სვანეთის მიწაზე ფეხი პირველად ექვსი წლის წინ დავადგი. ხაიშს მივლინებით ვეწვიე და სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების დროს ბევრი ოჯახის კარი შევაღე. არასდროს დამავიწყდება, ჭუბერში მცხოვრები მეფუტკრე როგორი სიყვარულით მესაუბრებოდა თავის ფუტკრებზე და ის მოულოდნელი საჩუქარი, მეორე დღეს პირველი თოვლით ჩახერგილი სოფლიდან ნატურალური თაფლის სახით რომ ,,დამაწია“.

,,მხოლოდ მთებშია თავისუფლება“ – ეს ფრაზა მეც უამრავჯერ მითქვამს, მაგრამ სწორედ სვანეთში გავიაზრე ბოლომდე ამ სიტყვების მნიშვნელობა. იმ ისტორიებმა და ლეგენდებმა, რომელიც სიყვარულის კოშკზე, წყვილ ლოდსა თუ ოქროს მოპოვებაზე მოვისმინე, ამ საოცარ მხარეზე დაუვიწყარი შთაბეჭდილება შემიქმნა. მოგვიანებით, მესტიისა და უშგულის  მონახულებისას, თითოეულ ქვაში, ნაგებობასა თუ ადამიანში ამ თქმულებების ანაბეჭდს ვეძებდი. სოფელი ჭუბერი კი ჩემს მეხსიერებას იმ მეფუტკრე კაცის მორთმეული ფიჭვის თაფლის ტკბილ-მწარე გემოსავით შემორჩა. შემდეგ ჭუბერის სკოლაში დამკვირვებლის ამპლუაში მოვხვდი და იქაური მასწავლებლების გაცნობის საშუალებაც მომეცა. ამ წერილში სწორედ ერთ-ერთ მათგანზე ვისაუბრებ.

ჭუბერის თემი რამდენიმე სოფელს აერთიანებს. მიუხედავად იმისა, რომ ჭუბერი ხაიშთან უფრო ახლოა, ვიდრე – მესტიის მუნიციპალიტეტთან და მეზობელ რეგიონთან (სამეგრელო) დაკავშირება უფრო ადვილია, მიგრაციის პრობლემა მაინც დგას. 2002 წლის აღწერის თანახმად, თემში 1 257 ადამიანი ცხოვრობდა, 2014 წელს კი მოსახლეთა რაოდენობა 945-მდე შემცირდა. ამ პრობლემაზე ჩემი რესპონდენტი – ჭუბერის სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი მაია ჩხვიმიანიც ამახვილებს ყურადღებას:

,,ძალიან მიყვარს ჩემი კუთხე, რადგან აქ გავიზარდე და ჩემთვის ბუნებრივი გარემოა. ახალგაზრდობას კი გული ქალაქისკენ მიუწევს. მიდიან ოჯახები, იცლება სოფლები. ყველა რომ ქალაქში წავიდეს, სოფელში ვინღა დარჩება?! ან ქალაქს შეუძლია ამდენი ადამიანის რჩენა?! ბევრი ჩემი მოსწავლის მშობელი საზღვარგარეთ იმიტომ გადაიხვეწა, რომ მის შვილებს არ მოშივდეთ… სხვის შვილებს უვლიან საკუთარის გადასარჩენად“.

ქ-ნი მაიას თქმით, მაღალმთიანი რეგიონის სკოლის მასწავლებელთა პასუხისმგებლობა უმშობლოდ დარჩენილი ბავშვების ,,გამხნევებაცაა“. თვითონ ობლობაში გაიზარდა და დღემდე უზომოდ მადლიერია იმ პედაგოგების, რომლებმაც შორეულ ბავშვობაში მის ტკივილს მიაგნო და ცოტათი მაინც გაუყუჩა. მასწავლებლის პროფესიას სწორედ ნაადრევად გარდაცვლილი დედის თხოვნით დაეუფლა. ,,მასწავლებლობანას“ თამაში უნივერსიტეტშიც გააგრძელა და მშობლიურ სკოლას ოცი წლისა, ახალბედა პედაგოგის სტატუსით დაუბრუნდა.

,,ათი წლის ვიყავი, დედა რომ გარდამეცვალა. მისი სურვილი იყო, რომ მასწავლებელი გამოვსულიყავი.  მამიდაჩემი ხშირად მახსენებდა დედის ნათქვამს, მაგრამ მარტო ამას ვერ დავაბრალებ. მეც მქონდა რაღაცნაირი ინტერესი, თამაშითაც ხშირად მასწავლებლობანას ვთამაშობდი. ჯერ კიდევ სტუდენტი ვიყავი (სოხუმის ომის გამო ჩემი უნივერსიტეტი ლტოლვილად იყო და ორწლიანი შესვენების აღება მომიხდა), ჭუბერის სკოლის დირექტორმა რომ შემაგულიანა – მოდი, სცადეო! ძალიან მერიდებოდა, ჩემს ყოფილ მასწავლებლებს როგორ გავუთანაბრდე-მეთქი, მაგრამ ქ-ნი ნატო (დირექტორი) არ მომეშვა და ასე აღმოვჩნდი 20 წლისა სკოლაში.  რაღაც დროის შემდეგ თბილისში დავბრუნდი სწავლის დასამთავრებლად. თუმცა დაუსწრებლად ვსწავლობდი, მასწავლებლობისთვის თავი არ დამინებებია. მას შემდეგ ოცდაშვიდი წელი გავიდა“.

როგორც ვხედავთ, ჩვენს რესპონდენტს მთელი ცხოვრება, ჯერ მოსწავლის, შემდეგ კი -მასწავლებლის სტატუსით სკოლაში აქვს გატარებული. კითხვაზე, თუ როგორ შეიცვალა სკოლა მისი ბავშვობიდან დღემდე, მან, პირველ რიგში, მასწავლებლისა და მოსწავლის ურთიერთდამოკიდებულების ცვლილებას გაუსვა ხაზი:

,,მასწავლებელმა ბავშვს მასთან მისასვლელი გზა არ უნდა გადაუკეტოს. ჩემს ბავშვობაში ძალიან დიდი დისტანცია იყო ბავშვსა და მასწავლებელს შორის. ერთეულების გარდა, ყველა მკაცრად იცავდა ამ საზღვრებს. მე ძალიან მორცხვი ბავშვი ვიყავი, თან ობლობა ძალიან რთული ამბავია… თუმცა იყო ერთი-ორი გამორჩეული მასწავლებელი, დღეს როგორც იტყვიან, თითოეულ ბავშვზე ახერხებდა ყურადღების განაწილებას. თან განსხვავებული დამოკიდებულება იგრძნობოდა მისგან. დღემდე არ ვიცი, როგორ ახერხებდა ამას, მაგრამ მის გაკვეთილში ჩართვის, ხელის აწევის სურვილი მიჩნდებოდა. სწორედ მაშინ გამიელვა თავში აზრმა, თუ ოდესმე მასწავლებელი გავხდებოდი, საკუთარი თავისთვის ბავშვის თვალით უნდა შემეხედა და ეს მიკარნახებდა სწორ გეზს. მას შემდეგ ვცდილობ, ასე მოვიქცე. რამდენად კარგად გამომდის, ამას ჩემი მოსწავლეები შეაფასებენ“.

ჩემს რესპონდენტს დედაქალაქის ერთ-ერთ სკოლაში მუშაობის გამოცდილებაც ჰქონია. ქალაქელ მოსწავლეებთან მუშაობა იმდენად გასჭირვებია, რომ სიხარულით დაბრუნებია თანასოფლელ აღსაზრდელებს. ქალაქის სკოლების მთავარ სირთულედ ისევ დამოკიდებულებას ასახელებს, ოღონდ ამჯერად, მოსწავლეებისას – მასწავლებლებისა და, ზოგადად, საგანმანათლებლო დაწესებულების მიმართ.

„განსაკუთრებით მაშფოთებდა დისციპლინის საკითხი, უფრო სწორად, ბავშვების სწავლისადმი, მასწავლებელთა მიმართ დამოკიდებულება. რა ვქნა, ვფიქრობ, რომ  რეგიონებში უფრო მეტად აფასებენ სკოლის საქმიანობას. ჩვენ გვყავს მობარებული  საკმაოდ რთული ოჯახების შვილებიც, მაგრამ მათთან მუშაობა გაცილებით მიადვილდება, ვიდრე იმ მოზარდებთან, ვინც არაფრად აგდებს სკოლას, მასწავლებელს, გარშემომყოფებს“.

ქ-ნი მაიას ერთი სამუშაო დღის აღწერა რომ მოვინდომოთ, მას ხან საგაკვეთილო პროცესში უნდა შევუღოთ კარი, ხანაც – სადამრიგებლო კლასში უნდა ვეწვიოთ. თუ თვალს მოეფარა, ესე იგი, რომელიმე მოსწავლესთან განმარტოვდა, ნაადრევი დარდით დამძიმებული ფიქრები ცოტათი მაინც რომ შეუმსუბუქოს.

,,ვერ უძლებენ დიდურ სირთულეებს ჩამოუყალიბებელი ფსიქიკის მქონე პატარა ადამიანები და ხშირად აგრესიით გამოხატავენ თავიანთ გასაჭირს. სოფელმა უფრო იცის თითოეული ოჯახის ავიც და კარგიც. ეს კარგიცაა და ცუდიც. ბავშვებს დიდად არ უხარიათ მათი უბედურების მაყურებელი ხალხი და ამიტომაა ძნელი მათი ნდობის მოპოვება. შეცდომისთვის კი არ განსაჯო, სწორი მაგალითი აჩვენე, გაუგე, ხანდახან თვალიც დახუჭე… ნურავის წაართმევ შეცდომის დაშვების და გამოსწორების უფლებას!“

ქ-ნი მაიას აზრით, ბავშვის სიყვარული რომ არა, ალბათ სკოლები დაიცლებოდა ომიანობის პერიოდში. მისთვის ბავშვისა და საკუთარი საქმის სიყვარული დღემდე ყველაზე დიდი მოტივატორია.

,,90-იან წლებში კაპიკებზე მიმუშავია და ხანდახან ისიც დამიკარგავს. ახლა მიკვირს ეს ამბავი, როგორ გავძელი?! მაგრამ მაშინ წასვლა არ შეიძლებოდა. შენ რომ წახვიდე, სხვაც რომ წავიდეს, ვინ დარჩება?! მაშინ გადასარჩენი იყო ქვეყანა – ასე ვუყურებდით უხელფასობას, უშეშობას, უგზოობას… დაცხრილულ, გაყინულ კედლებში ვატარებდით გაკვეთილებს. ბავშვს სწავლა უნდა, მისი რა ბრალია, რომ რთულ პოლიტიკურ პერიოდში გაჩნდა?! ის სკოლის ასაკს ერთხელ გადის ცხოვრებაში და არავის აქვს უფლება, განათლების მიღების შესაძლებლობა შეუზღუდოს.“

სოფლის სკოლის ერთ-ერთ პრობლემად ჩემი რესპონდენტი დამატებით მუშახელად ქცეულ მოსწავლეებს ასახელებს. ეს ბავშვები საკლასო ოთახს იშვიათად სტუმრობენ და უმეტეს შემთხვევაში სკოლასაც ვერ ამთავრებენ. ქ-ნი მაია ამბობს, რომ იმ მშობლებთან მოლაპარაკება, რომლებიც ,,დღევანდელ კვერცხს ამჯობინებენ ხვალინდელ ქათამს“, ძალიან ძნელია. მათ თავიანთი სიმართლე აქვთ – ,,საყოლი“ დასაპურებელია, ეზო-კარი მოსავლელი, ყანა დასათესი, გასათოხნი ან გასამარგლი… ამდენ საქმეს მხოლოდ უფროსები ვერ აუვლენ. ბავშვები კი არა, ხშირად მასწავლებლებიც ვერ ახერხებენ დროის გამონახვას პროფესიული განვითარებისთვის. ,,ოჯახის მიმართ პასუხისმგებლობა პირველ ადგილზე დგას და რაც არ უნდა თავდადებული იყო საკუთარი საქმისთვის, შორს არ გაგიშვებს“.

აქვე მშობელთა ჩართულობაც განვიხილეთ. ჩემი რესპონდენტის თქმით, მის სოფელში ცოტა ადამიანი ინტერესდება შვილის აკადემიური განვითარებით. შეიძლება შვილები სკოლაში გამოუშვან, მაგრამ სწავლას მოწადინებულ ბევრ ბავშვს სახლში არანაირი ხელშეწყობა არ აქვს (სამეცადინო კუთხე, დრო მეცადინეობისთვის და ა.შ.).  ქ-ნი მაიას აზრით, მშობლებს შვილებისთვის ზოგადი განათლების მიცემა კანონით უნდა ევალებოდეთ (იხსენებს გახმაურებული რეპორტაჟის მთავარ გმირს – რვა შვილის მამას, რომელმაც ბავშვებს განათლების მიღების და საზოგადოების სრულფასოვან წევრად ჩამოყალიბების უფლება პირად შეხედულებებზე დაყრდნობით შეუზღუდა) და სოციალური სამსახურები ბავშვთა უფლებების დაცვას მეტი პასუხისმგებლობით უნდა მოეკიდონ.

,,მშობლები, რომლებიც აზიანებენ მოზარდებს თავიანთი უყურადღებობით, მავნე ჩვევებით, ოჯახური ძალადობის შემთხვევებით. ვერ აკონტროლებენ, ბავშვი ცუდ წრეში ტრიალებს თუ კარგში, ბულინგის მსხვერპლი როგორ გახდა, რატომ არ სძინავს ღამღამობით და ა.შ. ასეთ ოჯახში ცხოვრება, ჩემი აზრით, ბავშვისთვის ზიანის მომტანი უფროა და აქ უნდა ერთვებოდეს სწორედ სახელმწიფო“.

ქ-ნი მაიას აზრით, თანამედროვე მოსწავლე დამცირებას აღარ მოგითმენს. მისი ჰორიზონტი გაცილებით ვრცელია, რადგან დღეს განვითარების ათასგვარი შესაძლებლობა არსებობს. მასწავლებელმა მოსწავლესთან დიალოგი უნდა გამართოს, აჩვენოს, რომ ყველა აზრს, პოზიციას აქვს არსებობის უფლება. თვითგამოხატვის საშუალება კი მას თავისუფალ პიროვნებად აქცევს.

,,ჩემთვის  ბავშვობაში რომ გეკითხათ, რა არის თავისუფლებაო, ძალიან გამიჭირდებოდა პასუხის გაცემა. სიტყვაც კი არ განიხილებოდა, არათუ ის, რაც მასში იგულისხმება.  ,,რამე არ შემეშალოს“ შიშით ხშირად შემიკავებია თავი საკუთარი პოზიციის დაფიქსირებისგან. მარტო შერცხვენის არა, სასჯელის შიშითაც (მოსწავლეების საჯაროდ გაროზგვის სცენასაც შევსწრებივარ). ე.წ. დისციპლინის ბერკეტით გვმართავდნენ  და ეს უკან დახევისადმი მიდრეკილება დღემდე აქვს ჩემი თაობის ხალხს შემორჩენილი“.  

ქ-ნი მაია არც იმას  უარყოფს, რომ შეიძლება პირიქითაც მოხდეს და თანამედროვე მოსწავლემ აქეთ შეძლოს მასწავლებლის ,,დაშინება“. თუმცა თუ ორივე მხარე გაიაზრებს, სად გადის თავისუფლების ზღვარი (,,საკმაოდ რთული გაკვეთილია“), მსგავსი პრობლემა მასწავლებლისა და მოსწავლის ურთიერთობაში არასდროს გაჩნდება.

რას ნიშნავს თქვენთვის მეამბოხეობა?  

,,ყოველთვის ვერ დაიცავ წესებს. ვერ იტყვი, ასეა დაწერილი და უნდა ვქნაო!  ზოგჯერ ბრმა კანონმორჩილებაა დანაშაული. ლუარსაბისა არ იყოს, რომ უკვირს, ღმერთო, კაცი არ მომიკლავს და რა დაგიშავეო?! განა მარტო კაცის კვლაა ცოდვა?!  რაღაც უნდა გააკეთო, რაღაც მნიშვნელოვანი, ქვეყნისთვის თუ არა, შენი თავისთვის მაინც. პერიოდული ამბოხი და ბარიერების გადალახვა აუცილებელია წინსვლისთვის. მაგრამ თუ რამის დამტკიცება გინდა, დარწმუნებული უნდა იყო, რომ ის ,,რაღაც“ ბრძოლად ღირს.

თქვენი აზრით, მასწავლებელი შეიძლება იყოს მეამბოხე?

მეამბოხე მასწავლებლები სასკოლო რუტინას, როგორც წესი, ნაკლებად ემორჩილებიან. თუმცა მათ მიერ მიღწეული შედეგი გვაჩვენებს, რომ თავიანთი დრო და რესურსი გაცილებით მნიშვნელოვან საქმეს მოახმარეს. პარალელი რომ გავავლოთ,  ,,იდეალის“ გამოცხობა ბევრმა იცის, მაგრამ თუ მასში რაღაც შენეულს ჩართავ, განსხვავებულ ინგრედიენტს შეურევ, ყველა ამოიცნობს შენს ნახელავს. ჩემი აზრით, მასწავლებლის ამბოხის მიზანი სწორედ ასეთი ,,გამორჩეული გემოს“ აღმოჩენაა“.

ვფიქრობ, ძნელი არ უნდა იყოს ისეთი მშობლის მოძებნა, რომელიც ხშირად იმსახურებს საყვედურებს გარშემომყოფებისაგან შვილის განებივრების გამო. „მომავალში ძალიან ინანებთ, მაგრამ უკვე გვიან იქნება“ – მოძღვრავენ კეთილისმყოფები სასოწარკვეთილებაში ჩავარდნილ დედას, რომელსაც უჭირს იმის გაგება, რატომ თვლიან მის ნებიერას და სიყვარულით გარემოცულ ბავშვს განებივრებულად. „რა მოხდა, თუ პატარა ხანდახან ზედმეტად ჭირვეულობს, ცდილობს ყოველთვის თავისი გაიტანოს და არ ემორჩილება უფროსებს. ის ხომ ჯერ ძალიან პატარაა, გაიზრდება და შეიცვლება“ – თავს იმშვიდებს დედა, რომელსაც შეიძლება არანაკლებ აწუხებდეს შვილის ქცევა საზოგადოებაში.

რა ნიშნები გამოარჩევს განებივრებულ ბავშვს თანატოლებისაგან, რა იწვევს განებივრებას და რა უნდა გავაკეთოთ იმისათვის, რომ თავიდან ავიცილოთ განებივრებასთან დაკავშირებული სირთულეები.

განებივრებული ბავშვის ძირითადი მახასიათებლები:

• ეგოცენტრულობა – საკუთარი თავის სამყაროს ცენტრად აღქმა. არ ემორჩილება აკრძალვებს, უჭირს უფროსების მოთხოვნების შესრულება, მხოლოდ საკუთარ აზრს თვლის სწორად, კონცენტრირებულია თავის განცდებზე, ინტერესებზე და ვერ ამჩნევს სხვა ადამიანების განცდებს. მას არ შეუძლია იმ ინფორმაციის აღქმა და გათვალისწინება, რომელიც ეწინააღმდეგება მის საკუთარ გამოცდილებას, არ ესმის, რომ შესაძლებელია სხვა თვალსაზრისის არსებობაც. ის დარწმუნებულია, რომ სხვა ადამიანები უნდა აზროვნებდნენ ისე, როგორც თავად აზროვნებს. ასეთი ბავშვის უმთავრესი მოთხოვნილებაა იყოს ყურადღების ცენტრში;
• ეგოისტობა – უჭირს სხვებისთვის იმის განაწილება და გაყოფა, რაც აქვს. ის მიეჩვია, რომ პირველივე მოთხოვნით უნდა მიიღოს  ყველაფერი, რასაც მოისურვებს – სათამაშოები, ტკბილეული, გარშემომყოფთა ყურადღება. თუ მისი სურვილები დაუყონებლივ არ შესრულდება, მართავს ისტერიკას, რომელიც მისთვის მანიპულაციის საშუალებაა;
• მიჯაჭვულობა მშობლებზე – მშობლის გარეშე უარს ამბობს დაძინებაზე, ჭამაზე, საბავშვო ბაღში ან ბებიასთან დარჩენაზე;
• საკვების მუდმივად შერჩევა – არაფერია საგანგაშო იმაში, თუ ოჯახში კერძები ბავშვისთვის სპეციალურად მზადდება, რომელსაც განსაკუთრებული დიეტა აქვს დანიშნული, მაგრამ, თუ ჯანმრთელი ბავშვი დაჟინებით მოითხოვს ინდივიდუალურ მენიუს ყოველ საღამოს, ეს შეიძლება განებივრებულობის ნიშანი იყოს;
• ყველათი და ყველაფრით მუდმივი უკმაყოფილება – სრულიად უმნიშვნელო მიზეზითაც კი ბავშვი იწყებს ბუზღუნს და ჭირვეულობას – არ მოსწონს სათამაშოები, რომლებიც საჩუქრად მიიღო, ტანსაცმელი, ტკბილეული, რომელსაც სთავაზობენ. სწრაფად ბეზრდება ახალი სათამაშო და დაუყონებლივ ითხოვს ისეთის ყიდვას, როგორიც სხვა ბავშვის ხელში დაინახა;
• უარი და პროტესტი საკუთარი სათამაშოების დალაგებაზე – სრულიად ნორმალური და ბუნებრივია დავეხმაროთ 3 წლამდე ასაკის ბავშვს სათამაშოების დალაგებაში, მაგრამ, თუ ჩვენ ამის კეთებას მოგვიანებითაც ვაგრძელებთ, ბავშვს უყალიბდება რწმენა, რომ ეს ასეც უნდა ხდებოდეს და გამოხატავს პროტესტს, როცა თამაშის შემდეგ სთხოვენ, რომ სათამაშოებს თავისი ადგილი მიუჩინოს;
• უხეშობა და თავხედობა უფროსებთან – სასურველის მიღების ჩვევას ბავშვი იქამდე მიჰყავს, რომ ის ძალიან მომხმარებლურად უყურებს მშობელს. მისთვის გაუგებარია, რატომ უნდა იყოს თავაზიანი იმათთან, ვინც ყველა მის მოთხოვნას ასრულებს. დედისადმი უპატივცემულობა ხშირად უხეშობაში გადადის. განებივრებული ბავშვი არ აღიარებს ავტორიტეტად საკუთარ აღმზრდელებს, ამიტომ, მისთვის მათი მოთხოვნები ფაქტობრივად არაფერს ნიშნავს;
• მანიპულირება უფროსებით – საკუთარი მიზნების მისაღწევად განებივრებული ბავშვი იყენებს მისთვის ხელმისაწვდომ ყველა საშუალებას, ხერხს: ისტერიკა, ცრემლები, მშობლებთან განსხვავებული, არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება. თუ დედა ნაყინს არ უყიდის, მიმართავს მამას და დაიწყებს მისთვის სიყვარულის ახსნას – „მამა, მე შენ ყველაზე მეტად მიყვარხარ ამ ქვეყანაზე“ – ის ამ სიტყვებს გაუმეორებს მამას მანამდე, სანამ ეს უკანასკნელი მას რაიმეს არ აუკრძალავს. საკუთარი მიზნების მისაღწევად და უფროსების ყურადღების მისაპყრობად მან შეიძლება იყვიროს, მოაწყოს ისტერიკები საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში (მაღაზიაში, კაფეში, გასართობ ცენტრში, პარკში და ა.შ.) და უხერხულ მდგომარეობაში ჩააყენოს მშობლები;
• სიტყვების „არა“, „არ შეიძლება“ აღქმის უუნარობა – განებივრებული ბავშვისთვის ძნელია იმის გაგება, რატომ არ შეიძლება მან საკუთარი სურვილი აისრულოს და სასურველი მიიღოს. ის უარს ხმამაღალი ქვითინით ეხმაურება და მას ისე აღიქვამს, როგორც სამყაროს დასასრულს;
• გარე სამყაროსთან, საზოგადოებაში არსებულ ქცევის ნორმებთან და წესებთან ადაპტირების უუნარობა – უჭირს საზოგადოებაში მიღებული წესების დაცვა, რის გამოც მუდმივად საყვედურებს იმსახურებს, მაგრამ გარშემომყოფთა უკმაყოფილების მიუხედავად არ ცდილობს რაიმე შეცვალოს საკუთარ ქცევაში;
• დაბალი სტრესგამძლეობა, დეპრესია, ფსიქოლოგიური კომპლექსები – იმის გამო, რომ მუდმივად უკმაყოფილოა და ამასთან უჭირს საკუთარი ემოციების მართვა, ხშირად ვარდება დეპრესიაში, უყალიბდება ფსიქოლოგიური კომპლექსები.

ბავშვის განებივრებულობის ხელშემწყობი ფაქტორები:

• უზომო მეურვეობა – პატარები განებივრებულად არ იბადებიან. ხმამაღალი ტირილით თავდაპირველად ისინი მიგვანიშნებენ უმარტივესი მოთხოვნილებების (ჭამა, სმა, სითბო, ყურადღება) დაკმაყოფილების საჭიროებაზე. მაგრამ, თუ უზომო მეურვეობას გავუწევთ ბავშვს და მუდმივად, საჭირო იქნება ეს თუ არა, შევეცდებით მის ხელში აყვანას და გართობას მხოლოდ იმიტომ, რომ არ იტიროს, ის მალე გახდება მთელი ოჯახის ცენტრი და ყოველთვის, იქნება ამის საჭიროება თუ არა, მოითხოვს ყურადღებას, ხელში აყვანას, გართობას; ამასთან, ადვილად მოახერხებს ამ ყველაფრის მიღწევას ტირილითა და ჭირვეულობით;
• აღმზრდელთა შეუთანხმებლობა აღზრდის ძირითად მეთოდებსა და პრინციპებში – ძალიან ხშირად განებივრებული ბავშვები ისეთ ოჯახებში იზრდებიან, სადაც ბევრი „მეურვე“ და „აღმზრდელია“ და თითოეულ მათგანს თავისი საკუთარი, სხვებისგან განსხვავებული მიდგომა აქვს ბავშვთან, ამასთან, არ შეუძლიათ შეთანხმება აღზრდის ძირითად მეთოდებზე. პატარა, ხედავს რა ასეთ შეუთანხმებლობას აღმზრდელებში, იწყებს მანიპულირებას, მბრძანებლობას და უფროსების მართვას – როდესაც მამა უკრძალავს, ის მიდის საყვარელ და კეთილ დედასთან. და, თუ არც ის დართავს ნებას, გაიქცევა ბებიასთან, რომ მან დაიცვას და აუსრულოს სურვილი. ბავშვი თანდათან ეჩვევა აზრს იმის შესახებ, რომ მისთვის არ არსებობს აკრძალვები ოჯახში, აუცილებლად მოიძებნება იქ ადამიანი, რომელიც მას დაუჭერს მხარს და დაიცავს. ბოლოს და ბოლოს ბავშვი კარგავს სიტუაციაში ორიენტირების უნარს, გრძნობს დაუსჯელობას და ხდება უმართავი;
• არათანმიმდევრულობა აკრძალვებში – როგორც წესი, ბავშვს საგონებელში ვაგდებთ და დაუმორჩილებლობისკენ ვუბიძგებთ, როდესაც დღეს  ვუკრძალავთ იმას, რაზეც გუშინ უპრობლემოდ ვრთავდით ნებას. თუ საკმარის სიმტკიცეს არ გამოვიჩენთ და არ ვიქნებით თანმიმდევრული გადაწყვეტილებებში, ჭირვეულობითა და ისტერიკებით ბავშვი მიაღწევს თავისას. საკმარისია ერთი-ორჯერ აღმოჩნდეს ის ასეთ სიტუაციაში და მიხვდება, რომ შეიძლება მშობლებით მანიპულირება, რაც მომავალში ბავშვის განებივრების ხელშემწყობი ფაქტორი გახდება;
• ბავშვთან ურთიერთობისათვის საჭირო დროის დეფიციტის კომპენსირება საჩუქრებით – ბევრი დაკავებული მშობელი იმის გამო, რომ დროს ვერ პოულობს შვილთან ურთიერთობისათვის, სხვადასხვა სახის ნივთებითა და სათამაშოებით ცდილობს მის „მოსყიდვას“ და კეთილგანწყობის მოპოვებას. ბავშვები კარგად უღებენ ალღოს შექმნილ სიტუაციას და სულ უფრო და უფრო ზრდიან მოთხოვნებს. მალე მშობლები ხვდებიან, რომ ბავშვი გაანებივრეს, მის მოთხოვნებს და სურვილებს საზღვრები არა აქვს, თუმცა, მდგომარეობის შეცვლა თითქმის შეუძლებელი ხდება.

     რეკომენდაციები განებივრებულ ბავშვებთან ურთიერთობისათვის:

• შევინარჩუნოთ სიმშვიდე. გვახსოვდეს, რომ სიტუაციის გაკონტროლებას შევძლებთ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ვიქნებით მშვიდი და ემოციურად გაწონასწორებული. ჩვენი ყვირილი ვერ აიძულებს ბავშვს, დაგვიჯეროს და დაგვემორჩილოს. ნუ ავუწევთ ხმას მაშინაც კი, თუ პატარა აწყობს ისტერიკას, ან უხეშობს. უკეთესი იქნება იგნორირება გავუკეთოთ მის ქცევას;
• შექმნილი მდგომარეობის გამოსწორებაზე ზრუნვა დროულად დავიწყოთ – როგორც კი მივხვდებით, რომ ბავშვი ტირის და ყვირის მისთვის სასურველი ნივთის მისაღებად, ყვირილით ცდილობს სასურველის მოპოვებას, დაუყოვნებლივ გავაჩეროთ პატარა მანიპულატორი. ნუ წავახალისებთ მის ქცევას მისი ნებისმიერი სურვილის შესრულებით იმ იმედით, რომ ის შეწყვეტს ისტერიკას, წუწუნსა და ქვითინს;
• ვიყოთ თანმიმდევრული ბავშვის მიმართ წაყენებულ მოთხოვნებში, ჩვენს ქცევასა და მოქმედებაში. თუ დღეს ნებას დავრთავთ პატარას იხტუნაოს დივანზე, ხვალ კი უმკაცრესად ავუკრძალავთ მას ამის გაკეთებას, ჩვენს წესებს არანაირი ძალა არ ექნება. ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ აკრძალვები ჩვენს გუნება-განწყობაზე არ იქნება დამოკიდებული. ის, რაც ავუკრძალეთ, მისთვის აკრძალული იქნება დღესაც, ხვალაც და შემდგომშიც, სანამ პრობლემა არ მოგვარდება. თუ ბავშვს რაიმეს დავპირდებით, აუცილებლად შევასრულოთ ის;
• ვიმოქმედოთ შეთანხმებულად. ოჯახის წევრთა რეაქცია ბავშვის ქცევაზე უნდა იყოს ერთსულოვანი და დასაბუთებული;
• ვისწავლოთ „არას“ თქმა ბავშვისთვის. განებივრებული ბავშვი, იღებს რა ყოველდღიურად სხვადასხვა საჩუქარს, მშობლებს ხშირად „მოსიარულე საფულედ“ აღიქვამს. მორიგი საჩუქრის ნაცვლად დავუთმოთ პატარას უფრო მეტი დრო – წავუკითხოთ, ვისეირნოთ, ვითამაშოთ მასთან ერთად;
• ვიზრუნოთ ბავშვში სხვადასხვა სახის ჩვევების, პირველ რიგში კი თვითმომსახურების ჩვევების გამომუშავებაზე. 4-5 წლის ბავშვს უკვე უნდა შეეძლოს დამოუკიდებლად ჭამა, ჩაცმა, გახდა, თამაშის შემდეგ სათამაშოების დალაგება;
• ჩამოვაყალიბოთ ჩვენი აზრები და სათხოვარი მკაფიოდ და ნათლად, ბავშვისთვის გასაგებ ენაზე. ეს უნდა იყოს სწორედ თხოვნა და არავითარ შემთხვევაში ბრძანება;
• დავასაბუთოთ ჩვენი გადაწყვეტილება, მაშინაც კი, თუ ის არ მოგვწონს. ჩვენს მეტყველებაში უნდა იგრძნობოდეს სიმტკიცე და შეუვალობა. გავაგებინოთ ბავშვს, რომ ჩვენი გადაწყვეტილება საბოლოოა და განხილვას აღარ ექვემდებარება;

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ გაცილებით ადვილია განებივრებულობის თავიდან აცილება, ვიდრე უკვე განებივრებული ბავშვის გამოსწორება, მის ქცევასა და განწყობა-დამოკიდებულებებში ცვლილებების შეტანა.

ქართულის, როგორც მეორე ენის სწავლება საკმაოდ სპეციფიკურია. არსებული სახელმძღვანელო დასახვეწია, რადგან მასში მოცემული თემები და საკითხები ვერ აკმაყოფილებს მოსწავლეთა ინტერესებს და ხშირად უკარგავს მათ მოტივაციას. სასწავლო პროცესის გამრავალფეროვნების, ინტერაქტიული პროცესის შექმნისა და მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლების მიზნით სხვადასხვა ეტაპზე მიზნობრივად ვიყენებ დამატებით რესურსს. ამ მხრივ ძალიან საინტერესოა „საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტის“ ფარგლებში შექმნილი პორტალი kargiskola.ge

ჩემი პედაგოგიური პრაქტიკა დამყარებულია არასტრესულ გარემოში სწავლებაზე. ყოველთვის ვფიქრობ, როგორ დავგეგმო გაკვეთილი ისე, რომ სასწავლო პროცესი მოსწავლეებისთვის არ იყოს მოსაწყენი, ერთფეროვანი, მომაბეზრებელი. შესაბამისად, მიწევს სხვადასხვა მეთოდისა და აქტივობის ძებნა/მოფიქრება, მოსწავლეთა შესაძლებლობის გათვალისწინებით მათი საგაკვეთილო პროცესზე მორგება.

მინდა, გაგიზიაროთ ერთი აქტივობა, რომელმაც ხელი შეუწყო კითხვის, წერისა და მეტყველების უნარების განვითარებას არაქართულენოვანი სექტორის VIII კლასში.

პირველი ეტაპი – გაჩერებებით კითხვა

kargiskola.ge-ის პორტალზე არაქართულენოვანი სკოლებისთვის ატვირთულია საინტერესო ტექსტები. ძებნის ველში უნდა მიუთითოთ კლასი და შესაბამისი ტიპი. მაგალითად: თხრობითი ან საინფორმაციო შემეცნებითი ტექსტი.

მოსწავლეებს შევთავაზე ტექსტი „ძმები“. იმისთვის, რომ კითხვის პროცესი ყოფილიყო საინტერესო და დამაინტრიგებელი, ტექსტი რამდენიმე ნაწილად დავყავი. გამოწვევის ფაზაზე, სათაურის მიხედვით გამოვთქვით ვარაუდები. მოსწავლეებმა უპასუხეს შეკითხვებს:

• ვის შესახებ იქნებოდა ტექსტი?
• ვის ჰყავს დედმამიშვილი?
• ვინ იქნებიან პერსონაჟები?
• სათაურის მიხედვით, როგორ განვითარდებოდა მოვლენები…

პასუხების მიღების შემდეგ წავიკითხეთ დასაწყისი. სასურველია მოსწავლეთა პასუხები დაფიქსირდეს რაიმე ფორმით, მაგალითად, ვარაუდების სქემაში.

კითხვის დასრულების შემდეგ შევთავაზე სტანდარტული კითხვები, რომლებიც ყოველი ნაწილის წაკითხვის შემდეგ მეორდებოდა.

• რა იყო საინტერესო ამ ნაწილში?
• როგორ დაახასიათებთ პერსონაჟებს?
• როგორ განვითარდება მოვლენები?
• 

მნიშვნელოვანია დანაწევრებული ტექსტის მოსწავლეებისთვის ნაწილ-ნაწილ მიწოდება. მათ ერთი სული აქვთ, გაიგონ, რა მოხდება შემდეგ ეპიზოდში.

შეჯამება/გააზრების ფაზაზე შევაფასეთ ის პერსონაჟები, რომლებიც ფიგურირებდნენ ტექსტში და ჩამოვწერეთ, რა იყო ტექსტის მთავარი მოტივი/სათქმელი.

მეორე ეტაპი – წარმოსახვითი უნარის განვითარება

მოსწავლეებს მოსწონთ, როცა ვთავაზობ არჩევნის საშუალებას. ხშირად თვითონ ირჩევენ სასწავლო პროცესის განვითარების შესაძლო გზებს. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, მათგან წამოვიდა იდეა, რომ მოეფიქრებინათ დიალოგები პერსონაჟებს შორის.  რა თქმა უნდა, მე მხარი დავუჭირე და წავახალისე მათი ინიციატივა. ნელ-ნელა მოსწავლეები გადაიქცნენ შემოქმედებად, მე კი  გავხდი პროცესის ფასილიტატორი, რომელიც მხოლოდ რჩევებისა და რეკომენდაციების გაცემით შემოიფარგლებოდა.

ოთხ ჯგუფად დაყოფილმა კლასმა გამოყო ოთხი მომენტი. პირველმა ჯგუფმა ჯემალის ისტორიაზე იმუშავა, მეორე ჯგუფმა მოიფიქრა დიალოგი, რომელიც შესაძლოა წარმართულიყო ბებიასა და ჯემალს შორის, მესამე ჯგუფმა მოიფიქრა რკინიგზის სადგურში ტაქსის მძღოლისა და ჯემალს შორის წარმართული დიალოგი, ხოლო მეოთხე ჯგუფმა გააცოცხლა ტექსტის ბოლო ნაწილში, საავადმყოფოში მისული ჯემალის, იუბილარი ძმისა და გაკვირვებული მშობლების მონაკვეთი.

ეს იყო ცოცხალი, შემოქმედებითი კუთხით დატვირთული პროცესი, რამაც ხელი შეუწყო ახალი ლექსიკური ერთეულების განმტკიცებასა და წერითი უნარის გამომუშავებას.

მესამე ეტაპი  – როლური თამაში

ბოლო ნაწილი იყო ყველაზე მხიარული, რადგან საქმეში როლური თამაში ჩაერთო. გადავწყვიტეთ, გაგვეცოცხლებინა უკვე მათ მიერ მოფიქრებული დიალოგები. მოსწავლეებმა გაინაწილეს როლები და გაითამაშეს ეპიზოდები.

დიდ გამარჯვებად მიმაჩნია, როცა მოსწავლეებს ჩემთან ერთად უხარიათ გაკვეთილის დაწყება და გულდაწყვეტილები არიან ზარის დარეკვისას. ამის მიღწევა მონდომების შემთხვევაში და მსგავსი მიდგომით ნამდვილად შესაძლებელია. შეაფასეთ მოსწავლეების მზაობა, ენობრივი კომპეტენცია და ამის მიხედვით დაგეგმეთ სწავლება. აქვე აღვნიშნავ, რომ ამ აქტივობის გამოყენება ეფექტური იქნება ნებისმიერი სხვა უცხო ენის სწავლების პროცესში. მოიძიეთ შესაბამისი ტექსტი და სცადეთ.

განათლების მთავარ მიზანს წარმოადგენს თავისუფალი,  დამოუკიდებელი პიროვნების ჩამოყალიბება, რომელიც აღჭურვილი იქნება ჭეშმარიტი ღირებულებებით, მეცნიერული ცოდნითა და უნარ-ჩვევებით. სასწავლო სფეროში დასაქმებული პედაგოგის უპირველეს ამოცანას წარმოადგენს სასწავლო პროცესის ეფექტური წარმართვა, იმისთვის რომ მოსწავლეს მისცეს საგნის საფუძვლიანი,  მყარი  და შეგნებული ცოდნა .  ყოველივე ამის მიღწევა კი შესაძლებელია, მოსწავლეზე ორიენტირებული ინტერაქტიური  მეთოდების  დანერგვით, რომელიც არის გარანტი მოსწავლეების სასწავლო განწყობისა და მოტივაციის ამაღლებისა.

მოსწავლეები ქიმიის სწავლებით რომ დამეინტერესებინა, შევქმენი  ქიმიის წრე ფარცხანაყანების N1 საჯარო სკოლაში. მასში გაერთიანებული არიან  სხვადასხვა კლასის, ქიმიის სწავლით დაინტერესებული მოსწავლეები. ისინი ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან შესაძლებლობებით, ინტერესითა და სწავლების სტილით, ზოგიერთი დაკვირვებით უკეთ სწავლობს, ზოგი ფიქრით, ზოგი სურათებითა და დიაგრამით, ზოგი წერისა და მეტყველების საშუალებით, ზოგი კეთებისა და ქმედების პროცესით და ა. შ.  ჩემს მოვალეობად მიმაჩნია, მათთან მუშაობის დროს, გავითვალისწინო თითოეული მოსწავლის ინტერესი.

სკოლას აქვს ქიმიის კაბინეტი,  რომელიც უზრუნველყოფილია საჭირო და   გამოყენებადი რესურსით, ვცდილობ მოვახდინო თვალსაჩინოებების მიზნობრივად    და საკლასო სივრცის ოპტიმალური გამოყენება.

თითოეულ შეხვედრაზე ხდება პროგრამული საკითხების უფრო სიღრმისეული განხილვა, მარტივი ამოცანების ამოხსნა და საინტერესო ცდების ჩატარება, ვცდილობ, სახალისო ცდები  მოსწავლეთა თავშესაქცევ გართობად არ იქცეს,  პრაქტიკულ  საჭიროებასა და ყოფა–ცხოვრებას უნდა უკავშირდებოდეს გამოთვლით  ამოცანათა  შინაარსიც,  ასევე ხდება ვირტუალური ლაბორატორიით სარგებლობა, ექსკურსიების მოწყობა, კლასგარეშე ღონისძიებების  ‘’ქიმიის საღამოს“ დაგეგმვა, როლების გადანაწილება, განსაზღვრული გვაქვს ვიქტორინის და სხვა ღონისძიებათა ჩატარება.

მოსწავლეებთან თანამშრომლობის დროს ვითვალისწინებ თითოეული მოსწავლის აზრს, ვცდილობ განვიხილო ყველა ის საკითხი, რაც მათვის საინტერესოა, ქიმიის წრის შექმნამ მოსწავლეებში გამოიწვია ამ საგნისადმი ინტერესი, რადგან აქ ყველა მოსწავლეს ეძლევა მათთვის სასურველი სწავლის სტილის და ინტერესის მიხედვით აქტივობებში ჩართვის შესაძლებლობა.

მინდა გაგიზიაროთ რამდენიმე სახალისო თამაში, რომელსაც წრის მეცადინეობისას ვიყენებთ:

1. თამაში –    ,,ქიმიური ბანქო”  

ბანქო შედგება 34 ბარათისაგან, თითოეულ ბარათზე წერია ნაერთთა კლასის წარმომადგენლები, რვა ოქსიდის, რვა  ფუძის , რვა მჟავის,     რვა მარილის, წყლის და ინდიკატორის ფორმულები, თამაშის პრინციპი შემდეგში მდგომარეობს:  იწყებს ის მოსწავლე, რომელსაც ბარათის დარიგებისას შეხვდება – ინდიკატორი.  მომდევნო მის მარჯვნივ მჯდომი მოსწავლე უნდა ჩამოვიდეს იმ ბარათს, რომელთანაც რეაგირებს ინდიკატორი. შემდეგი მოსწავლე  ითვალისწინებს ნაერთთა კლასის თვისებას და ჩამოდის იმ ბარათს, რომელიც რეაგირებს უკვე ჩამოსულ ბარათთან. იმ მოთამაშეს, რომელსაც არ ყავს სათამაშო ბარათი სვლას ტოვებს, მოგებულად ითვლება ის მოსწავლე, რომელიც ყველაზე ადრე დაამთავრებს თამაშს, აქვე თამაშის დროს აუცილებელი პირობაა მეცხრე კლასელებმა უნდა ჩაწერონ რეაქციის ტოლობა, ხოლო მერვე კლასელებისთვის ეს პროცედურა აუცილებელ პირობას არ წარმოადგენს და გრძელდება ასე.

2. თამაში „ პერიოდული სისტემა“ ანუ რა დევს კონვერტში?

ამ  თამაშისთვის გვჭირდება: პერიოდული სისტემა,   ცარიელი კონვერტები, მზა ბარათები. ბართებზე   წერია –  ელემენტთა ელექტრონული ფორმულა,  შრეებზე ელექტრონების განლაგება. მოსწავლებმა უნდა გამოიყენონ თეორიული ცოდნა და მიხვდნენ, რომელი რიგის ნომრის ელემენტის განხილვა მიმდინარეობს და ჩასვას შესაბამისად ცარიელ კონვერტში.

შემდეგ ხდება ცარიელი კონვერტების ჩამოღება  და შემოწმება, თუ დაემთხვევა მათ მიერ მინიჭებული ნომერი პერიოდული სისტემის უჯრის  ნომერს,  ამ თამაშით მასწავლებელი ამოწმებს,  რამდენად კარგად იციან მოსწავლეებმა პერიოდული სისტემის სტრუქტურა,  ასევე ატომის აღნაგობა, ელექტრონების შრეებზე განლაგება და სხვა. აღნიშნული რესურსების დახმარებით თამაშ– თამაშით და ხალისით ვისწავლეთ შესაბამისი საკითხები, რომელიც  სხვა დროს თითქოს გვეძნელებოდა.

   ცნობილია, რომ მოსწავლეები უკეთესად ითვისებენ მასალას, თუ ჩართულები არიან პრაქტიკულ დავალებებში, თამაშებში, თანამშრომლობით სწავლებაში, ხოლო მიღწეული შედეგი კი აძლიერებს მათ თვითრწმენას და კმაყოფილებას.

ჩვენი მიზანია ქიმის წრისათვის განკუთვნილი დრო გამოვიყენოთ მიზანმიმართულად და ნაყოფიერად, გამოვუმუშაოთ მოსწავლეებს დამოუკიდებელი აზროვნების, შესწავლილი მასალის ანალიზის, განზოგადების და იმ პრობლემის გადაწყვეტის უნარი, რომელიც მათ წინაშე წარმოიქმნება.  პრობლემა შეიძლება ვუწოდოთ ყველა იმ კითხვას, რომელიც მოითხოვს ძიებას ცოდნის მისაღწევად,  მოსწავლეებში ინტერესის გამოსაწვევად ყოველ მეცადინეობას ვგეგმავ  სასწავლო პრობლემური მიდგომებით, განვსაზღვრავ ქიმის წრის მუშაობის სტრატეგიას და აქტივობას , ვცდილობ, ჩვენი მუშაობა იყოს საინტერესო და მრავალმხრივი, ყოველი მუშაობის დროს ვახდენ მოსწავლეებთან უკუკავშირს. ამ მეთოდის ხშირი გამოყენება მეტ ღიაობას ქმნის და მნიშვნელოვანია ეფექტური კომუნიკაციისთვის.

ლიტერატურის მოყვარულებს   გვიფიქრია, გვისაუბრია, ალბათ, ცხარედ გვიკამათია კიდეც კარგი ლიტერატურის ხიბლზე.  ბევრი არგუმენტი გვაქვს იმის სასარგებლოდ, რა ,,გვაიძულებს“  გატაცებით ვიკითხოთ ერთსა და იმავე თემებზე სხვადასხვა ავტორის ტექსტები.  რატომაა, რომ ნიჭიერი ავტორები ახერხებენ წერონ იმ თემაზე, რაზეც   გენიოსებად აღიარებული ავტორები წერდნენ,  თუმცა  ახალი ავტორების   ნაწარმოებებსაც   სულმოუთქმელად ჩავიკითხავთ და  ახალ საფიქრალსაც გავიჩენთ  კარგად ნაცნობ თემებზე.   ვერ ვიტყვი, რომ ჩვენი დამოკიდებულებები იცვლება, მაგრამ ახალი შტრიხებით მდიდრდება, ჩვენი წარმოსახვითი ლიტერატურული  გალერეა ახალი პერსონაჟებით ივსება,  ვიხიბლებით ახლადაღმოჩენილი   ტექსტებით, მოქნილი, ფრთიანი ფრაზებით.

რუტა სეპეტისი ამერიკაში დაბადებული  ლიტვური (თუ ლიეტუვური?!) წარმომავლობის მწერალი ქალია, რომელიც შესაშურად  ახერხებს,    კიდევ ერთხელ შეგვიკრას სუნთქვა და წაგვაკითხოს მისი რომანი  ,,რუხ ჩრდილებს შორის“, მძიმე  ისტორიებით, დასამახსოვრებელი პერსონაჟებით,  მოხდენილი ფრაზებით  ისევ დაგვაფიქროს    საბჭოთა ოკუპაციასა  და კომუნისტური მმართველობის სასტიკ ბუნებაზე.   ჩვენ ის ხალხი ვართ,   კოჯორში იუნკრები რომ დაგვიხოცეს და მარო მაყაშვილი მოგვიკლეს, შორაპანში ვაგონში გამომწყვდეული ხალხი დაგვიხვრიტეს, სტალინის ქართველობის გამო,  პატრიოტული გრძნობებით გულანთებული ახალგაზრდები მტკვარში გადაგვიყარეს,  მოცეკვავე გოგონები ნიჩბებით აგვიჩეხეს, საბჭოთა ოკუპაციის გადმონაშთი რუსული ოკუპაცია დღესაც მავთულხლართებით  მოიწევს და  ახალგაზრდებს გვაცლის ხელიდან.  კომუნისტურ დიქტატურას შეწირული მილიონობით ადამიანი იმსახურებს, რომ ისინი გვახსოვდეს,  ლიტერატურა კი ამის შესანიშნავ საშუალებას იძლევა, თან რომ გვახსენებს და გვაფიქრებს კიდეც.     ამ თემაზე    ევროპელი თუ ამერიკელი ავტორებისგან განსხვავებით   საბჭოური სივრცის  ავტორებს  უმეტესწილად  რეალობის თითქმის სარკისებური ასახვა ახასიათებთ. მათი  პერსონაჟები  პრაქტიკულად რეალური  ადამიანები  არიან,   ვცნობთ ზოგიერთი მათგანის   პროტოტიპებს ისტორიის სახელმძღვანელოებიდან და დოკუმენტური წყაროებიდან. ამბები, რომლებიც მათშია აღწერილი ჩვენთვის ნაცნობია. საშუალო თაობის ადამიანებს  გვახსოვს, როგორ შემოიპარებოდა ხოლმე ჩვენს   ბავშვურ ცხოვრებაში მშობლების, ბებია-ბაბუების, სხვა ახლობელი ადამიანების წრეში  გახსენებული ამბები გადასახლებულ, დახვრეტილ, დაპატიმრებულ ადამიანებზე, რომელთა დანაშაული მხოლოდ ის იყო, რომ მათ ,,რაღაც“  ისეთი თქვეს, რაც არ უნდა ეთქვთ.

საბჭოთა კავშირი დაიშალა, მოგვეცა  კანონიერი და უსაფრთხო საშუალება გაგვეგო ის, რასაც  მანამდე არაფორმალურად ვეცნობოდით.  მილიონობით ტირაჟით დაიბეჭდა  საბჭოთა წლებში ხელიდან ხელში ,,სამიზდატით“ გამოცემული ნაწარმოებები, გაიხსნა არქივები, გამოჩნდა დოკუმენტური კინო-ფოტო მასალა,  თითქოსდა ყველაფერი ითქვა, ვერდიქტიც დადგა – კომუნისტური პარტია აიკრძალა,  საქართველოს გასაბჭოებას საბჭოთა ოკუპაცია დაერქვა, მაგრამ  ჩვენმა საზოგადოებამ საბოლოო წერტილი მაინც ვერ დასვა. დამოუკიდებლობას ყველასათვის ცნობილი ტრაგიკული მოვლენები მოჰყვა, დავდექით ჯერ კიდევ გადაუჭრელი უამრავი პრობლემის (ეკონომიკური, ტერიტორიული,  პოლიტიკური, სოციალური, დემოგრაფიული …..)   პირისპირ.   უფროსი  და საშუალო თაობის ნაწილში კომუნისტურმა  ნოსტალგიამაც იჩინა თავი.  საინტერესო ფენომენია,  ათწლეულების წინ ოფიციალური დაწესებულებები (მათ შორის სკოლა), ,,ბედნიერ“ საბჭოთა ცხოვრებას უწევდა პროპაგანდას,  არაფორმალურ გარემოში კი ანტისაბჭოთა აზრების მოსმენა შეიძლებოდა. ახლა რაღაცნაირად შებრუნებული ვითარება შეგვექმნა, ოფიციალურად დაგმობილ კომუნისტურ მმართველობას არაფორმალურად ბევრი მოტრფიალე ჰყავს შემორჩენილი,  საბედნიეროდ, მათ მოსაზრებებს  სიტყვის და გამოხატვის  თავისუფლება იცავს და ციხეებსა და გადასახლებებში არავინ მიერეკება.

ცნობილი გამონათქვამის თანახმად   ერთი ადამიანის სიკვდილი  ტრაგედიაა, მილიონების კი სტატისტიკა. კომუნისტურ რეჟიმს შეწირული მილიონები ისტორიის ფოლიანტებში ჩაკარგულ სტატისტიკად რომ არ იქცეს,  კარგი იქნება, თუ ბავშვებს წავაკითხებთ ისეთ წიგნებს, სადაც ამ უდანაშაულო მილიონებს სახელები ერქმევათ და  თავისი ტრაგედია ექნებათ.   15 წლის ლიტველი გოგოს გმირული ბრძოლის ისტორია (სხვა მთავარ პერსონაჟებთან ერთად) თინეიჯერებისთვის  გასაგები და მისაღები თხრობის სტილით, წერის  განსაკუთრებული მანერით, რეალისტური  პერსონაჟებით და დასამახსოვრებელი  ფრაზებით,  გვეუბნება, რამდენად ამაზრზენია რეჟიმი, რომელიც  მომავალს უნგრევს უნიჭიერეს გოგოს, გაუსაძლის პირობებში დედასთან და უმცროს ძმასთან ერთად  ბინძური ვაგონით მიერეკება გაურკვეველი მიმართულებით, აიძულებს, ჩაებღაუჭოს ყოვლად წარმოუდგენელ იმედს, რომ მის მიერ  ცნობილი მხატვრის, მუნკის სტილში შექმნილი ნახატები ხელიდან ხელში გადავა და მიაღწევს სადღაც  გადასახლებულ მამას. ამ წიგნში ბევრია გაცილებით შემაძრწუნებელი სცენა, მაგრამ მინდა ის მომენტი გამოვყო, ტყეში სამუშაოდ გასული ბავშვები მკვდარ ბუს რომ  იპოვიან, რომელიც НКВД-ს ჯალათების  შიშით ქურთუკში დამალული მოაქვთ ქოხში და ,,დიდებულ“ ვახშამს მოიწყობენ.

დაბოლოს,   Liberteens-ის სერიით გამოცემული ამ  წიგნით   თინეიჯერები   კოშმარულ ამბებს გაეცნობიან, მაგრამ რუტა სეპეტისის ოსტატობის წყალობით    ადამიანში   ღირსების, თავისუფლების სიყვარულის, ერთგულების, ოჯახის წევრებისადმი თუ უცხო ადამიანებისადმი  თავდადების ღრმად ჩამჯდარ უნარებს აღმოაჩენენ.   სიცოცხლისათვის ძლიერი ადამიანები ამქვეყნიურ ჯოჯოხეთშიც იბრძვიან,  ციმბირის მიკარგულ ტაიგაში ობლად დარჩენილ ჩვენს მთავარ გმირს თავზე დამტყდარი და მის თვალწინ მომხდარი შემაძრწუნებელი ტრაგედიების  მიუხედავად სიცოცხლე სწყურია, რადგანაც  სურს მოესწროს ძმის გაზრდას,  ისევ ნახოს მშობლიური ლიტვა, იურთიერთოს საყვარელ ადამიანებებთან,  შეიგრძნოს მისი სახლის ფანჯარასთან ნიავის მიტანილი შროშანების სურნელი. თუმცა სიყვარულთან ერთად მას სიძულვილიც აძლებინებს, ამ საშინელი წლების განმავლობაში გოგო   მეგობრის სიტყვებს იხსენებდა : ,,ნუ შეშინდები, ნურაფერს მისცემ მათ, ლინა, თვით შენს შიშსაც კი“.

ბოლოდროინდელი კვლევები აჩვენებს, რომ ბევრი ქვეყნისთვის ბულინგი უცხო არის და მოზარდების სერიოზული პრობლემაა.  ამ პრობლემას ეხმიანება და თავის გამოცდილებას გვიზიარებს ამერიკელი პედაგოგი ლორი ლევი, უმცროსი კლასების მასწავლებელი, სკოლის ადმინისტრატორი , ესეისტი და ბავშვთა უფლებათა დამცველი.

ლორი ლევი-სამი შვილისა და რვა შვილიშვილის ბებიაა, ის  წერს, რომ  ნანობს ბულინგთან ბრძოლის გამოცდილების არქონაზე მაშინ, როცა თვითონ ზრდიდა შვილებს. გვჯერა, რომ მისი გამოცდილება დღევანდელი მოსწავლეების მშობლებსაც გამოადგებათ.

თუ თქვენი შვილი ჩაგვრის მსხვერპლია, არ წაახალისოთ მისი ქცევის ცვლილებები იმის გამო, რომ თანატოლთა კომპანიაში მიიღონ.

მე  ორი  გოგონას დედა ვარ, ამიტომ ბევრი აგრესიის მომსწრე ვარ.  როცა სხვა გოგონებმა მათთან ურთიერთობა შეწყვიტეს, მე ყოველთვის ვურჩევდი, ურთიერთობის აღსადგენად სხვაგვარად მოქცეულიყვნენ : ,,თუ ისინი არ გეძახიან, შენ დაუძახე და ერთად აკეთეთ რამე. თუ ისინი შენ გაგირბიან, შეეცადე რაღაც შეცვალო შენს თავში, რომ მათი კეთილგანწყობა დაიმსახურო“ -ასე ვარიგებდი მათ და მწარედ ვცდებოდი.

ახლა ვიცი,რომ ბულინგის მსხვერპლი ხშირად სპონტანურად ირჩევა. ამ თამაშის მთავარი მიზანია, ვიღაც გააგდონ ჯგუფიდან  და ხშირად არანაირი მნიშვნელობა არა აქვს, როგორ იქცევა მსხვერპლი  ან როგორ გამოიყურება. ჩაგვრის ინიციატორებისთვის მნიშვნელოვანია მსხვერპლის განსაზღვრული ქცევა, რაც მთავარია-ისინი სხვა ბავშვის დაჩაგვრით საკუთარ სტატუსს იმაღლებენ. საუკეთესო რჩევა იქნებოდა სხვა მეგობრების მოძებნა, და არა კლასის ,,დედოფლის“  და მისი დამქაშების კეთილგანწყობის მოპოვება.

შეაიარაღეთ ჩუმი უმრავლესობა

მჩაგვრელების წინააღმდეგ წარმატებული ბრძოლის გასაღები გვერდზე ჩუმად  მდგარ მოწმეებშია. როცა ისინი ბულინგის მსხვერპლად არ გვევლინებიან, თავს დაცულად გრძნობენ და უმრავლეს შემთხვევაში ჩუმად ემორჩილებიან ბულინგის ინიციატორის ნებას. როდესაც ჩემი შვილები მიყვებოდნენ, როგორ ჩაგრავდნენ სხვას, მე ვურჩევდი, ყურადღება არ მიექციათ და თავიანთი საქმეებისთვის მიეხედათ….და აქაც მწარედ ვცდებოდი.

ბულინგის მოწმეები-ეს არა მხოლოდ ჩუმი უმრავლესობაა, არამედ საკმაოდ დიდი ძალაა ამ ყველაფრის შესაჩერებლად, თუ ისინი  მხარს არ  დაუჭერენ მჩაგვრელებს.  თუ ამ ,,მაყურებლებს“  ეშინიათ ხულიგნების გამოხტომების, ამ ყველაფერში მონაწიელობაზე უარის თქმა მაინც შეუძლიათ. ხულიგნები კი ,,ბანდის“  გარეშე არც ისე ძლიერები არიან.

მოსთხოვე სკოლას ჩარევა

როცა ჩემი ბიჭი მეექვსე კლასში იყო, ერთმა უფროსკლასელმა ჩვევად გაიხადა ყოველდღე ანთებული ასანთი ესროლა მის ზურგჩანთაში.  ვერ გადმოვცემ, როგორი შეშინებული იყო ჩემი შვილი, მე კი უბრალოდ, გაცეცხლებული ვიყავი. დავრეკე სკოლაში, რადგან გულუბრყვილოდ ვფიქრობდი, რომ ვიღაცას შეეძლო დამნაშავის დასჯა. ,,ეს არაა ჩვენი პრობლემა,,-ასე მიპასუხეს. სკოლის გალავნის გასწვრივ ტროტუარი  უკვე აღარ ითვლება მათი პასუხიმგებლობის ზონად. მათი ეს პოზიცია მე  მივიღე როგორც ჭეშმარიტება  და დავიწყე შვილის გაცილება, არ ვაძლევდი მარტო წამოსვლის უფლებას.

საინტერესოა, როგორ მოვიქცეოდი, ეს გამოცდილება რომ მქონოდა? იქნებ, პოლიციაში უნდა დამერეკა? სულ ცოტა, სკოლაში უნდა მივსულიყავი და დაჟინებით მომეთხოვა რეაგირება. მაგრამ  სკოლაში ისე იქცეოდნენ, რომ მშობლები თვითონ გრძნობდნენ დანაშაულს შვილების გამო მაშინაც, როცა მათ შვილებს ჩაგრავდნენ.

                        თუ თქვენთვის ცნობილია საშიშროების შესახებ, არ დაიღალოთ მასზე ლაპარაკით

ერთხელ ჩემი გოგონა მომიყვა, რომ კლასის ,,დედოფალი,,  ისე ჩაგრავდა ერთ გოგონას, რომ მან შეწყვიტა სკოლაში სიარული. ,,დედოფალმა,, თქვა: თუ ეს გოგო სკოლაში მოვა თავის დაბადების დღეზე, ისე ვანანებ, რომ თავის მოკვლას ისურვებს.  ჩემი შვილი ძალიან წუხდა,რადგან ვერ ხვდებოდა ამ ჩაგვრის მიზეზს და ამ მუქარის ისე ეშინოდა, რომ გამენდო.

მე დახმარება მოვინდომე და  ეს ამბავი მოვუყევი ლიტერატურის მასწავლებელს, რომელიც შედარებით ემპათიური და პოზიტიურად განწყობილი მეჩვენებოდა. მაგრამ მან  მშვიდად მიპასუხა, რომ კლასში მსგავსი არაფერი შეუმჩნევია და ყველაფერი დინებას მიანდო.  შემდგომში იმ გოგონამ სკოლა გამოიცვალა,  მე კი დღემდე მქეჯნის სინდისი,  რომ არ მივედი სკოლის დირექტორთან,  არ მოვუყევი მის დედას, ვერაფერი მოვიმოქმედე, რითაც გოგონას ფსიქოლოგიურ ტრავმას ავაცილებდი.

თუ თქვენი მეგობრების შვილები ჩაგრავენ თქვენს შვილებს, გულახდილად ელაპარაკეთ მათ.  თუ ეს არ   იმუშავებს, შეწყვიტეთ მათთან ურთიერთობა

მე დღემდე ვნანობ, რომ ვმეგობრობდი ადამიანებთან, ვისი შვილებიც ჩემს შვილებს ჩაგრავდნენ. საკმაოდ უხერხული სიტუაცია იქმნებოდა-მე ჩუმად ვიყავი, ურთიერთობებს ვუფრთხილდებოდი…და ამაშიც ვცდებოდი, რადგანაც მე თუ არა, აბა ვის უნდა დაეცვა ჩემი შვილი? რა თქმა უნდა, რთულია როდესაც მეგობრებს ეუბნები , რომ მათი შვილები სათანადოდ არ იქცევიან. ბავშვებს ვერ დაავალდებულებ, რომ მათი მშობლების შვილებთან იმეგობრონ,   ეს ხომ არ გამორიცხავს ურთიერთდამოკიდებულებაში პატივისცემას, სწორედ ეს უნდა აუხსნათ მეგობრებს და მათ შვილებს. წარსულში რომ ვიხედები, ვხდები, რომ ის მეგობრობა დახარჯულ ძალისხმევად არ ღირდა და დროსაც ვერ გაუძლო. მე უნდა მცოდნოდა: თუ ჩვენ არ შეგვიძლია საკუთარი შვილების პრობლემებზე ლაპარაკი, საერთო ღირებულებებიც არ გაგვაჩნია.

არ მისცეთ უფროსებს თქვენი შვილების დაჩაგვრის უფლება

ჩემში აღზარდეს ნებისმიერი უფროსის მიმართ რეფლექსური პატივისცემის გრძნობა.  მე მინდოდა, რომ ჩემი შვილები უფროსებთან თავაზიანები ყოფილიყვნენ, მათთვის აზრი ეკითხათ. მაგრამ იყო მომენტები, როცა მე უფლებას ვაძლევდი  უფროსებს, ჩემი შვილების მიმართ არაკორექტულები ყოფილიყვნენ. ისინი ხომ მასწავლებლები, მწვრთნელები იყვნენ და მეშინოდა, ჩემი პროტესტის შემთხვევაში, ეს ბავშვებთან ურთიერთობაზე  ცუდად არ ასახულიყო. ახლა რომ იმ დროში დაბრუნება შემეძლოს, აუცილებლად ჩავერეოდი  და საკუთარ შვილებს დავიცავდი. ხშირად საკუთარი თავის წინააღმდეგ მივდიოდი, დიდხანს ვითრევდი ფეხს,  სანამ ჩემი შვილების მჩაგვრელ უფროსებთან გავარკვევდი ურთიერთობებს.

როდესაც ისინი ეცემიან, შენ მაშინ იმართები

როგორ მინდოდა, რომ მიშელ ობამას ეს სიტყვები ჩემს შვილებს გაეგოთ მაშინ! მაგრამ ამის ნაცვლად, მე მათ ვურჩევდი  ,,დაცემას,,  ან, უკეთეს შემთხვევაში, ყველანაირი ძალისხმევით ხულიგნების დაშოშმინებას.  რამდენად საჭირო იქნებოდა,  მერჩია კონფლიქტს გარიდებოდნენ და ღირსება შეენარჩუნებინათ. უკან რომ ვიხედები, ვხედავ ჩემს შეცდომებს.  მე აღვზარდე ჩემს შვილებში მორალური ფასეულობები, სიკეთე და სხვა ადამიანებისადმი კეთილგანწყობა. მაგრამ მე არ მისწავლებია თავის დაცვა და  ბულინგთან  გამკლავება. იმედი მაქვს, ჩემს შვილიშვილებს ამას მშობლები ასწავლიან.

ვისაც ესმა ონიანის მხატვრობა უნახავს და პოეზია წაუკითხავს, უფრო მოკლედ რომ ვთქვათ –  ვინც მის ვეებერთელა, უღრმეს და უნატიფეს შემოქმედებით სამყაროში ერთხელ მაინც მოხვედრილა, ალბათ სიცოცხლის ბოლომდე გაჰყვება გაკვირვების განცდა – ეს ყველაზე ადამიანური მდგომარეობა, რომელიც ღვთაებრივ საწყისთან გაახლოებს.

საკვირველი – ასეთია ესმა ონიანის შემოქმედება.

ხოლო კიდევ უფრო საკვირველი იმის აღმოჩენაა, რომ ეს დიდი ხელოვანი საბავშვო ლექსებსაც წერდა.

ერთი შეხედვით, საოცარი ამაში რა უნდა იყოსო, იკითხავთ. მართლაც, ნიჭიერ ადამიანს ხომ ყველაფერი ხელეწიფება, თუმცა საბავშვო პოეზიაზე ასე მარტივადაც ნუ იტყვით. ვინ იცის, იქნებ ერთ-ერთი ყველაზე რთული რამ მწერლისთვის, სწორედ ბავშვებისთვის წერაა! ამ ფაქტს ბევრი ცნობილი და დიდი მწერალი საკუთარი გამოცდილებით დაგიდასტურებთ. ბევრმა მათგანმა მოსინჯა, მაგრამ არაფერი გამოუვიდა. ბევრს კი, მცდელობისაც შეეშინდა – ყველაზე წრფელი და პატიოსანი შიშით…

ესმა ონიანი კი, ვინც ისეთ რეგისტრში დაიუნჯა ფერი მხატვრობაში, სადაც ადამიანური განზომილება ღვთაებრივის, პირველსაწყისის ზღვარზე გადადის; ვინც იმ სიმაღლის პოეზია შექმნა, საიდანაც ადამიანური აზროვნება ღვთაებრივის, პირველქმნილის ვიბრაციებს გამოსცემს – არაფერსაც არ შეუშინდა და ზუსტად იმ სიხარულით შექმნა საბავშვო ლექსები, რა სიხარულითაც ის, საერთოდ, ამქვეყნად, შემოქმედებისთვის მოვიდა.

ესმა ონიანის ნახატებს შორის ერთი გამორჩეულად ნათელი და ბედნიერებით გაჟღენთილი ტილო შეგხვდებათ – პატარა გოგონა, ვეება ლურჯი და ღრმა თვალებით, იის ძირში ჩაცუცქულა. ეს იები კი ფესვებიანად ხატია, თითქოს მიწის სიბნელეში გასაუჩინარებლად ძალიან დაენანა მხატვარს, თითქოს ამ იების მიწა მარტო მიწა კი არა, ზეცაცაა, გამჭვირვალე სივრცე, რომელშიც სიხარულით გაუშლია თავისი მყიფე ფესვები და გოგონას მხოლოდ გაზაფხულზე კი არა, კიდევ ბევრ კეთილ და ამავე დროს ძნელ ამბავზე ესაუბრება…

ეს ნახატი, პირადად ჩემთვის, ჯადოსნური კარია, რომელსაც შევაღებ და ფეხაკრეფით, სუნთქვაშეკრული შევდივარ იმ მეწამულ სამოთხეში, ესმას დიდ მხატვრობაში…

ეს ნახატია ჩემთვის კარი ესმას საბავშვო პოეზიაშიც – გოგონა და ია მეპატიჟებიან მხიარულ, ფერად, ბავშვური გულისძგერით აწკრიალებულ ლექსებში, სადაც ყველას და ყველაფერს თავისი თავგადასავალი აქვს, თავისი სახელი, ფათერაკი და ნატვრა…

ნუკრი ნუცა, ტურა ტასო, პეპელა ლელა, ლია კალიაშვილი და კიდევ ბევრი, ბევრი პერსონაჟი, რომლებიც ბავშვობის კარნავალს შეგიქმნით, რომლებსაც თქვენი შვილები ყველაზე მეტად ენდობიან, რადგან სწორედ მათი გულების სიხშირიდანაა დაწერილი ეს ლექსები – ყველაზე ნამდვილი და ბუნებრივი, ბავშვური განცდებით.

ამ მხიარულ და ფერად სამყაროში ჯერ კიდევ წერენ ერთმანეთს წერილებს მეგობრები. აი მაგალითად, ციყვსა და კურდღელს როგორი მიმოწერა გაუჩაღებიათ!:

„გამარჯობა ძმაო ციყვო,

მოვიცალე როგორც იყო

ამ წერილის მოსაწერად.

ისე, როგორ მოგიკითხო?

ციყვი პასუხობს:

„- ჩემს ყურგრძელა ძმა კურდღელას

შორი ტყიდან გამარჯობა,

მენატრება თქვენთან ველზე

სტუმრობა და ნავარდობა“…

და ასე გრძელდება დიდხანს, ვიდრე მონატრებული მეგობრები ერთმანეთს ტყეების ამბებს თავიდან ბოლომდე არ უამბობენ.

ამ სამყაროშიც, ისევე როგორც ყველგან, რა თქმა უნდა, ყველაზე ძვირფასები და საყვარლები დედები არიან. უფრო სწორად, დედების და შვილების ურთიერთობა – დაუძაბავი, მზრუნველი. მერე რა, თუკი დედა რჩევას გაძლევს, ამის გამო მოწყენა არ ღირს. დათვის ბელი ბედოც კი უჯერებს თავის მშობელს, სხვა რა გზა აქვს დიდი ზამთრის წინ?

“ – ბუნაგიდან, ბედო,

გასვლა არ გაბედო,

დაიძინე ტკბილად,

პირში თათი გედოს,

გავატარებთ ზამთარს

ჯანმრთელად და მხნედო“.

ეს პერსონაჟები ზუსტად იმ ამბებით არიან გართული, რაც დედამიწაზე ყველა ბავშვს მოსწონს, ზუსტად ის აინტერესებთ, იზიდავთ, ეტანებიან, რაც ყველა ბავშვს – სპორტი, მოგზაურობა, ზამთარში – ფაფუკ თოვლში კოტრიალი, ზაფხულში – ბიბინა მდელოზე ან მდინარის პირას; ამ ლექსებში სიმშვიდე და სიმსუბუქეა, ყველა ჰარმონია კი იმ ბგერიდან იწყება, რომელსაც მხოლოდ ბავშვის ბაგე გამოსცემს.

აბა, გაიხსენეთ, ბოლოს როდის დაუსვით მსგავსი შეკითხვა სამყურა ბალახს:

„ოხ სამყურავ, რატომ გაქვს

ერთი ყური ზედმეტი?“

ბავშვობა ზუსტად ასეთი შეკითხვებისგან იქმნება. ეს შეკითხვებია ჩვენს ხსოვნაში გაზაფხულის ნაღმებად დაყურსული. ძალიან როცა ვიზრდებით და ათასი დარდი და დიდური აზრი ტვინს და გულს გამოგვიჭედავს ხოლმე, აი, სწორედ მაშინ მოფრინდებიან  პოეტი-ანგელოზები და ჩვენს ხსოვნაში ამ კითხვებს გახეთქავენ _

– უკვდავების წყაროებად, სიცოცხლის ნაკადულებად, ბედნიერების დღესასწაულებად.

ესმა ონიანის საბავშვო ლექსები ეს უწყინარი ნაღმებია, გაზაფხული კი – თქვენ ხართ.

საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის  სამინისტროს, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის, კომპანია ,,მაიქროსოფტის”, ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების ლაბორატორია GeoLab-ის, კომპიუტერულ თამაშებზე მომუშავე ჯგუფ SeeMind-ისადა კომპანია ,,ინტელის” მხარდაჭერით ხორციელდება პროექტი ,,ელექტრონული წიგნები’’.

მისი მიზანია, გააუმჯობესოს სწავლების ხარისხი, საგაკვეთილო პროცესი  გახადოს სახალისო და საინტერესო. სასწავლო მასალა განკუთვნილია დაწყებითი საფეხურის I-III კლასების მოსწავლეთათვის.

პროექტის მენეჯერის, ბ-ნ სანდრო ასათიანისა და მისი გუნდის მიერ შექმნილია ქართული ენისა და მათემატიკის ელექტრონული სახელმძღვანელოები: ,,პეგასი’’, ,,დიდი მოგზაური’’, ,,თამარას წიგნი’’, ,,ანგელოზის ერთი დღე’’, ,,ნაპოლეონი’’, ,,მოპარული ვარსკვლავი’’, ,,რიცხვი 13’’, ,,რიცხვი 20’’, ,,ტესტი’’, ,,ვენის დიაგრამა’’, ,,ციფრები’’, ,,საათები’’, ,,ფული’’ და საგანმანათლებლო თამაშები: Math Balloons, Math Basket, ფაზლი.
როგორ ვისარგებლოთ ელექტრონული სახელმძღვანელოებით?

საძიებო ველში მოვნახოთ ბმული https://learning.geolab.club/.

ვებგვერდზე მოცემულია სახვადასხვა პროგრამისთვის განკუთვნილი ტუტორიალები. ასევ მოცემულია ინტრუქცია – როგორ გავხსნათ ელექტრონული წიგნები და თამაშები.

მინდა, გაგიზიაროთ გამოცდილება, როგორ შეიძლება, ელექტრონული სახელმძღვანელოს დახმარებით, გამორჩეულად საინტერესო და სახალისო გაკვეთილის ჩატარება.

კომპიუტერის სამუშაო მაგიდაზე (desktop) გადმოვწეროთ  წიგნი ,,ანგელოზის ერთი დღე’’. დაარქივებულ ფაილებში მოვძებნოთ ფაილი index.html და გავხსნათ. ეკრანზე ვხედავთ:

რუბრიკა ,,უპასუხე’’- მოთხრობის წაკითხვამდე, გაკვეთილის საწყის ფაზაში, შეგვიძლია დავაჭიროთ წითელ ღილაკზე ,,უპასუხე’’ და  შეკითხვების დახმარებით გავააქტიუროთ მოსწავლეთა ცოდნა ანგელოზის საქმიანობის შესახებ, ხოლო ამავე რუბრიკის მეორე გვერდზე მოსწავლეებს წავუკითხოთ საინტერესო ინფორმაცია ანგელოზების სახლებზე.

ტექსტში უცხო სიტყვები მუქი ლურჯი ფერით არის გამოყოფილი, მასზე დაჭერის შემდეგ ეკრანზე ჩნდება სიტყვის განმარტება, რაც მეტად საინტერესოს ხდის გაკვეთილს. შეგვიძლია ტექსტის წაკითხვის პროცესში და ბოლოს, მოსწავლეების მიერ მასზე რამდენჯერმე დაჭერით, განვამტკიცოთ ახალი ლექსიკური ერთეულების შესახებ მიღებული ცოდნა და ამავდროულად, დასწავლის პროცესი  უფრო მეტად სახალისო გავხადოთ.

რუბრიკა ,,დაწერე’’- წაკითხვის დასრულების შემდეგ, ტექსტის გაგება-გააზრების ფაზაში, შეგვიძლია გამოვიყენოთ ელექტრონული სახელმძღვანელოს ყვითელი ღილაკი – რუბრიკა ,,დაწერე’’. მოსწავლეებს ვყოფთ ჯგუფებად, ეკრანზე ვაჩვენებთ დავალებას, ვუხსნით, როგორ უნდა შეასრულონ და ვაძლევთ სამუშაო ფურცლებს (იხ. დანართები).

პირველი ჯგუფი წერს თავის მოსაზრებას, ხედავენ თუ არა სიზმრებს ანგელოზები, რა ესიზმრებათ?  მეორე ჯგუფი  ავსებს ანგელოზის ანკეტას: წარმოიდგინე, რომ ანგელოზი ავსებს ანკეტას. როგორ ფიქრობ, რას ჩაწერდა?  მესამე ჯგუფი ხატავს ანგელოზის სახლს.

კომიქსის შექმნა – მესამე ფაზაში, მწვანე ღილაკის – ,,შეავსე’’ –  დახმარებით მოსწავლეებმა უნდა შექმნან კომიქსი: მოცემულ ჩარჩოში თანმიმდევრულად ჩასვან ილუსტრაციები, დააკვირდნენ ნუმერაციას და შეუსაბამონ ტექსტები.

შენიშვნა: შეგვიძლია, აქტივობა განვახორციელოთ მთელი კლასის მონაწილეობით. მასწავლებელი მოსწავლეების კარნახით ავსებს ჩარჩოებს, ან მოსწავლეებმა ინდივიდუალურად უნდა შეასრულონ დავალება პერსონალურ კომპიუტერებთან.

ამგვარად ჩატარებული გაკვეთილი  არის ძალიან სახალისო, ორიენტირებულია თამაშის პრინციპით მოსწავლეთა კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების, ციფრული წიგნიერების, თანამშრომლობის უნარების განვითარებაზე.

სამუშაო ფურცლები:

გამოყენებული ლიტერატურა:

ციფრული წიგნიერება – ეროვნული სასწავლო გეგმების პორტალი https://ncp.ge/ge/curriculum/competencies/digital-literacy;

ელექტრონული საგანმანათლებლო რესურსები

https://learning.geolab.club/;

ციფრული წიგნიერების მნიშვნელობა თანამედროვე ეპოქაში

https://mastsavlebeli.ge/?p=11412.