ზაფხულის არდადეგების შემდეგ სკოლაში დაბრუნებული მოსწავლეების უმეტესობა იწყებს წუწუნს. სწავლის პირველი პერიოდი ძალიან რთულია ჩვენი მოსწავლეებისათვის. ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, როგორ დავიწყებთ მას. მასწავლებლების აზრით, მოსწავლეებს არ ახსოვთ წინა წელს ნასწავლი მასალა. საჭიროა ამ მოსწავლეების მოტივირება და სწავლის სურვილის გაღვიძებას.

მასწავლებელს შეუძლია წელი წინა წლების მასალის გახსენებით დაიწყოს. ეს ორიგინალურად და სახალისოდ შეიძლება გაკეთდეს პირველ ან მეორე დღეს.

მინდა, ჩემი გამოცდილება გაგიზიაროთ მოსწავლეებთან შეხვედრისა და წლის დაწყების განსხვავებული მეთოდის შესახებ.

დაფაზე დავამაგროთ ასეთი ფურცლები:

მოსწავლეებს საკლასო ოთახში არატრადიციულად განლაგებული მერხები ხვდებათ და ჯგუფებად გადანაწილება უწევთ. ისინი ერთმანეთს არ ეჯიბრებიან, ჯგუფურად მსჯელობენ და იხსენებენ ფაქტებს. გაჯიბრება მხოლოდ წინა წლის სახელმძღვანელოსთან ხდება. შეიძლება გაიმარჯვოს ყველა გუნდმა. შედეგები გამჭვირვალეა და იქვე ცხრილში იწერება. ისინი მარცხდებიან, თუ წინა წლის სახელმძღვანელოს გრაფაში მეტი ქულა ჩაიწერა.

სანამ წინა წლის სახელმძღვანელოს გაეჯიბრებიან, მასწავლებლის მაგიდაზე უნდა განლაგდეს კონვერტები წრიულად, ძირითადი თემებით. კონვერტებს შორის უნდა მოვათავსოთ რაიმე ბზრიალა ნივთი. რომელი თემისკენაც ეს ბზრიალა გადაიხრება, იმ თემის შესაბამისი კონვერტიდან ამოვიღოთ კითხვა. შეჯამება ზარის დარეკვამდე რამდენიმე წუთით ადრე გაკეთდება. გამარჯვებულ გუნდებს შეიძლება სიგელები, საკანცელარიო ნივთები ან ბუს ფორმის შოკოლადები (სუვენირი) გადავცეთ.

ეს სტილი დამრიგებელმა შეიძლება გამოიყენოს კლასის საათისთვის, რომელსაც პირველ დღეს ამ კლასის საგნის მასწავლებლებთან წინასწარი შეთანხმებით ჩაატარებს. ამ შემთხვევაში კონვერტებში იქნება საკითხები ყველა წინა წელს გავლილი საგნიდან. ცხრილი მიიღებს ასეთ ფორმას:

შეკითხვა იმ კონვერტიდან დაისმება, რომლისკენაც გადაიხრება ბზრიალა.

ასევე, ეს დამრიგებელმა შეიძლება კლასის საათების დროს წიგნიერების დონის ასამაღლებლად გამოიყენოს. მოსწავლეებს უნდა სთხოვოთ, წაიკითხონ ასაკის შესაბამისი რამდენიმე წიგნი. კონვერტებში მოთავსდება შეკითხვები ამ წიგნებიდან. ამ შემთხვევაში ცხრილი მიიღებს ასეთ ფორმას:

მთავარია, რომ მოსწავლეები ერთმანეთს არ უპირისპირდებიან. ისინი გულშემატკივრობენ კიდეც ერთმანეთს. უმაღლდებათ მოტივაცია.

ჩვენ, დამრიგებლებმა,  პირველ რიგში, უნდა ვიზრუნოთ, რომ მოსწავლეების ოთახში შემოსვლა სავსე იყოს სიურპრიზებით.

ერთ-ერთი ვერსია ასეთია: მასწავლებლის მერხზე მოსწავლეებს დავახვედროთ პატარა ოთხკუთხა პირამიდები, რომლის ერთ წახნაგზე მიწერილი იქნება მათთვის დამახასიათებელი ფრაზები:

1) დინჯი და სერიოზული;

2) კლასის მუსიკოსი;

3) ადამიანი-გამომგონებელი;

4) კლასის ხმა;

5) კლასის მხატვარი;

6) მოსწავლე თანაშემწე;

7) საუკეთესო ისტორიკოსი;

8) პაპარაცი;

9) მელომანი;

10) საუკეთესო მსახიობი;

11) სპორტი, სპორტი და კიდევ სპორტი;

12) მოსწავლე მოცეკვავე;

13) ადამიანი მარცხი და ფათერაკი;

14) მეოცნებე;

15) პოეტი და ასე შემდეგ.

ზოგი მოსწავლე შეიძლება მრავალმხრივ ნიჭიერი იყოს და რამდენიმე განსაზღვრება შეესაბამებოდეს. გამოვყოთ მთავარი. ეს ფრაზები მოვარგოთ კონკრეტულ კლასს. მოსწავლეებმა მათში საკუთარი თავი უნდა ამოიცნონ.

მეორე წახნაგზე დავაწებოთ პაწაწინა გულის ფორმის ფურცლები და მის ქვეშ დავმალოთ სიტყვები: „სიკეთე“, „შრომისმოყვარეობა“, „იღბალი“, „წიგნიერება“, „სიყვარული“, „წარმატება“, „კარგი მეგობრები“, „ბედნიერი ოჯახის წევრები“, „ჯანმრთელობა“ და ასე შემდეგ. გული სიმბოლურად ჩვენს სიყვარულს ნიშნავს, თუ ამ გულს გადაწევენ, ქვეშ ერთ-ერთი ამ სიტყვათაგანი დახვდებათ. მესამე წახნაგზე დავახვედროთ ყველა ეს სიტყვა, ნიშნად იმისა, რომ ყველაფერი გვემეტება მათთვის.

მეოთხე წახნაგზე დავაწერინოთ სახელი და გვარი და ვთხოვოთ, დაწერონ – როგორი უნდათ, იყოს ახალი სასწავლო წელი. რა სურთ განსაკუთრებულად.

ამ აქტივობის მთავარი მიზანია: ადვილად და სახალისოდ ინფორმაციის გამეორება ან შეჯამება, მოტივაციის გაზრდა, სოციალური უნარ-ჩვევების გაძლიერება; და რწმენა, რომ ძალა ერთობაშია.

ამ მეთოდის მოდიფიკაცია ადვილია.

რა წავიკითხე ზაფხულის არდადეგებზე?

1920-იან წლებში, ალაბამის შტატში მდებარე ქალაქ უისელ სტოპში ორმა მეგობარმა ქალმა იჯიმ და რუთმა კაფე გახსნეს. ერთი შეხედვით ეს კაფე არაფრით განსხვავდებოდა იმ კაფეებისგან, რომლებსაც მსოფლიოს ბევრ ქალაქში გადაეყრებით. ჩვეულებრივი, სადა კედლებით, შელახული მაგიდებითა და სკამებით, ჭურჭლითა და სამზარეულოთი. ერთ შეხედვას თუ არ დასჯერდებით და კარგად დააკვირდებით, კაფეში ჯადოქარ ადამიანებს შეხვდებით, რომლებმაც ბევრი სხვა ადამიანის სიცოცხლე გადაარჩინეს, ბევრს ხელი გაუმართეს, საკუთარი თავის საფრთხეში ჩაგდების ფასად და თავად კაფე – უკან მდებარე პაწაწინა ბოსტანში მოსული ბოსტნეულითა და ხილით, წინასწარ მომარაგებული ხორცითა და პურით, მუდამ მზად არის კარი გაათოს იქ მისული ნებისმიერი სტუმრისთვის. განურჩევლად ასაკისა და სქესისა. ასევე, კანის ფერისა. დიახ, კანის ფერისა  – 1920-იან წლებში. ალაბამის შტატში.

ფენი ფლეგის წიგნში “შემწვარი მწვანე პომიდვრები კაფე იუსელ სტოპში” კაფესთან, იჯისა და რუთთან დაკავშირებულ ძველ ამბებს 1980 წელს ნინი ტრედგუდი ეველინ ქაუჩს უამბობს. ნინი ტრედგუდი თავად ამ ამბების შემსწრე, უკვე ღრმად მოხუცებული ქალი გახლავთ, რომელიც კარზე მომდგარ გარდაცვალებას მოხუცთა პანსიონატში ელოდება. ეველინ ქაუჩი შუა ხნის ქალია, რომელსაც მწვავე დეპრესია და ბევრი ზედმეტი კილოგრამი სტანჯავს. მას შემდეგ, რაც ორი შვილის – ბიჭისა და გოგონას აღზრდას მორჩა და შვილები გაიზარდნენ, ეველინმა საკუთარი თავი დაკარგა. უსამსახურობის, უფორმობისა და ქმართან უინტერესო თანაცხოვრების გადამკიდე, ქალი შვებას, ახალ ინტერესებსა და მოტივაციას ნინნი ტრედგუდთან ურთიერთობისას აღმოაჩენს. ეველინი მოხუცთა პანსიონატს კვირაში ერთხელ, კვირა დღით, დედამთილის მოსანახულებლად მეუღლესთან ერთად სტუმრობს. სანამ მისი ქმარი დედამისთანაა, ეველინი ტრედგუდთან საუბრით იქცევს თავს.

ცხადია, ამ წერილში სპოილერებს მოვერიდები. არ გეტყვით, თუ ვინ არის ბადი, სტამპი, დიდი ჯორჯი, სიპსი და სხვა პერსონაჟები, რომლებსაც საოცარზე საოცარი ისტორიები აკავშირებს ერთმანეთთან. არც იმას გეტყვით, სად გაქრა ფრენკ ბენეტი და როგორ ამზადებს დიდი ჯორჯი ასეთ გემრიელ ბარბიქიუს.

გრძელი და ტკბილ-მწარე ისტორიები, ადამიანური თავგანწირვა, სიყვარული და მტრობა ფენი ფლეგის მიერ დაწერილი, ერთი დღით მოგწყვიტავთ ყოველდღიურ საქმეებს, მეგობრებსა და ოჯახის წევრებს და ალაბამაში გადაგისვრით.

წიგნი არც კინომატოგრაფების ყურადღების გარეშე დარჩენილა და 1991 წელს ტექსტის მიხედვით ამავე სახელწოდების ფილმი გადაიღეს, სადაც მთავარ როლებს ქალები – ქეით ბეიტსი, ჯესიკა ტენდი, მარი სტიუარდ მასტერსონი, მარი ლუიზა პარკერი და სისლი ტაისონი თამაშობენ.

დღეს კი ალაბამაში, იმავე ადგილას, სადაც უწინ, ისევ დგას იმავე ზომისა და ფორმის კაფე, იმავე მენიუთი და სახელით – შემწვარი, მწვანე პომიდვრები. კაფეებს მსგავსი სახელით, მსოფლიოს სხვა ქვეყნებშიც შეხვდებით.

ანუ „თუ ქალი ამბობს – „დიახ“

„…რამდენი განსხვავებული სიტყვაა წუთისოფელში

და მათგან არც ერთი არ არის უმნინშვნელო.

ამიტომ თუ ხმის მნიშვნელობა არ ვიცი,

უცხო ვიქნები მოლაპარაკისათვის,

ხოლო მოლაპარაკე – უცხო ჩემთვის.“

I კორინთელთა, 14.11

საარჩევნო პერიოდში პოლიტიკოსების სატელევიზიო  რეკლამებს თუ მოისმენთ, დარწმუნდებით, როგორ მარტივად შეიძლება იქცეს რეკლამა ანტირეკლამად. უფრო მეტიც, დარწმუნდებით, როგორ უდიერად ექცევიან პოლიტიკოსები სიტყვებს და რა ჭკვიანები ჩანდნენ ისინი მანამ, სანამ ხმას ამოიღებდნენ.

თანამედროვე ეპოქა სრულიად განსაკუთრებულია პოლიტიკური დიკურსის განვითარებისთვის. დემოკრატიის პირობებში ენის გამოყენების ფუნქციები იზრდება, სხვა საკითხია, როგორ იყენებენ პოლიტიკოსები ამ შესაძლებლობას.

გამოჩენილ პოლიტიკოსთა მეტყველებისა და ენობრივი ქცევების გამოკვლევების შედეგად დემოკრატიული ტრადიციების მქონე ქვეყნებში თანამედროვე მეცნიერები მივიდნენ  იმ დასკვნამდე, რომ თუ წინა ეპოქების პოლიტიკოსებისათვის საკმარისი იყო საჯარო მეტყველების მონოლოგური ფორმა, თანამედროვე პოლიტიკური ლიდერისათვის ეს საკმარისი არ არის; მას მოეთხოვება საჯარო დიალოგის ხელოვნება, რაც გაცილებით რთულია მონოლოგთან შედარებით.

საჯარო დიალოგის კულტურის ნაკლებობის გამოა სწორედ, როდესაც პოლიტიკოსები დებატებისა და კამათის დროს ხელჩართულ ბრძოლაზე გადადიან, სიტყვიერი შეურაცხყოფის გარდა, ერთმანეთს სვრიან საგნებს, ასხამენ წყალს, ამტვრევენ ჭიქებს, სკამებს და ნებისმიერ საგანს, რაც ხელთ მოხვდებათ,  მიმართავენ მოწინააღმდეგისკენ. ამ სურათების შემყურე მოსახლეობას ნიჰილიზმი იპყრობს, ასეთი ურთიერთმიმართებიდან არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს, ვინ იყო ან არის მართალი, ორივე მხარე თანაბრად უკულტუროდ იქცევა. მაშინ, როდესაც ისინი შეურაცხყოფას ერთმანეთს აყენებენ, შეურაცხყოფენ მაყურებელსაც, მათი დისკურსი ვრცელდება არა მხოლოდ მასზე, ვისაც უშუალოდ მიემართებიან, არამედ მედიის საშუალებით – მთელს საზოგადოებაზე.

სოკრატე გვასწავლიდა: თქვით რამე, რათა გაგიცნოთ… ჩვენი სიტყვები გვამხელენ ჩვენ, მათ არაფრის დამალვა არ შეუძლიათ და რაც უფრო შეეცდებით დამალვას, მით უფრო გამჟღავნდება დამალული… ერთი უადგილოდ გამოყენებული სიტყვით ან ფრაზით პოლიტიკოსმა შეიძლება წამში გაიფუჭოს პოლიტიკური იმიჯი.

მუსიკალურ წრეებში ერთი ასეთი მხიარული ხუმრობა დადის: როილაზე დაკვრა სულაც არ არის ძნელი: დააჭირეთ მხოლოდ საჭირო თითი საჭირო დროს საჭირო კლავიშს. იგივე შეილძება ითქვას რიტორიკაზეც: სიტყვის წარმოთქმა სულაც არ არის ძნელი – მხოლოდ უნდა თქვათ საჭირო სიტყვები საჭირო დროს და საჭირო ადგილზე.

რიტორიკული სიტუაცია, რომელშიც დღეს იმყოფება თანამედროვე „დემოკრატიული“ ლიდერი, სრულიად განსხვავებულია წინა ეპოქებთან შედარებით.

პოლიტიკურ ლიდერსა და მასობრივ აუდიოტორიას შორის არსებობს გამაშუალებელი რგოლი – მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები თავისი სპეციფიკური ინტერესებითა და დამოუკიდებლობით. ამიტომ თუ წარსულში ორატორი მიემართებოდა ადრესატს – ხალხს, დღეს მისი მდგომარეობა და რიტორიკული ამოცანა სხვაგვარია: მან უნდა „მოთაფლოს“ არა მხოლოდ და არა იმდენად ხალხი, არამედ მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები. ეს არ არის ადვილი და არც ყოველთვის შესაძლებელი.

პოლიტიკოსს ხშირად უხდება პრესის, ტელევიზიის,  რადიოს მეშვეობით „შეხვდეს“ ხალხს, მივიდეს ადრესატამდე. ამ შემთხვევაში დიდი როლი ენიჭება ჟურნალისტს, რომელსაც მიჰყავს დიალოგი. ის ხშირად „თავს ესხმის“ პოლიტიკოსს ან აძლევს უადგილო შეკითხვას. პოლიტიკურ ლიდერს მოეთხოვება სიმშვიდე, ემოციების მართვა, მყარი არგუმეტაცია, არაპირდაპირი პასუხი, რათა თავიდან აიცილოს კონფლიქტი. თუმცა ხშირად ეს ვერ ხერხდება, რადგან მასმედიას თავისი ფუნქცია, მიზანი და ამოცანები აქვს და სულაც არ ემთხვევა ეს მიზნები პოლიტიკოსთა მიზნებს.

როგორც იცით, მარგარეტ ტეტჩერს პოლიტიკაში „რკინის ლედის“ სახელით მოიხსენიებენ. რამ განაპირობა ასეთი იმიჯი?

ფსიქოლოგმა, ენობრივი ქცევების სპეციალისტმა ჯეფრი ბიტიმ, ჩაატარა შედარებითი ანალიზი ტელეინტერვიუებისა საარჩევნო კამპანიის წინ, რომელშიც მონაწილეობდნენ მკაცრი პოლიტიკოსის იმიჯით ცნობილი ტეტჩერი და რბილი პოლიტიკოსის სახელით ცნობილი კალაგენი. ამ ინტერვიუების შემდეგ კონსერვატორების ლიდერი პრემიერ-მინისტრი გახდა.

გამოკვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ ტეტჩერმა მნიშვნელოვანი ენობრივი ქცევა სწორად წარმართა – არასდროს ისწრაფოდა, თანამოსაუბრისათვის „სიტყვა წაერთმია“ და არც მას აძლევდა ამის საშუალებას.

ტალეირანი პოლიტიკოსების მოქნილ ხასიათას ასეთი სახალისო შედარებით წარმოგვიდგენს:

„თუ ქალი ამბობს: „არა!“ –

მას მხედველობაში აქვს ‘შეიძლება“,

თუ ქალი ამბობს – „შეიძლება“,

მას მხედველობაში აქვს „დიახ“,

თუ უეცრად ის ამბობს: „დიახ“, –

მაშინ ის ქალი არ არის.

თუ დიპლომატი ამბობს – „დიახ“,

მას მხედველობაში აქვს – „შეიძლება“,

თუ დიპლომატი ამბობს – „შეიძლება“,

მას მხედველობაში აქვს – „არა“.

თუ უეცრად ის ამბობს: „არა“,

მაშინ ის დიპლომატი არ არის“.

როგორც აღვნიშნეთ, თანამედროვე მსოფლიოს დემოკრატიულ სამყაროში პოლიტიკოსის იმიჯის ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვანი როლი ეკისრება მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს; დასავლეთში პრესის მთავარი ღირებულება ასე ჟღერს:

„ცუდი ინფორმაცია – კარგი ახალი ამბავია,

ხოლო კარგი ახალი ამბავი – საერთოდ არ არის ახალი ამბავი.“

ბოლო წლების საქართველოში პოლიტიკური დისკურსის განვითარებას თუ მივადევნებთ თვალს, აღმოვაჩენთ, რომ პოლიტიკოსები საერთოდაც ვერ სწავლობენ ცუდი გამოცდილებით. როგორც ამ ათეული წლის წინ ახლაც ღია ეთერში ჩხუბი, გაწევ-გამოწევა და საგნების სროლა ჩვეულებრივი ამბავია. ცალსახად პოლიტიკური კულტურის უქონლობაა ის, რაც ხდება… პოლიტიკურ კულტურას კი საერთო კულტურისგან ვერ გამოვყოფთ.

ასე რომ, თანამედროვე პოლიტიკური დისკურსი შორს დგას მჭევრობისგან და მჭევრმეტყველებისგანაც და ძალაუფლებაზე დაგეშილი ბრბოს პირველყოფილი შორისებულებია უფროა, ვიდრე მჭევრმეტყველება.

კითხვა ასეც შეგვეძლო დაგვესვა: როგორ ვიპოვოთ დაკარგული შვილი მილიონიან ქალაქში? ზრდასრულ შშმ ბიჭს სახლში რომ ვერ გამოკეტავ, ფაქტია. მან უეცრად შეიძლება ისარგებლოს სტუმრების ყოფნით, გააღოს ჩარაზული კარი და უკანმოუხედავად გაიქცეს. აუტიზმის მქონე პირებს ხშირად აქვთ გაქცევის სურვილი, ახლის აღმოჩენის, შეცნობის… შესაძლოა ამას თავისუფლების, დამოუკიდებლობის შეგრძნების წადილი ან ერთგვარი პროტესტიც ვუწოდოთ, ე. წ. „ღია კარის სინდრომი“, როდესაც ადამიანი მუდმივად ეძიებს ახალ კარს, რათა ნახოს, რა ხდება მის მიღმა.

ამის მერე იწყება დიდი თავგადასავალი როგორც 18 წლის აუტიზმის მქონე ბიჭისთვის, ისე მისი ახლობლებისთვის. სუფრის წევრები სხვადასხვა მიმართულებით გარბიან „ბავშვის“ მოსაძებნად მაშინ, როდესაც უკვე 10-15 წუთის წინ სეირს მაცქერალმა მეზობლებმა აივნებიდან ქუჩაში შენიშნეს სახლის „შლოპანცებით“ მორბენალი „ის ბიჭი, რომელმაც ლაპარაკი არ იცის“ და არც კი შეატყობინეს ოჯახს. ლოგიკურად კვანძი იკვრება მეტროს ერთ-ერთ უახლოეს სადგურთან. მატარებლების მოყვარული ბიჭი დიდი ალბათობით სწორედ იქ უნდა აღმოჩენილიყო. ოჯახის წევრების ინტუიცია უტყუარია, მეტროს პერსონალის, კერძოდ კონტროლიორის, ქმედება კი, რბილად რომ ვთქვათ, უგუნური, არაპროფესიონალური – ის უცნაური ქცევების მქონე ბიჭს უფასოდ ატარებს ესკალატორზე, დადევნებულ, აღელვებულ ხალხს კი ბილეთის გარეშე არ უშვებს. იკარგება ძვირფასი დრო.

ოჯახმა ბიჭის გაქცევიდან ნახევარ სააათში განაცხადა მომხდარის შესახებ პოლიციაში. თავდაპირველად, გაქცევის მიზეზის ძებნისას, დაინტერესდნენ, ხომ არ ძალადობდნენ შვილზე მშობლები. ეჭვების გაქარწყლების შემდეგ აღმოჩნდა, რომ შშმ პირის მოსაძებნი ერთადერთი გზა მეტროსადგურებში დამონტაჟებული ვიდეოკამერები იყო, რომელთა ფაილებს კრიმინალისტის გარეშე ვერ მოიპოვებდნენ. ჩანაწერების ნელი კადრების ყურება ოჯახის წევრებისათვის იოლი არ აღმოჩნდა: ხედავდნენ, როგორ გამოდიოდა ერთი ვაგონიდან ინტერესიანი ბიჭი და როგორ შედიოდა მეორეში ხანმოკლე ყოყმანის შემდეგ, კარგად უნდა დაკვირვებოდნენ, მისი არც ერთი მოძრაობა არ უნდა გამოპარვოდათ… ვიდეო ფაილების ერთსაათიანი თვალიერების შემდეგ აღმოჩნდა, რომ შემდეგი ოთხი, თბილისის ცენტრალური მეტროსადგურის კამერები არ მუშაობდა! შესაბამისად დაიკარგა ბიჭის კვალიც…  არადა საქართველოს დედაქალაქში უკვე დაბნელებულიყო…

სტანდარტულად თითოეულ სადგურზე პატრულის ორი თანამშრომელი მეტროს შესასვლელში, ორი კი ბაქანზე დგას. ნათესავების ნაწილი მეტროსადგურებთან მივდიოდით და ბიჭს ვეძებდით. ინფორმაცია ჰქონდათ როგორც ქუჩაში, მანქანაში მსხდომ პატრულებს, ისე მეტროში მყოფ პოლიციელებსაც. თუმცა, აუცილებლად უნდა ითქვას, რომ ის სადგურიდან სადგურამდე მახინჯდებოდა. აღწერილობიდან ყველას კარგად ახსოვდა ლურჯი მაისური, თუმცა ეძებდნენ არა 18 წლის 180 სანტიმეტრის სიმაღლის ბიჭს, არამედ 14 წლის მოზარდს. რომ არაფერი ვქვათ არასწორ ტერმინზე: იცოდნენ, რომ დაიკარგა „აუტიზმით დაავადებული“ ბიჭი, რომელსაც „შლოპანცები“ აცვია.

და მაინც: როგორ ვიპოვოთ დაკარგული შშმ პირი მეტროში?

1. სასწრაფოდ მოითხოვეთ კრიმინალისტის მოსვლა განყოფილებაში, რათა მან დაუყოვნებლივ გასცეს ბრძანება ვიდეო ფაილების გასახსნელად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, საღამოს პიკის საათის მომიზეზებით, შესაძლოა დილამდე მოთმინება გირჩიონ.
2. დაურეკეთ ახლობლებს, რომ გადანაწილდნენ ქალაქში, ეძებონ მეტროსთან ახლომდებარე ტროტუარებზე, გამოკითხონ გარემოვაჭრეები თუ მაღაზიების გამყიდველები, რადგან ადრე თუ გვიან დაკარგული ბიჭი შიმშილის დასაკმაყოფილებლად სავარაუდოდ პროდუქტების უახლოეს მაღაზიას მიაკითხავს. პატრულის თანამშრომლებმა შესაძლოა ხალხის დიდ ნაკადში ბიჭი ვერ შენიშნონ, ახლობლები კი დაკარგულს უმალ იცნობენ. გაგიკვირდებათ და, რიგითი მოქალაქეებიც შესაძლოა სულაც არ დააეჭვოს სამი საათის განმავლობაში მეტროში მოსეირნე ტანმაღალმა ბიჭმა, რომელიც ხშირად სიხარულისგან დახტის და ტაშსაც უკრავს.

მაგრამ რას ვაკეთებთ მაშინ, როცა მიყოლებით ოთხ მეტროსადგურში არ მუშაობს ვიდეოკამერა? როცა არ ვიცით, ბიჭი ისევ მეტროშია თუ უკვე ამოვიდა და ბნელ ქალაქში უმეთვალყუროდ დაიარება? მივდივართ რამდენჯერმე მის საყვარელ, ჩაბნელებულ სკოლასთან – იქნებ ნაცნობ გზას არ უღალატა და თავად მივიდა მონატრებულ სასწავლებელში, სადაც ზრდასრული ასაკის შესრულებისთანავე დაემშვიდობნენ და მას მერე იძულებულია სახლში იყოს. თუ იქაც არ დაგხვდათ, რა უნდა მოიმოქმედოთ?

ფაქტია, ასეთ დროს რიგითი შშმ მოქალაქის ბედი ღმერთისა და რამდენიმე კეთილსინდისიერი, ყურადღებიანი პატრულის ანაბარა რჩება. ღამის ათ საათზე, მეტროს ბოლო გაჩერებაზე – ვარკეთილში – ბიჭი ამოდის ესკალატორზე, წყლის ბოთლს აჯანჯღარებს ყურთან და ისევ იმავე კიბით აპირებს ბაქანზე დაბრუნებას. ეს საეჭვო ქცევა და მისი უკვე გადმოცემული ჩაცმულობა პატრულს არწმუნებს, რომ ეს სწორედ ის ბიჭია, რომელსაც სამ საათზე მეტია ეძებენ.

ამ შემთხვევამ დამარწმუნა, რომ ბევრ სფეროშია გასატარებელი რეფორმები, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში მომუშავეებისათვის სპეციალური ტრეინინგებია ჩასატარებელი. ამით უგზოუკვლოდ დაკარგულთა საგანგაშო სტატისტიკაც მკვეთრად შემცირდებოდა. შშმ პირების შესახებ ცნობიერების ამაღლება სკოლაშივე უნდა ხდებოდეს – მოსწავლე არ უნდა დაიბნეს უცნაური ბიჭის დანახვისას და უნდა მიმართოს პატრულის თანამშრომელს, რომლის მოძებნაც არ უნდა გაჭირდეს თავშეყრის ადგილებში. ვიმედოვნებ, რომ მეტი მოქალაქე დაინტერესდებოდა მეტროში მოხეტიალე ბიჭით, ის მცირეწლოვანი რომ ყოფილიყო. პასუხს თუ ვერ მიიღებდნენ მისგან, პატრულს მაინც გაუზიარებდნენ ეჭვს – შესაძლოა ბავშვი დაკარგულია და ამას თავადაც ვერ ხვდებაო. სამწუხაროა, რომ გულგრილობას ვაწყდებით ნაცნობების (მეზობლების) მხრიდანაც კი. ასევე არ ვარ დარწმუნებული, რომ დაკარგულის ფოტოც გადააგზავნა პოლიციამ ყველა პუნქტში ინტერნეტით. შესაძლოა მხოლოდ რაციით გადასცეს ინფორმაცია, რომელიც, როგორც უკვე აღვნიშნე, ჭორის დონეზე გავრცელებულ ამბავს უფრო ჰგავდა.

ამ შემთხვევამ გამოკვეთა კიდევ ერთი პრობლემა – ზრდასრული შშმ პირების დასაქმებისა და დღის ცენტრების საკითხი, რომელიც დღემდე დეფიციტურია საქართველოში. ბიჭი რომ რეალიზებული იყოს – სწავლით, ხელსაქმითა თუ სპორტით დაკავებული, სახლში გამოკეტილიც არ იქნება და მრავალფეროვანი, სრულფასოვანი ცხოვრების მქონეს მისი თვალსაზრისით „გასეირნების“, ჩვენი გადმოსახედიდან კი „გაქცევის“ სურვილიც ნაკლებად გაუჩნდება. სამწუხაროდ, ჩვენს ქვეყანაში ასეთ ბიჭებსა და გოგონებზე ნაკლებად ფიქრობენ, ისევე როგორც „ქუჩის ბავშვებზე“. საზოგადოებაც ინდიფერენტული და გაუთვითცნობიერებულია: გავიხსენოთ, ბოლოს როდის დავრეკეთ ცხელ ხაზზე, პატრულში ან სასწრაფოში მათხოვარი ბავშვის, უცნაური ტიპის ან ქუჩაში მძინარე კაცის დანახვაზე?..

ფსიქოლოგი ნაიჯელ ლატტა მისთვის ჩვეული ენაკვიმატობით ურჩევს მეამბოხე მოზარდების მშობლებს, დაიჯერონ, რომ ცოტა ხანში, როდესაც ასაკობრივი ტორნადო გადაივლის, მათი შვილები კვლავ გადაიქცევიან დამჯერ და სათუთ  ადამიანებად. თავის წიგნში „ვიდრე თქვენმა მოზარდმა ჭკუიდან არ შეგშალათ“ გამოცდილი ფსიქოლოგი უამრავ საინტერესო რჩევას იძლევა: როგორ უნდა დაიბრუნონ მშობლებმა დაკარგული ავტორიტეტი; რა უნდა გააკეთონ იმისათვის, რომ შვილმა ნარკოტიკი არ გასინჯოს; როგორ უნდა აღზარდოს მარტოხელა დედამ მოზარდი; რაზე უნდა დახუჭონ თვალი და რაზე – არა. წიგნი არ გვასწავლის, როგორ გავხდეთ იდეალური მშობელი, არამედ გვიყვება, როგორი უნდა იყოს კარგი დედ-მამა.

ფსიქოლოგის აზრით, მოზარდების (13-დან 19 წლამდე) ქცევა ბანკის ძარცვას ჰგავს. ვიღაც ბავშვობას ნელ-ნელა და თავაზიანად ემშვიდობება, დაახლოებით ასე: მძარცველი თავის სათხოვარს ფურცელზე წერს და მოკრძალებით, უხმაუროდ გადასცემს მოლარეს, რათა მან ტკიცინა კუპიურები გადაულოცოს. სხვა მძარცველი კი ისეთ ამბავს ტეხს, თითქოს ვიღაც კედლის განგრევას სატვირთო მანქანით ცდილობდეს და კვალად სასტიკ ნანგრევებს ტოვებდეს.

ნაიჯელ ლატტა ურჩევს მშობლებს, გააცნობიერონ, რომ მოზარდობა დაავადების მსგავსია, დროებითი შეშლილობაა, რომელიც აუცილებლად გაივლის. მანამდე კი მშობლები უნდა ეცადონ, გულთან ახლოს არაფერი მიიტანონ. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მათ მოზარდების ცუდ ქცევას უნდა გაუძლონ. არა, ეს მათ არ მოეთხოვებათ.

„მათი მეთოდები: როგორ გადავყავართ მოზარდებს ჭკუიდან

მშობლების ყველაზე დიდი შეცდომაა, როდესაც თინეიჯერი შვილები ნორმალურები ჰგონიათ მიაჩნიათ. დიახ, ისინი ნორმალურად გამოიყურებიან, მაგრამ ასეთები არ არიან.

ჩვენ ვფიქრობთ, რომ მოზარდის შეცვლა შეგვიძლია, სინამდვილეში კი ეს წარმოუდგენელია. ამის გააზრება ძალზე მნიშვნელოვანია. წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩვენ ტყუილად დავკარგავთ უამრავ დროს და ძალისხმევას იმაში, რომ ჩვენი ვაჟიშვილი ან ქალიშვილი ვაქციოთ ადამიანად, რომელსაც ის არ წარმოადგენს. თქვენ არა მხოლოდ თავს დაიტანჯავთ ამით, არამედ შვილსაც ბევრ ტკივილს მიანიჭებთ.

ყველაფერი, რაც სისტემის შესაცვლელად დაგჭირდებათ, ერთი ადამიანის ქცევის შეცვლაა და ეს ადამიანი თქვენ ხართ.

მოზარდის სისხლი სავსეა ზრდისა და სტრესის ჰორმონებით. ჰორმონების სიჭარბე მოზარდის ბიოლოგიურ საათს თავდაყირა აყენებს. ამიტომ ისინი ღამე ფხიზლობენ, დღისით კი სულ ეძინებათ.

მოზარდებს სჩვევიათ მათთვის უსიამოვნო თემიდან გადახვევა. ისინი ამას ყველაზე მოხერხებულად კამათის დროს აკეთებენ. მათი მეორე ხრიკი მშობლებში დაბნეულობის გამოწვევაა. მოზარდები შედიან მშობლებთან კამათში, შემდეგ კითხვებს იგერიებენ და უკან უბრუნებენ ისე, რომ ახსნა-განმარტებების მოცემა მშობლებს უწევთ და არა მოზარდს. კიდევ ერთი მშობლებზე ზემოქმედების ნაცადი მეთოდი მათი შეშინებაა. მაგალითად, მოზარდები იმუქრებიან, რომ სახლიდან ღამის ორ საათზე შეყვარებულთან ერთად გაიქცევიან, სკოლას მიატოვებენ და სხვა. გარდა იმისა, რომ მშობლებს მართლაც აშინებთ ბავშვების მუქარა, ისინი თავს დამნაშავეებად თვლიან. ასეთ დროს მშობელს არ შეუძლია სწორი გადაწყვეტილების მიღება. ამაში ხელს დანაშაულის შეგრძნება უშლის.

ახლა რჩევები მოზარდებს: მშობლები ვერ იტანენ, როდესაც შვილები იტანჯებიან. თუ მოზარდი ხართ, ამ ტაქტიკის გამოყენება მაშინ შეგიძლიათ, როცა რამეს გიკრძალავენ ან აპირებენ მკაცრად დაგსაჯონ. თქვენ დაუყოვნებლივ უნდა აჩვენოთ მშობლებს, რომ ძალიან უბედური ხართ და სხვა არჩევანი არ დარჩებათ, შეშინდებიან, რათა თქვენ ემოციური ტრავმა არ მიიღოთ.

ცოტა ხნით ადრე, ვიდრე მშობლებისგან რაიმე ნებართვის აღება მოგიწევთ ან, პირიქით, როგორც კი სერიოზულ დანაშაულს ჩაიდენთ, აჩვენეთ, რომ „გამოსწორდებით“, გამოთქვით სურვილი, რომ „კარგი” გახდებით, თხოვეთ კიდევ ერთი შანსი მოგცენ. მშობლებს ყოველთვის უნდათ დაიჯერონ, რომ თქვენ უკეთეს გზას დაადგებით.

მთავარია, თქვენი თხოვნა ისეთი იყოს, რომ მშობლებმა ის უგუნურებაში არ ჩაგითვალონ. ენერგიულად დაიცავით ის, სანამ არ დაიღლებიან და კომპრომისზე არ წავლენ. მშობლების დასათანხმებლად შეგიძლიათ სულ სხვა მოთხოვნით დაიწყოთ, მაგალითად, ნება დაგრთონ უქმეებზე მეგობარ ბიჭთან ერთად ტატუების ფესტივალზე წახვიდეთ. რა თქმა უნდა, ამაზე უარს მიიღებთ. მაინც იმდენ ხანს ედავეთ, რამდენ ხანსაც შეძლებთ, დაქანცეთ თქვენი თხოვნით და სადღაც მეთეტრთმეტე ცდაზე აჩვენეთ, რომ ფარ-ხმალს ყრით, შემდეგ კი… იმედგაცრუებული ხმით სთხოვეთ, მერისთან დარჩენის ნება მაინც დაგრთონ. ეს ხომ ტატუების ფესტივალთან შედარებით არაფერია. ჩვეულებრივ მშობლები მერისთანაც არ გაგიშვებდნენ, რადგან მიაჩნიათ, რომ ის თქვენზე უარყოფით გავლენას ახდენს, თუმცა, ამ შემთხვევაში, ტატუების ფესტივალის ფონზე, მერი უფრთო ანგელოზად მოეჩვენებათ.

როგორ უნდა მოიქცნენ მშობლები

მოზარდის აღზრდაში სამი უმნიშვნელოვანესი რამ არსებობს: ურთიერთობები, ურთიერთობები და ურთიერთობები. ნებისმიერ სისტემაში დისციპლინა მყარ ურთიერთობას ეფუძნება. ამის გარეშე მშობლებს გავლენის ბერკეტები არ ექნებათ. ვიდრე მითითებებს გასცემდეთ, თქვენი ქმედებები ურთიერთობებით უნდა იყოს მხარდაჭერილი.

1. არც ეცადოთ ბრძოლას ახალგაზრდულ კულტურასთან. ამ ბრძოლას აუცილებლად წააგებთ. აღიარეთ მოზარდის ძირითადი უფლება – ინდივიდუალობის ძიების პროცესი.

ჩვენ არ ვიცით, რა არის საუკეთესო ჩვენი შვილებისთვის, ეს მხოლოდ მათთვის არის ცნობილი. ჩვენ უნდა ვენდოთ მათ გადაწყვეტილებებს. რა თქმა უნდა, არა ყოველთვის. უნდა დავიჯეროთ, რომ აუცილებლად იპოვიან თავის ადგილს სამყაროში. შეიძლება ამას გარკვეული დრო დასჭირდეს, მაგრამ მაინც მივლენ აქამდე, თუნდაც ორმოცდაათი წლის ასაკში. მშობლების ამოცანაა ბავშვმა იპოვოს ჰობი, გატაცება და ის განავითაროს. სიცოცხლე არაპროგნოზირებადია და ჩვენ არ ვიცით, სადამდე მივა ეს გატაცება. კარგია და სასარგებლო ახალგაზრდების (და ნებისმიერი ადამიანის) წახალისება. წახალისება და ჯილდო არის ძლიერი მამოტივირებელი ფაქტორი, რომელიც მნიშვნელოვნად მოქმედებს ქცევაზე.

უბრალოდ იყავით მოზარდის გვერდით.

2. გამოიყენეთ თქვენი მოზარდის პრაგმატული მიდგომა. ის რაღაცას მხოლოდ იმ შემთხვევაში გააკეთებს, თუ სათავისო სარგებელს დაინახავს. თუ გინდათ, რომ ის გააკეთოს, რასაც სთავაზობთ, დარწმუნდით, რომ ამაში ნამდვილად დევს რაღაც აზრი (მაგალითად, ამის სანაცვლოდ აცდება სასჯელს). მოზარდი სხვადასხვა სპექტრის ემოციებს განიცდის, მაგრამ, როგორც წესი, მხოლოდ რისხვას გვიჩვენებს.

არ გააკეთოთ არასწორი დასკვნები: როცა ის ბრაზობს – ეს არ არის ყველაფერი, რასაც სინამდვილეში გრძნობს.

ბიჭებიც გოგოებივით მგრძნობიარენი არიან. ისინიც განიცდიან ტკივილს, წუხილს, შიშს, დაუცველობას – ყველაფერს. გოგონები გრძნობებს უფრო ადვილად აჩვენებენ, რადგან არ არიან იმ მითების მსხვერპლი არიან, რომელთა თანახმად რაღაც უნდა აკეთონ და რაღაც – არა (მაგალითად, ბიჭებმა არ უნდა იტირონ).

არ არის საჭირო ზედმეტი ზრუნვა მოზარდებზე. ეს მათ აღიზიანებს და კონფლიქტს აღვივებს.

3. არ გაუკეთოთ ბუტერბროდები სკოლაში. ეს ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი რამაა, რითაც შეგიძლიათ მისი დამოუკიდებლობის განვითარება. თუ მოზარდი უფროსკლასელია, ლანჩის პრობლემის გადაწყვეტა თავად უნდა შეძლოს.
4. ნუ გააღიზიანებთ წვრილმანებით. ნუ ედავებით უმნიშვნელო წვრილმანების გამო. არ არის აუცილებელი მოზარდებთან საუბარი, საუბარი და საუბარი. ნებისმიერი რამ შეგიძლიათ მოკლედ განუმარტოთ. ნებისმიერი.
5. აუცილებლად უთხარით ხოლმე, რომ ის გიყვართ. ამის პასუხად ის თვალებს ამოატრიალებს, იხვნეშებს და შეწუხებულ სახეს მიიღებს, მაგრამ არ დანებდეთ, მაინც უთხარით, რომ გიყვართ.

მიიღეთ მოზარდი ისეთი, როგორც არის. თქვენი შვილი შეიძლება არ იყოს სპორტით დაინტერესებული, უყვარდეს პოეზია, სასაცილოდ ჩაცმა, უსმენდეს ხმაურიან მუსიკას, ჰყავდეს უცნაური მეგობრები, იყოს გეი და როგორიც არ უნდა იყოს ის, მან უნდა იცოდეს, რომ თქვენ ის ძალიან გიყვართ.

6. გაატარეთ მასთან ერთად დრო. თქვენი ქალიშვილი შეიძლება ზრდასრულს ჰგავდეს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ის ზრდასრულია. გახსოვდეთ, რომ სრული მოწიფულობა ხშირ შემთხვევაში 20 წლის შემდეგ მოდის.
7. იყავით „ღუზა რეალობაში“. ბევრი თინეიჯერი გოგონა შეპყრობილია თავისი გარეგნობით. თქვენ უნდა დაარწმუნოთ ის, რომ ყველაფერი კარგად არის, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ გამოიყურება ის.

დედებო, იყავით თქვენი შვილებისთვის სამაგალითონი. მნიშვნელოვანია, რომ სწორედ თქვენ ჩამოაყალიბოთ თქვენი ქალიშვილის სწორი დამოკიდებულება საკუთარი სხეულის მიმართ. თუკი ყოველდღე დაიჩივლებთ, რომ მსუქანი ხართ ან კიდევ უარესი, ეტყვით მოზარდს, რომ ის მსუქანია, საშიშ გზას დაადგებით.

მამებო, თქვენი ურთიერთობა ცოლებთან თქვენი ქალიშვილისთვის პირველი მაგალითია იმისა, თუ როგორი უნდა იყოს ურთიერთობა კაცსა და ქალს შორის. თქვენ უნდა აჩვენოთ ისეთი დამოკიდებულება, როგორიც გსურთ, რომ მას ჰქონდეს თავის მეუღლესთან.

მშობლების მთავარი შეცდომა

მოზარდის უხეშ ან ცუდ საქციელს გამართლება არ აქვს, რადგან ის შეგნებული არჩევნის შედეგია. ამის გათვალისწინებით, მშობლები უფრო გონიერი უნდა იყვნენ და შექმნან გარემო, რომელიც ხელს შეუწყობს მოზარდს სწორი გადაწყვეტილებების მიღებაში.

მნიშვნელოვანი კითხვა, რომელზეც მშობლებს ყველაზე მეტად უჭირთ პასუხის გაცემა არის: რას აკეთებ ისეთს, რომ საქმეს უფრო მეტად აფუჭებ? თუკი ღმერთმა არ დაგაჯილდოვათ ანგელოზის მოთმინებით (რაც, ასე გვაკლია რიგით მოკვდავებს) მოზარდთან ურთიერთობა აუცილებლად გაფუჭდება. როგორც წესი, რაც უფრო მეტი კონფლიქტი არსებობს, მით უფრო რთულია მშობლებისთვის იმის აღიარება, რომ ისინი თავად ართულებენ სიტუაციას.

მოზარდებს ნაკლებად სჭირდებათ მეგობარი მშობელი. ეს წამოწყება მოზარდობაში თითქმის ყოველთვის კრახით მთავრდება. სამყარო სავსეა ადამიანებით, რომლებთანაც თქვენი შვილები იმეგობრებენ, მაგრამ დედა და მამა მხოლოდ ერთი ჰყავთ. მშობლებს შვილისთვის იმის გაკეთება შეუძლიათ, რასაც მეგობრები არასდროს გაუკეთებენ. მშობლებს შეუძლიათ მიიღონ რთული გადაწყვეტილება და თქვან – „არა“. კი, მაქსიმალურად გაერთეთ მოზარდებთან ერთად, უბრალოდ, დარჩით მათ მშობლებად.

მშობელთა „ნაირსახეობა“

წუწუნა მშობლები – მიიჩნევენ, რომ ისინი არ იმსახურებენ იმ პრობლემებს, რომლებსაც შვილები უქმნიან;

ბუტიები – ივიწყებენ, რომ დიდები არიან და მათი წყენა, რომელსაც გულში ინახავენ, წარამარა გარეთ ჟონავს;

ჰიპებს – სურთ, რომ შვილები სულით თავისუფალი ჰყავდეთ, სძულთ წესები და შეზღუდვები, უყვართ თავისუფლება და პატივს სცემენ „მეს“ გამოვლინებას, ამიტომ ითმენენ მოზარდების მიუღებელ ქცევას, მერე კი უკვირთ, რომ ისინი არასდროს ასრულებენ მათ თხოვნებს;

მშიშრებს – იმდენად ეშინიათ სამყაროსი, რომ ბავშვებს ყველაფერს უკრძალავენ. მუდმივად თავს დასტრიალებენ და ცდილობენ, დაიცვან ისინი, შემდეგ კი უკვირთ, რომ ბავშვები მათ მიმართ სიძულვილს გამოხატავენ;

შეუმჩნეველნი – ძალიან დაკავებულნი არიან კარიერით ან ინტერნეტით. ამიტომ ბავშვების აღზრდა არ აინტერესებთ. მათ არ აკვირვებთ, როდესაც შვილები უსიამოვნო ისტორიებში ეხვევიან, რადგან ამას არც კი ამჩნევენ;

უძირო საფულეები – ცდილობენ მოზრდის კარგი ქცევა „იყიდონ“ სხვადასხვა სახის ტანსაცმელითა და საჩუქრით;

იდიოტებს – ბრმად სჯერათ ყველაფრის, რასაც ბავშვები ამბობენ;

აბეზარი მშობლები – ზედმეტად აქტიურად არიან ჩართული ბავშვის ცხოვრებაში და არ უტოვებენ მათ თავისუფალ სივრცეს;

ყრუები – არასდროს უსმენენ მოსაუბრე ბავშვებს, არ იციან რა სურთ მათ.

ბევრ მშობელს არ ესმის, რომ თუ მოზარდს წესებს არ დაუდგენს, მოზარდები მას თვითონ მოიგონებს. თუ თქვენ არ დაუშვებთ კომენდანტის საათს, მოზარდი თავად დანიშნავს მას და ეს არ იქნება თქვენთვის მისაღები ამბავი.

სქესობრივი სიმწიფე და მნიშვნელოვანი საუბარი

ბავშვები სულ უფრო სწრაფად იზრდებიან. დღეს გოგონების სქესობრივი მომწიფების საშუალო ასაკი ათი წლიდან, ბიჭების კი თერთმეტი-თორმეტი წლიდან იწყება. ბავშვებს უკვე შვილები ჰყავთ. ჩნდება კითხვა: როგორ დავაზღვიოთ ჩვენი შვილები ამისგან?

ზოგი ამჯობინებს პრობლემის იგნორირებას იმ იმედით, რომ ის თავისით გადაწყდება. ეს ცუდი სტრატეგიაა. თუ სახლში მოზარდები გყავთ, უმჯობესია სწორი ინფორმაცია თქვენგან მიიღონ, რადგან მეგობრებისგან მიღებული ინსტრუქციების ხარისხი საეჭვოა.

ზოგი ადამიანი ფიქრობს, რომ სექსსა და კონტრაცეფციაზე საუბრები მოზარდებს ამ ყველაფრის დაგემოვნებისკენ უბიძგებს. სინამდვილეში ეს ცრუ შეხედულებაა. მრავალი კვლევა ცხადყოფს, რომ მოზარდები, რომელთანაც მშობლები სექსზე საუბრობენ, პირველ ინტიმურ გამოცდილებას არცთუ მალე ეზიარებიან და კონტრაცეპტივებსაც აქტიურად იყენებენ.

ყველაზე მარტივი, რაც ხელგეწიფებათ, ის არის, რომ მტკიცედ გადაწყვიტოთ, რის ნებას რთავთ შვილებს და რისას – არა. ზუსტად უნდა იცოდეთ, რომელ ჟურნალებს კითხულობს თქვენი ქალიშვილი და რას უყურებს ტელევიზიის საშუალებით. ნუ შეუძენთ გოგონას თეთრეულს წარწერით „ტკბილი“. თუ არ გინდათ, რომ ისინი ვულგარულად გამოიყურებოდნენ, ნუ უყიდით ვულგარულ ტანსაცმელს.

დასჯა

არასოდეს გამოიყენოთ სიტყვა „სასჯელი“ ახალგაზრდების თანდასწრებით. ამის ნაცვლად, გამოვიყენოთ სიტყვა „შედეგი“.

არსებობს ორი სახის სასჯელი. ან რაღაც კარგი უნდა დაათმობინოთ, ან  „ცუდად“ მოექცეთ (შინაპატიმრობა, ჯიბის ფულის აღკვეთა, კომპიუტერების გამოყენების აკრძალვა, მეგობრებთან ურთიერთობის შეზღუდვა) ეს არის პირველი ტიპის სასჯელი.

მეორე ტიპის სასჯელია: დამატებითი შრომატევადი, მოსაწყენი და უსიამოვნო საოჯახო საქმის კეთება  (აბაზანის გახეხვა, მტვერსასრუტით დალაგება, სადარბაზოს მორეცხვა, ფანჯრების წმენდა და სხვ.). თუ ისინი სკოლაში ცუდად იქცევიან, მიაცილეთ საკლასო ოთახის კარამდე.

ჩვენ ვხარჯავთ საშინლად ბევრ დროს იმაზე ფიქრში,  როგორ მივცეთ მოზარდებს „კარგებად“ ყოფნის საბაბი, მაგრამ არ ვუფიქრდებით იმას, როგორ უნდა მივცეთ საბაბი, არ იყვნენ „ცუდები“.

ეფექტიანი არის არა სადამსჯელო, არამედ გონივრული, სამართლიანი, ცუდი ყოფაქცევის შესაფერისი სასჯელი. მხოლოდ ასეთი სასჯელის საშუალებით მოზარდისთვის თვალსაჩინო ხდება კავშირი ქცევასა და მისგან მიღებულ შედეგებს შორის.

ფსიქოლოგის დახმარებაში არაფერია სასირცხვო. ბევრი მშობელი პერიოდულად აწყდება ისეთ სერიოზულ პრობლემებს, რომელთა გადაწყვეტას საკუთარი ძალებით ვერ ახერხებს.

მოამზდა ირმა კახურაშვილმა

მადლობა მას იმისთვის, რომ სულ პატარა გოგოს ტოლ-სწორივით სახელით

მიმართვის უფლება მომცა და ამით ყველაზე ამაყ პაციენტად მაქცია

სტუმრად

კვირა დღეა. ჯაფარიძე –ქევანიშვილის კლინიკაში ჩემს მეგობარ ექიმთან, ზურასთან მივდივარ. ეს ის იშვიათი შემთხვევაა, როცა არც მე ვუჩივი ჯანმრთელობას  და არც ვინმე ახლობელი მახლავს თან, რომელსაც მისი რჩევა ან დახმარება სჭირდება. უბრალოდ, მომენატრა და მივდივარ – სასაუბროდ, სითბოს, სიყვარულის, სიმშვიდის მისაღებად, და,  ალბათ, ყოველდღიური პრობლემებისგან გასაქცევად და სულის მოსათქმელადაც. ზურასთან ხომ, მისი იშვიათი კაცთმოყვარე ბუნებიდან, უბრალოებიდან, ინტელექტიდან და მუდამ თანამედროვე აზროვნებიდან გამომდინარე, ნებისმიერ თემაზე ლაპარაკის ფუფუნება და მოდუნების საშუალება გაქვს!

მოვლენები ახლაც იმ თანმიმდევრობით განვითარდება, როგორც ყოველთვის: ფრთხილი დაკაკუნების შემდეგ შევაღებ მისი კაბინეტის კარს და სანამ მე ნაბიჯს გადავდგამ, ის უკვე სკამიდან პატარა ბიჭივით სხარტად წამომდგარი, თეთრი ხალათის ფრიალით და ფართოდ გაშლილი  ხელებით, ჩემ წინ გაჩნდება ჩვენი მრავალწლიანი „ჩახუტების“ რიტუალის შესასრულებლად. მერე მე მისი სამუშაო მაგიდის წინ სტუმარ-პაციენტისთვის დადგმულ კომფორტულ სავარძელში მოვთავსდები და საუბარსაც ყოველგვარი შესავლებისა და უხერხულობის გარეშე გავაბამთ. ერთმანეთის მოკითხვის შემდეგ  სულ ცოტა ხნით პოლიტიკაზე ვილაპარაკებთ, უფო სწორად, ჩვენს ქვეყანაზე, რომლის საშველიც, ვერ დავადგინეთ, არის თუ არა; მერე პირად ცხოვრებასა და ჯანმრთელობაზე – ჩემსაზე უფრო, რომელზეც ზურა ოჯახის წევრივით წუხს; მერე ხელოვნებაზე, სადაც მწერლობას, როგორც ყოველთვის, ყველაზე დიდ დროს დავუთმობთ; საუბრისას შიგადაშიგ აუცილებლად გავიხუმრებთ, თვალსა და ხელს შუა გასულ წლებსა  და საერთო მეგობრებსაც გავიხსენებთ, გარდაცვლილებზე საუბრისას ერთმანეთის უჩუმრად ამოვიწმენდთ ცრემლებს თვალებიდან – განსაკუთრებით, ზაურ ჩანტლაძის გახსენებისას – ბოლოს კი, როცა ზურას მორთმეულ ფინჯან ჩაის, ხანაც ჭიქა ღვინოს, ძირამდე ჩავიყვან, წამოვდგები და ისევ მალე შეხვედრის იმედით, მეექვსე სართულზე  ზურას იმ კიბის თავში ჩავეხუტები კიდევ ერთხელ, რომლის არცთუ მოხერხებულ, მაღალ და ვიწრო საფეხურებსაც უკვე ბედნიერი მივუყვები ზემოთ. ასეთი განცდა მქონდა წლების წინ იქ, მეცხრეშიც, სადაც გავიცანი ზურა, და ასეა აქაც. და ვიცი, რატომაც: კლინიკა, სადაც ზურაა, არასოდეს არის ჩვეულებრივი კლინიკა, ის სახლია, სადაც მეც და  მასთან მისულ ნებისმიერ ადამიანს ზურა იმედს და სიხარულს ახვედრებს.

თბილისი

დაბადების წელი არ ვიცი და არც არასოდეს ვკითხავ. ვიცი ის, რომ დაიბადა ვერაზე, ექიმების ოჯახში, შემდეგ კი ელბაქიძეზე გადავიდნენ საცხოვრებლად. უნდა ნახოთ, როგორ გატაცებით ყვება  თავის თბილისურ ბავშვობასა და მაშინდელ თბილისზე: „ფეხბურთს ყაზბეგის ქუჩაზე ვთამაშობდით, საჩხუბრად „დარტყმის ქუჩაზე“ მივდიოდით – ასე ვეძახდით მაშინ, ახლა, მგონი, ზანდუკელის ჩიხი ჰქვია. ვჩხუბობდით და მერე იქვე ვართმევდით ხელს ბიჭები ერთმანეთს. შეურიგებლად არასოდეს მივდიოდით სახლებში. ელბაქიძეზე რომ გადავედით, ჯავახიშვილის ქუჩით ავდიოდი სკოლაში. მეგობრები – ისევ ზაურ ჩანტლაძეს ახსენებს პირველს და ისევ უცრემლიანდება თვალები – ხშირად ვსეირნობდით ერთად,  ხან  კიროვის პარკში, ხან რუსთაველზე. რუსთაველზე სიარული ერთგვარი რიტუალი იყო. მაქსიმუმ ნახევარი საათი მაინც უნდა გევლო, ოღონდ მარტო მარჯვენა მხარეს. მაშინ ყველა ერთმანეთს იცნობდა, ყოველ ხუთ წუთში გამარჯობას ამბობდი. ჭავჭავაძისა და რუსთაველის გადაკვეთაზე კარგი წიგნის მაღაზია იყო და იქაც ხშირად შევდიოდით. კვირაში ერთხელ „ ველიამინოვზე“ ხინკალი უნდა გვეჭამა, ლაღიძეში – ხაჭაპური, წყალი ხომ თავისთავად უნდა დაგველია. იქვე იყიდებოდა ბორჯომი – ჩამოსასხმელიც და ბოთლისაც. ტრამვაი უხდებოდა თბილისს ძალიან. ტრაგედიაა, რომ ეს საუკეთესო, ეკოლოგიურად სუფთა და იაფი ტრანსპორტი დღეს აღარ არსებობს. ვერელები, მთაწმინდელები, ჩუღურეთელები, ერთმანეთს მიხრა-მოხრით და სიარულით ვცნობდით.  თბილისის და თბილისელების ფსიქოლოგია შეიცვალა. ქალაქი, სადაც მე გავიზარდე და სადაც ბევრი სომეხი, თათარი, ქურთი, რუსი, იეზიდი ცხოვრობდა, თბილისი იყო; ახლა ქართველი უფრო მეტი ცხოვრობს, მაგრამ თბილისი აღარ არის.

თლუღი

სამუშაო მაგიდის უკან, კედელზე „რაჭის მაზრის“ რუკაა გაკრული. ამბროლაურს ვხედავ. თლუღს ვერა. თუმცა, ამას მნიშვნელობა არა აქვს. მთავარია, თვითონ იცის, რომ იმ პატარა შავ წერტილთან ძალიან ახლოსაა მისი მშობლიური სოფელი, სადაც, თითქმის ყოველ ზაფხულს ჩადის და როგორც მაშინ,  ბავშვობაში, როცა ბაბუას ეხმარებოდა, დღესაც  სიამოვნებით ბარავს და თოხნის. სიყვარულით ლაპარაკობს მშობლიურ კუთხესა და რაჭველებზე. იცი, ღიმილით მითხრა, ერთი წიგნი გამოვიდა, სადაც მეცნიერულადაა დასაბუთებული, რომ რუსთაველი რაჭველია. რატომაც არა, ისურვებდა, როგორც ნამდვილი რაჭველი და გულითაც გაიხარებდა.

რაჭველების და რაჭის სიყვარულს იტევს მის კაბინეტში ორი ერთნაირი  ფოტო – სამი თავშლიანი შაოსანი ბებო ქართული ხალხური საკრავებით ხელში; ასევე „ცნობილი რაჭველების“ ფოტო, სადაც მამა, შამშე ქევანიშვილი სხვა რაჭველებთან ერთად არის გადაღებული. მათ შორისაა პედაგოგი, პუბლიცისტი და მწერალი, სიმონიკა სხირტლაძეც. ეს ფოტოც ორი აქვს – ერთი ე.წ. სამზარეულოში უკიდია, მეორე – ოთახში; თივით სავსე ურემში შებმული ხარებიც რაჭას ახსენებს და ამიტომ მიუჩინა მასაც ადგილი „ბებოების“ გვერდით, თორემ ისე, ფოტო სლოვაკეთშია გადაღებული. მაგიდაზე უწყვია გაზეთ „რაჭის“ ნომრები, რომელთაც უკანასკნელ სტრიქონამდე კითხულობს; და ამავე განწყობას ემსახურება სამზარეულოს ღია კარიდან დანახული ჩუქურთმებიანი მაგიდის ქვეშ გაშლილი ჟანგისფერნაჭუჭიანი თხილიც, რომელიც შეხედვისთანავე შემოდგომის რაჭულ სოფლის სითბოს აფრქვევს.

მამა

მამაზე ასეთი ისტორია მიამბო:

„მამაჩემი, შამშე ქევანიშვილი, სამედიცინო ინსტიტუტში ტოპოგრაფიული ანატომიისა და ოპერაციული ქირურგიის კათედრის გამგე იყო. მახსოვს, ერთხელ ცეკას ერთ-ერთმა მდივანმა სახლში დაურეკა და უთხრა, შამშე ივანოვიჩ, ამა და ამ სტუდენტს სამიანი უნდა დაუწეროო. უარი ვერ უთხრა, ცეკას მდივანი იყო, მაგრამ საკუთარ სინდისთან რომ მართალი ყოფილიყო, ასეთი რამ მოიფიქრა: მეორე დღიდან იმ სტუდენტს ლექციების შემდეგ კათედრაზე იბარებდა და ორი კვირის განმავლობაში ამეცადინებდა. გამოცდამდე კი ისე შეასწავლა საგანი, რომ სტუდენტმა დამსახურებული 4-იანი მიიღო“.

რეგალიები

ზურაბ ქევანიშვილი – აუდიოლოგი, საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტი, პროფესორი, გერმანიის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი, დრეზდენის საპატიო მოქალაქე, სიმონ ხეჩინაშვილთან ერთად, საქართველოში აუდიოლოგიის დარგის დამაარსებელი. მრავალი წლის განმავლობაში  მუშაობდა დრეზდენის, მაგდებურგის, მიუნხენის კლინიკებში. გერმანელ მეცნიერებთან ერთად არის 170 ნაშრომის ავტორი, სამი პრემირებული წიგნის თანაავტორი, არის 14 დისერტაციის ხელმძღვანელი, თანახელმძღვანელი ან კონსულტატი, მისი 200-ზე მეტი  ნაშრომი დაბეჭდილია მსოფლიოს წამყვანი ქვეყნების სამედიცინო ჟურნალებში, მის მე-60 და 65-ე წლისთავს  მაგდებურგსა და დრეზდენში მიეძღვნა სამეცნიერო კონფერენციები.

პატრიოტიზმი

საქართველოსთვის უმძიმეს 90-იან წლებში, გერმანიულმა მხარემ არაერთხელ შესთავაზა გერმანიის მოქალაქეობის მიღება. პირდებოდნენ  ბინით და მანქანით უზრუნველყოფას და ყველა იმ სიკეთეს, რაც ნორმალური ცხოვრებისთვის იყო საჭირო, მაგრამ ზურამ უარი თქვა ამ ყველაფერზე და დარჩა თავისი ქვეყნის ერთგულ მოქალაქედ.

ზურას უმწიკვლო ავტორიტეტისა  და პირადი კონტაქტების შედეგია, რომ მარტინ ქინდმა, სასმენი აპარატების ფირმის პრეზიდენტმა, ყოველგვარი საფასურისა და ფინანსური წილის მოთხოვნის გარეშე, საქართველოში თავისი ფირმის ფილიალი დააარსა, რომელიც დღესდღეობით უამრავ სმენადაქვეითებულ ადამიანს უზრუნველყოფს ჩვენს ქვეყანაში სასმენი აპარატებით და თან 4-5-ჯერ იაფად, ვიდრე ევროპის ქვეყნებში.

„სმენადაქვეითებულთა რაოდენობის მიხედვით საქართველო მოწინავე ქვეყნების რიცხვშია, ამის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი კი მოწევაა. „მოწევა  რომ  სიყრუეს და  იმპოტენციას იწვევს,  ქართველების უმრავლესობას ამის ჯერ კიდევ არ სჯერა, არადა, საკითხი საკმაოდ მწვავედ დგას და თუ ამას დროულად არ გავაცნობიერებთ, უფრო სავალალო შედეგს მივიღებთ“, – წუხილით ამბობს ზურა.

კაბინეტი

კაბინეტში შესული ყველაფერს იფიქრებ, გარდა იმისა, რომ საავადმყოფოში ხარ. აღწერას იმ ფანჯრიდან დავიწყებ, რომლის განიერი რაფა და მის წინ მდგარი მომცრო მაგიდაც ქოთნის ყვავილებითაა  დაფარული: ბეგონიები,  კაქტუსები, ალოე, ბალბა, დეკორატიული ბროწეულის ხე შარშანდელი ზედ შერჩენილი ხმელი ნაყოფით, და კიდევ არაერთი ყვავილი. მეცხრეშიც ასე იყო – მაღალ ჭერამდე ასულ ხვიარა მცენარეებს ნახევარ ოთახზე მეტი ეკავათ და მე მინახავს, როგორ მზრუნველად უწმენდდა ზურა მათ სათითაო ფოთოლს. შეიძლება ამათგან ზოგიერთი  იმათი შვილიშვილები ან შვილთა შვილებიც არიან.

ოთახში რამდენიმე კარადა დგას და ყველა წიგნებით არის სავსე. არ იფიქროთ, რომ ეს მხოლოდ სამედიცინო ლიტერატურაა. აი, მაგალითად, ჩემს წინ ვიტრინაში ყვითელგარეკანიანი ორი სქელი წიგნი რომ მოჩანს, იქიდან ერთ-ერთი, მარკესის „მარტოობის ასი წელიწადია“ ინგლისურ ენაზე, მეორეც მარკესია, მაგრამ ნაწარმოების სათაურს ვეღარ ვხედავ. ქვედა თაროზე  ლექსიკონებია ჩამწკრივებული – სინონიმთა ლექსიკონით და სიტყვის კონით დაწყებული, რუსული და ინგლისური ენის განმარტებითი, ასევე ქართულ-ინგლისური და ქართულ-გერმანული ლექსიკონებით  დამთავრებული. მეორე მაღალ კარადაშიც წიგნები, ძველი თუ ახალი სამედიცინო ჟურნალ-გაზეთები, თანამედროვე ლიტერატურული პერიოდიკის ახალ-ახალი ნომრები და ქართველი თუ უცხოელი ცნობილი მხატვრების ალბომები აწყვია. სამუშაო მაგიდა, როგორც ყოველთვის, გერმანულ, ინლისურ და ქართულ ენებზე ზურას რედაქტირებული თაბახის ფურცლებითაა სავსე. კომპუტერის ეკრანზეც რაღაც პროფესიული ტექსტია გახსნილი.

ეს კაბინეტი კიდევ იმითაა გამორჩეული, რომ წიგნების გარდა აქ ძალიან ბევრი საათი,  კედლის კალენდარი, ვიმპელი, სიგელი, კარიკატურა, ფოტო და  ქართველი თუ უცხოელი, ცნობილი თუ უცნობი მხატვრების და ფოტოგრაფების ნამუშევრებია გამოფენილი. ამ ყველაფერს კი კიდევ ის უცნაურობა ახლავს თან, რომ ზოგიერთ ფოტოს, მაგალითად, ჯოისის, კედელზე სამ ადგილას დაინახავთ. გაოცებული იყურები აქეთ-იქით, მოხიბლული ხარზურა ექიმის სამყაროთი, მისი გემოვნებით. „ნახატები და ფოტოები იმიტომ მიყვარს, რომ ისინი არასოდეს იტყუებიან“, – ამბობს ზურა.

დრო

დროის მიმართ განსაკუთრებული დამოკიდებულება აქვს. უყვარს მისი „თვალთვალი და  დევნა“. ამ მოცუცქნულ კაბინეტში 14 დიდ-პატარა, სხვადასხვა ზომისა და ფორმის საათია.  „მიყვარს, როცა მე ვმართავ დროს, როცა მე ვაწესებ საზღვრებს დროსთან მიმართებაში. ჩემს რიტმს და დროს აუცილებლად უნდა ვფლობდე და ვარეგულირებდე. საუკუნეა ასეთი, დაჩქარდა ყველაფრი. ჩემი აზრით, რიტმი და ტემპი ყველა სფეროშია შესაცვლელი. ყველა პროფესიის ადამიანი უნდა გრძნობდეს დროს, დროსთან  მჭიდრო კავშირში უნდა იყოს. აი, თუნდაც ლიტერატურა ავიღოთ: 400-500-გვერდიანი წიგნები უკვე ძნელად იკითხება.  ახლა თავისი სათქმელის თქმა 100-150 გვერდში უნდა მოახერხოს მწერალმა. ჩემი აზრით, ეს არის დროისადმი ადამიანის სწორი დამოკიდებულება. სხვანაირად ჩამოვრჩებით თანამედროვე სამყაროს, ის ჩვენ არ დაგველოდება. ასეა კინოში, ასე უნდა იყოს ტელე-რადიო გადაცემებშიც. მაგალითად, გერმანული საინფორმაციო გადაცემა Tagesschau, ქვეყანა რომ დაიქცეს, რევოლუციაც რომ მოხდეს, 22 წუთზე მეტხანს არასოდეს გრძელდება.

ლიტერატურას მოვიშველიებ და გავიხსენებ, გალაკტიონი როგორ აკონტროლებდა დროს ჯერ კიდევ წინა საუკუნეში: „რომელი საათია, რომელი საათია“, ან „დრო, დრო აღნიშნე გალაკტიონ“, და ამიტომაც გაასწრო დროს. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, ვიყო თანამედროვე, ამისთვის კი, ვფიქრობ, დროის კონტროლი აუცილებელია. გაჩერება არ შეძლება. დროსთან ერთად ყველაფერი უნდა იცვლებოდეს როგორც ხელოვნებაში, ისე მეცნიერების ნებისმიერ სფეროში და ყოველდღიურ ყოფაშიც“.

სიკეთე

თავად ვარ მომსწრე, როგორ ჩამოუტანა გერმანიიდან აუდიოლოგიის ცენტრის მოხუც დამლაგებელს  სასმენი აპარატი უფასოდ. მერე კი, როცა ის გარდაიცვალა, რაიონიდან ჩამოსული მისი ქალიშვილი მიიღო სამსახურში; ასევე პირადად ვიცნობდი მის თანამშრომელს – ობიექტური აუდიომეტრიის სფეროში მოღვაწე ნიჭიერ მეცნიერს და მორიდებულ ახალგაზრდა კაცს, რომელმაც მოულოდნელად მხედველობა დაკარგა. ზურას წყალობით ის დღემდე ინარჩუნებს ნახევარ შტატს აუდიოლოგიის ცენტრში, ზეპირ სატელეფონო კონსულტაციებს გასცემს  და თავს ადამიანებისგან გარიყულად არ გრძნობს.  ჩემთვის გაკეთებული დაუთვლელი „სიკეთეებიდანაც“ მოვყვები ერთ-ერთს:

23 წლის წინ რთულ ოპერაციას ვიკეთებდი, ზურა სწორედ მაშინ, გერმანული მხარის მოწვევით მაგდებურგში მიემგზავრებოდა. წასვლამდე რამდენიმე დღით ადრე – ახლაც მაშინდელივით განვიცდი ამ ამბავს – მორიდებით ჩამიკუჭა ხელში 20 მარკა და მითხრა: ძალიან ცოტაა, მაგრამ იქნებ რამეში გამოგადგესო. და ეს მაშინ და იმ დროში, როცა  რედაქციაში ჩემი ხელფასი 7 დოლარის ეკვივალენტი იყო კუპონში, ხოლო მარკა, პირველად მეჭირა ხელში. და რაც ყველაზე მთავარია, მაშინ ჩვენ კარგად არც ვიცნობდით ერთმანეთს,  მე მისთვის ძალზე ჩვეულებრივი, რიგითი პაციენტი ვიყავი.

როდესაც ზურასთან სამუშაო დღეებში მივდივარ და ვხედავ, როგორ დაუღალავად, ჯარისკაცივით დააბიჯებს კლინიკის დერეფნებში გაღიმებული სახით, როგორ  ეთამაშება  სმენადაქვეითებულ ბავშვებს, როგორ უმსუბუქებს თავისი იუმორით მდგომარეობას შეშინებულ ავადმყოფებს, გულში გავიფიქრებ ხოლმე: ღმერთო, როგორ ჰგავს რობინ უილიამსის პერსონაჟს ფილმიდან „მკურნალი ადამსი“, რომელმაც სიცილის თერაპიით მკურნალობის მეთოდი აღმოაჩინა, ხოლო კლინიკა პაციენტებისთვის სახლად აქცია.