უკანასკნელ ხანს უფროსები ხშირად გამოთქვამენ საყვედურს, წუხილს და გულისტკივილს ბავშვების ემპათიურობის თაობაზე. აღმზრდელთა აზრით, თანამედროვე ბავშვები, რომლებიც კომპიუტერული ტექნოლოგიების საუკუნეში იზრდებიან, ნაკლებად მგრძნობიარენი გახდნენ სხვა ადამიანების ემოციური მდგომარეობისა და გრძნობების მიმართ, არ შეუძლიათ თანაგრძნობა, თანაგანცდა. ამ შეხედულების მომხრენი ამტკიცებენ, რომ დღევანდელი ბავშვები ინტელექტუალური განვითარებით 20-30 წლის წინანდელ ბავშვებზე გაცილებით წინ არიან, მაგრამ ემოციური განვითარებით ძალიან ჩამორჩებიან მათ.

მეცნიერები ამტკიცებენ, რომ ემპათია, თანაგანცდა – სხვა ადამიანის ემოციების როგორც საკუთარის შეგრძნების და გაგების უნარი – თანდაყოლილია და ყველა ადამიანს აქვს, გარდა იშვიათი გამონაკლისებისა. ემპათია ხელს უწყობს ადამიანში ისეთი თვისებების ჩამოყალიბებას, როგორებიცაა თანაგრძნობა, სიბრალული, წუხილი სხვისი გასაჭირის გამო. ემპათია გვეხმარება ურთიერთობაში, ადამიანებთან საერთო ენის გამონახვაში, მათ მორალურ დახმარებაში. სწორედ ემპათიურმა ადამიანმა იცის, რას განიცდის მის გვერდით მდგომი.

ამრიგად, ემპათია სხვა ადამიანის ემოციური მდგომარეობის გაგებაა თანაგანცდის და მის სუბიექტურ სამყაროში შეღწევის საშუალებით მისთვის ემოციური მხარდაჭერის აღმოსაჩენად. ემპათია მოიაზრებს საკუთარი თავის სხვა ადამიანის ადგილას დაყენების, თანაგანცდის, ჩვენთან ურთიერთობის მქონე ადამიანის შინაგანი სამყაროს ემოციური და აზრობრივი შეფერილობის შენარჩუნების უნარს. ვფიქრობ, საინტერესოა, რომ ემპათიას ემოციურობასთან პირდაპირი კავშირი არ აქვს – არიან ადამიანები საკმაოდ განვითარებული ემპათიის უნარით, მაგრამ სრულიადაც არ არიან ემოციური. თუმცა ემპათიის განვითარებას, ჩვეულებრივ, ემოციურობის განვითარებაც მოჰყვება. ემპათია მეტ შესაძლებლობას იძლევა გრძნობებისა და ემოციებისათვის. ამიტომაა, რომ ემპათიურ ადამიანს ხშირად ემოციურად მიიჩნევენ, თუმცა სინამდვილეში ის უბრალოდ მგრძნობიარე და გულისხმიერია.

როგორც უკვე ითქვა, ემპათია თანდაყოლილია, მაგრამ მას აუცილებლად სჭირდება განვითარება, რათა გამოვლინდეს. მისი განვითარების საუკეთესო პერიოდი კი ბავშვობაა. თუ დროულად არ ვიზრუნეთ ემპათიურობის განვითარებაზე, ჩვენს თვალწინ შეიძლება ჩამოყალიბდეს ემოციურად ბრმა და ემოციურად ყრუ ადამიანი. ადამიანი, რომელიც უყურებს, მაგრამ ვერ ხედავს და ისმენს, მაგრამ არ ესმის.

ბავშვები საკმაოდ ადრეულ ასაკში ამჟღავნებენ სხვის ემოციებზე ადეკვატური რეაგირების უნარს. ძალიან პრიმიტიული სახით ის უკვე ჩვილ ასაკში შეინიშნება – გაბრაზებული ადამიანის სახის დანახვაზე ბავშვი ტირილს იწყებს, გახარებულის დანახვა კი მასაც მხიარულ განწყობაზე აყენებს. ორი წლის ბავშვს უკვე შესწევს უნარი გაიგოს, რომ ადამიანი ცუდადაა და შეიძლება თავისი სათამაშო გაუწოდოს დასამშვიდებლად. პატარას „დახმარება“ უნდა, მაგრამ არ გააჩნია ცოდნა და უნარ-ჩვევები მხარდაჭერისთვის. მხოლოდ 6-7 წლის ბავშვს შეუძლია, გააზრებულად დააყენოს საკუთარი თავი სხვის ადგილას და დაფიქრდეს იმაზე, როგორი მოქმედება იქნება უფრო შესაფერისი კონკრეტული სიტუაციისთვის. იმის გაგებას, როგორ გრძნობენ თავს ადამიანთა განსაზღვრული სოციალური ჯგუფები, მოზარდი უკვე გარდამავალი ასაკიდან იწყებს, თუმცა, რა თქმა უნდა, ეს თავისთავად არ ხდება, ამ უნარს განვითარება სჭირდება. განვითარებისთვის კი ეს პერიოდი ხელსაყრელია, რადგან გარდამავალ ასაკში იღვიძებს ფსიქოლოგიური აზროვნების, საკუთარი თავისა და სხვების შეცნობის უნარი. თუ ჩვენს განვითარებაში მომხდარ ცვლილებებს არ უგულებელვყოფთ და გონივრულად გამოვიყენებთ, ბავშვი მგრძნობიარე ადამიანად გაიზრდება.

ალბათ საინტერესო იქნება იმაზე საუბარი, რა შეიძლება გავაკეთოთ ბავშვში ემპათიურობის განვითარებისთვის:

• უპირველეს ყოვლისა, ვასწავლოთ ბავშვს საკუთარი გრძნობებისა და ემოციების სიტყვიერად გამოხატვა. კარგი იქნება, თუ ამის მოდელირებას თავად მოვახდენთ. მაგალითად, თუ ბავშვი ჩვენი თხოვნით პატარა ძამიკოს ან დაიკოს დაეხმარა დავალების მომზადებაში, რამაც ძალიან გაგვახარა, სიხარული შეგვიძლია სიტყვიერად ასე გამოვხატოთ: „ძალიან მიხარია, რომ შენს უმცროს ძმას დაეხმარე დავალების შესრულებაში“; ან პირიქით, გვეწყინა, რომ სიმართლე დაგვიმალა/მოგვატყუა. ამ შემთხვევაშიც უკეთესი იქნება, თუ არ დავმალავთ ჩვენს გრძნობებს და სიტყვიერადაც გამოვხატავთ: „ძალიან მეწყინა, რომ სიმართლე დამიმალე/ტყუილი მითხარი“. კარგი იქნება, თუ ბავშვს მის გრძნობებზეც დაველაპარაკებით და მათ სიტყვიერ ფორმულირებაშიც გავუწევთ დახმარებას. მაგალითად, თუ ვამჩნევთ, რომ ბავშვი ძალიან წუხს სკოლის შეცვლის გამო, შეგვიძლია ვუთხრათ: „ვხედავ, რომ ძალიან გაწუხებს სკოლის შეცვლა, თუმცა, დარწმუნებული ვარ, ახალ სკოლაში მალე შეიძენ მეგობრებს“.

ბავშვთან ჩვენს გრძნობებზე საუბრის დროს აუცილებლად გასათვალისწინებელია ერთი რამ – გულწრფელობა. თუ სინამდვილეში არ ვწუხვართ, მაგრამ ბავშვს ვეუბნებით, რომ შეწუხებული ვართ, ან არ გვიხარია, მაგრამ ვუცხადებთ, რომ გვხარია, აუცილებლად დავკარგავთ ბავშვის ნდობას, რადგან ბავშვებს უფროსებისთვის ყველაზე მეტად სიყალბის პატიება უჭირთ.

• კარგი იქნება, თუ ბავშვს ვასწავლით სხვისი, განსაკუთრებით კი ოპონენტის პოზიციიდან მოვლენის ან სიტუაციის შეფასებას. ამისთვის შეიძლება გამოვიყენოთ თანატოლებთან გართულებული ურთიერთობა. თუ ბავშვი თანაკლასელთან კონფლიქტში აღმოჩნდება ჩათრეული, ვთხოვოთ გაჩერდეს, დაფიქრდეს, რას იგრძნობდა ოპონენტის ადგილას და იმსჯელოს პრობლემაზე მისი პოზიციიდან. თუ ბავშვი პატარაა, სასარგებლო იქნება მსგავს სიტუაციაში თოჯინების გამოყენება, ამასთან, თითოეული თოჯინა უნდა წარმოადგენდეს კონფლიქტის რომელიმე მონაწილეს. ასეთი აქტივობა ძალიან უწყობს ხელს ემპათიის განვითარებას.
• რეაგირების გარეშე ნუ დავტოვებთ ბავშვის გულგრილ დამოკიდებულებას გარშემო მყოფი ადამიანების მიმართ. თუ ბავშვი არაკეთილგანწყობას ამჟღავნებს, გამოვიყენოთ ეს როგორც შესაძლებლობა მის დასახმარებლად, გახდეს უფრო მგრნობიარე სხვა ადამიანის მდგომარეობისა და გრძნობების მიმართ. შევეცადოთ, ბავშვის ყურადღება მივმართოთ იმისკენ, რა გავლენა მოახდინა მისმა მოქმედებამ სხვა ადამიანზე: „შენ ტელევიზორი სხვა არხზე გადართე მულტფილმების საყურებლად ისე, რომ არ ჰკითხე ბებიას, ხომ არ უნდოდა იმ გადაცემის ბოლომდე ნახვა, რომელსაც უყურებდა. რას იგრძნობდი, შენ რომ მოგქცეოდნენ ასე?“
• თუ ვხედავთ, რომ ბავშვი ამჟღავნებს თანაგრძნობას, თანაგანცდას, სიბრალულს ვინმეს მიმართ, ის აუცილებლად შევაქოთ და მოვიწონოთ მისი საქციელი, რათა მომავალშიც გაუჩნდეს ასე მოქცევის სურვილი.
• იმისთვის, რომ ბავშვმა ისწავლოს ჩვენი მოსმენა, ჩვენი თხოვნის, ჩვენი ემოციების გაგება, თავად უნდა ვიყოთ კარგი მსმენელი. მოვუსმინოთ და გავიგოთ არა მხოლოდ ის, რაც ითქვა, არამედ ისიც, რაც ბოლომდე ვერ თქვა და რაც დაფარულია მის ინტონაციაში, ჟესტებში, მიმიკაში.
• ძალიან მნიშვნელოვანია, ბავშვი იზრდებოდეს კეთილგანწყობის, სიკეთის, გარშემო მყოფთა მიმართ თანაგანცდის ატმოსფეროში.
• გვახსოვდეს, რომ ბავშვი სარკესავით აირეკლავს მასთან ურთიერთობაში მყოფი უფროსების, უპირველეს ყოვლისა, მშობლების ქცევას, ამიტომ ვიზრუნოთ ჩვენს სულიერ განვითარებაზე და ჩვენთან ურთიერთობაში მყოფი პატარაც გაიზრდება ჩვენს კვალდაკვალ.

დაბოლოს, ბავშვებთან ურთიერთობის და მათთან მუშაობის მრავალწლიანი გამოცდილება, ვფიქრობ, მაძლევს იმის თქმის უფლებას, რომ ბავშვები ყოველთვის გამოირჩეოდნენ და დღესაც, მიუხედავად ყველაფრისა, გამოირჩევიან ემპათიურობის ისეთი საოცარი უნარით, რომ ცალკეულ შემთხვევებში ალბათ ჩვენ, უფროსებს, ამ მიმართულებით უფრო მეტის სწავლა შეგვიძლია მათგან, ვიდრე მათ – ჩვენგან.

გთავაზობთ ჩემ მიერ ჩატარებული სამოდელო გაკვეთილის ნიმუშს.

თემა: ტურიზმის სახეები და მისი განვითარების პერსპექტივები

ორ მეცხრე კლასში სხვადასხვა მეთოდი გამოვიყენე. ერთ კლასს ტურიზმის სახეების შესახებ ინფორმაციის მოძიება დავავალე, – ბავშვებმა მოპოვებული ინფორმაციის პრეზენტაცია გააკეთეს, რის შემდეგაც გაკვეთილზე განვიხილეთ ტურიზმის თანამედროვე მიმდინარეობები, – მეორეს კი ინტერნეტსივრცეში არსებული სტატიების წაკითხვა (შებრუნებული საკლასო ოთახი).

გაკვეთილის ტიპი: ინოვაციური (შინაარსობრივი)

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლემ გაიცნოს ტურიზმის თანამედროვე სახეობები და შეძლოს საქართველოში მისი გავრცელების შესაძლო არეალებზე არგუმენტირებული მსჯელობა, განუვითარდეს შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნება.

მოსალოდნელი შედეგები:

მოსწავლე შეძლებს:

• ტურიზმის სახეების გააზრებას;
• ტურიზმის განვითარებისთვის საჭირო ფაქტორების გამოყოფას;
• ტურიზმის განვითარების მნიშვნელობის გაანალიზებას;
• იმსჯელებს საქართველოში ტურიზმის განვითარების პერსპექტივებზე.

გაკვეთილის მიზნის მიღწევის შემთხვევაში მივიღევთ ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ შედეგს:

გეო. IX. 6. მოსწავლეს შეუძლია გააანალიზოს საქართველოში მეურნეობის სტრატეგიული დარგები და მათი განვითარების პერსპექტივები.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

• ჩამოთვლის საქართველოს მეურნეობის სტრატეგიული დარგების (მაგ., ტურიზმის, სოფლის მეურნეობის, ენერგეტიკის) განვითარებისთვის საჭირო ფაქტორებს, რის საფუძველზეც აჯგუფებს დასახლებებს, რაიონებს ან რეგიონებს;
• მსჯელობს საქართველოში მეურნეობის სტრატეგიული დარგების (მაგ., აგრობიზნესის) განვითარების პერსპექტივებზე მსოფლიოს ქვეყნების გამოცდილების გათვალისწინებით;
• მოიძიებს ინფორმაციას ტურიზმის სხვადასხვა სახეობის განვითარებისთვის აუცილებელი ბუნებრივი გარემოსა და ინფრასტრუქტურის შესახებ.

საჭირო წინარე ცოდნა და უნარ–ჩვევები:

მოსწავლე იცნობს მეურნეობის დარგობრივ სტრუქტურას, ტურიზმისა და რეკრეაციული მეურნეობის სტრუქტურას, საქართველოს ფიზიკურ და ეკონომიკურ პოტენციალს, შეუძლია გეოგრაფიულ საშუალებებზე (რუკები, ტექსტები, ცხრილები) მუშაობა.

შეფასება და თვითშეფასება:

განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასება;

სასწავლო მასალა და რესურსები:

სტატიები: აგროტურიზმი – https://mastsavlebeli.ge/?p=11091; ეკოტურიზმი – https://mastsavlebeli.ge/?p=10703; ეკოსოფელი – https://mastsavlebeli.ge/?p=9919; ენოტურიზმი – https://mastsavlebeli.ge/?p=11819 ;; საქართველოს ფიზიკური რუკა, სამუშაო რვეული, თაბახის ფურცლები, ფლირჩატები, მარკერები; კალამი.

აქტივობა N1 (სახელწოდება; ხანგრძლივობა):

წინა გაკვეთილზე მასწავლებელი მოსწავლეებს ავალებს შინ სტატიების წაკითხვას.

წინარე ცოდნის გააქტიურება: მენტალური რუკის შექმნა – 10 წთ.

აქტივობის მიზანი:

მოსწავლემ შეძლოს წინარე ცოდნის გააქტიურება, ტურიზმთან დაკავშირებული ცნებებისა და ტერმინების გახსენება.

აქტივობის აღწერა:

მასწავლებელი არიგებს ცხრილს და მოსწავლეები იხსენებენ ტურიზმთან დაკავშირებულ ცნებებსა და ტერმინებს.

დავალება: მოიფიქრეთ ტურიზმის სახეები და თითოეულ უჯრაში ჩახატეთ ამ ტერმინების ამსახველი ნახატები. სამუშაოს ისე შემოქმედებითად უნდა მიუდგეთ, რომ სხვამ შეძლოს თქვენი ნახატის ინტერპრეტაცია.

ჯგუფები ნამუშევრებს გამოფენენ და ნახატებს ხსნიან.

აქტივობა N2 (სახელწოდება; ხანგრძლივობა):

შინაარსის რეალიზება: ფაზლის ბადის შევსება 20 წთ.

აქტივობის მიზანი:

მოსწავლეებმა გაიაზრონ ტურიზმის სახეობათა არსი, გამოყონ მათი განვითარებისთვის საჭირო ფაქტორები. საქართველოს ფიზიკური და ადმინისტრაციული ერთეულების რუკებისა და შევსებული ფაზლის ბადის საშუალებით იმსჯელონ და დაადგინონ ტურიზმის სახეების გავრცელების არეალები.

აქტივობის აღწერა:

მასწავლებელი მოსწავლეებს გათვლის 1-4 – ზე და ქმნის ხუთ ჯგუფს. შემდეგ სთხოვს, ჯგუფის ყველა 1–ელი ნომერი დაჯდეს ერთად, ყველა მე-2 – ერთად და ა.შ. თითოეულ ჯგუფს დაერქმევა სახელი, მაგ., პირველს – ა (აგროტურიზმი), მეორეს – ბ (ეკოტურიზმი), მესამეს – გ (ენოტურიზმი), მეოთხეს – დ (კულტურული ტურიზმი);

თითოეულ ჯგუფს მასწავლებელი აძლევს რომელიმე ერთი სტატიის სათაურს წინასწარ შინ საკითხავად მიცემული მასალიდან. მაგ., პირველს ექნება სტატია ა – აგროტურიზმი, მეორეს – სტატია ბ, ეკოტურიზმი, მესამეს – გ, ენოტურიზმი; მეოთხეს – დ, ეკოსოფელი, მეხუთეს – ე, კულტურული ტურიზმი. ჯგუფის წევრებმა ერთად უნდა განიხილონ ეს სტატიები და შეავსონ ფაზლის ბადე. 10 წთ

განსაზღვრული ხნის შემდეგ მასწავლებელი ისე გადააჯგუფებს მონაწილეებს, რომ ყოველ ჯგუფში იყოს თითო წევრი ა, ბ, გ, დ და ეს ჯგუფებიდან; შედეგად თითოეულ ჯგუფში მოხვდება 5 მონაწილე, რომლებსაც შევსებული აქვთ ფაზლის ბადის გარკვეული ნაწილი.

თითოეული მოსწავლე ახალ ჯგუფთან ერთად განიხილავს თავის მიერ დამუშავებულ სტატიას და შესაბამისად შევსებულ ფაზლის ბადეს. ჯგუფის წევრები ერთმანეთისგან იღებენ ახალ ინფორმაციას და ავსებენ ფაზლის ბადის დარჩენილ ნაწილს. მოსწავლეები ტურიზმის სახეობათა შესაძლო გავრცელების არეალებს დაადგენენ. ჯგუფებმა უნდა განსაზღვრონ, რომელ რეგიონში ტურიზმის რომელი სახეობის განვითარებაა შესაძლებელი. პრეზენტაციას წარმოადგენენ სასურველი ფორმით. 10 წთ.

რომელი სტატია შეიცავდა ინფორმაციას, რომლის გამოყენებაც მნიშვნელოვნად მიგაჩნიათ ამ თემის შესწავლისას და ტურიზმის ყველა მიმართულების განვითარებას უწყობს ხელს?

აქტივობა N 3 – პრეზენტაცია 10 წთ

შერჩევითობის პრინციპით ჯგუფები წარმოადგენენ პრეზენტაციას. შესაძლოა, მათი აზრები არ დაემთხვეს და წარმოიშვას მცირე დისკუსია.

აქტივობა № 4 (სახელწოდება: ხანგრძლივობა): შავი ლაქა 5 წთ

აქტივობის მიზანი: რეფლექსია

აქტივობის აღწერა: გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებელი ეკითხება მოსწავლეებს: „რა იყო დღევანდელი გაკვეთილის ყველაზე შავი ლაქა (ბუნდოვანი ნაწილი)?“

საშინაო დავალება: კონტურულ რუკაზე დაიტანონ ტურიზმის სახეების გავრცელების არეალები მხარეთა მიხედვით.

შეფასება: მოსწავლეებს ექნებათ შეფასების რუბრიკები და პრეზენტაციის დროს შეაფასებენ.

შეფასების ჰოლისტური რუბრიკა მოსწავლეებისთვის

შეფასების ანალიტიკური რუბრიკა

რეფლექსია:

გაკვეთილი დავიწყე კლასის ორგანიზებით და მიზნის გაცნობით.

წინარე ცოდნის გასააქტიურებლად გამოვიყენე მენტალური რუკა. მოსწავლეებს დავურიგე ცხრილი. მათ გაიხსენეს ტურიზმთან დაკავშირებული ცნებები და ტერმინები, რომლებსაც გაეცნენ წინასაშინაო დავალებაში და თითოეულ უჯრაში ჩახატეს ამ ტერმინების ამსახველი ნახატები.

აქტივობის მიზანი მიღწეულად მიმაჩნია, რადგან მოსწავლეებმა გაიხსენეს სტატიებში ნახსენები ტურიზმის სახეები და ვიზუალურად გამოხატეს საკუთარი წარმოდგენები. მოხდა წინარე ცოდნის გააქტიურება. აგრეთვე ამ აქტივობამ დამანახა, რომ სტატიები ყველა მოსწავლეს წაკითხული არ ჰქონდა. მათ, ვინც არ შეასრულა საშინაო დავალება, ჯგუფის წევრების დახმარებით მოახერხეს ზოგადი წარმოდგენის შექმნა.

ნამუშევრების წარდგენის შემდეგ გადავედით სტატიების განხილვაზე (ახალი მასალის განხილვა). ჯიგსოუს ტექნიკის გამოყენებით მოსწავლეებმა შეავსეს ფაზლის ბადე, რომელიც სტატიების ანალიზს მოითხოვს. დავალებები გულისხმობს მაღალი სააზროვნო უნარების განვითარებას (იხ.  ფაზლის ბადე). თითოეულმა ჯგუფმა სხვადასხვა სტატია დაამუშავა და შეავსო ფაზლის ბადე. აქტივობამ გაამართლა, რადგან მოსწავლეებმა იცოდნენ, რომ მათზე დამოკიდებული იყო ჯგუფის შემდგომი მუშაობა და წარმატება. სამუშაოს განსაკუთრებული პასუხისმგებლობით მოეკიდნენ ის მოსწავლეები, რომლებსაც სტატიები არ ჰქონდათ წაკითხული. ფაზლის ბადის კიითხვები და დავალებები მაღალ სააზროვნო დონეზე გადის.

ძირითად ჯგუფებში დაბრუნებულებმა ინფორმაცია გაამთლიანეს და მოამზადეს პრეზენტაციები.

ვფიქრობ, აქტივობის მიზანი მიღწეულ იქნა, რადგან მოსწავლეები აქტიურად იყვნენ ჩაბმული სტატიების განხილვასა და პრეზენტაციის მომზადებაში. ჯგუფში როლები გაინაწილეს, ყველა საკუთარ დავალებას ასრულებდა. ერთმა ჯგუფმა გადაწყვიტა, სეგმენტური მეთოდით წარმოედგინა პრეზენტაცია. ოთხივე ხატავდა და წერდა.

გაკვეთილის ძლიერ მხარედ მიმაჩნია მოსწავლეთა ჩართულობა, აქტიურობა და კრეატიულობა, რაც მათი ნამუშევრებით გამოიხატა. ვფიქრობ, დასახულ მიზანს მივაღწიე, რადგან მოსწავლეები გაეცნენ ტურიზმის უახლეს მიმდინარეობებს, გამოიყენეს მხარეების შესახებ არსებული ცოდნა და კრიტიკულად შეაფასეს საქართველოში ტურიზმის განვითარებისთვის საჭირო რესურსები. ამრიგად, ისინი მაღალ სააზროვნო დონეზე გავიდნენ. გაკვეთილზე მოხდა რამდენიმე კომპეტენციის განვითარება: წიგნიერების, სემიოტიკური და შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების კომპეტენციებისა.

ვფიქრობ, გაკვეთილის მიმდინარეობისას მოსწავლეებსა და ჩემს შორის კეთილგანწყობილი ურთიერთობა იყო, ის ეფუძნებოდა პატივისცემასა და თანამშრომლობას. მოსწავლეებმა შეძლეს განსხვავებული მოსაზრებების გამოხატვა. კლასის მართვის, დისციპლინის მხრივაც პრობლემები ფაქტობრივად არ წარმოშობილა. მოსწავლეები ძირითადად იცავდნენ ქცევის წესებს, მათი შეხსენება არ დამჭირვებია. სასწავლო დრო ფუჭად არ გამოგვიყენებია. გაკვეთილი იყო სახალისო და დინამიკური. მასში ყველა მოსწავლე იყო ჩართული.

გაკვეთილის ძლიერ მხარედ მიმაჩნია ინტერნეტრესურსების გამოყენება, რაც მედიაწიგნიერების კომპეტენციას ავითარებს. მოსწავლეები სტატიებს გაეცნენ სოციალურ ქსელში არსებული ჩვენი კლასის გვერდის საშუალებით. ამ გვერდს ხშირად ვიყენებთ ინფორმაციის გასავრცელებლად და კომუნიკაციისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ რესურსები ყველა მოსწავლისთვის ხელმისაწვდომი იყო, გაკვეთილზე ყველა ჯგუფს მივეცი რამდენიმე ვარიანტად ამობეჭდილი ყველა სტატია.

გაკვეთილის გეგმის მნიშვნელოვანი მოდიფიცირება არ მომიხდენია.

გაკვეთილის სუსტ მხარედ მიმჩნია დროის არასწორი გადანაწილება. მიუხედავად იმისა, რომ ყოველი აქტივობის შემდეგ მოსწავლეებს განმავითარებელ შეფასებას ვაძლევდი, განმსაზღვრელი შეფასებისთვის დრო აღარ დამრჩა.

მენტალური რუკები

ეს კითხვა ალბათ სტავროს ლოუცასაც უტრიალებდა თავში, როდესაც შვედეთის ერთ-ერთი სკოლის კიბეს მიუყვებოდა, აკანკალებული ხელებით იბერტყავდა მხრებიდან არარსებულ მტვერს და ოფლით დაცვარულ შუბლს იწმენდდა. პირველი დღე არცთუ იღბლიანად დაიწყო – დილით საკმაოდ გრძელ საცობში მოყვა და გაკვეთილზეც დააგვიანა. არც ისე კარგი დასაწყისია, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ცხოვრებაში ყველაზე რთული დავალება უნდა შეასრულო – კლასში სასწაული უნდა მოახდინო და ცოტა ხნით ალბუს დამბლდორი თუ არა, სევერუს სნეიპი მაინც გახდე.

კარი შეაღო და თავს ღიმილი დააძალა. „ალბათ გგონიათ, რომ ეს ჩემი ტიპური საქციელია, არა?“ – მიმართა მეცხრე „ა“ კლასის ოც მოსწავლეს, რომლებსაც წარმოდგენა არ ჰქონდათ, რა ელოდათ მომდევნო თვეების განმავლობაში. „მერწმუნეთ, ასე არ არის, საკუთარი თავისგან ყოველთვის ყველაზე მეტს ვითხოვ და პუნქტუალურობა ნამდვილად ჩემი ძლიერი მხარეა. თქვენგანაც ყველაზე მეტს მოვითხოვ, მაგრამ იმავდროულად ყველაფერში დაგეხმარებით“.

ასე უჩვეულოდ დაიწყო შვედეთის ერთ-ერთ სკოლაში ექსპერიმენტი, რომლის მთავარი მოქმედი პირები რვა მასწავლებელი და მეცხრე „ა“ კლასის მოსწავლეები იყვნენ. მასწავლებელთა პროფესიული კავშირის წარმომადგენლებმა თავისი გაიტანეს: იოჰანესის სკოლის ადმინისტრაციას დაჟინებული მოთხოვნის შემდეგ მეცხრე „ა“ კლასის ყველა მასწავლებელი შეაცვლევინეს ქვეყნის რვა საუკეთესო მასწავლებლით, რომლებსაც ურთულესი რამ – კლასში სასწაულის მოხდენა დაავალეს. საყოველთაო ტესტირებისას იოჰანესის სკოლის მეცხრე კლასს ყველაზე უარესი შედეგები აღმოაჩნდა. ექსპერიმენტის მონაწილე მასწავლებლების მიზანი კლასის საშუალო მაჩვენებლის გაზრდა იყო. მეცხრე „ა“ კლასი მათ ყველაზე წარმატებული კლასების ხუთეულში უნდა შეეყვანათ და ამისთვის სულ ხუთი თვე ჰქონდათ. მასწავლებლები არ მიიღებდნენ არც ერთი ცენტით მეტს, არც სხვა მასწავლებლებთან შედარებით უკეთეს სამუშაო პირობებს. პირიქით – მკვლევართა ჯგუფი დააკვირდებოდა და ფირზე ასახავდა მათ წარმატებას თუ წარუმატებლობას. პირველ შემთხვევაში ისინი გმირები გახდებოდნენ, მეორეში კი უბრალოდ წარუმატებელი ექსპერიმენტის მონაწილენი.

„არაფერი გამოვა, ჩვენ მეტისმეტად ზარმაცები, სულელები და უუნაროები ვართ“, – ფიქრობდნენ მეცხრეკლასელები, ამიტომ მასწავლებლის კითხვას: „რა არის თქვენი ძლიერი მხარე?“ – დუმილით შეხვდნენ. „მაშინ მე ვიტყვი, რა არის ჩემი სისუსტე, შეიძლება?“ –  არ ნებდებოდა მასწავლებელი, სანამ მოსწავლეებმა თითო ძლიერი მხარე მაინც არ დაასახელეს პიროვნული თუ საგნობრივი კუთხით.

„თუ მათ გულს მოიგებ, შეგიძლია იცეკვო კიდეც მათთან“, – დაბეჯითებით ამბობს სტავროს ლოუცა. თუმცა ცეკვა ჯერ მასწავლებლებმა დაიწყეს. მაგალითად, ქიმიის მასწავლებელმა – გაკვეთილზე, ლოუცამ – სკოლის ეზოში (სადაც ის მოსწავლეებს ახლოს ეცნობოდა ისე, როგორც არც ერთი მასწავლებელი აქამდე), მუსიკის მასწავლებელმა – მოსწავლეების მიერ შექმნილ როკკომპოზიციაზე. მალე ჩიხშიც მოექცნენ – მიუხედავად მცდელობისა, კლასი წინ ვერ მიიწევდა, მშობლები მეტ სიმკაცრეს მოითხოვდნენ და მასწავლებლებს ყოველდღიურად უხდებოდათ ბრძოლა იმის დამსამტკიცებლად, რომ მეცხრე „ა“ კლასი წარუმატებლობისთვის არ იყო განწირული.

რამდენიმე თვის შემდეგ სიმართლემ მზის შუქი იხილა. მოსწავლეებს არ სჯეროდათ, რომ უკვე შეეძლოთ რთული ბიოლოგიური და ქიმიური ფორმულების არათუ დამახსოვრება, არამედ ახსნა და გამოყენებაც. ისინი უშეცდომოდ წერდნენ რეფერატებს ინგლისურ ენაზე და, მიუხედავად ხარვეზებისა, როკოპერის სინჯებშიც მიიღეს მონაწილეობა. პირველი აღტაცება შუალედურ შეფასებას მოჰყვა, როდესაც ბავშვებმა თავად ირწმუნეს საკუთარი შესაძლებლობების, ხოლო შობამდე ცოტა ხნით ადრე საერთო საკლასო შეფასების შედეგებმა ყველა გააოცა. იოჰანესის სკოლის მეცხრე „ა“ კლასმა შვედეთის საუკეთესო კლასების რეიტინგში მესამე ადგილი დაიკავა. ამის შემდეგ კი ყველა ნამდვილად სიხარულით აცეკვდა. თითქმის ყველა მოსწავლემ მიიღო უფლება, სწავლა საშუალო საფეხურზე გაეგრძელებინა. როგორც თავად აღნიშნავდნენ, მათ ახალი ცხოვრების დაწყების და ხელახლა დაბადების შანსი მიეცათ.

სტენფორდის უნივერსიტეტის თანამშრომელს, მკვლევარ ერიკ ჰანუშეკს მიაჩნია, რომ საკლასო ოთახში ნდობაზე დაფუძნებული ურთიერთობა წარმატების გასაღებია. აქამდე მსგავს ექსპერიმენტს ხუთი თვის განმავლობაში არასოდეს უჩვენებია ასეთი თვალსაჩინო შედეგი. ფაქტია: მასწავლებელს შეუძლია ისეთი გავლენა მოახდინოს მოსწავლეზე, რომ რადიკალურად შეცვალოს მისი ცხოვრება, გადაარჩნოს მისი მომავალი და გააუმჯობესოს კლასში სწავლისადმი დამოკიდებულება. განათლების ეკონომიკის სპეციალისტები ჰენდრიკ იურგენი და კერსტინ შნაიდერი მიიჩნევენ, რომ მასწავლებლების მაღალ მოტივაციას შეუძლია გადაფაროს და აღმოფხვრას საკლასო ოთახში სოციალური უთანასწორობით გამოწვეული პრობლემები. მათ აზრით, მაღალი სოციალური ფენის ბავშვებს, რომლებსაც საშუალო დონის მასწავლებლები ჰყავთ და სოციალურად დაუცველი ოჯახების შვილებს, რომლებსაც ძალიან კარგი მასწავლებლლები ჰყავთ, შეუძლიათ ჰქონდეთ მსგავსი კომპეტენციები და წარმატებული მომავლის თანაბარი შანსი.

ჩვენ, ყველა თუ არა, უმრავლესობა მაინც, ვცდილობთ ვუშველოთ თავს, გადავარჩინოთ ჩვენი სხეულის თუნდაც ერთი უჯრედი მაშინ, როდესაც ფიზიკურ ტკივილს განვიცდით. ვიაზრებთ, რა დიდი მნიშვნელობა აქვს კარგ ექიმს – ადამიანს, რომელსაც ჩვენი სიცოცხლე აბარია. ვიცით, რაოდენ აუცილებელია კარგი მშენებელი, არქიტექტორი, ინჟინერი თუ პოლიციელი. ვხედავთ და საკუთარ ტყავზე ვგრძნობთ კომპეტენტური საჯარო მოხელეების საჭიროებას. ამ ყველაფრის გააზრებაში კი მხოლოდ ერთ ფაქტი გვეხმარება – მყისიერად წარმოშობილი საჭიროება და შედეგი. მაგრამ რატომღაც ყოველთვის ყურადღების მიღმა გვრჩება ერთი გარემოება, რომლის გარეშეც ვერავინ იქნება ჯანმრთელი, მშვიდი, დაცული და ბედნიერი – ჩვენ ვერ ვაფასებთ მასწავლების საქმიანობას მომავლის პერსპექტივაში. ვერც იმ გავლენას გავიაზრებთ, რასაც სკოლა ჩვენი შვილების ცხოვრებაზე აქვს. ახდენს. უბრალოდ, ვხედავთ კარიკატურებს სოციალურ ქსელებში – ბავშვების გონება კუბებად, სამკუთხედებად, წრეებადაა გამოძერწილი, დაჭრილი და დამუშავებული, მაგრამ ვერ ვხვდებით, რა ღვივდება ყოველდღიურად ჩვენს მომავალ თაობაში – ფარული საშიშროება თუ მტკიცე სამოქალაქო საზოგადოების საძირკველი. არც საზოგადოება და არც სახელმწიფო არ ვეკითხებით საკუთარ თავს: რა არის სასკოლო განათლების მიზანი? ყველას ერთნაირად გვესმის თუ არა, როგორი მომავალი თაობის აღზრდა გვსურს? ვართ თუ არა შეთანხმებული საერთო ღირებულებებზე, ფასეულობებსა და მათი გამომუშავების ფორმებზე? მე – მშობელი, მასწავლებელი, სკოლის დირექტორი, ჟურნალ „მასწავლებლის“ სტატიის ავტორი, განათლების პოლიტიკის დამგეგმავი და გამტარებელი – ვაგებ თუ არა პასუხს იმაზე, რომ, ჩემი მრავალწლიანი მცდელობის მიუხედავად, ახალგაზრდობის ნაწილი სიძულვილის, უთანასწორობის, ჩაგვრისა და ძალადობის მხარეს დგას? თითქოს მარტივი და ცხადი კითხვებია, რომლბიც დოკუმენტების დონეზეა ფორმალიზებული, მაგრამ არა გააზრებული, ერთნაირად აღქმული და პრაქტიკაში დანერგილი.

ყოველთვის, როდესაც მსგავსი ფაქტების შესახებ ვკითხულობდი ან რეალურ ისტორიებზე დაფუძნებულ ფილმებს ვუყურებდი, ყველაფერი შორეული და მიუწვდომელი მეჩვენებოდა. რაციონალურ აზროვნებაზე მომართულ გონებას არც იმის დაჯერება სურდა, რომ მსგავსი სასწაულები სადღაც მაინც ხდება, რომ მასწავლებლებს, მიუხედავად მრავალი სირთულისა, შეუძლიათ უკეთესობისკენ შეცვალონ მოსწავლეების ცხოვრება, გაუჩინონ მათ საკუთარი თავის რწმენა, დაანახონ განათლების მიღების საჭიროება და გადაარჩინონ მათი მომავალი. თუმცა ფაქტები არსებობს, არსებობს გამონაკლისები, და ეს გამონაკლისები გადარჩენილი სიცოცხლეებია, ცხოვრების თავიდან დაწყების, ლუზერობის სტიგმიდან გათავისუფლების, წარმატებული მომავლის, საკუთარი თავის, საკუთარი ქვეყნის სიყვარულის და ჯანსაღი სამოქალაქო ცნობიერების მატარებელი ადამიანების მაგალითები. ადამიანებისა, რომლებიც დემოკრატიულ და ლიბერალურ ღირებულებებზე დაფუძნებულ საზოგადოებას ქმნიან, სადაც ყველას ბედნიერი თანაცხოვრების თანაბარი შესაძლებლობა აქვს.

21-ე საუკუნე მოკლე შეტყობინებებისა, მორბენალი სტრიქონების, მოკლე ტექსტების მოყვარული საუკუნეა. მსოფლიოში მასწავლებლები თუ ლიტერატორები, განათლების ექსპერტები შიშით უყურებენ და აღიარებენ ფაქტს, რომ თანამედროვე მოსწავლეებს ძალიან უჭირთ გრძელი ტექსტების კითხვა და გაგება. კომპიუტერიზაცია, ცხოვრების დაჩქარებული ტემპი და ყოველ დღიურად კი არა, ყოველ წამიერად ზღვა ინფორმაციის მიღება უმთავრეს მიზეზებად განიხილება.

მაგრამ ამ არასახარბიელო რეალობის გამოსასწორებლად ექსპერტები სულაც არ გვთავაზობენ, რომ გრძელ ტექსტებს უნდა ავარიდოთ ახალგაზრდები. არამედ, პირიქით, გავაათკეცოთ ძალისხმევა, მრავალგვარი მეთოდი უნდა ვცადოთ და შეუძლებელი შევძლოთ, რადგან არაფერი ისე არ ავითარებს სააზროვნო უნარებს, როგორც ტექსტზე მუშაობა.

სხვა საკითხია, ალბათ, რამდენად გრძელი ტექსტები უნდა ისწავლებოდეს სკოლაში. მე, პირადად, სკოლაში რომანების სწავლებას, რაც უნდა გენიალური იყოს, ეჭვის თვალით ვუყურებ. ამას თავისი მიზეზები აქვს. მოზარდების ინტერესის შენარჩუნება ძალიან რთული საქმეა და ეს ბევრად უფრო რთულდება, როცა მასწავლებელი იძულებულია, მისი ყურადღება დიდი ხნის განმავლობაში შეაჩეროს ერთ ნაწარმოებზე, რაც უნდა საინტერესო და ღირებული იყოს ის. ბავშვებს უყვართ დინამიკა, მუდმივი ცვლილება და სიახლეები, ახალი თემები, ახალი პერსონაჟები და სახეები.

დავუბრუნდეთ ისევ მასწავლებლის მცდელობას, წააკითხოს და გააგებინოს ვრცელი ტექსტი და თავიდანვე შევთანხმდეთ იმაზე, რომ დღევანდელი განათლების სისტემა ერთნაირად სთხოვს მოსწავლეს ფაქტობრივ ცოდნასა და გააზრებას. ამიტომ ქვემოთ ჩამოთვლილი მეთოდები ტექსტის სწავლების სხვადასხვა ეტაპს გულისხმობს და შესაბამისად, ბლუმის ტაქსონომიის სხვადასხვა დონეს შეესაბამება.

• მარკერული კითხვა ( წინასწარ მიცემული მითითებების მიხედვით მოსწავლეები ხაზავენ ტექსტში გარკვეულ მონაკვეთებს და აუცილებლად მიაწერენ კომენტარებს );

იმისთვის, რომ მოსწავლემ კრიტიკულად გაიაზროს ნაწარმოები, გაანალიზოს და იფიქროს, აუცილებელია, კარგი ფაქტობრივი ცოდნაც ჰქონდეს. ამიტომ, რასაც ვავალებთ, პირველ რიგში, არის მარკერული კითხვა. ეს ძალიან სასარგებლო ჩვევაა, როცა ბავშვი კითხვის დროს ხაზავს და აწერს კომენტარებს, ვიზუალური მეხსიერებაც ერთვება ამ პროცესში და ბევრად უფრო კარგად იმახსოვრებს. ახარისხებს, ანალიზისთვის საჭირო მონაკვეთებს ადვილად პოულობს თავისი კომენტარების წყალობით. მასწავლებელი ნაწარმოების დაწყებისთანავე მიუთითებს, რას უნდა მიაქციონ ყურადღება, რაზე აიღონ ორიენტირი. მაგალითად: პერსონაჟთა დახასიათებები, ეპოქის მარკერები, მინიშნებები ნაწარმოების იდეაზე, ავტორისეული ჩართვები და ა.შ.

• მოსწავლეები გამოყოფენ ქვესათაურებს, ასათაურებენ თავებს;

ეს გამოცდილი მეთოდია, მაგრამ ხშირად მასწავლებლები მხოლოდ დაწყებით საფეხურზე მიმართავენ ხოლმე ამ ხერხს. არადა, მხოლოდ დარქმეულ სათაურებსა და ქვესათაურებზე რომ ილაპარაკონ ბავშვებმა, ახსნან,რატომ აირჩიეს ეს სათაური და ერთმანეთის განსხვავებული ვარიანტებიც შეაჯერონ, ძალიან ბევრ რამეს უნდა შეეხონ ტექსტიდან, ბევრ რაიმეზე დაფიქრდნენ და თვითონ ეპიზოდებსაც უკეთესად იმახსოვრებენ. გავიხსენოთ ილიას ,,ოთარაანთ ქვრივი“  და მისი ცალკეული თავი. რა მრავლისმთქმელია მისი სათაურები და ამ სათაურებზე ფიქრი რამდენ საკითხზე ამახვილებინებს ყურადღებას მკითხველს. მაგალითად, ბევრს ფიქრობენ და მსჯელობენ ბავშვები სათაურებზე: ,, პილილმოყრილი მადლი“, ,, მხილებაა თუ კადნიერება?!“… ამიტომაც, როცა დასათაურებას ვთხოვ, სწორედ ,,ოთარაანთ ქვრივის“ ბევრისმთქმელ სათაურებს ვახსენებ მათ.

• საკვანძო მონაკვეთებს მოსწავლეები გამოხატავენ სქემატურად, ქმნიან ასოციაციურ რუკებს;

სქემების შექმნა, რა თქმა უნდა, სცდება ბლუმის ტაქსონომიის ცოდნა-გაგების დონეებს და გამოყენების დონეა უკვე, რადგან მოსწავლემ უნდა გაიაზროს ესა თუ ის საკვანძო საკითხი და სქემატურად გამოსახოს ისე, რომ ნათელი გახდეს სხვისთვის პრობლემის არსი, პერსონაჟის სახეცვლილება, პერსონაჟის ფიქრთა მიმდინარეობა. მაგალითად: შეუძლია, შეკრიბოს და სქემაში გადმოიტანოს, რას ფიქრობენ არსაკიძე და ფარსმანი ხელოვნებაზე. ან თუნდაც ვენის დიაგრამით ასახოს ნახუცარი ივანესა და თეიმურაზის საუბრები, რაში ეთანხმებიან ერთმანეთს და რომელ საკითხზე განსხვავდება მათი შეხედულებები რადიკალურად.

• ამუშავებენ ცალკეულ მნიშვნელოვან ეპიზოდს მხატვრული თვალსაზრისით;

ყველაზე მეტად მხატვრულ მხარეზე მუშაობა უჭირთ და არ უყვართ მოსწავლეებს, მაგრამ მათ უნდა გაიზრონ, რომ მხატვრული სახეებზე ფიქრი ნაწარმოების იდეაში გარკვევის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გზაა. თითოეული მეტაფორის, ეპითეტის, შედარების საშუალებით იხსნება პერსონაჟის ხასიათი, პრობლემა და საფიქრალი. როცა ვრცელია ნაწარმოები, რთულია მისი მხატვრული მხარის სრულყოფილად დამუშავება, მაგრამ თუ რამდენიმე ეპიზოდს ავირჩევთ და ამ ეპიზოდებზე იქვე, გაკვეთილზე, ვამუშავებთ ბავშვებს, წარმოდგენა შეექმნებათ მწერლის სტილსა და ნაწარმოების მახასიათებლებზე.

• აპირისპირებენ პერსონაჟებს, რომელთა მსგავსება – განსხვავებებს გზადაგზა ავსებენ (ვენის დიაგრამა, შედარების მატრიცა, T სქემა).

პერსონაჟებს ნაწარმოების დასრულების მერე კი არ ადარებენ ერთმანეთს, არამედ ნაწარმოების სწავლის პერიოდში. დასაწყისიდანვე ირჩევენ  პერსონაჟთა წყვილებს ან სამეულებს და მათთვის სასურველი კოგნიტური სქემებით ადარებენ ერთმანეთს. გზადაგზა არჩეული კოგნიტური სქემა ივსება და მრავალფეროვანი ხდება. ნაწარმოების დასრულების შემდეგ კი ნებისმიერი ტიპის თხზულების დაწერა გაუადვილდებათ უკვე გამზადებული სქემების მიხედვით. და სულაც არ არის სავალდებულო, მაინცდამაინც ე. წ.  ,,შედარებითი დახასიათება“ იყოს. შესაბამისად, ეს აქტივობა ძალიან კარგი გზაა მაღალ სააზროვნო დონეებზე გადასასვლელად.

• ცალკეული მონაკვეთის მიხედვით ამზადებენ პრობლემულ, სააზროვნო კითხვებს, რომელთაც ერთმანეთს უსვამენ;

კითხვის სწორად დასმის ტაქტიკა ძალიან მნიშვნელოვანი და რთულად გამოსამუშავებელი უნარია ბავშვისთვის. თუმცა საკმაოდ სახალისოა. შეგვიძლია, სხვადასხვა მონაკვეთზე ჯგუფურად ვამუშავოთ, კითხვების განსაზღვრული რაოდენობით მომზადება დავავალოთ. განსაკუთრებული ყურადღება მივაქციონ სააზროვნო კითხვების მომზადებას, რომ მათ მიერ შედგენილი სრული კითხვარი მრავალფეროვანი და საინტერესო იყოს დანარჩენი ჯგუფებისთვის.

• გზადაგზა შეხვედრილ განსაკუთრებით მნიშვნელოვან ციტატებზე წერენ მოკლე ესეებს (მაგ:,, ბრძენკაცი უნდა იყვეო და შლეგად მოაჩვენოო ადამიანებს თავი…“ )

ციტატებზე ესეს შექმნა მაღალ სააზროვნო უნარებს უვითარებს ბავშვებს და ბლუმის ტაქსონომიის მიხედვით სინთეზის დონეა. ამ მეთოდით მთლიანი ნაწარმოების იდეას ნაბიჯ-ნაბიჯ უახლოვდებიან და ითავისებენ. აუცილებელია, ესეები ერთმანეთს წაუკითხონ და იმსჯელონ. ეს პროცესი მოსაწყენი რომ არ გახდეს, შეგვიძლია, სხვადასხვა ციტატაზე ვამუშავოთ ერთდროულად. ციტატებს ან თვითონ ირჩევენ, ან ვისაც რომელი შეხვდება, შემთხვევითობის პრინციპით.

• ირჩევენ მათთვის საინტერესო პერსონაჟს- ცდილობენ, დანარჩენ პერსონაჟებსა და მოვლენებს შეხედონ მისი თვალით.

რამდენიმე თავის მერე მოსწავლე ირჩევს თავისთვის ყველაზე საინტერესო პერსონაჟს და ნაწარმოების შესწავლის პარალელურად ცდილობს, მისი თვალით შეხედოს პრობლემებს, მისი პოზიცია დაიცვას, მისი შეხედულებები განმარტოს და განავრცოს. ძალიან ხშირად მოსწავლეები ირჩევენ მეორეხარისხოვან ან უარყოფით პერსონაჟებს. პირველის შემთხვევაში, ცდილობენ, ნაწარმოებში ის სიცარიელეები ,,ამოავსონ“, რომლებიც ამ პერსონაჟებს უკავშირდება, ტექსტიდან გამომდინარე წარმოიდგინონ მათი ფიქრები და განცდები, შექმნან მათი შეხედულებები. რაც შეეხება უარყოფით პერსონაჟებს, მოსწავლეები ძირითადად ცდილობენ, მათ მიუღებელ საქციელებს ახსნა მოუძებნონ, ქცევის მიზეზებს ჩასწვდნენ და დაადგინონ, რა როლი ითამაშა საზოგადოებამ მათი ასეთად ჩამოყალიბებაში.

დიდი ძველბერძენი ორატორი დემოსთენე, რა გასაოცარიც არ უნდა იყოს, ენაბლუ იყო. ძველ საბერძნეთში კი ორატორულ ხელოვნებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა. ორატორს უნდა ჰქონოდა შესანიშნავი ლექსიკა, საუბრის დახვეწილი მანერა, ხმის მაღალი ტემბრი, ზუსტი მიმიკები და მანერები, რაც მის შინაგან განწყობას და აზრს გამოხატავდა. დემოსთენე კი თავისი ენაბლუობისა და სუსტი ხმის გამო ამ ხელოვნებისთვის გამოუსადეგარი ჩანდა.

ამის მიუხედავად, ის თავისი ოცნების ასრულებისკენ ურთულეს გზას დაადგა და წარმოუდგენელი შრომის, თვითთერაპიის, წვრთნის ფასად დიდი ორატორიც გახდა. მისი ვარჯიშები დაახლოებით ასე გამოიყურებოდა: ის გამოქვაბულში განმარტოვდა, თავი ნახევრად გადაიპარსა და მჭევრმეტყველი სიტყვების დახვეწა გამოქვაბულში დაყრილ ქვებთან დაიწყო, რომლებიც მისთვის ცოცხალი მსმენელის როლს ასრულებდნენ. ასევე, გამოიმუშავა სიტყვის წარმოთქმისთვის საჭირო სუნთქვა, სახის მიმიკებს და სხეულის მოძრაობებს სარკესთან  ამუშავებდა. ხშირად გადიოდა ზღვაზე და ტალღების ხმის ფონზე (რასაც ხალხის ხმაურად მიიჩნევდა)  ხვეწდა თავის ხელოვნებას. ასე მიაღწია დემოსთენემ იმას, რომ დღეს ის მსოფლიო ორატორიის ხელოვნებაში ერთ გამორჩეულ ფიგურად სახელდება.

მთლად ორატორული ხელოვნება არა, მაგრამ ზოგადად, სწორი და დახვეწილი მეტყველება ადამიანს თავის ყოველდღიურ ყოფაში ნებისმიერ დროს სჭირდებოდა და სჭირდება. მით უფრო დღეს,  როდესაც მძლავრი ტექნოკრატიის ფონზე სიტყვით გამოსვლა, საკუთარი აზრის ჩამოყალიბება, კონკურენცია დებატებში, ანუ, მოკლედ რომ ვთქვათ, ლინგვისტური დისკურსი პიროვნული პრეზენტაციის ასეთი მნიშვნელოვანი იარაღია. აღარაფერს ვამბობ იმ ესთეტიკურ მხარეზე, რასაც სწორად მეტყველების ხიბლი ჰქვია და რაც ასე ამოდ მოსასმენს ხდის ხოლმე ნებისმიერ ტექსტს, წარმომთქმელის ოსტატობის წყალობით.

ადამიანს პირუტყვისგან მეტყველების უნარიც განასხვავებს, და ის მას დაბადების წამიდან დაჰყვება, შესაბამისად, ამ უნარის აღზრდა და დამუშავება ისეთივე ბუნებრივი პროცესია (უნდა იყოს), როგორც სხვა ქცევებისა და მოთხოვნილებებისა.

დემოსთენე და მისი გარჯა კი არაერთხელ გამახსენდა, როცა ერთი სასკოლო თეატრალური ფესტივალის ფარგლებში მოსწავლეების მიერ დადგმულ მცირე წარმოდგენებს დავესწარი.

ნებისმიერი მსგავსი ტიპის ფესტივალი ზედაპირზე წამოსწევს ხოლმე უმთავრესად იმ ხარვეზებს, რაც კონკრეტულ სფეროში ასე უხვადაა და ზოგჯერ კი, ისე მყარად ჩაკირული, რომ მის მსხვრევას ხანგრძლივი თერაპია სჭირდება. ასეთი ვითარება იყო თეატრალურ ფესტივალ „არტ-სკოლის“ ჩვენებებზეც (ორი წელია ის თბილისის სკოლებში ტარდება) – მოსწავლეების შემოქმედებით უნარებთან, აქტივობებთან, ენთუზიაზმთან ერთად ის ნაკლოვანებებიც დავინახეთ, რასაც, ვფიქრობ, აუცილებლად უნდა მიექცეს ყურადღება, თან რაც შეიძლება მალე.

ეს მეტყველების პრობლემაა, რომელიც უმრავლესობაში აქცევს ბავშვებს, ვინც არათუ სწორად ვერ (არ) მეტყველებს, არამედ ასეთი დამახინჯებული, (ფონეტიკურად თუ სემანტიკურად) უზუსტო მეტყველებით იწონებს კიდეც თავს და აქვს ამბიცია, რომ ამ უნარით გამოხატოს საკუთარი თავი და შემოქმედებითი შესაძლებლობები.

მსმენია, რომ ზოგიერთ სკოლაში, პედაგოგების (და ალბათ მშობლებისაც) პირადი ინიციატივით, დაწყებით კლასებშივე ტარდება მეტყველების გაკვეთილები, და მათ პროფესიონალი მსახიობები ასწავლიან. ბავშვები სწავლობენ არა მხოლოდ ბგერების სწორად წარმოთქმას (მხოლოდ რბილი „ლ“-ს პრობლემა კი არა, ასო-ბგერების უმრავლესობის პრობლემა დგას), არამედ გამართულად მეტყველებას, აზრის სინტაქსურად სწორად დალაგებას, საჭირო სიტყვების საჭირო ადგილას გამოყენებას. ასე ეჩვევიან ფიქრს და აზროვნებასაც, ეჩვევიან მსჯელობას, ერთვებიან დისკუსიებში და აღარ ეშინიათ კონკურენციის, რომლის ფარგლებშიც შესაძლოა „მოწინააღმდეგემ“ სხვა უნარით აჯობოს – ვთქვათ, უფრო მეტი ცოდნით, ინფორმაციულობით და ა.შ. ბოლოს და ბოლოს, ისინი ყალიბდებიან მომავალ მოქალაქეებად, ვინც, ალბათ, გავა დრო და ან პარლამენტში, ან უმაღლეს სასწავლებლებში, ან სულაც თეატრის სცენაზე მოგვევლინება და ჩვენთვის თავის მოწონებას მოინდომებს.

მთელი გულით მივესალმები ამგვარ სასკოლო ინიციატივებს და ვფიქრობ, ამით მხოლოდ ცალკეული სკოლები კი არა, ზოგადად საგანმანათლებლო სისტემა უნდა დაინტერესდეს – უნდა შედგეს პროგრამა, მეთოდი, შეირჩეს პროფესიონალი პედაგოგები (ეს დამატებითი სტიმულია თეატრალური სასწავლებლების კურსდამთავრებულებისთვის, რომელთა უმეტესობა, სტუდენტობის შემდეგ, თუ ძალიან არ გაუმართლა და რომელიმე სერიალით არ გახდა „სახე“, უბრალოდ შინ ზის და თავის ვარსკვლავს ელოდება, ან დაბადების დღის ცენტრში მუშაობს ანიმატორად, ან საზღვარგარეთ მიდის და ფიზიკურად შრომობს), რათა დაწყებით კლასებშივე ისწავლებოდეს მეტყველება, როგორც ძალიან საჭირო საგანი, როგორც ზოგადი უნარი (ვინ იცის, რაოდენ სასიცოცხლო და საჭირო), რათა მოსწავლემ შეძლოს და სრულყოფილად, სიტყვის ძალით გამოხატოს საკუთარი თავი.

არაერთხელ შევსწრებივარ დეკლამაციის ისეთ ნიმუშებსაც, რომლებსაც, არათუ რაიმე კავშირი აქვს ხელოვნებასთან, მხატვრულ კითხვასთან, არამედ, უტრირებულად რომ ვთქვათ, კრიმინალიც კია, მოსწავლეზე უარყოფითი გავლენის, არაჯანსაღი უნარების თავსმოხვევის და მასზე „შემოქმედებითი“ ძალადობის კუთხით. არ ვიცი, ვინ უფრო სცოდავს ხოლმე ასეთ დროს – მასწავლებელი, რომელიც რომელიღაც პატრიოტულ ლექსს ისეთი ისტერიკული ტემბრით და ჟესტ-მიმიკით აკითხებს მოსწავლეს, რომ პატრიოტიზმი კი არა, საკუთარი სახელი დაგავიწყდება; მშობელი, რომელიც ამ ყალბ პათოსს სუბიექტური პატივმოყვარეობით უღვივებს შვილს („შემოგევლოს დედა, ან მამა, როგორ დასჭექა!“ – გულში შეძახილით); თუ თვითონ მოსწავლე, რომელსაც, უკვე კარგა მოწიფულს და მოაზროვნეს, არავითარი შინაგანი პროტესტი არ გააჩნია, რომ თავსმოხვეულ სიყალბეს შეეწინააღმდეგოს და პირიქით, მჭექარე ხმით, გამაოგნებელი ჟესტიკულაციით და არა გულიდან, არც გონებიდან, არამედ საიდანღაც ძალიან უცნაური სფეროებიდან წამოსული განწყობით „შეასრულოს“ მაყურებლის წინაშე თავისი როლი…

დამნაშავის ძიებას რა აზრი აქვს – ჩვენს სასკოლო საღამოებზე, მხატვრული კითხვის დღეებზე თუ ფესტივალებზე მსგავსი შემთხვევები იმდენია, რომ პრობლემა უკვე გლობალურ სახეს იღებს და რაიმე ტიპის რეაქციას რახანია საჭიროებს.

სკოლა ერთ-ერთი ყველაზე ცოცხალი ორგანიზმია, რომელიც ჩვენს საარსებო და სააზროვნო სივრცეში ფეთქავს – თავისი ამდენსაუკუნოვანი გამოცდილებით, ტრადიციებით და სიახლეებით, შეცდომებითა და რეფორმებით, და ის ყველაზე მეტად მეხსიერების საცავიცაა, დიდი ხსოვნის – რომ ჩვენ, ყველანი, სიცოცხლეს ვემსახურებით.

სიცოცხლე კი თავისი მრავალი ფერით მოგვეცა, და ერთი ამ ფერთაგანი – მეტყველების უნარია, ჩვენი პირველი თვითპრეზენტაცია – სიტყვა, რომელიც, ზუსტად ისევე მოგვექცევა, როგორც ჩვენ გადავწყვეტთ მასთან ურთიერთობას.

ბავშვის ენით კი ხანდახან ყველაზე ხალასი სიტყვები ითქმის, ყველაზე ნაღდი და განუმეორებელი! ნუ შევაშინებთ ამ სიტყვებს არასწორი გამოთქმებით, ცრუ პათოსით და მანერებით, ნუ შევუცვლით ბავშვებს სიტყვებს, როგორც მარგალიტებს – ყალბი ქვებითა და სათამაშოებით.

ვიმეტყველოთ სწორად, ჩვენს მოსწავლეებთან ერთად – ეს ხომ სიცოცხლის გაკვეთილებია!

დიდი ხანია საგამოცდო ციებ-ცხელება ზაფხულის განუყოფელ ნაწილად იქცა. გამოცდა ერთგვარი სასწორია, რომელსაც საფუძვლიანი ცოდნის გარეშე ვერ გადაწონი – ვერც ,,სიმწიფის ატესტატს“ მიიღებ და ვერც უმაღლესი განათლების ზღურბლს გადალახავ. ერთი შეხედვით, საგამოცდო სისტემა ე.წ. საყოველთაო განათლების პრინციპს ეწინააღმდეგება, მაგრამ დღემდე ცოდნისა და სასწავლო უნარების ყველაზე ეფექტურ საზომად ითვლება.

აბიტურიენტთა გამოცდას სამსაუკუნოვანი ისტორია აქვს.  აბიტურიუმი (იგივე მატურა) გერმანული გიმნაზიის ზედა საფეხურის დასრულებას ნიშნავდა. აბიტურის გამოცდის დახმარებით მოსწავლის ცოდნის დონეს ზომავდნენ. გიმნაზიაში მიღებული ცოდნა და სასწავლო უნარ-ჩვევები უმაღლეს საფეხურზე სწავლის გაგრძელების აუცილებელი წინაპირობა გახლდათ.

XVIII სკ-ის ევროპის უნივერსიტეტებში მოქმედებდა ე.წ. აბიტურის რეგლამენტი, რომლის დახმარებითაც უმაღლეს სასწავლებელში მოხვედრის საყოველთაო წესები რეგულირდებოდა. პრუსიაში ამ დროისთვის უკვე არსებობდა ,,საერთო საგანმანათლებლო სტანდარტი“. სკოლის პირველი გამოსაშვები გამოცდების შემოღებას (ჰირშფელდის ლიცეუმი, 1776 წ.)  კი იოჰან ჰაინრიხ ლუდვიგ მაიეროტოს უნდა ვუმადლოდეთ.

საქართველოში რამდენიმე აუცილებელი საგამოცდო ბარიერი უნდა გადალახო: სკოლის გამოსაშვები გამოცდები, ერთიანი ეროვნული გამოცდები და საბაკალავრო საფეხურის შემდგომი ფაზა – სამაგისტრო გამოცდები.

ცენტრალიზებული საატესტატო გამოცდები საქართველოში 2011 წლიდან ტარდება. სკოლის გამოსაშვები გამოცდები გულისხმობს რვა სასწავლო საგანში (ქართული ენა და ლიტერატურა, უცხოური ენა, მათემატიკა, ისტორია, გეოგრაფია, ფიზიკა, ქიმია, ბიოლოგია) მოსწავლის კომპეტენციის შემოწმებას. საგამოცდო პროგრამის მესვეურებმა მოსწავლეებს ახალი, კომპიუტერზე ადაპტირებული ტესტირების სისტემა შესთავაზეს. საგამოცდო ცენტრის ექსპერტებისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების ჯგუფის მიერ შექმნილი პროგრამის დახმარებით, პირველივე წელს კომპიუტერზე ადაპტირებული ტესტირება საქართველოს 1600-მდე სკოლაში ჩატარდა. საგამოცდო პროცესს წინ უზარმაზარი სამუშაო უძღოდა: ტესტური დავალებების ბაზის მომზადება (ელექტრონული და ბეჭდური რესურსი), კომპიუტერზე ადაპტირებული ტესტირების ქართული ვერსიის (Gcat) გენერალურ რეპეტიციაზე გამოცდა და სხვ.

2013 წლიდან სკოლის დამამთავრებელი ტესტირებები ორ ეტაპად, XI  და  XII კლასებში ტარდება. პირველი საგამოცდო ოთხეული ასე გამოიყურება: ფიზიკა, ქიმია, ბიოლოგია და გეოგრაფია. ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების ბოლო საფეხურზე კი ქართული ენა და ლიტერატურა, მათემატიკა, უცხოური ენა და ისტორია ბარდება.

,,ერთიანი ეროვნული გამოცდები“ – ეს ტერმინი ქართულ სივრცეში XXI საუკუნეში გაჩნდა. 2005 წელს ე.წ. საბჭოური სისტემა მისაღები გამოცდების უახლესი მოდელით შეიცვალა და მიზნად სასწავლო უნარებისა და ცოდნის კომპლექსური შეფასება დაისახა. პირველ წელს აბიტურიენტები სამ სავალდებულო გამოცდას (ქართული ენა და ლიტერატურა, უცხოური ენები, ზოგადი უნარები) აბარებდნენ. ცალკეული ფაკულტეტების მოთხოვნით, აბიტურიენტთა ნაწილს მათემატიკის გამოცდის ჩაბარება მოუხდა.

მომდევნო წლებში საგამოცდო სისტემა კიდევ უფრო დაიხვეწა: აბიტურიენტთა განცხადებები ინტერნეტში განთავსდა, რაც მისი გადამოწმებისა და შეცვლის საშუალებას იძლევა; ზოგადი უნარების ტესტები სხვა ენებზეც (აზერბაიჯანული, სომხური, რუსული) ითარგმნა, ასევე დაინერგა კომპიუტერული კორექციის სისტემა  (eMarker) და აპლიკანტებს გამოცდებზე რეგისტრაციის ელექტრონულად გავლის შესაძლებლობა მიეცათ. თავიდან სახემწიფო გრანტი ზოგადი უნარების გამოცდაზე მიღებული ქულების მიხედვით გაიცემოდა, 2010 წლიდან კი სტუდენტი საერთო საგამოცდო შედეგების საფუძველზე ფინანსდება. ამას გარდა, სტუდენტებს განაცხადში ყველა იმ საგანმანათლებლო პროგრამის მითითება შეუძლიათ, სადაც მათ მიერ არჩეული გამოცდები ბარდება. დღეს სამი სავალდებულო გამოცდის გარდა, არჩევითი საგნების სიიდან ერთ ან ორ გამოცდასაც აბარებენ (ორი გამოცდის ჩაბარების შემთხვევაში ძირითად ქულებს ემატება იმ საგნის გამოცდის ქულა, რომელშიც აბიტურიენტმა უფრო მაღალი შეფასება დაიმსახურა).

რაც შეეხება საერთო სამაგისტრო გამოცდას, იგი 2009 წლიდან ტარდება და ოთხი ნაწილისგან შედგება: წაკითხულის გააზრება, ანალიტიკური წერა, ლოგიკური მსჯელობა და რაოდენობრივი მსჯელობა. ამას გარდა, მაგისტრანტობის კანდიდატები სპეციალობის შესაბამის გამოცდას რჩეულ უმაღლეს სასწავლებლებშიც აბარებენ, ან პროფესიული პორტფოლიოს წარდგენისა  და გასაუბრების გზით აღწევენ სასურველ მიზანს.

გამოცდების ჩაბარება მხოლოდ მოსწავლეების/სტუდენტების ვალდებულებას აღარ წარმოადგენს, იგი მათ აღმზრდელებსაც ეხება. მასწავლებელთა სასერტიფიკაციო გამოცდები (საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციის დამადასტურებელი ტესტირება) წახალისებულია ისეთი გარეგანი მოტივატორებით, როგორიცაა – მასწავლებლის სტატუსი        (მასწავლებლის პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემა) და ფინანსური მხარე. პირველად მასწავლებელთა სასერტიფიკაციო გამოცდა 2010 წელს ჩატარდა. პედაგოგების გადამზადება სპეციალური საგანმანათლებლო პროგრამების (ტრენინგები, სემინარები, კურსები) დახმარებით ხდება. გამოცდების მიზანი არა მარტო ცოდნის განახლება, არამედ მსოფლიოს საუკეთესო გამოცდილების ქართულ სკოლებში მასწავლებელთა დახმარებით ეტაპობრივად დანერგვა  და საგანმანათლებლო სისტემის განვითარების ახალ საფეხურზე აყვანაა.

საინტერესოა, რა როლი ენიჭება გამოცდებს მსოფლიოს წამყვან საგანმანათლებლო პროგრამებში. გადავხედოთ მსოფლიოს რამდენიმე მოწინავე საგანმანათლებლო სისტემას და მათ გამოცდილებას.

ფინეთი და სამხრეთ კორეა საუკეთესო საგანმანათლებლო სისტემის მქონე ქვეყნების ჩამონათვალში წამყვან პოზიციებს არ თმობენ. არადა, რამდენიმე ათეული წლის წინ ორივე ქვეყანა ეკონომიკურ და პოლიტიკურ კრიზისს ებრძოდა. მათი საგანმანათლებლო სისტემები ერთმანეთისგან ძალიან განსხვავდება, თუმცა ორივე სასწავლო მოდელი დიდი წარმატების მომტანი აღმოჩნდა.

გამოცდები აზის ქვეყნების დიდი ნაწილისთვის წარმატებისკენ  მიმავალი გზის შეუცვლელ ნაწილს წარმოადგენს. მას იმდენად დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ, რომ გამომცდელად იმპერატორის პირად წარმომადგენლებს ნიშნავდნენ.  გამოცდის წარმატებით ჩაბარებას საფუძვლიანი ცოდნა სჭირდებოდა, მის მოპოვებას კი – შრომა. კორეული მოდელის მთავარ პრინციპსაც ხანგრძლივი და თავდაუზოგავი შრომა წარმოადგენს. სამაგიეროდ, მოსახლეობის 100% ფლობს წერა-კითხვის სასწავლო უნარებს. კორეაში ტესტირების ფორმატი წარმატებით დაინერგა. ქვეყანა კრიტიკულ-ანალიტიკური აზროვნების თვალსაზრისითაც წამყვან პოზიციას იკავებს. ზემოაღნიშნული საგანმანათლებლო მოდელის მთავარ მინუსს მისივე წარმატების იარაღი, ანუ სტრესული გარემო წარმოადგენს.

ფინური საგანმანათლებლო მოდელი აქცენტს შინაგან მოტივაციაზე აკეთებს.  მაქსიმალურად წახალისებულია საკუთარი ინტერესების ძიებისა და დაკმაყოფილების შემეცნებითი პროცესები. სასკოლო დღე გაცილებით მოკლეა და კლასგარეშე ღონისძიებებით არის დატვირთული.

ფინეთის ძირითადი (სავალდებულო) სკოლა ორსაფეხურიანია: დაწყებითი და საშუალო. მის დაფინანსებას სახელმწიფო უზრუნველყოფს. სტანდარტიზებული ტესტირება სულ ორჯერ ტარდება – VI კლასის შემდეგ და სკოლის დამამთავრებელ საფეხურზე. სკოლის დასრულების შემდეგ, სტუდენტს შეუძლია მიიღოს პროფესიული (სახელობო) განათლება ან  სწავლა გააგრძელოს ლიცეუმში, რომელიც მსურველებს უმაღლესი სასწავლებლისთვის მოამზადებს. ლიცეუმში აქტიურად გამოიყენება სტანდარტიზებული საგამოცდო სისტემა, ძირითად სკოლას კი ფინური მოდელი აღმზრდელობითი ამოცანების წინაშე აყენებს.

ფინეთში სკოლებს არავინ აკონტროლებს. სახელმწიფო სკოლას ენდობა, სკოლა – მასწავლებელს, მასწავლებელი კი – ბავშვს. „ან ცხოვრებისთვის ვემზადებით, ან – გამოცდებისთვის. ჩვენ პირველს ვირჩევთ“ – ეს ფრაზა ფინური სასწავლო მოდელის სპეციფიკას ყველაზე ზუსტად განმარტავს.

ფინეთსა და სამხრეთ კორეას მხოლოდ ერთი საერთო აქვთ – განათლების უდიდესი მნიშვნელობის აღიარება და მასწავლებლების პატივისცემა. შესაბამისად, წახალისებულია მათი პროფესიული განვითარებისთვის საჭირო ნებისმიერი აქტივობა. მეტიც, ფინელი მასწავლებელი უფრო დიდ დროს უთმობს პროფესიულ განვითარებას, ვიდრე სწავლებას.

კანადური  საგანმანათლებლო სისტემა შემდეგი საფეხურებისგან შედგება: სკოლამდელი, დაწყებითი, საშუალო და უმაღლესი განათლება. ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემას აქაც­ სახელმწიფო აფინანსებს. რაც შეეხება უმაღლეს განათლებას, ქვეყანაში მოქმედებს მოქნილი საგრანტო სისტემა. კანადაში სკოლის მოსწავლეები ხუთი-ექვსი წლის ასაკში ხდებიან და მას ათი წლის შემდეგ ასრულებენ. უმაღლესი განათლების მიღების მსურველები სწავლას კიდევ ორი-სამი წლით იხანგრძლივებენ, რათა  სასურველ უნივერსიტეტში მოხვედრა  შეძლონ.

კანადაში სასწავლო პროცესი ინგლისურ ან ფრანგულ ენებზე მიმდინარეობს (რეგიონის მიხედვით). საშუალო საფეხურის დამამთავრებელი სერტიფიკატი სტუდენტს კანადის, აშშ-ს ან დიდი ბრიტანეთის უმაღლეს სასწავლებლებში ჩაბარების უფლებას აძლევს. სტატისტიკური მონაცემებით კანადის მოსახლეობის მინიმუმ 50%-ს მიღებული აქვს უმაღლესი განათლება, რაც სხვა წამყვანი ქვეყნების მონაცემებზე მაღალია.

კანადის სკოლებში მოსწავლის ნამუშევრებს პროცენტებით აფასებენ. 50-60% დაახლოებით  6-7 ქულას უდრის, 65-75%  რვა ქულას უთანაბრდება, 80-90% კი საუკეთესო შედეგად ითვლება (9 ქულა), 100%-ით მოსწავლეთა ნამუშევრების შეფასება ძალიან იშვიათად ხდება. წლის ბოლოს ითვლება საშუალო არითმეტიკული ქულა და თუ ის 80%-ზე მაღალია, მოსწავლეს შეიძლება გამოცდების ჩაბარების ვალდებულება მოეხსნას.

როგორც წესი, გამოცდები წერილობითი ფორმით ტარდება (ტესტი, ანალიტიკური ესე). აღსანიშნავია ისიც, რომ საბოლოო შეფასების მისაღებად სავალდებულოა სამოქალაქო აქტივობებში ჩართულობა (ბიბლიოთეკაში, საავადმყოფოში, მოხუცთა თავშესაფარში და მსგავს დაწესებულებებში მოხალისედ მუშაობა).

ყველას, ვისაც XX სკ-ის 90-იანი წლების გამოცდების სიმწარე უგემია, თანამედროვე ტესტირების სისტემა თამაშად შეიძლება მოეჩვენოს. მკაცრსახიანი გამომცდელებით დაკომპლექტებული მისაღები გამოცდების კომისია, საგამოცდო ბილეთები, კარნახისა თუ გადაწერის ამაო მცდელობა, აბიტურიენტის თავს დატრიალებული ე.წ.  ჩამჭრელი კითხვების ქარიშხალი არც თუ ისე შორეულ წარსულში დარჩა, თუმცა ქართული რეალობის ნაწილი საკმაოდ დიდხანს იყო. გავიხსენოთ აკაკი წერეთლის ,,ჩემი თავგადასავალი“, სადაც დეტალურადაა აღწერილი ,,საეგზამენო“ ციებ-ცხელება. მწერალი გიმნაზიაში გატარებულ წლებს „მტანჯავს, დამჩაგვრელსა და გამაუკუღმართებელს“ უწოდებს, რაც იმდროინდელ ზოგადსაგანმანათლებლო სივრცეში გამეფებული სასტიკი რეჟიმისა და სწავლა-აღზრდის მეთოდების დამსახურებაა.

საბედნიეროდ, დღეს ცივილიზებულ ქვეყნებში აკაკისდროინდელი სასწავლო მიდგომები სასტიკად აკრძალულია. ამ წელს, თხუთმეტწლიანი შესვენების შემდეგ, საკუთარ თავზე მეც გამოვცადე ერთიანი საგამოცდო სისტემის ავკარგიანობა  და  ე.წ. ხარვეზად მხოლოდ დროის სიმცირე და კონდიცირების სისტემის არარსებობა შემიძლია დავასახელო. იმედია, ზემოაღნიშნული გამოცდის შედეგები კიდევ ერთხელ მომცემს სტუდენტად ყოფნის შანსს, უმაღლეს საგანმანათლებლო სივრცეში გატარებული რეფორმები კი ახალი შესაძლებლობების სამყაროსკენ მიმავალ კართან მიმიყვანს.