ჰარვი ვაინშტაინის სკანდალის შემდეგ ჰეშთეგმა #metoo (#მეც) წაახალისა მრავალი ქალი (ტრანსგენდერი ქალების ჩათვლით) გაეზიარებინათ თავიანთი გამოცდილება სექსუალურ შევიწროებასთან და ძალადობასთან დაკავშირებით. რა ესაქმება ამ ყველაფერს სკოლებთან? სამწუხაროდ, სკოლები არის ინკუბატორი ყველა იმ ღირებულებებისა და შეხედულებათა სისტემებისა, რომლებიც ხელს უწყობს  სექსუალური შევიწროების კულტურების არსებობას. მახსოვს, მეშვიდე კლასში ყოფნისას მერვეკლასელმა ბიჭმა მკერდზე ჩემი მაისური გადამიჭიმა და მითხრა, „ნუ გეშინია, ისინი გაიზრდება”. აგრეთვე მახსოვს, 12-13 წლის ჩირლიდერი რომ ვიყავი, მძულდა ყურადღება ზოგიერთი ბიჭის ან მამაკაცი მასწავლებლის მხრიდან, რომელსაც ისინი მაშინ ავლენდნენ, როცა სკოლაში უნიფორმით სიარული მიწევდა. რა შეგვიძლია გავაკეთოთ ამ კულტურების შესაცვლელად? რა შეუძლიათ მშობლებს და განათლების სფეროში მომუშავე სპეციალისტებს? ასაკის შესაბამისი როგორი გზები არსებობს ამის შესახებ ჩვენს ბავშვებთან და მოსწავლეებთან სასაუბროდ?

პირველ რიგში, ჩვენ უნდა დავეხმაროთ ჩვენს ბავშვებს, ამოიცნონ სექსიზმი და მისი ეფექტები ყველგან, სადაც ამას ვხვდებით. ამის ერთი მარტივი გზაა ჩვენს მოსწავლეებთან გენდერულ სტერეოტიპებზე საუბარი და მათი გამოკითხვა, როდესაც ამას ვხედავთ. ერთი კვლევით დადგინდა, რომ, როცა საშუალო სკოლის მასწავლებლები საკლასო ოთახში გენდერულ სეგრეგაციას იყენებდნენ (მიმართავენ მოსწავლეებს, როგორც ბიჭებს და გოგონებს ან აკეთებენ ასეთ კომენტარებს – „დღეს გოგონები კარგად მისმენენ” და სხვ.), ბავშვებს უფრო ტრადიციული შეხედულებები ჰქონდათ გენდერზე, ვიდრე იმ მოსწავლეებს, ვისი მასწავლებლებიც იყენებდნენ ინკლუზიურ ტერმინებს, როგორიცაა „მოსწავლეები” ან „ბავშვები”. ამის შედეგად „ბიჭებისა და გოგოების” კლასის მოსწავლეები უფრო ხშირად ეთანხმებოდნენ იმ აზრს, რომ მხოლოდ მამაკაცებს შეუძლიათ ჰქონდეთ გარკვეული სამუშაო  და ჰქონდეთ გარკვეული თვისებები. ასეთი ტიპის სტერეოტიპები ასწავლის შეზღუდულ  იდეებს გენდერის შესახებ და შესაძლოა გამოიწვიოს ბულინგი ან შევიწროება განსაკუთრებით მაშინ, როცა ბავშვები ავლენენ ინტერესებს ან ქცევას, რომელიც გენდერულ ნორმებს ეწინააღმდეგება (ბიჭები, რომელთაც ცეკვა უყვართ; გოგოები, რომლებიც კარგად ეუფლებიან კომპიუტერს; ბავშვები, ვისაც ქვედაკაბების ჩაცმა და  ტალახში  თამაში უყვართ და სხვ.). შემწყნარებლობის სწავლება კარგი დასაწყისია ყველა კლასში გენდერული სტერეოტიპების შესახებ სწავლებისთვის.

მეორე, ჩვენ უნდა ამოვიცნოთ, თუ როგორ ებმის გენდერული მოლოდინები ბულინგსა და შევიწროებას სკოლებში. დოროთი ესპელეიჯმა, სკოლებში ძალადობის პრევენციის საერთაშორისო ექსპერტმა, გამოაქვეყნა კვლევა, რომლის თანახმადაც, მე-5 დან მე-7 კლასების ჩათვლით ბულინგში ჩართული მოსწავლეები უფრო მიდრეკილნი იყვნენ ჰომოფობიური შევიწროებისა და სექსუალური ძალადობისაკენ. ამ კვლევამ გვიჩვენა, რომ თუკი ბულინგის პრევენციის პროგრამები არ მიემართება მასკულინობისა და ჰომოფობიის პრობლემებს, ისინი არაეფექტურია.

მესამე – სკოლები მიზანმიმართულად უნდა მოქმედებდნენ თემში  სექსუალური შევიწროების, ძალადობის ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირებისას. Title IX (ფედერალური კანონი აშშ-ში) იცავს მოსწავლეებს სქესის საფუძველზე დისკრიმინაციისაგან. ის ასევე მოიცავს სექსუალურ შევიწროებასა და ძალადობას. უნდა იცოდეთ, ვინ არის თქვენს სკოლაში Title IX კოორდინატორი და ჰკითხოთ, რას აკეთებს სკოლაში სექსუალური შევიწროებისა და ძალადობის აღსაკვეთად. გამოვარკვიე, რომ ეს ინფორმაცია ხშირად დაფარული და ძნელად მისაწვდომია. და მაინც, თუკი ყველანი მივმართავთ ჩვენს სასკოლო უბნებს  და მოვითხოვთ ჩვენი სკოლების შესახებ ინფორმაციას, ისინი უფრო დაინტერესდებიან, ჰყავდეთ გამოცდილი და მისაწვდომი Title IX კოორდინატორი, რომელიც შეძლებს მოსწავლეებისა და ოჯახების დახმარებას, და თუკი მსგავსი რამ მოხდება პასუხისმგებლობას აიღებს საგანმანათლებლო და პრევენციულ ღონისძიებების ჩატარებაზე.

დაბოლოს, როგორც მშობლებმა, უნდა ვესაუბროთ ჩვენს შვილებთან პატივისცემისა და ნების შესახებ. მე ყოველთვის ვასწავლიდი ჩემს შვილს, სანამ ვინმეს ჩაეხუტებოდა, ეკითხა მეგობრებისთვის, სურდა თუ არა ჩახუტება მას. ასევე აუხსენი, რომ არ არის ვალდებული ჩაეხუტოს ან აკოცოს ვინმეს, თუკი ეს თვითონ არ სურს. როდესაც მეგობრები ან ოჯახები სტუმრობის შემდეგ მიდიან, ვეკითხები, „როგორ დაემშვიდობები შენს ნათესავს – ჩახუტებით, კოცნით თუ ხელის ხელზე დარტყმით (high-five)?” და ის ისე იქცევა, როგორც სურს. ჩვენ ასევე გარკვეული გვაქვს, რომ ჭიდაობის, ღიტინის, გასართობად ჩხუბის და ა. შ. დროს „შეჩერდეს” და დაუყოვნებლივ გაითვალისწიოს „არა” (STOP and NO). ეს სიტყვები მნიშვნელოვანი იარაღია  და მაშინ „მუშაობს”, როცა ვრეაგირებთ მათზე. ეს გაკვეთილები სხვა ადამიანების არჩევნის პატივისცემის შესახებ ძალიან ადრეულ ასაკში იწყება. ჩვენ გვჭირდება მათი მოდელირება და სწავლება ჩვენი შვილებისა და ოჯახებისათვის.
ზოგიერთი სკოლა და საგანმანათლებლო სფეროს წარმომადგენელი ბევრს მუშაობს მავნე კულტურული ნორმების – ჩვენს შემთხვევაში ჰეგემონიური ან მავნე  მასკულინობისა და გენდერული სტერეოტიპების – საწინააღმდეგოდ სწავლებისათვის. სკოლები, რომლებიც ამას არ აკეთებენ, ჩუმად და ხშირად ცხადადაც უწყობენ ხელს ისეთ ქცევებისა და რწმენების ჩამოყალიბებას, რომლებიც უშვებს სექსუალური შევიწროებისა და ძალადობის კულტურების არსებობას. ვიმედოვნებ, ეს სტრატეგიები დაგეხმარებათ მავნე გენდერული სტერეოტიპებისა და სექსუალური ძალადობის წინააღმდეგ სკოლებსა და თემებში სამუშაოდ.

წყარო: https://www.psychologytoday.com/blog/gender-and-schooling/201710/metoo-and-preventing-sexual-harassment-school

ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში არაერთი ლიტერატურული კონკურსის ჟიურის წევრი ვიყავი. საპასუხისმგებლო და რთული საქმეა, ტიტანურ შრომასა და ნებისყოფას მოითხოვს. ტიტანურ შრომაში იმას ვგულისხმობ, რომ თითო კონკურსზე საშუალოდ 400 მოთხრობა გაქვს წასაკითხი, ხშირად – ძილის ხარჯზე, ნებისყოფაში კი იმას, რომ გერჩივნა, ეს დრო ამ 400 მოთხრობაზე უკეთესი ლიტერატურის კითხვაში დაგეხარჯა. მაგრამ, სხვა შემთხვევებისგან განსხვავებით, საკონკურსო მოთხრობების კრებულს ვერ დახურავ და ვერ მოისვრი.

ამ ხნის განმავლობაში დამწყები ავტორების 2 000-ზე მეტი მოთხრობა წავიკითხე და ამ ყველაფერმა ჩემს ნერვულ სისტემაზე, რა თქმა უნდა, გავლენა მოახდინა. ეს გავლენა არცთუ დადებითია და რაკი მომავალშიც მომიწევს მათი კითხვა, გადავწყვიტე, რამდენიმე რჩევა მივცე ახალბედა კონკურსანტებს როგორც ერთგვარი გამოცდილების მქონე მკითხველმა და საკუთარ ფსიქიკაზე მზრუნველმა ადამიანმა.

1. გაგიკვირდებათ, მაგრამ სამყარო თქვენ გარშემო არ ბრუნავს. თუ გგონიათ, რომ თქვენი 18– თუ 20–წლიანი ცხოვრება იმსახურებს მის შესახებ დიდი წიგნის დაწერას, ძალიან, ძალიან ცდებით. თქვენი ფილოსოფიური წიაღსვლა სიკვდილისა და სიცოცხლის რაობასა და დროის მარადიულობაზე მკითხველს არ აინტერესებს. არ აინტერესებს მარტივი მიზეზის გამო – ის არ არის საინტერესო. მოჰყევით ამბებს და თუ მაინცდამაინც თქვენი სულიერი მდგომარეობის ჩვენებაც გინდათ, ცოცხალი ისტორიებით გადმოეცით. ისტორიებით, რომლებსაც აქვს დასაწყისი, გაგრძელება, კულმინაცია, დასასრული. მაგალითად, თუ გინდათ, ადამიანის მარტოსულობა აჩვენოთ, არ დაიწყოთ იმის მოყოლა, რა არის მარტოობა, რა დიდი დამღაა ის და როგორ უყრის ხანჯალს ადამიანს სულს, როგორ კვნესის დაჭრილი სული, როგორ ინთქმება მისი ხმა მარადისობაში და მსგავსი სისულელეები. ადექით და აღგვიწერეთ, როგორ ეთამაშება პერსონაჟი საკუთარ თავს ჭადრაკს, გვერდით კი უდევს ტელეფონი, რომელსაც ხუთ წუთში ერთხელ ამოწმებს და რომელზეც ერთი თვეა არავის დაურეკავს. ან რამე ასეთი.
2. ნუ აღწერთ ბუნებას ისე, მკითხველს მისდამი სიბრალულის გრძნობა გაუჩნდეს იმის გამო, რომ თქვენ მას ამძიმებთ. „დილა გაცისკროვნდა, ახალგაღვიძებული დედამიწა გაიზმორა და ცხრათვალა მზე თავისი პაწაწა ხელით აატორტმანა მთის წვერზე, საიდანაც გახურებული მიწის გულზე შვლის ნუკრის ცრემლივით წმინდა ნამი დაეშვა“, – ათი წამი მოვანდომე იმ ერესის მოფიქრებას, რაც ახლა წაიკითხეთ და უკვე ისე ვნანობ, მზად ვარ, „პრაიმშოუს“ ათი გადაცემის ზედიზედ ნახვით დავისაჯო თავი. ზოგიერთი თქვენგანი კი ასეთ, ზოგჯერ კი უარეს პასაჟებს საკონკურსო მოთხრობაში ურთავს. თუ არ შეგიძლიათ, ადამიანურად აღწეროთ ის, რაც გარეთ ხდება, საერთოდ ნუ აღწერთ. კოლოკვიუმზე არ ხართ, ქულას არავინ დაგაკლებთ.
3. ნუ მოგერიდებათ ქართული სახელების გამოყენება. მით უმეტეს მაშინ, როცა მოქმედება აგერ, თბილისში ხდება. მაგალითად, როცა ვკითხულობთ, რომ „ჟოაკინი ვახუშტის ხიდზე ფეხით გადავიდა და ფენოვანი იყიდა“, ეს არადამაჯერებელს ხდის ამბავს. თუმცა ვაცნობიერებ, რომ ეს ასაკობრივი სინდრომია და ალბათ, ყველას გამოუვლია. მეც მყავდა ორი ეგეთი პერსონაჟი – ხოსე და ადელიტა, მაგრამ ისინი, თუ სწორად მახსოვს, ვახუშტის ხიდზე არ დადიოდნენ.
4. უმბერტო ეკომ, სანამ „ვარდის სახელის“ წერას დაიწყებდა, მონასტრის ბიბლიოთეკა-ლაბირინთის სამოცამდე ვერსია თავისი ხელით დახატა. ამბობდა, რომ მისთვის აუცილებელი იყო იმის ცოდნა, რა გზით გადაადგილდებოდნენ მისი პერსონაჟები. ამით იმის თქმა მინდა, რომ მოთხრობაში ლოკაციის შერჩევა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ტექსტის დამაჯერებლობისთვის. როცა ტეხასის რომელიღაც გზისპირა ბარში მომხდარ ამბავს ჰყვებით, მიჩნდება საფუძვლიანი კითხვა: საიდან იცის ამან ეს? რატომ გერიდებათ წეროთ თემქაზე, მუხიანზე, ვარკეთილზე, ორხევის დასახლებაზე? განა აქ არ ხდება არაფერი საინტერესო?
5. ნუ იწერთ ეროტიკულ სცენებს მსუბუქად ეროტიკული ან პორნო ფილმებიდან. ამ პლაგიატის აღმოჩენა ძალიან ადვილია. ეს სცენები ვნებისა და ემოციისგან დაცლილია, ეს ფერადი ნახატის შავ-თეთრი ასლია, რომელიც უნივერსიტეტის მიწისქვეშა გადასასვლელში გადაიღეს, ძველისძველ, უკვე გაყვითლებულ XEROX-ის აპარატზე, რომლის მეპატრონემაც გაგაფრთხილათ, ძალიან ჩაბნელებული გამოვაო. საზოგადოდ, ცნობილი ამბავია, რომ ეროტიკული სცენების წერა დიდ ოსტატობას მოითხოვს. პირველკურსელი კი არა, ზოგჯერ გონკურის პრემიის ლაურეატიც ვერ წერს ფრანგი მწერლისთვის საკადრის სექსის სცენას, მაგრამ, ახალბედასგან განსხვავებით, ის ამას ხვდება.
6. პატივი ეცით საკუთარ თავს, თქვენ მიერ დაწერილ ტექსტსა და მკითხველს: როცა უკანასკნელ წერტილს დასვამთ, მოთხრობა დაასვენეთ, გაიარ-გამოიარეთ, ყავა დალიეთ, ფილმს უყურეთ ან, საუკეთესო შემთხვევაში, დაიძინეთ და მერე ხელახლა წაიკითხეთ ნაწერი. გაწმინდეთ, გაასუფთავეთ ჭუჭყისგან, ზედმეტი სიტყვებისგან. გაასწორეთ კოჭლი წინადადებები. დაბანეთ, გაახვანჩალეთ და მხოლოდ ამის შემდეგ გაგზავნეთ საჭირო მისამართზე.

ყველა იმ შეცდომას, რომელიც ჩამოვთვალე, ალბათ ფოლკნერი, კამიუ, მარკესი და ეტვუდიც უშვებდნენ, როცა ლიტერატურაში პირველ ნაბიჯებს დგამდნენ. თუმცა მათი ეს შეცდომები აღარავის ახსოვს დღეს, როცა ისინი უკვე ღმერთები არიან. ახლა თქვენც და მეც ვცდილობთ ოდნავ, სულ ოდნავ მაინც მივუახლოვდეთ მათ ოსტატობას. მათსავით მოვიშინაუროთ ენა, შევქმნათ მათი პერსონაჟების მსგავსი გმირები, ვიგრძნოთ ტექსტი ისე, როგორც ისინი გრძნობდნენ, შეგვეძლოს ისეთივე კულმინაციის მოწყობა, როგორიც მათ შეძლეს. რასაც ახლა ვიტყვი, ალბათ, ამ წერილის პათოსს რადიკალურად ეწინააღმდეგება, მაგრამ მაინც მგონია, ისინი იმიტომ გახდნენ ღმერთები, რომ ასეთი რჩევა-დარიგებები ფეხებზე ეკიდათ და თავიანთ ჩვენებას აწვებოდნენ. ამიტომაც, თუ გინდათ, მწერლები გახდეთ, შეგიძლიათ ამ მეგობრულ რჩევებს თვალი მიადევნოთ, მაგრამ თუ ლიტერატურის ღმერთობა გინდათ, მაშინ ეს წერილი დახიეთ და გადააგდეთ.

მოზარდებისა და მედიის ურთიერთობა ყველას გვაწუხებს. ყველაში, რა თქმა უნდა, უფროსებს ვგულისხმობ, რომლებიც ავლაპარაკდებით, ავქოთქოთდებით, გამოსავლის ძებნას დავიწყებთ, სხვებსაც გავუზიარებთ, მაგრამ… სამწუხაროდ, ყველაფერი ძველებურად გრძელდება. მოზარდები ისევ ეკრანებთან რჩებიან. ისევე, როგორც მრავალი ჩვენგანი.

ინტერნეტმა, ფაქტობრივად, შეისრუტა ჩვენი თავისუფალი დრო. მარტო თავისუფალი? ეს პრობლემა გლობალურ პრობლემათა სფეროს განეკუთვნება, დედამიწის სხვადასხვა კუთხეში მოზარდები და ზრდასრულები ერთი „,ბატონის“ მსახურები არიან.

მედიის მკვლევრები ტკბილად იხსენებენ დროს, როცა „ნახატებიანმა ყუთმა“ კი მიიზიდა მაყურებელი, მაგრამ ოჯახური ურთიერთობების გარემო შეინარჩუნა და ერთგვარად განამტკიცა კიდეც. იგულისხმება საერთო ოთახში დადგმული ტელევიზორი, რომლის გარშემო, საღამოობით თუ უქმე დღეებში, მთელი ოჯახი იკრიბებოდა. ქართულ სინამდვილეს ტელევიზიის დამკვიდრების ეტაპზე ერთ ტელევიზორთან შეკრებილი სამეზობლოებიც ახსოვს.

დრონი იცვალნენ და ახლა ბევრ ოჯახში რამდენიმე ეკრანი ირთვება წევრთა განსხვავებული ინტერესების დასაკმაყოფილებლად, უფრო მეტიც: შეიძლება, თითოეულ წევრზე ერთდროულად რამდენიმე ჩართული ეკრანიც მოდიოდეს.

ვინაიდან მოზარდებისთვის ეკრანის აკრძალვამ შედეგი არ გამოიღო, მედიასპეციალისტები მიდგომას ცვლიან და გვირჩევენ, აკრძალვის ნაცვლად ბავშვებს ინტერნეტის გონივრული გამოყენების ჩვევა განვუვითაროთ. ინტერნეტს სარგებლობის მოტანაც შეუძლია, ოღონდ ამისთვის მის შესაძლებლობებში გარკვევაა საჭირო.

მეცნიერებათა დოქტორი, ლონდონის ეკონომიკისა და პოლიტიკურ მეცნიერებათა სკოლის პროფესორი სონია ლივინგსტონი მრავალი წელია იკვლევს ინტერნეტსივრცეში ბავშვებისა და მოზარდების ქცევას. მისი მასშტაბური კვლევა ეფუძნება გამოკითხვებს ინტერნეტში მოზარდების ქცევის შესახებ სკოლაში, შინ და დასვენების დროს.

მისი თქმით, ციფრული სამყაროსთვის თავის შეფარებით მოზარდები თავს აღწევენ მომთხოვნ მშობლებს, გამაღიზიანებელ და-ძმებს, კრიტიკულ მასწავლებლებს. იმავდროულად, მათ ეძლევათ თანატოლებთან ურთიერთობის საშუალება.

მცდარია შეხედულება, თითქოს გაჯეტები მოზარდთა სივრცეს ზრდასრულთა სივრცისგან აცალკევებდეს. უფრო და უფრო თვალსაჩინო ხდება, როგორ ურთიერთობენ უფროსები – მშობლები და მასწავლებლები – მოზარდებთან სოციალური ქსელების მეშვეობით.

ლივინგსტონს მოჰყავს მაგალითი, როგორ გამოიყურება მოზარდის ერთი დღე ინტერნეტთან ერთად. ერთმა მოზარდმა დროულად ვერ გაიღვიძა და სკოლაში აგვიანდება, რადგან გვიანობამდე კომპიუტერთან იჯდა. მეორე სკოლაში მშვიდი და კმაყოფილი მივიდა, რადგან მოასწრო, გზაში თანატოლებისთვის თავისი ფიქრები და მოსაზრებები გაეზიარებინა.

გაკვეთილზეც ეკრანს უსხედან. მასწავლებელი იყენებს youtube-ს, საძიებო სისტემებს და ვირტუალურ სასწავლო გარემოს. მასწავლებლები ფეისბუქზეც არიან, მაგრამ მათი უმეტესობა აღიარებს, რომ მეგობრებში მოსწავლეებს არ იმატებს, პირად ზონას იცავს.

თუ ინფორმატიკის გაკვეთილზე მოსწავლეები ტექსტში ფოტოს მოთავსებას სწავლობენ, მუსიკის გაკვეთილზე მათ ტექნოლოგიებთან აღარ აქვთ საქმე, თუმცა შინ დაბრუნებისას ბევრი youtube-ზე ეძებს გიტარაზე დაკვრის გაკვეთილებს.

გაკვეთილების შემდეგ მოზარდები საკუთარ თავს ეკუთვნიან. ბევრი ამ დროს ისევ გაჯეტებს უთმობს. კვლევამ აჩვენა, რომ მოზარდები მაქსიმალურად იხანგრძლივებენ სკოლიდან შინ დაბრუნების პროცესს – ამ დროს თანატოლებთან ურთიერთობას უთმობენ, რომელიც შემდეგ სოციალურ ქსელებში გრძელდება.

მოზარდები სოციალურ ქსელებს იყენებენ გაკვეთილების მომზადების დროს აზრთა გაცვლა–გამოცვლისა ან კონსულტაციისთვის, შემეცნებითი თამაშებისათვის (Minecraft), რომელშიც მათი თანატოლები დედამიწის ყოველი კუთხიდან ერთვებიან.

იკვეთება სხვა სიტუაციებიც, როცა ბავშვები თავისუფალ დროს ხვდებიან მეგობრებს და ახლად წაკითხულ წიგნებზე მსჯელობენ, ან მშობლებთან ერთად სუფთა ჰაერზე სეირნობენ, ან სპორტს მისდევენ, მაგრამ მათი უმრავლესობა მაინც ეკრანთან ზის.

ექსპერტთა აზრით, ინტერნეტის აკრძალვა ან შეზღუდვა უკვე გუშინდელი დღეა. გაჯეტები მოზარდებისთვისაც ისევე აუცილებელია, როგორც უფროსებისთვის. ამიტომ მკვლევრები გვირჩევენ, ყურადღება ინტერნეტის შესაძლებლობათა გააზრებულ და შერჩევით გამოყენებაზე გადავიტანოთ.

მედიამკვლევრებმა შეიმუშავეს რეკომენდაციები, რომლებიც მშობლებს დაეხმარება, შვილებს ინტერნეტსივრცეში გზა გაუკვალონ.

რჩევები მშობლებს

• დაინტერესდით, რას აკეთებს და ვისთან ურთიერთობს ინტერნეტში თქვენი შვილი, ხშირად ისაუბრეთ ამ თემაზე.
• შეიმუშავეთ სმარტფონის გამოყენების საოჯახო წესები, ოღონდ აუცილებლად გაითვალისწინეთ მოზარდის აზრიც. რაც მთავარია, წესები უნდა დაიცვას ყველამ. მაგალითად, თუ გადაწყვიტეთ, რომ სადილობის დროს არ დახედოთ ეკრანს, ეს წესი უფროსებისთვისაც უნდა მოქმედებდეს.
• ყურადღება ინტერნეტის სარგებელზე გაუმახვილეთ და არა საფრთხეზე. აუხსენით, რომ საძიებო სისტემებისა თუ ცხოვრების ჯანსაღი წესის ხელშემწყობი აპლიკაციების გამოყენება უფრო სასარგებლოა, ვიდრე მეგობრებთან უმიზნო მიმოწერა ან სხვა კონტენტზე დროის კარგვა.
• აუხსენით, რომ ტექნოლოგიები ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების დამხმარე ინსტრუმენტებია; აჩვენეთ, როგორ იყენებთ მათ ყოველდღიურ ცხოვრებასა თუ პროფესიულ საქმიანობაში; ამასთანავე, გააფრთხილეთ, რა პრობლემებს შეიძლება შეეჯახოთ.

თუ მაინც შიშობთ, რომ ბავშვი მეტისმეტად ბევრ დროს უთმობს ინტერნეტს, მაშინ უპასუხეთ შემდეგ კითხვებს:

• ჩემი შვილი ჯანმრთელია და კარგად გამოძინებასაც ახერხებს?
• საკმარისად ურთიერთობს თანატოლებთან, ოჯახის წევრებთან, ახლობლებთან პირადად და ინტერნეტის საშუალებით?
• არ აცდენს სკოლას და ძლევს სასწავლო პროგრამას?
• აქვს ინტერესები და გატაცებები და დროსაც პოულობს მათთვის?
• კმაყოფილია და სწავლობს რაიმე ახალს და სასარგებლოს ინტერნეტის საშუალებით?

თუ პასუხების უმეტესობა დადებითია, მშვიდად იყავით; თუ უარყოფითი, მაშინ პრობლემა მართლა არსებობს და საჭიროა, მეტი დრო დაუთმოთ მის მოგვარებას.

„იყო ბაჩო და მანო, მაგრამ ცა და მიწა რომ მოგევლოთ, არსად იყო დაჩი“, – ოთხი-ხუთი წლის ვიყავი, პირველად რომ მოვისმინე „დაჩის ზღაპრების“ დასაწყისი და ისიც შევიტყვე, რომ დაჩი მართლა არსებობდა, რომ ავტორს საკუთარ შვილზე დაეწერა წიგნი, რომ შესაძლებელი იყო, ეს მამაცი ბიჭუნა ერთ დღეს ქუჩაშიც კი შეგვხვედროდა. დაჩის თავგადასავლების მოსმენასთან ერთად წიგნის ფერადი ილუსტრაციების თვალიერებაც არანაკლებ მომეწონა, ვინ მოთვლის, რამდენჯერ გადმოვხატე თეთრ, წითელ თუ შავკაბიანი ქალები გრძელი თმებითა და მოღიმარი სახეებით. დედას ვაჩვენებდი და ვეუბნებოდი, ყველაზე მეტად რომელიც მოგწონს, შენ ის ქალი იყავი-მეთქი (დაჩისავით მეც მინდოდა, საკუთარ მშობლებსა და ბებია-ბაბუებს სიყვარულში გავჯიბრებოდი).

მერე დრო გავიდა. ვინ მოთვლის, ყოვლისმცოდნე და ღონიერმა დაჩიმ (ასე მიაჩნდა მანოს) რამდენი ღამე გაატარა ნადირობაში, რამდენი დღე გალია საგმირო საქმეებში, რამდენჯერ გააბრაზა თავისი ძამიკო ბაჩო: „ჯერ არ მოსულა და რა გულზეა ეს თითისტოლაო!“ თანდათან დაჩიმ „მთელ ქვეყანაზე საოცარი მონადირის სახელი გაითქვა. ყველამ გაიგო და დაიჯერა, რომ ცოცხლად დაიჭირა ვეფხვი და მერე… შვილებთან გაუშვა.

დიახ, მართლაც ყველამ შეიტყო დაჩის არსებობა: 1973 წელს დაწერა ოტია იოსელიანმა „დაჩის ზღაპრები“ და პირველსავე კვირას ორმოცდაათი ათასი ეგზემპლარი გაიყიდა. წიგნი მრავალ ენაზე ითარგმნა, დაჩის შესახებ ხმა იაპონიასაც კი მისწვდა.

„იყო ბაჩო და მანო, მაგრამ ცა და მიწა რომ მოგევლოთ, არსად იყო დაჩი“, – ნაცნობი და საყვარელი დასაწყისი ერთ მშვენიერ დღეს საკუთარ შვილებსაც წავუკითხე (ახალი გამოცემა შევიძინე, რომელიც უკვე „დაჩის ზღაპრების“ ორივე წიგნს აერთიანებდა). ახლა მათ დაიწყეს დაჩის ხატვა, სიუჟეტების გათამაშება: ხან ბებია-ბაბუა ამოჰყავდათ ჭაობიდან, ხან მეზობლის გოგოს გადასარჩენად გარბოდნენ, ხან კოსმოსში გაიჭრებოდნენ ხოლმე. ვაკვირდებოდი და უამრავ მსგავსებას ვპოულობდი საკუთარ და ჩემი შვილების ბავშვობას შორის. არ შემცდარა მანო – მისი უმცროსი ძამიკო მართლაც მაგარი ბიჭი აღმოჩნდა, დროც კი დაამარცხა.

ორი წლის წინ მესამედ შევხვდი დაჩის, წიგნის მაღაზიაში თანამედროვე ილუსტრაციებით გაფორმებულ გამოცემას მოვკარი თვალი. პერსონაჟების ახლებურმა იმიჯმა და რაკურსებმა ისე გამიტაცა, კიდევ ერთხელ გადავიკითხე „დაჩის ზღაპრები“ და კიდევ ერთხელ გავიაზრე, რას ნიშნავს გამოთქმა „დროს გაუძლო“.

იცნობთ თუ არა დაჩის?

ვფიქრობ, თანამედროვე ქართველი ბავშვები ნაკლებად იცნობენ დაჩის. ამერიკასა თუ ევროპაში ასეთ ლიტერატურულ გმირს უსათუოდ ბრენდად აქცევდნენ. ჩვენ კი სათამაშოც არ გვაქვს. აღარაფერს ვამბობ სამგანზომილებიან ანიმაციურ თუ მხატვრულ ფილმებზე, კომპიუტერულ თუ სამაგიდო თამაშებზე. შესაძლოა მითხრათ, რომ შესაბამისი ტექნოლოგიები არ გაგვაჩნია. მაშ, ქართული წარმოების სასკოლო რვეულებს, დღიურებს, ჩანთებს დააკვირდით – იქნებ რომელიმეზე მაინც მოგიკრავთ თვალი დაჩისთვის (ან სხვა ქართული საბავშვო ლიტერატურის პერსონაჟისთვის)?

არადა, დაჩის ფათერაკები არ აკლია. კითხვის დროს უნებურად ანიმაციურ სიუჟეტებს წარმოვიდგენ ხოლმე: მანო და ბაჩო საუბრობენ, პარალელურად კი მოქმედება ვითარდება, ამბავი იწყება – აი, დაჩი თავის კბილა მეგობრებთან ერთად მარტორქას ყანწით „სხვადასხვა ჩამოსხმის რძეს“ აგემოვნებს; აი, თევზების მეფის, კალმახის, გასანთლულ უსტარს იღებს და არწივზე ამხედრებული, გველეშაპ ბრაკონიერს ებრძვის; ახლა იმას აღარ იკითხავთ, როგორი ექშენია თავი, სახელწოდებით „დაჩი დადგა – მიწა იძრა“: ატორტმანდა სახლები, ხეები, მთები, ცა, კუბიკებისგან აშენებული კოშკი დაინგრა, ეზოში ბავშვების გაყვანილი ქვიშის გვირაბები ჩამოინგრა, შეშინებული ნადირი გამოქვაბულებიდან გამოცვივდა, ჟირაფს ეხვეწებიან, გაიგე, ცა თავზე ხომ არ დაგვემხოო, ვეფხვი და ლომიც კი დაფრთხნენ…

იმედი მაქვს, დრო გავა და სათანადოდ დავაფასებთ ამ პერსონაჟს, მანამდე კი ჩვენი პატარები წიგნს დასჯერდნენ. იქნებ მომავალში რომელიმე მათგანი სახელგანთქმული ანიმატორი, რეჟისორი ან დიზაინერი გამოვიდეს, – დასანანი იქნება, დაჩის არ იცნობდნენ და დასახატი გმირების სიაში ეს მამაცი, სვანურქუდიანი ბიჭუნაც არ შეიყვანონ.

გრძნობები, სიყვარულს რომ გულისხმობს.

„დაჩის ზღაპრები“ გრძნობებით სავსე წიგნია, დედის, მამის, დის, ძმის, ბებიის, ბაბუის, ნათესავებისა თუ მეზობლების სიყვარულზე გვიამბობს.

„დედის ზღაპარში“ დაჩი დედას სიყვარულში ეპაექრება. „შენ ყველაზე კარგი ხარ, დედიკო,“ – ამბობს ბიჭუნა. „ყველაზე კარგი მე კი არა, შენ ხარ,“ – ეწინააღმდეგება დედა. დაჩი წყრება – მას ხომ ამქვეყნად დედაზე უკეთესი არავინ ეგულება. მაშინ დედა მეზობლის ქალებთან აგზავნის, მათაც ჰკითხეო. ასე მოივლის დაჩი თეთრ, წითელ და შავკაბიან ქალებს. მისდა სამწუხაროდ, ყველა ერთსა და იმავეს ამტკიცებს – რომ შვილზე უკეთესი ქვეყნად არაფერია! დედა კურდღელი, დედა მგელი, დედა ლომიც ქალებივით ფიქრობენ – შვილები დაუკარგავთ და მზად არიან, მათთვის სიცოცხლე გაიღონ.

საქმე დაჩის სასარგებლოდ მაშინ შემოტრილდება, როდესაც ის დაკარგულ ბაჭიებს, ლეკვებს, ბოკვერებს შეხვდება და მოუსმენს – დედა მათაც მთელ ქვეყანას ურჩევნიათ! მაშ, ვინ ამბობს სიმართლეს, დედები თუ შვილები? – ეს მარადიული კითხვაა და მასზე ერთადერთი პასუხი არსებობს: ორივე მართალს ამბობს, დედა-შვილის სიყვარული დაუსრულებელი შეჯიბრებაა.

ახლა „ბებიას და ბაბუას ზღაპარს“ არ იკითხავთ? მოხუცები შვილიშვილის გადასარჩენად ჭაობში ჩაცვივდებიან, საკუთარ მკერდზე გადაატარებენ დაჩის, ოღონდ ის ხმელეთზე უვნებლად დაბრუნდეს. „კარგად მოიქცნენ ბებია და ბაბუა!“ – აგრძელებს ავტორი და იქვე დასძენს, რომ „ისიც ბუნებრივია, მათ გამო ახლა შვილიშვილი რომ ტირის“. თუმცა დაჩი რისი დაჩი იქნება, ტირილს რომ დასჯერდეს – გამოსავალს მალე იპოვის და არა მხოლოდ ბებია-ბაბუას, ავტორსაც სიამაყით ათქმევინებს: „სანამ შვილიშვილი გყავს, ქვესკნელში ჩასულიც რომ იყო, ამოხვალ!“

მართლაც უკიდეგანო სიყვარულით გახლავთ გაჯერებული „დაჩის ზღაპრები“, პატარაობიდანვე ზღაპრის ენით რომ ასწავლის ჩვენს შვილებს, როგორ მოექცნენ წინაპრებს, მშობლებს, და-ძმებს და ყველა სულიერს თავიანთ გარშემო.

ხშირად მიფიქრია, რა კარგი იქნებოდა, ზოგიერთი თავი (თუნდაც „დედის ზღაპარი“ ან „ბებიასა და ბაბუას ზღაპარი“) დამოუკიდებელ, მცირე ზომის წიგნებად გამოცემულიყო. ეს ხომ ისეთი ამბებია, თავიანთი ლიტერატურული ღირებულებით მსოფლიოს საბავშვო კლასიკად აღირებულ მინიატურულ წიგნებს რომ უტოლდება. ისეთებს, როგორებიცაა: „აბა გამოიცანი, როგორ მიყვარხარ“, „პიერი და მთვარე“ და სხვები.

როდესაც მამა ავტორია

„დაჩის ზღაპრები“ იმითაც გახლავთ საინტერესო და გამორჩეული წიგნი, რომ მასში ფაქიზად მჟღავნდება შვილისადმი (ამ შემთხვევაში – ვაჟისადმი) მამის განსაკუთრებული დამოკიდებულება. მსგავსი ტენდენცია სხვა საბავშვო წიგნებშიც შემიმჩნევია. მაგალითად, „ოზის ჯადოქარში“, „ვინი-ფუუჰში“, „მონტებულსუში“ (მინდა, რომელიმე წერილში მათ შორის თავშესაქცევი პარალელებიც გავავლო).

ოტია იოსელიანი თავისი დაწერილი თავგადასავლების აქტიური მონაწილეა. მართალია, პერსონაჟად არ გვევლინება, მაგრამ მამის პოზიციასა და შეხედულებებს საინტერესოდ და ორიგინალურად ამჟღავნებს. საკუთარ ვაჟს ისეთად წარმოაჩენს, როგორზეც ოცნებობს: დაჩი, არც მეტი, არც ნაკლები, ვეფვხვების ძუძუმტეა, მეზობლის ბიჭის კარგი მეგობარია, მეზობლის გოგოს სამგზის გადამრჩენელია და ბიძაშვილები ძმებად მიაჩნია. გარდა ამისა, ჰუმანური მონადირეა, ვეფხვს დაიჭერს, აკვნის ქვეშ მისი ტყავი რომ დაიფინოს, მაგრამ ატირებული ბოკვრების დანახვაზე გული მოულბება და გაუშვებს.

ავტორი შვილისთვის (და ყველა სხვა ბავშვისთვის) დარიგებებს არ იშურებს, ტექსტში საუკუნო საგზალივით ტოვებს რჩევებს: მეზობელს თვალისჩინივით უნდა გუფრთხილდე; კინკლაობა და ჩხუბი არ შეიძლება; კარგი მონადირე ის არის, ვინც ნადირს იცავს და თევზის მომრავლებაზეც ზრუნავს; ძნელია, არ იტირო, თვალებს რომ საპონი გიწვავს, მაგრამ რას იზამ, ატანაც საქმეა; მთვარეზე გაფრენას რაკეტა უნდა, შენ კი საკუთარი ველოსიპედისთვის ვერ მოგივლია! ჯერ მიწაზე სიარული ისწავლე, ვარსკვლავები მომთხოვა! (ამ ფრაზებს რომ ვკითხულობ, სულ ბატონი ოტიას ხმა ჩამესმის და სიყვარულით მეღიმება).

***

საუბარი დაუსრულებლად შეიძლება „დაჩის ზღაპრებში“ დასმულ ეკოლოგიურ, სოციალურ, საზოგადო პრობლემებზე, ადამიანის ამპარტავნებაზე, გაუმაძღრობაზე, ძალაუფლებისმოყვარეობაზე. ეს აქტუალური საკითხები ბავშვებისთვის გასაგები, მარტივი ენით გახლავთ გადმოცემული. თუმცა საინტერესო თემები მოზარდებისთვისაც უხვადაა. წყალს ჩაჩერებული ახალგაზრდა ქალი და კაცი საკუთარ სიბერეს დაინახავენ, უზრუნველობას დაკარგავენ, დაგროვებას დაიწყებენ („მამის ზღაპარში“)… ასეთი თავი, ახალგაზრდებს ფილოსოფიურ თემებზე სასაუბროდ რომ განაწყობს, წიგნში უამრავია („დედამიწის ზღაპარი,“ „ზღვის ზღაპარი“ და სხვა). მათი ხელხლა გადაკითხვა და გახსენება უფროსებსაც (მშობლებსა თუ მასწავლებლებს) არ გვაწყენს. მერე რა, რომ ზღაპრები ჰქვია და ენის მოჩლექით იწყება, – საბოლოოდ ავტორს კოსმოსში ავყავართ (განურჩევლად იმისა, საკუთარი ველოსიპედის მოვლას ვახერხებთ თუ ვერა).

ცნობილია, რომ ფრანგებს თავიანთი ენისადმი განსაკუთრებული დამოკიდებულება აქვთ. მათ პატარაობიდანვე უნერგავენ ფრანგული ენის უპირატესობას. მეტიც – განუწყვეტლივ აღვივებენ მათში საკუთარი ენის უდიდეს სიყვარულსა და პატივისცემას.

მე–19 საუკუნეში საფრანგეთში ორთოგრაფია საგნად იყო შემოღებული, ხოლო კარნახით წერით წლების განმავლობაში მოწმდებოდა მოსწავლეთა ცოდნის დონე.

საფრანგეთის აკადემია ხშირად თავშეკავებულია, როდესაც საქმე ენაში ახალი სიტყვების ოფიციალურად შეტანას ეხება. ენის სპეციალისტები ხშირად ხაზგასმით მიუთითებენ იმ განსხვავებაზე, რომელიც სასაუბრო ენასა და სამწერლო ენას შორის არსებობს. ეს სხვაობა მეტადრე მეგობრებს შორის კომუნიკაციის დროს შეინიშნება. თუმცა ფამილარული ფრანგული ენა მცდარი როდია იმის გამო, რომ დახვეწილი ენისგან განსხვავდება.

ხალხურ მეტყველებასაც თავისი ხარისხი აქვს, ოღონდ ის სპონტანურობით გამოირჩევა. მას არ ადარდებს ენის ნორმების დაცვა. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ხალხური ფრანგულის ძალიან გავრცელებული ლექსიკური ერთეულებიც კი წერისას არ გამოიყენება.

საკითხთან დაკავშირებით გთავაზობთ რამდენიმე სტრიქონს რენო სეშანის პოემიდან „C’est quand qu’on va ou? (=ou est_ce qu’on va?)“ ამ მაგალითებით უკეთ დავაკვირდებით ფამილარულ სტილს.

Je m’suis chope 500 lignes (=j’ai volé), je n’dos pas parler en classe (= je ne dois pas), Bas l’bol de la discipline (=j’en ai assez), y’en a marre c’est dégueulasse (=j’en ai assez, c’est mal). C’est quand même un peu galère (=dur), d’aller chaque jour au chagrin (=au travail), Quand t’as tell’ ment d’gens sur terre (quand il y a tant de monde). Qui vont pointer (=arriver) chez “fout rien” (=des fainéants).

მოდით, კიდევ სხვა ფამილარულ ნუსხას გადავავლოთ თვალი: j’adore cette nana (=fille)/ Demain je reste au pieu (=au lit) jusqu’à midi. C’est une bonne bagnole = voiture; Grouille – toi (=dépêche – toi); fais gaffe, ça glisse (=fais attention). Si on allait au cinoche (=au cinéma); je n’ai plus un radis(=un sou); tu vas recevoir une tarte (=une giffle), si tu continues comme ça; Il est complètement rond (=soûl, ivre);

წავიკითხოთ ერთი პატარა ტექსტი:

“Hier, il m’est arrivé un drôle de truc (=chose) je rentre dans un bistrot pour boire un pot (=un verre). A côté de moi. il y avait une nana =une fille). Je commence à draguer (à séduire à lui faire la cour)/ J’avais l’impression de l’avoir vue quelque part. Je lui demande où elle crèche (=habite), à deux pas d’ici(=près d’ici)”. Je l’ invite à bouffer (=manger), elle se fâche et se barre (=s’en va). Je l’ai revue ce matin – c’st la femme de mon direlo (=directeur). Il m’a viré (=m’a licencié). Il va falloir que je trouve du boulot (=du travail).

აი, კიდევ რამდენიმე მაგალითი ფამილარული ფრანგული ენიდან:

1. Je connais un petit restau (=restaurant) pas cher
2. Le proprio (=le propriétaire) n’a pas l’ air sympa.
3. Je bois du pinard (=du vin) ou de la flotte (=de l’eau)?
4. Son père est flic (=policier)
5. Oui, C’est le mec en costard (l’homme en costume)
6. Je les ai achetées ou les godasses (=tes chaussures)?
7. Il a un gros pif (=nez)
8. Il s’est fait couper les tifs (=les cheveux);
9. On regarde la téloche (=la télé)
10. Attention, il a un flingue (=un fusil)
11. Il est complètement dingue (=fou)
12. Je fais une drôle de tronche (=de tête).

მოსწავლეებს უნდა ავუხსნათ, რომ სტანდარტული ფრანგული ენა წარმოთქმითაც განსხვავდება ფამილარულისგან. თუნდაც ის ფაქტი, რომ სწრაფი, გაბმული მტყველების დროს ვარდება “e” caduc – მოკლე, მორბენალი, სწრაფი საუბარი შლის ზოგიერთ ხმოვანს, ახდენს ზოგიერთი თანხმოვნის მოდიფიცირებას. ყველაზე აშკარა ფონეტიკური მოვლენებია: “e”–ს გაუჩინარება, ნაცვალსახელ “il”-ის რედუცია, “e”, “c” ან მისი შერწყმა “y”–თან (y a ნაცვლად “il y a”) წინ “Je”–ს ცვლილება, რომელიც ხდება “ch” (ch’ais – sais pas); “u”–ს გაუჩინარება ხმოვნის წინ (t’as écrit? = tu as écrit?) s’passe – se passe; C’ui – là = celui – là ; C’type = ce type’ C’ qui fait = ce qu’il fait; où va c’gars – là? – où il va cet homme – là; pis = puis და სხვა.

მასწავლებელმა მოსწავლეს უნდა უთხრას იმის შესახებაც, რომ არსებობს ე.წ. „რეგიონული“ ენები: ბასკური, ბრეტონული, კატალონიური, კორსიკული, ოქსიტანიური, ელზასური, ფლამანდიური, – რომლებიც დღესაც კი ბევრისთვის სალაპარაკო ენას წარმოადგენს. თუმცა უნდა გავარკვიოთ მოსწავლეები იმაშიც, რომ საფრანგეთში სახელმწიფო ენა მხოლოდ ფრანგულია, რეგიონული ენები კი ეროვნული მემკვიდრეობისა და ფოლკლორის ელემენტად მიიჩნევა, რომლის გაქრობა არ უნდა იჩქარონ. შეინიშნება, რომ ბოლო წლებში, ენათმეცნიერთა გავლენით, ხალხი პატივს სცემს რეგიონების ენებსა და კულტურას.

რაც შეეხება რეგიონული მახვილით საუბარს, ის არ არის აპრობირებული კულტურისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში, რადიოსა თუ ტელევიზიაში ძნელად იშოვის სამუშაოს პირი, რომელიც მკვეთრი რეგიონული მახვილებით საუბრობს.

80–იან წლებში ახალგაზრდებში გავრცელდა და მოდური გახდა არგო – verlan. ეს არის საუბრის განსაკუთრებული მანერა, რომელიც გამოიხატება სიტყვაში მარცვლების შებრუნებით. მაგ., merci გახდება ci-mer; “chébran” – branché; meuf – femme; laisse béton – laisse tomber.

ვერლანი მხოლოდ მოკლე სიტყვებს ეხება. ზოგიერთი პარიზელი ახალგაზრდა ხშირად საუბრობს ამ ენაზე, სხვები – ნაკლებად, ზოგი – სულაც არა. ვერლანის ზოგიერთი სიტყვა სალაპარაკო ენაშიც დამკვიდრდა.

მაგალითები:

méchant ვერლანის ენაზე იქნება chan- mé (ნიშნავს გენიალურ რამეს) la musique – la zic – mu თვითონ სიტყვა verlan შებრუნებულია სიტყვისა l’envers უკუღმა c.à.d.on parle à l’envers.

მოგეხსენებათ, ენა საზოგადოებასთან ერთად ვითარდება, შესაბამისად, შემოდის ზოგიერთი სიტყვა, მას შეიყვარებენ, ხშირად იყენებენ, ზოგს ივიწყებენ, ხანაც დავიწყებულს ისევ აღადგნენ და მიუბრუნდებიან. წერის დროს გამოყენებული ზოგიერთი გრამატიკული მოვლენა საუბარში პრაქტიკულად ქრება. მაგ., კავშირებითი კილოს ნამყო უსრული, მარტივი წარსული; ასევე მომავალ დროს ახლანდელით ანაცვლებენ. მაგ., ნაცვლად J’irai la semaine prochaine”-ისა, ამბობენ J’y vais la semaine prochaine.

ასევე უნდა ითქვას, რომ ადამიანები უარს არ ამბობენ ფრანგულში ზოგიერთი ინგლისური წარმოშობის სიტყვის გამოყენებაზე (le franglais), როგორიცაა “week-end “”zapper” etc “Le déjeuner” avec toi aujourd hui? – impossible, je suis trop speed (=excité)”

ბიბლიოგრაფია

Cavilam 03026 Vichy EG/SBR – Atelier Civilisation – avancé – N8 Rubrique – langue” Le Mode” 13.03.1996

ბლეკპულის ერთ-ერთ ქუჩაზე, მოკრძალებულ აგურის შენობაში, პატარა გოგონას მუხლებამდე თეთრი წინდები, ტყავის კედები და თეთრი მაისური აცვია, ფრთხილად აწყობს ფაზლს და სკოლის ამბებს გვიყვება. მარია 13 წლისაა და ძალიან უყვარს ინგლისური ლიტერატურა. შესანიშნავად სწავლობდა “რომეო და ჯულიეტას”, ასევე მოსწონდა სტეინბეკის “თაგვებსა და ადამიანებზე”, თუმცა საკლასო ოთახში თავის კონტროლი ძალიან უჭირდა. ადმინისტრაციამ მას სკოლის დატოვება მოსთხოვა და ამჟამად სპეციალურ სკოლაში სწავლობს, სადაც მასავით “ჯიუტი” ბავშვები დადიან. მარია მათთან ერთად ემზადება სხვა სკოლაში გადასასვლელად, სადაც, იმედი აქვს, თვითკონტროლს შეძლებს.

თავის საქციელში არავის ადანაშაულებს. “გაკვეთილებს ვშლიდი. მასწავლებლებმა ბევრი შანსი მომცეს, მაგრამ არ გამოვიყენე”, – ამბობს. მისი მთავარი პრობლემა გაბრაზებაა. მას შეუძლია, დეტალურად ჩამოთვალოს, რაც კარგი ცხოვრებისთვის სჭირდება: ტაიმ აუტი, სიმშვიდე, ჯილდო, რომელიც წაახალისებს, მეტი ძილი და მასწავლებლების მიერ აღიარება. ახალი სკოლის მასწავლებლები ყველაფერს აკეთებენ, რომ მარიას ძველი ამბები დაავიწყონ, წაახალისონ და ახალი გამოწვევებისთვის მოამზადონ.

მარია ერთ-ერთია იმ 220 მოსწავლიდან, რომლებიც ამ სპეციალურ სკოლაში დადიან. ახალი კვლევების თანახმად, მისი მსგავსი მოსწავლეების რაოდენობა ინგლისში დღითი დღე იზრდება.

სკოლის ატმოსფერო ძალიან განსხვავდება ჩვეულებრივი, საჯარო სკოლებისგან. აქ კედლები ჭრელია და ღია ფერებში გადაწყვეტილი. კედლებზე პოსტერებია, რომელიც განსხვავებულ გრძნობებს გამოხატავს. “მე და ჩემი ცუდი დღე”, – ამბობს ერთი პოსტერი. “მინდა, შინ წავიდე. მინდა, ვიბრძოლო. მინდა, მიზანი მქონდეს”, – ამბობს მეორე. მეორე სართულზე ხელოვნების ოთახია, სადაც მოსწავლეები ორიგინალურ ნახატებს ხატავენ. პირველ სართულზე ორი წლის კოკერსპანიელი წევს, რომელსაც არჩის ეძახიან და მოსწავლეებს ეკუთვნით. სწორედ ისინი ეთამაშებიან და უვლიან ძაღლს მორიგეობით. ბავშვები ძალიან მშვიდად ხატავენ და მხიარულები ჩანან. ისინი ერთ დროს სკოლიდან პანიკური შეტევებისა და დაუმორჩილებელი ხასიათის გამო გარიცხეს.

საკლასო ოთახები პატარაა, მასწავლებლები მოსიყვარულეები და მხიარულები არიან. “მნიშვნელობა არ აქვს, როგორ განწყობას გამოამჟღავნებენ მოსწავლეები ჩვენ მიმართ. ჩვენ არასოდეს, არასოდეს ვნებდებით, – ამბობს უფროსი მასწავლებელი ვენდი ქასონი. – წელიწადის სხვადასხვა დროს მოსწავლეები სხვადასხვა პრობლემებით მოდიან: ბრაზი, გაღიზიანება, დაუმორჩილებლობა. ჩვენი მიზანია, მოსწავლეები კალაპოტში ჩავაყენოთ. ყურადღება და სითბო არ მოვაკლოთ, რთული გამოწვევების დასაძლევად მოვამზადოთ და საჯარო სკოლებში დავაბრუნოთ, თუმცა ხშირად მათ აქედან წასვლა აღარ უნდათ. საჯარო სკოლებში მათ ბევრი რამ აღიზიანებთ: კლასში მოსწავლეების სიმრავლე, მეტისმეტად ბევრი საშინაო დავალება. ვითარება უფრო მეტად მძიმდება, როცა ბავშვები სახლშიც აწყდებიან პრობლემებს. ჩვენ ვცდილობთ, თითოეულს დამოუკიდებელი სასწავლო გეგმა შევუდგინოთ და შეძლებისდაგვარად მალე დავაბრუნოთ სკოლაში. ყველა მათგანს, ცხადია, სხვადასხვა დრო სჭირდება მიზნის მისაღწევად”.

ქასონს, რომელიც ბლეკპულში დაიბადა და სწავლების ოცწლიანი გამოცდილება აქვს, თავი მოაბეზრეს ჟურნალისტებმა, რომლებიც ამ სკოლას გამუდმებით უარყოფით კონტექსტში მოიხსენიებენ. არგუმენტად მათ გამოცდების ცუდი შედეგები მოჰყავთ. აღსანიშნავია, რომ 2016 წელს, ინგლისის საგამოცდო მონაცემების მიხედვით, სკოლა თითქმის ბოლო ადგილზე გავიდა. ქასონი იცინის და უკვე, ვინ იცის, მერამდენედ განმარტავს: ეს არ არის სკოლა, სადაც მოსწავლეებს მაღალი დონის განათლებას აძლევენ. ეს ის ადგილია, სადაც მათ ამშვიდებენ, ასწავლიან ადამიანებთან, გარე სამყაროსთან ურთიერთობას, უხსნიან სწავლის დადებით მხარეებს და შინ გაწონასწორებულებს და მოტივირებულებს აბრუნებენ.

ქასონი ამბობს, რომ მთავარი მასწავლებლების შერჩევაა და სწამს, რომ სკოლა კიდევ არაერთ წელს იარსებებს.

წყარო: theguardian.com