 19-მდე სამუშაო საათები ყოფილა – იმუშავეთ, რამდენიც გენებოთო.

▪ 20-დან 23 საათამდე ტვინმა უნდა დაისვენოსო. ჰმ, ვინ აცდის…

▪ 1-დან 3 საათამდე მელატონინი სინთეზირდება და პიკს აღწევს. ამ დროს უნდა გვეძინოს!

არ ვიცი, მელატონინის მეორე სახელს მიაქციეთ თუ არა ყურადღება – N-აცეტილ-5-მეთოქსიტრიპტამინი. ეს ნიშნავს, რომ ის ბიოგენური ამინიც არის და, როგორც არაერთხელ აღვნიშნე, ღამით წარმოიქმნება. ყოველგვარი სინათლე, მთვარის მეტისმეტად კაშკაშა შუქიც კი, მელატონინის წარმოქმნას ხელს უშლის. მისი სინთეზის პიკი კი – ესეც გითხარით – ღამის სამ საათზე მოდის.

ნახეთ, რა გამოდის: სწორედ ღამის იმ დროს, როდესაც მელატონინს თავისი საქმე უნდა ეკეთებინა, გალაკტიონს არ ეძინა. ფიქრი არ აძინებდა და, როგორც ჩანს, სინანულით იყო აღსავსე…

„ეხლა, რა თქმა უნდა, ძლიერ გვიანია,

გულში მწუხარებამ ღამე გაათია…

მაინც არ მასვენებს მწარე სინანული,

რომელი საათია? რომელი საათია?”

პრაქტიკული პედაგოგიკა: სახალისო გაკვეთილებიდან წიგნის ავტორობამდე

მიერ

admin

5 მაისი, 2014 - 01:00

საქართველოში ბევრი საინტერესო მასწავლებელია. ეს იმას ნიშნავს, რომ ყოველდღიურად უამრავი საინტერესო გაკვეთილი ტარდება. ფილოსოფიურად თუ მივუდგებით, საკლასო ოთახში მოგზაურობის სხვადასხვა ხერხი არსებობს. ერთ-ერთი მათგანია ბავშვის მონათხრობი. ეს პატარა ადამიანები უჩვეულო მთხრობელები არიან და იოლად შეუძლიათ დაგაინტერესონ. რამდენიმე დღის წინ სკოლის დერეფანში უცნობმა გოგონამ შემაჩერა და მკითხა: „მოგეწონათ ჩემი დიორამა?” ბოლო სიტყვა დიდი სიფრთხილითა და დაკვირვებით წარმოთქვა… გულწრფელად ვუპასუხე, რომ არ მინახავს და სწორედ ახლა ვაპირებდი ნახვას. ის საკლასო ოთახისკენ გაეშურა. მეც გავყევი და ინგა მასწავლებლის ოთახში საოცარი გამოფენა ვიხილე: ი. გოგებაშვილის მოთხრობა „ცრუ” სამი დიორამით იყო სიუჟეტურად წარმოდგენილი…

დაწყებითი კლასის მასწავლებელმა, ქალბატონმა ინგა თეთრაძემ, მიამბო, რომ სკოლის ხელოვნების მასწავლებელთან ერთად შეადგინა კონტურული ნახატები რამდენიმე საპროგრამო ტექსტზე და ამ ტექსტების დამუშავებისას აქტიურად იყენებს დიორამების დასამზადებლად. მისი ნამუშევრები გულდასმით დავათვალიერე და გამაოცა პედაგოგის რუდუნებამ და კრეატიულობამ. ამ რესურსების გაანალიზების შემდეგ პედაგოგს დაებადა იდეა, შეეკრიბა საკუთარ პრაქტიკაში გამოყენებული ამ ტიპის აქტივობები და წიგნად გადაემუშავებინა. ასეც მოხდა. ჯერ წიგნის კონცეფცია შეიქმნა – გადაწყდა, მასში ოთხი სხვადასხვა სირთულის ტექსტი შესულიყო, მერე კი იგი სტრუქტურულად აიგო. პირველი ნაწილი გზამკვლევის ტიპის შესავალია, რომელიც მასწავლებლებს და მშობლებს წიგნის გამოყენებაში დაეხმარება, მეორე ნაწილი ტექსტებისა და შესაბამისი კონტურული ნახატებისგან შედგება, მესამე ნაწილში კი ფოტომასალებია, რომლებიც დიორამის დამზადების ერთგვარ ვიზუალურ გზამკვლევს წარმოადგენს. წიგნის მაკეტის შედგენის შემდეგ მოიძებნა დაინტერესებული გამომცემლობა.

ასე დაიბადა სახალისო გაკვეთილებიდან ახალი, საინტერესო წიგნი „დიორამები”

როგორც ცნობილია, დიორამა არის „სამგანზომილებიანი” პროდუქტი, რომელიც მოსწავლეთა დიდ ინტერესს იწვევს, ახალისებს მათ და უჩენს განცდას, რომ თამაშობენ. მოსწავლეები ქმნიან დიორამას წაკითხული/დამუშავებული ტექსტის მიხედვით.

სასწავლო პროცესში დიორამების გამოყენება მნიშვნელოვანია, რადგან აქტივობა/თამაში ხელს უწყობს:

● წაკითხული ტექსტის გააზრებას;

● ტექსტის გამთლიანებას;

● ტექსტში აღწერილი დეტალების შემჩნევას და მათ შორის კავშირების აღმოჩენას;

● ტექსტის წარმოსახვაში გაცოცხლებას;

● შინაარსისა და დამოკიდებულების გადმოცემას სხვადასხვა (მაგ., ვიზუალური) მასალის მეშვეობით.

აქტივობის/თამაშის გამოყენება შეიძლება:

● ნაწარმოების წაკითხვისა და დამუშავების შემდეგ გაკვეთილზე;

● ლიტერატურულ წრეზე.

დიორამებზე მუშაობისას საჭიროა:

● დასამუშავებელი ტექსტი (მხატვრული ან ინფორმაციული);

● მცირე ზომის ყუთი (შოკოლადის, ქაღალდების…);

● სახატავი ფანქრები, ფლომასტერები;

● საძერწი;

● ფერადი ქაღალდები;

● სტიკერები;

● წებო;

● მცირე ზომის ფიგურები;

● ქვიშა, ფქვილი, მცენარების თესლი, ბამბა და სხვა მასალა ეფექტების შესაქმნელად.

მათი გამოყენებით მოსწავლეები სივრცულად აცოცხლებენ სხვადასხვა ტექსტს.

მოსწავლეთა მიერ შექმნილი დიორამები ტექსტზე „ზოოპარკში”

ეს აქტივობა მასწავლებელს ეხმარება ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული შედეგების მიღწევაში:

▪ ქართ. I.9 – მოსწავლეს შეუძლია, ვიზუალურად გამოხატოს წაკითხული/მოსმენილი ტექსტით აღძრული შთაბეჭდილებები.

▪ ქართ. II.8 – მოსწავლეს შეუძლია, მოსმენილი/წაკითხული ტექსტი ან ტექსტის ცალკეული ფრაგმენტი გარდაქმნას აზრობრივ ნახატად;

▪ ქართ. III.5 – მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა სახის საინფორმაციო ხასიათის ილუსტრირებულ ტექსტებში ინფორმაციის მოძიება და გაგება;

▪ ქართ. III.7 – მოსწავლეს შეუძლია ლიტერატურული ტექსტის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა;

▪ ქართ. III.9 – მოსწავლეს შეუძლია, ვიზუალურად აღიქვას და/ან თავად შექმნას სხვადასხვა ტიპის ტექსტი, ვიდეო- და აუდიომასალა;

▪ ქართ. IV.8 – მოსწავლეს შეუძლია საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა წაკითხული ტექსტის (მხატვრულის/არამხატვრულის) მიმართ; ავლენს ესთეტიკური და ეთიკური შეფასების სურვილს;

▪ ქართ. IV.9 – მოსწავლეს შეუძლია მცირე ზომის მიზნობრივი ტექსტების სათანადოდ გაფორმება და ტექსტის არავერბალური ნაწილების ამოცნობა; ავლენს ტექსტის არავერბალური ინტერპრეტაციის უნარს.

დიორამებზე მუშაობა რამდენიმე ეტაპს მოიცავს:

1. მოსწავლეები მასწავლებლის დახმარებით არჩევენ რამდენიმე ეპიზოდს შესწავლილი მხატვრული ან ინფორმაციული ნაწარმოებიდან; შეიძლება, მასწავლებელმა თავად შეარჩიოს ეპიზოდები დიორამისთვის, ჩამოწეროს მათი სათაურები პატარა ფურცლებზე, კენჭისყრით გაუნაწილოს ჯგუფებად დაყოფილ მოსწავლეებს.

2. მოსწავლეები წინასწარ მომზადებული მასალისგან ქმნიან ნაწარმოების კონკრეტული ეპიზოდის, ბუნების სურათის, ოთახის ინტერიერის და ა.შ. ამსახველ სივრცულ მაკეტს;

3. სამუშაოს დასრულების შემდეგ თითოეული ჯგუფი ირჩევს ლიდერს, რომელიც შექმნილ დიორამას კლასს წარუდგენს.

4. ნამუშევრების შეფასება ხდება ისეთი კრიტერიუმებით, როგორებიცაა: ნაწარმოების შინაარსთან კავშირი, კარგი სივრცული კომპოზიცია (საგნები, დეკორაციები და მათი განაწილება), შემოქმედებითი მიდგომა და ორიგინალობა.

ახალი წიგნი „დიორამები” საინტერესოა არა მარტო ორიგინალური კონცეფციით, არამედ იმითაც, რომ ის შექმნა პრაქტიკოსმა მასწავლებელმა და მასში შეიტანა თავის მრავალწლიან პრაქტიკაში აპრობირებული მეთოდი. მასწავლებელს, რომელსაც სურს სასწავლო პროცესში დიორამების მეშვეობით ტექსტის გააზრებაზე მუშაობა, შეუძლია აქტიურად გამოიყენოს ეს რესურსი.

1...912913914...1,071 გვერდი 913 of 1,071

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

ტოტალიტარიზმი – სტალინის ბრძოლა ხელისუფლებისათვის – მეორე ნაწილი

თითების თეატრი

კრიზისი საბავშვო ბაღში: რატომ უნდა ითამაშონ ბავშვებმა სკოლაში (პირველი ნაწილი)

ჟესტების მუსიკა – II ნაწილი

უბრალო ბიჭების წარმატების საიდუმლო

რა ემართებათ ბიჭებს?

წარსულის ტკბილი ნამცეცები

“ადამიანური ლაქა”. რუხი მგელი, თეთრი ყვავი

ქიმიური დოსიე. რომელი საათია?

პრაქტიკული პედაგოგიკა: სახალისო გაკვეთილებიდან წიგნის ავტორობამდე

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე