დიახ, სახელმწიფო მასწავლებლებს გვქირაობს – კონკრეტული მიზნით, კონკრეტული საქმიანობისათვის, კონკრეტული მოვალეობის შესასრულებლად და არა მხოლოდ იმისათვის, რომ გვიყვარდეს ბავშვები, არც მხოლოდ რომელიმე საგნის სწავლებაა ჩვენი დასაქმების მიზანი, მით უფრო, არ უნდა გვეგონოს, რომ მასწავლებლად დაგვიქირავეს ლამაზი თვალების, ბავშვებისათვის „დედიკოს“ ძახილისა და მოსწავლეებისათვის იმის მტკიცების გამო, რომ მათზე დარდით ღამეებს თეთრად ვათენებთ.

არა, მასწავლებლები სხვა რამის გამო დაგვიქირავეს – ჩვენ განათლების სფეროში სახელმწიფოს ეროვნული პოლიტიკის მიზნების გამტარებელი უკანასკნელი და უმთავრესი რგოლი ვართ. რაც გინდა წერონ კანონებში, რა მეტაფორებითაც არ უნდა ილაპარაკოს განათლების მინისტრმა, რა დადგენილებებიც არ უნდა მიიღოს მთავრობამ, პარლამენტმა, თუ ჩვენ ვერ ვახერხებთ, თუ ჩვენ არ გვესმის და, შესაბამისად, ვერც  მოსწავლეს ვაგებინებთ, მაშინ ამაოა იქ, ზემოთ, წერა-კითხვა, მსჯელობა, ფიქრი, კანონშემოქმედებითი საქმიანობა .

სამეცნიერო ლიტერატურაში ცნობილია, რომ განათლების სისტემის მოწყობა, კერძოდ, სასწავლო-საგანმანათლებლო პროცესი, სამ ძირითად მიმართულებას მოიცავს. ესენია: განათლების და სწავლების შინაარსი (რა ვასწავლოთ?), სწავლების მეთოდოლოგია (როგორ ვასწავლოთ?) და მასწავლებელი (ვინ ასწავლოს?). ამ სამი მიმართულების პრაქტიკული რეალიზაცია სახელმწიფოს მიერ შემუშავებულ  მეთოდოლოგიურ პრინციპებზე დაყრდნობით უნდა ხდებოდეს, რომელიც, თავის მხრივ, განსაზღვრული უნდა იყოს სახელმწიფოს პოლიტიკური პოზიციით – როგორი მოქალაქის აღზრდა სურს მას. ეს პოზიცია არის განათლების მიზანი (ვინ აღვზარდოთ?). როგორც მსჯელობიდან ვხვდებით, სწორედ ამ უკანასკნელით, განათლების პოლიტიკის განსაზღვრით, იწყება სახელმწიფოში ზოგადი განათლების სფეროში ყველანაირი მოქმედება, მათ შორის პედაგოგთა დასაქმებაც.

 ჩვენ, მასწავლებლებს, გვქირაობენ, რათა განათლების სფეროში არსებული უმთავრესი პოლიტიკის დოკუმენტი – „ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები“ სასკოლო ცხოვრებაში განვახორციელოთ. აქედან გამომდინარე, როდესაც ვამბობთ, სკოლა დაცლილი/დაცული უნდა იყოს პოლიტიკისგანო, ფაქტობრივად, სასაცილო მდგომარეობაში ვიგდებთ თავს. თუ დავუკვირდებით, პირიქითაა, სწორედ სკოლა წარმოადგენს სახელმწიფო პოლიტიკის გამტარებელ ერთ-ერთ მძლავრ, უმთავრეს სუბიექტს, რადგან იგი სახელმწიფოს მიერ სტრატეგიული ხედვის შესაბამისად შემუშავებულ პრინციპებს უშუალოდ საგაკვეთილო პროცესში ნერგავს და ავითარებს (აქ აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ეს მიზანი პოლიტიკურ-ეკონომიკური პლატფორმის ცვლილებასთან ერთად იცვლება და მოდერნიზდება). ამგვარად, მასწავლებლებიც ჩვენი საგნის ფარგლებში ვახორციელებთ სახელმწიფოს ხედვას – ვზრდით ისეთ ადამიანს, როგორსაც ქვეყნის პოლიტიკა გვკარნახობს. სწორედ ამაში ხედავს სახელმწიფო ჩვენს დანიშნულებასა და საღმრთო ვალს, სწორედ ამისთვის გვქირაობს.

როდესაც სახელმწიფო განსაზღვრავს, როგორი პროდუქტი უნდა მიიღოს ზოგადი განათლების საფეხურდამთავრებული მოქალაქისაგან, შემდეგ იწყებს მუშაობას განათლების პოლიტიკის მიზნის მისაღწევი შინარსის შექმნაზე. შესაბამისად, აღზრდის მიზანს ექვემდებარება განათლებისა და სწავლების  შინაარსიც (რა ვასწავლოთ?). ჩვენს შემთხვევაში განათლების შინაარსის დოკუმენტს წარმოადგენს ეროვნული სასწავლო გეგმა. მისი შემუშავება, ანუ იმ სასწავლო მასალის დადგენა, რომელსაც უნდა დაეუფლოს მოსწავლე ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაში, მხოლოდ ,,ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების’’ საფუძველზეა  შესაძლებელი. თავის მხრივ, ესგ-ის დოკუმენტი წარმოადგენს ცოდნათა და უნარ-ჩვევათა კრებულს, რომლის მიზანი პატრიოტი, დამოუკიდებელი, შემოქმედებითი, საკუთარი შესაძლებლობების მუდმივად განვითარების შემძლე, ინფორმირებული და ამ ინფორმაციის ადეკვატურად გამოყენების უნარის მქონე, ბუნებრივი გარემოს დამცველი, კანონმორჩილი და ტოლერანტი ადამიანის აღზრდაა. შესაბამისად, გამოდის, რომ სახელმწიფოს პედაგოგიური საზოგადოება სჭირდება განათლების სფეროში პოლიტიკური მიზნების განსახორციელებლად, რისთვისაც ხელთ გვაძლევს დოკუმენტს და გვთხოვს, საგაკვეთილო პროცესი მას დავაფუძნოთ. ესეც მეორე მიზეზი ჩვენი დაქირავებისა.

 ცალკე აღნიშვნის ღირსია დამსაქმებლისგან დაკვეთილი განათლებისა და სწავლების მეთოდოლოგიის (როგორ აღვზარდოთ?) ფლობა, რომლის ხასიათიც, ასევე, აღზრდის მიზნითაა განპირობებული. ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული საგნის სწავლების ეფექტურობა, ვფიქრობთ, დიდწილადაა დამოკიდებული მასწავლებლის მიერ არჩეულ ცოდნა-ჩვევების გადაცემის ხერხზე. მეთოდოლოგია, რომელსაც მასწავლებელი იყენებს სწავლებისას, ყველაზე მეტად განაპირობებს პიროვნების ამა თუ იმ სპეციფიკური უნარის ფორმირებას სწავლა- აღზრდის პროცესში. უნდა ითქვას, რომ თუ ადრე მეთოდიკის სახელმძღვანელოები მკაცრად უნიფიცირებულ და კონტროლირებად ხასიათს ატარებდა, ამჟამად მათი რაოდენობა უზღვავია და  სწორედ პედაგოგის დიდოსტატობაზეა დამოკიდებული სწორი არჩევანი. შესაბამისად, სახელმწიფოც ამ არჩევანის მართებულობისათვის გვქირაობს.

დაბოლოს, მასწავლებელი (ვინ ასწავლოს?) – ადამიანი, რომლის გარეშე ჩემ მიერ ზემოთ ნამსჯელს იოტისოდენა ფასიც არ აქვს. სკოლაში სწავლების ხარისხსა და ეფექტურობას განსაზღვრავს მასში მოღვაწე პედაგოგიური პოტენციალი – თავისი ცოდნით, უნარებითა და პიროვნული თვისებებით. სავსებით ნათელია, რომ როგორიც არ უნდა იყოს სახელმწიფოს მიზანი განათლების მიმართ, მის მიერ შემუშავებული დოკუმენტების ხარისხი და, ზოგადად, სახელმწიფოს დამოკიდებულება სასკოლო სისტემისადმი, სწორედ მასწავლებელია სასწავლო პროცესის წარმმართველი, ძალა, რომლის ხელითაც რეალიზდება ყველა სახელმწიფო დოკუმენტი. განათლების სისტემის საკანონმდებლო რეგულაციები, სტანდარტები და სხვა მისთანანი ჩვენს ხელში ან ქმედით ძალას იძენს ან სრულიად უფასურდება. სწორედაც ამიტომ, გაიაზრა რა  სამასწავლებლო კადრის მნიშვნელობა, სახელმწიფომ პედაგოგობა რეგულირებად, განსაკუთრებულად ყურადღებამისაქცევ პროფესიად დასახა და დაუწესა ნორმების წყება – კანონები, სტანდარტები, სქემები, კითხვარები, საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურებები და ვინ მოთვლის კიდევ რამდენი რამ. და ეს ყველაფერი, ალბათ, იმისთვის, რომ არ მოვდუნდეთ, არ ჩაგვეძინოს, არ შევწყვიტოთ კითხვა, განვითარება და უმთავრეს მიზანს – ეროვნული და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების მატარებელი თავისუფალ პიროვნების ჩამოყალიბებას – ხინჯი რამ არ მოვსდოთ. ვინ ვინ და სახელმწიფომ ყველაზე კარგად იცის, რომ უმასწავლებლებოდ, უჩვენოდ, ისეთივე ავ დღეში ჩავარდება, როგორშიც ნაცარქექია ჭყინტი ყველისა და სადგისის გარეშე. ჰოდა,  თავს ზემოთ ძალა არაა  და  ამიტომაც გვქირაობს.

გლენ დომანი: „ბავშვის ჰარმონიული განვითარება“

დასაწყისისთვის მინდა გამოვეხმაურო ყველა იმ ავტორს, რომელიც აფრთხილებს მშობლებს, რომ თუ ზედმიწევნით არ შეასრულეს მათი მითითებები, მეთოდი ვერ იმუშავებს. ამ მოსაზრების საწინააღმდეგოდ მინდა ვთქვა: რაც არ უნდა ცუდად ასწავლიდეთ საკუთარ შვილს, ეს მაინც უკეთესია, ვიდრე საერთოდ არაფერი ასწავლოთ.

მოდით, ახლა განვიხილოთ, რა უნდა გვახსოვდეს თავად ბავშვის შესახებ და შემდეგ განვიხილოთ საკითხი – როგორ ვასწავლოთ.

1. რაც უფრო პატარა ასაკისაა ბავშვი, მით მეტი ინფორმაციის ათვისება შეუძლია;
2. ხუთ წელზე ნაკლები ასაკის ბავშვს შეუძლია, ძალიან სწრაფად აღიქვას ესა თუ ის ინფორმაცია;
3. რაც უფრო ბევრ ინფორმაციას ითვისებს პატარა, მით უფრო მეტი რჩება მის მეხსიერებას;
4. ხუთ წელზე ნაკლები ასაკის ბავშვს შემეცნების დიდი წყურვილი აქვს;
5. მას შეუძლია ყველაფრის სწავლა, თუ თქვენ სწავლის პროცესს წარმართავთ გულწრფელად, ხალისით და, რაც მთავარია, ფაქტობრივ მასალაზე დაყრდნობით;
6. ყველა ბავშვი პატარა გენიოსია ლინგვისტური უნარებით, რომელსაც შეუძლია ისწავლოს იმდენი უცხო ენა, რამდენის სწავლებასაც თქვენ შეძლებთ;

ინტელექტუალური განვითარების ყველაზე მნიშვნელოვანი სფეროა კითხვა. კითხვა ეს ადამიანის თავის ტვინის უმაღლესი ფუნქციაა. დედამიწაზე მცხოვრები ყველა ცოცხალი არსებიდან კითხვა მხოლოდ ადამიანს შეუძლიათ. ამას გარდა, კითხვის უნარზეა დაფუძნებული ადამიანის მთელი შემდგომი განათლება.

ადამიანის ინტელექტი ეფუძნება ცოდნას, რომლის გარეშეც მისი არსებობა შეუძლებელია. ჩვენ მიერ შემუშავებული სწორი სწავლების პრინციპები, გამოსადეგია კითხვის,  მათემატიკისა და ნებისმიერი თქვენ მიერ არჩეული საგნის შესასწავლად. თითოეული ჩვენგანი საკუთარი განათლების პროდუქტია. სწორედ ამიტომ შვილების სწავლებისას ძალაუნებურად ვუშვებთ შეცდომებს და ვაიძულებთ მათ აკეთონ ის, რის გაკეთებაც ბავშვობაში თავადაც ძალიან გვძულდა.

ნებისმიერ მშობელს ემახსოვრება მასწავლებლის წითელი კალამი, რომლითაც ის შეცდომებზე მიგვითითებდა და პრაქტიკულად ისე გამოდიოდა, რომ მართებულ პასუხებს არად დაგიდევდათ. ამიტომ, თუ გინდათ, თქვენი შვილის სწავლებისას შედეგს მიაღწიოთ, დაივიწყეთ ყველაფერი, რაც თავად „შეგემთხვათ“ სწავლების პროცესში.

რა ასაკიდან დავიწყოთ სწავლება?

 პასუხი ძალიან მარტივია: დაბადებისთანავე. ჩვენ ხომ ვესაუბრებით ახალშობილს? ეს კი ავითარებს მისი სმენის აპარატს. ჩვენ ბავშვისთვის ინფორმაციის ვიზუალური ფორმით მიწოდებაც შეგვიძლია, რისთვისაც შესაბამის ბარათებს გამოვიყენებთ. ამით მას მხედველობით შეგრძნებებს განვუვითარებთ. სწავლების პროცესში მნიშვნელოვანია ორი რამ:

• მშობლის ურთიერთობები და დამოკიდებულება;
• სასწავლო მასალის მოცულობა და მისი მიწოდების რიგითობა.

მშობლის ურთიერთობები და დამოკიდებულება; თუ თქვენ ნამდვილად გსურთ ასწავლოთ საკუთრ შვილს, მაშინ დაიწყეთ ახლავე. გამორთეთ ტელეფონი და კარზე დაკიდეთ წარწერა: „კვალიფიციური დედა მუშაობს – გთხოვთ, არ შეაწუხოთ!“.

შემეცნება – ცხოვრების უდიდესი თავგადასავალი და ყველაზე საინტერესო განმავითარებელი თამაშია. ამიტომ უმთავრესია გვახსოვდეს: „სწავლების პროცესისაგან სიამოვნება უნდა მიიღონ როგორც მშობლებმა, ასევე ბავშვებმაც“. მშობლებმა არ უნდა დაივიწყონ, რომ შემეცნება – არ არის რუტინული სამუშაო. ის პრივილეგიაა და არა სასჯელი და რომ თავად ბავშვებში ის დაბადებისთანავეა ჩადებული.

არსებობს უსაფრთხოების კანონი, რომელიც მუდამ უნდა ახსოვდეს ყველა მშობელს. „თუ თქვენ ან თქვენს შვილს არ აინტერესებს სწავლის პროცესი, მაშინ შეწყვიტეთ მეცადინეობა“. სავარაუდოდ, თქვენ მას არასწორად წარმართავთ. პირველ რიგში დაისვენეთ და გაიხსენეთ, რომ ეს მხოლოდ და მხოლოდ თამაშია, რომელშიც წაგებული არ უნდა არსებობდეს.

პატივისცემა და ნდობა. შვილები მშობლებს სრულად ენდობიან, ასევე უნდა იქცეოდნენ მშობლებიც. ბავშვები კარგად გრძნობენ მშობლის დამოკიდებულებას. ჩვენ გვჯერა, რომ ბავშვებს ცოდნის მიღების ყველაზე დიდი სურვილი აქვთ და ამიტომ მშობლებმა მათ ეს შესაძლებლობა უნდა მისცენ. სწავლების პროცესი წარმოუდგენელია ურთიერთნდობის გარეშე. მშობელმა უნდა აღჭურვოს შვილი ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი ინფორმაციით და ბავშვი ნამდვილად შეძლებს მის ათვისებას.

ყოველთვის უთხარით ბავშვს სიმართლე. ბავშვები დარწმუნებული არიან, რომ ის, რასაც მათ მშობლები ეუბნებიან, სრული სიმართლეა. არასოდეს არ უნდა მისცეთ შვილს საბაბი, რომ ეჭვი შეეპაროს თქვენს სიმართლეში და სხვებსაც არ მისცეთ ამის უფლება. თუ თქვენ დაიწყებთ პატარას მოტყუებას, მაშინ შესაძლებელია მისი სიყვარული შეინარჩუნოთ, მაგრამ პატივისცემას დაკარგავთ.

როდესაც ბავშვი გისვამთ შეკითხვას, უპასუხეთ მას გულწრფელად. ასეთ შემთხვევაში ბავშვი დაასკვნის, რომ თქვენ ყველაფერი იცით და ფლობთ ულევ ინფორმაციას. როდესაც ბავშვი უფროსს ენდობა, ის უამრავ ორიგინალურ და რთულ შეკითხვას სვამს. თუ თქვენ იცით პასუხი, დაუყოვნებლივ უპასუხეთ, თუ – არა, გულწრფელად უთხარით ამის შესახებ, მაგრამ შემდეგ აუცილებლად მოიძიეთ ინფორმაცია და ესაუბრეთ მასზე.

თამამად გამოხატეთ საკუთრი მოსაზრება, რადგან ბავშვს სურს მისი ცოდნა. არასოდეს დაივიწყოთ, რომ თქვენ პატარას აწვდით არა მხოლოდ გარკვეულ ინფორმაციას, არამედ ასწავლით მას, როგორ ასწავლოს მომავალში საკუთარ შვილებს.

საუკეთესო დრო სწავლებისათვის. არასოდეს დაუწყოთ შვილს რაიმეს სწავლება, თუ ის ან თავად თქვენ, რაღაც მიზეზის გამო თავს უბედურად გრძნობთ. ან თუ ბავშვი გაღიზიანებულია, მშიერია, დაღლილია. ასეთ დღეებში სასურველია სწავლება რამდენიმე ხნით გადადოთ და შესაფერის მომენტს დაელოდოთ.

შესაფერისი გარემო. იმისათვის, რომ სწავლის პროცესში ბავშვის ყურადღება არაფერმა მიიქციოს, სასურველია შექმნათ გარემო, რომელიც თავისუფალი იქნება რაიმე ტიპის გამღიზიანებლებისაგან.

მეცადინეობების ოპტიმალური ხანგრძლივობა. როგორც წესი, მცირე ასაკის ბავშვებისათვის სწავლების დრო უნდა იყოს ძალიან ხანმოკლე. ვფიქრობთ, პროფესიონალი მშობლები თავად მიხვდებიან, როდის არის სასურველი მეცადინეობის შეწყვეტა.

გახსოვდეთ, რომ თქვენ ხართ მასწავლებელი და არა თქვენი ბავშვი, ამიტომ არ მისცეთ მას უფლება, შეცვალოს თქვენ მიერ დადგენილი პროგრამა და რიტმი. მართალია, რომ პატარა მსოფლიოში საუკეთესო მოსწავლეა, სამაგიეროდ, თქვენ ხომ მსოფლიოში საუკეთესო მასწავლებელი ხართ. თუ თქვენ მოახერხებთ და ყოველთვის იმაზე უფრო ადრე შეწყვეტთ მეცადინეობას, ვიდრე ამას ბავშვი მოითხოვს, ამ შემთხვევაში მას უფრო მეტად გაუძლიერებთ სწავლისადმი თანდაყოლილ ლტოლვას.

სწავლების ხერხი და მანერა. რის სწავლებასაც არ უნდა ცდილობდეთ კონკრეტულ მიკროგაკვეთილზე, გახსოვდეთ, რომ ყველაფრის გასაღებია – ენთუზიაზმი. არ გაურთულოთ ცხოვრება საკუთარ შვილს. ესაუბრეთ მას ხმამაღლა, მკაფიოდ და მხიარულად. ამ დროს ისინი საშრობივით ისრუტავენ თქვენს ინფორმაციას. ბავშვებს უყვართ, როდესაც სწავლება მიმდინარეობს საკმაოდ სწრაფად, ამიტომ თქვენი სადემონსტრაციო მასალაც სწრაფად უნდა აჩვენოთ.

უფროსებისაგან განსხვავებით, ბავშვები სულაც არ თვლიან, რომ შემეცნების პროცესი მძიმე და აუტანელია. წარმატების მისაღწევად საჭიროა სწრაფი მოქმედება, რადგან სისწრაფე სიამოვნებას ანიჭებს პატარას, ხოლო შენელება კლავს ბავშვის თანდაყოლილი შემეცნების უნარს. სასწავლო მასალა უნდა იყოს მკაფიო და ნათელი. ბავშვებისათვის სულაც არ არის აუცილებელი რაღაცის დიდხანს თვალიერება – ისინი ყველაფერს სწრაფად ისრუტავენ. სწავლების პროცესში შესაძლოა, ენთუზიაზმი ჩაგიქრეთ, ქმედებებში ავტომატიზმი და ხმაში კი სიუხეშე შეგეპაროთ. როგორც კი მსგავს რამეს შეამჩნევთ სასწრაფოდ ეცადეთ მის გამოსწორებას, ეს თქვენი პატარისათვის ძალზე მნიშვნელოვანია.

ახალი მასალის ათვისება. ახლა მინდა ვისაუბრო იმ გარემოებაზე, რომ ბავშვებს განსხვავებული სისწრაფით შეუძლიათ კითხვის, თვლის და ა.შ… ათვისება. მშობელი იმისათვისაც უნდა იყოს მზად, რომ სწავლების პროცესში ბავშვი იქნება წამყვანი და არა მშობელი. ზოგჯერ შესაძლებელია თქვენ გაგაოცოთ შვილის შემეცნებითმა „შიმშილმა“ და ათვისების სისწრაფემ. ახალი ინფორმაცია ეს არის სწორედ ყოველი პროგრამის არსი, როდესაც ბავშვის ადრეულ განვითარებაზეა საუბარი. მასზეა დამოკიდებული წარმატება. როდესაც ბევრია ახალი ინფორმაცია, თქვენ და თქვენი შვილი თავს ისე კარგად იგრძნობთ, რომ ვერც კი მიხვდებით, როგორ გავა დრო. ბავშვის პირადი სამყარო მუდამ გაფართოვდება და ამაში მდგომარეობს მისი ცხოვრების ყოველი დღის მიზანი.

ჩვენ ისეთ სასწავლო გარემოში აღვიზარდეთ, სადაც ფაქტების 100%-ით დამახსოვრებას გვთხოვდნენ. ამისათვის საჭირო იყო გამუდმებული გამეორება, რის შედეგადაც ყოველგვარ ინტერესს ვკარგავდით როგორც თავად ფაქტების, ასევე სწავლების მიმართაც. საბედნიეროდ, არსებობს განსხვავებული მეთოდიც, რომლის მიხედვით ბავშვს ვაწვდით გაცილებით მეტ ფაქტს და არ ვაიძულებთ მათ სრულყოფილად დამახსოვრებას. ამის ნაცვლად ვაღვივებთ პატარას თანდაყოლილ ცნობისმოყვარეობას. სწორედ, ამაში მდგომარეობს პატარა ბავშვების სწავლების საიდუმლო.

აქვე მინდა გაგაფრთხილოთ, რომ ყოველთვის მზად უნდა იყოთ საკუთრი მიდგომის შესაცვლელად. პატარა ბავშვები, ხომ მუდმივად იზრდებიან. პირველად, როდესაც ბავშვს შევამჩნევთ, რომ ის რაღაც ისეთს აკეთებს, რაც ადრე არასდროს გაუკეთებია, ვხვდებით, რომ პატარა უკვე რაღაცნაირად განსხვავებულად უყურებს სამყაროს. როცა თქვენ აითვისებთ სწავლების ახალ მიდგომას, მიხვდებით, რომ თქვენს პატარას უკვე რაღაც განსხვავებული სურს. უფროსებს – კარგად გაკვალული გზებით სიარული უყვართ, პატარები – ყოველთვის სიახლეებისაკენ მიილტვიან.

ორგანიზებულობა და თანამიმდევრულობა. სწავლების დაწყებამდე საჭიროა საკუთრი ქცევებისა და სასწავლო მასალის თანამიმდევრულობაზე კონტროლი. ეს ყველაფერი დაგეხმარებათ მეტი სიამოვნება მიიღოთ სწავლებისაგან. იმისათვის, რომ თქვენ მიერ დასახული სწავლების გეგმა იყოს სასარგებლო, კარგი იქნება საშუალო ინტენსივობის პროგრამის შერჩევა. თუ რაიმე ობიექტური მიზეზის გამო მოგიხდებათ მეცადინეობის შეჩერება და მოგვიანებით მოახერხებთ მის გაგრძელებას, აუცილებელია სწავლება ზუსტად იმავე ადგილიდან განაახლოთ.

ტესტირება. გაითვალისწინეთ ჩვენი რჩევა – არ შეამოწმოთ თქვენი შვილების წარმატებები. ბავშვებს უყვართ შემეცნების პროცესი, მაგრამ არ უყვართ, როდესაც მათ შემოწმებას იწყებენ. ტესტირება დიდ სტრესთან არის დაკავშირებული. რაც უფრო ხშირად ამოწმებთ ბავშვებს, მით უფრო ცუდად ისწავლის ის. რა არის ტესტი? პრინციპში ეს არის იმის მცდელობა, გაიგოთ, რა არ იცის თქვენმა შვილმა. ფაქტობრივად, ეს არის ბავშვის მიმართ უპატივცემულო დამოკიდებულების გამომჟღავნება, რადგან ის ხვდება, რომ თქვენ არ გჯერათ რომ მან იცის, სანამ ის ამას არ დაგიმტკიცებთ. არ დაუწყოთ შემოწმება ბავშვს და არც სხვებს შეამოწმებინოთ მისი ცოდნა. ტესტირების ნაცვლად გამოიყენეთ უნარების გამოვლენის მეთოდი, რომლის მიზანია, ბავშვს მივცეთ შესაძლებლობა საკუთრი ცოდნის დემონსტრირება მოახდინოს, ოღონდ მხოლოდ მისი სურვილის შემთხვევაში.

სასწავლო მასალის მომზადება. ბავშვის სწავლებისათვის განკუთვნილი მასალები ძალიან მარტივია. ისინი შექმნილია სპეციალისტების მიერ, რომლებიც სწავლობენ ბავშვის ტვინის განვითარების საკითხებს. მასალა უნდა იყოს მარტივი, ადვილად გასაგები. ბავშვებს არ უყვართ განმეორება, უკვე განვლილ მასალასთან მიბრუნება, ის მათთვის მოსაწყენი ხდება. კიდევ ერთხელ გაგიმეორებთ: არასოდეს მიუბრუნდეთ უკვე განვლილ მასალას.

დასკვნის სახით ჩამოგიყალიბებთ ბავშვის ადრეული სწავლების ძირითად პრინციპებს:

• სწავლა დაიწყეთ რაც შეიძლება ადრეული ასაკიდან;
• ასწავლეთ სიამოვნებით;
• ენდეთ და პატივი ეცით საკუთრ შვილს;
• ასწავლეთ მხოლოდ მაშინ, როცა ორივე მხარეს ამის სურვილი და განწყობა ექნება;
• შექმენით შესაფერისი სასწავლო გარემო;
• მანამდე შეწყვიტეთ მეცადინეობა, სანამ ბავშვი გეტყვით ამას;
• ხშირად მიაწოდეთ ახალი მასალა;
• მთავარია, იყოთ თანამიმდევრული და მობილიზებული;
• არ შეამოწმოთ ბავშვის ცოდნა;
• საგულდაგულოდ მოამზადეთ სასწავლო მასალა;
• გახსოვდეთ უსაფრთხოების ძირითადი წესი: თუ თქვენ ან თქვენს შვილს არ აინტერესებს, შეწყვიტეთ მეცადინეობა. სავარაუდოდ, რაღაცას არასწორად აკეთებთ.

დისკუსიაში მონაწილეობა ყველას გვიყვარს. ზოგიერთი პედაგოგისგან განსხვავებით, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები ამით შესანიშნავად სარგებლობენ: დღეს რადიოთი თუ ტელევიზიით ხშირად ვისმენთ დისკუსიას სტუდიაში მოწვეული ექსპერტებისა თუ ჩვეულებრივი მოქალაქეების მონაწილეობით.

დისკუსიას როგორც სწავლების მეთოდს იმაზე ხშირად იყენებენ, ვიდრე წარმოგვიდგენია. ასეთი თავისუფალი საუბრების დროს მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ, გამოთქვან თავიანთი მოსაზრება და მოუსმინონ თანაკლასელებს. ზოგიერთი პედაგოგი მოკლე და სპონტანურად წამოჭრილ დისკუსიებს იყენებს როგორც კითხვებზე აგებული საუბრის ბუნებრივ გაგრძელებას.

მოდი, განვიხილოთ მიზანმიმართული დისკუსიის ორგანიზება კლასში ან დიდ ჯგუფში.

როდის არის უპრიანი დისკუსიის გამოყენება

დისკუსიები ღირებულია შემდეგ სიტუაციებში:

1. როცა პედაგოგს აინტერესებს მოსწავლეთა მოსაზრება ან ერთი მოსწავლის აზრი და გამოცდილება საინტერესო და მნიშვნელოვანია დანარჩენებისთვის, მაგალითად:

• სემინარზე, სადაც მედიცინის გამოცდილი მუშაკები აფასებენ მუშაობის ძველი მეთოდების ეფექტურობას და განიხილავენ ახალ მიდგომებს;
• სოციალური აღზრდის გაკვეთილზე, როდესაც მოსწავლეები განიხილავენ აგრესიულ ქმედებებს სკოლაში;
• როდესაც საკითხი ეხება არა მხოლოდ ფაქტებს, არამედ ღირებულებებს, ურთიერთობებსა და გრძნობებს, მაგალითად:

◦ გენდერული სტერეოტიპების შესწავლისას;

◦ ქიმიის გაკვეთილებზე უსაფრთხოების ტექნიკის განვითარების ან მისდამი დამოკიდებულების შეცვლის მიზნით;

2. როდესაც მოსწავლეებს სჭირდებათ საკუთარი აზრის ფორმირებისა და სხვისი მოსაზრების განხილვის უნარის განვითარება, მაგალითად:

• ჰამლეტის პიროვნების განხილვისას ლიტერატურის გაკვეთილზე;
• უმუშევრობის შედეგების განხილვისას ლიტერატურის გაკვეთილზე.

დისკუსიის მეშვეობით სწავლებისათვის, რა თქმა უნდა, არ გამოგვადგება ის თემა, რომელიც ფაქტებს ეყრდნობა და დადასტურებულია. მრავალი პედაგოგი მოსწავლეებს წაახალისებს, ჩამოაყალიბონ საკუთარი აზრი იმ მასალის შესახებ, რომელსაც ის აწვდის. ამ შემთხვევაში დისკუსია იდეალური მეთოდია.

წარმოიდგინეთ, რომ ხართ მენეჯერი ქსელურ მაღაზიაში, რომელიც პრესტიჟულ ქუჩაზე მდებარეობს და ამ თანამდებობაზე რვა წელია მუშაობთ. სათავო ოფისმა მიგავლინათ კვალიფიკაციის ასამაღლებლად მაღაზიის მართვის კუთხით. ერთ-ერთი მეცადინეობა ეხებოდა კლიენტის მიმართ გაცნობიერებული თუ გაუცნობიერებელი რასიზმის გამოვლენის საკითხს. როგორი რეაქცია გექნებოდათ, სესიაზე რომ მოგესმინათ:

* იმ პედაგოგის მოხსენება, რომელმაც გამოიკვლია რასიზმის გამოვლინებები მაღაზიათა ქსელში და ახლა დაწვრილებით ხსნის, როგორ უნდა შეცვალონ მაღაზიის მენეჯერებმა მუშაობის სტილი, რათა ამ მიმართულებით ვითარება გააუმჯობესონ?

* დისკუსია, რომლის დროსაც პედაგოგი ჯერ აყალიბებს მაღაზიებში  გააზრებული თუ გაუაზრებელი რასიზმის გამოვლენის ფაქტებს, მერე კი ისმენს მენეჯერთა მოსაზრებებს და მათ ხედვას სიტუაციის გაუმჯობესების შესახებ?

პირველ ვარიანტზე უმრავლესობას ასეთი რეაქცია ექნებოდა: „საერთოდ რა იცის მან მაღაზიის მართვის შესახებ?!“ შედეგად კომპანია ვერაფერს მიიღებს, გარდა პედაგოგთან დაპირისპირებისა და შედეგად – უკვე არსებული ურთიერთობების განმტკიცებისა.

მეორე ვარიანტზე, დიდი ალბათობით, რეაქცია დადებითი იქნება, რადგან მსმენელებს მოსწონთ საკუთარი აზრის გამოხატვის პროცესი. როცა მსმენელთა მოსაზრებებს ინტერესით ისმენენ, ისინიც გულმოდგინედ იღებენ პედაგოგის მიერ მიწოდებულ ინფორმაციას.

შესაძლოა შეგვეკამათოთ, რომ დისკუსია „მცდარი“ მოსაზრების გამოთქმის საშუალებას მისცემს ზოგიერთ მათგანს. „მცდარი“ მოსაზრება შეიძლება გასწორდეს, თუ ეჭვქვეშ დადგა, ამისთვის კი აუცილებელია, საშუალება მივცეთ, ეს მოსაზრება გულახდილად გამოთქვან.

დისკუსია როგორც სწავლების ფორმა მოიცავს „დაფარულ შეტყობინებას“ – პედაგოგი, ფაქტობრივად, მიმართავს მოსწავლეებს: „მე ვაფასებ თქვენს გამოცდილებას და მაინტერესებს თქვენი მოსაზრებები“. ამის საპირისპიროა სწავლების მშრალი, ლექციური ფორმა, რომლის მესიჯიც ასეთია: „მოსწავლეებმა ისეთი არაფერი იციან, რაც ჩემი ყურადღების ღირსია“.

კარგად ორგანიზებული დისკუსიები უსაფრთხო გარემოს ქმნის აზრთა გაცვლა–გამოცვლისა და შეცვლისათვის (თუმცა აზრის შეცვლა ხდება მოგვიანებით, რეფლექსიის სტადიაზე). დისკუსია შეფასებისა და სინთეზის დონეზე აზროვნების სტიმულაციას ახდენს. ის მნიშვნელოვანია აღზრდის კუთხით, მაგალითად, ემპათიის განვითარებისთვის, სოციალურ-ზნეობრვი ღირებულებების ფორმირებისთვის და ა.შ. დისკუსია მოსწავლეებს ერთმანეთის უკეთ გაცნობის საშუალებას აძლევს, რაც განსაკუთრებით ღირებულია კლასის შესაკავშირებლად.

დისკუსიის დაგეგმვა

ნებისმიერი დისკუსიისთვის (გარდა სპონტანურად წამოჭრილი განხილვებისა), წამყვანმა უნდა გაითვალისწინოს გადასაჭრელი ამოცანა. როცა ამოცანა გარკვეულია, აუცილებელია გეგმის შედგენა. გეგმა შეიძლება შედგებოდეს მოკლე ინფორმაციული შეტყობინებებისგან, რომლებიც განხილვის საფუძველს მოგვცემს და საკვანძო საკითხების ჩამონათვალისგან. ეფექტური დისკუსიები, ჩვეულებრივ, ზედმიწევნითაა დაგეგმილი, თუმცა მონაწილეები ამას შესაძლოა ვერც კი მიხვდნენ.

სტრუქტურულად კარგად აგებული დისკუსიის დროს დაწვრილებით განიხილება არსებული მტკიცებულებები, წარმოდგენები და ღირებულებები, რის საფუძველზეც მონაწილეებს შეუძლიათ საკუთარი აზრის ფორმირება. პოპულარული ტელეგადაცემების მონაწილეები მეტწილად სრულიად დაუსაბუთებლად გამოთქვამენ საკუთარ აზრს. ასეთი მოდელი, რასაკვირველია, პედაგოგიური მიზნებისთვის გამოუსადეგარია, თუმცა მოგვიწევს, ზოგი მოსწავლე გადავაჩვიოთ ასეთ მანკიერებას.

ზოგჯერ დისკუსია ღიად ტოვებს საკითხს. ამ შემთხვევაში მასწავლებლისთვის გაცილებით მნიშვნელოვანია, მოისმინოს მოსწავლეთა აზრი, ვიდრე მზა დასკვნებამდე მიიყვანოს ისინი. მაგალითად, მან შეიძლება დაიწყოს ლანდშაფტის დიზაინის კურსი და შესთავაზოს მოსწავლეებს, აღწერონ თავიანთი ბაღები, რათა უკეთ გაიცნოს ყოველი მათგანი.

ლიტერატურის მასწავლებელს შეუძლია სთხოვოს მოსწავლეებს, აღწერონ რომანის თითოეული პერსონაჟის მოტივაცია. ასეთ შემთხვევებში კარგი იქნება, წინასწარ მომზადდეს კითხვარი განხილვითვის. დისკუსიის დროს მას შესაძლოა გვერდიც ავუაროთ, მაგრამ საერთო ჯამში ის გვეხმარება.

დისკუსიის სხვა სახეობებს კონკრეტული საგანმანათლებლო მიზნები აქვს. წარმოვიდგინოთ კლასში სამუშაო ადგილზე უსაფრთხოების ტექნიკის საკითხის განხილვა. ასეთი განხილვისას კითხვარი ვერ უზრუნველყოფს ამა თუ იმ ამოცანის გადაჭრას.

დასკვნები, რომლებიც განხილვის მონაწილეებმა უნდა გამოიტანონ, მნიშვნელოვანია, ამიტომ აუცილებელია მათი ჩაწერა გამოტანისთანავე.

კითხვების შერჩევა განხილვისთვის

ცნობილია, რომ არსებობს კითხვების ორი ტიპი:

• დახურული კითხვები, რომლებზეც შეიძლება ვუპასუხოთ მხოლოდ „კი“ ან „არა“, მაგალითად: „სახიფათოა თუ არა ზღვაში ნავთობის ჩაღვრა?“
• ღია კითხვები, რომლებიც უფრო დაწვრილებით და დასაბუთებულ პასუხს მოითხოვს. მაგალითად: „რა შემთხვევაში შეგიძლიათ რისკზე წასვლა?“

ცხადია, ღია კითხვები უკეთ ასტიმულირებს განხილვას. თუ მოსწავლე ღია კითხვაზე მოკლე პასუხს იძლევა, გამოიყენეთ მხედველობითი კონტაქტი და ჟესტების ენა, რათა ბიძგი მისცეთ საუბრის გასაგრძელებლად.

დასვით კითხვები და აღნიშნეთ დასკვნები ისე, რომ მათ ხელი შეუწყონ დისკუსიის მიზნის მიღწევას. თუ დისკუსია დაუგეგმავია, ის შეიძლება აზრების უმიზნო გამოთქმამდე დავიდეს. მოსწავლეები ვერც ღირებულ დასკვნებს გამოიტანენ და დროც ფუჭად დაიხარჯება. უკეთესია, დაიწეროს დისკუსიის გეგმა. არავის გააღიზიანებს წამყვანი, რომელსაც წინ ფურცელი უდევს და ჩანაწერით ხელმძღვანელობს (თუ  ტელევიზიაში ხდება ასეთი რამ, ესე იგი ეს ნორმალურია!).

როგორ წარვმართოთ დისკუსია

წარმატებული დისკუსიის გასამართავად დახელოვნებაა საჭირო, მით უმეტეს, თუ თქვენ წინაშე კონკრეტული ამოცანა დგას.

თავდაპირველად განსაზღვრეთ მონაწილეთა განლაგების სქემა. ისინი კარგად უნდა ხედავდნენ ერთმანეთს, ამიტომ წრეზე განლაგება საუკეთესო ვარიანტია. თუ ეს ვერ ხერხდება, სინჯეთ ისეთი ვარიანტი, როდესაც მოსწავლეს მხოლოდ შემობრუნება მოუწევს.

დაწყება

წარმოადგინეთ თუ არა საწყისი ინფორმაცია? დისკუსიის დაწყება ყოველთვის ადვილი როდია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა მონაწილეები თავშეკავებულნი არიან ან უცხო გარემოში აზრის გამოთქმისა ერიდებათ. უკეთესი იქნება, თუ წამყვანი მოამზადებს ფაქტობრივ ინფორმაციას, რომლითაც შეიძლება დაიწყოს დისკუსია. თუ განსახილველი თემა არაერთგვაროვანია, შესავალი ნაწილი რაც შეიძლება მიუკერძოებელი უნდა იყოს. წარმოადგინეთ აზრთა ორივე პოლუსი, მოიყვანეთ ამონარიდები განსხვავებული წყაროებიდან. ნუ გამოთქვამთ საკუთარ აზრს – ამან შესაძლოა დააბრკოლოს მონაწილენი საპირისპირო მოსაზრების გამოხატვისას.

შესავალი ინფორმაციის შემდეგ დასვით კითხვა. ის უნდა იყოს ღია, გასაგები, ლაკონიური. განხილვის „გასახურებლად“ უკეთესია, პირველი კითხვა იყოს საპირისპირო ან ყოველი მონაწილის აზრის გამოთქმას მოითხოვდეს, როგორც შემდეგ მაგალითში:

„შეუძლია თითოეულ თქვენთაგანს, მოკლედ აგვიხსნას თავისი ფუნქციები კომპანიაში?“

„ხომ არ მიგაჩნიათ, რომ მასალის მიმოხილვა სასწავლო დროის ამაო ხარჯვაა?“

ნუ დასვამთ გაუგებარ კითხვებს, მაგალითად, ასეთს: „მაშ ასე, თქვენ გაეცანით ძირითად ფაქტებს. რას ფიქრობთ ამაზე?“

სტიმული მიეცით მონაწილეებს, უფრო დაწვრილებითი პასუხი გაგცენ. დაუსვით დამატებითი კითხვები: „აი, ეს საინტერესოა. რატომ მოგაჩნიათ ასე?“

დიდ ჯგუფებში განხილვისას თავდაჯერებული მონაწილეები დომინირებენ. ამ მიზეზით ზოგი მასწავლებელი კლასის მცირე ჯგუფებად დაყოფას ამჯობინებს. როცა ჯგუფში 12 ადამიანზე მეტია, ძნელია მივაღწიოთ ყოველი მათგანის აქტიურ ჩართულობას.

ხშირად დისკუსია პინგ-პონგს ემსგავსება, სადაც კომენტარები ასე გადაეცემა:

მასწავლებელი – მოსწავლე – მასწავლებელი – მოსწავლე…

იდეალურ შემთხვევაში უნდა შედგეს კომუნიკაცია „მოსწავლე – მოსწავლე“.

თუ რომელიმე ჯგუფში დისკუსია ცუდად წარიმართა, ვითარება დაიძაბა, ღიად მიმართეთ მონაწილეებს – ჰკითხეთ, მათი აზრით, რა არის საჭირო იმისთვის, რომ დისკუსია საინტერესო გავხადოთ.

დისკუსიის სტილი

ადამიანთა უმრავლესობა ერთმანეთისგან ვერ განასხვავებს დისკუსიას და დებატებს.

დებატები ითვალისწინებს საპირისპირო აზრთა შეჯახებას, დისკუსია კი არაკონკურენტულია და უფრო ძიებითი ხასიათისაა. აქ უნდა არსებობდეს კოლექტიური სურვილი, მივიდნენ საერთო დასკვნამდე და ჯგუფის წევრები აგრესიას არ უნდა გამოხატავდნენ ერთმანეთის მიმართ. დებატებისგან განსხვავებით, დისკუსია მონაწილეებს ინტერპრეტაციის თავისუფლებასა და აზრის შეცვლის საშუალებას აძლევს.

სასარგებლო იქნება, განვსაზღვროთ დისკუსიაში მონაწილეობის წესები: არ გავაწყვეტინოთ ერთმანეთს; არ ვილაპარაკოთ ერთ წუთზე მეტხანს; პატივი ვცეთ ყველა მოსაზრებას; არ გავაკეთოთ შეურაცხმყოფელი კომენტარები.

წამყვანის როლი დისკუსიაში

თქვენ შეგიძლიათ, იყოთ ჯგუფის წევრი: „რას ვფიქრობთ ამაზე?“ – ან გაემიჯნოთ ჯგუფს: „რას ფიქრობთ ამაზე?“

თქვენ მიერ შედეგების შეჯამება მეტად მნიშვნელოვანია – ეს მოსწავლეებს იმის გააზრებაში დაეხმარება, რას შეიძენენ დისკუსიაში მონაწილეობით. ძირითადი მომენტები უმჯობესია ჩაიწეროთ ან დასარიგებელ მასალას ჩაურთოთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში მას მალე დაივიწყებენ. ამავე მიზეზით ნახევარსაათიანზე ვრცელ დისკუსიას საეჭვოა საგანმანათლებლო ღირებულება ჰქონდეს.

წამყვანთა უმრავლესობას უჭირს იმ მონაწილეთა გაჩუმება, რომლებიც დისკუსიის თემას გადაუხვევენ, მაგრამ მეტ პატივისცემას დაიმსახურებთ, თუ შეძლებთ და ჯგუფის სახელით ჩაერევით. ეცადეთ, კორექტულად იმოქმედოთ. მომდევნო კითხვით მას მიმართეთ, ვისაც ჯერ არ გამოუთქვამს აზრი ან უბრალოდ თქვით: „მიპასუხოს მან, ვისაც აზრი ჯერ არ გამოუთქვამს“. ზოგი პედაგოგი დისკუსიის ბოლოს აზრის გამოთქმას აიძულებს ყველას, ვინც მანამდე ჩუმად იყო. ვიცნობდი ერთ პედაგოგს, რომელიც კარგი პასუხის გამცემ მოსწავლეებს იმით „აჯილდოებდა“, რომ მომდევნო ხუთი წუთის განმავლობაში უკრძალავდა აზრის გამოთქმას.

უმჯობესი იქნება, თუ საკუთარ აზრს დისკუსიის ბოლომდე დამალავთ ან საერთოდ არ გამოთქვამთ.

ამრიგად, დისკუსია სახალისოა. ის მაღალ დონეზე აზროვნების სტიმულირებას ახდენს, მაგალითად, შეფასების დონეზე, და ხელს უწყობს აზრის, ღირებულებებისა და ურთიერთობების ფორმირებას. დისკუსია შეიძლება იყოს თავისუფალი, მაგრამ, ჩვეულებრივ, საჭიროა კითხვების სერიით ბიძგის მიცემა. ენერგიული განხილვისათვის ეს კითხვები უნდა იყოს ღია, პირადული და სადავო. მნიშვნელოვანია კითხვის მოკლედ და გასაგებად ჩამოყალიბება.

დისკუსიაში მონაწილეობის მოტივირება შეიძლება როგორც პასუხების წახალისების, მონაწილეთა მოსაზრებით დაინტერესებისა და მათი აღიარების გზით, ასევე არავერბალურადაც – მზერითი კონტაქტით, ჟესტებითა და მოკლე პასუხების შემდეგ პაუზის გამოყენებით.

თუ მასწავლებელი კლასთან მუშაობისას დისკუსიას იყენებს, ეს იმის მაჩვენებელია, რომ მოსწავლეთა ცოდნასა და მოსაზრებებს აფასებენ. ამიტომ დისკუსია საუკეთესო მეთოდია ნებისმიერ ასაკობრივ ჯგუფთან საგანმანათლებლო მუშაობისას. თუ გსურთ, განხილვის პროცესში ყველა აქტიურად იყოს ჩაბმული, აღკვეთეთ შეურაცხყოფა და მუქარა, მონაწილეთა მხრივ დისკუსიის მონოპოლიზება, არავის მისცეთ ჩაკეტვის საშუალება.

სტიმული მიეცით გადაწყვეტილების მიღებისას, მოახდინეთ ძირითადი დასკვნების რეზიუმირება, გამოაცოცხლეთ განხილვა, როცა რაიმე საკითხზე კონსენსუსია მიღწეული ან თემა იწურება.

შეაჯამეთ დისკუსიის შედეგები. ამასთანავე, სასურველია, მონაწილეებს წერილობითი რეზიუმე დაუტოვოთ.

თვითშემოწმებისთვის ვცადოთ სავარჯიშო

წარმოვიდგინოთ გამოცდილი პედაგოგის მიერ ორგანიზებული ათწუთიანი დისკუსია. როგორ აიცილებს ის თავიდან შემდეგ პრობლემებს?

1. ყველა ერთდროულად ცდილობს ლაპარაკს.
2. ზოგი მონაწილე თავს არიდებს აზრის გამოთქმას.
3. დისკუსიაში ერთი მონაწილე დომინირებს.
4. მონაწილეები თემიდან უხვევენ.
5. მონაწილენი ბრაზდებიან ერთმანეთზე.
6. კლასი დაბნეულია, რადგან მონაწილეებს არ შესწევთ აზრის მკაფიოდ გამოთქმის უნარი.
7. მოსწავლეებს არ ესმით, რა დასკვნა უნდა გამოიტანონ დისკუსიიდან.
8. მოსწავლეები გამოთქვამენ ცუდად ფორმულირებულ და დაუსაბუთებელ მოსაზრებებს, რადგან ინფორმაცია არ აქვთ.

წყარო:

1.Geoff Petty.Teaching Today a Practical Guide. 4-th Edition Publisher: Oxford University Press. 2009, p. 254-263.

სადახლოს მიმართულებით მიკროავტობუსი ყველაზე ადრე, სამგორის სადგურიდან დილის  რვა საათზე გადის. თუ ახალი მგზავრი ხარ, ჯობია წინა საღამოს დაურეკო მძღოლს და შეუთანხმდე რომ ადგილი შეგინახოს. შაკო – სამარშრუტოს მძღოლი  მიჩვეულია, რომ ადგილი შეუნახოს მგზავრებს, ოღონდ ერთი პირობით – არ უნდა დაიგვიანონ.

 მძღოლის გვერდით , წინა ადგილები თბილისიდან – მარნეულისკენ მიმავალ მასწავლებლებს უკავიათ. ისინი გზადაგზა, მარნეულის სხვადასხვა სოფლებში ნაწილდებიან. თითქმის, ყველა ქართულის მასწავლებელია და უკვე რამდენიმე წელია ეს მათი ყოველდღიური მარშრუტია.  ნათია ტრაპაიძე სადახლოსკენ მიმავალ მიკროავტობუსს  მარნეულში ხვდება, შაკოს მისთვის ადგილი აქვს გადანახული.

ნათია სადახლოს ნომერ პირველ  საჯარო სკოლაში ქართულ ენას და ლიტერატურას ასწავლის მოსწავლეებს და მასწავლებლებსაც.  ეს მისთვის უკვე მეოთხე სკოლაა, სადაც ეთნიკურ უმცირესობებს სახელმწიფო ენას შესწავლაში ეხმარება. თავიდან იყო კახეთი, გარდაბანი, ბოლნისი   და ახლა უკვე მესამე წელი დაიწყო, რაც სადახლოს სკოლაში   განათლების და მეცნიერების სამინისტროს ერთ-ერთი პროგრამის „არაქართულენოვან სკოლების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ფარგლებში“  ქართულ ენას  წარმატებით შეასწავლის  აზერბაიჯანელ მასწავლებლებს და მოსწავლეებს .

,,2009 წლის მაისში მეგობარმა მითხრა, რომ მაღალმთიან და საზღვრისპირა სოფლებში მასწავლებლებს აგზავნიდა “მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი ” და ვაკანსიები იყო გამოქვეყნებული. კონკურსი წარმატებით გავიარე და პროექტის „ასწავლე საქართველოსათვის“ მონაწილე გავხდი. ახმეტის რაიონის სოფელ კასრისწყალის საჯარო სკოლაში დავიწყე მუშაობა. სწორედ აქედან დაიწყო ჩემი მასწავლებლობა. კასრისწყალში სკოლა ქართულენოვანი იყო, მაგრამ ეთნიკურ ქართველებთან ერთად  ეთნიკური აზერბაიჯანელები და ეთნიკური სომხები სწავლობდნენ. ამ სოფელში ორი წელი ვიცხოვრე და ძალიან მნიშვნელოვანი პედაგოგიური თუ ცხოვრებისეული გამოცდილება შევიძინე. სკოლებში წასვლამდე ტრენინგები გავიარეთ გაკვეთილის დაგეგმვაში, კლასის მართვასა და ფსიქოლოგიაში, მაგრამ დასაწყისში მაინც ძალიან გამიჭირდა. ხშირად ვურეკავდი ჩემს ქართულის მასწავლებელს და რჩევას ვთხოვდი. იქ ვნახე ადამიანები, რომლებმაც არ იცოდნენ ქართული ენა , მაგრამ ძალიან უნდოდათ შვილებს განათლება მიეღოთ და სახელმწიფო ენა სცოდნოდათ. ეს იყო ჩემი შეხება ეთნიკურ უმცირესობებებთან მასწავლებლის ამპლუაში’’- იხსენებს ნათია.

სადახლო, მოსახლეობით  საქართველოში ერთ-ერთი დიდი და საზღვრისპირა სოფელია. სოფელში   ორი სკოლაა, სადაც   სულ 1500 მოსწავლეა რეგისტრირებული. სკოლაში, სადაც ნათია ასწავლის,  700-მდე მოსწავლე სწავლობს და 72 მასწავლებელია. საგაკვეთილო პროცესი რვა საათზე იწყება. ნათია ქართული ენის კაბინეტში შედის, ღუმელში ცეცხლს უკეთებს და გაკვეთილისთვის იწყებს მზადებას. საკუთარ პროექტორს  ზურგჩანთიდან იღებს და მოსწავლეებთან შესახვედრად ემზადება.  კედლებზე ქართველი მწერლების პორტრეტებია, რომლებიც  მათი ბიოგრაფიებით და ნაწარმოებებით არის  გაფორმებული. ნათიას პირველი გაკვეთილი მეხუთე კლასთან აქვს. ამბობს, რომ ძალიან მონდომებულები არიან და კარგი შედეგებიც აქვთ.

სკოლის მასწავლებელთა უმრავლესობამ ქართული არ იცის და B1 დონეს ახლა 6 მასწავლებელს ასწავლის. B1  დონის ცოდნის დროს, მასწავლებელს უკვე შეუძლია პროფესიული განვითარების ტრენინგს დაესწროს, მოისმინოს და გაიგოს ინფორმაცია და გამოიყენოს მიღებული ცოდნა მოსწავლეებთან.  ქართულის კაბინეტს  რუსალა სტუმრობს. ნათია მასაც ქართულ ენის შესწავლაში ეხმარება. რუსალამ თბილისში ილიას უნივერსიტეტი დაამთავრა და ახლა თავისი სოფლის სკოლაში  ინგლისურ ენას  ასწავლის. ამასობაში, ქართულის კაბინეტს აიაზ მასწავლებელი სტუმრობს და ნათიას ტელეგადაცემა „ეტალონის“ ტესტებში გასარკვევად  დახმარებას სთხოვს. ნათია ამბობს, რომ ყველა ძალიან მონდომებულია, ოლიმპიადებზე სიხარულით რეგისტრირდებიან, რადგან  მოსწავლეებსაც   და  მასწავლებლებსაც გააზრებული აქვთ , რომ მარტო  წარმატების მიღწევა კი არა, ცხოვრებაც ძნელია ქვეყანაში, რომლის მოქალაქე ხარ, მაგრამ ენა არ იცი. ამიტომ, არ უკვირს რომ ყოველ წელს უფრო და უფრო იზრდება იზრდება ინტერესი ქართული ენის მიმართ.

და მარტო გაკვეთილებიც არ არის! არის კიდევ, ერთი პროგრამა „ქართული ენა მომავალი წარმატებისთვის“, რომლის ფარგლებში  ეწყობა საზაფხულო ბანაკები. ნათია სადახლოელ მოსწავლეებთან ერთად უკვე ორ ბანაკში იყო, ბაკურიანში და კეჩხობში, სადაც მოსწავლეები კარგ დროს ატარებენ  და საშუალება აქვთ თავიანთ თანატოლებთან ურთიერთობისას მიღებული ცოდნა დიალოგის დროსაც გამოიყენონ და ენის ცოდნა გაიღრმავონ. ეს  მოსწავლეები  მხოლოდ ბიჭები არიან, რადგან გოგონებს  საზაფხულო  ბანაკში არ უშვებენ და ნათია ამბობს, რომ ისინი ამ ფაქტს  ისედაც შეგუებულები არიან.  გოგონებს, რომლებმაც ძალიან კარგად იცოდნენ ქართული და ძალიან აქტიურები იყვნენ  კლასში, მიუხედავად ამ უპირატესობისა,  არცერთ მათგანს  არ გამოუთქვამს ბანაკში  წასვლის სურვილი.  ნათია ამბობს, რომ გოგონები შეგუებეულები არიან, რომ  მაინც არაფერი გამოვა და სურვილსაც არ გამოთქვამენ. თუმცა, დირექტორს ჰქონდა სურვილი შეხვედროდა მათ მშობლებს და ამ საკითხზე ელაპარაკათ.

ნათია კვირაში რვა საათს მასწავლებლებს ასწავლის ქართულს, დანარჩენი დრო მოსწავლეებისაა. საახალწლო არდადეგებზე ორჯერ იყო სადახლოში მარნეულიდან ასული, რომ რაღაც საკითხებში დახმარებოდა სადახლოელ  მასწავლებლებს. ნათია დილის ცხრის ნახევრიდან  ათამდე მასწავლებლებს ამეცადინებს, შემდეგ უკვე გაკვეთილები ეწყება. თერთმეტის ოც წუთზე ქართული ენის და ლიტერატურის კაბინეტში მეხუთე კლასი შემოდის. ნათია პროექტორს რთავს და ქართული ენის გაკვეთილიც იწყება.

„რაქსანა, რამიზი,უმიდი? უმიდი ბორჯომშია. ფიდანი, თაბანი, ელვინი, მურადი,ფარდი, სევგი, გუმბათი, რამალი, მემათი, აგშინი, ხარმინი, ისმაილ, საფია, მაგამედი, ჯამალი, აინური, ორუჯი, შახინი, მეთუნი, ფარიდი, საფურა, ჯაპანდარი, მალიკი. მალიკი ავადაა “ – ნათია კლასის სიას ენერგიული ხმით და შემართებით კითხულობს და გაკვეთილიც იწყება.

გაკვეთილის თემა – წყლის ცხოველებია. გაკვეთილს სკოლის დირექტორი საიათ ხალილოვიც ესწრება და ყურადღებით უსმენს  ნათია მასწავლებელს, რომელიც მოსწავლეებს  ახალ სიტყვებს უხსნის. გაკვეთილის პროცესში თითქმის ყველა მოსწავლე ჩართულია. ცდილობენ რაც შეიძლება მეტი სიტყვა გაიხსენონ და გამოიყენონ წყლის ცხოველებთან დაკავშირებით.  შემდეგ, ახალ  თემაზე გადადიან და  მეხუთეკლასელები  ცდილობენ სოფლისა და ქალაქის განმასხვავებელ ნიშნებზე ისაუბრონ .  მომდევნო გაკვეთილი მეთორმეტე კლასელებთანაა. უფროსკლასელები  ბავშვის უფლებებზე საუბრობენ  და  აქტიურად განიხილავენ, რა შეიძლება იყოს ბავშვის უფლება, როგორ გარემოში უნდა ცხოვრობდნენ ბავშვები და ვინ უნდა დაიცვას მათი უფლებები. გაკვეთილის პროცესში ყველა ჩართულია და ყველა ცდილობს თავისი აზრი გამოხატოს.

ბოლო შეკითხვაზე, როგორი გამოცდილებაა მასწავლებლისთვის  უცხოენოვან გარემოში მუშაობა,  ნათია მპასუხობს:   ,,აზერბაიჯანულენოვან სკოლაში მუშაობა ძნელიცაა და სასიამოვნოც. მაგრამ, როცა შენი მოსწავლე მაღალ ქულას იღებს საატესტატო გამოცდაზე ქართულ ენაში, ხვდები,რომ შენ კიდევ ერთ გამარჯვებას მიაღწიე,ხოლო შენმა მოსწავლემ კი კიდევ ერთი დიდი ნაბიჯი გადადგა ცხოვრების გზაზე“.