ჩვენ, მოზრდილები, მიჩვეულები ვართ, ასე თუ ისე,  გავუმკლავდეთ სტრესებს. ამისთვის სხვადასხვა სტრატეგიას მივმართავთ. ბავშვებს არ მოეპოვებათ ასეთი სტრატეგიები. როდესაც მათ ცხოვრებაში რაღაც  მძიმედ გადასატანი ხდება, ბავშვის ემოციები დიდხანს „ბობოქრობს“, რამაც ტრავმული სტრესი შეიძლება გამოიწვიოს. ამერიკელი ფსიქოლოგი ჰილარი იაკობს ჰენდელი ამ საკითხზე  რამდენიმე რჩევას გვათავაზობს.

ყოველდღიურობა სტრესებითაა სავსე. ზრდა-განვითარებისთვის მუდმივად  სიახლეებია საჭირო. ბრძოლა, წინააღმდეგობებისა და წარუმატებლობების გადალახვა ბავშვში თვითდაჯერებას ზრდის, საშუალებას აძლევს ირწმუნოს, რომ  ყველაფერს გაუმკლავდება. მაგრამ ამ ბრძოლის შედეგები უფასურდება, როდესაც სტრესი ძალიან ძლიერია ან გახანგრძლივებული. ნერვული სისტემის მუდმივი დაძაბულობა ტრამვულ სტრესს იწვევს. ტვინის ემოციური ცენტრები მუდმივად ”საშიშროების” რეჟიმში არიან, ორგანიზმი კი ”დაარტყი, გაიქეცი ან გაშეშდი”-ს  რეჟიმში.

მუდმივმა დაძაბულობამ ბევრი პრობლემა შეიძლება წარმოქმნას-თავის ტკივილით დაწყებული,შინაგანი ორგანოების დისფუნქციით დამთავრებული. ამასთან ერთად, ემოციური გადაძაბვა ბავშვს ხელს უშლის, აღიქვას დადებითი მოვლენები, სიახლეები.  გარე სამყაროსადმი ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილება როგორც წესი, მშვიდ ემოციურ ფონზე ხდება.

ტრავმულმა სტრესმა შეიძლება გამოიწვიოს დეპრესია, ქრონიკული შფოთვა, იზოლაცია ან აგრესია.

წარმოიდგინეთ, რომ ძლიერ შეშინებული ხართ. როგორ გრძნობთ თავს ამ მდგომარეობაში? ხართ მზად ისწავლოთ, სიახლეებს ეზიაროთ, აქტიურად იურთიერთოთ? ალბათ  არა!  ჩვენ-ბავშვებიც და მოზრდილებიც- როცა შეშინებულები ვართ, გაქცევა გვინდა,დამალვა და თავშესაფარში დარჩენა მანამ, სანამ საფრთხე არ გადაივლის. ამ დროს ადვილად მოწყვლადები ვართ. ასეთი  მდგომარეობა თუ დიდხანს გრძელდება, გამოუვალი მდგომარეობის შეგრძნება გვეუფლება, გრძნობები გვიჩლუნგდება. ეს უკვე ტრამვული სტრესია, რამაც შეიძლება დეპრესია, ქრონიკული შფოთვა, ალკოჰოლიზმი და ნარკომანია, იზოლაცია ან აგრესიაც კი გამოიწვიოს.

როგორ დავეხმაროთ ბავშვს, როცა ის ტრავმულ სტრესშია? გთავაზობთ რამდენიმე რჩევას:

1. იყავით მის გვერდით-ახლობლების გვერდით ყოფნა ამშვიდებს მათ. მიჯაჭვულობის თეორიის შემქმნელმა ჯონ ბოულბიმ დაამტკიცა,რომ ბავშვს სრულყოფილი განვითარებისთვის უსაფრთხო გარემოში ყოფნა ესაჭიროება. ტრავმულ სტრესში მყოფი ბავშვი შეშინებულია, ამას შეიძლება ახლობლები ვერც ამჩნევდნენ(ამ შიშმა შეიძლება მოგვიანებით აგრესიის ფორმა მიიღოს). თქვენი გვერდით ყოფნა ბავშვს მდგომარეობას გაუადვილებს. მარტოობა შიშს აძლიერებს!
2. გამოიჩინეთ სირბილე და ტაქტი.

ტრავმულ სტრესში მყოფი ბავშვის ფსიქიკა ძალიან მყიფე და ადვილად მოწყვლადია. სამწუხაროდ, ჩვენს კულტურაში მეტად ფასდება ის, რასაც მარცხენა ნახევარსფერო განაგებს და ჩვენ ნაკლებად ვაქცევთ ყურადღებას იმ ემოციურ თავდაცვას, რაც მარჯვენა ნახევარსფეროსთანაა დაკავშირებული. ის პასუხისმგებელია არავერბალურ კომუნიკაციაზე , რასაც ქვეცნობიერად ვიღებთ ურთიერთობისას: ხმის ტონი, თვალებით კონტაქტი, სხეულის ენა. დაშინებულ ბავშვთან ურთიერთობისას ეცადეთ რბილად და ალერსიანად ილაპარაკოთ, თავი აარიდოთ მკვეთრ მოძრაობებს, რათა კიდევ უფრო არ დააშინოთ იგი.

3. ეთამაშეთ,რათა, კონტაქტი დაამყაროთ და დააწყნაროთ.

თამაში ასტიმულირებს სოციალური ურთიერთობის სისტემას, რაც ცდომილ (n.vagus) ნერვთანაა დაკავშირებული, რაც ეხმარება მოდუნებაში. თამაში აუმჯობესებს ბავშვის თვითშეგრძნებას, ეხმარება დაწყნარებაში სხვებთან ურთიერთობის დროს,დადებითი ემოციების გაცვლას, აქტიურობას. თითქოსდა არასწორად შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომ ძლიერ სტრესში მყოფ ბავშვს თამაში შევთავაზოთ, მაგრამ თუ თვითონ წინააღმდეგი არაა, ეს მას სასიკეთოდ წაადგება.

4.მიეხმარეთ ბავშვს თავის გრძნობების გამოხატვაში.

ემოციების სიტყვებით გამოხატვისას მცირდება სტრესი და დაძაბულობა. ბავშვმა რომ ეს შეძლოს, თქვენი გამოცდილებით უნდა დაეხმაროთ. მაგალითად, თუ მან სტრესი გადაიტანა დედასთან განშორების გამო, შეგიძლიათ მოუყვეთ: ”როცა მე პატარა ვიყავი, ერთხელ დედას დიდი ხნით გამგზავრება მოუწია. ის ავად გახდა და შორს გაემგზავრა, რათა იქაური ექიმები დახმარებოდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ  ვიცოდი, ასე იყო საჭირო, მაინც ძალიან ვნაღვლობდი და მეშინოდა,ზოგჯერ დედაზე  ვბრაზობდი კიდეც ჩემი დატოვების გამო. ასეთი გრძნობები ნორმალური და ბუნებრივია.”

სხვადასხვა  მეთოდი არსებობს, რომელიც საშუალებას მოგცემთ, დაეხმაროთ ბავშვს  გრძნობების გამოხატვაში, გაცნობიერებაში, ჯანსაღად აღქმაში. შეგიძლიათ დაათვალიერებინოთ სურათები,  სადაც ადამიანის სახეები სხვადასხვა ემოციას გამოხატავს და შესთავაზეთ, გაჩვენოთ, თუ რომელი შეეფერება და ასახავს მის საკუთარ გრძნობებსდა ემოციას.

ემოციები გარკვეული ტიპის ენერგიას  გამოიმუშავებს.   ამ ენერგიის დახარჯვა კი აუცილებელია. დაეხმარეთ ბავშვს გამოხატოს გრძნობები, დახარჯოს ენერგია. შეთხზეთ ისტორიები, იფანტაზიორეთ, ითამაშეთ  როლური თამაშები. არ მოერიდოთ ექსპერიმენტებს და ყურადღებით დააკვირდით რეაქციებს, რათა გაიგოთ და გაერკვეთ, რა მოქმედებს უკეთ. ყურადღება მიაქციეთ, რა მომენტებში გრძნობს ბავშვი სიმსუბუქეს, როდის არის მშვიდად , როდის არის მზად აქტიურად თამაშისთვის და ურთიერთობისთვის.

5. ხშირად ჩაეხუტეთ ბავშვს, თუ ის ამის წინააღმდეგი არაა.

ბავშვის ჩახუტება , მუხლებზე დასმა, თავზე ხელის გადასმა  ეხმარება მას მოდუნებაში. მნიშვნელოვანია ყურადღებით დააკვირდეთ რეაქციებს-თუ ბავშვი იძაბება, თქვენი მოხვევა აშკარად არასასურველია. თუკი პირიქით, მოდუნდა და დაწყნარდა,ყველაფერს სწორად აკეთებთ.

6.წაახალისეთ ბავშვი, დაეხმარეთ გაიგოს , თუ რა ხდება მის თავს.

არ მოატყუოთ სტრესში მყოფი ბავშვი. შეარჩიეთ მეთოდი, თუ როგორ აუხსნათ, რა მოხდა და რა ხდება მის თავს. მაგალითად, თუ ის  განიცდის მშობლებთან ხანგრძლივ განშორებას და დროებით თქვენთან იმყოფება, შეგიძლიათ უთხრათ:”დედა და მამა კარგად არიან, მალე მათ ნახავ. მანამდე კი მე ვიქნები შენთან და მოგივლი.” აუცილებელია, ბავშვს აუხსნათ, რომ ის მნიშვნელოვანია და საჭირო ყველასთვის. სხვაგვარად მან შეიძლება თავი არასაჭიროდ და ზედმეტად ჩათვალოს. აუცილებელია ეს ნათლად და მკაფიოდ მიანიშნოთ, ასევე  ხშირად აღნიშნოთ: ”ყველაფერი კარგად გექნება”, ”ეს გრძნობები გაივლის”,” შენ მარტო არ ხარ”, ”შენ ეს არ დაგიმსახურებია”.

ყველა ჩვენგანშია ჩადებული ურთიერთობის მოთხოვნილება , ადამიანური კავშირების გაბმა და  უსაფრთხოების შეგრძნება. თუკი რაიმე მიზეზით ბავშვს ეს შეგრძნებები გაუქრა, გარშემომყოფებმა ყველა ღონე უნდა იხმარონ, რომ ბავშვს სიმშვიდე, საკუთარი მნიშვნელოვნების განცდა  და უსაფრთხო გარემო დაუბრუნდეს.

      ,,რაფთ’’ – არის შემდეგი სიტყვების აკრონომი:

რ – როლი

ა-  აუდიტოტია

ფ –  ფორმატი

თ – თემა

იგი საუკეთესო საშუალებაა წერითი მეტყველების განვითარებისთვის , რადგან მოსწავლეებს გამოუმუშავდებათ შემოქმედებითი აზროვნებისა და თვითგამოხატვის, წერისთვის შესაბამისი სტილის შერჩევის, რედაქტირების, პრეზენტაციისა და სოციალური უნარები.

,,რაფთ’’ არის წერითი დავალების შესრულების შემოქმედებითი სტრატეგია. მეთოდის გამოყენების დროს მოსწავლე საკუთარ თავს მოარგებს კონკრეტულ როლს და ურთიერთობას ამყარებს მის მიერ შერჩეულ აუდიტორიასთან. ჩემი აღსაზრდელების მაგალითზე შემიძლია ვთქვა, რომ ბავშვები ყოველთვის დიდი ინტერესითა და ხალისით ერთვებიან, რადგან  ეძლევათ საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებისა და გაუმჯობესების საშუალება. ყოველივე ეს კი მასწავლებელს საშუალებას აძლევს შეაფასოს მოსწავლეთა გამოცდილება, ცოდნა და შეხედულებები ამა თუ იმ საკითხზე.

მინდა კოლეგებს გავუზიარო გამოცდილება და შევთავაზო სამოდელო გაკვეთილის გეგმა, სადაც გამოვიყენე აღნიშნული მეთოდი.

სწავლების საფეხური/კლასი: III კლასი მოსწავლეთა რაოდენობა: 25 მოსწავლე გაკვეთილის თემა:   ტყე და მისი მნიშვნელობა

გაკვეთილის მიზანი:   მოსწავლეები შეძლებენ:

• საკითხავ და აუდიო მასალებს შორის პარალელების გავლებას და კითხვების ფორმულირებას;
• მსჯელობის უნარის განვითარებას;
• წერითი მეტყველების განვითარებას მეთოდებით:,,რაფთ’’ და ,,გასასვლელი ბილეთები’’.

გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები:

1. მიმართულება: ზეპირმეტყველება

ქართ.დაწყ.(I).2 სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების მოსმენა, გაგება-გააზრება და გადმოცემა.

ქართ.დაწყ.(I).3 პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის თემის, მასში განხილული საკითხების მიმართ.

2. მიმართულება: კითხვა

ქართ.დაწყ.(I).9. წაკითხული ტექსტის მიმართ პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა და ახსნა; ტექსტის თემის და/ან მასში განხილული კონკრეტული საკითხების შეფასება.

3. მიმართულება: წერა

ქართ.დაწყ.(I).13 სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მცირე ზომის მარტივი ტექსტების შექმნა ნაცნობ თემატიკაზე.

ქართ.დაწყ.(I).15 წერის ნაცნობი სტრატეგიების გამოყენება მიზნის შესაბამისად.

შეფასება:

 მასწავლებელი მოსწავლეებს აფასებს განმავითარებელი შეფასებით შემდეგი შეფასების რუბრიკის  საფუძველზე.

გამოყენებული ლიტერატურა:

G-Pried, კარგი სკოლა.გე; რესურსწიგნი  https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva.pdf

განმავითარებელი შეფასება და დიფერენცირებული სწავლება სახელმძღვანელო მასწავლებლებისთვის – მარიანა ხუნძაყიშვილი, სარა ბივერი.

როცა მეფე ხარ, ალბათ ათას საქმეზე უნდა წუხდე…ქვეყანაზე…ხალხზე… ეს იდეალური მეფის შემთხვევაში, თორემ, თუ ერთი ჩვეულებრივი მბრძანებელი  ხარ და არავინ და არაფერი გადარდებს,  ადექი და ცხოვრებით დატკბი. ნურც მარჯვნივ გაიხედავ და არც ის არის საინტერესო, რაც მარცხნივ მოხდება. შეხედე მზეს, გაუღიმე და ქრიზანთემების სურნელი შეიგრძენი. ან, სასეირნოდ, სამოგზაუროდ და გასტრონომიული ამბებით დასატკბობად გაეშურე.

სინამდვილეში, მეფეებს არაფერს ვერჩი და მხოლოდ იმიტომ გავიხსენე, რომ რაღაც გამორჩეული დაავადებები ტანჯავდათ ხოლმე. თანამედროვე მეფეებში  რა ხდება არ ვიცი. ადრინდელ მეფეთა ხვედრი კი ასეთი ყოფილა. იყო უამრავი გენეტიკური დაავადება. ვლინდებოდა შეძენილიც. მეფეთა უმრავლესობას კი ერთი საერთო სატკივარი ტანჯავდა…პოდაგრა.

საფრანგეთის მეფე მზე-ლუდოვიკო მეთოთხმეტე (1638-1715) პოდაგრით იტანჯებოდა.

საფრანგეთის მეფე კარლოს  მეექვსე (1368-1422) ასევე პოდაგრით იყო ავად.

შოტლანდიის და ინგლისის მეფე იაკობ პირველი (1566-1625)  პოდაგრით იტანჯებოდა.

ესპანეთის მეფე ფილიპე მეორეც  (1527-1598) პოდაგრით ყოფილა  ავად.

რა არის პოდაგრა,  იგივე „ნიკრისის ქარი“?

სახელწოდება „პოდაგრა“ წარმოსდგება ბერძნული სიტყვებიდან pous-ფეხი,  agrios-მკაცრი, საშინელი. პოდაგრა ჯერ კიდევ ძველ რომში მდიდრების დაავადება ყოფილა, რადგან უსასრულოდ ბევრ ხორცს ჭამდნენ, ზედ კი ალკოჰოლურ  სასმელებს აყოლებდნენ. სწორედ რომ ავიცენას სიტყვები შეეფერებოდათ: უსაქმურობა და მსუნაგობა არა მხოლოდ თავხედობაში, ხაფანგშიც გაგაბავთო. თავად სიტყვა „პოდაგრას“ მეორენაირი მნიშვნელობაც აქვს და იშიფრება, როგორც-„ფეხი ხაფანგში“. ასეც ასურათებდნენ,  ადამიანს  ფეხზე უზარმაზარი  კიბორჩხალა ჩაბღაუჭებოდა და გასაქანს არ აძლევდა.

დაავადებაზე   ჯერ კიდევ პარაცელსი და გალენი წერდნენ.  ავიცენაზე აღარაფერს ვამბობ.

მის განვითარებას  არასწორი კვების შედეგად პურინნუკლეოტიდების ცვლის მოშლას უკავშირებდნენ. თვლიდნენ, რომ პოდაგრას იწვევდა დიდი ხნის განმავლობაში ისეთი საკვების მიღება, რომელიც მდიდარია პურინის შემცველი ნუკლეოტიდებით (ხორცეული, ღვიძლი, თირკმელი, პომიდორი, ბადრიჯანი და სხვა). ამჟამად კვებითი ფაქტორი არ შეიძლება ჩაითვალოს პოდაგრის გამომწვევ მიზეზად. იგი მხოლოდ ხელს უწყობს მის გამოვლინებას.

დღეისთვის დადგენილია, რომ პოდაგრა X ქრომოსომასთან შეჭიდული რეცესიული ტიპის მემკვიდრეობითი დაავადებაა. მისი მიზეზია პურინნუკლეოტიდების მეტაბოლიზმში მონაწილე ფერმენტების გენეტიკური დეფექტი, რის გამოც ადგილი აქვს პურინნუკლეოტიდების de novo (ხელახალი) სინთეზის გაძლიერებას.

ამ დროს აღინიშნება პურინნუკლეოტიდების ჰიპერპროდუქცია. ორგანიზმში მათი დაშლის პროცესი არ რეგულირდება. ამიტომ, ჭარბად სინთეზირებული პურინნუკლეოტიდების დაშლის შედეგად წარმოიქმნება დიდი რაოდენობით შარდმჟავა, რომელიც, ისევე როგორც მისი მარილები(ურატები), წყალში ცუდად იხსნება. პოდაგრის დროს სისხლში მატულობს შარდმჟავას რაოდენობა, რომელიც ნატრიუმის მარილის (ნატრიუმის ურატის) სახითაა. ჩვეულებრივ, სისხლში მისი კონცენტრაციაა 0,18-0,24 მმოლი/ლ (3-4მგ%-ს), პოდაგრის დროს კი 0,36 მმოლი/ლ (6მგ%-ს) აღწევს. შარდმჟავას მატებას თან ახლავს სახსრებში, ხრტილებში, მყესებში, კანში, კუნთებში და ა.შ. შარდმჟავას მარილების დაგროვება კრისტალების სახით, რომელთა გარშემო მიმდინარეობს ანთებითი პროცესი და წარმოიქმნება ე.წ. პოდაგრული კვანძები. ეს კვანძები ხშირია ხელის და ფეხის თითის სახსრებში, იწვევს მათ დეფორმაციას და ტკივილს. პოდაგრული შეტევის დროს შარდში შარდმჟავას რაოდენობა ნორმალური რჩება და მხოლოდ შეტევის შემდეგ მატულობს. შარდმჟავას მარილების დაგროვება თირკმელებშიც ხდება, რაც კენჭების წარმოქმნას იწვევს.

ზოგიერთი დაავადების დროს ე.წ. მეორეული პოდაგრა ვლინდება. მაგ. გლიკოგენის სინთეზის ზოგიერთი ფერმენტის უკმარისობის დროს. შედეგად, პენტოზური ციკლის გააქტიურება ხდება, მატულობს უჯრედში რიბოზა-5-ფოსფატი და პურინნუკლეოტიდების de novo  სინთეზი ძლიერდება.

პოდაგრას მკურნალობისთვის ავადმყოფს პურინნუკლეოტიდების არაშემცველ დიეტას უნიშნავენ, ტუტე (ჰიდროკარბონატულ) მინერალურ წყალს, რომელიც ლითიუმის მარილებს შეიცავს. ლითიუმი შარდმჟავასთან დაკავშირებისას წარმოქმნის ხსნად ურატებს, რომლებიც იოლად გამოიყოფიან ორგანიზმიდან.

მეფე ფილიპე მეორე დიეტას იცავდა თუ არა, არ ვიცი. სამაგიეროდ, „ელექსირს“ ეძებდა. სამეფო კარზე „ალქიმიური დასი“ ჩამოაყალიბა და ფულს არ იშურებდა, ოღონდაც კი მისთვის „ელექსირი“ ეპოვნათ. თავადაც ხშირად მუშაობდა ლაბორატორიაში. დარწმუნებული იყო, რომ ვარდისფურცლებიანი გამოხდილი წყალი უშველიდა. ამიტომ, ბეჯითად ყოველდღე სვამდა.

ვარდის ფურცლები სპეციალურად მისთვის ირანიდან ჩამოჰქონდათ. აუცილებლად მკრთალი ვარდისფერი უნდა ყოფილიყო. მეფეს სწამდა, რომ გასუფთავებული, ანუ გამოხდილი წყალი ვარდთან ერთად განსაკუთრებულ სამკურნალო თვისებებს იძენდა და მის სატკივარსაც უშველიდა.

ავადმყოფობას მკურნალობა სჭირდება. თუმცა, არსებობს პროდუქტები, რომლებიც ტკივილს რეალურად ამცირებენ. ტკივილის შემცირება არ ნიშნავს, რომ მკურნალობა გვერდზე უნდა გადაიდოს. თუმცა, თუ საკვები ტანჯვას  შეამცირებს, რატომაც არა?

გახსოვთ, ჰიპოკრატე რას ამბობდა? საკვები წამალივით უნდა იყოს და წამალმა საკვები არ უნდა შეცვალოსო.

წითელი წიწაკა ჩილი სახსრებში ტკივილს ამცირებს. აქ უკვე ზოგად, ნებისმიერ ტკივილზეა საუბარი და არა მაინც და მაინც კონკრეტულად პოდაგრაზე. მასში შედის ნივთიერება კაპსაიცინი. სწორედ ის გვაგრძნობინებს წიწაკის მწველ გემოს. მისი მოქმედების შედეგად ტკივილის გადამტანი ნივთიერებები ნეიტრალდება. ტკივილის შეგრძნება კი ითრგუნება, თუმცა, თავად პათოლოგიური პროცესი რჩება. კაპსაიცინი ასევე ასტიმულირებს ნერწყვის გამოყოფას, ხელს უწყობს საჭმლის მონელებას და ნაწლავების პერისტალტიკას.

ანტოციანების შემცველი ყველა პროდუქტი ასევე ტკივილის დამთრგუნველად ითვლება. ეს ნივთიერებები ანტიოქსიდანტები არიან და სახსრებში ანთების კერაზე ტკივილის გამანეიტრალებლად  მოქმედებენ. სხვათა შორის, ამაზე ავიცენაც წერდა, მიირთვით ყველაფერი წითელი და ალისფერიო. რატომ? არ წერს, ალბათ მაშინ არ იცოდა, რომ ანტოციანების გამო. ისინი, კი სწორედ ალისფერ და წითელ პროდუქტებშია. მაგალითად, ალუბალში. თან ალუბალია, თან გემრიელია და თან მუქი წითელი, ანუ ანტოციანიდიანი.

სუნელი ქურქუმა ნივთიერება ქურქუმინს შეიცავს. ეს ნივთიერება პროსტოგლანდინების გამომუშავებას თრგუნავს. პროსტოგლანდინები  არაქიდონმჟავას და მისი ნაწარმებისგან სპეციფიკური ფერმენტების მოქმედებით სინთეზირდებიან. ზემოქმედებენ იმ ქსოვილზე, რომელშიც წარმოიქმნებიან. ამიტომ მათ ადგილობრივი მოქმედების ჰორმონებს ან ქსოვილურ ჰორმონებსაც უწოდებენ. მათი ერთ-ერთი ფუნქცია ტკივილის შეგრძნებაა, ანუ ტკივილის მედიატორებადაც გვევლინებიან.

ო. ჰენრის ნოველაში „მონათესავე სულები“ სახლში შეპარულ ქურდსაც და სახლის პატრონსაც პოდაგრა აქვთ. საერთო სატკივარი გააერთიანებთ და ერთმანეთს საკვების ჩამონათვალსაც კი უზიარებენ. ერთი ამბობს, რომ ჩხრიალა გველის შხამია კარგი, მეორეს რატომღაც პატარა გოჭუნა ახსენდება. თუმცა, სინამდვილეში მკურნალობის პარალელურად ტუტე არის შემქმნელი  პროდუქტებია საჭირო.

მაგალითად (ზემოთაც დავწერე), ტუტე არის შემქნელი მინერალური წყალი ორგანიზმში ტუტე გარემოს შექმნის და სახსრებსაც ეამებათ. რატომ? შარდმჟავას გაანეიტრალებს. ოღონდ, უნდა შევეცადოთ, რომ საშუალო მინერალიზაციის იყოს და მისით ჩვეულებრივი სასმელი წყალი მთლიანად არ ჩავანაცვლოთ.

მაგალითად, ლიმონი…მჟავას შემცველი პროდუქტია. ოღონდ, ლიმონმჟავა ჩვენს ორგანიზმში ლიმონმჟავას მარილებს, ციტრატებს წარმოქმნის, რომლებიც ბიოქიმიური გარდაქმნების შედეგად ტუტე არის ნივთიერებებად გარდაიქმნება.

მაგალითად, ბულგარული ტკბილი წიწაკა. ვიტამინ C-ს, ასკორბინის მჟავას სამი დღის დოზას შეიცავს. აქაც მჟავაა, თუმცა ბიოქიმიური გარდაქმნებით ამ შემთხვევაშიც ტუტე არის შემქმნელი ნივთიერებები მიიღება. იმავე ვიტამინს ლიმონიც შეიცავს, ოღონდ ბულგარულ წიწაკასთან შედარებით, უფრო ნაკლები  რაოდენობით.

და ასე უსასრულოდ შეიძლება დაიწეროს ყველა იმ ხილის და ბოსტნეულის სია, რომელიც ტუტე არის შემქნელია.

თუმცა, გამონაკლისები აქაც არის, პომიდორი და ბადრიჯანი არ შეიძლება. წითელი ხორცი და თევზის ზოგიერთი სახეობაც კატეგორიულად იკრძალება. თუმცა, კვერცხი და რძე ზოგჯერ შესაძლებელია, რადგან მეტაბოლიზმში პურინებს არ წარმოქმნის. იკრძალება შოკოლადი და ყავა … ეს უკანასკნელნი კოფეინს შეიცავენ. კოფეინის მოლეკულა კი პურინის  მსგავსია და მისი წარმოქმნის პროვოცირებას ახდენს. პურინისგან კი შარდმჟავა წარმოიქმნება.

აკრძალულია ალკოჰოლი და ტკბილი გაზიანი სასმელები.

ამას წინათ, ინტერნეტში ხეტიალისას ერთ-ერთი ქვეყნის ახალგაზრდა მომღერლის გარდაცვალების ამბავს წავაწყდი.

მიზეზი?

„ფეხი ხაფანგში“, პოდაგრა, ნიკრისის ქარი…

არადა, ყველანაირი პარამეტრით არ უნდა დამართოდა. ახალგაზრდა და გამხდარი გახლდათ, ჯანსაღ კვებასაც, ვფიქრობ, ყურადღებას აქცევდა. არც მეფის სისხლი ჩქეფდა მის ძარღვებში.  არადა…

ჰოდა, მორალი ასეთია, რომ „ხაფანგი“ ყველა ასაკში და მდგომარეობაშია და როგორც ავიცენა იტყოდა, მხოლოდ ექიმების იმედად ნუ იქნებითო, ორგანიზმს უსმინეთ და პირველი ექიმი თავადვე იყავითო. როგორც კი, სხეულის კარნახს ამოიცნობთ, შემდეგ უკვე ჩვენ, დასტაქრებს,  მოგვმართეთო.

მოგეხსენებათ, თანამედროვე გამოწვევების წინაშე მდგომ მოსწავლეს სწრაფად ცვლად გარემოსთან ადაპტაცია უწევს,  ამიტომ თუ იცის, როგორ დაიმახსოვროს, აღიქვას  და გაიაზროს და ისწავლოს,  ის რასაც ვასწავლით,  მაშინ   ის  ადვილად გაუმკლავდება ნებისმიერ ახალ ინფორმაციას.

გვპირდებიან, რომ „ახალი სკოლის მოდელი“ ისეთი საგანმანათლებლო გარემოს ჩამოყალიბებას გულისხმობს, რომელიც ყველა მოზარდს საკუთარი პოტენციალის რეალიზების საშუალებას მისცემს და XXI საუკუნის გამოწვევათა მისაღებად საჭირო ცოდნითა და უნარებით შეაიარაღებს“(მ. ბატიაშვილი 23 იანვარი 2019  წ)

იგულისხმება უფრო კრეატიული მიდგომების დანერგვა, სადაც მოსწავლე  თვითრეგულირებადი  მსწავლელი  იქნება, თვითონ გადაწყვეტს,  სად და რა უნდა ისწავლოს და ა.შ.    ციფრული სკოლის პროექტის მიზანი კი სწორედ სკოლიდან წამოსული ინიციატივების ხელშეწყობაა.  სკოლებში ფიზიკის სწავლების პროცესში კომპიუტერული ტექნოლოგიების დანერგვა მართლაც დროული და აუცილებელია, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ყველაფერ ამას შედეგი ექნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მოსწავლეს ექნება გარკვეული საბაზისო ცოდნა,  შეძლოს ტექნოლოგიური თუ სხვა ინტელექტუალური მიღწევების ეფექტიანად გამოყენება; ინფორმაციის მოპოვება, დამუშავება და ანალიზი.

ფიზიკის სწავლების განუყოფელი ნაწილია ამოცანების ამოხსნა, ფიზიკის კანონების ცოდნა მოიცავს ამ კანონების სწორად გამოყენების უნარს ამა თუ იმ ამოცანის  ამოხსნისას.

ფიზიკის ამოცანების ამოხსნის თავი და თავია ცოდნის საფუძველზე ფიზიკური აზროვნების, ალღოსა და ზოგადი მეთოდების გამოყენების უნარ-ჩვევების გამომუშავება. ეს კი თვით  ამოცანების  ამოხსნის პროცესში სისტემატური ვარჯიშითა და გამოცდილებით მიიღწევა. სხვა გზა ფიზიკის ამოცანების ამოხსნის დაუფლებისა, ფიზიკაში ჩაღრმავებისა,  არ არსებობს.

რეალობაა ის, რომ მოსწავლეთა უმრავლესობას უჭირს პრაქტიკული ამოცანების ამოხსნისას ფორმულებისა და ერთეულების ადეკვატური გამოყენება. განსაკუთრებით იმ ამოცანების ამოხსნა, რომლებიც მათემატიკური აპარატის გამოყენებას მოითხოვს, უჭირთ  სხვადასხვა სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების გრაფიკული წარმოდგენა.

სისტემური ვარჯიში  და სიბეჯითე კი, ცოტა უცხოა თანამედროვე მოსწავლისათვის.

ამ გლობალური პრობლემის მოგვარების მიზნით, მათთვის შევქმენი ვიზუალური რესურსი (იხ. დანართი), საკითხების მიხედვით  დავალაგე სქემატურად თითოეული ფიზიკური სიდიდის აღნიშვნა, ფორმულა, ფორმულაში შემავალი სიდიდეები, მათი ერთეულები SI სისტემაში.

თითოეული თემის გამეორება/შეჯამების დროს მოსწავლეებს ელექტრონულ ფორმატში ვუგზავნი თემის შესაბამის ფორმულებს და ამოცანებს, გარკვეული დროის შემდეგ (წინასწარ შეთანხმებით),  ერთობლივად განვიხილავთ და ვაანალიზებთ  შედეგებს. გამოიკვეთება ზოგადი და სპეციფიკური ხასიათის პრობლემები, ვაძლევ რეკომენდაციებს, რათა დროულად იქნას დაძლეული გამომწვევი სავარაუდო მიზეზები.

მოსწავლეები ხალისით ასრულებენ დავალებებს და შედეგიც დამაკმაყოფილებელია.

ერთ-ერთი ნიმუში : ელექტრული მოვლენები

ამ მეთოდის გამოყენების დადებითი ეფექტია ის, რომ მცირე დროში დაჩქარებულად მიმდინარეობს დასწავლისა თუ  გამეორების პროცესი, მოსწავლეები იოლად (მარტივად) ახერხებენ  ფორმულების დახმარებით  მუშაობას, თავდაპირველად როგორც ყავარჯენს /სკაფოლდინგი/ იყენებენ ფორმულებს და ხალისით პასუხობენ დასმულ შეკითხვებს, რაც უძლიერებთ მათ საკუთარი თავისადმი რწმენას, თავდაჯერებულობას, რომ მათ  ფიზიკის ამოცანების ამოხსნა შეუძლიათ. თანდათან იზრდება მოტივაცია და გარკვეული პერიოდის შემდეგ ფორმულები თავისით ,,შემოესწავლებათ“. ამავდროულად უვითარდებათ ალღო, ინტუიცია და გამოუმუშავდებათ ფიზიკის ამოცანების დამოუკიდებლად ამოხსნის უნარ-ჩვევები.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1.ეროვნული სასწავლო გეგმა

2. ლ.ჩიჩუა, რ. ქანთარია ფიზიკა 8 , ,,კლიო“ 2012
3. ლ.ჩიჩუა, რ. ქანთარია ფიზიკა ამოცანებისა და ტესტების კრებული 8 , ,,კლიო“ 2012
4. თ. ხაზარაძე – ფიზიკის ამოცანების ამოხსნის მეთოდიკა . თსუ 2015წ
5. 5. ა.შურღაია- ფიზიკა ამოცანებში . მასწავლებლის წიგნი. მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ცენტრი.2015წ

თამაშით სწავლების  მეთოდის  გამოყენება თანამედროვე საგანმანათლებლო  პროცესის ფარგლებში  არ არის ახალი ფენომენი.  თამაში არის ბავშვის ერთადერთი საქმიანობა, რომელსაც ის ძალდატანების გარეშე, ხალისით ასრულებს ნებისმიერ დროს. თამაშის დროს ხდება მოსწავლეებში  სოციალური და საკომუნიკაციო უნარების განვითარება. მის გარეშე  შეუძლებელია მოსწავლეების სრულფასოვანი გონებრივი განვითარება. თამაში ადეკვატური პირობაა  პიროვნების ფორმირებისთვის.  თამაშის მეთოდის გამოყენება სწავლისას   არის შემეცნებითი საქმიანობის ფორმა, რომელიც ხელს უწყობს შესასწავლი საგნის მიმართ მოტივაციისა და ინტერესის გაღვივებას.

ჩემი მრავალწლიანი პრაქტიკის განმავლობაში, დაკვირვების  შედეგად მივედი იმ დასკვნამდე, რომ  სამწუხაროდ, ზოგიერთ მოსწავლეს, რომელიც ფლობს არაჩვეულებრივ უნარებს, აქვს პრობლემები მათემატიკის სწავლების მიმართულებით.

• უჭირთ გამოთვლითი სამუშაოების შესრულება ზეპირად;
• დიდი დრო სჭირდებათ ამოცანის პირობის გასააზრებლად;
• ხშირად ვერ იყენებენ ანგარიშისთვის რაციონალურ მეთოდებს;
• უჭირთ საკითხზე კონცენტრირება .

როგორც ყველა მასწავლებელს, მეც  დიდი სურვილი მაქვს, რომ ჩემი მოსწავლეები ანგარიშობდნენ სწრაფად,  ნებისმიერი ამოცანის ამოხსნისას შესრულებულ მოქმედებებს ასაბუთებდნენ არგუმენტირებულად, ჰქონდეთ ძირითადი პრობლემების გადაჭრის შესაძლებლობა.   მასწავლებელმა მათემატიკის სწავლების პროცესი უნდა გახადოს საინტერესო  და  სახალისო სხვადასხვა მიდგომებისა და მრავალფეროვანი სტრატეგიების გამოყენებით. აღნიშნული სირთულეების დაძლევა შესაძლებელია   პრაქტიკაში თამაშის  მომენტების დანერგვით.    მაგრამ ისმის კითხვა: ამ მოცულობითი პროგრამის შემთხვევაში, როგორ უნდა გამოვყოთ დრო თამაშისათვის?

კარგი იქნება, თუ თვეში ერთხელ შემაჯამებელ გაკვეთილებს ჩავატარებ თამაშის მეთოდის გამოყენებით. მართალია, ასეთი გაკვეთილების ჩატარება მასწავლებლისაგან მოითხოვს მეტ დროსა და ძალისხმევას, მაგრამ ეს ამად ღირს, რადგან მოსწავლეებში ხდება ზეპირი ანგარიშის უნარის, ლოგიკური და მათემატიკური აზროვნების, ამოცანის პირობის გაგება-გააზრების              უნარების განვითარება.  ზეპირი გამოთვლების დროს მოსწავლე  არ ახდენს  მექანიკური მოქმედებების შესრულებას, არამედ წარმოადგენს რიცხვს მისი ნაწილების გათვალისწინებით და ცდილობს, რაც შეიძლება სწრაფად მიიღოს სწორი პასუხი, რაც მოსწავლეს უვითარებს მაღალ სააზროვნო უნარებს.

მინდა შემოგთავაზოთ თამაში ,,არითმეტიკული ტაიმი“.

ძალიან სახალისოა ასეთი თამაშის ჩატარება ორ გუნდს შორის.  გუნდებს შორის მიდის პაექრობა, თუ რომელი გუნდი უფრო სწრაფად და სწორად შეასრულებს დავალებას. ასეთ შემთხვევაში მაღალია განწყობა და გუნდის  თითოეული  წევრის  პასუხისმგებლობა ერთმანეთის მიმართ. მაღალია მოსწავლეთა მოტივაცია სწრაფად და სწორად გადაჭრან ამოცანა.

 თამაშის  მიზანი:

• ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარება;
• სავარჯიშოზე კონცენტრირება;
• ამოცანის პირობის გაგება-გააზრება;
• ლოგიკური და მათემატიკური აზროვნების განვითარება.

მოკლედ აღვწერ  თამაშის ინსტრუქციას:

კალათში ჩაყრილია ფერადი სამკერდე ბარათები , რომლებზეც დაწერილია : ციფრები 0 დან 9-ის ჩათვლით მითითებული  გუნდის  ნომრით  (  მაგ.: 0 –  პირველი  გუნდი;   0– მეორე  გუნდი; 1-პირველი, 1-მეორე და ა.შ.);  ასევე ბარათები, რომლებზეც ასეთი წარწერაა- ,,ჟიურის წევრი“ ( ბარათის რაოდენობა საჭიროების მიხედვით) და ერთი ბარათიც-,,ქულების ამსახველი“. თამაშის დაწყებამდე  ჩატარდება კენჭისყრა . მოსწავლეები რიგრიგობით ამოიღებენ კალათიდან ბარათებს , დაიმაგრებენ მკერდზე და დაიკავებენ მათთვის განკუთვნილ ადგილს. განაწილდებიან ორ გუნდად. ,,ჟიურის წევრები’’ დააკვირდებიან თამაშის პროცესს და შეაფასებენ მოთამაშეებს სპეციალური რუბრიკის გამოყენებით.  მათ    ექნებათ   ყველა   დავალების  შესაბამისი პასუხი . ,,ქულების ამსახველი“ დადგება დაფასთან, რომელზეც  გაკრულია  ცხრილი შედეგებისთვის.  მან   ყველა სავარჯიშოს შეფასების შემდეგ არსებული მონაცემები (ქულები) უნდა შეიტანოს ცხრილში. მასწავლებელი არის თამაშის წარმმართველი. იგი თამაშის მონაწილეებს  აძლევს მკაფიო ინსტრუქციებს თითოეული დავალებისათვის.  სიცხადისთვის, ყოველი დავალების შეფასების  შემდეგ, მასწავლებელი დაფაზე აკრავს შესაბამისი დავალების სწორ პასუხს.  მასწავლებელი უკითხავს დავალების პირობას და საჭიროების შემთხვევაში დაფაზე გააკრავს დიდ ფურცელზე დაწერილ  ამოცანას , რომელიც მოსწავლეებს პირობის უკეთ გააზრებაში დაეხმარება.  თამაში არის სისწრაფეზე. გაიმარჯვებს ის გუნდი , რომელიც უფრო სწრაფად შეასრულებს თითოეულ სავარჯიშოში მოცემულ დავალებებს.  თამაში იწყება მარტივი დავალებებით და თანდათანობით რთულდება.  თამაშის  ბოლოს,  ყველა  ერთად (მასწავლებლის ზედამხედველობით)   დააჯამებს  ქულებს  და გამოავლენს   გამარჯვებულს.

შემოგთავაზებთ თამაშისთვის განკუთვნილ სავარჯიშოებს:

სავარჯიშო N -1.  მასწავლებელი  კონცენტრირების მიზნით მოსწავლეებს შესთავაზებს სავარჯიშოს.  მათ უნდა წარმოადგინონ  რიცხვები . ფეხზე დგებიან ის მოსწავლეები, რომელთა სამკერდე ნიშანია მოცემული რიცხვის ჩასაწერად საჭირო ციფრები. აღნიშნულ სავარჯიშოში შედის ოთხი დავალება. გამარჯვებულია ის გუნდი , რომელიც უფრო სწარაფად შეასრულებს სავარჯიშოს.

1.რომელია 458-ის მომდევნო რიცხვი?

2.რომელია 371-ის წინა რიცხვი?

3. რომელია 59-ის წინა და მომდევნო რიცხვები?

ამის შემდეგ შეგვიძლია თამაში ცოტა უფრო გავართულოთ.

სავარჯიშო  N -2

ამოცანის პირობის გაგება-გააზრებისა და ლოგიკური და მათემატიკური აზროვნების განვითარების მიზნით მასწავლებელი დაფაზე რიგრიგობით გააკრავს ორი ამოცანის პირობას. მოსწავლეებმა დაკვირვებით უნდა წიკითხონ ამოცანის პირობა და ფეხზე ადგომით წარმოადგინონ  ჩაფიქრებული რიცხვი, თან გაახმოვანონ.

1.ჩემი რიცხვი 4 ერთეულის , 3 ასეულისა და 8 ათეულისგან შედგება. რა რიცხვია ჩაფიქრებული?

2. ჩემი რიცხვი 2 ასეულით 8 ათეულითა და 5 ერთეულით მეტია 2 ასეულზე. რა რიცხვია ჩაფიქრებული?

სავარჯიშო  N -3

საკითხზე კონცენტრირებისა და  ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარების მიზნით მასწავლებელი დაფაზე აკრავს ორი  ამოცანის პირობას და რიგრიგობით  კითხულობს ხმამაღლა. :

1.რა რიცხვს  მივიღებთ , თუ 35 -ისა და 15-ის ჯამს  გამოვაკლებთ  40-ს?

2. 40-ისა და 19-ის სხვაობას გავადიდებთ 22-ით?

ერთი ნაბიჯით წინ უნდა გამოვიდნენ ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისგანაც მიიღება ნაკარნახევი მაგალითების სწორი პასუხები.

ამის შემდეგ კიდევ უფრო გავართულებთ თამაშს.

სავარჯიშო N -4. 

ამოცანის პირობის გაგება- გააზრებისა და ლოგიკური და მათემატიკური  უნარის განვითარების მიზნით მასწავლებელი უკითხავს სახალისო ამოცანებს. ფეხზე უნდა ადგნენ ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისგანაც მიიღება ამოცანის პასუხები. მოსწავლეებმა უნდა გაახმოვანონ მოცემული რიცხვები.   მაგ.:

1. რამდენი ყური ექნება 9 ბაჭიას?
2. რამდენი ბორბალი აქვს 7 სამბორბლიან ველოსიპედს?
3. გაიგეთ ძაღლებისა და ქათმების ფეხების რაოდენობა ერთად, თუ ეზოში 2 ძაღლი და სამი ქათამია?
4. საკლასო ოთახში 7 მაგიდაა. თითოსთან 4 ბავშვი ზის. რამდენი ბავშვია კლასში?

სავარჯიშო N -5.

სავარჯიშოზე კონცენტრირებისა და ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარების მიზნით  მასწავლებელი კითხულობს დავალებას, რომლის პირობაც დაფაზეა გაკრული:  ორი ნაბიჯით წინ უნდა წამოვიდნენ ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისგანაც მიიღება ამოცანის პასუხები.

1.თითო პარკში უნდა იყოს 8 კანფეტი, რამდენი პარკი დასჭირდება 56 კანფეტს ?

2. ლექსოს აქვს 32 მონეტა . რამდენ 4 მონეტიან სვეტს ააგებს ის?

სავარჯიშო N -6.

სავარჯიშოზე კონცენტრირებისა და ზეპირი ანგარიშის უნარის განვითარების მიზნით  მასწავლებელი კითხულობს დავალებას( საჭიროების შემთხვევაში დავალებას წაიკითხავს ორჯერ).

რა რიცხვს მიიღებთ, თუ 9-ისა და 4-ის სხვაობას გაამრავლებთ 7-ისა და 2-ის ჯამზე და მიღებულ პასუხში ადგილებს შევუცვლით ციფრებს? ფეხზე დგებიან ის მოსწავლეები, რომელთა ციფრებისაგანაც მიიღება სწორი პასუხი და მიღებულ პასუხს გაახმოვანებენ.

ამ თამაშების ერთადერთი პირობა ისაა, რომ  შერჩეული დავალების პასუხები არ უნდა შედგებოდეს ორი ერთნაირი ციფრისგან. (  მაგ.: 22,33,44,….)  ასეთი თამაშები შესაძლებელია გავიმეოროთ დროდადრო დავალების პირობის გართულებით.

ცხრილი შედეგებისთვის

ასეთი ტიპის გაკვეთილები ახალისებს მოსწავლეებს, უქმნის მათ დადებით ემოციურ განწყობას.  არწმუნებს საკუთარ ძალებში,  ასწავლის საკუთარი მოსაზრების გამოთქმასა და დაცვას. თამაში მოსწავლეს არ აძლევს მოდუნების საშუალებას.  ყველა მოსწავლეს,  შესაძლებლობის მიუხედავად , განაწყობს იმისათვის, რომ მუდმივად იყოს ჩართული  სასწავლო პროცესში.  მოსწავლეები  სავარჯიშოებს ასრულებენ მასწავლებლის ჩარევის გარეშე, ინდივიდუალურად ან სამუშაო ჯგუფებში.  სავარჯიშოების შერჩევა ხდება მასწავლებლის მიერ მოსწავლეთა მზაობის მიხედვით. შესაძლებელია თამაშის მიმართ ინტერესი ყველა ბავშვს არ ჰქონდეს.    ასეთ შემთხვევაში სასურველია  თამაშში მონაწილეობის მიღება   ზეწოლისა და ძალდატანების გარეშე თანდათანობით შევთავაზოთ მოსწავლეს, ის აუცილებლად ჩაერთვება ამ ტიპის აქტივობაში.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ესგ საგნობრივი პროგრამა 2018-2024
2. 1-6 კლგზამკვლევი მასწავლებლებისთვის მათემატიკა

პრობლემა: დღეს მშობლები ისე არიან დაკავებული სოციალური პრობლემებით ,რომ არ  ან ვერ არიან ჩართული სასკოლო ცხოვრებაში. ჩემს კლასში საშუალო და დაბალი მიღწევებით უმეტესწილად გამოირჩევიან ის მოსწავლეები, რომელთა მშობლები  საერთოდ არ არიან ჩართული სასკოლო ცხოვრებაში ან ნაკლებად არიან ჩართული და ნაკლებად  ინტერესდებიან შვილების შედეგებით. სამწუხაროდ ასეთი მოსწავლეების რაოდენობა  არც ისე ცოტაა.   ეს კი სერიოზული პრობლემაა  როგორც მოსწავლისთვის, ასევე მასწავლებლისთვისაც.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          ჩემი დაკვირვებისა და გამოცდილებიდან შემიძლია აღვნიშნო, რომ  მოსწავლეები, რომელთა მშობლებიც აქტიურად მონაწილეობენ საგანმანათლებლო პროცესში, უკეთეს შედეგებს აღწევენ: აქვთ უფრო მაღალი აკადემიური მიღწევები და უფრო ხარისხიანად შესრულებული საშინაო დავალებები, მათი დასწრების მაჩვენებელი უფრო მაღალია და გამოირჩევიან პოზიტიური ქცევით, კეთილგანწყობილი არიან სკოლის მიმართ და აქვთ საკუთარი თავისა და შესაძლებლობების რწმენა.

საერთაშორისო გამოცდილების გაზიარება

ყველა ქვეყანაში სკოლასა და ოჯახს შორის თანამშრომლობა, მოსწავლის სასიკეთოდ მშობლის, როგორც საუკეთესო რესურსის, გამოყენება უკვე დიდი ხანია დანერგილია.  საერთაშორისო გამოცდილების გაზიარება მნიშვნელოვანია, იმდენად, რამდენადაც, როგორც კვლევები ადასტურებს, მოსწავლეთა და სკოლის წარმატება მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული სასკოლო ცხოვრებაში მშობელთა ჩართულობაზე. კვლევამ, რომელიც აშშ-სა და დიდ ბრიტანეთში ჩატარდა, აჩვენა, რომ მშობელთა ჩართულობა დიდ ზეგავლენას ახდენს მოსწავლის განვითარების პროცესზე ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის მიუხედავად.

მშობელთა ქცევა მნიშვნელოვანი ფაქტორი აღმოჩნდა სკოლის ყველა საფეხურზე, სკოლაში შესვლისას კი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი სკოლისათვის მოსწავლის კოგნიტური მზაობა აღმოჩნდა. ამასთან, კვლევები ადასტურებს მშობელთა მაღალი მოლოდინების პოზიტიურ გავლენას მოსწავლის თვითშეფასებაზე, მოტივაციასა და მიღწევებზე. განათლების პროცესში მონაწილეობის შედეგად მშობელს  მეტად ესმის საკუთარი შვილის;  უფრო დიდ ყურადღებას უთმობს ბავშვის სოციალური, ემოციური და ინტელექტუალური განვითარების საჭიროებებს;  ხდება უფრო მზრუნველი, ნაკლებად მკაცრი შვილის მიმართ და უფრო მეტად აფასებს მის მიღწევებს;  ხდება უფრო თავდაჯერებული და სიამოვნებით ერთვება ბავშვის განათლებისა და აღზრდის პროცესში;   თავდაჯერებულია გადაწყვეტილების მიღებისას;  მეტ ყურადღებას აქცევს საკუთარი ცოდნის დონისა და უნარ-ჩვევების ამაღლებას;წარმატებით იყენებს სხვადასხვა შესაძლებლობებს საკუთარი ოჯახისა და შვილის საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად.

ნათელია, რომ სკოლამ და ოჯახმა ერთობლივად უნდა აიღონ პასუხისმგებლობა სკოლაში ჯანსაღი ატმოსფეროს შექმნასა და განათლების ხარისხის გაუმჯობესებაზე.

პრობლემების ანალიზის გათვალისწინებით მიზნად დავისახე განმეხორციელებინა პროექტი და მშობლებისთვის მიმეცა საშუალება, აქტიურად ჩართულიყვნენ მათი შვილების   სასკოლო ცხოვრებაში . მით უმეტესს , რომ პირველ კლასში ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. ჩართულობა საშუალებას მისცემდა გაცნობოდნენ სასკოლო ცხოვრებას. დაკვირვებოდნენ საკუთარ შვილებს როგორც  სასწავლო გარემოში, ასევე  პროექტის ფარგლებში განხორციელებულ სხვადასხვა აქტივობებში, ასევე გამომეყენებინა მათი შესაძლებლობები როგორც საუკეთესო  რესურსი.

პროექტი  ერთი წელი მიმდინარეობდა , კვირის ყოველ სამშაბათს.

მოვიწვიე მშობლები, გავაცანი მიზნები , რა სახის აქტივობებში უნდა მიეღოთ მონაწილეობა. ვის რა წვლილის შეტანა შეეძლო პროექტის წარმატებით განხორციელებისთვის. შედგა მონაწილეთა სია და შეხვედრების  განრიგი.

სკოლის ადმინისტრაციასთან შეთანხმებით  დავგეგმე და განვახორციელე  სხვადასხვა სახის აქტივობები:

1. ,,ექიმის რჩევები’’-მშობლები, რომლებიც სამედიცინო სფეროში არიან დასაქმებულები საკონფერენციო ოთახში შეხვდნენ ბავშვებს, ესაუბრნენ კბილების მოვლაზე, პირადი ჰიგიენის დაცვასა და ჯანსაღ კვებაზე.  პრეზენტაცია ერთობლივად მოვამზადეთ power point-ში, რათა უფრო ეფექტური და ადვილად აღსაქმელი ყოფილიყო ბავშვებისთვის. პროდუქტების უკეთ დამახსოვრების მიზნით წინასწარ გავამზადე გასაფერადებელი მასალა და პლასტელინები. მშობლებიც მათთან ერთად იყვნენ ჩართულები პროცესში.  კლასში მოვაწყვეთ გამოფენა. ბავშვები უზიარებდნენ ერთმანეთს შთაბეჭდილებებსა და ერთმანეთის  ნამუშევრებს ვაფასებდით ერთობლივად შემუშავებული შეფასების რუბრიკებით.
2. საბანკო სფეროში დასაქმებული მშობლები ბავშვებს მათ გასაგებ ენაზე  ესაუბრნენ

ბანკის ფუნქციებზე, ფულის შეგროვების დადებით მხარეებზე ( ყულაბაზე),  მათემატიკის სწავლების მნიშვნელობასა და აუცილებლობაზე .  მათთან ერთად შეასრულეს სახალისო მათემატიკური დავალებები , რომელიც  ერთად მოვუმზადეთ და დასახეს მიზნები, რისთვის შეაგროვებდნენ ყულაბაში ფულს.

3.პედაგოგიური გამოცდილების მქონე მშობლებთან  ერთად დავგეგმე   გაკვეთილები, რომლებიც წარვმართეთ ერთობლივად.  მშობლების გარკვეული ნაწილი კი მოვიწვიე წიგნების წასაკითხად. განვიხილეთ და ვიმსჯელეთ წაკითხულის ირგვლივ. გააცოცხლეს პერსონაჟები და მოირგეს სხვადასხვა როლი.

4. ასევე საინტერესო და სახალისო იყო ხელოვნების გაკვეთილზე მშობლების მოწვევა. ერთობლივად ვიმუშავეთ საახალწლო თემატიკაზე . მხატვრობის ნიჭით დაჯილდოებული მშობლების დახმარებით ბავშვებმა შეისწავლეს მათი საყვარელი პერსონაჟების ხატვა.

იმუშავეს აპლიკაციებზე. კლასში მოვაწყვეთ გამოფენა.  ბავშვებმა ისაუბრეს მათი ნამუშევრებზე.  ერთმანეთს გაუზიარეს შთაბეჭდილებები.

შეხვედრების დროს  დაგეგმილ ყველა აქტივობაში ბავშვები თავად ირჩევდნენ მათთვის სასურველ აქტივობებს. დაწერდნენ, დახატავდნენ, გამოძერწავდნენ თუ აკვარელით იმუშავებდნენ.

აქტივობები ისე იყო შერჩეული, რომ მშობლებს მაქსიმალურად შეძლებოდათ წარმოეჩინათ საკუთარი შესაძლებლობები, რათა შვილის თვალში  მეტი ნდობა მოეპოვებინათ და ასევე თვალყური ედევნებინათ საკუთარი შვილების უნარ-ჩვევებზე, შეეფასებინათ მათი შესაძლებლობები. ყოველი შეხვედრის შემდეგ იმართებოდა დისკუსიები. ბავშვებს ჰქონდათ კითხვის დასმისა და აზრის გამოხატვის საშუალება. მათთვის საინტერესო კითხვებზე  მშობლები დაუზარებლად სცემდნენ პასუხებს.

უნდა აღინიშნოს მშობლების ჩართვა სკოლის  საახალწლო ღონისძიების დაგეგმვასთან დაკავშირებით. შევარჩიეთ სცენარი, მათთან შეთანხმებით გავუნაწილეთ ბავშვებს როლები, სიმღერები, მათი შესაძლებლობებისა და სურვილების მიხედვით. მშობლებმაც  მოირგეს  გარკვეული როლები (ყინულის დედოფალი, თოვლის ბაბუა). რეპეტიციები იგეგმებოდა  წინასწარ შეთანხმებულ დღეებში.

მშობლებისა და ბავშვების ერთობლივი ძალისხმევით წარმოვადგინეთ საახალწლო ღონისძიება ,,ელფები, ფერიები და  ყინულის დედოფალი“, რომელიც გაიმართა  სკოლის სააქტო დარბაზში 26 დეკემბერს.

ბოლო დღეს შევაფასეთ პროექტი.  მოსწავლეებმა და მშობლებმა  გამოთქვეს თავიანთი აზრი პროექტის შესახებ. რა მოეწონათ? რითი იყო დასამახსოვრებელი ეს პროექტი? რა ისწავლეს? რომელი აქტივობა დაამახსოვრდათ ყველაზე მეტად. რითი იყო მნიშვნელოვანი? შევთანხმდით , რომ ეს თანამშრომლობა გაგრძელდებოდა მომავალშიც და შეიძენდა პერმანენტულ ხასიათს , რაც იყო   პროექტის მიზანიც.

მიღებული შედეგი- პროექტი განხორციელდა წარმატებით. დასახულ მიზანს მივაღწიე.                             მოსწავლის სასიკეთოდ მშობლის, როგორც საუკეთესო რესურსის, გამოყენება იყო სწორი მიგნება. მშობლები აქტიურად ჩაერთნენ სასკოლო ცხოვრებაში, უფრო მეტად ინტერესდებოდნენ სკოლის ცხოვრებით. საშუალება ჰქონდათ დაკვირვებოდნენ, დაენახათ და აღმოეჩინათ შვილების ძლიერი და სუსტი  მხარეები . უკეთ გაეცნოთ და დაახლოებოდნენ  როგორც შვილის კლასელებს , ასევე ერთმანეთს და  სკოლას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://edu.aris.ge/news/ganatlebis-saministro-skolis-moswavleta-msoblebis-konsultirebistvis-emzadeba.html განათლების სამინისტრო სკოლის მოსწავლეთა მშობლების კონსულტირებისთვის ემზადება
2. https://kargiskola.ge/parent/pdf/PE_GUIDE_2015.pdf -მშობელთა ჩართულობა.
3. https://edu.aris.ge/news/skola-da-mshobeli-ras-nishnavs-mshoblis-chartuloba-da-rogor-unda-gadzlierdes-mshoblis-roli-saskolo-cxovrebashi.html -მშობლის რაობა სასკოლო ცხოვრებაში
4. https://mastsavlebeli.ge/?p=2113 – სტრატეგიები მშობელთა ჩართულობის ასამაღლებლად.

ისტორია არის ის საგანი , რომელიც მოსწავლეებს აინტერესებთ, თუმცა მათთან ყველა საკითხი  გაანალიზებული და ადვილად აღქმადი უნდა გავხადოთ, რათა არ შენელდეს მოტივაცია.  მაგრამ ხშირად ეს ასე არ არის. სწავლის პროცესის ხალისიან წარმართვაში  ხელს გვიშლის არაეფექტური სახელმძღვანელოები, სადაც ნებისმიერი საკითხი ან მწირი ან კიდევ ფაქტობრივი მასალის სიუხვეზეა გათვლილი, ამიტომ მასწავლებლებს ხშირად გვიწევს სხვადასხვა მეთოდისა თუ სტრატეგიის გამოყენებით,  საინტერესო და ეფექტური გაკვეთილების დაგეგმვა.

დღეს მინდა გაგიზიაროთ  ერთი წარმატებული  გაკვეთილი საინტერესო  მეთოდის გამოყენებით,  ამ მეთოდს „ კუბის მეთოდი“ ჰქვია.  „კუბის მეთოდი“  გათვლილია იმ მოსწავლეებისათვის, რომელთაც ძალიან მოსწონთ  კეთებით სწავლა. იგი ითვლება კონსტრუქციულ პედაგოგიკად , რომელიც ქმნის ნიადაგს პასიური სასწავლო პროცესის აქტიურ სასწავლო პროცესად გარდაქმნისათვის და  ფოკუსირებულია ისეთი მაღალი სააზრონვო უნარების განვითარებაზე , როგორიცაა ანალიზი , სინთეზი და შეფასება. თუ კუბის მეთოდს ბლუმის ტაქსონომიის ჭრილში განვიხილავთ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მოსწავლეები დაბალი აზროვნების დონიდან შესაბამისი აქტივობების განხორციელების შემდეგ იძენენ მაღალ სააზროვნო უნარებს.

რაც შეეხება ტერმინს  – „კუბის მეთოდი“ შემდეგში მდგომარეობს, მასწავლებელი იყენებს კუბის ფორმის კუბიკებს, რომელიც შეიძლება ნებისმიერი კუბის ფორმის ყუთიდან დამზადდეს,  ( კუბის ზომა უნდა იტევდეს თაბახის ფურცელს ) მისი ექვსი გვერდი  კი საინტერესო დავალებებისთვისაა განკუთვნილი. მასწავლებელი მოსწავლეებს ჯგუფებში ურიგებს ბლუმის ტაქსონომიის მიხედვით შედგენილ კითხვებს. იგი წარმოადგენს სხვადასხვა სააზროვნო უნარების კლასიფიკაციას, ბლუმის მიხედვით აზროვნების ან შემეცნების უნარი ექვს დონედ შეიძლება დაიყოს. ეს დონეებია: ცოდნა, გაგება, გამოყენება, ანალიზი, სინთეზი და შეფასება. მასწავლებლის მიერ სწორად დასმული შეკითხვები, რომელიც ბლუმის ტაქსონომიის ცალკეული დონის შესაფერისია, იწვევს მოსწავლეებში აზროვნების სწავლას.  კონკრეტული კითხვები კი კონკრეტულ აქტივობებთანაა დაკავშირებული, ცალკეული სწორად დაგეგმილი აქტივობა მოსწავლეს მოტივირებულს ხდის და იგი იწყებს აზროვნებას იმაზე, რაც ყველაზე მეტად მისაღებია მისთვის. ბლუმის ტაქსონომიის საფუძველზე შეიძლება ვიმსჯელოთ, რომ მასწავლებელი უნდა იყოს ექსპერტი შეკითხვების დასმისას, კითხვები უნდა იყოს შერჩეული ისე, რომ მოსწავლეებს თავადაც დაებადოთ კითხვები და ბოლომდე ჩაეძიონ საკითხებს. ცალკეულ მეთოდს თუ აზროვნების საფეხურს დიდი სიფრთხილე სჭირდება განსაკუთრებით მაშინ, თუ გვინდა რაიმე სასიკეთოდ შევცვალოთ და არა მივიღოთ ის შედეგი, რომელსაც თვალს ვარიდებთ.

გთავაზობთ ჩემი პრაქტიკიდან მაგალითს, რომელიც კუბის მეთოდის გამოყენებით დავგეგმე თემის –  წინა აზიის რეგიონის გავლის შემდეგ , აღნიშნული მეთოდი არის ეფექტური საშუალება შემაჯამებელი სამუშაოს შესასრულებლად.

საგანი:  ისტორია

სწავლების საფეხური/კლასი:   საბაზო, VII კლასი

მოსწავლეთა რაოდენობა:  18

გაკვეთილის თემა:  წინა აზიის რეგიონი ( ხეთები, ფინიკია, ისრაელი)

გაკვეთილის მიზანი:   მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• დაახასიათოს და შეადაროს ერთმანეთს სხვადასხვა ისტორიულ ეპოქაში არსებული სახელმწიფოს მმართველობის ფორმები;

• განსაზღვროს პიროვნების როლის მნიშვნელობა ქვეყნის ისტორიაში;
•  მოახდინოს ფაქტებისა და მოვლენების ისტორიული ინტერპრეტაცია;
•  შეძლოს თვალსაჩინოებების გამოყენება და მისი მნიშვნელობის განსაზღვრა;

• მოახდინოს ვიზუალური მასალის აღქმა, საკუთარი დასკვნების გაკეთება, კრიტიკული ანალიზი;
• თანამშრომლობა.
• სივრცეში ორიენტირება;
• წინარე ცოდნის გააქტიურება;
• ტრანსფერული უნარების გამოვლენა;
• ცხრილებზე მუშაობის უნარ –ჩვევის გამოვლენა.

მუშაობის ფორმა : ჯგუფური

რესურსები: ფერადი თაბახის ფურცლები , კუბის ფორმის კუბიკები, მარკერი, წებო, მაკრატელი, ინტერნეტ რესურსები ვიზუალური მასალის სახით მოცემული.

დრო: 45 წუთი

შეფასება:  განმსაზღვრელი, განმავითარებელი შეფასება, ჯგუფური მუშაობის და პრეზენტაციის შეფასების ცხრილები.

გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები:

ისტ.VII. 2. მოსწავლეს შეუძლია განსაზღვროს სხვადასხვა ქვეყნის, ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარისა და  გეოგრაფიული ობიექტის მდებარეობა რუკაზე.

ისტ.VII.3. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს და შეადაროს ერთმანეთს სხვადასხვა ისტორიულ ეპოქაში არსებული სახელმწიფოს მმართველობის ფორმები.

ისტ.  VII 4.  მოსწავლეს შეუძლია იმსჯელოს პოლიტიკური მოღვაწის მნიშვნელობაზე ქვეყნის ისტორიაში.

მეთოდი : კუბის მეთოდი

თემის შეჯამების და გაანალიზების მიზნით კლასს შევთავაზე  ჯგუფური მუშაობის ფორმა კუბის მეთოდის გამოყენებით. კლასი წინასწარ დაყოფილია თანაბარი რაოდენობის  მოსწავლისაგან შემდგარ 3 ჯგუფად,  ჯგუფებში დავარიგე  ბარათზე წინასწარ გამზადებული დავალებები, თითო ჯგუფს ეძლევა ექვსი ტიპის დავალება სხვადასხვა სააზროვნო უნარზე გათვლილი, რომელიც ეფუძნება ბლუმის ტაქსონომიას. დავალებები ფერად ბარათებზეა განთავსებული, მოსწავლეს ევალება იმავე ფერის ფურცელზე დაწეროს პასუხი და ისე განათავსოს კუბის გვერდზე. ამგვარი ქმედება მასწავლებელს საშუალებას აძლევს თვალი ადევნოს მოსწავლის მიერ გაანალიზებულ პასუხს, რაც სწორი შეფასების საწინდარია. აგრეთვე ნამუშევარი ვიზუალურად ეფექტურად გამოიყურება.   ჯგუფში მოსწავლეები ინაწილებენ დავალებას და იწყებენ მუშაობას.  იყენებენ სახელმძღვანელოს მასალას და მასწავლებლის მიერ მიწოდებულ ინფორმაციას, ფლობენ ინტერნეტში მუშაობის უნარ –ჩვევას, საკუთარ მოსაზრებებს ერთმანეთს უზიარებენ . თითოეული ჯგუფი აკეთებს პრეზენტაციას.   ჯგუფები სვამენ  შეკითხვებს და აანალიზებენ საკითხს  სიღრმისეულად.  დავალებები შემდეგნაირად გამოიყურება:

I ჯგუფი  ( ხეთების სამეფო)

1. ჩამოთვალე, რა მიღწევების გამო დაიმკვიდრეს ხეთებმა ადგილი ისტორიაში.
2. რა საქმიანობას მისდევდნენ ხეთები, ახსენი რატომ?
3. მოიყვანეთ არგუმენტები, რა იყო ხეთების სამეფოს მართვის თავისებურება?
4. გააანალიზე, რატომ იყო საბეჭდავებზე გამოსახული რელიგიური და არა ყოფითი სცენები?
5. შეადარე ერთმანეთს ხეთური და სვანური სახლები. იმსჯელე მათ შორის მსგავსება- განსხვავებაზე.
6. შეაფასე პირველი სახმელეთო იმპერიის მიღწევები და ადგილი ისტორიაში.

II ჯგუფი ( ფინიკია)

1. ჩამოთვალე ფინიკიური ქალაქ სახელმწიფოები.
2. აღნიშნე კონტურულ რუკაზე ფინიკიის ქალაქ– სახელმწიფოები
3. დაახასიათე ფინიკიის საზოგადოებრივი წყობა.
4. ახსენი, რა მიზანს ისახავდა ფინიკია, როცა ხმელთაშუა ზღვისპირეთში აარსებდა ქალაქ– სახელმწიფოებს.
5. მოიყვანე არგუმენტები, რამდენად სწორი იყო ფინიკიის მმართველების მიერ გატარებული ღონისძიებები სხვა ხალხების მიმართ?
6. შეაფასე ფინიკიური ქალაქ-სახელმწიფოების პოლიტიკური ნაბიჯები სხვადასხვა სფეროში.

III ჯგუფი ( ისრაელი)

1. ჩამოთვალეთ ისრაელის სახელმწიფოს დაარსების წინაპირობები.
2. დაახასიათე ისრაელის გეოგრაფიული მდებარეობა და შეავსე კონტურული რუკა.
3. ახსენი, რა მიზანს ისახავდნენ ერთიანი სახელმწიფოს დაშლის შემდეგ შექმნილი ებრაული სამეფოები და მათი დედაქალაქები.
4. მოიყვანეთ არგუმენტები, ისრაელის სახელმწიფომ რა როლი შეასრულა მთელი მსოფლიოს გაერთიანების საქმეში?
5. შეაფასე ებრაელთა სახელმწიფოს  და მათი მმართველების ნაბიჯები მსოფლიო კეთილდღეობის საქმეში.
6. გააანალიზე, რატომ ასწავლიდნენ ებრაელები მომავალ ვაჭრებს დიპლომატიასა და თავდაცვით ხელოვნებას.

ამგვარი მეთოდის გამოყენებით  საგაკვეთილო პროცესი არის შედეგზე ორიენტირებული და ხალისიანი. ჯგუფური მუშაობის ფორმა კი მორგებულია მოსწავლის მაქსიმალურ ჩართვაზე საგაკვეთილო პროცესში. მუშაობის დასრულების შემდეგ მოსწავლეები ქმნიან რესურსს , რომელიც ცაკლეული ქვეყნის  ისტორიას განასახიერებს . მასწავლებელი პრეზენტაციის შემდეგ ახდენს არასწორი წარმოდგენების რევიზიას , მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის დამყარებულია მუდმივი უკუკავშირი, ხდება სხვადასხვა პედაგოგიური სტრატეგიების ეფექტური გამოყენება. მეთოდი აქტუალური და წარმატებულია ყველა შესაძლებლობის მოსწავლისათვის, რაც პირდაპირ კავშირშია  ეროვნული სასწავლო გეგმის  საგნობრივი სტანდარტის მოთხოვნებთან.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა( 2011– 2016) მოქმედი რედაქცია
2. მეძმარიაშვილი ე.მ. პაპაშვილი, რ. დაუშვილი, თ. პაპასქირი, ლ. გიორგობიანი ისტორია 7 კლასი, გამომცემლობა „ კლიო“ 2018

1. ჯანაშია ნ. ნ. იმედაძე, ს. გორგოძე, განვითარებისა და სწავლების თეორიები, დამხმარე სახელმძღვანელო, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2011 წელი.
2. ჯანაშია ს. მ. რატიანი, თ. ბერძენიშვილი, შ. საძაგლიშვილი, როგორ ვასწავლოთ მოსწავლეებს აზროვნება, მეთოდოლოგიური სახელმძღვანელო, თბილისი 2007 წელი.

5. გორგოძე ს. მ. ბოჭორიშვილი, ნ. ჭიაბრიშვილი , ქ. ჭიაბრიშვილი, გ. გახელაძე „ ვისწავლოთ და ვასწავლოთ კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნება“, სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი, თბილისი 2010 წელი.

პროექტზე დაფუძნებული სწავლება (Project-Based Learning) არის მეთოდი, რომელიც სრულიად განსხვავებულია ტრადიციული სწავლების მეთოდისგან. ის ავითარებს მოსწავლეებში სხვადასხვა უნარებს, კრიტიკულ აზროვნებას, პრობლემის გადაჭრის უნარს და ა. შ. მისი გამოყენება ნებისმიერი საგნის სწავლების დროს ქმნის საინტერესო სასწავლო გარემოს მოსწავლეებისთვის.

მომავალი თაობის თანამედროვე ცხოვრებისთვის მოსამზადებლად, სასკოლო განათლებას ენიჭება უდიდესი მნიშვნელობა. პროექტზე დაფუძნებული სწავლების მეთოდი გულისხმობს კეთებით სწავლას, რაც ეხმარება მოსწავლეებს აქტიურად იყვნენ სწავლის პროცესში ჩართულნი. მოკლედ, შეგვიძლია ვთქვათ, “პროექტზე დაფუძნებული სწავლება აერთიანებს ცოდნას და კეთებას”, მოსწავლე იყენებს ცოდნას, რაც უკვე იცის და სწავლობს პროექტში მონაწილეებისგან ახალს, ცდილობს იპოვოს პრობლემის გადაჭრის გზები.

პროექტზე დაფუძნებული სწავლების დროს წინასწარ უნდა იყოს გაწერილი მიზანი, განსახორციელებელი აქტივობების ჩამონათვალი, მათი შესრულების ვადები, სასწავლო რესურსები, შედეგი, პროექტის აქტივობების შეფასების რუბრიკა, რაც მოსწავლეებს და მასწავლებელს დაეხმარება ნამუშევრების შეფასებაში.

რა არის  პროექტზე დაფუძნებული სწავლების უპირატესობები?

• პროექტზე დაფუძნებული სწავლება მოსწავლეებისათვის ბევრად სახალისო და საინტერესო პროცესია, ვიდრე ტრადიციული, ლექციური ტიპის სწავლების მეთოდი, რაც მოსაწყენი პროცესია მოსწავლეთა უმრავლესობისთვის.
• პროექტზე დაფუძნებული სწავლება ეხმარება მოსწავლეებს წარმოიდგინონ სიტუაცია სიმულაციურად, იპოვონ მისი გადაჭრის გზები და სტრატეგია. ამ დროს შეიძლება მათ იპოვონ ჰობი, აღმოაჩინონ საკუთარ თავში ახალი უნარი, რაც დაეხმარება მათ მომავალი კარიერის დაგეგმვაში.
• ამ ტიპის სწავლება ავითარებს ინტერპერსონალურ უნარს, პროექტის განხორციელებისას მოსწავლეებს უწევთ ინტერვიუს აღება, ატარებენ გამოკითხვას, ახდენენ შეგროვილი ინფორმაციის ანალიზს, ამყარებენ კომუნიკაციას პროექტის მონაწილეებთან.
• ცხოვრებისეული სიტუაციები პროექტზე დაფუძნებული სწავლების დროს მოსწვლეებს უვითარებს შემოქმედებით აზროვნებას, უბიძგებს მათ საკითხს მიუდგნენ შემოქმედებითად.
• პროექტზე დაფუძნებული სწავლება სცდება საკლასო ოთახს და საჭიროებს ახალი ინფორმაციის მოძიებას მის გარეთ, მოსწავლეებს უწევთ არსებული პრობლემის გადასაჭრელად მოიძიონ დამატებით ახალი ინფორმაცია, გამოიტანონ დასკვნები და ჩამოუყალიბდეთ გარკვეული შეხედულება მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით.
• პროექტზე დაფუძნებული სწავლების დროს აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ მოსწავლეთა ინტერესი და მათთან ერთად შევარჩიოთ განსახორციელებელი პროექტი, რომელიც მორგებული იქნება მათ ინტერესებზე. ეს პროექტის წარმატებით განხორციელებისათვის წინ გადადგმული ერთი ნაბიჯია.
• პროექტის განხორციელებისას უმნიშვნელოვანესი მონეტია პროექტის აქტივობების შეფასება, მოსწავლეთა შეფასება. სასურველია მასწავლებელმა წინასწარ გააცნოს მოსწავლეებს შეფასების რუბრიკები ან მოსწავლეებთან ერთად შექმანს ისინი.
• კარგი იქნება თუ მასწავლებელი და მოსწავლეები შეხვდებიან იმ ადამიანებს ვისაც შეუძლიათ საკუთარი გამოცდილება გაუზიარონ მოსწავლეებს პროექტის თემასთან დაკავშირებით, რათა მოსწავლეებმა მოისმინონ სხვა ადამიანების დამოკიდებულება ამ საკითხებთან დაკავშირებით.
• პროექტის დასასრულს მოსწავლეები აჯამებენ პროექტის აქტივობებს და გამოთქვამენ საკუთარ მოსაზრებებს რა ისწავლეს ახალი და საინტერესო, რაც ბევრად უფრო საინტერესო პროცესია მოსწავლეებისთვის ვიდრე გამოცდა.
• ტექნოლოგიების გამოყენება პროექტის განხორციელებისას ბევრად უფრო საინტერესოს და ადვილად აღსაქმელს ხდის პროქტის აქტივობებს, ვიზუალური სასწავლო რესურსი ეხმარება მოსწავლეებს ინფორმაციის აღქმაში და დიდხანს ამახსოვრდებათ ასეთი ინფორმაცია.
• პროექტებზე დაფუძნებული სწავლება მოსწავლეებს უვითარებს დაკვირვების, მოძიების, კვლევის, პრეზენტაციის, კომუნიკაციის და თანამშრომლობის უნარებს, ასევე გუნდური მუშაობის, ლიდერობის და პრობლემის გადაჭრის უნარებს.
• თუ პროექტს სხვა სკოლის ან სხვა ქვეყნის სკოლის მოსწავლეებთან განახორციელებთ, ეს კიდევ უფრო საინტერესოს ხდის მოსწავლეებისთვის პროექტზე მუშაობის პროცესს. რადგან მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ გაიცნონ თანატოლები, შეიძინონ ახალი მეგობრები.

ინგლისური ენის სწავლებისას ხშირად ვიყენებ აღნიშნულ მეთოდს, რაც დადებითად აისახება მოსწავლეთა აკადემიურ შედეგებზე. სასწავლო პროცესი ბევრად უფრო სახალისო და საინტერესო ხდება. უცხო ენის სწავლებისას მასწავლებელმა უნდა განუვითაროს მოსწავლეებს კითხვის (Reading), წერის (Writing), მოსმენის (Listening), მეტყველების (Speaking) უნარები, რათა მოსწავლემ შეძლოს ენის სრულყოფილად გამოყენება. ამ უნარების განვითარება პროექტზე დაფუძნებული სწავლებისას უფრო საინტერესო და ნაკლებად მტკივნეულია მოსწავლეებისათვის, რადგან მოგეხსენებათ, უცხო ენის შესწავლა ბევრ  სირთულესთანაა დაკავშირებული.

მინდა გაგიზიაროთ  ჩემი გამოცდილება ერთერთი აქტივობის  შესახებ,  როცა სხვა ქვეყანაში მცხოვრებ თანატოლებთან ერთად ვმუშაობთ პროექტზე. მათ მოსწონთ ახალი მეგობრების შეძენა, მათი გაცნობა და ინგლისურად საუბარი. პროექტს ვახორციელებთ etwinning-ის ფარგლებში. ეს არის პორტალი, სადაც შეგიძლიათ ევროპის ქვეყნებში და არა მარტო ევროპის ქვეყნებში მცხოვრებ კოლეგებთან ერთად განახორციელოთ პროექტები თქვენთვის სასურველ თემაზე.

ამ ეტაპზე მე და ჩემი მე-5 კლასის მოსწავლეები ვმუშაობთ პროექტზე: “My country’s cuisine” (ჩემი ქვეყნის სამზარეულო), მასში მონაწილეობა შეუძლია 7-დან 16 წლამდე ასაკის მოსწავლეებს. პროექტში ჩართულია ქართველი, უკრაინელი, ალბანელი და თურქი მასწავლებლები, ასევე მათი მოსწავლეები. პროექტის მიზანია მოსწავლეებში კომუნიკაციის უნარის განვითარება, სხვა ქვეყნების სამზარეულოების და ტრადიციული კერძების გაცნობა, ლექსიკური მარაგის გამდიდრება და ნასწავლი ლექსიკის პრატქიკაში გამოყენება.

პროექტის ეტაპები:

პირველი: საკუთარი თავის და ქვეყნის ინგლისურ ენაზე წარდგენა ვიდეო რგოლის საშუალებით. ვიდეო კონფერენცია პარტნიორ ქვეყნებთან. მოსწავლეები Skype-ის საშუალებით ერთმანეთს ეცნობიან. აცნობენ საკუთარ თავს, ასაკს და საყვარელ საქმიანობას/ჰობს.

მეორე: ჩემი ქვეყნის ეროვნული კერძის/კერძების (2 ან მეტი კერძის) გაცნობა, პრეზენტაცია ვიდეოს ან საპრეზენტაციო პროგრამის გამოყენებით.

მესამე: ჩემი ქვეყნის ეროვნული სასმელის/სასმელების (2 ან მეტი სასმელი) გაცნობა, პრეზენტაცია ვიდეოს ან საპრეზენტაციო პროგრამის გამოყენებით.

მეოთხე: ჩემი ქვეყნის ეროვნული დესერტი/დესერტების (ტკბილეულის) (2 ან მეტი სახეობის) გაცნობა, პრეზენტაცია ვიდეოს ან საპრეზენტაციო პროგრამის გამოყენებით.

მეხუთე: პროექტის შეფასება, მოსწავლეების, მონაწილე მასწავლებლების მიერ (პროექტის შეფასების რუბრიკის მიხედვით, მოსწავლეების შთაბეჭდილებების გაზიარება padlet-ის ან ფერადი ფურცლების გამოყენებით).

საბოლოო პროდუქტი: პატარა კულინარიული წიგნის შექმნა ხელნაკეთი/ ელექტრონული სახით, ან პროექტის ბლოგის შექმნა სურვილის მიხედვით.

პროექტისთვის პრეზენტაციების მომზადება შეგვიძლია სხვადასხვა პროგრამების გამოყენებით power point, sway, pizzap.com kizoa ან ვიდეო რგოლი.

პროექტის ხანგრძლივობა: 2018 წლის სექტემბერი -2019 წლის მაისი

მოსწავლეების მიერ შექმნილ ნამუშევრებს ვტვირთავ პორტალზე, სადაც პროექტის წევრ მასწავლებლებს შეუძლიათ აჩვენონ მოსწავლეებს ჩვენი ნამუშევრები. ასევე ჩვენც შეგვიძლია სხვა პროექტის მონაწილე მოსწავლეების ნამუშევრების ნახვა.

პროექტზე მუშობის დროს შევქმენით საინფორმაციო კედლის გაზეთი, პროექტის ბლოგი, როლური თამაში: What’s your favourite dish? Drink? Dessert? შევქმენით ტრიარამები ჯგუფებში: ჩემი საყვარელი კერძი, სასმელი და დესერტი. პროექტის მონაწილე უკრაინელი მხარის ინიციატივით დავამზადეთ საშობაო და სააღდგომო მისალოცი ბარათები  და გავაგზავნეთ უკრაინაში. ასევე მათ გამოგვიგზავნეს მსგავსი ბარათები. მოსწავლეები, პროექტის ფარგლებში, გაეცნენ უკრაინულ სამზარეულოს, წარადგინეს ჩვენი ეროვნული კერძები, სასმელები და დესერტი. Skype ჩართვით  თანატოლების გაცნობამ და ინგლისურ ენაზე მათთან საუბარმა დადებითი ემოციები გამოიწვია. ველოდებით თურქი, აზერბაიჯანელი და ალბანელი პარტნიორების ეროვნული სამზარეულოს და ტრადიციების გაცნობას.

ჩვენი პროექტის ბლოგი:  https://mycountryscuisine.blogspot.com/

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას- რაც უფრო სწორად გამოიყენებს მასწავლებელი პროექტზე დაფუძნებულ სწავლებას, მით უფრო წარმატებული იქნება პროექტი და მოსწავლეები ახალ უნარებს შეიძენენ, განიმტკიცებენ უკვე არსებულ ცოდნას, პრაქტიკაში გამოიყენებენ ნასწავლს, შეძლებენ მოახდინონ ნასწავლის ტრანსფერი და მოემზადონ თანამედროვე ცხოვრებისთვის.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://elearningindustry.com/project-based-learning-better-traditional-classroom
2. ესგ 2018-2024წ საგნობრივი პროგრამა

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნების შესრულებისა და სასწავლო პროცესის ეფექტურობისთვის მნიშვნელოვანია ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნების უნარ-ჩვევების როლი, მაგრამ ის მნიშვნელოვანია, როგორც დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციაც, რომლისთვისაც დამახასიათებელია:

• კითხვების დასმა, მოსაზრებების გამოთქმა, ახალი იდეების წამოყენება;
• სხვადასხვა არგუმენტის მოშველიება;
• კვლევითი მეთოდების გამოყენება;
• პრობლემის დამოუკიდებლად გადაწყვეტა;
• ცნობისმოყვარეობა და ინტერესი;
• მიზანმიმართულობა და კომპრომისი.

იფიქროს და იმოქმედოს მოსწავლემ ანალიტიკურად და კრიტიკულად ეს ნიშნავს, მოსწავლემ შეძლოს:

• ანალიზისას ინფორმაციის სისტემური დაყოფა შემადგენელ ნაწილებად და მათი ლოგიკური ბმა; თითოეული ელემენტის იდენტიფიცირება და ინტერპრეტირება; მსგავსება-განსხვავების გამოვლენა; შეუსაბამობების იდენტიფიცირება; ანალიზის შედეგების ორგანიზებულად და თანმიმდევრულად შეჯამება; საფუძვლიანი დასკვნების გაკეთება და სხვ. (ანალიტიკური უნარ-ჩვევა);
• შეფასება და დასკვნების გაკეთება ნებისმიერი საგნის შესახებ (თუ რამდენად მისაღები ან დასაჯერებელია ისინი); მოლოდინებისა და ვარაუდების გაგება/შეფასება, რომლებიც საფუძვლად უდევს ინფორმაციას; პროპაგანდის იდენტიფიცირება; მასალის დაკავშირება ისტორიულ კონტექსტთან შესაბამისი დასკვნების გაკეთების მიზნით; ალტერნატიული ვერსიების განხილვა, მისი დადებითი და უარყოფითი მხარეების განსაზღვრა; შეფასება; რესურსებისა და რისკების ანალიზი; გაცნობიერება იმისა, რომ პირის მსჯელობასა და განსჯაზე ყოველთვის ახდენს ზეგავლენას ამ პირის კულტურული კუთვნილება და ხედვა (კრიტიკული უნარ-ჩვევა).

სასწავლო პროცესში შედეგის თვალსაზრისით და დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციების ფლობის მხრივ მოცემული უნარ-ჩვევებიდან ძალზედ საინტერესოა კონკრეტულად ის ქცევა, რომელიც გულისხმობს:

• „მასალის დაკავშირებას იმ ისტორიულ კონტექსთან, რომელშიც შეიქმნა, მასალის შეფასებითი კვლევისა და შესაბამისი დასკვნების გაკეთების მიზნით“.

პედაგოგიკის მეცნიერებაში აღიარებულია, რომ ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნება ძირითადად გამოიხატება კითხვის დასმისა და დასმულ შეკითხვაზე პასუხის გაცემის უნარში (კითხვა-პასუხის კომპლექსი). თუ მოსწავლეს გარკვეული წერილობითი და ვიზუალური ინფორმაციის მიწოდების შემდეგ საკითხის არსს ანალიტიკური, კრიტიკული კითხვებით გავაანალიზებინებთ, მასალის ფაქტობრივად გააზრება აღარ გაუჭირდება.

მოცემული აქტივობა ძირითადად ორეტაპიანია, მაგრამ უკეთესი შედეგისთვის მასწავლებელს შეუძლია ის სამ ეტაპად დაგეგმოს. განვიხილოთ მაგალითი IX კლასის ისტორიის სასწავლო კურსიდან:

I ეტაპზე, ისტორიის საგნობრივი სტანდარტის მოთხოვნების შესაბამისად, მოსწავლეებს ვეკითხებით:

• რა მასალებს გამოიყენებდნენ ისინი ისტორიის შესასწავლად?

მაგრამ მოცემული შეკითხვით მხოლოდ მოსალოდნელ პასუხზე მივანიშნებთ მოსწავლეებს.

II ეტაპზე – გარკვეული წერილობითი თუ ვიზუალური მასალის მიწოდებით და შესაბამისი ანალიტიკური შეკითხვებით, გავაანალიზებინებთ რა საისტორიო მასალების შედგენის პრინციპს, მოსწავლეებს ანალიზის დონეზე ვაჩვენებთ, თუ რატომ და როგორაა ისინი აგებული. შედეგად მათ აღარ გაუჭირდებათ გააზრება, ფაქტობრივად რა არის საისტორიო წყარო, რომელსაც აქტიურად იყენებენ საგაკვეთილო მუშაობაში.

თუ ორივე აქტივობა მიზნის შესაბამისად წარიმართა, მაშინ მასწავლებელს შეუძლია მშვიდად იყოს – მისი მოსწავლეები გარკვეულ დონეზე უკვე ფლობენ ანალიტიკურ და კრიტიკულ უნარ-ჩვევებს, თუმცა უნარის განვითარებისა და სრულყოფისათვის.

III ეტაპზე, მასწავლებელს შეუძლია დამოუკიდებლად შეუდგინოს მსგავსი სამუშაო ტექსტები მოსწავლეებს და დაავალოს, თავად მოამზადონ ორივე აქტივობის შესაბამისი კითხვები.

მოცემული აქტივობებიდან, როგორც ვხედავთ, კითხვები ძირითადად დაესმის ტექსტს, ინფორმაციას, ამიტომ კონკრეტულ ტექსტებთან მუშაობისას შეკითხვების გზით ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნების განვითარება შედარებით მარტივი პროცესია. ეს უნარების ელემენტარულ დონეზე ფლობაა. სხვა სირთულეა, როდესაც მოსწავლე ავლენს კონტექსტუალურ ცოდნას, რაც ისტორიის საგნის შესწავლისას ისტორიული ქვეტექსტების წაკითხვაში, გაანალიზებაში, კრიტიკულ შესწავლასა და შესაფერისი დასკვნების გაკეთებაში გამოიხატება.

ქვეტექსტი დაფარული აზრია, რომელიც აღადგენს ზოგადი სიტუაციის კონტექსტს და გვეხმარება იმის დანახვაში, რაც „გასათვალისწინებელია“. ქვეტექსტი არის ის, რაც იკითხება „სტრიქონებს შორის“, რაც არაპირდაპირი მინიშნებებით კიდევ უფრო გასაგებს ხდის ტექსტს. ის „ირიბად“ მიგვანიშნებს ტექსტის ძირითად სათქმელზე. რამდენადაც ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნება ძირითადად გამოიხატება კითხვის დასმისა და დასმულ შეკითხვაზე პასუხის გაცემის უნარში (კითხვა-პასუხის კომპლექსი), შესაბამისად, კითხვების დასმის მეთოდი კონტექსტუალური საკითხების დამუშავების დროსაც მნიშვნელოვანია.

განვიხილოთ პრაქტიკული მაგალითი:

ლეონტი მროველი „მეფეთა ცხოვრებაში“ გვაწვდის ინფორმაციას კავკასიაში ქათლოსისა და მის შთამომავალთა დამკვიდრების შესახებ:

„..სომეხთა და ქართველთა, რანთა და მოვაკნელთა, ჰერთა და ლეკთა, მეგრელთა და კავკასიანთა – ამათ ერთი ჰყავდათ მამა, სახელით თარგამოს, რომელიც იყო ნოეს ძის იაფეთის შვილის – თარშის ძე… იყო ესე თარგამოს კაცი გმირი. და შემდგომად განყოფისა ენათასა, ოდეს აღაშენეს  ბაბილონის გოდოლი, და განეყვნეს ენანი და განიბნინეს ყოველსა ქუეყანასა, წარმოვიდა ესე თარგამოს ნათესავითურთ მისით, და დაემკვიდრა ორთა მათ მთათა შუა – არარატსა და მასისისა…..

… უჩინა ქართლოსს საზღვარი: აღმოსავლით ჰერეთი და მდინარე ბერდუჯისა, დასავლით – ზღვა პონტოსი, სამხრით – მთა, რომელი მიჰყვების ბერდუჯის მდინარის თავსა, და… მთა შორის კლარჯეთსა და ტაოს ვიდრე ზღუამდის; და ჩრდილოთ საზღვარი – ღადო, მთა მცირე, რომელი გამოვლის შტოდ კავკასისაგან და მოჰკიდავს წუერი დასასრულსა ღადოსა, რომელსა აწ ჰქვიან ლიხი და ამათსა ზღვართა საშუალ მისცა ყოველი ქართლოსს… და ესე ქართლოს მოვიდა პირველად ადგილსა მას, სადა შეერთჳს არაგჳ მტკუარსა, და განვიდა მთასა მას ზედა, რომელსა ეწოდების არმაზი. და პირველად შექმნა სიმაგრენი მას ზედა, და იშენა მუნ ზედა სახლი, და უწოდა მთასა მას სახელი თავისა თჳსისა ქართლი. და ვიდრე აღმართებამდე მუნ-ზედა კერპი არმაზისი ერქუა მთასა მას ქართლი, და მის გამო ეწოდა ყოველსა ქართლსა ქართლი, ხუნანითგან ვიდრე ზღუამდე სპერისა“.

ტექსტის უკეთ გაცნობისა და ავტორის რეალური მიზნების ამოცნობის მიზნით მოსწავლეებს შევთავაზებთ რამდენიმე დავალებას:

• გაეცნონ ისტორიულ წყაროს და ყურადღებით წაიკითხონ კონკრეტული ინფორაცია;
• გააანალიზონ მასალა და უპასუხონ დასმულ კითხვებს: ა) რა აქვთ საერთო კავკასიის მაცხოვრებლებს კაცობრიობის საერთო წინაპართან – ნოესთან? ბ) ვისი შთამომავლები არიან ქართველები – თარგამოსიანელები თუ რანელები? გ) წყაროს მიხედვით, რომელი ტერიტორია იყო კავკასიელთა წინაპრების უძველესი საცხოვრისი, ანუ მოხაზონ წყაროს სამოქმედო სივრცე. დ) რატომ ცდილობს ლეონტი მროველი, წარმოადგინოს კავკასიის ხალხები ერთმანეთის მონათესავედ? ე) ჩამოთვალოს კავკასიელთა წინაპრები; ვ) რა პრეტენზია გამოსჭვივის ლეონტისთან? ზ) მიმართა თუ არა ავტორმა ქვეტექსტს? როგორ ფიქრობთ, ჰქონდა თუ არა ლეონტის რაიმე ფარული ზრახვა წყაროს შექმნის დროს? რა გაზრახვა შეიძლება ყოფილიყო ეს?
• გამოთქვან ვარაუდები და გამოიტანონ სათანადო დასკვნები: ა) როგორ შეგვიძლია ავტორის პოზიციის შემოწმება? ბ) რა ითქვა ხმამაღლა და რა დამალა ავტორმა; გ) რა მიზანს ემსახურება ისტორიულ წყაროთა ქვეტექსტი?

მოსწავლეთა სავარაუდო პასუხები: „…წყაროში საუბარია ძველი ქართული ტრადიციის შესახებ, თუ როგორ იქმნება „ყოველი ქართლი“ – „ხუნანითგან ვიდრე ზღუამდე სპერისა“, რომელსაც შემდეგ განაგებენ ფარნავაზიანები, როგორც სახელმწიფო „ყოველი ქართლის“ შემოქმედნი… მაგრამ ამ „ყოველ ქართლში“ გამოსჭვივის „ყოველ კავკასიის“ იდეაც. როგორც ჩანს, სათქმელის პირდაპირ თქმას ერიდება ლეონტი მროველი და სამეფო კარის „მიზნებზე“ მხოლოდ მათი „ქმედებებით“ მიანიშნებს“… და ა.შ.

პასუხების მიღების შემდეგ მოსწავლეებს შევთავაზოთ მეორე წყაროც:

სუმბატ დავითის ძე ბაგრატ III-ის შესახებ: „დაიპყრა ყოველი კავკასია თჳთმპყრობელობითა ჯიქეთითგან ვიდრე გურგენადმდე. ხოლო ადარბადაგანი და შარვანი მოხარკე-ყო, სომხითისა ჴელმწიფებითა ნებიერად განაგებდა. მეფე სპარსთაჲ თჳს მეგობრად და ერთგულ ყო სიბრძნითა და ძლიერებითა თჳსითა უფროჲს სახლეულთა თჳსთასა, და ბერძენთ მეფესაცა შიში აქუნდა ამისი ყოვლადვე“.

შეკითხვების დასმის შემდეგ მოსწავლეები აუცილებლად მივლენ იმ იდეამდე, რომ „….“ყოველი კავკასიის“ იდეა როგორც ქართლოსის ჩამომავალთა ქმედებების მიზანი, უკვე არის ფარულად გაცხადებული უძველეს ეპოქაში და ბაგრატოვანი მეფეები ერთგვარად აგრძელებენ, არ ივიწყებენ ლეონტისეული „ყოველი კავკასიის“ იდეას… რომ სათქმელის „გადამალვა“ მოქმედების თავისუფლებას მისცემდა სამეფო კარს, მაგრამ არ დაავიწყებდა ძირითადად სამოქმედო გზას, რითაც პოლიტიკურ პირებს გაუადვილდებოდათ მიზანზე აქცენტირება და შესაფერისი გზების მოძიება…“ და ა.შ.

წყაროთა შედარების, ანალიტიკური და კრიტიკული უნარების გააქტიურებით და განვითარებით მოსწავლეები გაეცნენ ქვეტექსტის როლს ისტორიულ თხზულებებში, აღადგინეს ძველი ქართული საისტორიო თხზულებების ავტორთა პოლიტიკური და იდეოლოგიური მისწრაფებები, გაიფართოვეს და სრულყვეს ცოდნა საქართველოს ისტორიაში, გაეცნენ ერთიანი ქართული მონარქიის „კონკრეტულ სამოქმედო გეგმას“ და ეროვნული სასწავლო გეგმისა და სტანდარტის მოთხოვნებთან ერთად („ისტორიული ეპოქის აღქმა/ანალიზი“)  განუვითარდათ დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციებიც. შემდგომ გაკვეთილებზე მასწავლებელს შეუძლია ეს უნარები კიდევ უფრო დახვეწოს და მოსწავლეთა ელემენტარული და საშუალო კომპეტენციები გაცილებით მაღალ ხარისხში აიყვანოს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. სუმბატ დავითის-ძე, ცხოვრებაჲ და უწყებაჲ ბაგრატონიანთაჲ;
2. ლეონტი მროველის პოლიტიკური თვალთახედვა, „ლიტერატურული ძიებანი“ №25, შოთა რუსთაველის ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტი, თბ., 2005
3. ლ. ბრეგაძე, ქვეტექსტის ფუნქციისა და ფუნქციონირებისათვის, „ლიტერატურათმცოდნეობის თანამედროვე პრობლემები“ (II საერთაშორისო სიმპოზიუმი, (ნაწილი I),თბ., 2009;
4. ისტორიული ტექსტის ქვეტექსტები., მ.ფირჩხაძე., ლინკი მოცემულ დროზე: 26.12.2016., https://mastsavlebeli.ge/?p=12615
5. დემოკრატიული კულტურის კომპეტენციები – თანაცხოვრება კულტურულად მრავალფეროვან დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ევროპის საბჭო, 2016 წ., ქართული გამოცემა: მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2017., გვ.67-69
6. საბაზო საფეხურის ეროვნული სასწავლო გეგმა 2018-2024

https://ncp.ge/ge/curriculum/satesto-seqtsia/akhali-sastsavlo-gegmebi-2018-2024/sabazo-safekhuri-vi-ix-klasebi-proeqti-sadjaro-gankhilvistvis

ქოუჩინგის, როგორც პიროვნული და პროფესიული განვითარების მეთოდის როლი განათლებაში არახალია და ამ მიდგომას ფართოდ იყენებენ განვითარებული ქვეყნების საგანმანათლებლო სისტემები. ქოუჩინგის მეთოდის ტექნიკა არის ადამიანის პოტენციალის აღმოჩენა და მისი რესურსების სწორად რეალიზება. საკლასო ოთახში მსგავსი მეთოდის გამოყენებამ შეიძლება შეცვალოს მთელი კლასის აკადემიური ცხოვრება. ჩვენ ვესაუბრეთ წარმატებულ ქოუჩს და გამოცდილ ტრენერს ირინა ჭოჭუას, რომელსაც ვკითხეთ, რას შეცვლიდა მსგავსი მიდგომის  დანერგვა საგანმანათლებლო სისტემაში და რაში დაეხმარებოდა ეს მეთოდი მოსწავლეს, მასწავლებელს და სკოლას მაღალი აკადემიური მიზნების მიღწევის პროცესში.

თავდაპირველად გვესაუბრეთ ქოუჩინგის არსზე? რაში  ეხმარება ეს მიდგომა ადამიანს?

ქოუჩინგი ეს არის პიროვნული და პროფესიული განვითარების მეთოდი, რომელიც ორიენტირებულია ადამიანის რესურსების გაფართოებაზე. ეს არის ადამიანის პოტენციალის აღმოჩენის, ცვლილებების დანერგვის და განვითარების ტექნოლოგია. ამისათვის ქოუჩინგი იყენებს თავად ადამიანის სააზროვნო სისტემას, თვითრეფლექსიის უნარს და კითხვების დასმის საშუალებით მიჰყავს ადამიანი გაცნობიერებამდე. თვითონ გაცნობიერების პროცესი გულისხმობს თვითგამორკვევას, თუ რა არის პიროვნების მიზანი, მისი ცხოვრებისეული ხედვა, მისია, რას მიიჩნევს ხელისშემშლელ ფაქტორებად , რა რესურსები და უნარები აქვს და რა უნდა გააკეთოს იმისათვის, რომ დასახულ მიზნებს მიაღწიოს. აქ მნიშვნელოვანი ფაქტორებია მოტივაცია, სტრესთან გამკლავება, ინფორმაციის მიღება-გადამუშავების უნარები, თვითდასწავლის და თვითგანვითარების პატერნები, მუშაობა წინააღმდეგობებთან, ახალი უნარების დასწავლა. ყველა ადამიანი არის უნიკალური თავისი ინდივიდუალური სააზროვნო სისტემით. ამიტომ სწორი გზა არის დავეხმაროთ პიროვნებას თავად მოძებნოს მისთვის მისაღები და ეფექტური გზები. ქოუჩი  სწორედ ამ სააზროვნო სისტემების და შემოქმედებითობის სტიმულირებას ახდენს, რის შედეგადაც პიროვნება თავად პოულობს ყველა კითხვაზე პასუხს, სახავს მიზნებს, ავითარებს რესურსებს, მუშაობს პრობლემებზე და თავად აღმოაჩენს  განვითარების უნიკალურ გზას. ეს ყველაფერი ხდება ნდობის და პარტნიორული ურთიერთობის ფარგლებში.

რა როლი უჭირავს ქოუჩინგის  მეთოდს  განათლებაში?  

ქოუჩინგს მნიშვნელოვანი როლი აქვს განათლებაში. ქოუჩთან მუშაობის შედეგია მიზნების დასახვა, ღირებულებების და შესაძლებლობების გამორკვევა, შინაგანი პოტენციალის, რესურსების, უნარების მობილიზება და განვითარება, ახალი უნარების დასწავლა, სამოქმედო ენერგიაზე მუშაობა და ქმედითი ნაბიჯების გადადგმა. დღეს ტექნოლოგიები ელვისებური სისწრაფით ვითარდება და ვიწრო პროფესიული უნარები ნელ-ნელა ხდება მანქანური წარმოების პროდუქტი, სულ უფრო მეტად მნიშვნელოვანი და აქტუალური ხდება შემოქმედებითი უნარებისა და კრიტიკული აზროვნების განვითარება.  ამ გამოწვევებთან გასამკლავებლად უმნიშვნელოვანესი ადგილი უჭირავს განათლების მიმართულებას, რომელიც განვითარებულ ქვეყნებში სრულიად ახალ მიდგომებს და მიგნებებს ეფუძნება. განათლების ყველაზე წარმატებული მოდელი არის სწორედ ის მოდელი, სადაც მთავარი აქცენტი გადატანილია ინდივიდუალურ მიდგომებსა და მოსწავლეთა მოტივაციური სისტემების განვითარებაზე.

ამ მეთოდის გამოყენებით   როგორ შეუძლია მასწავლებელს დაეხმაროს მოსწავლეს?

თანამედროვე მასწავლებელი დღეს არის ქოუჩი, რომელიც ეხმარება მოსწავლეს პიროვნულ განვითარებაში, მოტივაციური სისტემის შექმნაში და წარმატების სტრატეგიების დანერგვაში. ამ ახალი მიდგომებით მოსწავლე აცნობიერებს საკუთარ შესაძლებლობებს, ინტერესთა სფეროებს, უნარებს, რესურსებს და ქმნის საკუთარი უნიკალური  წარმატების სტრატეგიებს. ასეთი მოდგომებით კი უკვე მარტივი ხდება იდენტობის ჩამოყალიბება, ცხოვრებისეული მიზნებისა და პროფესიული ინტერესების განსაზღვრა. ქოუჩინგი განათლებაში მოსწავლეებს ხელს უწყობს აქტიურად და გაცნობიერებულად ჩაერთონ სასწავლო პროცესში, დასახონ მიზნები, შეისწავლონ და განავითარონ საკუთარი რესურსები და უნარები, დამოუკიდებლად იმუშაონ თვით-შემეცნებაზე და თვით-განვითარებაზე, შეცვალონ და განავითარონ ქცევები, განახორციელონ კონკრეტული, შედეგზე ორიენტირებული და დროში გაწერილი ქმედებები.  რაც მთავარია, ამ მეთოდით მოსწავლე სწავლობს არა მარტო საგანს და იღებს ინფორმაციას, არამედ ასევე სწავლობს, როგორ იმუშაოს ამ ინფორმაციასთან. ეს არის შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების განვითარება, რაც დღეს ჩვენ ასე ძალიან გვჭირდება.

მოსწავლის თვითიდენტიფიცირების და გამორკვევის პროცესში ასეთი მიდგომით სწავლება, მაღალ აკადემიურ უნარებზე გასვლასაც გულისხმობს…

აქ საუბარია იმაზე, რომ მასწავლებელი გახდეს პიროვნული განვითარების ბიძგი. დღევანდელი თაობა სხვა გარემოში იზრდება, სხვა მოვლენების და ფაქტის მომსწრენი არიან, მათთვის ელექტრონული გაჯეტები უკვე ყოველდღიური ყოფაა, ჩვენ თუ ვისწავლეთ მობილურებთან ურთიერთობა, ისინი დაიბადნენ ამ უნარებით. იცვლება გარემო ფაქტორები, იცვლება ინფორმაციული ველი, შესაბამისად იცვლება ამ თაობის თვისებები. ესენი არიან ადამიანები, რომლებთანაც დასჯა-წახალისება აღარ მუშაობს, რომლებსაც ბრძანებითი და მტკიცებულებითი ფორმები აღარ ესმით და ეს ძალიან კარგია. მათთვის პრიორიტეტული არის მოსმენა, ფიქრი, საუბარი, ანალიზი, აზრთა გაცვლა, სიახლეების მოსინჯვა და ისინი თვით იდენტიფიცირებას სწორედ ამ საშუალებებით ახდენენ. ეს არის ინდივიდუალიზმისკენ მიდრეკილი თაობა და ასეც აზროვნებენ. სწორედ აქ ერთვება ქოუჩინგი, როგორც მეთოდი, რომელიც დაეხმარება მათ თვით იდენტიფიცირებაში, მე-ს კონსტრუირებაში . აკადემიური მიზნები კი ამ ყველაფერთან პირდაპირ ბმაშია. თუ მოზარდმა არ იცის, რას რისთვის აკეთებს, ის ამას არ გააკეთებს. წინა პლანზე იწევს ღირებულებები და იდენტობა, საკუთარი მე-ს გამორკვევა და მისი გამოვლენა.

რა უნარები და თვისებები უნდა ჰქონდეს მასწავლებელს, რომელიც გადაწყვეტს ქოუჩინგის მეთოდებით ითანამშრომლოს  მოსწავლეებთან? როგორ შეიძლება გახდეს მასწავლებელი ქოუჩი?

მე ვთვლი, რომ ყველაფერი არის დასწავლადი. ამიტომ, ამ კითხვას ვუპასუხებდი ასე, ერთადერთი, რაც მასწავლებელს მოეთხოვება დღეს, ეს არის ახალი თაობის სიყვარული და ცვლილებების მოთხოვნილება. თუ ეს მისია მასწავლებელს აქვს, უკვე თავისუფლად დაისწავლის ქოუჩის უნარებს. აქ კი მთავარია მოსმენის უნარი, ემპათია, პირდაპირი კომუნიკაცია, უკუკავშირი, კრიტიკული აზროვნება, შემოქმედებითობა. ქოუჩინგის სწავლა გულისხმობს სატრენინგო საათებს, მენტორინგს, სუპერვიზიას.მასწავლებელმა ჯერ საკუთარი თავი უნდა გაატაროს ამ ცვლილებების პრიზმაში და აუცილებლად იპოვის გზას, როგორ გამოიყენოს ეს მეთოდი მოსწავლეებთან. ქოუჩინგი განათლებაში ნამდვილად არ არის ახალი ველოსიპედი. ამ მეთოდს უკვე იყენებენ განვითარებული ქვეყნები, მაგალითად ნორვეგია, ფინეთი. ჩვენს რეალობაში, ვფიქრობ, უნდა შემუშავდეს ქართული სპეციფიკის გათვალისწინებით მასწავლებელთა გადამზადების პროგრამა, რომელიც იქნება სავალდებულო. სწორედ ამ გზას მიმართა ნორვეგიამ. ქოუჩებთან ერთად მოხდა სპეციალური პროგრამის შემუშავება მასწავლებლებისთვის და შემდეგ ამ მეთოდოლოგიის დანერგვა.

საკლასო  ოთახში ქოუჩინგის ეფექტი როგორ ვრცელდება და როგორ  შეიძლება გაიზომოს მიღებული შედეგები?

ყველაზე საინტერესო ფაქტორი არის ის, რომ ქოუჩინგის ეფექტი არის გაზომვადი და ამისი ინსტრუმენტებია უკუკავშირის სხვადასხვა ფორმები, მენტორინგის და სუპერვიზიის მეთოდები, რაც გულისხმობს არა ერთჯერად ჩარევას, არამედ ცვლილებების მენეჯმენტს, პროცესების გაწერას გრძელვადიან პერსპექტივაში და ამ პროცესების მონიტორინგს. ბუნებრივია, რამდენი ადამიანიც არსებობს, იმდენ ინდივიდუალურ ქეისთან გვექნება შეხება, თუმცა არსებობს შედეგის გაზომვის კრიტერიუმი. უბრალოდ ამ კრიტერიუმებზე უნდა შეთანხმდეს პროცესში მონაწილე ყველა მხარე. ამ ყველაფერს სჭირდება პროფესიული კომპეტენციების ფლობა და გრძელვადიანი სამუშაოს ჩატარება, ამ ყველაფერს სჭირდება რეფორმა განათლების სისტემაში.

ქოუჩინგის საგანმანათლებლო მოდელის   დანერგვით რა შეიძლება შეიცვალოს სკოლისთვის, მასწავლებელისთვის და მოსწავლისთვის? რა გარდამტეხი ცვლილებების გამოწვევა შეუძლია?

პირველ რიგში სკოლა გახდება არა „იძულებით გასავლელი ეტაპი“ მოზარდისთვის, არამედ საინტერესო გამოცდილების მისაღები ადგილი, სადაც წასვლა მას გაუხარდება. მასწავლებლობა გახდება დაფასებული და აღიარებული პროფესია, თავისი უნიკალური ნიშით. თქვენ წარმოგიდგენიათ ადამიანი, რომელსაც შეუძლია ახალი თაობა განავითაროს და ამით თავისი წვლილი შეიტანოს ქვეყნის განვითარებაში? დღეს ასეთი გყავს ლადო აფხაზავა და კიდევ რამდენიმე გულანთებული მასწავლებელი, თუმცა მომავალში გვეყოლება ბევრი და ის ცვლილებები, რასაც ეს ადამიანები მოახდენენ, ერთიან შედეგად შეიკვრება. ჩვენ მივიღებთ ახალ თაობას, რომელსაც ეცოდინება, როგორ გახდეს ბედნიერი, წარმატებული, როგორ იყოს ჰარმონიაში საკუთარ თავთან და რა უნდა გააკეთოს ამ ყველაფერისთვის. ასეთი ადამიანი კი აუცილებლად იპოვის საკუთარ ადგილს საზოგადოებაში, აუცილებლად იზრუნებს გარემოს ცვლილებისთვის. საბოლოო ჯამში კი მივიღებთ საზოგადოების ევოლუციას, ამაღლებულ ცნობიერებას, განვითრებულ მოქალაქეს და უბრალოდ ბედნიერ ადამიანს.