გლობალურად შექმნილმა მდგომარეობამ საგანმანათლებლო სისტემა ახალი გამოწვევების წინაშე დააყენა. სწავლების დისტანციურ რეჟიმზე მყისიერმა გადასვლამ უფრო მეტად აქტუალური გახადა ელექტრონული რესურსების გამოყენება. მიღებულმა გამოცდილებამ გვიჩვენა, რომ ონლაისწავლების მთავარი სირთულე მოსწავლეთა ჩართულობისა და მოტივაციის ხანგრძლივად შენარჩუნებაა. ჩვენი დაკვირვებით, ახალ, ვირტუალურ რეალობაში ელექტრონული პლატფორმები აღნიშნული პრობლემის გადაჭრის ეფექტური საშუალებაა.

AnswerGarden არის მარტივი პროგრამა, რომელიც საგაკვეთილო პროცესში სხვადასხვა ფაზაზე შეგიძლიათ გამოიყენოთ შემდეგი აქტივობებისთვის:

• გაკვეთილის დასაწყისში შეკითხვა დაუსვათ მოსწავლეებს;
• წამოჭრათ პრობლემა და ითხოვოთ მოსაზრების დაფიქსირება;
• გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეებს სთხოვოთ იმ მნიშვნელოვანი სიტყვების გახსენება, რომლებიც შესწავლილ მასალას უკავშირდება

და სხვ.

AnswerGarden-ზე მუშაობის პრინციპი მარტივია – არ მოითხოვს რეგისტრაციას არც თქვენგან და არც თქვენი მოსწავლეებისგან.

თქვენ:

• სვამთ შეკითხვას / წამოჭრით საკითხს  – ერთი სიტყვით, მოსწავლეებს აძლევთ დავალებას;
• უზიარებთ აუდიტორიას;
• ისინი პასუხობენ;
• პასუხები მომენტალურად აისახება ეკრანზე. მას ხედავთ როგორც თქვენ, ისე – თქვენი მოსწავლეები.

პასუხები გამეორების სიხშირის მიხედვით ზომით განსხვავებული იქნება – მეტად გამეორებადი უფრო დიდად ჩანს, ყველაზე ნაკლებად გამოთქმულ მოსაზრებას კი მცირე ზომის შრიფტით დავინახავთ ეკრანზე. კონკრეტულ პასუხზე კურსორის მიახლოებისას შეგიძლიათ ნახოთ, რამდენი მოსწავლისგან მიიღეთ ეს უკუკავშირი.

მაგალითად:

• მათემატიკის მასწავლებელმა წინარე ცოდნის გასააქტიურებლად შეიძლება დასვას შეკითხვა: რომელი გეომეტრიული ფიგურის სახელი გახსენდებათ?

• უცხო ენის პედაგოგმა ლექსიკურ სავარჯიშოზე მუშაობისას მოსწავლეებს სთხოვოს სინონიმების გახსენება:

• ლიტერატურის მასწავლებელმა კი ნაწარმოების გმირის დასახასიათებლად გამოიყენოს:

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, არ არის საჭირო საიტზე რეგისტრაცია.

დავალების შესაქმნელად:

• უნდა ეწვიოთ შემდეგ გვერდს: https://answergarden.ch/;
• დააწკაპოთ საიტის მარჯვენა ზედა კუთხეში განლაგებულ „+“ ღილაკს;
• 
• გვერდის მარცხენა მხარეს მონიშნულ ველში განათავსოთ თქვენი შეკითხვა / საკითხი;
• 

შემდეგ, თქვენი სურვილისამებრ, შეიძლება დააყენოთ სხვადასხვა პარამეტრი. მაგალითად:

• პასუხის მიღების სხვადასხვა რეჟიმი:

ჩვენს შემთხვევაში არჩეულია საკლასო ოთახი.

ვნახოთ, რა განსხვავებაა მათ შორის:

Brainstorm – მოპასუხეს შეუძლია შეუზღუდავი რაოდენობის პასუხი შემოგვთავაზოს. მათ შორის აქვს საშუალება, რომ ერთი და  იგივე პასუხი რამდენიმეჯერ გაიმეოროს;

Classroom – მოპასუხეს შეუძლია შეუზღუდავი რაოდენობის პასუხი შემოგვთავაზოს – ერთი და იმავე პასუხის გამეორების გარეშე;

Moderator – ეს რეჟიმი კარგია, თუ თქვენი შეკითხვა საფრთხის შემცველია  (მაგალითად, ბულინგის)  – პასუხი მხოლოდ თქვენი დასტურის შემდეგ გახდება ხილვადი.

უკვე შექმნილი დავალების გვერდზე Modarate ღილაკის გამოყენებით შეძლებთ პასუხების დადასტურებას/უარყოფას.

Locked – ამ რეჟიმის დროს უკუკავშირის ველი არ არის აქტიური.

•   თქვენი დავალების შესაბამისად შეგიძლიათ არეგულიროთ პასუხში სიმბოლოების რაოდენობა – მაქსიმალური რაოდენობით 20 ან 40
• 

• თუ ფიქრობთ, რომ თქვენი დავალების შეცვლა შეიძლება მოგიხდეთ, მაშინ პაროლი დაგჭირდებათ.

ელფოსტის მითითების შემთხვევაში მიიღებთ წერილს, რომელიც შეიცავს ბმულს და თქვენ მიერვე არჩეულ პაროლს:

ამ არასავალდებულო პარამეტრების სურვილისამებრ დაყენების შემდეგ ვაჭერთ ღილაკს Create, რომელიც გვერდის ბოლოსაა:

აი, ერთი მაგალითი, რომელიც სტატიის წერისას შევქმენით. გაგვიზიარეთ მოსაზრებები:

https://answergarden.ch/1179123

საიტი გაზიარების სხვადასხვა საშუალებას გვთავაზობს:

გვერდის ბოლოს მოძებნეთ Share ღილაკი. მასზე დაწკაპების შემდეგ გამოჩნდება ყველა ის სოციალური ქსელი თუ გვერდი, სადაც ჩვენი დავალების გაზიარებას შევძლებთ:

ასევე შეგიძლიათ გამოიყენოთ ბმული თქვენი ვებგვერდის ან ბლოგისათვის:

ან შეგიძლიათ QR კოდი დააგენერიროთ:

იმედია, AnswerGarden-ის გამოყენებით თქვენ და თქვენი მოსწავლეები საინტერესო აქტივობებს დაგეგმავთ. გთხოვთ, კომენტარებში გაგვიზიარეთ გამოცდილება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. https://answergarden.ch/
2. https://www.google.com/

მიმდინარე წლის განმავლობაში მინდა შემოგთავაზოთ წერილების ციკლი, რომელიც შეეხება ქართული ენის სწავლებას მათთვის, ვისთვისაც ეს ენა მშობლიური არაა. სხვათა შორის, ჩემს სტატიებში შევეცდები ვუპასუხო შემდეგ შეკითხვებს:

• რა გამოცდილება არსებობს ქართულის, როგორც მეორე / უცხოური ენის სწავლებაში?
• სად და როგორ ისწავლება ქართული, როგორც მეორე / უცხოური ენა?
• რა რესურსები არსებობს ქართულის, როგორც უცხოური ენის სწავლებისთვის? და რაც მთავარია:
• როგორ ვასწავლოთ ქართული, როგორც მეორე / უცხოური ენა?

ეს წერილი ერთგვარი შესავალია ამ სერიისთვის და საამწერილო სათქმელისთვის მინდა გავიხსენო რამდენიმე ამბავი, რომელსაც სხვადასხვა დროსა და გარემოში გადავწყდომივარ.

2016 თუ 17 წლის ჩახუთული ზაფხულია და ჯიპრაიდში (USAID – საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტი) ვმუშაობ. ერთი ჩვეულებრივი სამუშაო დღეა და ლეგენდარული მეშვიდე სართულის გაგრილებულ ოთახში ვარ. უცებ ჩემ წინ ირიბად მჯდომმა კოლეგამ წამოიძახა:

— უი!

არ მივაქციე ყურადღება. ეტყობა, ჩაფლული ვიყავი ჩემს საქმეებში. თან ყველა რეპლიკასა და ამოსუნთქვაზე გამოხმაურება ისედაც არაა ჩემი სტილი და არც არასდროს ყოფილა…

— ერთი ამას უყურე! — არ ცხრებოდა იგი.

— რა ხდება, კოლეგავ? — თავი ავწიე ჩემი მაგიდიდან და ინტერესით შევხედე.

— ეს ნახე, — აღშფოთებას ვერ მალავდა გაბრაზებული თანამშრომელი, სათვალე მოეხსნა და განაგრძობდა, — რაღაც საკითხზე ვეძებდი მასალებს და ერთი სტატია ამომიგდო… დავიწყე კითხვა, მეცნო რაღაცნაირად… ვკითხულობ, ვკითხულობ, ჩემი წერილია ფაქტობრივად გადაწერილი…

კოლეგა ადგილს ვერ პოულობდა. ადგა და ბოლთის ცემას მოჰყვა.

— კარგი რა, ხომ იცი, როგორაა მოდებული პლაგიატიზმი?! — ნავთი დავასხი კოლეგის აცეცხლებულ ბრაზს.

— პლაგიატიც არის და პლაგიატიც! სახელებიც კი ჩემიდან აქვს გადაწერილი, პერსონაჟის სახელებიც… ვიფიქრე, ალბათ წერილში გამორჩა წყაროს მითითება ან სულაც არ არის ამ პორტალის სტილი-მეთქი და ბოლოში ვიქნები მოხსენიებული… შენც არ მომიკვდე! არანაირი ნიშანი!.. თითქოს ყველაფერი თვითონ შეუქმნია  ვაჟბატონს!..

— კაცია ავტორი?!

— რა ავტორი?! აი, რა ავტორი?! — ისეთი რისხვით გადმომხედა, ტუჩი მოვიკვნიტე, — ავტორი ჰქვია მაგას?!

მოკლედ, ვფიქრობ, გასაგებია, რატომაც გავიხსენე ჯიპრაიდული მეშვიდე სართულის ოთახის ამბავი… უნდა შევთანხმდეთ, რომ ჩემს წერილებში შევეცდები, დავიცვა ყველა იმ ავტორისა თუ კოლეგის საავტორო უფლება, რომელთა ნამუშევრებსაც გამოვიყენებ. თუმცა, წინასწარვე ვიტყვი, რომ ძირითადად ვიხელმძღვანელებ იმ ნაშრომით, რომლის შექმნაშიც მეც მაქვს მონაწილეობა მიღებული და თანაავტორიც გახლავართ. ვგულისხმობ, ზემოხსენებული ჯიპრაიდის (“საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტის” ინგლისური აბრევიატურის გაქართულებული დასახელება) კრებულს “კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე”.

აგრეთვე, გაგიზიარებთ იმ ცოდნასაც, რაც გადმომეცა ჩემი მასწავლებლებისა და ტრენერებისგან: პაატა პაპავასგან, ალან კროუფორდისგან, მაია ინასარიძისგან, შალვა ტაბატაძისგან, კახა გაბუნიასგან,  ნინო შარაშენიძისგან, თამარ ჯაყელისგან, ნენსი პარკსისგან, ეკატერინე ქუთათელაძისგან, თინა კიღურაძისგან და სხვათა და სხვათაგან. რაც არ უნდა დავივიწყო: ჩემს კოლეგათაგან, რომელთა გამოცდილება და სხვადასხვა ფორმატში დისკუსია ამდიდრებდა ჩემს ცოდნასა და შეხედულებებს.

რა შეიძლება დამატებით ვთქვათ საავტორო უფლებებსა და პლაგიატზე? რა შეიძლება ჩაითვალის პლაგიატად? მართლა და მართლა, ჩვენ ხომ გამუდმებით ვიღაცის მიერ გამოგონილ სიკეთეებს ვიყენებთ ისე, რომ არც ვუხდით რამეს და არც კი ვასახელებთ?! მაგალითად, ჩვენ ხომ ყველა ქართველ ბერთა მიერ VIII-XI საუკუნეებში ჩამოქნილ ქართულ ანბანს ვიყენებთ?! (ე. წ. მხედრულ დამწერლობას. სამწუხაროდ, ვიყენებთ მხოლოდ მხედრულს და არა მრგვლოვანს — მთავრული ასოების ფუნქციით. ამ წერილში, როგორც ხედავთ, ამ ფუნქციით გამუქებულია ასოები.)  ვმუშაობთ სხვადასხვა ავტორთა მიერ შექმნილ სხვადასხვა ციფრულ პროგრამაში. ჩვენ ხომ მუდმივად ვსაზრდოობთ სხვათა გამოგონებითა და შემოქმედებით ისე, რომ აზრადაც არ მოგვდის მათი მოხსენიებაც კი. თუმცა, ეს იმას არ ნიშნავს, რაც მისათითებელია, ის არ მივუთითოთ.

ამის შესახებ ერთი სატელეფონო ზარი მინდა გავიხსენო. მოკრძალებულად მომიკითხეს და თავიც წარმომიდგინეს. ერთ-ერთი გამომცემლობის მესვეური აღმოჩნდა, თქვენი ტექსტი შევიტანეთ ქართული ენისა და ლიტერატურის სახელმძღვანელოში, საბედნიეროდ გრიფი მიიღო და გვინდა, რომ თქვენც ამის შესახებ გაცნობოთო (საქმის კურსში ჩაგაყენოთო, როგორც ადრე იტყოდნენ). ბოდიში, რომ თავის დროზე, წინასწარ ვერ შეგატყობინეთ და შეგითანხმეთ, ვერ მოვახერხეთო… კი გამიკვირდა, რა დიდი მოხერხება უნდოდა ერთი ელწერილის მოწერას-მეთქი, მაგრამ გაკვირვებას სიხარულმა სძლია: მოგეხსენებათ, გაწაფული ავტორებისთვისაც ფრიად საპატიოა სახელმძღვანელოებში მოხვედრა. მადლობის მეტი რა მეთქმის-მეთქი, ძალიან დიდი მადლობა გადავუხადე.

— იცით, რა არისო, — არ კმაყოფილდება პატივცემული გამომცემელი, — თქვენს ტექსტში მცირეოდენი ცვლილებაც შევიტანეთო და გვინდა, რომ ამის შესახებაც გქონდეთ ინფორმაცია და სახელმძღვანელოს რომ ნახავთ, მერე არ გაგიკვირდეთო…

— არაა-მეთქი, პრობლემა. რომელი აკაკი წერეთელი მე ვარ, იმასაც კი უცვლიდა იაკობ გოგებაშილი ტექსტებს… თავად მასწავლებელი ვარ და მესმის: შეიძლება სახელმძღვანელოს ავტორებმა თავიანთი სასწავლო მიზნებისთვის უკეთესი გახადონ ტექსტი… — კმაყოფილი და მადლიერიც დავემშვიდობე გამომცემელს და მანაც, ალბათ, დამშვიდებულმა განაგრძო თავისი საქმიანობა.

რადგან ვახსენე, ბარემ განვმარტავ: ზემოხსნებულ ჯიპრაიდში უამრავი აწონილ-გაზომილი სხვადასხვა ჟანრისა და თემატიკის ტექსტი შეიქმნა და სრულად და სრულიად ხელმისაწვდომად განთავსდა პორტალ kargiskola.ge-ზე. ამასთან, სრული უფლება მიეცათ სახელმძღვანელოს ავტორებს, თავისუფლად, ყოველგვარი უფლების მოპოვების გარეშე გამოეყენებინათ ეს ტექსტები, მათ შორის, ავტორებთან შეუთანხმებლად ცვლილებების შეტანის  ჩათვლითაც. ჰოდა, იმ პატიოსანმა გამომცემელმა გვიან, მაგრამ მაინც  ალალმართლად დამირეკა და ჩემი ტექსტის ავან-ჩავანი გამაცნო.

(ჩემს ტექსტში ცვლილებას რაც შეეხება. ტექსტი არის რამდენიმე ცხოველის თვითპრეზენტაცია, წარდგენა პატარა მკითხველების წინაშე ისე, რომ სახელის დაუსახელებლად, მხოლოდ თვისებებით უნდა გამოიცნონ, თუ რომელი ცხოველი წარმოადგენს საკუთარ თავს. წიგნსაც ასე ჰქვია: „ვინ ვარ მე“. ჰოდა, ის წიგნი მთავრდებოდა გველის წარდგინებით. რა გასაკვირია, რომ სახელმძღვანელოს ავტორებს არ მოსწონებოდათ გველის პერფორმანსი და საერთოდ ამოეღოთ იგი. გველის ნაცვლად ბოლოში დაემატებინათ სამიოდე უფრო მისაღები და ბავშვთათვის შედარებით სათნო ცხოველი. და ამ ცვლილების გამო მებოდიშებოდასავით გამომცემელი… სრულიად მოსალოდნელია, სხვა ავტორებმა აიღონ ამ სახელმძღვანელოსეული ჩემი ტექსტი, ამოაკლონ წინა ცხოველები, ჩაანაცვლონ მათთვის უფრო მისაღები ცხოველებით და ავტორად მაინც მე მომიხსენიონ პატიოსნად… და ჩემს ტექსტს ისე ეწეროს ჩემი სახელი, რომ მასში ერთი სიტყვის ავტორიც კი არ ვიყო მე…)

კიდევ ერთი შემთხვევა მინდა გავიხსენო განსახილველად. ზღაპარ “წითელქუდას” მიხედვით გაკვეთილის სცენარი დავწერე. მქონდა თუ არა უფლება, რასაკვირველია, მორალურ უფლებას ვგულისხმობ, გამომეყენებინა ეს ზღაპარი? ალბათ მქონდა, მიუხედავად იმისა, რომ არათუ ჩემ მიერ, ქართულ სივრცეშიც კი არაა იგი შექმნილი. მაგრამ იმდენად საყოველთაოა, რომ ფაქტობრივად, გამოდევნება არც შეიძლება. რაც მთავარია, ძალიან მჭირდებოდა ილუსტრაციები. რა მექნა? მოგეხსენებათ უამრავი, – არათუ რაოდენობით, ჟანრობრივადაც, – ნახატი შეგიძლიათ მოიძიოთ წითელქუდას შესახებ – საბავშვო ანიმაციებით დაწყებული, უხამსი ნახატებით დამთავრებული… ბოლობოლო, გასაფერადებელი ნიმუშების ამობეჭდვა შემეძლო და შემდგომ გაფერადება, მაგრამ გადავწყვიტე, მევე დამეხატა და… გამომივიდა! ამასთან, ხატვაში ხომ ცალკე გავიწაფე, შემოქმედებითი სიამოვნება ცალკე მივიღე (ვფიქრობ, დამეთანხმებით ორივე დებულებაში, როდესაც წერილის მთავარ ილუსტრაციას კარგად დააკვირდებით. კარგად-მეთქი…).

რასაკვირველია, ვერავინ ვერ მომედავებოდა, თუკი რომელიმე ნახატს გადმოვიწერდი და პატიოსნადაც მივუთითებდი წყაროსა თუ ავტორს. ამით ერთთვიან წვალებასაც ავცდებოდი, მაგრამ ახლა უფრო ნამუსგამართულად ვგრძნობ თავს…

კიდევ ერთ ამბავს გავიხსენებ და ამით დავასრულებ პლაგიატზე საუბარს… მე და ჩემი კოლეგა პროფესიული საქმიანობის გარიჟრაჟზე დიდ წიგნზე ვმუშაობდით. სიუჟეტი მოვიფიქრეთ, პერსონაჟებიც შევარჩიეთ და ჯერი მიდგა სათაურზე. „ბოსლის მუსიკა” დავარქვათ-მეთქი, ადგილიც მახსოვს, სად ვისხედით, როცა ვუთხარი. კარგიო, მასაც მოეწონა… შემდეგ ისე მოხდა, რომ მე გამოვეთიშე წიგნის შექმნის პროცესს. მოგეხსენებათ, ტექსტის შექმნა-რედაქტირება, დახატვა, დიდფორმატიან ქაღალდებზე გადაწერა, ყველაფერი მან გააკეთა და სრული საავტორო უფლება მიიღო და ეკუთვნოდა კიდეც. და ერთ მშვენიერ დღეს ვხედავ ერთ-ერთი ტელევიზიისთვის ინტერვიუ მიუცია, თურმე ჩვენი დიდი წიგნი ინგლისურად უთარგმნიათ და ლონდონის ცნობილ გამომცემლობას გამოუცია უმაღლეს პოლიგრაფიულ დონეზე საოცარი ნახატებით. გამიხარდა, რასაკვირველია, და წერილის მისაწერადაც გადავწვდი ტელეფონს და უცებ, – რა გაიგონეს ჩემმა ყურებმა?! ქალბატონი აცხადებს, რომ წიგნის სათაური ილუსტრაციის ხატვის მომენტში მოვიფიქრეო… ცივად დავაგდე ტელეფონი. მეწყინა. არ იყო საწყენი?! შე ოჯახაშენებულო, რა სათაური ეგაა – “ბოსელია” საოცარი გამონაგონი თუ „მუსიკა“?! სხვისი წვლილის აღნიშვნა არც შენ დაგაკლებს რამეს და არც შენს წიგნს. ღირსებას კი შეგმატებთ… მილოცვის წერილი მაინც მივწერე, ოღონდ იმას აღარ დავწერ, აღვუნიშნე თუ არა ჩემი გულისტკივილის მიზეზი იმ წერილში. ვინც ჩემს ხასიათსა და ბუნებას იცნობს, ისედაც გამოიცნობს. ვინც არ მიცნობთ, თქვენი მოსაზრება ამ წერილის ბოლოს დააკომენტარეთ.

ვფიქრობ, ეს მაგალითი შეგვიძლია განვაზოგადოთ და ე. წ. საავტორო უფლებები ტყუილ-მართლის გარჩევამდე დავიყვანოთ და მეტი არაფერი. თუმცა ეს თემა, სიმართლის თქმა, ჩემი აზრით, უპირველესია ნებისმიერ საქმიანობაში და ტყუილებით ადამიანი შორს ვერ წავა. ტყუილს  მართლაც რომ მოკლე ფეხები აქვს.

1. S. „ბოსლის მუსიკის“ შემქნისა და ლონდონში გამოცემის ამბავი გამოგონილია და რეალობას არ შეესაბამება, თუმცა ასეთი ტექსტი დიდი წიგნისთვის მართლა მაქვს დაწერილი და ერთ-ერთ გამომცემლობისთვის ჯერჯერობით უიმედოდ გაგზავნილი. კომენტარები კი მაინც დატოვეთ, თქვენ რას იზამდით — აგრძნობინებდით თუ არა თქვენს კოლეგას საკუთარ გულისტკივილს? ან სულაც, გეწყინებოდათ თუ არა კოლეგისგან ასეთი გულმავიწყობა?

გიორგი ჭაუჭიძე

სასკოლო სივრცეში დისტანციური სწავლება   და გაკვეთილების ჩატარება პედაგოგებისთვის ჩვეულებრივი ყოველდღიურობა გახდა. რაც დრო გადის, მეტი კითხვა ჩნდება სასწავლო პროცესის დისტანციურად დაგეგმვასთან დაკავშირებით. იწერება მრავალი შემოქმედებითი სტატია, საინტერესო და ინოვაციური სწავლებისთვის, საგნობრივ ექსპერტ-კონსულტანტების მიერ  იმართება ვებინარ-შეხვედრები. მთელი საქართველოს მოსწავლეებისათვის ტელესკოლა გახდა ყველაზე საყვარელი გადაცემა. მასწავლებლებმა მოსწავლეებთან ერთად შექმნეს სხვადასხვა კრეატიული პროდუქტები.

წარმოგიდგენთ ჩემს გამოცდილებას: თუ როგორ ვგეგმავ და წარვმართავ დისტანციურ სწავლებას. სასწავლო გარემოს შეცვლის შემდეგ,  პირველი, რაც დამეხმარა, იყო Edmodo.com პლატფორმაზე ჯერ კიდევ შარშან შექმნილი, ჩემი კლასების ვირტუალური საკლასო სივრცე. შემდეგ კი, სამინისტროს მიერ შემოთავაზებული Microsoft teams-ში შექმნილი კლასები. Microsoft-ის სხვადასხვა პროგრამებმა მასწავლებლებს კიდევ უფრო გაგვიადვილეს საქმე.

თითოეულ კლასთან ბიოლოგიის გაკვეთილს კვირაში ერთხელ ვატარებ. შევცვალე ჩემი სამოქმედო გეგმა. სასწავლო გეგმის მოდიფიცირება აუცილებლობა გახდა, რადგან ახლა გაკვეთილის დრო 30 წუთი მქონდა.  ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით დავიწყე თემებისთვის დათმობილი საათების შეცვლა, საგაკვეთილო მიზნებისა და მეთოდების შესაბამისობას ვეძებდი  საკითხის საკვანძო კითხვებსა და ცნებებთან მიმართებაში. ვფიქრობდი, განმავითარებელი შეფასების რომელი ინსტრუმენტი შემერჩია  ან როგორ შემერჩია მრავალფეროვანი რესურსები, აქტივობები და საინტერესო საშინაო დავალებები. ვითვალისწინებდი მოსწავლეთა თავისებურებებს და  ამ მხრივ, teams-ის სხვადასხვა პროგრამები კარგი დამხმარე საშუალება აღმოჩნდა. კარგია, როცა ვცვლით აქტივობებს, მეთოდებს, რესურსებს, მუშაობის ფორმებს. ასევე მნიშვნელოვანია კომპლექსური დავალების შეთავაზებისას, მოსწავლეებს მივცეთ დავალებათა არჩევის ან შექმნილ პროდუქტთა წარდგენის სხვადასხვა საშუალება, რაც ხელს შეუწყობს მოსწავლეთა დიფერენცირებულ სწავლებას.

მინდა გაგიზიაროთ გამოცდილება, როგორ გამოვიყენე Teams-ის ერთ- ერთი პროგრამა და როგორი ტიპის დავალებები შევთავაზე მეცხრე კლასელებს. თემაში – ,,ევოლუცია“ – გამოვყავი საკითხები და შევუსაბამე ცნებები.   შევჩერდი საკითხზე, რომელიც სახელმძღვანელოშია მოცემული -გაკვეთილების #3.8 -ბუნებრივი გადარჩევა -ევოლუციის მთავარი მამოძრავებელი ძალა(გვ.80) და #3.13-ის -ხელოვნური გადარჩევა(გვ.97) სახით . (ბიოლოგიის  სასკოლო სახელმძღვანელო. ავტორები: მალხაზ მაყაშვილი, მარინა ჯალიაშვილი, მარინე სეხნიაშვილი, რუსუდან ახვლედიანი. )

ცხრილში წარმოგიდგენთ საკუთარ ნააზრევს:

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნებიდან გამომდინარე, სწავლა-სწავლებისა და შეფასების სამიზნედ საგნობრივი შედეგების გარდა ასევე ზოგიერთი გამჭოლი უნარი და ღირებულება  ავირჩიე.  (ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება ; დროსა და სივრცეში ორიენტირება).

კომპლექსური დავალება1.

დავალება შეასრულე ინდივიდუალურად , წარმოადგინე ნამუშევარი ელექტრონული პრეზენტაციის  (Sway ან Power point) სახით, სადაც წარმოაჩენ  ევოლუციის მთავარ მიმართულ ფაქტორს და ახსნი პროცესს მოდელირების საშუალებით . დაადასტურებ ან უარყოფ , რომ ბუნებრივი გადარჩევა არის ევოლუციის მთავარი მამოძრავებელი ფაქტორი, შეადარებ ბუნებრივ და ხელოვნურ გადარჩევას შენ მიერ მოფიქრებული კრიტერიუმების მიხედვით. საკუთარი დასკვნები გაამყარე არგუმენტირებული მსჯელობით.

ან შეგიძლია შეასრულოთ კომპლექსური დავალება 2.

წარმოიდგინე, რომ შენ ხარ მეცნიერ-ევოლუციონისტი და გადაწყვიტე, მისწერო წერილი ჩარლზ დარვინს შენი კვლევის შესახებ (მოდელირება /სიმულაცია), რომლის თემაც არის დღეს სამყაროში მიმდინარე ბუნებრივი და ხელოვნური გადარჩევა. ნამუშევარი წარადგინე word-ის დოკუმენტის სახით.

შეფასების კრიტერიუმები:

მოსწავლეები მსჯელობენ არგუმენტირებულად, ქმნიან  ბუნებრივი გადარჩევის მოდელს და მსჯელობენ იმ მსგავსება -განსხვავებებზე ,რომელიც აღმოაჩინეს ხელოვნური და ბუნებრივი გადარჩევის შედარებისას. ნაშრომს წარმოადგენენ ელექტრონული პრეზენტაციის  (Sway ან Power point) ან word-ის დოკუმენტის სახით. (კომპლექსური დავალების არჩევის შესაბამისად.)

შენიშვნები:  ჩანაწერებს ვაკეთებ გაკვეთილის მსვლელობისას. ვინიშნავ, მოსწავლეებს  რა კითხვები ებადებათ, ან რა ცვლილებების შეტანა სურთ დავალების შესრულებაში. შემდეგ  შეიძლება შევცვალო კიდეც კომპლექსური დავალების პირობის გარკვეული ასპექტები და მხოლოდ ამის შემდეგ ვტვირთავ  სამუშაოს მათი  დავალებების ველში. მაგალითად, მათ არ ისურვეს ნამუშევრის  წარდგენა ელ-პრეზენტაციის სახით და გადაწყვიტეს პოსტერის დამზადება და სხვა.

რჩევები  მოსწავლეებს კომპლექსური დავალების შესრულებისათვის:

პირველი კომპლექსური დავალების შესრულებისა და მისი განხორციელებისათვის გამოიყენეთ მასწავლებლის მიერ მოწოდებული რესურსები სასკოლო სახელმძღვანელოსთან ერთად. შეგიძლიათ ტექსტის წაკითხვა, ვიდეო მასალის ნახვა და მოსმენა, პროცესის მოდელირება და სიმულაციის წარმართვა მოვლენებზე დაკვირვების მიზნით. თქვენ მუშაობთ ინდივიდუალურად და დამოუკიდებლად დაახარისხებთ ინფორმაციას, აღნიშნავთ მნიშვნელოვან საკითხებს, რომელიც თქვენი დავალების მთავარი მიზანია. სიმულაციის ან მოდელირების მონაცემები წარმოადგინეთ კვლევითი ანგარიშის სახით. სიმულაციის სათამაშოდ დაგჭირდებათ JAVA პროგრამის ჩაწერა, რომელიც შესაძლებლობას მოგცემთ განახორციელოთ სიმულაცია.

მეორე  კომპლექსური დავალება: გაიაზრე თანამედროვე რეალობის სივრცე და დრო, გაითვალისწინე, დღეს როგორ განიცდიან ცოცხალი ორგანიზმები ბუნებრივ გადარჩევას, როგორ შეიცვალა დედამიწაზე  სახეობები და ჯიშები. მოიყვანე მინიმუმ სამი მაგალითი (ორი ბუნებრივ გადარჩევაზე და ერთი ხელოვნურ გადარჩევაზე,  შეადარე გადარჩევის სახეები). წარმოადგინე ნამუშევარში შენი ხედვა კონკრეტულ მაგალითებზე დაყრდნობით.   მათი შემდგომი გადარჩევის პერსპექტივის განვითარების კუთხით. შენი დასკვნების წარდგენისას, მეტ დამაჯერებლობას შეგძენს ის მტკიცებულებები,  რომელთაც აღმოაჩენ პროცესის მოდელირებით. ამისთვის გამოიყენე სხვადასხვა ტიპის რესურსი და შენი  ნააზრევი  გადმოეცი Word-ის დოკუმენტში წერილის სახით. (ჩარლზ დარვინის ეპოქისაგან ესეც განგვასხვავებს.)

რესურსების ნაკრები დავამზადე Wakelet.com პროგრამის საშუალებით, რომელიც ახლავს Teams, საჭიროა რომ ის დაამატოთ თქვენს Teams გვერდს. აქვეა ბმული, სადაც ყველა რესურსი თავმოყრილია–https://wke.lt/w/s/9fVXdp

ასეთი დავალება და ინსტრუქციები მოცემული კლასისთვის გასაგები და შესრულებადია. თუ თქვენმა მოსწავლეებმა  არ იციან თამაშის ან სიმულაციის შემდეგ, როგორ დაწერონ კვლევის ანგარიში, შეგიძლიათ გაუმარტივოთ დავალება და მიაწოდოთ სხვა სახით. ასეთი ნიმუშიც აქვეა წარმოდგენილი.

სათაური: ბუნებრივი გადარჩევის მოდელირება სიმულაციის საშუალებით. https://phet.colorado.edu/simulations/sims.php?sim=Natural_Selection (biol.co/2wolf2)

მითითებულ მისამართზე გადასვლით მიიღებ წვდომას სიმულაციაზე და შეძლებ შეისწავლო ბუნებრივი გადარჩევის პროცესი საკუთარი კვლევის წარმოებით. ამ საქმიანობაში დახმარებას გაგიწევს კითხვები.

1. როცა გახსნი სიმულაციას, ეკრანზე გამოჩნდება ერთი ბაჭია, დააკვირდი, რა  ემართება მას?
2. სიმულაცია გაძლევს საშუალებას, აკონტროლო მუტაციის ტიპები, რომელიც ბაჭიაში გამოვლინდება. მოძებნე სივრცე წარწერით ,,მუტაციის დამატება“. დააკვირდი, რა ცვლილებები შეგიძლია შეიტანო ბაჭიაში?
3. განსაზღვრეთ, რომელ ცვლილებებს აკონტროლებ შენს სიმულაციაში?
4. რა დაემართება კურდღლების პოპულაციას, თუკი მეგობარი არასდროს დაემატება? როგორ წარიმართება პროცესი, მეგობრის დამატების შემთხვევაში
5. როგორ წარიმართება პროცესი, როცა დაამატებ საკვებს, როგორც გადარჩევის ფაქტორს?
6. რა სხვაობაა არქტიკულ და ეკვატორულ გარემოში მიმდინარე პროცესებში?
7. რა არის გენეტიკური მუტაცია? რომელი სამი მუტაცია შეგიძლია დაამატო კურდღლების პოპულაციას?

ა.ექსპერიმენტი:

-როგორ ახდენს გავლენას  ბუნებრივი გადარჩევა ბეწვის ფერის ნიშანზე?

ჰიპოთეზა: ბუნებრივი გადარჩევა მოახდენს დადებით გავლენას………ნიშნებზე, რომლებიც……………………….

შეასრულე შემდეგი სიმულაციები, რათა გასცე  ექსპერიმენტის კითხვას პასუხი( გახსოვდეს გააკეთო ჩანაწერები კვლევისათვის).

დაამატე მეგობარი და მუტაცია ყავისფერი ბეწვის ბაჭიების პოპულაციაში და წარმართე ექსპერიმენტი მის დასრულებამდე.

დაიწყე  თავიდან და დაამატე მუტაცია ყავისფერბეწვიანი ბაჭიის სახით, მაგრამ დაამატე ასევე გადამრჩევი ფაქტორი მგლების სახით მაშინ, როცა კურდღლები იწყებენ განსახლებას. ექსპერიმენტი გაგრძელდება მანამ, სანამ  არ გექნება ზუსტი წარმოდგენა იმის შესახებ, რა პროცესი მიმდინარეობს მგლებისა და კურდღლების პოპულაციაში.

შეცვალე მართვა ისე, რომ კიდევ გქონდეს  ყავისფერი ბეწვის მუტაციები, მაგრამ ამჯერად წაშალე მგლები  და გადარჩევის ფაქტორად გამოიყენე -საკვები. ექსპერიმენტი გაგრძელდება, სანამ არ გექნება ზუსტი წარმოდგენა იმის შესახებ, რა პროცესი მიმდინარეობს მგლებისა და კურდღლების პოპულაციაში.

შეცვალე პირობები,  რათა  ყავისფერი ბეწვის მუტაცია წარიმართოს არქტიკულ არეში,  გამოიყენე მგლები გადამრჩევ ფაქტორად.

6. სიმულაციებზე დაყრდნობით, აღწერე, რა მოხდა შენ მიერ ჩატარებული ექსპერიმენტის დროს, ორგანიზმთა განსახლებისას ? უპასუხე ექსპერიმენტის კითხვას. განიხილე- რა მოხდება ორივე საცხოვრებელ არეში   და რა მოხდება მაშინ, როცა  ჯგუფში არ არის მტაცებელი. წარმოადგინე მიღებული  შედეგები, რათა  შენი დასკვნა დაადასტურო.

ბ-ექსპერიმენტი:-როგორ არის დამოკიდებული კბილების სიგრძე ბუნებრივ გადარჩევაზე?

7.ა-ექსპერიმენტში არსებულ ნაბიჯებს მიჰყევი, განსაზღვრე, რა შემთხვევაში აძლევენ გრძელი კბილები ბაჭიების პოპულაციას უპირატესობას. დაწერე  ექსპერიმენტის კითხვაზე პასუხი, დაასაბუთე არგუმენტებით.

8. მოამზადე პრეზენტაცია:

წარმოადგინე საკვლევი კითხვა, შენი ვარაუდი, აღწერე პროცესი (კონკრეტული დეტალები ), დაკვირვებით მიღებული მონაცემები წარმოადგინე, დაწერე დასკვნა, სადაც  არგუმენტირებულად ახსნი ბიოლოგიურ პრინციპებს, რომელიც აღმოაჩინე.

რესურსი:(ტექსტური მასალა)

ა.ელექტრონული წიგნი-https://guide.iliauni.edu.ge/books/evolutsia/

ბ.ბეჭდური  ტექსტი

რესურსი:2(სიმულაციები)

ა.https://biomanbio.com/HTML5GamesandLabs/EvoClassGames/aaevolutionpage.html

ბ.https://www.legendsoflearning.com/learning-objectives/natural-selection/

გ. https://phet.colorado.edu/ka/simulation/natural-selection

რესურსი#3 (ვიდეო მასალები)

ა.ტელესკოლის  ლინკი იუთუბიდან

ბ.ვიდეო ხანის აკადემიიდან

გ. სილქნეტის საშინაო   სკოლის გაკვეთილი  -ხელოვნური გადარჩეცვა

დ.ვიდეო  ევოლუციის შესახებ

ე. სახეობათა წარმოქმნა ან სპილოებში მიმდინარე გადარჩევა

https://www.biointeractive.org/classroom-resources/origin-species-beak-finch ან

https://www.biointeractive.org/classroom-resources/selection-tuskless-elephants

ვ.ჩარლზ რობერტ დარვინი (1809–1882)— ინგლისელი ბუნებისმეტყველის შესახებ

რესურსი#4( ბუნებრივი გადრჩევის მოდელირება)

ბიოლოგიის სასკოლო სახელმძღვანელოს (მალხაზ მაყაშვილი, მარინა ჯალიაშვილი, მარინე სეხნიაშვილი, რუსუდან ახვლედიანი) 84-ე გვერდზე წარმოდგენილია ბუნებრივი გადრჩევის მოდელირების გეგმა.

ნაბიჯები გაკვეთილის ჩატარებისათვის  შემდეგი თანმიმდევრობით დავალაგე:

ნაბიჯი#1

გაკვეთილის მიზნის განსაზღვრა, კომპლექსური დავალების ფორმულირება, სასწავლო  რესურსის მომზადება, დავალების ინსტრუქციის და შეფასების მომზადება.

ნაბიჯი #2

კლასთან დაგეგმილ შეხვედრაზე  მცირე დიალოგით მოსწავლეებთან ერთად განვიხილავ მათთვის ბუნდოვან საკითხს  და ვპასუხობ კითხვებს. ამ ეტაპზეც საქმე გამიადვილა Teams-ის დავალებების ველში მოსწავლეთა მიერ ატვირთულმა დავალებებმა, რამაც საშუალება  მომეცა, იქვე მიმეწოდებინა ბავშვებისათვის განმავითარებელი შეფასება. ეს კი ეხმარება მათ, დროულად გააანალიზონ საკუთარი ცოდნა და უნარები. ვაცნობ მოსწავლეებს გაკვეთილის  მიზანსა და კომპლექსურ დავალებას.

თემის კონკრეტული საკითხიდან გამომდინარე ვამოწმებ მოსწავლეთა წინარე ცოდნასა და გამოცდილებას და ვსვამ კითხვებს : 1.თქვენი აზრით,  როგორ მიმდინარეობს  დღეს სამყაროში  ბუნებრივი გადარჩევა? 2.  რა ფაქტორები უნდა იყოს ბუნებრივი გადარჩევის წინაპირობა ?  3. როგორ შეაფასებდით ხელოვნური გადარჩევის მნიშვნელობას? (მოსწავლეებს მოსამზადებელი ჰქონდათ რეფერატი – საქართველოში გავრცელებული ზოგიერთი  ენდემური ჯიშის შესახებ-ხორბალი/ვაზი/შინაური ცხოველები ).  ბავშვები მორიგეობით შემოდიან დიალოგში და გამოთქვამენ საკუთარ აზრებს.

ნაბიჯი#3

ვახსენებ მოსწავლეებს, რომ ბიოლოგიურ ტერმინთა ლექსიკონის შედგენა განაგრძონ(თემა – ევოლუცია) და საკითხში არსებული ახალი ტერმინები შეიტანონ გაკვეთილის დასრულების შემდეგ . აქვე ვეუბნები, რომ მათთვის მომზადებული მაქვს  მრავალფეროვანი რესურსები. ვუზიარებ Teams-ის ეკრანს და ვაცნობ Wakelet-ში თავმოყრილ რესურსებს. ურთიერთდიალოგით წარვმართავთ (ტექსტური მასალის და ფოტოსურათის საშუალებით),  ბუნებრივი გადარჩევის ფორმების მიმოხილვას .

ნაბიჯი#4

ვაცნობ,  როგორ იმუშაონ კონკრეტული საკითხის ირგვლივ:

–  რა საკითხებს  შეისწავლიან და მათი რომელი უნარების განვითარებას შეუწყობს ხელს მოცემული სამუშაოს ჩატარება?

-რატომ შეისწავლიან ამ საკითხებს?

-როგორ მოახერხებენ ამ საკითხების შესწავლას?

ნაბიჯი#5

საკუთარი ნამუშევრები ელექტრონული პრეზენტაციის სახით ატვირთონ ისევ Teams-ის  დავალებების ველში. ნამუშევრის შესრულებისთვის ერთი კვირა აქვთ, დრო მომდევნო გაკვეთილამდე.

ნაბიჯი #6

პრეზენტაციის ერთი სლაიდი უნდა დაეთმოს თვითშეფასების კითხვარს, სადაც მოსწავლეები უპასუხებენ შემდეგ კითხვებს:

-რამ დააინტერესათ  ამ დავალებაზე მუშაობისას?

-რა დაეხმარათ მათ დავალების შესრულებისას?

პირველად რიდის გამო დავწერე. მითხრეს, გევალება და უნდა დაწეროო. წერის მეტი რა მიკეთებია, მაგრამ მკაცრ აკადემიურ სტილს მიჩვეული კაცისთვის ლაღი, მარტივი ენით მკითხველთან საუბარი არ იყო ადვილი… არა და არა, დაწერეო. კარგი-მეთქი, უკანა გზაზე კი სამი ნაბიჯიც არ მქონდა გადადგმული, რომ უკვე ვწყევლიდი საკუთარ განაჩენს… ეს იმდენი ხნის წინ იყო, რამდენი ხნისაცაა ეს გაზეთი.

მეორედ რატომღა დავწერე? – წერის თავისუფალმა სტილმა მომნუსხა, თან უფრო მარტივი რომ იყო, თან -რთული…

მესამედ – იმიტომ, რომ გაზეთისთვის წერა ახალ გამოწვევად მექცა, ხელახლა დაბადებისა თუ ნაცნობ-მეგობრებისთვის თავის ხელახლა გაცნობის სადარად. შიშიც დიდი ახლდა ამ მეორედ დაბადებას, და სწორედ ამ შიშის დაძლევის სურვილმა ამაღებინა კიდევ ერთხელ კალამი. შიშის დაძლევაში კი თქვენ მიერ დატოვებული კომენტარები მეხმარებოდა. ამისთვის უზომოდ მადლიერი ვარ თქვენი.

თანდათან მივხვდი – უფრო და უფრო მტკიცედ ვდგამდი ნაბიჯებს, მაგრამ, ახალფეხადგმულის კვალობაზე, თავის შესამაგრებლად ცალი ხელით მაინც ქიმიის მოაჯირს ვიყავი ჩაჭიდებული. ბედად, მყარი საყრდენი აღმოჩნდა…

კიდევ უფრო მერე კალამი იმ სურვილმა ამაღებინა ხელში, რომ მეჩვენებინა: ხელოვნება იმაზე მეტია, ვიდრე ტრადიციულად მივიჩნევთ. საათი, ძრავა, რაკეტა ზოგჯერ ხელოვნების ისეთივე ნიმუშია, როგორიც ფერწერული ტილო თუ მუსიკალური სონატა… აბა, კარგად დააკვირდით საათს – მის ერთ ციდა მექანიზმშიც კი რაოდენი სიმეტრია, რიტმი და რითმაა.

თუ თაფლი გიყვარს, სკაში უნდა ჩაიხედო და ფუტკრების ცხოვრებას გაეცნო. თუ სამყარო გიყვარს, მოლეკულების ცხოვრებაზეც უნდა გქონდეს წარმოდგენა. მათი ენა ყველას არ ესმის და მეც შუამავლობა გადავწყვიტე, მათი დარდისა თუ სიხარულის თქვენს ენაზე თარგმნა და თქვენთვის გაცნობა.

ამ ყველაფრისთვის კი ეს გაზეთი, mastsavlebeli.ge  აღმოჩნდა ყველაზე სწორი ადგილი.

ელიზბარ ელიზბარაშვილის წერილები

კითხვა, რომელიც დღეს ბევრ მასწავლებელს გვაწუხებს შემდეგია: როგორ დავგეგმოთ და წარვმართოთ ვიდეო-გაკვეთილი ისე, რომ შევძლოთ საგანმანათლებლო მიზნების მიღწევა და მოსწავლეთა ჩართულობის მაღალი დონის შენარჩუნება?

ნებისმიერი საგანანმანათლებლო რესურსის შექმნისას ჩვენი მიზანი აუდიტორიისთვის ახალი ინფორმაციის მიწოდება ან/და არსებული ცოდნის გააქტიურებაა. ჩვენ გვინდა, რომ მოსწავლეებმა დაიმახსოვრონ ან გაიხსენონ რაიმე. ამ მხრივ არც ვიდეო გაკვეთილებია გამონაკლისი. შესაბამისად ვიდეო იმგვარად უნდა ავაწყოთ, რომ  მაყურებელს თუ მსმენელს გაუადვილდეს ინფორმაციის აღბეჭდვა, შენახვა და აღდგენა. მოდით გავიხსენოთ როგორ მიმდინარეობს ადამიანის მეხსიერების მიერ ინფორმაციის გადამუშავების პროცესი. მეხსიერების სტრუქტურა წარმოდგენილია სამი საცავის სახით: 1.სენსორული რეგისტრი, 2. ხანმოკლე (მუშა) საცავი, 3. ხანგრძლივი მეხსიერება.

• სენსორული რეგისტრი შეგრძნების ორგანოების საშუალებით გარემოდან იღებს სტიმულებს, ის დიდი მოცულობის ინფორმაციას აფიქსირებს, იმაზე მეტსაც ვიდრე ადამიანს შეუძლია გადაამუშაოს, თუმცა ძალიან ცოტა ხნით (1-3 წმ), სენსორულ მეხსიერებაში არ ხდება ინფორმაციის გადამუშავება ან დახარისხება, ამ მოვალეობას მუშა მეხსიერება ასრულებს.
• მუშა მეხსიერება დროებით ინახავს და აქტიურად ამუშავებს სენსორული მეხსიერებიდან მიღებულ სიგნალებს. იგი შედგება ფონოლოგიური საცავისგან (სიტყვები და აკუსტიკური ინფორმაცია, მათი გამეორების შესაძლებლობა), ვიზუალურ-სივრცითი  სქემისა (გრაფიკული ინფორმაცის შენახვა) და ცენტრალური აღმასრულებლისგან ( გადამუშავების პროცესი, ყურადღებასა და სხვა გონებრივი რესურსებს მართვა). მუშა მეხსიერებას ხშირად გაცნობიერებული აზროვნების სამუშაო დაზგასაც უწოდებენ. მისი მოცულობა შეზღუდულია, ის საკმაოდ ცოტა ხნით (5-20 წამი) ინახავს მცირე ინფორმაციას, მუშა მეხსიერებაში ინფორმაციის უფრო დიდი ხნით შესანარჩუნებლად შეიძლება გამოვიყენოთ შემდეგი ხერხები: გონებაში ან ხმამაღლა გამეორება; დასამახსოვრებელი ინფორმაციის დაკავშირებას იმასთან, რაც უკვე ვიცით; ინფორმაციის დაჯგუფება, დახარისხება.     მუშა მეხსიერებაში დამუშავებული მასალა გადადის ხანგრძლივ მეხსიერებაში.
• ხანგრძლივი მეხსიერება ინფორმაციის გადამუშავების ბოლო ეტაპია, მასში ინფორმაცია ნელა აღიბეჭდება, თუმცა უზრუნველყოფს მის ხანგრძლივ შენახვას და შემდგომში აღდგენას. ის ინახავს ისეთ ინფორმაციას, რომელიც კარგად არის ნასწავლი. ხანგრძლივი მეხსიერების მოცულობა და შენახვის დრო განუსაზღვრელია. ფსიქოლოგთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ  ხანგრძლივ მეხსიერებაში ინფორმაცია ინახება ვიზუალური ხატების, ვერბალური ერთეულების ან ორივეს სახით. სწორედ ამიტომ ითვლება, რომ ვერბალურად და ვიზუალურად მოწოდებული მასალის სწავლა ბევრად ადვილია.

გამოდის რომ, ვიდეოს შექმნისას აუდიტორიას ინფორმაციას ვერბალურთან ერთად ვიზუალურათაც თუ მივაწვდით ჩვენი ვიდეო უფრო მარტივად აღსაქმელი გახდება. გადაცემული ინფორმაციის მოსწავლის მუშა მეხსიერებაში მეტი დროით შენარჩუნებისთვის კი გამეორების, დაჯგუფების ან უკვე ნასწავლთან დაკავშირების მეთოდი დაგვეხმარება.

ინფორმაციის გადამუშავების პროცესზე დაფიქრების და მისი სპეციფიკის გათვალისწინების გარდა ეფექტური საგანმანათლებო ვიდეოების შექმნაში დაგვეხმარება ის რამდენიმე პრინციპი, რომლებიც ფსიქოლოგ რიჩარდ მეიერის თეორიას მულტიმედიური სწავლების შესახებ და ასევე ფსიქოლოგ ჯონ სველერის თეორიას კოგნიტური დატვირთვის შესახებ ეყრდნობა.  პრინციპების გაცნობამდე თვალი გადავავლოთ აღნიშნულ თეორიებს.

კოგნიტური დატვირთვის თეორია

კოგნიტური დატვირთვის თეორია სწავლის პროცესში მუშა მეხსიერებაზე დაკისრებულ საქმიანობას განიხილავს. თეორია სწავლობს, თუ როგორ შეუძლია სასწავლო დავალებებით წარმოქმნილ  არასწორად გადანაწილებულ კოგნიტურ დატვირთვას, ხელი შეუშალოს ახალი ინფორმაციის დამუშავებასა და მის ხანგრძლივ მეხსიერებაში გადატანას.

თეორია განიხილავს კოგნიტური დატვირთვის სამ ფორმას:

• არსებითი კოგნიტური დატვირთვა (intrinsic or essential cognitive load) მოიცავს ძირითად სასწავლო დავალებას
• გენერაციული  კოგნიტური დატვირთვა (germane or generative cognitive load) მოიცავს ინფორმაციის დამუშავებას, მის არსებულ ცოდნასთან და სქემებთან დაკავშირებას და/ან ახალი სქემის აგებას
• დამატებითი კოგნიტური დატვირთვა ( extraneous cognitive load) მოიცავს არასაჭირო დეტალებს, რომელიც ხელს უშლის ინფორმაციის გააზრების პროცესს. მაგ: რთულ ლექსიკას, ცუდ გაფორმებას, მონოტონურ საუბარს, გარემო ხელისშემშლელ ფაქტორებს  და ა.შ

თუ გვინდა რომ სწავლების პროცესი ეფექტური იყოს, უნდა მოვახერხოთ გენერაციული კოგნიტური გადატვირთვის გაზრდა, აუცილებელი კოგნიტური დატვირთვის გონივრულად მართვა და არასაჭირო/დამატებითი კოგნიტური დატვირთვის მინიმალიზება, ისევე როგორც ეს  სქემაზეა ნაჩვენები.

როგორც ვნახეთ, თეორია სასწავლო აქტივობასთან მიმართებით მოსწავლის კოგნიტური რესურსის სწორად გამოყენებას/განაწილებაში გვეხმარება. სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას, მათ შორის ვიდეო რესურსების შექმნისას, მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს შემდეგი: ვიდეოებში გამოვიყენოთ მხოლოდ საჭირო ილუსტრაციები, რათა არ მოხდეს ვიდეოს გადატვირთვა, უცხო სიტყვათა რაოდენობა გავაკონტროლოთ, რათა ბევრი ახალი სიტყვით არ დავაბნიოთ მოსწავლეები; სასწავლო თემის მიწოდებისას დავიცვათ ბალანსი, ისე რომ ის არც ძალიან რთული იყოს და არც ძალიან მარტივი, რადგან, ორივე შემთხვევაში დავკარგავთ მოსწავლის ყურადღებას. ხელი შევუწყოთ, მოსწავლის არსებულ ცოდნასთან  ჩვენ მიერ მიწოდებული ახალი ინფორმაციის დაკავშირებას.

კოგნიტური თეორია მულტიმედიური სწავლების შესახებ

მულტიმედიური სწავლება გულისხმობს სწავლების პროცესში ვერბალური და ვიზუალური მასალის გამოყენებას. ასეთი მასალა შეიძლება იყოს ტექსტი, ხმოვანი შეტყობინებები, სტატიკური ან დინამიკური გამოსახულებები. რიჩარდ მაიერის აზრით, სწავლის პროცესს ეფექტურს ხდის სიტყვებისა და გამოსახულებების სწორი კომბინაცია.  მულტიმედიური სწავლების შესახებ მისი თეორია სამ საკითხს მოიცავს:

• ორმაგი არხი/ორმაგი კოდირება. ამ იდეის მიხედვით ინფორმაციას ვიღებთ ვერბალური და ვიზუალური ფორმით და შესაბამისად ვამუშავებთ მას. ინფორმაციის ეფექტურად მიწოდებისთვის უნდა გამოვიყენოთ ორივე არხი.
• მუშა მეხსიერების ლიმიტი. რაც ნიშნავს, რომ მუშა მეხსიერება ჩვენ მიერ დანახული ან გაგებული ინფორმაციის მხოლოდ ნაწილის დამუშავებას ახერხებს, ამიტომ მნიშვნელოვანია არ გადავტვირთოთ ის.
• აქტიური დამუშავება. ეს გულისხმობს, რომ სწავლა არის აქტიური დამუშავების პროცესი, რა დროსაც ხდება ინფორმაციის გაფილტვრა, საჭირო ინფორმაციის გამორჩევა, ორგანიზება და არსებულ ცოდნასთან ინტეგრირება. ამიტომ სასწავლო თემა უნდა იყოს რელევანტური, არა გადატვირთული და იძლეოდეს არსებულ ცოდნაზე დაშენების საშუალებას.

მულტიმედიური სწავლების პრინციპები

1. თანხვედრის პრინციპი (Coherence Principle) – ადამიანი უკეთ სწავლობს, როდესაც სასწავლო მასალა გამოსახულებებითა და ხმებით არ არის გადატვირთული.  იმისთვის, რომ ზედმეტმა სურათებმა და ხმებმა მაყურებლის ყურადღება არ გაფანტოს, მნიშვნელოვანია, დავიცვათ თანხვედრის პრინციპი, რომელიც გულისხმობს ერთ ჯერზე ერთი გამოსახულების გამოყენებას და მასთან შესაბამისი ტექსტის თანხვედრას. გვახსოვდეს, რომ ილუსტრაცია დეკორაცია არ არის, ის თემასთან დაკავშირებული უნდა იყოს და პასუხობდეს კონკრეტულ მიზნებს.
2. მინიშნების პრინციპი (Signaling Principle) – ვიდეოს ეფექტურობას გაზრდის მინიშნებების გამოყენება, რომლებიც ხაზს უსვამს მნიშვნელოვან საკითხებს და მოსწავლეს მასალის აღქმასა და ორგანიზებაში ეხმარება. ასეთი მინიშნებები შეიძლება იყოს, ისრით მინიშნება, შემოხაზვა, ტექსტის გაბოლდება, გაფერადება, ბულეთები და ა.შ.
3. შემცირების პრინციპი (Redundancy Principle) – მასალის ეფექტურად ახსნისთვის ხშირად ერთდროულად იყენებენ რამდენიმე ხერხს: გამოსახულებას, ხმას, ტექსტს. მულტიმედიური სწავლების შემცირების პრინციპი კი გვირჩევს შევამციროთ გადმოცემის ხერხები. მაგალითად უმჯობესია, რომ ერთ ჯერზე გამოვიყენოთ მხოლოდ გრაფიკული გამოსახულებები და თხრობა (ნარატივი).  ამ ორ ხერხთან ერთად, ეკრანზე ტექსტის დამატება კი არ გაამარტივებს აღქმის პროცესს, არამედ ხელს შეუშლის ინფორმაციის გააზრებასა და გადამუშავებას.
4. სივრცითი სიახლოვის პრინციპი (Spatial Contiguity Principle) – პრეზენტაციაში/ვიდეოში თუკი მოსწავლეებს ვაჩვენებთ სურათს და ვუთითებთ მის შესაბამის სიტყვას, ეს სიტყვები სურათებთან ახლოს უნდა დავწეროთ.
5. დროითი სიახლოვის პრინციპი (Temporal Contiguity Principle) – გამოსახულება და მისი ახსნა დროში ერთმანეთს უნდა ემთხვეოდნენ.
6. დაყოფის პრინციპი (Segmenting Principle) – ინფორმაციის აღქმა და გააზრება უფრო ადვილია, როდესაც ის დაყოფილია ნაწილებად.
7. წინასწარი სწავლების პრინციპი (Pre-training Principle) – თუკი მოსწავლეებს წინასწარ მივაწვდით იმ ძირითად ტერმინებს, რომელთა გამოყენებასაც ვიდეოში ვაპირებთ, ისინი უკეთ შეძლებენ ვიდეოს შინაარსის გააზრებას.
8. მოდალობის პრინციპი (Modality Principle) – უმჯობესია გრაფიკულ ინფორმაციას თხრობა, ნარატივი ერთვოდეს და არა დაწერილი ტექსტი.
9. პერსონალიზაციის პრინციპი (Personalization Principle) – მულტიმედიასწავლების დროს, არაფორმალური, ყოველდღიური სასაუბრო ენით გადმოცემული მასალა ბევრად ეფექტურია, ვიდრე აკადემიურ სტილში, ტერმინოლოგიით გაჯერებული ინფორმაცია.

როგორც სურათიდან ჩანს, ამ პრინციპების გამოყენება დაგვეხმარება კოგნიტური დატვირთვის სწორად გადანაწილებაში, რაც თავის მხრივ ვიდეოს ეფექტურობას გაზრდის. მომდევნო რეკომენდაციები კი  მოსწავლეთა დაინტერესებას და მათი ჩართულობის გაზრდას ემსახურება.

მოსწავლეთა ვიდეო გაკვეთილებით დაინტერესება

მოსწავლეთა დაინტერესებისა და ვიდეო გაკვეთილებში ჩართულობისთვის უმთავრესია მათ უყურონ ვიდეოს.  ამისთვის კი აუცილებლად უნდა გვახსოვდეს ვიდეოს ხანგრძლივობა.  კვლევები ადასტურებს, რომ 6 წუთზე ნაკლები ხანგრძლივობის ვიდეოებს მაყურებლის თითქმის 100% თავიდან ბოლომდე უყურებს. 12 წუთიანი ვიდეოების შემთხვევაში კი მაყურებელთა რიცხვი და ყურების ხანგრძლივობა თითქმის 50%-ით მცირდება. კიდევ ერთი ხერხი, რომელიც მოსწავლეთა ჩართულობას ზრდის მულტიმედიური სწავლების მე-9 პრინციპს ეხმიანება და გულისხმობს საუბრის წარმართვას მარტივი, გასაგები და სახალისო ენით.  კამერის წინ გაკვეთილის ჩატარებისას, მასწავლებელს ალბათ ყველაზე მეტად მოსწავლეთა თვალები აკლია. მართალია, შეიძლება არ ვიცნობდეთ ყველა იმ მოსწავლეს, ვისთვისაც გაკვეთილს ვატარებთ, მაგრამ კამერის ნაცვლად მათი ასაკის ბავშვების წარმოდგენა დაგვეხმარება სწორად განვსაზღვროთ სასაუბრო ლექსიკა, საუბრის დინამიკა და რაც მთავარია შევინარჩუნოთ ბუნებრიობა. ბუნებრიობას მოსწავლეები აუცილებლად შეამჩნევენ და ეს ხელს შეუწყობს მათ ჩართულობას. მოსწავლეთა დაინტერესება მეტად გაიზრდება თუ მასალის მიწოდების პროცესში ისინი იგრძნობენ, რომ გაკვეთილი თითოეულ მათგანზე, ინდივიდუალურად არის გათვლილი. ვიდეო გაკვეთილების შექმნისას უნდა გავითვალისწინოთ ის ელემენტები რომლებიც, ხელს უწყობს ვიდეოს ყურებისას მოსწავლეებში კოგნიტური აქტივობის შენარჩუნებასა და დატვირთვის სწორ გადანაწილებას.  ვიდეო სასურველია გავაჯეროთ ინტერაქტიული შეკითხვებით, ეს მოსწავლეში აღვიძებს გაკვეთილში ჩართულობის მოთხოვნილებას. კითხვაზე პასუხის გაცემის სურვილი, შეიძლება იმ ბავშვებსაც გაუჩნდეს, რომლებიც საკლასო ოთახში თავს იკავებენ, რადგან ახლა სახლში არიან საკუთარ კომფორტის ზონაში და უფრო თამამად წარმოაჩენენ თავს.   მიმართულების მიმცემი შეკითხვების გამოყენება არის კიდევ ერთი რეკომენდაცია.  ჩვენ არ ვიცით ვინ უყურებს ჩვენ გაკვეთილებს და როგორია მათი მომზადების დონე, შესაბამისად, მათ ნაწილს მასალის გააზრებისთვის შესაძლოა დასჭირდეს მიმართულების მიმცემი კითხვები. ამასთან, როგორც კვლევები ადასტურებს, ვიდეო ბევრად უფრო ეფექტურია, როდესაც ის დაკავშირებულია მოსწავლის სასკოლო სახელმძღვანელოსა და საშინაო დავალებებთან, ეს მას საშუალებას აძლევს  ვიდეოს დახმარებით, რომელიც საინტერსოდ და გასაგებად მიაწვდის ინფორმაციას, უკეთ გაიაზროს სასწავლი მასალა.

მოსწავლეთა ყურადღების მიპყრობაში დაგვეხმარება მათი გაოცება,  მნიშვნელოვანია გაკვეთილი ავაწყოთ იმგვარად, რომ გარკვეული ინფორმაცია, ან აქტივობები მათთვის სიურპრიზი იყოს.  ერთი შეხედვით შეიძლება უმნიშვნელოდ მოგვეჩვენოს, თუმცა როგორც ვიცით, მოსწავლეები დიდ ყურადღებას აქცევენ, იმას თუ როგორ გამოვიყურებით. გვახსოვდეს, რომ ვიდეოები ბევრად ეფექტური გამოდის, როდესაც ფერადი ტანსაცმელი გვაცვია, ვიღიმებით და რაც მთავარია ერთ ადგილას არ ვართ გაჩერებულები.

„აღზრდა ყველაფრის მიზეზია – კარგისაც და ცუდისაც“.

წმ. მამა თეოფანე დაყუდებული

„მრავალი წლის წინ, როგორც ყოველთვის კაბინეტში ვიჯექი და სხვა მშობლებთან აღზრდის თემაზე სასაუბროდ ვემზადებოდი. ჩემი უფროსი გოგონები, რომლებიც მაშინ ექვსი და ხუთი წლისანი იყვნენ, ტახტზე დაყრილი ბალიშებით ციხესიმაგრის აგებას ცდილობდნენ. რაღაც საკითხზე ვერ შეთანხმდნენ და ატყდა საშინელი ჩხუბი. ძალიან სწრაფად ძიძგილაობა დიდ გარჩევაში გადაიზარდა და უკვე ისეთი ყვირილი გაისმა, რომ მაშინვე საჭირო გახდა ჩემი ჩარევა, რათა როგორმე კონფლიქტი ჩამცხრალიყო და შესაძლებლობა მომცემოდა, საქმიანობა გამეგრძელებინა. „ახლავე შეწყვიტეთ ეს აყალ-მაყალი“ დავუყვირე შვილებს და მიუხედავად იმისა, რომ შესანიშნავად ვიცოდი  ასეთი რეაქცია შედეგს არ გამოიღებდა, მაინც იმედი მქონდა, ჩხუბს შევაჩერებდი. ბავშვები რამდენიმე წუთით გაჩუმდნენ, მაგრამ შემდეგ კონფლიქტი ისევ განახლდა.

ჩემი საქმიანობის გასაგრძელებლად მზად ვიყავი კიდევ ერთხელ და თანაც უფრო ხმამაღლა დამეყვირა შვილებისათვის. სწორედ ამ დროს შევხედე ჩემი კომპიუტერის ეკრანს, რომელზეც აღზრდის განსხვავებული მეთოდებისა და ტექნიკის შესახებ მქონდა ინფორმაცია თავმოყრილი და მივხვდი, რომ რამდენიმე არჩევნის გაკეთება შემეძლო. მაგალითად: შემეძლო, მკაცრად მომეთხოვა ჩხუბის შეწყვეტა; შემეძლო, გოგონების ქცევის იგნორირება; შემეძლო შვილები დედასთან გადამემისამართებინა, რათა ჩემს საქმიანობას ხელი არ შეშლოდა; შეიძლებოდა უფრო „გამგები და მომთმენი“ ვყოფილიყავი და ჩხუბისთავებისათის დრო მიმეცა, რომ თავად დაწყნარებულიყვნენ; თქვენ წარმოიდგინეთ, შეიძლებოდა დავმუქრებოდი პატარებს, თუ არ დაწყნარდებოდნენ, ისინი ვერასოდეს შეძლებდნენ ჩემს კაბინეტში თამაშს (ეს, რა თქმა უნდა, სრულებით ფუჭი მუქარა იქნებოდა); იქნებ მივსულიყავი გოგონებთან და გამერკვია, ვინ იყო მტყუანი და ვინ მართალი; ან იქნებ სულაც თავად მესწავლებინა, როგორ აეშენებინათ ბალიშებისაგან ციხე-სიმაგრე ისე, რომ ერთმანეთი არ დაეხოცათ; ბოლოს და ბოლოს, მე შემეძლო ჩავრეულიყავი და დავხმარებოდი მოჩხუბარ დაიკოებს, მოეგვარებინათ კონფლიქტი და აქვე მკაფიოდ და გასაგებად განმემარტა ორივე მხარისათვის, რომ მხოლოდ მაშინ შეეძლებოდათ ჩემს კაბინეტში თამაშის გაგრძელება, როდესაც მშვიდობიანად მოაგვარებდნენ სადავო საკითხებს.

ნებისმიერ სიტუაციაში ჩვენ, როგორც აღმზრდელებს შეგვიძლია ჩავერიოთ შვილების ურთიერთობებში სრულიად განსხვავებული ხერხებითა და მიდგომებით. მაგრამ დამეთანხმებით, რომ ხშირად არ ვიცით, რომელი მიდგომაა უკეთესი და რა ფორმით სჯობს შვილებთან საუბარი. იყო მშობელი – ეს  ჩემი ღრმა რწმენით ნებისმიერ სხვა მოწოდებაზე ძლიერი მოწოდებაა. არაფერი ისე არ ახდენს გავლენას ბავშვის სულიერ და პიროვნულ განვითარებაზე, როგორც მისი ურთიერთობა მშობლებსა და აღმზრდელებთან. ის არჩევანი,  რომელსაც მშობლები აკეთებენ, როგორც აღმზრდელები, უფრო ხშირად ინსტინქტურია, ვიდრე შეგნებული და გააზრებული. ეს ეხება ნებისმიერ მშობელს. მეც კი, ვინც ეს წიგნი სხვა მშობლების დასახმარებლად დავწერე, ხშირად ვერ ვახერხებ საუკეთესო გადაწყვეტილების მიღებას ჩემი შვილების არასწორ საქციელზე რეაგირებისათვის; ზოგჯერ იმასაც კი ვერ ვახერხებ, რომ სწორი, მართებული სიტყვები გამოვძებნო მათთან სასაუბროდ.

ბანალურია, მაგრამ მაინც უნდა ვთქვა, რომ მშობლების უმრავლესობას სურს ჯანმრთელი, ბედნიერი და წარმატებული შვილები აღზარდოს. სურვილი ერთია, მაგრამ საქმე სხვაა და უნდა ითქვას, რომ, სამწუხაროდ, სურვილი ხშირად სურვილადვე რჩება, რადგან ჩვენ უმეტეს შემთხვევაში არ ვიცით, როგორ მოვიქცეთ და როგორ ავისრულოთ ეს სურვილი. მე თავად შვიდი შვილის მამა გახლავართ. წიგნში, რომელსაც, იმედი მაქვს, წაიკითხავთ აღწერილია ჩემი ყოველდღიური ოჯახური გამოცდილება დაწყებული იმ დროიდან, როდესაც ჩემმა ორი წლის შვილმა თავისი სათამაშო „შემთხვევით“ საკანალიზაციო მილში ჩააგდო და სერიოზული პრობლემა შექმნა, გაგრძელებული სასულიერო სემინარიაში სწავლისას მიღებული გამოცდილებით და დისერტაციის დაწერის პროცესით, რომლის სათაურია; „ბავშვის განვითარების სტადიები“. ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ის არის, რომ მე გაგიზიარებთ ჩემს გამოცდილებას, როგორც მართლმადიდებელი ფსიქოლოგი, რომელიც ოჯახის ფსიქოთერაპევტად მუშაობს და ასობით მშობელთან კონსულტაციის გამოცდილება აქვს.

თავისთავად ცხადია, მე არ გარწმუნებთ, რომ ეს წიგნი თქვენი შვილის ყველა პრობლემას გადაგიჭრით, მისი აღზრდის ყველა დაბრკოლებას გადაგალახინებთ. მე ძალიან ბედნიერი ვიქნებოდი, რომ შემეძლოს გასწავლოთ, როგორ მოიქცეთ, რომ თქვენმა შვილებმა არ იჩხუბონ ერთმანეთში, არ იკინკლაონ ყველა წვრილმანზე, დამჯერენი იყვნენ და საკუთარი სივრცე ყოველდღე თავიანთი ნებით მოაწესრიგონ. მე არ შემიძლია ამის გაკეთება, რადგან ბავშვები არიან არა ამოცანა, რომელიც უნდა გადაჭრა, არამედ, ისინი არიან პიროვნებები, რომლებიც უნდა გვიყვარდეს და რომლებსაც უნდა ვასწავლოთ და მითითებები მივცეთ.

ის განსაცდელი, რომელსაც ღმერთი ჩვენ ყოველდღიურად გვიგზავნის ჩვენი შვილების აღზრდის პროცესში – არის ის, რასაც აუცილებლად გადავლახავთ, თუ  ჩვენს მისიას გავაცნობიერებთ – აღვზარდოთ შვილები, რომლებსაც შეეძლებათ, შეიმეცნონ გზა გადარჩენისაკენ. ყოველდღიური ამაო ფუსფუსი და საქმიანობები ძალიან ადვილად გვავიწყებს ამას. ხშირად, მშობლები დიდი წნეხის ქვეშ ექცევიან, რადგან მათ უზომოდ სურთ შვილები უშეცდომოდ აღზარდონ. ეს განსაკუთრებით მაშინ იგრძნობა, როდესაც ოჯახი ეკლესიაში დადის; და კიდევ უფრო მეტად – როდესაც აღზრდაზე წიგნის დაწერას გეგმავ. აქვე გეტყვით, რომ მე არ მივიჩნევ ჩემს შვილებს საუკეთესოდ აღზრდილებად. ვფიქრობ, რომ ისინი იქცევიან ისევე, როგორც ჩვეულებრივი, ნორმალური ბავშვები. ეს წიგნი არის იმის შესახებ, როგორ მოვახერხოთ ჩვენი შვილების ზრდასრულ ასაკამდე მართებული გზით მიცილება.

სამწუხაროდ, ჩვენ როგორც კარგ მშობლებს, განსაკუთრებით მათ, ვინც ქრისტიანული მორალით ვხელმძღვანელობთ, ძალიან ხშირად გვეჩვენება, რომ შვილების აღზრდისას შეცდომებს არ ვუშვებთ. ეს შეხედულება თავისთავად ეწინააღმდეგება ქრისტიანული ცხოვრების წესს, სულიერი ზრდისა და ბავშვის აღზრდის პრინციპებს. ჩვენ ყველა მუდმივად ვსწავლობთ და ვუშვებთ შეცდომებს. ეს წიგნი არის არა იმის შესახებ, თუ როგორ გახდე სრულყოფილი მშობელი, ის შეეხება იმას, როგორ მიაღწიოთ, როგორც მშობელმა, თანდათანობით სრულყოფილებას ქრისტეში.

ჩემი წიგნი განკუთვნილია, როგორც მართლმადიდებელი მშობლებისათვის, ასევე განსხვავებული აღმსარებლობის ადამიანებისათვის. სამყაროში, ქრისტიანული ტრადიციების (და არა მხოლოდ) დიდი მრავალფეროვნებაა. ამიტომ ეს ნაშრომი დარწმუნებული ვარ დააინტერესებს ნებისმიერ მშობელს, რომელსაც განსაკუთრებულად აინტერესებს უძველესი ქრისტიანული სარწმუნოების სწავლება ბავშვების აღზრდის საკითხებთან დაკავშირებით. ზრდასრული ადამიანებისათვის, ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, იცოდნენ აღზრდის შესახებ განსხვავებული შეხედულებები, რათა მათ შეძლონ, აირჩიონ საკუთარი გზა ოჯახური პრობლემების მოსაგვარებლად“.

თქვენ გაეცანით ამერიკელი მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველის, ბოსტონის სემინარიის პროფესორის, ფსიქოთერაპევტის, ოჯახურ პრობლემებზე მომუშავე კონსულტანტის, ბავშვთა განვითარებისა და ფსიქოლოგიის დოქტორის ხარისხის მქონე შვიდი შვილის მამის ფილიპე მამალაკისის წიგნის:  „Perenting Toward the Kingdom“ შესავალს. ეს წიგნი უკვე თარგმნილია რუმინულ, ესტონურ, ბერძნულ და რუსულ ენებზე. რუსულ თარგმანში მისი სათაურია: „Икона и Газонокосилка – Принципы воспитания“.

ის მკითხველი, რომელიც ჩემს სტატიებს თვალს ადევნებს, შენიშნავდა, რომ მე ვცდილობ, განსხვავებული ავტორების მოსაზრებები გავაცნო ბავშვების აღზრდის საკითხებით დაინტერესებულ აუდიტორიას. იმედი მაქვს, ამ წიგნიდან ამონარიდები ძალიან ბევრ საინტერესო პრობლემაზე დაგაფიქრებთ. ფილიპე მამალაკისი ამ წიგნით მიზნად ისახავს, დაეხმაროს მშობლებს იმის გაცნობიერებაში, რომ აღზრდის ყოველდღიური პრობლემების გამო არ დაკარგონ მთავარი ორიენტირი – მორალური ადამიანის აღზრდა. ავტორი გვაცნობს საკუთარ უნიკალურ მიდგომებს და არც თანამედროვე ფსიქოლოგიისა და პედაგოგიკის მიღწევებს ივიწყებს.

გაკვეთილი მეორე მსოფლიო ომის თემაზე

ომი, – რას ნიშნავს ეს ორმარცვლიანი, სადა სიტყვა? ერთი ამოსუნთქვასავითაა, ბაგეს გასცდება და… ვეღარსად წაუხვალ. ხატოვნად იმასაც ამბობენ, ომს არც სქესი გააჩნია, არც ნაციონალობა და არც ასაკიო. როგორც ჩანს, მისი დაწყება-დასრულების თარიღიც ისტორიული პირობითობაა. შეგვიძლია, 9 მაისის მაგალითითაც ვიმსჯელოთ: ევროპა 8 მაისს ზეიმობს ჰიტლერის რეჟიმის დამხობის თარიღს, ჩვენ კი კვლავ საბჭოთა მემკვიდრეობით მიღებულ „გამარჯვების დღეს“ აღვნიშნავთ. ვესაუბროთ თუ არა ამის შესახებ მოსწავლეებს? რა თქმა უნდა, სიმართლე არ უნდა დავმალოთ და არც არასასურველ შეკითხვებს ავარიდოთ თავი; არ უგულვებელვყოთ კალენდარში წითლად აღნიშნულ თარიღს მიღმა მიჩქმალული ისტორიული პერიპეტიები. შემდეგ კი გაკვეთილის (და შესაბამისად წერილის) მთავარ თემაზე გადავიდეთ.

***

„მწვანეთითება ტისტუ“

„ომი არავის უნდა. როდესაც ის გარდაუვალია, უსუსურობა გიპყრობს, მაგრამ… საკმარისია ვინმემ ომი შეაჩეროს, კმაყოფილების ნაცვლად ზოგს ბრაზი ეუფლება,“ – ასეთ ურთიერთგამომრიცხავ ფრაზებს ვკითხულობთ „მწვანეთითება ტისტუში.“ წიგნში მართალია გამოგნილი ომია გაჩაღებული (ერთმანეთს წადიელები და გადიელები ებრძვიან), მაგრამ მისი გაანალიზება შესავლისთვის ზედგამოჭრილი მასალაა. თუნდაც ის ამბავი რად ღირს, ომში ჩართულ მხარეებს საომარი ქვემეხების ერთი მომწოდებელი რომ ჰყავთ. მომწოდებელი კი თავის მხრივ რკინის არგუმენტით გახლავთ შეიარაღებული: “ქვემეხი ქოლგა როდია, მზიან ამინდში რომ არავის დასჭირდეს, არც ჭილის ქუდია, წვიმიან ამინდში მაღაზიის თაროზე მტვერმა შეჭამოს. როგორი ამინდიც არ უნდა იდგეს, ქვემეხი მუდამ გაიყიდება!“

რაც შეეხება ტისტუს, ელვარე სასახლეში ბრწყინვალე მამასთან, თაიგულის მსგავს დედასთან, სარკესავით ალაპლაპებულ მანქანებსა და ძვირფასი ქვებივით მბზინავ ცხენებს შორის ცხოვრობს. თუმცა სიმდიდრე და ფარული ნიჭი უძლური აღმოჩნდება, ვერ გაუმკლავდება მიზნის მისაღწევად გამართლებულ „ადამიანურ“ მეთოდებს. ტისტუს გაქრობა ომების, ძალადობის, ავადმყოფობის, სიღარიბის, სიკვდილის წინააღმდეგ მიმართული პროტესტია. და ეს პროტესტი მინიატურულ ზღაპარში ორიგინალურად წარმოაჩინა მორის დრიუონმა – ადამიანმა, ახალგაზრდობაში პარტიზანებთან ერთად რომ იბრძოდა და საფრანგეთის ისტორიას რომანებად აქცევდა.

„ნოეს შვილი“

„ომინობის დროს ყველაზე საშიში მიჩვევაა, განსაკუთრებით საფრთხესთან შეგუება,“ – ამგვარი გამოცდილება შესძინა მეორე მსოფლიო ომმა გადამალულ ებრაელ ბავშვებს. ერიკ-ემანუელ შმიტის რომანი  „ნოეს შვილი“ სწორედ მათ განსაცდელზე მოგვითხრობს. თუმცა ომის დასრულების შემდეგ ამ ბავშვებისთვის რეალურ ცხოვრებაში დაბრუნებაც რთული  აღმოჩნდება: გასარკვევი აქვთ, ობლად დარჩენილებს, მარტოდმარტო მოუწევთ არსებობისათვის ბრძოლა თუ ბედი გაუღიმებთ და მშობლებს მიაგნებენ.

წიგნმის მთავარი გმირი, „ათი წლის ჟოზეფი ერთერთია იმ უამრავ ბავშვს შორის, ყოველ ცისმარე კვირადღეს დეფილეში რომ მონაწილეობს – ესტრადაზე უნდა გაიარ-გამოიაროს, რომელიმე ღვთისნიერს თავი რომ მოაწონოს და იმან მისი შვილად აყვანა მოინდომოს… მის განკარგულებაში 10 ნაბიჯია, რომელიც შანსს აძლევს თავის წარმოსაჩენად.“ ჟოზეფი ძალისხმევას არ იშურებს ობლობას წერტილი რომ  დაუსვას და საგულდაგულოდ წესრიგდება: იბანს საპნით, რომელიც ძლივს ქაფთება, მხრებში დავიწროვებულ პიჯაკს ირგებს და ცდილობს ჩაიცვას პირდაფჩენილი, დახვრეტილი, ძირგავარდნილი ფეხსაცმელი, რომელიც ტალახის რამდენიმე ფენით არის გაგლესილი და ეს უნარჩუნებს მთლიანობას. ბიჭუნა მთელ თავის იმედებს ამ ათ ნაბიჯში ატევს და ზოგჯერ გაუბედავად იმაზეც ოცნებობს, ნეტავ ნამდვილ მშობლებს მივაგნო მაყურებელს შორისო. მაგრამ… პოდიუმის თავსა და ბოლოშო „უფსკრულზე ღრმა სიჩუმე ჩასაფრებია.“ სწორედ ის სიჩუმე, კიდევ ერთხელ რომ დაგვფიქრებს ომის შვილების ტკივილსა და მძიმე მემკვიდრეობაზე.

„ბიჭი ზოლიან პიჟამაში“

ომი არც ისე სასიამოვნო სასაუბრო თემაა ბრუნოს დედიკოსთვის. სამაგიეროდ ბრუნოს მამა გახლავთ  განსაკუთრებული ადამიანი, რომელთან დაკავშირებითაც “ფიურერს დიდი გეგმები აქვს“ და ისეთი საქმეების გასაკეთებლად გზავნის, რომლის შესრულებასაც ყველას ვერ ანდობს.

ასე აღმოჩნდება ბრუნო აუვიცში – „სიცარიელის შუაგულში, მსოფლიოს ყველაზე უკაცრიელ ადგილას.“ თითქოს იქ არასდროს არავის გაეცინა, იქ არაფერი იყო ისეთი, რის გამოც თავს ბედნიერად ჩათვლიდი. გამგზავრებამდე კი ბიჭუნა სამ საუკეთესო მეგობართან ერთად ერთობოდა და იმ ქალაქით ტკბებოდა, რომლის სახლების აივნებიდან ფეხის წვერებზე აწეულს შეგეძლო ბერლინი დაგენახა.

კვლევა-ძიების მოყვარული ბრუნო „აუვიციდან თავის დაღწევის კამპანიას“ იწყებს და მალე ერთ უცნაურ  ბანაკს აღმოაჩენს. იქ ყველას ერთნაირი პიჟამა და ზოლიანი ნაჭრის ქუდი ახურავს, თვალცრემლიანები დაიარებიან და გულზე სულაც არ ეხატებათ მოცინარი, მყვირალა ჯარისკაცები, ბრუნოს მამიკოს მსგავს ფორმაში რომ გამოწყობილან. ბრუნო ცხრა წლის ბიჭუნა შმუელს გაიცნობს, რომელიც უწინ უდარდელად ცხოვრობდა დედ-მამასთან და ძმა იოზეფთან ერთად პატარა ბინაში, მაღაზიის თავზე. თუმცა ერთ დღეს მისი ცხოვრება რადიკალურად შეიცვალა და ბანაკში გადაასახლეს. დროთა განმავლობაში შმუელი უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ბრუნოსთვის ვიდრე სამი ბერლინელი მეგობარი. დროთა განმავლობაში ბრუნოს ეჭვი ღრღნის: რომელ სამკლავურს აირჩევდა სატარებლად, რომელიც შმუელს უკეთია თუ რომლითაც მამა და მისი კოლეგები იწონებს თავს?

შმუელის აზრით, „კარგი სამხედროები არ არსებობენ და მათ არ მოსწონთ როცა ხალხი უკეთ ხდება. პირიქით, უყვართ როცა ცუდად მთავრდება ყველაფერი.“ ბრუნოს მამას კი მიაჩნია, რომ აუვიცში ისტორიის შესაცვლელად ჩაიყვანეს. ბრუნო ცდილობს მავთულხრლართებიანი ღობის მიღმა მიაგნოს ჭეშმარიტებას. და აი, როდესაც შმუელს ხელს ჩამოართმევს და მასავით ზოლიან პიჟამაში გამოეწყობა, ასკვნის: „თუ სწორად გაცვია, იმ ადამიანად გრძნობ თავს რომელსაც განასახიერებ!“ უსასტიკესი  ფინალის პირისპირ დარჩენილი მკითხველი კი აცნობიერებს, რა უმაქნისია მზამზარეული შეხედულებები და კონკრეტული თარიღები, როდესაც ომი ბავშვების სამყაროს ეხება. როდესაც ომი უცაბედად წარმოქმნილი დამამძიმებელი მოვლენებითაა სავსე.

თანამედროვე სამყაროში სულ უფრო მეტი ადამიანი ამჯობინებს სწავლის სინქრონული და ასინქრონული საშუალებების გამოყენებას, რომელიც ელექტრონული სწავლების საფუძველია. მოზრდილი ადამიანები, ბავშვები, სტუდენტები და ზოგადად, სამუშაოზე მუდმივად დაკავებული ადამიანები, თვლიან, რომ დისტანციური სწავლება (რომელიც მათზე დაყრდნობით ხორციელდება) ახალი ცოდნისა და უნარების შეძენის ის გზაა, რომელიც ძალიან აუცილებელი და მნიშვნელოვანია შრომის ბაზარზე.

კონკრეტულად რაში გამოიხატება სინქრონული და ასინქრონული საშუალებების როლი წარმატებული სასწავლო პროცესის ორგანიზებაში?

ასინქრონული საშულებები დაფუძნებულია ისეთ ტექნოლოგიებზე, როგორიცაა: WWW, FTP, e-mail, Listserv, Forum.   ისინი უზრუნველყოფენ რა დროში ეფექტურ კომუნიკაციას, ფართოდ გამოიყენებიან საგანმანათლებლო მიზნებისათვის,  ძირითადად ისეთ შემთხვევაში, როდესაც ინტერნეტის ფართო წვდომა შეზღუდულია, ან არ არის საჭირო.

კომუნიკაციის სინქრონული საშუალებები ეფუძნება ისეთ ტექნოლოგიებს, როგორიცაა  IRC (Interactive Relay Chat), ICQ (I seek you), MOO Multi-User Object Oriented), MUD (Multi-User Domain), Telnet (Teletype Network),  FTP (File Transfer Protocol), On-line Database  და ა.შ. ისინი წარმატებით უზრუნველყოფენ  ინფორმაციის   ხელმისაწვდომობას რეალურ დროში, მაგრამ მხოლოდ ინტერნეტის ფართო სიხშირის პირობებში.

კომუნიკაციის სინქრონული საშუალებების როლი თანამედროვე განათლების გამოწვევებმა ძალიან გაზარდა, რადგან მათზე დაყრდნობით წარმატებით ვიყენებთ ელექტრონულ სასწავლო რესურსებს, მონაწილეობას ვიღებთ ონლაინდისკუსიებში, ონლაინკონფერენციებში, სემინარებში, რეალურ დროში ვიღებთ უკუკავშირს, განვიხილავთ პრობლემურ საკითხებს და ა.შ.

ამგვარად ორგანიზებული  სასწავლო პროცესი ავითარებს:

• საგნობრივ და საგანთაშორის  კომუნიკაციას როგორც გაკვეთილის და მოსწავლე-მასწავლებლის დონეზე, ასევე ცალკეულ მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს შორის;
• სასწავლო დაწესებულების პერსონალს შორის;
• კომუნიკაცია გაცილებით შორსაც მიდის და შეუძლია მოიცვას გლობალური საზოგადოება, სხვადასხვა ქვეყნის მოსწავლეები და სასწავლო პროცესის სხვა მონაწილეები.

სინქრონული საშუალებები ხელს უწყობენ:

• ინფორმაციის მოძიებას, დიალოგის წარმართვას, მონაცემების ბაზასთან წვდომას, მოსწავლის შემოქმედებითი საქმიანობის მართვას, უახლესი საგანმანათლებლო პროდუქტების ხელმისაწვდომობას, რეფერატის დაწერას, მოხსენებების გაკეთებას, საკუთარი პროდუქტის შექმნა/ გავრცელებას და სხვ.
•  მასწავლებლის როგორც მოსწავლეთა შემეცნებითი საქმიანობის ორგანიზატორი როლის გაზრდას, შეიცვალა რა მოსწავლისა და მასწავლებლის ურთიერთობის ფორმა. შესაბამისად, მასწავლებლის მომზადების ხარისხი და დონე კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი გახდა.

რა არის ასეთი სწავლა/სწავლების შედეგი?

• ერთგვარი ონლაინსაზოგადოების შექმნა, რომელიც ერთობლივად მუშაობს სხვადასხვა ინფორმაციაზე, დოკუმენტზე, ციფრულ ტექსტზე, საგნამანათლებლო რესურსზე და ა.შ.
• ადამიანები, რომელთაც არ ჰყოფნით დრო, დაესწრონ მეცადინეობებს „რეალურ“ კლასებში, პენსიონრები, განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ადამიანები, სულ უფრო მეტად ინტერესდებიან დისტანციური სწავლებით, რადგან ამ გზით ისინი მუდმივად არიან ჩართული ფაქტობრივ სასწავლო სივრცეში, ნებისმიერი საგნის შესწავლაში, და თან ისე, რომ არ ტოვებენ საკუთარ ოთახებს;
• ადამიანები, რომლებიც ცხოვრობენ პლანეტის ცალკეულ კუთხეში, პატარა ქალაქებში, სოფლებში, სატრანსპორტო საშუალებებისგან დამოუკიდებლად ახერხებენ ცოდნის შეძენას – კომპიუტერი და ინტერნეტი ახლა ყველაზე მოხერხებული გზა და საშუალება აღმოჩნდა ცოდნის შეძენის გზაზე;
• როცა გინდა, მაშინ ისწავლი – დღე-ღამის ნებისმიერ დროს, სწავლის ინტენსივობაც და ხანგრძლივობაც რეგულირდება მოსწავლის სურვილის მიხედვით, ძირითადად – დამოუკიდებლად.

თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ ნებისმიერი საკითხის შესწავლას თავისი სპეციფიკა აქვს და თავისი მეთოდი სჭირდება. ამიტომ, რადგან ალბერტ აინშტაინი ყველა ვერ იქნება, მასწავლებლის როლი მაინც აქტუალურია. ასეთ დროს ინტერნეტი და სინქრონული და ასინქრონული საშუალებები ნამდვილად მოსახერხებელი ფორმაა – ელექტრონული ფოსტის ან ნებისმიერი დისტანციური სწავლების ელემენტის გამოყენებით შესაძლებელია მასწავლებელთან კონტაქტი, კონსულტაციის გავლა, კითხვაზე პასუხის მიღება და დროული უკუკავშირი.

უფრო მეტიც – შეფასების მხრივ ამგვარი შეფასება გაცილებით საინტერესოა, რადგან დისტანციური სწავლება გამორიცხავს ნებისმიერი სახის პიროვნული სიმპტათია-ანტიპათიის ელემენტებს მასწავლებლებსა და მოსწავლეს შორის. მაგრამ ის, რაც სასიკეთოა, შესაძლოა საპირისპირო მნიშვნელობაც შეიძინოს, რადგან „ვირტუალურ“ მასწავლებელთან შეფასების მიღებისას პიროვნული თანაგანცდის მომენტი გამორიცხულია მოსწავლისთვის. მასწავლებელმა არ იცის, რეალურად ვინ არის მოსწავლე, საკონტროლო დავალებებიც კი ხშირად ანონიმური ფორმისაა, რეგისტრაციის ნომრის მიხედვით, მაგრამ ეს ყველაფერი რეალურად უზრუნველყოფს ობიექტურ შეფასებას.

აღსანიშნავია, რომ სინქრონულმა და ასინქრონულმა საშუალებებმა  სწავლება გაცილებით იაფიც გახადა ტრადიციული სწავლების ფორმასთან შედარებით და გაცილებით ხელმისწავდომიც, რადგან:

• „დისტანციურ“ მოსწავლეებს არ სჭირდებათ საკლასო ოთახები, მერხები, კოგნიტური სქემები და ცხრილები კედლებზე, დასუფთავების სამსახური და მოწესრიგებული კვების ბლოკი;
• „დისტანციური“ მოსწავლეები ძირითადად სწავლობენ დამოუკიდებლად და სასწავლო დაწესებულებას  იაფი უჯდება მასწავლებელთა ანაზღაურება და ა.შ.

სინქრონული და ასინქრონული  საშუალებები  ოპტიმალური გზაა ცოდნის შეძენით დაინტერესებული პირისთვის, ერთმანეთს შეუხამოს რამდენიმე მიმართულებით სწავლა და მინიმალური ანაზღაურებადი სამუშაო (ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინებით), შემდეგ კი მიიღოს შესაფერისი კომპეტენციის დამადასტურებელი დოკუმენტი.

რაც დრო გადის, საზოგადოების გამოწვევებთან ერთად, იხვეწება და სრულყოფილი ხდება ასინქრონული და სინქრონული მუშაობის პროცესიც, იქმნება ახალი პლატფორმები, თვალსაჩინო ხდება ამა თუ იმ ტექნოლოგიის დადებითი და უარყოფითი მხარე, მოსწავლეთა კომუნიკაციური კულტურა, ინდივიდის სოციალური ადაპტაციის ხარისხი და სულ უფრო მისაღები ხდება გამოთქმა, „ის, ვინც სწავლობს დისტანციურად, გაცილებით ბევრი იცისო“. იმედია, ჩვენს რეალობაში დამდგარი გამოწვევების გამკლავებასაც ადვილად შევძლებთ კომუნიკაციის ამ ფორმების გამოყენებით და მომავალში გაცილებით ეფექტიან სასწავლო სივრცეს შევქმნით მიღებული გამოცდილების გათვალისწინებით.

ხელოვნების ონლაინ გაკვეთილებზე, ალბათ, ისევე როგორც თქვენ, მე და ჩემმა მოსწავლეებმაც, ერთმანეთთან მიახლოების და შეხების არაერთი გზა აღმოვაჩინეთ. ეკრანის გაზიარებისას, პრეზენტაციის თუ ნახატების ჩვენებისას, დეტალების მონიშვნა, აქცენტების დასმა ერთად შეგვიძლია. ზოგ მოუსვენარ მხატვარს სურათებზე მიჩხაპნა ან წარწერების გაკეთება ახალისებს. არ ვუშლი, მხოლოდ ვთხოვ, ილუსტრაციას, რაზეც ვსაუბრობთ, ნუ დაფარავენ, მინაწერები თეთრ ფონზე გააკეთონ. და გაკვეთილის მსვლელობის დროს, შეკითხვებთან ერთად, გვერდების გადაფურცვლას ბავშვების მიხატული ვარსკვლავების და გულების ციმციმით ვაგრძელებთ.

ხატვა zoom-ის თეთრ დაფაზე კომუნიკაციის და თვითგამოხატვის ერთერთ საშუალებად გვექცა. გაკვეთილის ბოლო 5 წუთი დაფის გაზიარებას და სახალისო აქტივობას ეთმობა.

თავიდან ერთად შემოცვივდებოდნენ და ეკრანს აბსტრაქტულ ხაზებში ძირავდნენ. ახლა შეთანხმებულად მოდიან, ერთმანეთს აცდიან და ასე, ექსპრომტად, ხაზების გასეირნებაში, ისრების თუ წერტილების წვიმაში სამახსოვრო ნახატებს მიტოვებენ. ნახატები ზოგჯერ გაკვეთილის თემას აგვირგვინებს, ზოგჯერ არა. მთავარია, ეს ტრადიცია მომავალ გაკვეთილამდე ერთმანეთთან დამშვიდობების სახალისო ჩვეულებად ვაქციეთ. (სურ.1)

სკოლაშიც გვქონდა ასეთი რიტუალები, როცა ხელოვნება ბოლო გაკვეთილი იყო, ბავშვები დაფაზე ცარცით ხატავდნენ. რამდენიმე საათი ცოცხლობდნენ ეს ნახატები, სანამ დილის სველი ღრუბელი გადაუვლიდა და წაშლიდა ზედაპირიდან. ჩვენ ფოტოებში ვინახავთ ამ მოგონებებს. (სურ.2)

ნოსტალგია და წარსულის ხელშესახები ამბები განსაკუთრებით გვეძალება იძულებით სიშორეში. რამდენიმე დღის წინ მეექვსეკლასელებმა მხიარულად გაიხსენეს სკოლის ამბებიდან ის, თუ რა გვიქნა რაგბის ბურთმა ხელოვნების გაკვეთილზე. როცა ხელოვნების კაბინეტში საბა ენერგიული ნაბიჯებით შემოიჭრა, ხელში რაგბის ბურთით და სახეზე მრავალმნიშვნელოვანი ღიმილით. არ გამკვირვებია. ბავშვებს ასეთი რამეები უყვართ. ერთხელ ნიკას ნამდვილი მიკროსკოპი ჰქონდა გაკვეთილზე მოტანილი, ტასოს ფოკუსების მთელი ნაკრები, იოს საოცარი ფორმისა და ზომის მაგნიტები. ასეთ დღეებში ამ საგნების ნახატების გმირებად გადაქცევა ან მათთან დაკავშირებულ ამბებზე კომიქსების მოგონება გაკვეთილის გადასარჩენად კარგი გამოსავალი და, რაც მთავარია, სახალისოა.

მაგრამ იმ დღეს რაგბის ბურთი ნახატის სიუჟეტად ვერაფრით გაიმეტეს. რაღაც მომენტში მივხვდი, აკროტირის ფრესკების რეპროდუქციები, რაზეც უნდა გვესაუბრა, ჩემს ხელში თეთრი ბაირაღებივით ფრიალებდნენ. ბავშვებს გაკვეთილის მსვლელობისას კონცენტრაცია უჭირდათ. რაგბის ხიბლს და ბურთის სროლის ჟინს იმ წამს ადვილად ვერ შევაჩერებდი. თამაშგარე მდგომარეობაშიც ვერ დავრჩებოდი. დავხედე მომზადებულ მასალას და „მოკრივე ბიჭების“ ფრესკის რეპროდუქციით შევეცადე სიტუაციის მობრუნებას. (სურ.3)

და ამ ნახატით ხელში კედელთან გადავინაცვლე და ბავშვებს შევთავაზე ასეთი თამაში: შეეძლოთ ბურთით ოთახში მერხების ირგვლივ წრის შემორბენა, სანაცვლოდ ერთი კომენტარი უნდა ეთქვათ „მოკრივე ბიჭების“ შესახებ. ბურთის გადაცემა 2 კომენტარი იქნებოდა. დამთანხმდნენ, ჩამწკრივდნენ და დაიძრნენ. წამით, ან ცოტა მეტით ხნით  შეყოვნდებოდნენ, რეპროდუქციას აკვირდებოდნენ და ერთმანეთის მიყოლებით ასეთ შეფასებებს აკეთებდნენ:

– ეს ბიჭები ისე დგანან, მოცეკვავეები გეგონება.

– არა, ხელთათმანს ვხედავ, მოკრივეები უნდა იყვნენ.

– მგონი ჩვენხელები არიან.

– გრძელი ნაწნავები აქვთ.

– კარგად გარუჯული სხეულები.

– თუ მოკრივეები არიან, ცალ ხელზე ხელთათმანი რატომ უკეთიათ?

– ერთმანეთს თმებში სწვდებიან?

– სახეები პროფილში აქვთ.

– მარცხენა ბიჭი გაიმარჯვებს!

– ასეთი ნაწნავები ჩვენც მოგვიხდება.

– ისინი ქამრებს ატარებენ?

– თითქმის შიშვლები არიან, სამკაულებიც უკეთიათ ხელზე და მარცხენა ფიგურას – ყელზე.

– ლურჯი ქამარი.

– ტალღოვანი ხაზები.

– დამსკდარი კედლის ზედაპირი, „მოკრივე ბიჭების“ ფრესკა ძალიან დაზიანებულია.

ასე გადავაგორეთ რაგბის ბურთის შემოჭრა ხელოვნების გაკვეთილზე და „მოკრივე ბიჭებიც“ ჩვენი საერთო მოგონებების დაფაზე შევინახეთ.