თომას ედისონმა, რომელმაც თანამედროვე სამყაროს ფორმირებაში უდიდესი როლი ითამაშა, პირველი გამოგონება 21 წლის ასაკში, 1868 წელს დააპატენტა. სიცოცხლის დასასრულს მას აშშ-ში უკვე 1093 პატენტი ჰქონდა. ასევე უამრავ პატენტს ფლობდა დიდ ბრიტანეთში, გერმანიასა და საფრანგეთში. დღევანდელი გადასახედიდან წარმოუდგენელია ედისონის გონებრივ შესაძლებლობებში დაეჭვება, თუმცა მისი სკოლის მასწავლებელი დარწმუნებული იყო, რომ ამ უუნარო ბიჭუნას სკოლაში არაფერი ესაქმებოდა.

თომას ალვა ედისონი 1847 წლის 11 თებერვალს ოჰაიოში, ქალაქ მაილანში დაიბადა. 1954 წელს ოჯახი მიჩიგანში, პორტ-ჰურონში გადავიდა საცხოვრებლად. ედისონმა სკოლაში მხოლოდ სამი თვე იარა, რის შემდეგაც მასწავლებელმა დედამისს ურჩია, ბავშვისთვის თავად მიეხედა.

თომასი სემუელ ედისონისა და ნენსი ელიოტის მეშვიდე შვილი იყო. როცა დაიბადა, რამდენიმე და-ძმა უკვე გარდაცვლილი ჰყავდა. თომასს უჩვეულოდ დიდი თავი ჰქონდა და ექიმმა „ტვინის ანთება“ იეჭვა, მაგრამ შეცდა. თომას მხოლოდ მარცხენა ყურში არ ჰქონდა სმენა, ისიც – რთულად გადატანილი ინფექციური დაავადების გამო. შვილების დაკარგვით დათრგუნული მშობლები თომასს დიდი მზრუნველობით ზრდიდნენ და სიყვარულით ალვას ეძახდნენ.

ვინაიდან ალვას გაცილებით უფროსი დედმამიშვილები ჰყავდა, ხშირად უწევდა მარტო თამაში, მაგრამ არასოდეს იწყენდა. საქმე ის არის, რომ 1847 წელს მაილანი აყვავების პიკზე იყო – ახალმა არხმა ქალაქი საპორტო სამოთხედ აქცია. ფერმერების პროდუქტი და ხეტყე, ოჰაიოს ყველაზე დიდი სიმდიდრე, ამ არხის მეშვეობით მარტივად ხვდებოდა ბაზარზე – ერის ტბის გავლით პირდაპირ ნიუ-იორკში. ნავსადგურში უზარმაზარი რიგები იდგა და ეს ყველაფერი კარგად მოჩანდა ედისონის სახლიდან, ამიტომ პატარა ალვა მუდამ მოვლენების ეპიცენტრში ტრიალებდა. მეგობრებთან ერთად ცურავდა, აშენებდა სათამაშო გზებს და რკინიგზას, თან მეზღვაურთა სიმღერებს ღიღინებდა. ალვა ცნობისმოყვარე ბავშვი იყო და ხშირად ეხვეოდა საშიშ თავგადასავლებში. ერთხელ არხში ჩავარდა და კინაღამ დაიხრჩო, მეორედ – ხორბლის ორმოში და ძლივს გადაარჩინეს გაგუდვას. მამისეულ სახელოსნოში თამაშის დროს შემთხვევით ცეცხლი წაუკიდა იქაურობას და გადაწვა. ცეცხლი მეზობელ შენობასაც მოედო, რის გამოც მამამ ალვა სამაგალითოდ და საჯაროდ გაწკეპლა. არადა, ძალიან უყვარდა შვილი, თუმცა კი ჩიოდა ხოლმე, რომ ბავშვი ბევრ „სისულელეს“ ეკითხებოდა, რაზეც პასუხები არ ჰქონდა.

ახალგაზრდა ედისონის პრობლემები მისი დაბნეულობის ბრალი იყო. ის მხოლოდ ერთ საქმეზე კონცენტრირდებოდა ხოლმე და ვეღარ ამჩნევდა, რა ხდებოდა გარშემო. ერთხელ ალვა მეგობართან ერთად საბანაოდ წავიდა და ვიდრე ქვაზე ჩაფიქრებული იჯდა, მეგობარი ისე დაიხრჩო, ვერც კი შეამჩნია. როდესაც რეალობას დაუბრუნდა, შინისკენ გასწია – ეგონა, მეგობარმა სახლში მისვლა დაასწრო და არც მოიკითხა. საღამოს წყალმა დამხრჩვალი ბიჭუნა გამორიყა და ამ ტრაგედიაში, ცხადია, ალვა დაადანაშაულეს. ბავშვმა მართლაც დაიჯერა, რომ არაფრად ვარგოდა…

ალვასთვის პირველი „ჯადოქარი“ მაილანელი ორთქლის წისქვილის მეპატრონე სემ ვინჩესტერი იყო. ამ კაცს გიჟს ეძახდნენ მხოლოდ იმიტომ, რომ გრანდიოზული პროექტი ჰქონდა – სამგზავრო დირიჟაბლის შექმნაზე ოცნებობდა. შვიდი წლის ალვა სულ მეწისქვილესთან ტრიალებდა, რაც ძალიან აბრაზებდა მამამისს. ალვა კი დირიჟაბლის იდეით მოწამლულიყო და ჯიუტად დაიარებოდა მეოცნებე ვინჩესტერთან. სხვათა შორის, თავისი ექსპერიმენტი მეწისქვილემ ბოლომდე მიიყვანა, საჰაერო გემი ააშენა, ააფრინა კიდეც, მაგრამ გემიანად უგზო-უკვლოდ დაიკარგა…

პორტ-ჰურონში გადასვლის შემდეგ ედისონების ოჯახმა ხორბლის, ხეტყისა და უძრავი ქონების ყიდვა-გაყიდვას მიჰყო ხელი. გარდა ამისა, სემუელ ედისონმა ეზოში 30-მეტრიანი ხის კიბე ააშენა. ნებისმიერ მსურველს შეეძლო 25 ცენტად კიბეზე ასვლა და იქიდან ხედებით დატკბობა. მეზობლები დასცინოდნენ უფროს ედისონს, მაგრამ საქმე შემოსავლიანი აღმოჩნდა. ალვა მამას კიბის აშენებასა და თანხის აკრეფაში ეხმარებოდა, ყანაშიც მუშაობდა და იცოდა, რომ ფული ძნელი საშოვნელი იყო. საოჯახო ფერმაში ის მშობლებთან ერთად უვლიდა სიმინდს, ხახვს, ბოლოკს, ჭარხალს. მოსავალი ფორნით კარდაკარ დაჰქონდა და ყიდიდა.

სწორედ იმ ხანებში გამოიცა კანონი, რომლის თანახმადაც სკოლაში სწავლა სავალდებულო გახდა, მაგრამ 60 წელი დასჭირდა იმას, რომ ეს კანონი ყველა შტატს აღესრულებინა. ბავშვების უმრავლესობა მაინც არ დადიოდა სკოლაში – მეურნეობებში, მაღაროებში ან ქარხნებში მუშაობდნენ და გაკვეთილებს მხოლოდ ზამთრობით, რამდენიმე თვის განმავლობაში ესწრებოდნენ. გაუნათლებლობა ცხოვრებაში ხელს არ უშლიდათ – წერა-კითხვისა და ელემენტარული ანგარიშის ცოდნაც ჰყოფნიდათ.

ალვას დედა მღვდლის ქალიშვილი იყო და კარგი განათლება მიიღო, ახალგაზრდობაში მასწავლებლადაც მუშაობდა. სწორედ მან ასწავლა ალვას წერა-კითხვა, ხატვა და გადაწყვიტა, სკოლაშიც მიებარებინა. მომავალი გამომგონებელი ფიზიკურად სუსტი ბავშვი იყო და ხშირად ავადმყოფობდა. სკოლაშიც გვიან შევიდა. ქალაქის სკოლას ჯორჯ ინგლი ხელმძღვანელობდა. ის ძალიან მკაცრი მასწავლებელი იყო. მისი მეუღლეც იქვე მუშაობდა. ცოლ-ქმარი სწავლის საუკეთესო მეთოდად დაზეპირებას მიიჩნევდა და თუ მოსწავლეს რამე შეეეშლებოდა, ტყავის ქამრით ან წკეპლით სცემდნენ. ალვა ხშირად ისჯებოდა, უჭირდა ერთ ადგილას ჯდომა და ზუთხვა. ის მიჩვეული იყო საკუთარ გამოცდილებაზე დაფუძნებული ახალი ცოდნის მიღებას. სკოლის გაკვეთილები ინტერესს ვერ აღუძრავდა, ან უამრავ კითხვას სვამდა. მასწავლებელი ამის გამო საჯაროდ დასცინოდა და „უნიჭოს, უუნაროს“ უწოდებდა. მრავალი წლის შემდეგ ედისონი იხსენებდა: „სკოლაში კარგად სწავლას ვერ ვახერხებდი. ყოველთვის ჩამოვრჩებოდი თანაკლასელებს. მეჩვენებოდა, რომ მასწავლებელს ჩემი საერთოდ არ ესმოდა, მამაჩემს კი სულელად მივაჩნდი“.

ბიჭუნა სკოლიდან ატირებული გამორბოდა და დედას ევედრებოდა, საძულველი სასწავლო დაწესებულებიდან გამოეყვანა. ერთხელაც გაბრაზებულმა ნენსი ედისონმა ბავშვს ხელი ჩაჰკიდა და საქმის გასარჩევად სკოლისაკენ გასწია. ინგლის მკაცრი მეთოდები მისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა.

ფორმალურად თომას ედისონმა, მსოფლიოში ერთ-ერთმა უდიდესმა გამომგონებელმა, მხოლოდ სამი თვე იარა სკოლაში. ახალი სკოლის პოვნის ორი უშედეგო მცდელობის შემდეგ დედამ გადაწყვიტა, მისთვის სახლში მიეცა განათლება. სინამდვილეში ედისონი დამოუკიდებლად სწავლობდა. ნენსი მისთვის მხოლოდ იმ წიგნებს შოულობდა, რომელთა მიმართაც ბავშვი ცხოველ ინტერესს იჩენდა, არ აძალებდა მისთვის უინტერესო დისციპლინებს, მაგალითად, მართლწერას და არითმეტიკას.

ცხრა წლის ალვა დამოუკიდებლად კითხულობდა მსოფლიო ისტორიას, შექსპირს და დიკენსს. პირველი სამეცნიერო წიგნი, რომელიც წაიკითხა, რიჩარდ გრინ პარკერის „ნატურალური და ექსპერიმენტული ფილოსოფია“ იყო. სწორედ ამ წიგნმა უბიძგა გამოგონებებისა და ექსპერიმენტებისკენ.

დედას სჯეროდა, რომ მისი შვილი არ იყო უუნარო, უბრალოდ, სხვაგვარი მიდგომა სჭირდებოდა. ედისონს ეს ყოველთვის ახსოვდა და უსაზღვროდ მადლიერი იყო: „ჩემი შემოქმედი დედაა. მან გამიგო და მომცა ჩემი მისწრაფებების რეალიზების შესაძლებლობა“, – ამბობდა ის.

სნობი – ადამიანი, რომელიც ცდილობს დაიცვას მოდა და ე.წ. კარგი ტონის წესები; პირი, რომელსაც დახვეწილი გემოვნების, მანერების პრეტენზია აქვს და ამით თავი მოაქვს, ქედმაღლობს (უცხო სიტყვათა ლექსიკონი); ადამიანი, რომელიც თვლის, რომ მას აქვს უმაღლესი დონის ინტელექტი და დახვეწილი გემოვნება; თავის თავზე ზღვარგადასული წარმოდგენის მქონე პირი (სამოქალაქო განათლების ლექსიკონი).

ენა ჩვენს იდენტობას გამოხატავს. რომელ სიტყვებს ვიყენებთ, სად ვსვამთ მახვილს, როდის ვიცვლით ტონს, რა მომენტში ავუწევთ და დავუწევთ ხმას – ეს ყველაფერი კარგად წარმოაჩენს, როგორები გვინდა ვიყოთ, ვის გვინდა, რომ ვგავდეთ ან არ ვგავდეთ. და, რაც უფრო მეტად ვცდილობთ, ჩვენი მეტყველება მანერული გავხადოთ, მით უფრო მეტად ვუსვამთ ხაზს იმას, ვის გვსურს, გავემიჯნოთ. ამიტომაც ვამბობთ, რომ ენა იდენტობას ასახავს, ყოველ შემთხვევაში იმას მაინც, თუ რომელ თემს ვეკუთვნით ან რომელ თემს გვინდა, რომ  მიგვაკუთვნონ. ზოგჯერ ეს პროცესი გაუცნობიერებელია, ზოგჯერ კი მიზანმიმართული. პირველ შთაბეჭდილებას თანამოსაუბრეზე მეტწილად ენით ვახდენთ. ჩვენი აქცენტის მიხედვით თანამოსაუბრე ავტომატურად დაგვაკავშირებს რომელიმე სოციალურ ფენასთან, იმსჯელებს ჩვენს განათლებაზე, ხანდახან ჩვენს ხასიათზეც კი. აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამგვარი მიდგომა ხშირად ზედაპირულია და შესაძლოა, მოგვაგონოს „პატარა უფლისწულის“ პერსონაჟი, თურქი ასტრონომი, რომლის აღმოჩენაც არ აღიარა ევროპულ სამოსში გამოწყობილმა სამეცნიერო საზოგადოებამ იმის გამო, რომ თურქი ასტრონომის ჩაცმულობა დაიწუნეს. ეს ამბავი მსჯელობის საგნად უნდა იქცეს გაკვეთილებზე. არადა, სნობიზმი მარტო ჩაცმულობით არ განისაზღვრება, არსებობენ ენის სნობებიც. ისინი, ვინც აღწერენ და სწავლობენ ლინგვისტურ სნობიზმს, აღნიშნავენ, რომ ზოგიერთ ქვეყანაში მეტყველების თავისებურება შეიძლება სიამაყის საგანსაც წარმოადგენდეს და ერთი რომელიღაც მანერით მეტყველება იმაზე პრესტიჟულიც კი იყოს, ვიდრე სტანდარტად მიჩნეული მეტყველება (ეს შეეხება რომელიღაც სოციალური ჯგუფის მეტყველების თავისებურების წინ წამოწევასაც). ცხადია, რომ სტანდარტიც ოდესღაც ერთ კონკრეტულ დაწინაურებულ დიალექტს დაეფუძნა ანუ, სანამ სტანდარტად იქცეოდა, სტანდარტულად აღიარებული ენაც დიალექტი იყო, რომელსაც, სხვასთან შედარებით, „გაუმართლა“ და დაწინაურდა. დაწინაურების მიზეზი კი ყოველთვის მოცემული რეგიონის კულტურული უპირატესობა არ ყოფილა, ზოგჯერ პოლიტიკა განაპირობებდა ამა თუ იმ რეგიონისთვის სახასიათო მეტყველების ნორმების გაბატონებას მთელ ქვეყანაში.

საქართველოში უპირატესობა ყოველთვის აღმოსავლეთ საქართველოს დაბლობში გავრცელებულ სამეტყველო თავისებურებებს ენიჭებოდა და სწორება ქართლ-კახურ დიალექტზე კეთდებოდა. ეს ადვილად ასახსნელია. თუმცა, არ უნდა დავივიწყოთ, რომ როდესაც ენის სტანდარტზე ვსაუბრობთ, ძირითადად სამეტყველო მანერას ვგულისხმობთ და არა ლექსიკურ ერთეულებს ან გრამატიკულ კატეგორიებს, რადგან ენა ყოველთვის მდიდრდებოდა სხვა რეგიონებიდან შემოსული ლექსიკური ერთეულებით. თუმცა ფაქტია, რომ გარკვეული ლექსიკური ერთეულების დაყოფაც შეიძლება „პრესტიჟულ“ და „არაპრესტიჟულ“ სიტყვებად. „არაპრესტიჟული“ სიტყვების წამოცდენით გავცემთ თავს, როგორი გამართული ენითაც არ უნდა ვმეტყველებდეთ, როგორც არ უნდა შევეცადოთ, დავმალოთ აქცენტი. თუმცა ყველაფერ ამასთან ერთად ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ არა დიალექტები, ვერ ვისაუბრებდით მრავალფეროვნებაზე. თანაც დიალექტური მეტყველება ფასდაუდებელ სამსახურს უწევს მწერლობას: ხანდახან მხოლოდ დიალექტის გამოყენებით ახერხებს მწერალი, შექმნას კოლორიტული პერსონაჟი. უნივერსიტეტის ლექციებიდან მახსოვს, როგორ გამიკვირდა, როცა გავიგე, რომ ქართულმა ენამ გელათის აკადემიის ზეობის ხანაში იმერული დიალექტიდან გადმოიღო არაერთი ფორმა. დასავლეთ საქართველოში გავრცელებულმა სიტყვებმა ხან ჩაანაცვლეს ენაში არსებული სიტყვები, ხან კი ჩანაცვლება ვერ მოახერხეს და პარალელურ ფორმებად დამკვიდრდნენ (მაგ. ლიტერატურულ ტექსტებზე დაკვირვება ცხადყოფს, რომ მესამე პირის ნაცვალსახელი „ის“ სწორედ ამ პერიოდიდან ჩნდება ენაში, რომელმაც სრულად ვერ განდევნა მანამდე დამკვდრებული „იგი“). მოკლედ, რამდენიც არ უნდა ვილაპარაკოთ, უნდა ვაღიაროთ, რომ ლინგვისტური დისკრიმინაცია ჩვეულებრივი ამბავია. იმავდროულად არც ის უნდა უარყოთ, რომ საითაც არ უნდა გავიხედოთ, ყველგან წავაწყდებით ლინგვისტურ სნობიზმს და ენის სნობებს.

რა ვითარებაა სკოლებში? რამდენიმე თვეა, მთელი საქართველოს მასშტაბით ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილებს ვესწრები. რამდენჯერ ყოფილა, მიგრძვნია, როგორ იღვიძებს ჩემში ენის სნობი, როცა კუთხისთვის დამახასიათებელ ინტონაციას, სიტყვას ჩავიჭერ ხოლმე არა მარტო მოსწავლეების, არამედ მასწავლებლების მეტყველებაში. მაგრამ მესმის, რომ ჩემში გაღვიძებულ ენის სნობს ყური არ უნდა ვუგდო და ჩემი გამახვილებულ-გაფაციცებული სმენა სხვა უფრო მნიშვნელოვანი საკითხებისკენ უნდა მივმართო.

რამდენიმე დღის წინ ქუთაისში ვიყავი კონფერენციაზე და შესაძლებლობა მომეცა, ფრანგი მკვლევრის, ჟან ლეო ლეონარდის სემინარს დავსწრებოდი. ფრანგ მეცნიერთან ერთად სემინარს ქართველი ლინგვისტი თამარ მახარობლიძეც უძღვებოდა. სორბონას უნივერსიტეტის პროფესორმა იმედი გამოთქვა, რომ აუდიტორიაში ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლები იქნებოდნენ და მათ გამოადგებოდათ მომავალ საქმიანობაში სემინარზე მიღებული გამოცდილება. ვეჭვობ, სემინარში მონაწილეთა ძალიან მცირე ნაწილი იყო მასწავლებელი, ამიტომაც დასასრულს პროფესორისგან ნებართვა ავიღე, რომ ეს წერილი დამეწერა და მასწავლებლისთვის გამეზიარებინა ჩემი შთაბეჭდილებები.

რა ვქნათ, როგორ მოვიქცეთ და როგორ მოვახერხოთ, რომ ჩვენს მოსწავლეებს დიალექტების დადებითი მხარეებიც დავანახოთ? კი ბატონო, წავაკითხეთ მოსწავლეებს ოტია იოსელიანის, რევაზ ინანიშვილის მოთხრობები და აღმოვაჩინეთ, რომ მათ ნაწარმოებებს მომხიბვლელობას და განუმეორებლობას სწორედ დიალექტიზმების გამოყენება ანიჭებს. ვაზეპირეთ სიტყვები, რომლებიც მანამდე არ გაეგონათ იმ იმედით, რომ ხელს შევუწყობდით მოსწავლეების ლექსიკის გამდიდრებას. მაგრამ გულის სიღრმეში ვიცით, რომ ამ სიტყვებს ისინი ნაკლებად გამოიყენებენ ცხოვრებაში და, სავარაუდოდ, არასოდეს გაააქტიურებენ გრამატიკულ ფორმებს. მასწავლებლები ხმამაღლა არ ვუტყდებით საკუთარ თავსაც კი, თუმცა ხშირად ეჭვები გვღრღნის, აქვს თუ არა მნიშვნელობა ისეთი სიტყვების დაზეპირებას, რომელთაც არასოდეს გამოიყენებენ მოსწავლეები ცხოვრებაში? თუკი დიალექტური ფორმა შეგვხვდება ტექსტში, თუკი ერთი დიალექტის კუთვნილ სიტყვას წავაწყდებით ნაწარმოებში, მას ხომ კონტექსტის მიხედვითაც ამოვიცნობთ? მაშ რაღა საჭიროა ამ ლექსიკური ერთეულების ზეპირად დასწავლა? არადა მხატვრულ საშუალებებთან ერთად ხშირად პერსონაჟებს, მათ სამოქმედო არეალს, გარემოს სწორედ დიალექტიზმები ძერწავს. გავიხსენოთ რამდენიმე ნიმუში ჩვენი პოეზიიდან:

გარეთ ხმაურობს წვიმა…

ოთახს ანათებს ლამპა…

– პეტუშა გახსოვს?

– იმე!

– რა ბიჭი იყო?!

– აპა! (მუხრან მაჭავარიანი)

გზად გურულ ქალს ვეუბნები,

რომ გზაც ვარდით ნაფერია.

ის ყურს მიგდებს, მერე მკაცრად

ამბობს: მაი აფერია. (გალაკტიონ ტაბიძე)

ხომ მეთანხმებით, რომ სწორედ იმერული და გურული დიალექტური ფორმები ანიჭებს ამ ლექსებს განუმეორებელ ხიბლს? ორივე ლექსში ქალი მოსაუბრის სახე ორმა პასუხად ნათქვამმა სიტყვამ გამოძერწა, თანაც პირველ ლექსში ორივე სიტყვა დამხმარე სიტყვაა „იმე“ და „აპა“.

აღარაფერს ვამბობ ხალხური პოეზიის შედევრებზე, რომლებიც დიალექტური ფონეტიკური თავისებურებებისაგან რომ გავწმინდოთ, ლექსის ჟღერადობასთან ერთად მისი დანარჩენი ხიბლიც დაიკარგება:

ნეტამცაე მამკლამცაე,

ასო-ასო ამქნამცაე,

ჩემი სისხლი ყოვსამცა და

ყორანსამცა ასვამცაე,

ქვეშ ეკალი დამიგო

და ზედ მდუღარე მასხამცაე,

ამას ყოლას ავიტანდი,

უშენოდ არ მამკლამცაე.

დავუბრუნდეთ ჟან ლეო ლეონარდის ჩატარებულ სემინარს. სემინარზე მონაწილეები რამდენიმე ჯგუფად დაიყვნენ, თითოეული ფოკუსირდა ერთ დიალექტზე, რომელსაც ჯგუფის წევრები მეტნაკლებად კარგად ფლობდნენ. ეს იყო ზემოიმერული და ქვემოიმერული, აჭარული და კახური დიალექტები, ასევე სვანური ენა. სულ ხუთი ჯგუფი შედგა. დავალება შემდეგში მდგომარეობდა: თითოეულ ჯგუფს უნდა შეეთხზა დიალოგი, დიალოგის პერსონაჟებს უნდა გამოეყენებინათ დიალექტური ფორმები, შეძლებისდაგვარად სამივე სერიის თერთმეტივე მწკრივში უნდა წარმოედგინათ ზმნები. გამარჯვებას ჯგუფს ჟიური მიანიჭებდა. მე, ჩემდა სამწუხაროდ, აღმოვაჩინე, რომ პირველად ჩემს ცხოვრებაში ვერ შევძლებდი დავალების შესრულებას, ამიტომ ვერცერთ ჯგუფს შევუერთდებოდი და ჟიურიში მოვიკალათე. ჩემთან ერთად ჟიურიში აღმოჩნდა სემინარის მონაწილე მამაკაცი, რომელიც პროფესიით ექიმი იყო და კიდევ ორი ლინგვისტი ქალბატონი. ჟიურიმ შეიმუშავა კრიტერიუმები, რომელთა მიხედვითაც, ჯგუფების საქმიანობას შევაფასებდით. გადავწყვიტეთ, პირველ რიგში დიალოგების რაოდენობრივი და ხარისხობრივი მხარე შეგვეფასებინა: დაგვეთვალა, რამდენი მწკრივის გამოყენება მოხერხდა თითოეულ დიალოგში და თითოეული მწკრივისთვის ერთი ქულა მიგვენიჭებინა, მიახლოებით გაგვეზომა დიალოგში სტანდარტული ენისა და დიალექტის თანაფარდობა, გამოგვეთვალა, რამდენი მეტყველების ნაწილი იქნებოდა გამოყენებული თითოეულ დიალოგში (ცხადია, მეტყველების ნაწილები დიალექტური ფორმით უნდა ყოფილიყო წარმოდგენილი); კონტექსტის მიხედვით, თუკი შესაძლებელი იქნებოდა დიალექტური ფორმის ამოცნობა და თუკი პერსონაჟი და შერჩეული დიალექტი თავსებადი იქნებოდა, ეს მონაწილეებს ქულას მოუტანდა; ჯგუფს ქულას დავაკლებდით იმ შემთხვევაში, თუკი მონაწილეებს ალღო უმტყუნებდათ, გადაამეტებდნენ, გადაამლაშებდნენ და გამოყენებული დიალექტიზმებით ტექსტს გააუფასურებდნენ. ვინაიდან არც მე და არც ჟიურის მამაკაც წევრს არანაირი სურვილი არ გვქონდა, ქულებით გაგვეზომა სემინარში მონაწილეების თავდადება, კრიტერიუმები ორ ქალბატონს გადავაბარეთ, ჩვენ კი გადავწყვიტეთ, ცოტაოდენი მხიარულება შეგვეტანა სამუშაო პროცესში. რამდენიმე ფურცელზე დავწერეთ შემდეგი შემაფასებელი სიტყვები: „კაია“, „თლა კაია“, „გედვირიეთ“ და მას შემდეგ, რაც ხუთივე ჯგუფის მიერ შეთხზული დიალოგები მოვისმინეთ, ჩვენც გავითამაშეთ მოკლე სცენა: რავარია წარმოდგენილი დიალოგები? -კაია (ავწიეთ წინასწარ გამზადებული პირველი ფურცელი). -რა უშავს, რომ არ გამოვიყენოთ კრიტერიუმები და ისე შევაფასოთ ჯგუფები? თლა კაია (ავწიეთ წინასწარ გამზადებული მეორე ფურცელი). და გათამაშებული დიალოგის ბოლოს, შეთხზული დიალოგები შევაფასეთ ერთადერთი სიტყვით, როცა ავწიეთ წინასწარ გამზადებული მესამე შეფასება „გედვირიეთ“. ჩვენმა კრეატიულმა მიდგომამ სემინარის მონაწილეები გაახალისა. ამ აქტივობამ მიმახვედრა, რომ აუცილებელია, დავთრგუნოთ საკუთარ თავებში ლინგვისტური სნობიზმი და შევეგუეთ იმ ფაქტს, რომ დიალექტის გამოყენებით ლიტერატურა მხოლოდ იხეირებს, თუკი მას საჭირო დროსა და საჭირო ადგილას გამოიყენებს.

იმედია, მასწავლებლებიც თავისებურად გააცოცხლებენ დიალექტებს საკლასო აქტივობის დროს, როდესაც იმ ნაწარმოებების შესწავლაზე გადავლენ, დიალექტური ფორმების გამოყენების მრავალფეროვნებით რომ გამოირჩევიან. ამ ნაწარმოებების ავტორებს ალღო არ ღალატობთ და ხვდებიან – სპეციფიკური გარემოსა და ტიპაჟების შესაქმნელად დიალექტი მისწრებაა. ჰოდა, თქვენც, მასწავლებელსაც ნუ გიმტყუნებთ ალღო და რაღაც დოზით წაახალისეთ გარკვეულ ვითარებებში დიალექტური ფორმების გამოყენება კლასში. ასე თქვენი მოსწავლეები ლექსიკასაც გაიმდიდრებენ და იმასაც ისწავლიან, რომ გარკვეულ დროს, თუნდაც რომელიღაც როლის მორგებისას, დიალექტური მეტყველება საუკეთესო გადაწყვეტილება, ზოგჯერ კი ერთადერთი გამოსავალიც კი შეიძლება აღმოჩნდეს.

თუკი გადაწყვეტთ, გაკვეთილზე მოსწავლეებს დიალექტური ფორმებით დატვირთული დიალოგი შეაქმნევინოთ, გაითვალისწინეთ, რომ მათ ცხოველების ან ბუნების მოვლენების ალაპარაკება შეუძლიათ. რომელ ცხოველს ან მოვლენას რომელ დიალექტს მოარგებენ, ეს მოსწავლეების კრეატიულობაზეა დამოკიდებული. რატომღაც ვეჭვობ, რომ მასწავლებლებს სიფრთხილის გამოჩენაც მართებთ, რადგან ცხოველი-პერსონაჟების ამა თუ იმ დიალექტზე ამეტყველებას აუცილებლად მოჰყვება საზოგადოებაში დამკვიდრებული იარლიყებისა და სტერეოტიპების წინ წამოწევა. ასე რომ, მგონია, დიალექტებზე ჩატარებული გაკვეთილი იარლიყებზე და სტერეოტიპებზე მსჯელობით უნდა გაგრძელდეს.

„მშობლიური ეფემერის“ მიხედვით

საყოველთაოდ ცნობილია, რომ მხატვრული ტექსტების კვლევის პროცესში სახე-სიმბოლოების დეკოდირება უმთავრესია იდეური ქვეტექსტების ამოცნობისა და ავტორის ოსტატობის შეფასების გზაზე, ვინაიდან სახეობრიობა ლიტერატურული ნაწარმოების უწინარესი ღირსება და მახასიათებელია. ძველი თუ ახალი ეპოქის კლასიკურ მხატვრულ ტექსტებში სახისმეტყველება ყოველთვის ითვლებოდა ტექსტის ღირებულების საზომად, მაგრამ არცერთ ეპოქაში ისეთი ღრმა დატვირთვა არ ჰქონია მხატვრულ სახეს, როგორც ეს მან შეიძინა მეოცე საუკუნის დასაწყისში, მოდერნიზმის გავრცელებისას, ხოლო მოდერნისტული მიმდინარეობებიდან ამ მხრივ განსაკუთრებული იყო სიმბოლისტური პოეზია. ქართული სიმბოლისტური ლირიკა თავისი პოეტური სახე-ხატებით უდავოდ მწვერვალია პოეტური აზროვნებისა. „ცისფერყანწელების”, გალაკტიონისა და გიორგი ლეონიძის შემოქმედება გამოირჩევა ჯადოქრული ოსტატობით შექმნილი მხატვრული სახეებით, რომელთაც ხშირად იმდენად ღრმა სიმბოლური დატვირთვა აქვთ, რომ მრავალშრიანი სემიოტიკური დაკვირვებებია საჭირო და ერთი სახის გახსნა უამრავ ქვეტექსტსა და კონოტაციაზე გვიქმნის წარმოდგენას. პოეტური ინტეგრალები ამ სახე-ხატებით იძერწება.

ქართული სიმბოლისტური ლირიკის მხატვრული სახე-სიმბოლო ხშირად გვევლინება შიფრ-კოდად, რომლის გახსნა ავტორის მსოფლმხედველობის, გემოვნებისა და ესთეტიკის საიდუმლოებებს გვაზიარებს. სიმბოლისტები სამართლიანად მიიჩნევდნენ, რომ მათი ლექსები არ იყო მასისთვის, მათ აღქმას მომზადებული, გემოვნებიანი, განათლებული მკითხველი სჭირდებოდა. მათი ლირიკა ნასაზრდოებია ფილოსოფიის, ფსიქოლოგიის, რელიგიის, ისტორიის, მითოსის საბადოებიდან მოპოვებული არქეტიპებით. თანამედროვე ალუზიებით მათი გაცოცხლება კი განუმეორებელ ხიბლს სძენს ამ ტექსტებს, ხოლო სპეციალისტებისა და მკვლევრებისთვის ლიტერატურული ძიებების ფართო ასპარეზს იძლევა.

შევეცდები გალაკტიონ ტაბიძის „მშობლიური ეფემერის“ მაგალითზე ავხსნა სიმბოლისტური სახეების შიფრ-კოდები, რათა კიდევ ერთხელ გავიაზროთ, რამდენად მდიდარია გალაკტიონის ლირიკული ფანტაზიები, რამდენად ღრმა დატვირთვა შეიძლება შეიძინოს სახემ და რამდენად შეუძლია მას თავის თავში დაიტიოს ტექსტის იდეური ქსოვილის უმთავრესი ნიშანსვეტები. უამრავი პოეტური ნიმუში გვხვდება სიმბოლისტი პოეტების შემოქმედებაში, სადაც დაუვიწყარი სახეების ფეიერვერკია და ისინი მომდევნო ეპოქების პოეტებისთვისაც ინსპირაციის წყაროდ ქცეულან.

ქართული სიმბოლისტური პოეზია ქართულმა ლიტმცოდნეობამ საკმარისად იკვლია, უამრავი კომპეტენტური და საინტერესო სამეცნიერო შრომა მიეძღვნა სიმბოლისტური სახე-სიმბოლოების ანალიზსაც, მაგრამ ვინაიდან ამოუწურავია სიმბოლისტი პოეტების სახეთა სიღრმე და მრავალფეროვნება, ინვარიანტული წაკითხვები ალბათ მუდმივად გაგრძელდება ჩვენს მეცნიერებაში.

გალაკტიონის „მშობლიური ეფემერა“ 1915 დაიწერა, სიმბოლისტური პოეტური ესთეტიკის აპოგეის ჟამს. შვიდი სტროფისგან შემდგარ ლექსში ორ ათეულზე მეტი სიმბოლისტური სახე-ხატი ცოცხლდება. არამცთუ მათ სიღრმეებში წვდომა, კვლევა და ანალიზი, ზედაპირული, დილეტანტური დაკვირვებაც საკმარისია იმის გასააზრებლად, რომ მათი მეშვეობით პოეტი საოცარ კალეიდოსკოპს ქმნის, ახალ პოეტურ კოსმოსს ძერწავს და გამოუთქმელის გამოთქმას ლამობს. ერთი სიამოვნებაა ამ სახე-სიმბოლოთა თვალის გადავლება. აი, ისინიც:

მშობლიური ეფემერა. მშობლიური ხეები. ზამთრის მიერ ჩახერგილი ბილიკი. მოგუგუნე ტყე. შეხავსებული კლდეები. ამირანის მძაფრი კვნესა. პოეტის გული. თერგი. მზე. ბინდი. ფერები ჭევრი. ლალების ტევრი. ლილა და შვინდი. ყაზბეგის შუბლი, რომელიც შემოსეს ღრუბლით. ალუბლებით სავსე ცა. ყვავილების ცა და კალათები. დარიალის ხეობა. მზარავი ზარა. ძვირფასი ლანდები.

ამ სახე-სიმბოლოებს შორის ზოგი მეტყველი, ნათელი და იოლად აღსაქმელია, ხოლო ზოგი – ეფემერული, იდუმალი, ფანტასმაგორიული, მისტიკურიც კი, რომელთა შიფრ-კოდების გახსნას სიმბოლისტური ლექსის ენისა და სტილის ღრმა ცოდნა სჭირდება.

უდავოა, რომ ეს ლექსი პატრიოტულ მოტივებს ეხმიანება, თუმცა სიმბოლისტი პოეტისთვის უცხოა ამ ძველი და კარგად გაცვეთილი თემის ტრადიციული ხერხებით რეალიზება. მან ჯადოქრულ სახე-სიმბოლოებში უნდა ჩააქსოვოს სათქმელი, თან ისე, რომ გემოვნებიანი მკითხველიც მიუხვდეს ავტორს. ლექსს, მიუხედავად ამ უხვი და ფერადი სიმბოლოებისა, სულ სამიოდე ლირიკული გმირი ჰყავს: სამშობლო, რომელიც უამრავ სახეშია განსხეულებული, პოეტის ორეული (ალტერ ეგო) და „ძვირფასი ლანდები“ ანუ… (ამაზე ქვემოთ)…

სამშობლოს გამომხატველ სახე-სიმბოლოებს თუ ყურს მივუგდებთ, ისინი გასაოცარი ლირიზმით „მღერიან“ და გვიმხელენ სიყვარულის ჯერარგაგონილ გრძნობას… სამშობლოს სიყვარული პოეტისთვის უპირველესად ჩაქსოვილია სათაურად გამოტანილ კოდირებულ სინტაგმაში – მშობლიური ეფემერა… ამით პოეტი მიგვანიშნებს, რომ სამშობლო ომახიანი, პათეტიკური შეძახილები და გულზე ხელების ბაგუნი კი არა, ეფემერული ლანდებია, უფაქიზესი, ჩუმი, უპრეტენზიო, საიდუმლო, შეუცნობელი, მშობლიური და უზომოდ საყვარელი, მშობლიურ ხეთა შრიალი, ზამთრის მიერ ჩახერგილი ბილიკები (აქ ჩახერგილი ბილიკი რთული ეპოქის მეტაფორადაც წარმოჩნდება, XX საუკუნის 10-იანი წლების ფსიქოლოგიური კრიზისების, განწირულობის განცდის, ადამიანის დაპატარავების, დაკარგვის, ყოფის გაუფერულების, ექსისტენციალური შიშის პარადიგმატულ სახე-ხატად)… სამშობლო გაცოცხლებულია, როგორც მიჯაჭვული ამირანის, ტკივილისგან აკვნესებული გმირის ალეგორიული სახე და მთავარ ლირიკულ გმირს „ეს ძაფრი კვნესა უწამლავს დღეებს“… პოეტის გულიც დაჭრილია ამირანის სატკივრით… მოგუგუნე ტყე თითქოს ქართველი ხალხია, „მრავალჭირვარამგადანახადი“ (როგორც მუხრან მაჭავარიანი იტყოდა), ხოლო შეხავსებული კლდეები საქართველოს უდრეკი ისტორიული წარსულის და სიძველის სიმბოლოებად აღმართულან…

გალაკტიონი, ცისფერყანწელი პოეტებისგან განსხვავებით, არ ემიჯნება წინა საუკუნის რეალისტური მწერლობის ტრადიციებს, მათ თემებსა და იდეებს და პოეტური მემკვიდრეობის უწყვეტობას მუდამ ხაზს უსვამს. ამიტომაც მის ლექსებში გაცოცხლებული თერგი სწორედ იმგვარი იდეური ქვეტესტებისა და ემოციის გამომხატველი სახე-სიმბოლოა, როგორსაც ვიცნობთ ილიას „აჩრდილიდან“ და „მგზავრის წერილებიდან“. გალაკტიონის თერგიც ავტორსა და მკითხველში სწორედ იმ ასოციაციებს აღძრავს, რომლებიც კარგად ნაცნობია სამოციანელთა შემოქმედებიდან:

„გუგუნებს თერგი, ხმაურობს თერგი,

მზე ჩავა, ჯერ კი შორსაა ბინდი…

ფერები ჭევრი ირევა ბევრი,

ლალების ტევრი – ლილა და შვინდი“…

თერგი აქაც ხმაურიანი, საიმედო, მხსნელი ლირიკული გმირია, მზეც რომ ჩავიდეს, მისი ხმაურის ფონზე ბინდი (სიმბოლურად სიკვდილი-აღსასრული) მაინც შორსაა, მეტიც –  „ფერები ჭევრი ირევა“, ანუ შორსაა სიკვდილის ერთფეროვნება, სირუხე, სანაცვლოდ ლალების ტევრი (ხშირი ტყე, იგივე ხსნა, იმედი, გადარჩენა, წითელი ფერი, როგორც სიცოცხლის სიმბოლო) ლილად და შვინდად იღვრება… ლილა და შვინდი, ანუ ლურჯი და მუქი წითელი (ბორდოსფერი) ქართული გარემოს, ტრადიციული ქართული დეკორების სიმბოლოებია… საოცარია გალაკტიონის სიტყვათქმნადობები (აკი შეადგინეს კიდეც ლექსთმცოდნეებმა მისი პოეზიის უზარმაზარი სიმფონია-ლექსიკონები)… სიტყვა „ჭევრი“ სხვაგან არსად შეგხვდებათ. ფონეტიკური ასოციაციით ის მოგვაგონებს „მჭევრს“ (რიტორი, მრავალფეროვნად მოსაუბრე, ამოდმეტყველი), აგრეთვე მჭვირვალს, ფერადოვანს, მრავალფეროვანს… პოეტი ქმნის სიტყვას, რომლის სემანტიკა კონტექსტის მიხედვით მკითხველს შეუძლია უამრავ რამეს დაუკავშიროს. სიტყვის პოლისემია შესაბამისად აღძრავს სხვადასხვაგვარ ემოციას.

მშობლიური გარემოს მშვენების აღსაწერად ულამაზესი სახე-სიმბოლოებია ალუბლებით სავსე ცა, ასევე ყვავილთა ცა, საიდანაც კალათებს ცლიან და ყვავილები გვაწვიმს… რამდენადაც ცა იდუმალის და შეუცნობლის სახე-სიმბოლოა ზოგადად ლირიკაში, მას უამრავი ფერითა და პლასტით აცოცხლებენ პოეტები. გავიხსენოთ გიორგი ლეონიძის „ცა – ატმებით მსხმოიარე, ჩახჩახა“… მისი ფარდი სახე-სიმბოლოა „…და ცა ალუბლით სავსეა“… ეს უცნაური კონტრასტი, ერთგვარი ოქსიმორონი (დაუშვებელია ცა იყოს ან ატმებით მსხმოიარე ან ალუბლებით სავსე, ეს ფერები მხოლოდ მეწამული დაისის ცაზე თუ შეიძლება ეძიო) ანიჭებს ამგვარ პოეტურ ხედვას განუმეორებელ მაგიას…

მშობლიური გარემოს სიმბოლოა დარიალის ხეობა, როგორც რუსეთ-საქართველოს საზღვარი, როგორც საქართველოს ბედის გადამწყვეტი ტოპოსი. აქვე ცოცხლდება უცნაური სემიოტიკური კონცეპტი – „დარიალიდან ზარავდა ზარა“… „ზარა“ ისევე, როგორც „ჭევრი“, გალაკტიონის სიტყვათქმნადობების პროდუქტია, მისი ქმნილებაა, მისეული ჯადოქრობა და აღგვიძრავს ასოციაციას, რომ შემზარავი ხმები ისმის დარიალიდან, ხოლო თუ რაში გამოიხატება დარიალიდან მოსული ხმების შემზარავობა, ამაზე ჩვენი და გალაკტიონის საყვარელი მწერლის, ალექსანდრე ყაზბეგის, ქმნილებები მოგვითხრობენ იშვიათი დრამატულობით. თუნდაც „ელგუჯა“, სადაც ყაზბეგმა მწვავედ ამხილა რუსი ოფიცრების ანტიჰუმანისტური მოპყრობა მოხევეებისადმი და რუსულ-ქართული ეთნომენტალობების სრული ანტაგონიზმი.

ნიშანდობლივია გალაკტიონის ფრაზა – „ყაზბეგის შუბლი, რომელიც შემოსეს ღრუბლით“, რაშიც უნდა ვიგულისხმოთ ამ მარტოსული და გარიყული ადამიანის ბიოგრაფიაში მიმალული ტრაგიზმი… ასეთი ყაზბეგი ხომ გალაკტიონს სხვა დროსაც აგონდება? გავიხსენოთ მისი ლექსი „მე კავკასიის ქედები მთხოვენ?“ აქ გალაკტიონი საოცარი სიფაქიზით აცოცხლებს ყაზბეგის ხატს, როცა მას „ხევის ბეთჰოვენს“ უწოდებს:

„მე კავკასიის ქედები მთხოვენ,

მე მთხოვს მუსიკა თერგის ხმაურის,

ვუსმინო ყაზბეგს – ხევის ბეთჰოვენს“…

ცნობილია სიმბოლისტი პოეტების განსაკუთრებული სიყვარული და პატივისცემა ალექსანდრე ყაზბეგისადმი. გავიხსენოთ ტიციან ტაბიძის დამსახურება და ღვაწლი სტეფანწმინდაში ალექსანდრე ყაზბეგის სახლ-მუზეუმის გამოსყიდვისა და შექმნის საქმეში. რომ არა ტიციანი, ვინ იცის, გვექნებოდა კი ეს უნიკალური სახლ-მუზეუმი? რომელიც უძვირფასესია არა მხოლოდ, როგორც მწერლის სახლ-მუზეუმი, არამედ, როგორც ხევის ეთნოგრაფიის ამსახველ-შემნახველი ცენტრი.

გალაკტიონი „მშობლიურ ეფემერაში“ ახსენებს ძვირფას ლანდებს და თერგს ასე მიმართავს: „მოგონებები, რაც ჩემს გულს ანთებს, იმ ძვირფას ლანდებს გადაეც, თერგო!“

მოსწავლეები უსათუოდ დასვამენ კითხვას: ვის გულისხმობს გალაკტიონი ძვირფას ლანდებში? მოვიშველიოთ ლოგიკური ასოციაციები, თუკი პოეტური მსოფლაღქმა საერთოდ შეიძლება დავუკავშიროთ რამენაირ ლოგიკას. მეოცე საუკუნის დასაწყისში ვინ უნდა იყვნენ ის ძვირფასი ლანდები, ვისი ხატებიც თერგს უკავშირდება, ვისი ხსოვნაც გალაკტიონის გულს ანთებს და ვინც ამ ლექსის პათოსთან – სამშობლოს ტკივილისა და ხსნის გამოხატვასთან ასოცირდება? ამის გამოსაცნობად შერლოკ ჰოლმსობა სულაც არაა საჭირო – ეს ლანდები წინა საუკუნის სამოციანელები და მათი მემკვიდრეები არიან: ილია, აკაკი, ვაჟა, ყაზბეგი… გალაკტიონი ყველა პარამეტრით მათ სულიერ მემკვიდრედ მიიჩნევს თავს და ეს არაერთ ლექსშია გაცხადებული…

„მშობლიური ეფემერა“ მცირე ფორმის, მაგრამ ღრმა ქვეტექსტების და უაღრესად საინტერესო სიმბოლისტური სახე-ხატების ლექსია, ის ყოველთვის იწვევს ინტერესს და ცხარე დებატებს საკლასო სივრცეში.

მასწავლებლებს ვურჩევ, რომ ამ ლექსის ანალიზს დაუკავშირონ კარგად ცნობილი საგაკვეთილო აქტივობა „ფანტაზიორები და რეალისტები“. ამისთვის სასურველია, რომ კლასი დავყოთ წყვილებად, რომელთა შემადგენლობაში ერთი ფანტაზიორი იქნება და მეორე – რეალისტი. წყვილები იწერენ და ირჩევენ ლექსის სახე-სიმბოლოებს და იწყებენ მათ დეკოდირებას თავიანთი პროფილის მიხედვით. წყვილის ერთი წევრი სახე-სიმბოლოს წარადგენს ფანტაზიორის პოზიციიდან, ხოლო მეორე – რეალისტის ხედვით. წყვილს შეუძლია საკუთარი მოსაზრებები ვენის დიაგრამის კოგნიტურ სქემაში მოაქციოს და საკუთარ არგუმენტებსა და ჰიპოთეზებში საერთო და განმასხვავებელი მონახოს. ასევე გამოსადეგი კოგნიტური სქემა იქნება, ე.წ. T-დიაგრამა. სასურველია წყვილმა განსხვავებული რაკურსებით შეხედოს სიმბოლებს და არგუმენტირებულად იკამათოს. თუკი შეთანხმდებიან სიმბოლოს ქვეტექსტების ახსნაში, გამოაცხადებენ „ზავს“, ხოლო თუკი დაპირისპირება მკვეთრი იქნება, პაექრობა გაგრძელდება „ლიტერატურული დუელით“, რომლის გამარჯვებულსაც გამოავლენს „მასწავლებელი-სეკუნდანტი“. ის სათანადო კომენატრებით და განმავითარებელი შეფასებებით აჯამებს წყვილის მიერ წარმოდგენილ ხედვებს.

საგაკვეთილო აქტივობა კი დასრულდება საშინაო დავალებით, რომლის მიზანი იქნება ლექსის სახე-სიმბოლოების დეკოდირება. თხზულების მითითებების ფორმირება ბევრნაირად არის შესაძლებელი. ასევე დასაშვებია, რომ საშინაო დავალებად მომზადდეს პოსტერული პრეზენტაციები ან ელექტრონული სლაიდ-შოუები Power Point პროგრამის მეშვეობით.

უახლოესმა ტექნოლოგიურმა გამოგონებებმა მნიშვნელოვნად შეცვალა სწავლა-სწავლების მიდგომები. დღეს მნიშვნელოვანია გაკვეთილის დაგეგმვა მოსწავლის ინტერესებიდან გამომდინარე, სადაც თითოეული მოსწავლის შესაძლებლობა და საჭიროება იქნება გათვალისწინებული. დღევანდელი სასწავლო პროცესი ორიენტირებულია მოსწავლეზე, სადაც მოსწავლეები მაქსიმალურად არიან ჩართულნი საგაკვეთილო პროცესში და მასწავლებლის დახმარებით თანამედროვე მიდგომების საშუალებით იძენენ ცოდნას.

დღეს სწავლა-სწავლების უამრავი მეთოდი არსებობს, თუმცა  მეთოდების ეფექტიანობა დამოკიდებულია იმაზე, რა დროს და როგორ გამოვიყენებთ მას. მეთოდში იგულისხმება მიზნის მისაღწევი გზები.

სწავლების მეთოდის შერჩევისას მასწავლებელმა უნდა განსაზღვროს გაკვეთილის მიზანი და სავარაუდო შედეგი. ასევე უნდა გაითვალისწინოს რესურსების გაკვეთილის თემასთან შესაბამისობა.

ჩვენი სკოლის  მოსწავლეებს მოსწონთ, როდესაც სწავლება ხდება თანამშრომლობით. ამისათვის მე ვიყენებ სასწავლო  და სოციალურ პროექტს, კვლევას, დაკვირვებას, პრეზენტაციას, როლურ თამაშებს და ა. შ. შევეცდები, გაგიზიაროთ საკუთარი გამოცდილება სასკოლო და კლასგარეშე აქტივობების გამოყენებით.

სასწავლო წლის დასაწყისშივე ვცდილობ, გავწერო სამოქმედო გეგმა სასკოლო თუ არაფორმალური განათლებისათვის. ვცდილობ, ჩემ მიერ დაგეგმილი აქტივობებით ხელი შეუწყო მოსწავლეებში იმ უნარების განვითარებას, როგორიცაა: თანამშრომლობა, კრეატიულობა, გადაწყვეტილების მიღება, ერთმანეთსა და გარემოზე ზრუნვა, ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენება და ა.შ. გეგმას ვაცნობ მოსწავლეებს და ვთხოვ, შეავსონ  აქტივობები მათი ინტერესებიდან გამომდინარე. საინტერესო და აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ აქტივობებში ერთიანდებიან და ერთმანეთს გამოცდილებას უზიარებენ სხვადასხვა კლასის მოსწავლეები.

საკლასო აქტივობებიდან ხშირად ვიყენებ მინი-„ჯიქსოუს“ მეთოდს, როდესაც ვრცელი მასალა მოკლე დროში მინდა აითვისონ. ამისათვის თემას ვყოფ იმდენ ნაწილად, რამდენი მოსწავლეც არის ჯგუფში. მოსწავლეები თვითონ ინაწილებენ თემის ნაწილებს და შემდეგ გააცნობენ  ჯგუფს, შემდეგ თითოეული ჯგუფი აკეთებს პრეზენტაციას. აღნიშნული აქტივობა, გარდა იმისა, რომ დროის ეფექტურად  გამოყენებაში მეხმარება, მოსწავლეებს უვითარებს თანამშრომლობის, პასუხისმგებლობის, გუნდურობის უნარს. ასევე წარმატებით ვიყენებ მეთოდს „სასწავლო გაჩერებები“. აღნიშნული მეთოდი ძალიან საინტერესოა, რადგან მოსწავლეებს სხვადასხვა „გაჩერებაზე“ სხვადასხვა დავალება ხვდებათ. ეს მეთოდი გამოვიყენე რეპროდუქციული სისტემის შესწავლისას.

პირველ გაჩერებაზე მოსწავლეებისათვის გამზადებული მქონდა უხმო ფილმი, ჩანასახოვანი შრეებიდან ორგანოების ჩამოყალიბების შესახებ; მეორე გაჩერებაზე მიკროსკოპში უნდა დაეთვალიერებინათ  კვერცხუჯრედი და სპერმატოზოიდი; მესამე გაჩერებაზე უნდა დაემთავრებინათ მეიოზის სქემა, ხოლო მეოთხე გაჩერებაზე ფერადი  წებოვანი სტიკერები (ყველა ჯგუფს თავისი ფერი ჰქონდა) უნდა მიეწებებინათ საილუსტრაციო პლაკატზე, სადაც დავალება იყო მოცემული. ყველა ჯგუფს უნდა შეესრულებინა ყველა დავალება და თავიანთი ნამუშევრები დაეტოვებინათ ადგილზე. საწყის ადგილზე დაბრუნებულ თითოეულ ჯგუფს ხვდებოდა ყველა ჯგუფის ნამუშევრები და აკეთებდნენ ანალიზს. არანაკლებ სახალისო და ეფექტურია ქეისებით სწავლებაც. მეთოდი გამოვიყენე  ადრეული ქორწინების თემის შესწავლის დროს. მოსწავლეები აქტიურად ჩაერთნენ  როლურ თამაშებში. ისინი საინტერესოდ წარმოადგენენ მცენარის ქსილემას და ფლოემას (ყველა აქტივობის ფოტოებს წარმოვადგენ პრეზენტაციისას). დავასრულეთ მუშაობა სასწავლო პროექტზე “ფოტოსინთეზი“. პროექტის ფარგლებში გვქონდა სხვადასხვა აქტივობა: ლაბორატორიული სამუშაო, დაკვირვება, ინფორმაციის მოძიება დახარისხება, პრეზენტაციები, ინტეგრირებული გაკვეთილი (ინგლისური ენიდან ვთარგმნეთ  ინფორმაცია ფოტოსინთეზის შესახებ); საბოლოოდ, დავასრულეთ კედლის გაზეთის გამოშვებით. არანაკლებ საინტერესო იყო ტელეფონის მიზნობრივი გამოყენება სასწავლო პროცესში. ინტეგრირებულ გაკვეთილზე მოსწავლეებმა ტექსტის სათარგმნად გამოიყენეს ტელეფონი. შეძლებისდაგვარად საგაკვეთილო პროცესში ვიყენებ ვიდეოფილმებს, შემდეგ ვაკეთებთ ვიდეოფილმის ანალიზს და ვმართავთ დისკუსიას.

საგაკვეთილო პროცესი  სახალისო, აქტიური, მიზანზე და შედეგზე ორიენტირებული იქნება, თუ  აქტივობები მიზნობრივად იქნება შერჩეული და სასწავლო რესურსებით უზრუნველყოფილი. ამისათვის მასწავლებელი დიდ დროს უნდა უთმობდეს გაკვეთილის დაგეგმვას. მიუხედავად იმისა, რომ გაკვეთილი შეიძლება სულ სხვა მიმართულებით წარიმართოს, მაინც საჭიროდ ვთვლი მის წინასწარ მომზადებას.

რაც შეეხება კლასგარეშე აქტივობებს, წელს  პირველი კლასგარეშე აქტივობა გვქონდა ბორჯომის ეროვნულ ნაკრძალში. დავათვალიერეთ ნაკრძალის მუზეუმი, გავიარეთ მოკლე  საფეხმავლო ბილიკი და დავასუფთავეთ ნაკრძალის ის ტერიტორია, რომელიც დავლაშქრეთ. შემდეგი აქტივობაც ასევე სახალისო  იყო – მოსწავლეები კლასების მიხედვით ჯგუფებად დაიყვნენ (თვითონ გადაწყვიტეს ასე). თითოეულ ჯგუფს დაურიგდათ სხვადასხვა რესურსი და კვერცხი. მათ ამ რესურსის გამოყენებით კვერცხი უნდა ჩამოეტანათ პირველ სართულზე. ცხადია, კიბის გამოყენება არ შეიძლებოდა. მოსწავლეები აღნიშნულ აქტივობაში ხალისით ჩაერთნენ და ერთმა ჯგუფმა მოახერხა დავალების შესრულება. შიდსთან ბრძოლის მსოფლიო დღეს შეუერთდა ჩვენი სკოლის მერვე კლასიც, მათ ბორჯომის ხალხმრავალ ადგილებში ხელნაკეთი საინფორმაციო ბუკლეტები გაავრცელეს.

დღეს ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში მნიშვნელოვანი ცვლილებები მიმდინარეობს,  რომლის მიზანი მოსწავლეზე ორიენტირებული საგანმანათლებლო გარემოს ჩამოყალიბებაა. საგანმანათლებლო პროცესის ცენტრში დგას მოსწავლე. დღევანდელმა მასწავლებელმა უნდა აღზარდოს ინტელექტუალურად მამაცი, კრიტიკულად მოაზროვნე, დამოუკიდებელი და  შემოქმედებითი ადამიანი, რომელსაც გადაწყვეტილებების უშიშრად მიღება შეეძლება. მიმაჩნია, რომ მიმდინარე პროცესებში ერთ-ერთი მთავარი ამოცანა პედაგოგიური უნარ-ჩვევების გაუმჯობესებაა, რაც სწავლა-აღზრდის პროცესში თანამედროვე მეთოდებისა და მიდგომების დანერგვით  უნდა განხორციელდეს.

მინდა, გაგიზიაროთ ჩემ მიერ შექმნილი გაკვეთილის სცენარი. გაკვეთილზე გამოვიყენე თანამშრომლობითი და პრობლემაზე ორიენტირებული სასწავლო სტრატეგიები. მოსწავლეებს პრობლემა წარვუდგინე სიტუაციური ამოცანის სახით. პრობლემური სიტუაციები შეიძლება იყოს განსხვავებული შინაარსის, პრობლემური დონის, შეუსაბამო ინფორმაციის მქონე და სხვა.  შეთავაზებული ამოცანა მაშინ იქცევა პრობლემად, როდესაც მისი გადაჭრის გზები  უცნობია. კლასისთვის მიწოდებული პრობლემური ამოცანა მოსწავლეებისთვის უნდა იყოს ერთგვარი გამოწვევა, თუმცა მორგებული უნდა იყოს მის შესაძლებლობებზე, რომ მოსწავლეს საერთოდ უარი არ თქვას მუშაობაზე.

პრობლემაზე მუშაობის დროს მოსწავლე გაივლის შემდეგ ეტაპებს:

• მოსწავლის მიერ პრობლემის გააზრება, მისი გამომწვევი მიზეზების დადგენა;
• ვარაუდების გამოთქმა მოსალოდნელი საფრთხეების შესახებ;
• პრობლემის მოგვარების გზების ძიება.

საგანი: ბუნებისმეტყველება

გაკვეთილის თემა: შინაური ცხოველების ადგილი ბუნებაში

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა შეძლონ –

• პრობლემის გაცნობიერება და მისი გამომწვევი მიზეზების დადგენა;
• მოსალოდნელი საფრთხეების გაცნობიერება და პრობლემის მოგვარების  გზების ძიება.

უნარ-ჩვევები: კრიტიკული, შემოქმედებითი, ლოგიკური და ანალიტიკური უნარების  განვითარების ხელშეწყობა.

აქტუალურობა: ქუჩაში მრავლად არიან უპატრონო ცხოველები, მათ აუტანელ პირობებში უხდებათ ცხოვრება, ისინი საკვების საპოვნელად ქუჩა-ქუჩა დადიან. უსახლკარო ცხოველები ხშირად სხვადასხვა დაავადების მატარებლები არიან.

სწავლის შედეგები: მოსწავლეები შეძლებენ პრობლემის იდენტიფიცირებას. ეცოდინებათ, რატომ არიან შინაურ ცხოველები ქუჩაში და რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ უსახლკარო ცხოველების პრობლემა მოაგვარონ.

გაკვეთილის სცენარი

1. ჯგუფების ფორმირება

მასწავლებელი ჯგუფებს სპეციალური ბარათების მიხედვით ქმნის, რომელზეც თითო სიტყვა წერია. რადგან ჩემს კლასში 25 მოსწავლეა, გამზადებული მაქვს 25 ცალი 5 სხვადასხვა ფერის (თითო ფერის 5 ბარათი) ბარათი, რომლებიც მოთავსებულია ყუთში. მოსწავლეები  მიდიან  მასწავლებელთან და ყუთიდან რიგრიგობით იღებენ ბარათებს. ერთნაირი ფერის ბარათების მქონე მოსწავლეები დგებიან ერთად და ბარათზე დაწერილი სიტყვებიდან ადგენენ წინადადებებს. მათ 25 ბარათიდან უნდა შეადგინონ ხუთი 5-სიტყვიანი წინადადება. მოცემული წინადადებების მსგავსი წინადადებები დაწერილია ფერად ფურცელზე და შესაბამისად, განთავსებულია ჯგუფისათვის განკუთვნილ სამუშაო მაგიდებზე. მოსწავლეებმა უნდა გაახმოვანონ მიღებული წინადადება, შემდეგ მაგიდაზე იპოვონ ანალოგიური წინადადება და დაიკავონ თავიანთი ადგილი. ამ პრინციპით ყალიბდება ხუთივე ჯგუფი. (მაგ.: შინაური ცხოველისთვის ქუჩაში ყოფნა საზანოა).

წინარე ცოდნის გააქტიურება – მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში. ისინი ერდროულად ავსებენ სქემას, რომლის ცენტრშიც წერია კითხვები: თითოეული მოსწავლე თითო ფურცელზე წერს მოკლე პასუხებს. 5 მოსწავლე სამუშაოს ერთდროულად ასრულებს.  მასწავლებელი  შევსებულ  სქემებს  დაფაზე აფიქსირებს და  აკეთებს სქემის ანალიზს.

1. პრობლემის წარდგენა

მასწავლებელი წარადგენს ამოცანას და სვამს მთავარ კითხვებს:

„ჩვენ ყველამ ვიცით, რომ ქუჩაში მრავლად არიან უპატრონო ცხოველები. მათ აუტანელ პირობებში უხდებათ ცხოვრება. ეს ცხოველები ველურდებიან, ავადდებიან და შესაძლებელია ადამიანებს საფრთხე შეუქმნან. უპატრონო ცხოველების რიცხვი განსაკუთრებით დიდია დიდ ქალაქებში. რაში მდგომარეობს პრობლემა? რა არის უსახლკარო ცხოველების მომრავლების მიზეზი? თქვენ რას გააკეთებდით იმისთვის, რომ ქუჩაში უპატრონო ძაღლები აღარ იყვნენ?

1. პრობლემის ანალიზი

მასწავლებელი ჯგუფებს აძლევს დავალებას: „იფიქრე, იმსჯელე, განიხილე ჯგუფში“; მოსწავლეებს შესთავაზებს ვარაუდების ცხრილს და აჩვენებს სასწავლო ვიდეორესურსს. მოსწავლეები ფილმის ჩვენებამდე წინარე ცოდნაზე დაყრდნობით გამოთქვამენ ვარაუდებს.  ახალი ინფორმაციის მიღების შემდეგ ისინი ახალ მასალას ერთად ამუშავებენ. ფიქრობენ, მსჯელობენ და განიხილავენ ჯგუფში.

ინსტრუქცია: მოსწავლეებმა  დავალებაზე დამოუკიდებლად უნდა იმუშაონ.  თუ  თქვენ ცხრილში წარმოდგენილ მოსაზრებას ეთანხმებით, პირველ სვეტში „მანამდე“  ჩაწერეთ  ნიშანი „+“,; ან  ,,-“, თუ მას არ ეთანხმებით. გადაწყვეტილების მისაღებად დაეყრდენით, გამოიყენეთ ან განიხილეთ თქვენი პირადი გამოცდილება, ცოდნა და შეხედულება.

პირველი სვეტის შევსების შემდეგ ვნახოთ ვიდეო. (ვიდეოს ძირითად იდეებზე ფოკუსირებისთვის გამოიყენეთ ცხრილში წარმოდგენილი მოსაზრებები. ვიდეოს ჩვენების შემდეგ კიდევ ერთხელ გადაიკითხეთ ცხრილის სახით წარმოდგენილი ყველა მოსაზრება. თუ  თქვენ ეთანხმებით ცხრილში წარმოდგენილ მოსაზრებას, სვეტში „შემდეგ“ ჩაწერეთ  ნიშანი ,,+“; ან  ,,-‘’ თუ მას არ ეთანხმებით. მოსწავლეებმა უნდა შეადარონ სვეტები „ადრე“ და „შემდეგ“.  ჩაწერილი ნიშნები. მათ უნდა შეამოწმონ და შეაფასონ ვარაუდების სიზუსტე. მოკლედ უნდა ჩამოაყალიბონ, შეიცვალა თუ არა მათი შეხედულებები საკითხის მიმართ. რატომ? არსებული მოსაზრებებიდან უნდა გამოყონ, რომელი მოსაზრებაა მათთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი. რატომაა ეს მოსაზრება მნიშვნელოვანი.

ყოველი ჯგუფი აზიარებს თავის მოსაზრებებს. ეს მეთოდი მიზნად ისახავს მოსწავლეებში კრიტიკული და შემოქმედებითი უნარების განვითარებას.

ვიდეოს ნაცვლად შესაძლებელია ასევე სურათების, ციფრული რესურსის, რაიმე საინფორმაციო წყაროს გამოყენება.

2. პრობლემის შეფასება. ტაბულაზე – „ფაქტები, იდეები, შესასწავლი კითხვები და ქმედებების გეგმა“ – მუშაობა (FILA). მოსწავლეების ჯგუფს შესავსებად ეძლევა ტაბულა, რომელშიც უნდა დააფიქსირონ საერთო პასუხები, რომლებზეც ერთად მსჯელობის შედეგად შეჯერდნენ. მასწავლებელი აკვირდება ჯგუფების მუშაობის პროცესს და საჭიროების შემთხვევაში ფასილიტაციას უწევს მათ.

2. გადაწყვეტილების მიღება: მოსწავლეები წარადგენენ ჯგუფის ნამუშევრებს. მათ შესაძლოა ერთ კითხვაზე რამდენიმე პასუხი ჰქონდეთ. ისინი ერთად განიხილავენ პასუხებს და შეჯერდებიან ერთზე, თუ როგორია მათი ხედვით პრობლემის მოგვარების შესაძლო გზა. მასწავლებელი საჭიროების მიხედვით სვამს დამატებით კითხვებს:

• როგორ უნდა მოხდეს ქუჩაში უსახლკარო ცხოველების დაჭერა?
• რა უნდა გაკეთდეს უსახლკარო ჯანმრთელი ძაღლებისათვის?
• რა არის უსახლკარო ცხოველების მომრავლების მიზეზი?

4. რეფლექსია/შეფასება

მოსწავლეები გამოდიან ჩხირების გამოძახების ხერხით და აკეთებენ რეფლექსიას: ჩვენ უნდა გვესმოდეს, რომ ცხოველი ცოცხალი არსებაა, რომელიც ისევე გრძნობს და განიცდის როგორც ადამიანი, უნდა გავუფრთხილდეთ და ვიზრუნოთ მათზე.

დღევანდელი გაკვეთილიდან გავიგე, რომ..

ვისწავლე..

მომეწონა…

გამიჭირდა…  ჩემი განწყობა…

დასკვნა

მსგავსი ტიპის  გაკვეთილების ჩატარებისას სწავლა ეყრდნობა ღიად დასმულ პრობლემურ შეკითხვებს. ამ დროს მოსწავლე არის სწავლის პროცესის აქტიური მონაწილე, თავად მონაწილეობს საკუთარი ცოდნის აგებაში, არის აქტიური შემმეცნებელი. მოსწავლეები თანამშრომლობენ  ჯგუფებში.  ჯგუფის თითოეული წევრი ვალდებულია არა მხოლოდ თვითონ შეიმეცნოს ახალი მასალა, არამედ დაეხმაროს ჯგუფის სხვა წევრებს საკითხის უკეთ შესწავლაში.  ჯგუფის ყველა წევრი მუშაობს ამოცანაზე მანამ, სანამ ყველა მათგანი არ დაეუფლება საკითხს.

აღნიშნული სტრატეგიების გამოყენების ეფექტურობა მტკიცდება არამარტო ჩემი დაკვირვების საფუძველზე, არამედ მოსწავლეთა მიერ მიღწეული შედეგებითა და სწავლის ხარისხის ამაღლების დინამიკით.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ესგ საგნობრივი პროგრამა 2018-2024;
2. 1-6 კლგზამკვლევი მასწავლებლებისთვის.

საბუნებისმეტყველო საგნების სწავლების სირთულეებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია მოსწავლეთა მოტივაციის საკითხი. როგორც ყველა, მეც ხშირად  ვფიქრობ:

რა ხერხებითაა შესაძლებელი გაკვეთილზე მოსწავლეთა ჩართულობა და მათი მოტივაციის ამაღლება?

რამდენად ეფექტურად ვიყენებ თანამედროვე მეთოდებსა და სტრატეგიებს, რომლებიც გარკვეულწილად მათ პრობლემის მოგვარებაში დაეხმარება?

როგორ აქვთ განვითარებული მოსწავლეებს პიროვნული და სოციალური უნარები?

როგორ დავეხმაროთ, რომ ისწავლონ შესაძლებლობების მაქსიმალურად გამოყენება?

რა აქტივობები უნდა დავგეგმოთ იმისთვის, რომ მოსწავლეები მაღალ სააზროვნო უნარებზე გავიყვანოთ?

მოტივაცია წარმატების აუცილებელი პირობაა. მოსწავლის  მოტივაცია თითქმის არასოდეს განისაზღვრება მხოლოდ შეფასებისას მიღებული ქულებით. რა თქმა უნდა, მაღალი ქულები და საზოგადოებრივი სტატუსი ნაწილია იმ სიკეთისა, რომელიც წარმატებას მოსდევს. ბევრი მოსწავლისთვის მოტივაცია სხვა რამ არის: სიყვარული იმ საქმისა, რომელსაც აკეთებს, ახალი და უმჯობესი გზების პოვნის სურვილი ამა თუ იმ ამოცანის ამოსახსნელად, სტერეოტიპების დანგრევის მოთხოვნილება და ა.შ.

მოსწავლეებს, რომელთაც აქვთ ძლიერი მამოძრავებელი ემოცია და სჯერათ, რომ რადაც არ უნდა დაუჯდეთ, მიზანს მიაღწევენ, როგორც წესი, უფასდებათ მიზნის ერთგულება და აღწევენ იმას, რისიც თავიდანვე სჯეროდათ, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ მათ არ შეუძლიათ გამოიჩინონ მოქნილობა სიტუაციისა და ახალი შესაძლებლობების მიმართ.

ძლიერი მოტივაციის მქონე მოსწავლეს დამარცხება არ აშინებს, ის ჯიუტად განაგრძობს დასახული მიზნისკენ სვლას. წარმატებული ლიდერის ერთ-ერთი გამორჩეული თვისება ესეც არის – ყოველი დაცემის შემდეგ წამოდგეს და საბოლოოდ მყარად დადგეს ფეხზე.

ჩემი გამოცდილებიდან  გთავაზობთ საბუნებისმეტყველო საგნებში მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების სტრატეგიებს:

გაამდიდრეთ სასწავლო პროცესი პრაქტიკული აქტივობებით – ამის მიღწევა შესაძლებელია   სწავლების ახალი მეთოდებისა და სტრატეგიების გამოყენებით. ამით სასწავლო პროცესი მოსწავლისთვის უფრო სახალისო და საინტერესო გახდება.

 გაააქტიურეთ მოსწავლეები – მოსწავლეებისთვის გაცილებით ბუნებრივია საგაკვეთილო პროცესში აქტიურად ჩართვა და მონაწილეობა, ვიდრე მშვიდად ჯდომა და მოსმენა. ამისათვის შეგიძლიათ: ჩაატაროთ ცდები, ექსპერიმენტები, დისკუსიები, გამოიყენოთ ჯგუფური მუშაობის მეთოდი, პრეზენტაციები, როლური თამაშები, საგანმანათლებლო ექსკურსიები და სხვა. თუმცა ჩამოთვლილ სტრატეგიებს უნდა შეურჩიოთ დრო, თორემ მათ არ ექნება ის ეფექტი, რასაც ელით.

 ჩართეთ მოსწავლეები ცოდნის შეფასების ინსტრუმენტების მომზადებაში – ეს
აქტივობა გულისხმობს მოსწავლეთა ჩართვას შემაჯამებელი ტესტების, ქვიზების,  კონკრეტულ თემასთან დაკავშირებული სავარჯიშოების, კროსვორდების, სიტუაციური ამოცანების მომზადების პროცესში. ეს არა მხოლოდ გაზრდის მათ მოტივაციას, არამედ მასალის ათვისებაში შეუწყობს ხელს.

გამოიყენეთ განსხვავებული სირთულის დავალებები – კარგი იქნება, თუ ერთსა და იმავე თემაზე მოსწავლეებს სხვადასხვა სირთულის დავალებებსა თუ აქტივობებს შესთავაზებთ. ეს შესაძლებლობას მოგცემთ, გაითვალისწინოთ მოსწავლეთა შესაძლებლობები და ამით აამაღლოთ მათი მოტივაცია.

გამოიყენეთ უნიშნო აქტივობები – ამგვარი დავალებების დროს მოსწავლის ყურადღება შედეგიდან პირდაპირ პროცესზე გადაერთვება.

შეცდომები სწავლის საუკეთესო საშუალებაა – კლასში უნდა შეიქმნას ისეთი გარემო, რომელშიც მოსწავლეებს ნეგატიური შეფასების, კრიტიკისა და შეცდომის დაშვების შიში არ ექნება. შეცდომები უნდა ვაქციოთ მოსწავლისთვის უკეთესი შედეგებისკენ სწრაფვის დასაწყისად.

თავი აარიდეთ მხოლოდ ნიშნის დაწერას – ნაშრომის შესწორებას და ნიშნის დაწერას პარალელურად დაურთეთ კომენტარი – კონკრეტულად რის გამო დააკლდათ ნიშანი, რა მოგეწონათ და რაზე უნდა გაამახვილოს მოსწავლემ ყურადღება. თქვენი კომენტარი, რომელიც ერთვის ნიშანს, უნდა იყოს ვრცელი და ამომწურავი.

არ გააკრიტიკოთ მოსწავლე საჯაროდ – საჯარო კრიტიკა ნეგატიურ გავლენას ახდენს მოსწავლის თვითშეფასებასა და მოტივაციაზე. ასევე ამგვარი მიდგომა აქვეითებს მოსწავლის ნდობასა და პატივისცემას თქვენ მიმართ.

იყავით მიუკერძოებელი – მასწავლებელი ჩვეულებრივი ადამიანია თავისი სიმპატიებით, შეხედულებებითა და მოწონებებით. მაგრამ ეცადეთ, რომ მაქსიმალურად გამორიცხოთ სუბიექტივიზმის გამოვლენის შემთხვევები სწავლის პროცესში და მოსწავლეებთან პირად ურთიერთობებში.

სათანადო ყურადღება დაუთმეთ მოსწავლეთა თითოეულ ნაშრომს – საჭიროა, მოსწავლეთა ნაშრომებს, მის განხილვასა და შეფასებას სათანადო ყურადღება დაუთმოთ. ზერელე დამოკიდებულების შემთვევაში მოსწავლე დემოტივირებული ხდება.

ჩართეთ მოსწავლე საკლასო გადაწყვეტილებების მიღებაში – მოსწავლეთა მონაწილეობა საკლასო ნორმების, შეფასების კომპონენტების შემუშავებაში, შესასწავლ საკითხთა თანმიმდევრობის დადგენაში და სხვ. მნიშვნელოვნად აამაღლებს მათ მოტივაციას და ხელს შეუწყობს მათი მხრიდან ამ შეთანხმების შესრულებას.

შემოიღეთ “წინადადებების ყუთი” – ეს მეთოდი მისცემს მოსწავლეებს საკუთარი აზრის, შეფასების ანონიმურად წარმოდგენის საშუალებას. თუმცა ამ მეთოდის გამოყენებისას უნდა გაითვალისწინოთ:
დეტალურად უნდა ავუხსნათ მოსწავლეებს ყუთის არსი და მისი გამოყენების მიზანი;
უნდა შევიმუშაოთ მოსწავლეთა წინადადებების წარმოდგენის გარკვეული ფორმატი. კონკრეტული ტიპის ინფორმაციის მითითება სავალდებულო უნდა იყოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს მეთოდი არ იქნება ეფექტური.
მასწავლებელმა სისტემატურად უნდა განიხილოს შემოსული წინადადებები.

მე, როგორც მასწავლებელს მჯერა, რომ ყველა მოსწავლეს შეუძლია, ისწავლოს და იყოს წარმატებული. ჩემს საგაკვეთილო პროცესში და მოსწავლეებთან ურთიერთობისას ყოველთვის ღიად  იკვეთება  ჩემი  ამგვარი დამოკიდებულება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა, ზოგადი ნაწილი;
2. მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების სტრატეგიები – რჩევები მასწავლებლებს.

განათლების კვლევებიდან გამომდინარე, სკოლაში მოსწავლეების კომპეტენციების განვითარების საჭიროებამ მზარდი მნიშვნელობა შეიძინა და ბოლო პერიოდში, მსოფლიოს მასშტაბით, საგანმანათლებლო სისტემაში წამყვან მიმართულებად იქცა.

ზოგადი განათლების  ეროვნული სასწავლო გეგმის პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციების ნუსხაში ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პრიორიტეტად განისაზღვრა სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენციების განვითარება.

სამოქალაქო კომპეტენცია დაფუძნებულია დემოკრატიის, სამართლიანობის, თანასწორობის, მოქალაქეობის და სამოქალაქო უფლებების კონცეფციებზე. ( ევროკავშირის ფუნდამენტური უფლებების წესდება)

სოციალური კომპეტენციის მთავარი უნარები მოიცავს კონსტრუქციულ კომუნიკაციას სხვადასხვა გარემოში, სადაც მნიშვნელოვანია სხვადასხვა აზრის გამოხატვა და გაგება, ტოლერანტობა, ემპათიის გრძობა, დაფუძნებულია თანამშრომლობაზე.

პრობლემის აღწერა:    მოსწავლეებს, განსაკუთრებით, სწავლების დაწყებით საფეხურზე, უჭირთ სურვილებსა და საჭიროებებს, ადამიანის უფლებებსა და მოვალეობებს შორის კავშირისა და განსხვავების დანახვა.

მნიშვნელოვანია, რომ მათ განუვითარდეთ სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენციები, რათა  მომავალში შეძლონ კონსტრუქციული მონაწილეობა,  სამოქალაქო აქტივიზმი, სოციალური მრავალფეროვნებისა და ერთობის, მდგრადი განვითარების მხარდაჭერა და ჰქონდეთ  სხვისი ღირებულებებისა და პირადი ცხოვრებისადმი პატივისცემის მზაობა. და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, გააცნობიერონ სურვილებისა და საჭიროებების, ადამიანის უფლებებისა და მოვალეობების არსი.

პრობლემის გადაჭრის გზები:  ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტთან შესაბამისობითა და აქტიური სწავლების პრინციპებზე დაყრდნობით მინიპროექტის – ,,ის, რაც მე მინდა იგივეა, რაც ის, რაც მე მჭირდება?’’ – განხორციელება (5 დღე).

მიზნები და ამოცანები: მოსწავლეთა სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენციების, დამოუკიდებელი, შემოქმედებითი, კრიტიკული აზროვნების, თანამშრომლობის, კომუნიკაციის, კვლევის, დისკუსიის, პრეზენტაციის უნარების განვითარება. პიროვნული მახასიათებლები: თავაზიანობა, კომპრომისი, ურთიერთპატივისცემა, საზოგადოებაში მშვიდობიანი თანაარსებობის პრინციპების გაანალიზება.

ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტთან შესაბამისობა:

ქართ. IV. 3. მოსწავლეს შეუძლია მიუსადაგოს სამეტყველო ქცევა დასახულ საკომუნიკაციო ამოცანას.

ქართ. IV. 10. მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა სტრატეგიის გამოყენება ინფორმაციის მოსაძიებლად და კონკრეტული საკითხის დასამუშავებლად.

განხორციელებული აქტივობები:

I დღე –  მინიკვლევა – მოსწავლეები ინდივიდუალურად  ავსებენ კითხვარს,  რა იციან ბავშვთა უფლებების კონვენციის შესახებ, როგორ იცავს სახელმწიფო ბავშვთა უფლებებს, რა მოხდება, თუ დაირღვევა ბავშვის უფლება. შემდეგ წყვილებში უზიარებენ ერთმანეთს და მოსაზრებებს წარადგენენ კლასის წინაშე.

II დღე – თამაში: ,,სურვილები და საჭიროებები’’ საკლასო ოთახის კედლებზე განთავსებულია სურათები. კლასი იყოფა ორ ჯგუფად. ჯგუფის წევრები  განასხვავებენ სურათებს სურვილების და საჭიროებების მიხედვით, ათავსებენ შესაბამის ყუთებში და ფლიპჩარტის ფურცლებზე, ან დაფაზე აკეთებენ ჩანაწერებს: ა) სურვილები.  ბ) საჭიროებები

III დღე – ბავშვთა უფლებების კონვენცია. მასწავლებელი მოსწავლეებს წაუკითხავს სახელმძღვანელოში მოცემულ საინფორმაციო ტექსტს ბავშვთა უფლებების კონვენციის შესახებ, აჩვენებს უფლებების კონვენციის ადაპტირებულ ვერსიას. შემდეგ ათამაშებს  ბარათებით. თამაში მარტივია. მოსწავლეებმა ნახატის მიხედვით უნდა ამოიცნონ ბავშვთა უფლებების კონვენციის მუხლები და ნახატი წარწერას შეუსაბამონ.

შენიშვნა: მასწავლებელმა წინასწარ უნდა მოამზადოს ბარათები. მითითებული ბმულიდან ამობეჭდოს ფურცლები, დაჭრას პატარა ზომის ბარათებად და მოსწავლეთა დახმარებით გააფერადოს. (ამ დროს მათ  არ იციან, რისთვის სჭირდებათ)

IV დღე – როლური თამაში: ,,პრობლემური სიტუაციები’’ სახელმძღვანელოში მოცემული მასალის მიხედვით  მოსწავლეები ინაწილებენ როლებს და სიტუაციას შეუსაბამებენ კონვენციის მუხლს, რომელსაც ,,ბავშვთა უფლებების კონვენციის ექსპერტი’’ წარადგენს.

შენიშვნა: მასწავლებელს წინასწარ უნდა ჰქონდეს ამობეჭდილი პრობლემური სიტუაციებისა და შესაბამისი კონვენციის მუხლების ბარათები.

V დღე – შეჯამება – დისკუსია.  მოსწავლეები შეაჯამებენ მინიპროექტს, გააკეთებენ შეფასებას და თვითშეფასებას, მნიშვნელოვან დასკვნებს პოსტერებზე გადაიტანენ და საკლასო ოთახის კედლებზე განათავსებენ.

მიღწეული შედეგი:

მინიპროექტის განხორციელების შედეგად ამაღლდა მოსწავლეთა  თვითშეფასება და შესაძლებელი გახდა მოვალეობებსა და პასუხისმგებლობაზე  საუბარი. განხორციელებული აქტივობების ფარგლებში მათ განუვითარდათ სამოქალაქო კომპეტენციები, კომუნიკაციის, კონსტრუქციული თანამშრომლობის, დამოუკიდებელი, კრიტიკული, შემოქმედებითი აზროვნების, კვლევის, დისკუსიის წარმართვის, დებატების, სხვისი უფლებების პატივისცემის უნარები. გააცნობიერეს, რომ მოქალაქე ვალდებულია დაიცვას კანონი, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია, დაიცვას თითოეული მოქალაქის უფლებები.

დასკვნა: იმისათვის, რომ მოსწავლეები საზოგადოების სრულფასოვან, პოზიტიური დამოკიდებულების მქონე მოქალაქეებად  ჩამოყალიბდნენ, ძალიან მნიშვნელოვანია, სწავლების დაწყებით საფეხურზე ადამიანის უფლება-მოვალეობათა ღირებულებების შესახებ ცოდნის გადაცემა.

მიღებული ცოდნის გამოყენებით, მოსწავლეები შეძლებენ, როგორ იმოქმედონ სკოლასა და სკოლის გარეთ შექმნილ სიტუაციებში, არ დარჩება მხოლოდ ფურცელზე დაწერილ სიტყვებად, არამედ ეს უფლებები და მოვალეობები მათი ყოველდღიურ ყოფა-ცხოვრების განუყრელი ნაწილი იქნება.

ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა. პრიორიტეტული გამჭოლი კომპეტენციები

https://ncp.ge/ge/curriculum/general-part/general-part/chapter-viii-cross-cultural-competencies

2. ბავშვთა უფლებების კონვენცია (ადაპტირებული)

https://bit.ly/3159Zsv

3. სწავლება დემოკრატიული მოქალაქეობისა და ადამიანის უფლებათა შესახებ. წიგნი V, გვ. 114-127

https://bit.ly/2IbwaEQ

4. გახელაძე გ. სამოქალაქო წიგნიერება. თბილისი: მწიგნობარი, 164 გვ.
5. როდონაია ვ. მირიანაშვილი მ. ვაშაკიძე ლ. ქართული ენა, IV კლასი, თბილისი: საქართველოს მაცნე. გვ.151-153

“გთხოვთ მობრძანდეთ“, “გთხოვთ ნება დამრთოთ“ – მძიმით თუ მის გარეშე?

ტექსტებში სასვენი ნიშნების სწორად დასმა ჩვენს საუკუნეშიც კი აქილევსის ქუსლად რჩება.

სასვენი ნიშანი ის გრაფიკული საშუალებაა, რომლითაც წერითი მეტყველება წინადადებებად თუ სინტაქსურ ერთეულებად ნაწევრდება და ტექსტი ადვილად წასაკითხი და გასაგები ხდება.

ჩვეულებრივი საუბრისას ცალკეულ აზრებს პაუზით გამოვყოფთ, წერის დროს კი სასვენი ნიშნებით.

როგორც ვიცით, პუნქტუაცია გაცილებით გვიან შემოიღეს, ვიდრე წერა. ძველად წერისას სასვენ ნიშნებს არ ხმარობდნენ, სიტყვებსაც კი არ გამოჰყოფდნენ ერთმანეთისგან და მიჯრით წერდნენ.

სასვენი ნიშნები პირველად ბერძენმა გრამატიკოსებმა გამოიყენეს. დიონისე თრაკიელი “ტექნე გრამატიკაში“ წერდა: “სასვენი ნიშანი სამია: სრული – დასრულებული აზრისთვის, საშუალო – სულის მოსათქმელად – და  მძიმე – დაუსრულებელი აზრისთვის, რომელიც გაგრძელებას საჭიროებს“.

ივ. ჯავახიშვილის ცნობით, ძველქართულ წერილობით ძეგლებში სასვენი ნიშნები VI საუკუნეში უხმარიათ, ხოლო XI საუკუნის II ნახევარში ცნობილ ქართველ მთარგმნელსა და მეცნიერს ეფრემ მცირეს საყოველთაოდ შემოუღია.

XV საუკუნის I ნახევრის  ევროპაში წიგნის ბეჭდვის დაწყებასთან ერთად აუცილებელი გამხდარა სასვენი ნიშნების გამოყენებაც. ამ საქმეში კაცობრიობის წინაშე დიდი წვლილი მიუძღვით ამავე საუკუნის მესტამბეებს – ძმებ მანუციებს.

ამჟამად 10 სასვენი ნიშანი იხმარება: კითხვის ნიშანი (?), ძახილის ნიშანი (!), ორწერტილი (:), მძიმე (,), წერტილ-მძიმე (;), მრავალწერტილი (…), ფრჩხილები (() ), კავები, ე.წ. დიდი ფრჩხილები ([ ] ), ბრჭყალები (“ „) და  ტირე (-).

გრაფიკული გამოსახულების მიხედვით ისინი სამი სახისაა: ზევიდან ქვევით საწერი: (კითხვის ნიშანი (?), ძახილის ნიშანი (!), ორწერტილი (:), მძიმე (,), წერტილ-მძიმე (;), ფრჩხილები (() ),  კავები ([ ] ) და  ბრჭყალები (“ „),

გასწვრივ საწერი – ტირე ( – ) და მრავალწერტილი (…),

დასასმელი –  წერტილი (.).

ამ წერილში მძიმეზე უნდა ვისაუბროთ, რადგან მას მრავალი პრობლემა და შეცდომა უკავშირდება. აქ არ მოგითხრობთ მძიმის დასმა-დაუსმელობის შესახებ ისედაც ყველასთვის ცნობილ და გავრცელებულ წესებზე, არამედ ყურადღებას გავამახვილებ ერთ ყველასგან მივიწყებულ წეს-კანონზე:

უპირველესად, უნდა აღვნიშნო, რომ მძიმეს წინადადების აზრობრივად შეცვლა შეუძლია:

1. ნიკამ უთხრა გივის, ლექსი კარგად წაიკითხეო.
2. ნიკამ უთხრა, გივის ლექსი კარგად წაიკითხეო.
3. კარგი, საქმე ბოლომდე მივიყვანოთ!
4. კარგი საქმე ბოლომდე მივიყვანოთ!

მძიმეს არასათანადო ადგილას თუ დავსვამთ, წინადადებას აზრი შეეცვლება: შესიტყვება – “ნუ ხარ ზარმაცი მამაშენივით იყავ მამაცი!“ ორნაირად გაიგება:

1. ნუ ხარ ზარმაცი მამაშენივით, იყავ მამაცი! (თუ ამ უკანასკნელის შემდეგ დავსვამთ მძიმეს),
2. ნუ ხარ ზარმაცი, მამაშენივით იყავ მამაცი! ( თუ მძიმეს დავსვამთ ამ ნაწილის პირველი სიტყვის წინ).

ზემოთ მოყვანილი მაგალითის მსგავსია ეს წინადადებებიც:

1. მამა, ხვალ ვერა ვერ ჩამოვა! (საუბარი ვერაზეა).
2. მამა, ხვალ ვერა, ვერ ჩამოვა! (საუბარია წინადადებაში ნაგულისხმევ სხვა პირზე).
3. მამა ხვალ ვერა, ვერ ჩამოვა! (საუბარია მამაზე).

ვიდრე უმთავრეს სათქმელს მივადგებოდეთ – უკავშირო რთულ ქვეწყობილ წინადადებაში მთავარსა და დამოკიდებულ წინადადებებს შორის დაისმის მძიმე, თუ მათ შორის გამოტოვებულია მაქვემდებარებელი კავშირი რომ ან თუ. მაგალითად:

1. ისეთი კაცია , (რომ) რწყილს კამეჩად მოგაჩვენებს.
2. იმიტომ ვუხნავ ალოსა , (რომ) ხარები გამოლალოსა.
3. აქ ისეთი სიჩუმე იდგა , (რომ) კოდალას ნისკარტის ჩქამიც კი არსაიდან ისმოდა.

ახლა კი მივუახლოვდეთ იმ ყველაზე საინტერესოს, მივიწყებული წეს-კანონი რომ დავარქვით – მძიმე არ იწერება, თუ უკავშირო რთული ქვეწყობილი წინადადება მოკლეა (უმთავრესად, მთავარი წინადადებაა მოკლე). მაგალითად:

1. გთხოვთ მობრძანდეთ (და არა გთხოვთ, მობრძანდეთ / გთხოვთ, რომ მობრძანდეთ).
2. უთხარი წაიღოს (და არა უთხარი, წაიღოს / უთხარი, რომ წაიღოს).
3. უნდოდა გაეგო (და არა უნდოდა, გაეგო / უნდოდა, რომ გაეგო).
4. გთხოვთ ნება დამრთოთ ( და არა გთხოვთ, ნება დამრთოთ / გთხობთ, რომ ნება დამრთოთ).
5. გთხოვთ მიმიღოთ სამსახურში ( და არა გთხოვთ, მიმიღოთ სამსახურში / გთხოვთ, რომ მიმიღოთ სამსახურში).
6. მონადირეთუხუცესს უბრძანა გამოსდგომოდნენ ირემს ( და არა მონადირეთუხუცესს უბრძანა, გამოსდგომოდნენ ირემს / მონადირეთუხუცესს უბრძანა, რომ გამოსდგომოდნენ ირემს).
7. გადაწყვიტა დაემარცხებინა მამამზე (და არა გადაწყვიტა დაემარცხებინა მამამზე / გადაწყვიტა, რომ დაემარცხებინა მამამზე).
8. შევეცადე გამარჯვებულის სახე მიმეღო (და არა შევეცადე, გამარჯვებულის სახე მიმეღო / შევეცადე, რომ გამარჯვებულის სახე მიმეღო).
9. გთხოვთ გამათავისუფლოთ (და არა გთხოვთ, გამათავისუფლოთ / გთხოვთ, რომ გამათავისუფლოთ).

ამ წინადადებებში მთავარსა და დამოკიდებულ წინადადებას შორის ისეთი მჭიდრო კავშირია, რომ შესვენება და პაუზა არც შეინიშნება და  ამის გამო მძიმეც არ დაისმის!

გამოყენებული ლიტერატურა:

ნ. ბასილაია  “პუნქტუაცია“, თბ. 1986წ. გამომცემლობა “განათლება“

ქალთა მონაწილეობას სპორტში დიდი ისტორია აქვს. ეს არის ისტორია, რომელსაც თან სდევდა დაყოფა და დისკრიმინაცია, თუმცა ქალი სპორტსმენების მიღწევებმა განაპირობა მნიშვნელოვანი წინსვლა გენდერული თანასწორობისა და ქალთა და გოგონათა გაძლიერების გზაზე.

ამ მიღწევებს გზას მრავალი, გენდერის ნიშნით განპირობებული ბარიერი უღობავდა. ქალები ხშირად აღიქმებოდნენ სუსტებად სპორტში ჩასართავად, განსაკუთრებით გამძლეობაზე ორიენტირებული სპორტის სახეობებში, როგორიცაა მარათონი, ძალოსნობა, ველოსპორტი.  წარსულში ხშირად ამტკიცებდნენ, რომ ეს ცუდი იყო ქალთა ჯანმრთელობისთვის, განსაკუთრებით მათი რეპროდუქციული ჯანმრთელობისთვის. 1886 წელს თანამედროვე ოლიმპიური თამაშების დამფუძნებელმა, პიერ დე კუბერტენმა განაცხადა: “მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად გამძლე შეიძლება იყოს ქალის სხეული, იგი ვერ უძლებს ასეთ შოკებს“. დიდი ხნის მანძილზე ასეთი სტერეოტიპული დამოკიდებულებები ხელს უწყობდა გენდერულ დისკრიმინაციას ფიზიკურ აღზრდაში, სამოყვარულო და პროფესიონალურ სპორტში, სპორტულ ორგანიზაციებსა და სპორტულ მედიაში.

დადებითი მხარეები

ამჟამად ეს დამოკიდებულება მნიშვნელოვნად შეცვლილია და წამყვანი ორგანიზაციები თუ საზოგადოებები ცდილობენ, წაახალისონ ქალთა სპორტულ აქტივობებში ჩართვა. ქალთა და გოგონათა ჩაბმას სპორტულ თუ ფიზიკურ აქტივობებში რამდნიმე სახის დადებითი ეფექტი აქვს.

ფიზიკური ჯანმრთელობა
მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი კლინიკური და ეპიდემიოლოგიური კვლევა გამორიცხავდა ქალთა ჯანმრთელობაზე ფოკუსირებას, არსებული მონაცემები გვიჩვენებს ქალთა აქტიური ცხოვრების ზეგავლენას მათ ჯანმრთელობაზე. ფიზიკურ აქტივობებსა და სპორტში ქალების მონაწილეობით მიღებული დადებითი მხარეები უკვე კარგადაა შესწავლილი. განვითარებად ქვეყნებში სპორტულ და ფიზიკურ აქტივობებში მონაწილეობა სასიკვდილო შემთხვევების 60%-ის პრევენციას ახდენს, როცა საქმე ეხება არაინფექციური დაავადებებისგან გამოწვეულ სიკვდილიანობას. ახალგაზრდა გოგონებზე მას შეუძლია ზოგადად დადებითად იმოქმედოს, ასევე – შეამციროს ქრონიკული დაავადების რისკი ზრდასრულ და ხანდაზმულობის ასაკში.

ფსიქოლოგიური ჯანმრთელობა

სპორტსა და ფიზიკურ აქტივობებში მონაწილეობა ასევე ხელს უწყობს ყველა ასაკის გოგონათა და ქალთა ფსიქოლოგიურ ჯანმრთელობას. მას შეუძლია ხელი შეუწყოს თვითშეფასების გავლენით მდგრადი ფსიქოლოგიური მდგომარეობის მიღწევას, თვითდაჯერებულობას, სოციალურ ინტერაქციებს, ასევე შეამციროს სტრესის დონე, მარტოობის განცდა და დეპრესია. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მაშინ, როცა ქალებში დეპრესია თითქმის ორჯერ უფრო ხშირია, ვიდრე კაცებში, განვითარებულ და განვითარებად ქვეყნებში.
მოზარდი გოგონები განსაკუთრებით დაუცველი არიან შფოთვისა და დეპრესიული დაავადებების მიმართ. მათში მნიშვნელოვნად მაღალია თვითმკვლელობაზე ფიქრი, ვიდრე ბიჭებში 15 წლის ასაკისთვის. ფიზიკურ ჯანმრთელობასთან ერთად, ქალები და გოგონები იღებენ სპეციფიკურ სოციალურ სარგებელს სპორტში და ფიზიკურ აქტივობებში მონაწილეობით. სტრესს ჩვენს ცხოვრებაში დიდი ადგილი უკავია. სპორტში ჩართულობა ეხმარება ადამიანებს სტრესთან გამკლავებაში და დეპრესიასთან ბრძოლაში. პლუს, როცა ადამიანი გუნდშია, ხშირ შემთხვევაში იძენს მეგობრებს, რომლებიც მზად არიან მხარი დაგიჭირონ მოედანსა თუ მოედნის გარეთ.

სოციალური სარგებელი

სპორტი სთავაზობს ქალებსა და გოგონებს ალტერნატიულ გზას მათ გარშემო მიმდინარე სოციალურ და კულტურულ ცხოვრებაში მონაწილეობის მისაღებად და ხელს აძლევს გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობას, ინტერპერსონალურ კავშირებს, ახალ შესაძლებლობებს და გაზრდილ თვითშეფასებას.
სპორტი შეიძლება იყოს მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი სოციალური გაძლიერებისთვის, ისეთი სოციალური უნარების გამომუშავებისთვის, როგორიცაა გუნდური მუშაობა, მოლაპარაკება, ლიდერობა, კომუნიკაცია, სხვების პატივისცემა. შესწავლილია სპორტში მონაწილეობის სოციალური სარგებელი, რომელიც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გოგონებისთვის მოზარდობის ასაკში; მაშინ, როცა ბიჭებთან შედარებით გოგონებს მნიშვნელოვნად ცოტა შესაძლებლობა აქვთ სახლსა და ოჯახს გარეთ სოციალური ინტერაქციისა. ქალები და გოგონები ამყარებენ ახალ ინტერპერსონალურ კავშირებს, ივითარებენ მიკუთვნებულობის გრძნობას და ახალი შესაძლებლობებზე წვდომას, რომელიც მათ საშუალებას აძლევს, იყვნენ უფრო ჩართული სკოლისა და თემის ცხოვრებაში. სპორტულ აქტივობებში მონაწილეობა შესაძლებლობას აძლევს ქალებს და გოგონებს გამოიყენონ სიტყვისა და გადაადგილების თავისუფლება და გაზარდონ თვითშეფასება და თვითდაჯერებულობა.
სტერეოტიპები
ქალთა და გოგონათა მონაწილეობა სპორტში გამოწვევაა გენდერული სტერეოტიპებისა და დისკრიმინაციისთვის და, შესაბამისად, შეიძლება იყოს მამოძრავებელი გენდერული თანასწორობისა და გოგონათა და ქალთა გაძლიერების გზაზე. ქალთა მონაწილეობამ სპორტში და ასევე მმართველ ორგანოებში მათმა წარმომადგენლობამ შეიძლება მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანოს საზოგადოებრივ ცხოვრებასა და თემის გაძლიერებაში.
იმის გათვალისწინებით, რომ სპორტი მუდამ იყო კაცების დომინაციით გამორჩეული, ქალთა და გოგონათა მონაწილეობა გამოწვევაა გენდერული სტერეოტიპებისთვის არა მხოლოდ ქალების ფიზიკურ შესაძლებლობების შესახებ, არამედ – ადგილობრივ თემში თუ მთლიანად საზოგადოებაში ქალის როლის შესახებაც. ქალების სპორტულ აქტივობას შეუძლია წაშალოს მცდარი შეხედულებები ქალთა შესაძლებლობებზე. კომპლექსურ სპორტულ ღონისძიებებში მონაწილეობა ამცირებს დისკრიმინაციას და აფართოებს ქალთა როლებს.

გოგონათა მიერ სპორტის წრეების მიტოვება
მიუხედავად ამდენი დადებითი ფაქტორისა, გოგონები ხშირად იძულებულები არიან თავი დაანებონ სპორტულ წრეებზე სიარულს. ამას კი მრავალი ფაქტორი განაპირობებს. ამიტომ მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება გოგონათა მონაწილეობის შენარჩუნება სპორტულ აქტივობებში. დადგენილია, რომ თოთხმეტი წლისთვის გოგონები ორჯერ უფრო ხშირად ანებებენ თავს სპორტულ წრეებზე სიარულს, ვიდრე – ბიჭები. ამის მთავარ მიზეზად სახელდება:

•      წრეებზე ხელმისაწვდომობის არარსებობა;
  •       უსაფრთხოება და ტრანსპორტის პრობლემა;
  •       სოციალური სტიგმა;
  •       გოგონათა ტურნირების არარსებობა, ბიჭებზე ორიენტირება;
  •       პოზიტიური როლური მოდელების არარსებობა.

საქართველოშიც ასეთივე პრობლემების წინაშე ვართ. ავიღებ წყალტუბოს მაგალითს, ფინანსური თვალსაზრისით ამჟამად წრეები სრულიად უფასოა ბავშვებისთვის, არსებობს გოგონათა წრეები და შეიძლება წყალტუბოში მცხოვრები ბავშვებისთვის წრის ხელმისაწვდომობის პრობლემა არ დგებოდეს, თუმცა ტრანსპორტირების პრობლემა ხშირად ამ წრეებს ხელმიუწვდომელს ხდის ყუმისთავში მცხოვრები გოგონებისთვის. ამას ემატება ასევე სოციალური სტიგმა. ოჯახებიდან გოგონები არ არიან წახალისებულნი, რომ მონაწილეობა მიიღონ ასეთ წრეებში. ცალკე პრობლემაა გოგონათა შორის რეგულარული ტურნირების სიმცირე, გარკვეულ სპორტულ სახეობებში კი ტურინირების არარსებობა; ტურნირების ორიენტირება ბიჭებზე. გოგონებისთვის გადამწყვეტი შეიძლება აღმოჩნდეს პოზიტიური როლური მოდელების არსებობა, მედიასივრცეში ქალთა სპორტისთვის მეტი დროის დათმობა და კორექტული გაშუქება. ქართულ სპორტულ მედიას თუ გადაავლებთ თვალს, ერთი შეხედვითაც დაინახავთ, როგორი დისბალანსია ქალთა და კაცთა სპორტულ აქტივობების გაშუქებისას. ამას ემატება ასეთ გამოცემებში ქალის სხეულის ობიექტივაცია, ამგვარი გაშუქება კი არათუ ვერ აგვარებს ქალთა სპორტულ პრობლემებს, არამედ – პირიქით, აუარესებს ქალებისა და გოგონების მდგომარეობას.
ამ ფაქტორების გათვალისწინებით, არაა ადვილი, მოტივაცია გაუჩნდეთ ქალებს და გოგონებს, რომ მონაწილეობა მიიღონ ფიზიკურ აქტივობებში. ამიტომაა მნიშველოვანი შეიქმნას ისეთი გარემო, სადაც გოგონები უსაფრთხოდ იგრძნობენ თავს და ჩაერთვებიან სპორტულ აქტივობებში.
ასეთ დროს სკოლას და სკოლის ცხოვრებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. განსაკუთრებით ხაზგასასმელია სპორტის მასწავლებლების როლი. ჯერ ჩვენ, სპორტის მასწავლებლებს გვაქვს დასაძლევი სტერეოტიპული დამოკიდებულებები, შემდეგ გოგონებისთვის უნდა შევქმნათ უსაფრთხო გარემო. დავიხმაროთ სხვა საგნის მასწავლებლები თანასწორი დამოკიდებულებების გავრცელებაში და ბოლოს მშობლებამდე მივიტანოთ ეს განწყობა. გოგონებისთვის საფეხბურთო წრეების შექმნა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯია ამ გზაზე.

გოგონათა საფეხბურთო გუნდი

პროგრამა „ასწავლე საქართველოსთვის“ ფარგლებში 2014-2018 წლებში წყალტუბოს მუნიციპალიტეტის ცოფ. ცხუნკურის N1 საჯარო სკოლაში ვმუშაობდი. გოგონათა ფეხბურთის გუნდის ჩამოყალიბების იდეა 2017 წლის გაზაფხულზე გამიჩნდა. გოგონებზე არჩევანი იმიტომ შევაჩერე, რომ ვხედავდი მათთვის არანაირი გასართობი და თავისუფალი დროის სასიამოვნოდ გატარების საშუალება არ არსებობდა. ბიჭები ადვილად ახერხებენ თვითორგანიზებას, რადგან მათ პატარა ასაკიდანვე აძლევენ სტიმულს, დაკავდნენ სხვადასხვა სპორტული აქტივობებით. სოფელში, სადაც, სტადიონის გარდა, არანაირი სპორტული ინვენტარი არ არსებობდა, ბიჭები აქტიურად თამაშობდნენ ფეხბურთს, რისი საშუალებაც გოგონებს აღზრდის გავრცელებული მეთოდების გამო არ ჰქონდათ.
საფეხბურთო წრის არსებობის განმავლობაში რამდენიმე სახის პრობლემას წავაწყდით. ინვენტარის საკითხი არის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომლის წინაშეც ვიდექით. სტადიონი, სადაც ვვარჯიშობთ, უსწორმასწოროა, რაც ტექნიკური არსენალის გამდიდრების მნიშვნელოვანი შემაფერხებელი იყო. დახურული დარბაზის არარსებობის პირობებში დამოკიდებული ვხდებოდით ამინდზე. ზამთარში მინიმუმ ორთვიანი იძულებითი შესვენების აღება გვიწევდა. წრის არსებობის მანძილზე მუდმივად გვქონდა ბურთების პრობლემა, ვარჯიშებს ხშირად ფრენბურთის ბურთებით ვასრულებდით.
ვარჯიშების დაწყებიდან მალევე კიდევ ერთი პრობლემა შეგვექმნა, რაც დაკავშირებული იყო საჯარო სივრცის მხოლოდ გოგონების მიერ დაკავებასთან. როგორც კი ბიჭებმა გაიგეს ასეთი ვარჯიშების შესახებ, რამდენიმე მათგანი ინტერესის გამო ვარჯიშზე დასწრებას ცდილობდა, თუმცა საბოლოოდ ასეთი დასწრებები ვარჯიშებისთვის ხელის შეშლით სრულდებოდა. მათ მიერ გაკეთებული კომენტარები გოგონებს დისკომფორტს უქმნიდა, შეუძლებელი იყო მათთვის უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფა. ხშირად დაუკითხავად შემოდიოდნენ მოედანზე, რაც ხელს გვიშლიდა იმაში, რომ ვარჯიში გეგმის მიხედვით წაგვეყვანა. მხოლოდ მათ მიმართ წაყენებული მოთხოვნის შემდეგ, რომ დაეტოვებინათ სივრცე, მოხერხდა უსაფრთხო ფსიქოლოგიური გარემოს უზრუნველყოფა.
ჩვენთვის პრობლემად იქცა სხვა გოგონათა გუნდების არარსებობა. მიუხედავად მრავალი მცდელობისა, მხოლოდ ერთხელ მოვახერხეთ მეზობელი სოფლის გუნდთან საფეხბურთო მატჩის გამართვა. ეს, რა თქმა უნდა, იწვევს მოტივაციის კლებას და ნათელს ხდის, თუ რამდენად საჭიროა გოგონების სპორტულ აქტივობებში ჩართვის ხელშეწყობა.
მიუხედავად ამდენი დაბრკოლებებისა, საფეხბურთო გუნდის ჩამოყალიბების იდეის განხორციელებამ დადებითი შედეგი გამოიღო. აღვნიშნავდი გოგონების ფიზიკურ გაძლიერებას. თუ ვარჯიშების დასაწყისში ისინი მხოლოდ 5-წუთიანი ტაიმის თამაშს ახერხებდნენ, დაახლოებით ორ თვეში ეს დრო 25 წუთამდე გაიზარდა, რაც მათი კუნთოვანი სისტემის გაძლიერებასა და გამძლეობის ზრდაზე მეტყველებს.
დრო, რომელსაც გოგონები ფეხბურთის თამაშში ატარებენ, მნიშვნელოვანია მათთვის, დადებითი თვითაღქმისთვის, გარკვეული პრობლემების დავიწყებისთვის, თვითშეფასების ამაღლებისთვის. მნიშვნელოვან ცვლილებას ვხედავ ამ მხრივაც. გოგონები უფრო თამამად გამოხატავენ თავიანთ სათქმელს, ვიდრე ეს დასაწყისში; აქტიურად იღებენ მონაწილეობას ვარჯიშის ბოლოს გამართულ განხილვებში. ამ დაკვირვების გასამყარებლად მოვიყვან „უეფას“ მიერ ჩატარებულ ერთ-ერთ ბოლო კვლევას, რომლის მიზანი იყო, დაედგინა ფეხბურთის გავლენა გოგონათა ფსიქოლოგიურ და ემოციურ მდგომარეობაზე. კვლევა ადგენდა ფეხბურთის გავლენით ისეთი კომპონენტების ცვლილებას, როგორიცაა თავდაჯერებულობა, თვითშეფასება, ერთობის შეგრძნება, მოტივაცია, ცხოვრებისეული უნარები. კვლევამ აჩვენა, რომ გოგონებში 80%-ით მაღლდება თვითშეფასება, რაც თავისთავად ამ გოგონათა ცხოვრების ხარისხის უფრო მაღალ საფეხურზე გადასვლას ნიშნავს.
„უეფას“ ამ კვლევაზე დაყრდნობით, მოსწავლეებში შევიტანე კითხვარი,  რათა დამედგინა მათი დამოკიდებულება საფეხბურთო აქტივობებში მონაწილეობისადმი. გოგონები აღნიშნავდნენ, რომ ფეხბურთის წრეში ჩართვის შემდეგ უფრო დარწმუნებული არიან საკუთარ ძალებში, მათი თვითშეფასება გაიზარდა, ნაკლებად მორიდებულნი არიან, გაუმჯობესდა მათი ემოციური და ფსიქოლოგიური მდგომარეობა, უფრო ძლიერებად აღიქვამენ თავს.
ამ სასწავლო წლიდან მუშაობა თბილისში გავაგრძელე. ყუმისთავიდან განსხვავებით აქ პირველად წავაწყდი გოგონებზე ასე გამოხატულ კულტურულ წნეხს. ამ მცირე დროის მანძილზე მაქვს რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც ოჯახის წევრები არ უშვებენ გოგონებს ფეხბურთზე, ამ სპორტის სახეობის „არაქალურობის“ მიზეზით. ძალიან გული მწყდება ამ შემთხვევებზე, რადგან ვხედავ რა ადრეული ასაკიდან უწევთ გოგონებს თავიანთ სურვილებზე უარის თქმა და როგორ ცდილობენ ისინი დამალონ იმედგაცრუება. მე კი ჩემი მხრივ ვცდილობ, დავმალო ბრაზი და ვიპოვო ის გზები, რომლებიც მომავალში აგვარიდებს ასეთ გულდასაწყვეტ ფაქტებს.
ხშირად მესმის, რომ გოგონებს არ უყვართ ფეხბურთი და ამიტომ არ ერთვებიან საფეხბურთო აქტივობებში საგაკვეთილო თუ არასაგაკვეთილო პროცესში. ამ თემაზე მუშაობის ერთ-ერთი მთავარი მოტივაცია იყო მეთქვა, რომ ეს ასე არ არის. ფეხბურთის სიყვარული ისევე, როგორც სხვა მრავალი დამოკიდებულება, განწყობა თუ თვისება არ შეიძლება იყოს მიბმული მთლიანად სქესთან. თუ ჩვენ სათანადო პირობებს შევუქმნით გოგონებს ფეხბურთის სათამაშოდ, ისინი ითამაშებენ ფეხბურთს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველას მოუნდება ფეხბურთის თამაში, ისევე როგორც ყველა ბიჭს არ სურს, დაკავდეს ამ სპორტის სახეობით. მიუხედავად ამდენი პრობლემისა თუ გამოწვევისა, ასეთი აქტივობა ისეთ დადებით გავლენას ახდენს გოგონებზე, რომ ყველა შესაძლო რესურსით უნდა ვცადოთ მსგავსი წრეების შექმნა სოფლად თუ ქალაქად და ხელი შევუწყოთ ქსელის ჩამოყალიბებას გოგოების უკეთესი მომავლისთვის, საზოგადოების უკეთესი განვითარებისთვის.

ლიტერატურა:

1.Worldwide barriers to women’s participation in physical activity- https://bit.ly/2HwC2I8

2.Girls drop-out at different rates depending on where they live. Sabo, D. and Veliz, P. (2008). Go Out and Play: Youth Sports in America. East Meadow, NY: Women’s Sports Foundation- https://bit.ly/2mlUNot
3. Women, gender equality and sport; women2000 and beyond; published to promote the goals of the beijing declaration and the platform for action; UN – https://bit.ly/1WkD0t9
4. Exercise Participation Motives and Engaging In Sports Activity among University of Ljubljana Students-  https://bit.ly/2Hj4iQM
5. The Psychological and Emotional Benefits of Playing Football on Girls and Women in Europe- https://bit.ly/2qzzsc0
6. Report shows how football boosts girls’ confidence- https://bit.ly/2EGHQvI

—
This e-mail was sent from a contact form on mastsavlebeli.ge (https://mastsavlebeli.ge)

დ. უზნაძე ამბობდა „სასწავლო პროცესი იმაზე უნდა იყოს ორიენტირებული, რომ მოსწავლეს ადამიანის დამახასიათებელი ერთ-ერთი მოთხოვნილება –  ინტელექტუალური  მოთხოვნილება, ე.წ. სწავლის წყურვილში გადაეზარდოს“.

რთულია, არ დაეთანხმო, უფრო რთულია მხოლოდ  დაეთანხმო.  უმთავრესი კი ისაა, როგორ განხორციელდება ეს ყოველივე კლასში. აი, რეალურად სად შეიძლება სირთულის პირისპირ აღმოვჩნდეთ.

მეორე წელია, ეთნიკურად აზერბაიჯანელ მოსწავლეებს ვასწავლი ქართულ სექტორზე. აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ პატარები ყოველმხრივ მოუმზადებელი  მოდიან სკოლაში. მათ არ გააჩნიათ  ქართული ლექსიკური ერთეულების მარაგი, რაც აუცილებელი წინაპირობაა მასალის ათვისებისთვის.

I კლასში მყავდა 8 მოსწავლე, რომელთაც განსხვავებული შესაძლებლობები  ჰქონდათ, შევისწავლე თითოეულის ფსიქო-ემოციური განვითარების დონე, ინტელექტის ტიპი. კიდევ ერთხელ გადავხედე მრავალმხრივი  ინტელექტის თეორიას.

სწავლება  სპეციფიკური იყო, რადგანაც აზერბაიჯანელი  მოსწავლეები ქართულად  შეისწავლიდნენ საგნებს და ამ ყოველივეს სირთულე ნამდვილად ახლდა. სწორედ მოცემული ეტაპიდან დავიწყე დიფერენცირებული სწავლება. ფაქტობრივად საჭირო გახდა ორმაგი დიფერენცირება. პირველ რიგში მომიწია მასალის გამარტივება, შერჩევა, მოდიფიცირება. ინტენსიურად ვიყენებდი ვიზუალურ მასალას, მეც კი თვალსაჩინოებას წარმოვადგენდი, მიმიკებით, მოძრაობებით, ტონით.

პირველ რიგში შევაგროვე მონაცემები, მონაცემთა ანალიზით დავადგინე, რომ კლასში მოსწავლეთა უმრავლესობა მხედველობითი აღქმით ითვისებდა. ამიტომაც  ვეცადე, გამომეყენებინა თვალსაჩინოებები. მოსწონდათ კეთებით  სწავლება. მათ განსაკუთრებულ სიამოვნებას ანიჭებდა მიღებული ინფორმაციის, ცოდნის გამოყენება.

მათ ვთავაზობდი სხვადასხვა სახის დავალებებს, შესაბამისად  ჰქონდათ არჩევნის თავისუფლება.

მსგავსი სტილით დაგეგმილმა გაკვეთილებმა თითოეული მოსწავლე აქტიურად ჩართო საგაკვეთილო პროცესში, აუმაღლდათ მოტივაცია, კლასის მართვის საკითხიც მარტივად გადაიჭრა. მოცემული მიდგომით გაკვეთილის დაგეგმვა შრომატევადი პროცესია. მასწავლებელი ითვალისწინებს თითოეული მოსწავლის სწავლის ტიპს, შესაძლებლობას, მისი გათვალისწინებით ამზადებს დავალებებს, აქტივობებს, რესურსებს.

დიფერენციაცია – ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს განსხვავებას, დაყოფას, მოცემულ შემთხვევაში იყოფა მიდგომა სწავლებისადმი, დაყოფის საფუძველია თითოეული მოსწავლის გამოცდილება და შესაძლებლობები. მასწავლებლის მოვალეობაა კლასის, ცალკეული მოსწავლის სპეციფიკური საჭიროებების დადგენა.

საკლასო ოთახში დიფერენცირებული თეორიის გამოყენება შესაძლებელია სხვადასხვა ფორმატში: როდესაც სასწავლო მასალა და აქტივობები ყველა მოდალობის მოსწავლეზეა გათვლილი და ჯგუფის  ფორმირება ხდება სწავლის მოდალობის მიხედვით, შემუშავებულია შესაბამისი დავალებები, სავარჯიშოები.

მასწავლებლის როლი დიფერენცირებული სწავლებისას შესაძლებელია შემდეგი სახით წარმოვადგინოთ. მაწავლებელი როგორც კოლეგა მწვრთნელი, წამქეზებელი.

მოცემული მიდგომის ეფექტური გამოყენება დამოკიდებულია მასწავლებელზე, თუ რამდენად კარგად იცნობს ის ჯგუფს, რამდენად ითვალისწინებს მათ ცოდნას, უნარ-ჩვევებს, დამოკიდებულებას.

დიფერენცირებული სწავლება არის მიდგომა, რომელიც აგვარებს ყოველი სახის პრობლემას, რომელიც ამასთანავე მოითხოვს დიდ ძალისხმევას, დროს, ენერგიას. ჩამონათვალი ვრცელია.

დიფერენცირებული მიდგომა და მრავალმხრივი ინტელექტის კოორდინირებულად განხილვა-გამოყენება საგაკვეთილო პროცესს ხდის საინტერესოს თითოეული მოსწავლისათვის, რამეთუ დაგეგმვის ეტაპზე გათვალისწინებულია მოსწავლეთა ინტერესები, ინტელექტის ტიპი.

აღნიშნული პროცესი  საინტერესო, შრომატევადი, რთული იყო, მაგრამ მიღებულმა შედეგმა თითოეული ჩვენგანის  მოტივაცია აამაღლა.

დღეს უკვე ჩვენ ქართულად ვსაუბრობთ, გაკვეთილზე ვავსებთ კროსვორდებს, ვაგებთ მარტივ სქემებს, შეგვიძლია ილუსტრაციების აღწერა, პერსონაჟების დახასიათება, კანონზომიერების დანახვა, მონაცემთა შეგროვება, ლექსის შესწავლა  ილუსტრაციის გამოყენებით, შესაბამისი ნახატის შექმნა, მუსიკალური კომპოზიციის შერჩევა, ასოებიანი ბარათებით აწყობა ლექსში გამოყენებული სიტყვების,  ცხრილის შექმნა – რამდენი სტროფია ლექსში, რამდენი სიტყვა… კითხვისას ჯგუფებად დაყოფა, მასალის მიწოდება. როლური თამაშით წარმოდგენა. ვერკვევით ბევრ საკითხში.

ყოველივე აღნიშნული მოვახერხე მრავალფეროვანი აქტივობების მოფიქრება-მოძიება-განხორციელებით, რომელიც დაშენებული იყო თითოეული მოსწავლის ინტელექტზე.

აღნიშნული მიდგომის გამოყენებით დავგეგმე გაკვეთილი I კლასში.

გაკვეთილის გეგმა

შეჯამების სახით კი წარმოგიდგენთ დიფერენცირებული სწავლების უპირატესობებს:

• ადვილად დაიძლევა სიძნელეები;
• ყველა მოსწავლე ჩართულია სამუშაოში;
• აქტიურად ფორმირდება პიროვნული თვისებები;
• აქტიურად მიმდინარეობს მასალის შინაარსის გადამუშავება;
• მეთოდი უზრუნველყოფილია დიდაქტიკური კუთხითაც;
• ექვემდებარება მონიტორინგს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://mastsavlebeli.ge/?p=17651

2.https://mastsavlebeli.ge/?p=2122

3. https://mastsavlebeli.ge/?p=2017
4. https://orioniblog.blogspot.com/2011/07/blog-post_9990.html