მასწავლებლის პროფესია შემოქმედებით უნარს, რეაქციის სისწრაფეს და მიზნის შესაბამისად მოქმედებას მოითხოვს. მასწავლებლობა ცარიელი სიტყვა როდია; ამ ცნებაში ბევრი რამ ერთიანდება, უწინარესად კი პასუხისმგებლობა და ვალდებულება, პირველ რიგში – საკუთარი თავის მიმართ.

მასწავლებლი განუწყვეტლივ უნდა ეცნობოდეს სწავლების ინოვაციურ, კრეატიულ მეთოდებს, ქმნიდეს საკუთარ საგაკვეთილო ჩარჩოს მორგებულ მასალებს და ეფექტურად იყენებდეს მათ საგაკვეთილო პროცესში.

პედაგოგის მონდომება და მოწოდების სიმაღლეზე დგომა სასწავლო პროცესის წარმატების წინაპირობაა, განურჩევლად იმისა, ვირტუალურ სივრცეში მიმდინარეობს გაკვეთილი თუ ჩვეულებრივ საკლასო ოთახში.

სტატიის მიზანია, კოლეგებს გავუზიარო ელექტრონული წიგნების სასწავლო პროცესში გამოყენების გამოცდილება.

ციფრული ტექნოლოგიები მრავალფეროვან არჩევანს გვთავაზობს. ერთ-ერთი სასარგებლო რესურსია საიტი https://www.storyjumper.com/, რომელზეც შეიძლება შევქმნათ ილუსტრირებული ელექტრონული წიგნები, გავაფორმოთ და მიზნობრივად გამოვიყენოთ სასწავლო პროცესში.

ელექტრონული ხმოვანი წიგნი საშუალებას იძლევა, ასახსნელი ტექსტი მოსწავლეებს მივაწოდოთ ვიზუალურად მიმზიდველი სახით და, სურვილისამებრ, დავურთოთ ხმოვანი ეფექტებიც. კომპიუტერის მაუსის გამოყენებით წიგნი იფურცლება.

აქტივობამ ჩემს მოსწავლეებში დიდი ინტერესი გამოიწვია.

წიგნის სრული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ ბმულზე.

აქვე ვურთავს ჩემ მიერ storyjumper.com-ზე შექმნილი ელექტრონულ წიგნებს.

მასწავლებელმა შეიძლება თვითონვე შექმნას და მიაწოდოს მოსწავლეებს ასეთი წიგნები ან თავად მოსწავლეებს შეაქმნევინოს ისინი. ქვემოთ მოცემულ ბმულზე შეგიძლიათ იხილოთ მოსწავლეთა მიერ შექმნილი წიგნები.

კარგი იქნება, ამ წიგნების გამოყენებით მოსწავლემ შეასრულოს კომპლექსური დავალება. მაგალითად, „გააგრძელე ტექსტი“, „დაასურათე ტექსტი“ და ა.შ.

პროგრამის გამოყენებისთვის საჭიროა გაიაროთ რეგისტრაცია. ამის შემდეგ კი შეგიძლიათ შექმნათ სხვადასხვა დიზაინის წიგნები. შეიძლება მათი გახმოვანება საკუთარი ხმით.

დასკვნის სახით შეიძლება ვთქვათ, რომ ასეთი საინტერესო აქტივობების გამოყენება ხელს უწყობს:

• მოსწავლეებში ციფრული წიგნიერების უნარის განვითარებას;
• მოტივაციის ამაღლებას;
• ხალისიანი სასწავლო გარემო შექმნას.

დედამიწის პოლარული რეგიონები ყველაზე მკაცრი და ცივი ადგილებია ჩვენს პლანეტაზე. საუკუნეების განმავლობაში საკუთარი სიცოცხლის ფასად ცდილობდნენ ადამიანები ჩრდილოეთი და სამხრეთი პოლარული წრეების მიღმა მდებარე ტერიტორიებამდე მიღწევას და მათ შესწავლას.

საინტერესოა, რა ვიცით მათ შესახებ?

მეცნიერული თვალსაზრისით, ოთხი ჩრდილოეთი პოლუსი არსებობს: 1. ჩრდილოეთი მაგნიტური პოლუსი – წერტილი დედამიწის ზედაპირზე, რომლისკენაც მიმართულია მაგნიტური კომპასები; 2. ჩრდილოეთი გეოგრაფიული პოლუსი, რომელზეც გადის წარმოსახვითი გეოგრაფიული ღერძი; 3. ჩრდილოეთი გეომაგნიტური პოლუსი, რომელიც დაკავშირებულია დედამიწის მაგნიტურ ღერძთან; 4. ჩრდილოეთის მიუღწევლობის პოლუსი – ჩრდილოეთ ყინულოვან ოკეანეში მდებარე ყველაზე ჩრდილოეთი წერტილი, რომელიც ყველაზე მეტადაა დაშორებულია დედამიწის ყველა მხრიდან. ანალოგიურად, განასხვავებენ ოთხ სამხრეთ პოლუსს: სამხრეთ მაგნიტურ პოლუსს, სამხრეთ გეოგრაფიულ პოლუსს, სამხრეთ გეომაგნიტურ  პოლუსს და სამხრეთის მიუღწევლობის პოლუსს. გარდა ამისა, არსებობს საცერემონიო სამხრეთი პოლუსი – ადგილი სკოტ-ამუნდსენის სადგურზე, რომელიც ფოტოსესიისთვისაა განკუთვნილი. ის გეოგრაფიული პოლუსიდან სულ რამდენიმე მეტრზე მდებარეობს. ვინაიდან ყინულის საფარი მუდმივ მოძრაობაშია, პოლუსის აღმნიშვნელი ნიშნული ყოველ წელს 10 მეტრით გადაადგილდება.

დედამიწის პოლუსები: A – გეოგრაფიული პოლუსი, B – გეომაგნიტური პოლუსი, C – მაგნიტური პოლუსი

ჩრდილოეთ პოლუსთან ყველაზე ახლოს მდებარეობს გრენლანდიის ჩრდილოეთით მდებარე პატარა კუნძული კაფეკლუბენი, რომელიც სულ რაღაც 707 კმ-ითაა დაშორებული პოლუსიდან.

დედამიწის მაგნიტური პოლუსები ერთმანეთთან დედამიწის მაგნიტური ველითაა დაკავშირებული. ეს პოლუსები დედამიწის ჩრდილოეთით და სამხრეთით მდებარეობს, მაგრამ მათი მდებარეობა არ ემთხვევა გეოგრაფიულ პოლუსებს, რადგან ჩვენი პლანეტის მაგნიტური ველი მუდმივად იცვლება. სწორედ ამიტომ მაგნიტური პოლუსები, გეოგრაფიულისგან განსხვავებით, ადგილმდებარეობას იცვლის.

ჩრდილოეთი მაგნიტური პოლუსი ზუსტად არქტიკულ რეგიონში არ მდებარეობს. იგი წელიწადში 10-40 კმ სიჩქარით გადაადგილედება აღმოსავლეთისკენ, რადგან მაგნიტურ ველზე გავლენას ახდენს მიწისქვეშა დამდნარი ლითონები და მზისგან დამუხტული ნაწილაკები. სამხრეთი მაგნიტური პოლუსი ჯერ კიდევ ანტარქტიდაშია, მაგრამ ისიც დასავლეთისკენ გადაადგილდება წელიწადში 10-15 კმ სიჩქარით.

ჩრდილოეთი პოლუსი არქტიკაში, კონტინენტებით გარშემორტყმულ გაყინულ ოკეანეშია. არქტიკული რეგიონი, გარდა ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანისა, კანადის, გრენლანდიის, რუსეთის, აშშ-ს, ისლანდიის, ნორვეგიის, შვედეთისა და ფინეთის ნაწილებს მოიცავს.

სამხრეთი პოლუსი დედამიწის ყველაზე სამხრეთით მდებარე და მთლიანად სამხრეთის ოკეანით გარშემოტყმულ კონტინენტზე – ანტარქტიდაზე მდებარეობს. ანტარქტიდის ფართობი 14 მლნ კვ. კმ-ია და მეხუთე ადგილზეა კონტინენტებს შორის ფართობის მიხედვით. მისი ტერიტორიის 98% ყინულითაა დაფარული.

მართალია, ჩრდილოეთ და სამხრეთ პოლუსებს განსხვავებული განედები აქვთ, მაგრამ ორივე პოლუსზე თავს იყრის ყველა მერიდიანი.

სამხრეთ პოლუსზე ჩრდილოეთ პოლუსთან შედარებით მეტად ცივა. ტემპერატურა ანტარქტიდაში იმდენად დაბალია, რომ ამ კონტინენტის ბევრ ადგილას თოვლი არასდროს დნება. საშუალო წლიური ტემპერატურა ამ რეგიონში -58⁰C-ია, ხოლო ყველაზე მაღალი ტემპერატურა აქ 2011 წელს დაფიქსირდა და -12.3⁰C შეადგინა. არქტიკულ რეგიონში საშუალო წლიური ტემპერატურა ზამთარში -43⁰C-ია, ხოლო ზაფხულში – 0⁰.

არსებობს რამდენიმე მიზეზი, რის გამოც სამხრეთ პოლუსზე უფრო ცივა, ვიდრე ჩრდილოეთზე. ანტარქტიდა ხმელეთის უზარმაზარი მასივია და ის ოკეანიდან შედარებით ნაკლებ სითბოს იღებს. მისგან განსხვავებით, არქტიკულ რეგიონში ყინულის საფარი შედარებით თხელია, ხოლო მის ქვეშ ოკეანეა, რომელიც ტემპერატურას „ამსუბუქებს“. გარდა ამისა, ანტარქტიდა ჩრდილოეთ ყინულოვან ოკეანესთან შედარებით 2.3 კმ-ით უფრო მაღალია.

არქტიკაში, ჩრდილოეთი პოლუსის მიმდებარე რეგიონში, ყინული, როგორც წესი, ზაფხულში დნება და ზამთარში ისევ იყინება. თუმცა ბოლო წლების განმავლობაში კლიმატის ცვლილების გამო ყინულის საფარმა სწრაფი ტემპით დაიწყო დნობა. ზოგიერთ მეცნიერს მიაჩნია, რომ საუკუნის ბოლოს ან შესაძლოა უფრო ადრეც არქტიკული ზონა ყინულის გარეშე დარჩება. ანტარქტიდაში მსოფლიო მყინვარების 90%-ია თავმოყრილი და ყინულის სისქე 2.1. კმ-ია. მთელი ეს ყინული რომ დადნეს, მსოფლიო ოკეანის დონე 61 მ-ით აიწევს. თუმცა, საბედნიეროდ, ჯერჯერობით ასე არ ხდება.

პოლუსებზე დრო გრძედების მიხედვით განისაზღვრება. მაგალითად, როცა მზე ზუსტად დამკვირვებლის თავზეა, ადგილობრივი დროით შუადღეა; რაკი პოლუსებზე გრძედების აღმნიშვნელი ყველა ხაზი იკვეთება, მეცნიერები პოლუსებზე იმ სასაათო სარტყლის დროს იყენებენ, რომელიც სურთ. როგორც წესი, ისინი გრინვიჩის დროით ან იმ ქვეყნის დროით სარგებლობენ, საიდანაც ისინი ჩამოვიდნენ. ანტარქტიდაზე ამუნდსენ-სკოტის სადგურზე მეცნიერებს შეუძლიათ, მსოფლიოს უსწრაფესად შემოუარონ და 24-ვე სასაათო სარტყელი რამდენიმე წუთში გაიარონ.

დედამიწის პოლუსები უნიკალური ადგილებია, სადაც შესაძლებელია დაკვირვება ყველაზე გრძელ დღეზე, რომელიც 178 დღე-ღამე გრძელდება და ყველაზე გრძელ ღამეზე, რომელიც 187 დღე-ღამე გრძელდება. პოლუსებზე მზე წელიწადში ერთხელ ამოდის და ჩადის. ჩრდილოეთ პოლუსზე მზე მარტში, გაზაფხულის ბუნიობისას იწყებს ამოსვლას და სექტემბერში, შემოდგომის ბუნიობისას ჩადის. სამხრეთ პოლუსზე კი პირიქით – მზე შემოდგომის ბუნიობისას ამოდის და გაზაფხულის ბუნიობისას ჩადის. ზაფხულში მზე აქ ყოველთვის ჰორიზონტზეა და სამხრეთი პოლუსი მთელი დღე-ღამის განმავლობაში იღებს მზის სინათლეს, ზამთარში მზე ჰორიზონტზე დაბლაა და ამ დროს მთელი დღე-ღამის განმავლობაში ბნელა.

ჩრდილოეთ და სამხრეთ პოლარულ რეგიონებში განსხვავებულია ცხოველთა სამყაროც. ანტარქტიდის სავიზიტო ბარათია პინგვინი, რომელსაც აქ ბუნებრივი მტერი არ ჰყავს, ხოლო ჩრდილოეთი პოლარული რეგიონების ბინადარია თეთრი დათვი. მათ რომ ერთ საარსებო გარემოში ეცხოვრათ, პოლარულ დათვებს არ მოუწევდათ საკვებზე „დარდი“. აღსანიშნავია, რომ თეთრი დათვი ჩრდილოეთი ნახევარსფეროს ყველაზე დიდი მტაცებელი ცხოველია. ის ჩრდილოეთი ყინულოვანი ოკეანის ჩრდილოეთ ნაწილში ბინადრობს და სელაპებითა და ლომვეშაპებით იკვებება.

ბევრი მოგზაური ცდილობდა დედამიწის პოლუსების დალაშქვრას და მრავალი მათგანის სიცოცხლე სწორედ ამ მოგზაურობებს შეეწირა. მე-18 საუკუნიდან მოყოლებული, ჩრდილოეთი პოლუსის დასაპყრობად რამდენიმე ექსპედიცია ჩატარდა. დღესაც რამდენიმე მოსაზრება არსებობს იმის შესახებ, თუ ვინ მიაღწია პირველად დედამიწის უკიდურეს ჩრდილოეთ წერტილს. 1908 წელს ამერიკელმა მოგზაურმა ფრედერიკ კუკმა პირველმა განაცხადა, რომ ჩრდილოეთ პოლუსს მიაღწია, მაგრამ მისმა თანამემამულემ რობერტ პირიმ უარყო მისი განცხადება და 1909 წლის 6 აპრილიდან ის ოფიციალურად ითვლება ჩრდილოეთი პოლუსის დამპყრობლად.

პირველი გადაფრენა ჩრდილოეთი პოლუსის თავზე 1926 წლის 12 მაისს დირიჟაბლ „ნორვეგიით“ განახორციელეს ნორვეგიელმა მოგზაურმა რუალ ამუნდსენმა და იტალიელმა უმბერტო ნობილემ. პირველი ატომური წყალქვეშა ნავი „ნაუტილუსი“ პოლუსს 1956 წლის 3 აგვისტოს ესტუმრა. იაპონელი ნაომი უემურა პირველი ადამიანია, რომელმაც 1978 წელის 29 აპრილს მარტომ მიაღწია ჩრდილოეთ პოლუსს. მას ძაღლებიანი მარხილით პოლუსამდე მისაღწევად 57 დღე დასჭირდა და ჯამში 725 კმ გაიარა. დიმიტრი შპაროს ექსპედიცია კი 1979 წლის 31 მაისს თხილამურებით მივიდა პოლუსამდე. ექსპედიციის მონაწილეებმა 77 დღეში 1500 კმ გაიარეს. ლუის გორდონ პიუ პირველი ადამიანია, რომელმაც ჩრდილოეთ პოლუსი „გადაცურა“: მან პოლუსის მიდამოებში 2007 წლის ივლისში -2 გრადუსიან წყალში 1 კმ გაცურა.

რაც შეეხება სამხრეთ პოლუსს, ის პირველად რუალ ამუნდსენმა და ბრიტანელმა მკვლევარმა რობერტ სკოტმა დალაშქრეს. სწორედ მათ პატივსაცემად დაერქვა პირველ სამეცნიერო სადგურს ამუნდსენ- სკოტის სახელი. ორივე ექსპედიცია სხვადასხვა გზით წავიდა და რამდენიმე კვირის განსხვავებით მიაღწია პოლუსს: ამუნდსენმა – 1911 წლის 14 დეკემბერს, ხოლო სკოტმა – 1912 წლის 17 იანვარს. პირველი გადაფრენა სამხერთ პოლუსის თავზე ამერიკელმა რიჩარდ ბერდმა შეასრულა 1928 წელს. 1989 წელს არვიდ ფუკსმა და რეინოლდ მეისნერმა ანტარქტიდა პირველად გადასერეს ფეხით.

მიუხედავად იმისა, რომ სამხრეთ პოლუსზე მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის დროშა ფრიალებს, ანტარქტიდა ერთადერთი ადგილია დედამიწაზე, რომელიც არავის ეკუთვნის და სადაც არ არის მკვიდრი მოსახლეობა. აქ მოქმედებს ხელშეკრულება ანტარქტიდის შესახებ, რომლის თანახმად, კონტინენტის ტერიტორია და რესურსები მხოლოდ და მხოლოდ სამშვიდობო და სამეცნიერო მიზნებისთვის უნდა იყოს გამოყენებული. მეცნიერები, მკვლევრები, უმთავრესად – გეოგრაფები და გეოლოგები, ის ხალხია, რომლებიც დროდადრო ანტარქტიდაში სამუშაოდ მიემგზავრებიან. სამაგიეროდ, ჩრდილოეთ პოლარულ რეგიონში – ალასკაზე, კანადაში, გრენლანდიაში, სკანდინავიასა და რუსეთში – ჯამში 4 მლნ-ზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს.

ივნისის შუა რიცხვებში მოსწავლეებისთვის სწავლა სრულდება. დამღლელი წლის შემდეგ მათთვის ნანატრი დასვენების დღეები დგება, რასაც ვერ ვიტყვით მასწავლებლებზე. როცა მოსწავლეები სკოლისკენ მიმავალ მასწავლებელს მოჰკრავენ ხოლმე თვალს, გაოცებულები ეკითხებიან: „მას, თქვენ კიდევ სკოლაში დადიხართ?!“ დიახ! მასწავლებლები ჯერ კიდევ დადიან სკოლაში. ესწრებიან ტრენინგებს, აჯამებენ დასრულებულ სასწავლო წელს და მომავალი წლის გეგმასაც კი ადგენენ.

როგორია მასწავლებლის ზაფხული? დასვენების დღეების მიუხედავად, მაინც მძიმე და დაღლილობის შეგრძნებით სავსე. ყველა მასწავლებელს აქვს პორტფოლიო, რომელსაც სასწავლო წლის პარალელურად აწესრიგებს. თუმცა სასწავლო წლის ბოლოს მისი საბოლოოდ სისრულეში მოყვანის დრო დგება, რაც გულისხმობს შემდეგს: ჩააწყოს მოსწავლეთა აკადემიური შედეგები, წარადგინოს დამრიგებლისა და საგნის ანგარიში, შეადგინოს ჩატარებული ღონისძიებების ნუსხა, გადაახარისხოს რესურსები და ა.შ.

საკლასო ოთახის მოწესრიგებაც ერთი დიდი ცალკე აღებული საქმეა. მთელი წლის განმავლობაში ივსება საკლასო ოთახი სხვადასხვა რესურსითა თუ თვალსაჩინოებით, რომელთა გადახარისხებაც მასწავლებლის მოვალეობაა – რას გამოიყენებს მომდევნო წლისთვის, რა აღარ დასჭირდება და ა.შ. აქ უნდა ითქვას ისიც, რომ კოლეგები აქტიურად უზიარებენ ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას, რესურსებსა თუ ჩატარებულ ღონისძიებებს და ურთიერთთანამშრომლობის ფონზე მასწავლებელს უფრო მეტი იდეა უჩნდება მომავალი წლის დასაგეგმავად.

დაგეგმვა მნიშვნელოვანია, რათა მასწავლებელი მომზადებული შეხვდეს ახალ სასწავლო წელს. ალბათ გაგიკვირდებათ – ხომ შეიძლება, ეს ყველაფერი სექტემბერშიც მოესწროსო? გეტყვით, რომ ბევრი მასწავლებელი ზაფხულშიც არ წყვეტს მოსწავლეებზე ფიქრს. ჩემი მოსწავლეები შემოდგომაზე უკვე მეოთხეკლასელებად დამიბრუნდებიან. არც კი ვიცი, ასე მალე როგორ გავიდა დრო. დისტანციურ სწავლებას ვაბრალებ და თან გული მწყდება. რა თქმა უნდა, დავიწყე იმაზე ფიქრი, როგორ აღვნიშნოთ მეოთხე კლასის დამთავრება, რა ტიპის აქტივობები ჩავატაროთ და ღონისძიების როგორი ფორმატი იქნება მისაღები. გარდა ამისა, რამდენიმე პროექტის განხორციელებაც დავსახე მიზნად და კვირიდან კვირამდე ახალი დეტალებითა და იდეებით ვავსებ. დარწმუნებული ვარ, პირველკლასელთა მასწავლებლებიც არანაკლებ ღელავენ – ისინი ხომ ახალ მოსწავლეებთან შესახვედრად ემზადებიან. ეს ყველაფერი კი ზაფხულში ხდება, მაშინ, როდესაც ოფიციალურად კუთვნილი შვებულება გვაქვს, თუმცა იქ, სადაც მოსწავლეებსა და სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებაზე ფიქრს ეხება საქმე, მასწავლებლისთვის შვებულება არ არსებობს.

ასე იცის ამ პროფესიის სიყვარულმა.

ამბების ლამაზად თხრობა, საინტერესოდ გადმოცემა დღეს, ციფრულ ეპოქაში, არამხოლოდ მწერლებსა და ჟურნალისტებს გვჭირდება – ვფიქრობ, ეს უნარი ყველა პროფესიის ადამიანებს გამოადგებათ, განსაკუთრებით კი მასწავლებლებს. მათ გამუდმებით უწევთ იმაზე ფიქრი, როგორ გახადონ სწავლების პროცესი უფრო საინტერესო, როგორ მიაწოდონ მოსწავლეს მასალა ისე, რომ ადვილი აღსაქმელი და დასამახსოვრებელი იყოს, როგორ გადმოსცენ სათქმელი ისე, რომ მოსწავლემ ის იოლად გაიგოს და აითვისოს. კარგი მასწავლებელი გაკვეთილს ისე გეგმავს, რომ მოსწავლე მთელი გულისყურით ერთვება პროცესში და ასეთი გაკვეთილი მისთვის დაუვიწყარი ხდება.

ადამიანებს გვიყვარს ისეთი ისტორიების მოსმენა, რომლებთანაც ემოციურ კავშირს ვგრძნობთ; რომლებიც დავიწყებულს გაგვახსენებს, მოგონებების სიმებს შეარხევს, ძველ სურნელს მოიყოლებს ან იმდენად ცოცხალი აღმოჩნდება, რომ მათზე ფიქრი დიდხანს გაგვყვება და ყველასთვის გაზიარებას მოგვანდომებს. ხომ იმისთვის ვკითხულობთ წიგნებს, ვუყურებთ ფილმებს და ვუსმენთ მუსიკას, რომ მოსაწყენი რეალობის მდინარება დროებით შევაჩეროთ.

ზოგიერთ ადამიანს ამბების საინტერესოდ გადმოცემის ნიჭი აქვს, თუმცა შესაძლებელია ამ უნარის განვითარება და ისეთი ფორმების მიგნება, რომელთა წყალობით ამბებს შთამბეჭდაობას შევმატებთ და შესაძლოა დაუვიწყარიც კი გავხადოთ.

დღეს ჩვენ ბევრი ამბის ტყვეობაში ვართ, თუმცა ყველა ამბავი განსაკუთრებული არ არის. ამიტომაც ვეძებთ უნიკალურ ისტორიებს, რომლებიც ჩვენზე იმოქმედებს, ესთეტიკურ სიამოვნებას მოგვანიჭებს და ცოტა ხნით სხვა განზომილებაში გადაგვიყვანს.

სთორითელერი, სთორითელინგი – ეს სიტყვები ბოლო დროს ხშირად გვესმის. ორივე სიტყვა ამბების მოყოლას უკავშირდება და მთავარი აქაც ისაა, ვინ უფრო საინტერესო, ცოცხალ და შთამბეჭდავ ამბავს მოგვითხრობს, როგორი იქნება მისი ამბავი და თხრობის რა ფორმებს გამოიყენებს ჩვენს დასაინტერესებლად. სთორითელერი მთხრობელია, რომელიც სიტყვით აჯადოებს მსმენელს, წარმოსახვას უღვიძებს და თავისი ამბების სამყაროში იტაცებს.

რამდენიმე წლის წინ მეუღლესთან ერთად მოკლე ვიდეოფილმი გადავიღე წალკის რაიონში მცხოვრებ ახალგაზრდა მასწავლებელ ირა ძირკვაძეზე. გადაღებების წინ ვფიქრობდით, საინტერესოდ როგორ გვეჩვენებინა ახალგაზრდა მასწავლებლის საქმიანობა და ცხოვრება რეგიონში, ვეძებდით ფორმას, რომ ვიდეოს თავისი მაყურებელი ეპოვა და თავი დაემახსოვრებინა. სანამ გადაღებას შევუდგებოდით, ირასთან წინასწარ გავიარეთ დეტალები, შევთანხმდით კადრებზე და იმაზე, რა იქნებოდა გადაღებისთვის კარგი და საინტერესო. ვიდეო მშვენიერი გამოვიდა. ირას ამბავში ახალი ის იყო, რომ ახალგაზრდა და მოტივირებული მასწავლებელი წალკის რაიონის სოფელში ასწავლიდა, მოსწავლეების საჭიროებებს იცნობდა, მათთან დასაახლოებლად ახალ-ახალ გზებს პოულობდა – ხან ველოსიპედით სეირნობდა მათთან ერთად, ხან ფეხბურთს ეთამაშებოდა და გაკვეთილებსაც ისე გეგმავდა, რომ ამ პროცესის მთავარი გმირი მოსწავლე ყოფილიყო.

ირას უყვარს თავისი პროფესია და მისი მნიშვნელობაც კარგად ესმის. Ჩვენი ვიდეოს შემდეგ ირას საქმიანობა სხვა ტელევიზიებმაც გააშუქეს, გაზეთებმაც დაწერეს მასზე და სოფელ გუმბათსაც ბევრჯერ ესტუმრნენ. ერთი სიტყვით „გოგონა მზის ჩასვლის მხარიდან“, როგორც ამბავი, შედგა და თავისი აუდიტორია იპოვა.

როდესაც ამბის თხრობას ვიწყებთ, ზეპირად წერილობით თუ სხვა ფორმით, მნიშვნელოვანია, თავად გვქონდეს მასთან ემოციური კავშირი, რათა შეგვეძლოს, სხვასაც გავუზიაროთ ეს ემოცია და უფრო მიმზიდველი გავხადოთ ჩვენი ნაამბობი. ასევე მნიშვნელოვანია, როგორ მივიტანთ ჩვენს ამბავს აუდიტორიამდე და რა ინსტრუმენტებს გამოვიყენებთ ამისთვის.

სანამ ჩვენი ამბის გაზიარებას შევუდგებოდეთ, კარგი იქნება, წინასწარ დავსვათ რამდენიმე კითხვა და შევაფასოთ ამბის პოტენციალი.

* როგორი ამბავია საინტერესო და როგორ ამბავს მოვუსმენდი, წავიკითხავდი ან ვნახავდი?

* როგორ მოვყვე ჩემს ამბავს, როგორ ავაწყო მისი სტრუქტურა ისე, რომ საინტერესო და მიმზიდველი გავხადო?

* რაგვარ ჭრილში უნდა დავინახო და დავანახო სხვებს ეს ამბავი, როგორი კუთხე მოვუძებნო?

* რა მიზანი აქვს ჩემს ამბავს? რას გვაძლევს ეს ამბავი, რატომ უნდა ავირჩიოთ ის და რა ღირებულების მატარებელია?

დღეს ინფორმაციების, ამბებისა და ისტორიების ზღვაში გვიწევს ტივტივი, ყველაფრის წასაკითხავად, მოსასმენად და სანახავად დრო აღარ გვაქვს და ყურადღების მიპყრობაც საკმაოდ ძნელია. თუ ვიცით, რომ ჩვენს ამბავს აქვს რაღაც განსაკუთრებული მახასიათებელი, რაღაცით უფრო მეტია იმაზე, რაც ჩვენს ირგვლივ ირევა, უფრო მიმზიდველია, მეტი ღირებულება გააჩნია, ის აუცილებლად იპოვის თავის აუდიტორიას.

სწორედ ამ მიზნით და ამ პრიორიტეტების გამო ვირჩევთ ჩვენც სხვა ამბავს, წინასწარ ვარკვევთ, რა სარგებელს მოგვცემს ის და რატომ უნდა დავუთმოთ მას დრო.

Ჩემი საყვარელი სთორითელერი კი ჩემი ბებია იყო, ისტორიების უბადლო მთხზველი და ძველი ამბების ჩვენამდე მომტანი. ბებია, რომელსაც სკოლაში არ უვლია, მაგრამ ჩინებული უნარი ჰქონდა, ძველი ამბები ისე გაეცოცხლებინა, რომ ხელშესახები და დასანახი ყოფილიყო პატარა შვილიშვილებისთვის. ზამთრის ცივ საღამოებში, როცა ბებია მის საწოლში შეყუჟულებს ან ბუხართან, ჭრაქის შუქზე, მოკალათებულებს, გვიყვებოდა ათას ამბავს, ზოგს – მართლა თავს გადახდენილს და ზოგს – მოგონილს, ჩვენი წარმოსახვა ფრთებს შლიდა და გვინდოდა, ბებიას არასდროს დაესრულებინა თხრობა. კარგი სთორითელერობაც ალბათ ეს არის – მოჰყვე ისე, რომ არ დაღალო, თავი არ მოაბეზრო მსმენელს.

სასწავლო წლის ბოლოს ახლად კითხვანასწავლი მოსწავლეებისთვის სარეკომენდაციო წასაკითხ ლიტერატურას ვეძებდი. ხომ არის ხოლმე, რომ მასწავლებელი ზოგჯერ ისეთ წიგნს წააწყდები, რომელიც თავად გკარნახობს საინტერესო აქტივობებს. ჩემთვის ამგვარი აღმოჩენა იყო ქართველი მწერლის ინგა თეთრაძის ერთი პატარა წიგნი „რატომელა ანუ ცნობისმოყვარე ბიჭი“, რომელიც წელს გამოიცა.

წიგნის მთავარი გმირი რატომელა ერთი ჩვეულებრივი ბიჭია, რომელსაც აინტერესებს ყველაფერი, რაც მის გარშემო ხდება. კითხვა „რატომ?“ მოსვენებას არ აძლევს, ამიტომაც ბავშვებმა „რატომელა“ შეარქვეს. იგი ბევრს კითხულობს, ფიქრობს, აზროვნებს… ხან თავად პოულობს პასუხებს, ხან კი უფროსების დახმარებით აკვირდება სამყაროს და უდიდეს სიხარულს ანიჭებს ახალი აღმოჩენები.

წიგნის წაკითხვის შემდეგ ვიფიქრე, რომ საინტერესო იქნებოდა ამ ბიჭუნას გაცნობა ჩემი 6-7 წლის მოსწავლეებისთვის. ჰოდა, შევიძინე თითოეულისთვის წლის სამახსოვრო წიგნად და თითქმის ყოველ გვერდზე ჩავაკარი შესაბამისი კითხვები თუ აქტივობები. როგორც მშობლები მწერენ ამგვარმა დეტალურმა ინსტრუქციამ ბავშვებსა და მშობლებს წიგნზე მუშაობა გაუადვილა. ამან მიბიძგა და გამათამამა, რომ სტატიის შინაარსიც ამგვარი ყოფილიყო.

გთავაზობთ აქტივობათა ინსტრუქციას, რომელიც ამ წიგნისთვის გავწერე:

„გვ. 3-5

რატომ შეარქვეს ბავშვებმა „რატომელას“ ეს სახელი?

როგორი ბიჭია რატომელა?

წერილობით დაასრულე წინადადება: „მშვენიერია, როცა შენი ცხოვრების გზას ……“.

როგორ ფიქრობ, რატომ არ არის მატარებელი, თვითმფრინავი, გემი ცოცხალი არსებები, ისინიც ხომ მოძრაობენ?

დახატე 1 ცოცხალი და 1 არაცოცხალი საგანი. ამ საგნებზე შეადგინე სამ-ოთხსიტყვიანი წინადადებები და მიაწერე ნახატის ქვეშ.

გვ.6-7

დაფიქრდი, რატომ აწყობენ ყვავილებს წყლიან ვაზაში?

სოფელში ყოფნისას დაკრიფე სხვადასხვა ყვავილი თუ ფოთოლი, ჩადე წიგნში. ამოიღეთ 1 კვირის შემდეგ და ჩააკარი დღიურში (რვეულში, წიგნაკში), რომელსაც დააწერ „ჩემი ზაფხული“. შეეცადე, დაადგინო, რა ჰქვია შენს ყვავილებს და მიაწერო სახელებიც.

დახატე წიწვოვანი და ფოთლოვანი ხე ფესვებიანად. მიაწერე ყველა ორგანოს თავისი სახელი (ფესვი, ღერო, ფოთოლი, ყვავილი ან ნაყოფი). მოიფიქრე სახელი თითოეული ხისთვის.

გვ. 8-9

წყლიანი ჭიქა მოათავსე ფანჯარაზე. დანიშნე მარკერით წყლის დონე. 5 დღის შემდეგ ისევ მოინახულე შენ მიერ დადგმული ჭიქა. რაიმე უცნაურს ხომ არ ატყობ?

დაადგინე, რატომ შრება მზის გულზე  გაფენილი სველი სარეცხი ?

ნახატის სახით შექმენი ბუნებაში წყლის მოძრაობის მარშრუტი, რუკა.

გვ. 10-12

როგორ ჩნდება ცისარტყელა?

დაასახელე ცისარტყელას ფერები.

დახატე ცისარტყელა, სადაც ფერები ზუსტად იმავე თანმიმდევრობით იქნება, როგორც რატომელას მასწავლებელი აღწერს.

რამდენი პლანეტაა მზის სისტემაში?

რომელი პლანეტა ამოიღეს მზის სისტემიდან? შენი აზრით, რატომ?

შეგიძლია ინტერნეტის დახმარებით მოძებნო და ამოწერო პლანეტების სახელები?

როგორ ფიქრობ, რას საქმიანობენ ასტრონავტები?

გვ. 13-18

გაყავი თაბახის ფურცელი ოთხ ნაწილად ოთხი სეზონის შესაბამისად. შექმენი ნახატები თითოეულისთვის. არ დაგავიწყდეს ყველა დროისთვის თვეების მიწერა.

შეარჩიე ერთი დრო და შენი სიტყვებით აღწერე იგი წერილობით.

გვ. 19

შენს დღიურში შექმენი პოსტერი, სადაც დაიტან ჰიგიენის წესებს. შეამოწმე ძილის წინ, მოახერხე თუ არა შენ მიერ შექმნილი წესების დაცვა.

გვ. 20-21

ჩამოწერე რისი ოთახები არსებობს შენს სკოლაში და რა ფუნქცია აქვთ მათ.

ქოთანში ჩარგე რაიმე მცენარე და გადაიღე ვიდეო, მოუარე მთელი ზაფხული, შემოდგომით კი მოიტანე სკოლაში და იზრუნე შენი ოთახის გალამაზებისთვის. გახსოვდეს, რომ მასზე ზრუნვა საკლასო ოთახშიც შენი პასუხისმგებლობა იქნება.

გვ. 22

ზოგიერთ შენს მეგობარს ზაფხულში აქვს დაბადების დღე. დაამზადე მათთვის მისალოცი ბარათი. გაითვალისწინე კეთილი სურვილები. არც გამგზავნის ვინაობის მიწერა დაგავიწყდეს და არც სადღესასწაულოდ გაფორმება.

გვ. 25-26

გულისყურით წაიკითხე მშვიდობის მტრედის ამბავი. ინტერნეტის დახმარებით მოძებნე ესპანელი მხატვრის პაბლო პიკასოს ნახატი „მტრედი“. უყურე ანიმაციას „ჩიტების საძმო“. ხომ ვერ გაიხსენებდი კიდევ რაიმეს მტრედთან დაკავშირებით?

გვ. 27-29

მისწერე წერილი მასწავლებელს და მოუყევი შენი საზაფხულო ამბები. წერილისთვის დაამზადე კონვერტი, რომელზეც დააწერ ადრესატს და ადრესანტს (ვის ვისგან). შეგიძლია დახატო კიდეც რაიმე.

გვ. 30-33

პლასტელინის ან სხვა მასალის დახმარებით შექმენი ზოოპარკის დიორამა. ვოლიერებისთვის შეგიძლია გამოიყენო ასანთის ჩხირებიც. არ დაგავიწყდეს, ყველა ვოლიერს გაუკეთე შესაბამისი წარწერა!

გვ. 34-39

ინტერნეტის დახმარებით მოიძიე 10 საინტერესო ფაქტი შენთვის სასურველ არსებებზე და ჩაწერე შენს დღიურში. შეხვედრაზე გაგვაცანი ეს მასალა. ინტერესით მოგისმენთ.

გვ. 40-45

შენი სოფლად ცხოვრების შესახებ რას მოუყვებოდი კლასელებს? როგორ და რაში ეხმარებოდი უფროსებს? რა აღმოაჩინე საინტერესო?

გვ. 46-47

მოუსმინე სიმღერებს „სხვა საქართველო სად არის“, „ჩაკრულო“, საგალობელი „შენ ხარ ვენახი“.

გამომიგზავნე შენი საყვარელი სიმღერის სახელი ან თავად ლინკი, მეც სიამოვნებით მოვუსმენ.

წერილობით ჩამოთვალე ქართული ეროვნული სიმბოლიკა. მაგ. ქვევრი, ჩოხა, ჩურჩხელა და ასე შემდეგ.

გვ. 53-57

მოაწყვე პიკნიკი ოჯახის წევრებთან ან მეგობრებთან ერთად. შეადგინე საჭირო ნივთების სია, ქცევის წესები. გადაიღე ფოტოები. შეგიძლია, გადმომიგზავნო პირად შეტყობინებებში ან გვაჩვენო შეხვედრაზე.

გვ. 58-60

მოძებნე სახლში რაიმე ძველი ნივთი და შეეცადე გააახლო ან სხვა დანიშნულება მოუძებნო. მაგ. შეგიძლია ტომატის თუნუქის ქილა გარედან შეღებო და საფანქრედ გამოიყენო, ძველი ღილებისგან ან მძივებისგან თმის სამაგრი დაამზადო და ასე შემდეგ.

გვ. 61-66

როგორ დაარიგა პაპამ რატომელა?

ინტერნეტის დახმარებით მოძებნე საკვებად ვარგისი სოკოს სახელები და ამოწერე შენს დღიურში. თუ საშუალება მოგეცემა უფროსთან ერთად ეწვიე ახლომდებარე ტყეს, დააკვირდი და  აღმოაჩინე სოკოები. გადაუღე ფოტო და დაადგინე, რომელი ჯიშია.

გვ. 67

ღამით გამოიტანე პლედი და ბალიში გარეთ ეზოში ან აივანზე. დააკვირდი ღამის ცას, ვარსკვლავებს და შეეცადე, აღმოაჩინო ცისკრის ვარსკვლავი. გახსოვდეს ის ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავია. თვალდახუჭულმა და სულგანაბულმა მოუსმინე ღამის ხმაურს.

შეეცადე დახატო ღამის ცა.

გვ. 68-74

დაამზადე რაიმე კერძი ან ცოცხალი სალათა. გადაიღე ვიდეო ან ფოტო, როგორ ამზადებ. დაწერე კლასელებისთვის რეცეპტი. გაითვალისწინე, რომ თავიდან უნდა ჩამოწერო მასალა, რაც გამოიყენე, შემდეგ კი აღწერო მომზადების პროცესი.

გვ.75-79

რას ეტყოდი გუგულას?

როგორ გესმის ამბის დასასრული – „ჩააღწია თუ არა გუგულამ ამერიკამდე, ეს თავად განსაჯეთ, ერთი კია – ეცადა მაინც!“.

გვ. 80

წარმოიდგინე, რომ სოფლიდან მეგობარი გეწვია. შენი მეგობრული ვალია მას მასპინძლობა გაუწიო და დაათვალიერებინო თბილისი. დაასახელე 2 ადგილი, რომლებსაც მეგობარს აჩვენებდი. ახსენი ამ ორი ადგილის მნიშვნელობა. შეგიძლია მასალა ინტერნეტ-წყაროებშიც მოიძიო.

გვ.92-93

რატომელამ ბევრ კითხვაზე იპოვა პასუხი. თუმცა ბევრიც პასუხგაუცემელი დარჩა.

ვიცი, თქვენც რატომელასავით ბევრი კითხვა გიტრიალებთ თავში. მოიფიქრეთ რამდენიმე საინტერესო კითხვა ან საკითხი რომელიც გაინტერესებთ, გამომიგზავნეთ პირად შეტყობინებაში და შევეცდები მათ შესახებ გადამოწმებული და დაზუსტებული პასუხები მოგიძებნოთ.

ეს ის აქტივობებია, რომლებიც ერთი წიგნის ფარგლებში შევთავაზე მოსწავლეებს. თუმცა იქვე აღვნიშნე, რომ ეს ჩამონათვალი არ წარმოადგენდა სავალდებულო დავალებებს. ბავშვებს შეეძლოთ, საკუთარი სურვილისა და კეთილი ნების საფუძველზე შეერჩიათ რომელიმე ერთი მაინც და ის წარმოედგინათ ყოველთვიურ შეხვედრაზე.

დაბოლოს, საზაფხულო აქტივობებზე მუშაობისას ხშირად მივმართავ ქვემოთ მოცემულ მიდგომებს და  ამართლებს ხოლმე. იქნებ თქვენც გამოგადგეთ, ძვირფასო მასწავლებლებო?!

1. აირჩიეთ ერთი კონკრეტული თარიღი და დრო  (მაგ. ყოველი თვის 30 რიცხვი, საღამოს 6 საათი) და დანიშნეთ მოსწავლეებთან ონლაინშეხვედრა. დისტანციური სწავლების პრაქტიკამ ამის ძალიან კარგი შესაძლებლობა გააჩინა. ზოგი შინიდან ჩაგერთვებათ, ზოგი ჰამაკიდან, ზოგიც ზღვის სანაპიროდან, თუმცა ეს იმდენად საინტერესოა, რომ შესაძლებელია ერთმანეთთან სასაუბროდ ორი საათიც კი არ გეყოთ. კარგი იქნება, თუ სასაუბრო თემატიკას წინასწარ გაწერთ, პრეზენტაციას მოამზადებთ და თავად მისცემთ მაგალითს. მაშინ ისინიც მარტივად აგყვებიან.
2. ზოგჯერ გადაიქეცით მოსწავლედ და თავადაც სცადეთ მათთვის მიცემული საზაფხულო რეკომენდაციების შესრულება. შედეგები კი აჩვენეთ მოსწავლეებს. აუხსენით, რომ ეს თქვენთვისაც შრომატევადი, თუმცა საინტერესო გამოდგა. ამით მოსწავლისთვის მოდელი იქნებით და აღძრავთ მოტივაციას მისი შესრულებისთვის. მაგრამ ერთი რამ გაითვალისწინეთ, რომ  დავალებები შეასრულეთ ისე, თითქოს თქვენც მათი ასაკისა იყოთ.
3. ზოგჯერ მისწერეთ წერილი თითოეულ მოსწავლეს, სადაც ისაუბრებთ თქვენი საზაფხულო თავგადასავლების შესახებ. მოსწავლეთა გაბედნიერება ამ  ჟესტით ძალიან მარტივია. გარდა იმისა, რომ ამით მოსწავლეებს წერილის წერის მაგალითს აჩვენებთ, მათში გააჩენთ სურვილს, თავად შექმნან საპასუხო შეტყობინება. გარწმუნებთ, ამის შედეგს იმ დღესვე იხილავთ პირად შეტყობინებებში.
4. ყოველ გამოგზავნილ ფოტოსა თუ შეტყობინებას აუცილებლად უპასუხეთ დროულად და სიყვარულით. დაუკავშირდით და გამოხატეთ მადლიერება ჩართულობისთვის, როგორც მოსწავლის, ასევე მშობლის მიმართ. ეს კიდევ უფრო მეტი ენთუზიაზმითა და მონდომებით განმსჭვალავს მათ.

ბედნიერ არდადეგებს გისურვებთ!

„სიცოცხლე ნიჭად გვენიჭება“

რაბინდრანატ თაგორი

„მეგობარო ეს არ არის წიგნი, ხელი ახლე და კაცს შეეხები“ – უოლტ უიტმენის ამ სტრიქონით იღება კარი ვახუშტი კოტეტიშვილის ავტობიოგრაფიულ რომანში „ჩემი წუთისოფელი“. უიტმენიც და „ჩემი წუთისოფელიც“ არაერთხელ გამახსენდა ერთი კარგი წიგნის კითხვისას. ამ წიგნს „ჩემი ფანჯრებიდან“ ჰქვია და მისი ავტორი პოეტი და მთარგმნელი გიორგი ლობჟანიძე გახლავთ. „ჩემი ფანჯრებიდან“ ავტობიოგრაფიული რომანია და ზუსტად ისეთი მღელვარებითაა დაწერილი, როგორითაც ალბათ უიტმენის მიერ ნაგულისხმევი – კაცადქცეული წიგნები იქმნება.

საერთოდ, ბიოგრაფიული ტექსტის დაწერა დიდ შინაგან მზაობას და სითამამეს მოითხოვს. სტუდენტობის მიწურულს, სადიპლომო თემად მე-19 საუკუნის მემუარული პროზა ავირჩიე და მახსოვს, რამხელა სიამოვნებით და ინტერესით შევაღე მაშინ „განკაცებულ წიგნთა“ კარიბჭეები. ყველა მათგანი (აკაკი წერეთელი, ვაჟა-ფშაველა, დავით კლდიაშვილი, ალექსანდრე ყაზბეგი და ა.შ.) საინტერესო და მნიშვნელოვანია არამხოლოდ თავისთავად, ავტორის ცხოვრების თავგადასავლის გამო, არამედ ეპოქალური და ზოგადსამყაროული კონტექსტის გამოც, იმ ხედვისა და აღქმების, შთაბეჭდილებებისა და მეხსიერების გამო, რომელიც ზოგადადამიანურ გამოცდილებად ეძლევა მწერალს/შემოქმედს, ის კი ამ მედიტაციაში ითრევს ყველა დროის მკითხველს.

რა აიძულებს მწერალს, მოჰყვეს საკუთარი ბიოგრაფია? ამ კითხვაზე პასუხი მრავალმხრივიცაა და ერთმნიშვნელოვანიც – ესაა სურვილი რაღაც ისეთის გახსენების, რაც მარტო ერთი კაცის ბედისწერაში არ ეტევა; ზოგჯერ ესაა საკუთარი ცხოვრებისეული საიდუმლოს ამოხსნის მცდელობაც – უკვე ტექსტად ქცეულ, სიტყვებად გადაშლილ ტილოზე იმ ქარაგმებისა და კოდების ამოცნობა, რომლებიც თავის დროზე, ყოფის ქვეტექსტებში ჩაილექა და როგორც ყველაფერმა – ღრმამ და ამოუცნობმა, მათაც ამ სიღრმის ძალით განსაზღვრეს ავტორის ცხოვრება. ზოგჯერ ეს იმ ადამიანთა მიმართ პატივის მიგება და სიყვარულის გამოცხადებაა, რომლებიც ცხოვრების გზაზე გადაყრია ავტორს, ვის პორტრეტთა გალერეაშიც სიხარულითა და აღტაცებით ეპატიჟება მკითხველს და უყვება მათზე, როგორც მისი ცხოვრების დიდ გამართლებაზე, როგორც ამ სამყაროში ადამიანად ყოფნის გამართლებაზე!.. ხოლო ყველაზე მეტად კი ალბათ ავტობიოგრაფიული რომანის დაწერის სურვილი მადლიერების იმ განცდიდან მოდის, რომელსაც ადამიანი სამყაროს მიმართ განიცდის, იმ ტკივილების და ტანჯვის მიმართაც კი, რაც ამ სამყარომ მისთვის არ დაიშურა, ეს მადლიერება მსჭვალავს მის „აღსარებასაც“, მის ხსოვნას, წყენას, სიყვარულს და ისეთი გადამდები ძალით ზემოქმედებს მკითხველზე, როგორც ყველაზე ღონიერი, ღირსეული სულიერი აქტი.

გიორგი ლობჟანიძის „ჩემი ფანჯრებიდან“ სწორედ ამ მიზეზით დაწერილი წიგნი მგონია – ესაა მისი მადლიერებისა და სიყვარულის გამოცხადება ყველასა და ყველაფრის მიმართ, რაც ებოძა ამ სამყაროში, ცხოვრების და შემოქმედების ძნელ გზებზე. ეს მიზეზი ძალიან მკაფიოდ ჩანს ყველა ეპიზოდსა და ნიუანსში, ამიტომ, თავიდანვე, პირველი აბზაცებიდანვე საოცარი კეთილშობილებით განაწყობს მკითხველს და ამ განწყობითვე თანამგზავრობს მასთან წიგნის ბოლო სტრიქონებამდე.

„დღეს ჩავირიცხე ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტზე“ – ასე იწყება წიგნი და საგულისხმო დეტალია, რომ მთელი ეს თხრობა აწმყო დროში მიმდინარეობს, თითქოს ავტორი წარსულს კი არ იხსენებს, არამედ მარადიულ აწმყოდ მოხელთებულ ცხოვრებას ჰყვება, აქ და ახლა მიმდინარე ამბავს განიცდის და განაცდევინებს მკითხველსაც. ეს დროითი კონტრაპუნქტი, ვფიქრობ, მწერლის გულწრფელობის ხარისხსაც გულისხმობს, თხრობის ეფექტიანობასაც, რადგან სწორედ „აქ და ახლა“ მომხდარი ამბავი იწვევს თითქოს მეტ ნდობასა და ინტერესს, ზოგადად, ინფორმაციის გაუვალ ჭაობში ჩაძირული და „ნიუსებზე“ დაგეშილი თანამედროვე ადამიანისათვის.

გიორგი ლობჟანიძის „ნიუსები“ კი იმ ელეგანტურ ნონფიქშენს ქმნის, რომელიც მრავალი ფიქრისთვის აღგძრავთ, გაგაღიმებთ და აგატირებთ კიდეც. ხსოვნის ფსკერიდან ამოზრდილი ნიუანსები ტვიფრავს ადამიანთა პორტრეტებსაც და მოვლენათა კონტურებსაც – ამ ნიუანსებით იცნობა თავად მწერლის შინაგანი სამყარო, მისი გულის არჩევანი: რა დაიტოვოს მარადიულ ხსოვნად და რა მისცეს სამუდამო დავიწყებას… ბავშვობის ეპიზოდებში ჩამდგარი სინათლე ცხოვრების შემდეგდროინდელ ეტაპებსაც სწვდება და ანათებს, უფრო სწორად – ეს სინათლეა ორიენტირი ყველა დანარჩენი მოვლენისათვის, მისი შუქი ეფინება მომავლის „ვარდსა და ნეხვს“ და ამით სწორდება ყველაზე უკუღმართი და უსამართლო ტკივილებიც. ობლობაში გატარებული ბავშვობის ყველაზე დიდი ჯილდო ადამიანები არიან, თითოეულ მათგანს დაუვიწყარ მინიატურებში აცოცხლებს გიორგი ლობჟანიძე. მუსიკის მასწავლებელი ლიანა ტატიშვილი, მოულოდნელსახელიანი ანსამბლით: „დისკანტი“; ბევრისთვის ნაცნობი და ძალიან საყვარელი პოეტი და ადამიანი მურად მთვარელიძე – გიორგის დიდი მხარდამჭერი და მფარველი; ბევრი ტკივილის, გაჭირვების მიუხედავად მაინც ლაღი და ერთადერთ ძმაზე გადაფოფრილი დები და მათი დიდი ოჯახები; ბავშვობის ოკრობოკროებზე, წვრილიანსა თუ შარა-გზებზე ამვლელ-ჩამვლელი ყოველი მგზავრი, ვინც მწერლის ხსოვნას რაღაც განუმეორებელი ნიუანსით წამოედო – სწორედ ისინია ძალა, რომელმაც ლექსების მწერალი ბიჭი გაამხნევა და ცხოვრების უფრო რთული აღმართებისკენ უბიძგა.

ხაშურის სოფელ ნაბატხევიდან დაწყებული, სამეგრელოს ლაჟვარდოვანი სანახებით დამთავრებული, დავით კაკაბაძის ნახატებივით შთამბეჭდავ ესკიზებადაა გაშლილი წიგნში საქართველოს ეთნოგრაფიული სურათი, ის ლაზათი და სიკოხტავე, რომლითაც ყველა კუთხე გამოირჩევა. ამ ესკიზების ჰერბარიუმში კი ჩაკრულია ამბები-ექსპონატები: პირველი ლექსის დაწერისა და მაღალი სიცხის, გვირილებისა და დედის სამუდამო ჩაძინების, ნაჩუქარ წიგნში ჩარჩენილი ყოჩივარდებისა და ვინ მოთვლის კიდევ, რამდენი ასეთი ამბავი, რომლებიც, ავტორის ყველაზე დიდ სიმართლედ – მხატვრულ სინამდვილედ იქცნენ.

უნდა ითქვას, რომ ეს წიგნი დაწერილია დიდი ტაქტით, იუმორით. მწერალი ერთი შეხედვით საჩოთირო თემასაც კი ისეთი სიმსუბუქით ეხება, რომ საბოლოოდ უწყინარ ღიმილს იწვევს მკითხველში. ეს ტაქტი მხოლოდ პოზიცია არაა, ის ასევეა მწერლის არჩევანი.

წიგნის შესავალში, მწერალი და პუბლიცისტი როსტომ ჩხეიძე (ამ რომანის ერთ-ერთი ძვირფასი და ხშირად ნახსენები პერსონაჟი) წერს: „გიორგი ლობჟანიძის ავტობიოგრაფიულ თხზულებაში ორივე ნაკადია გამოკვეთილი – როგორც ცნობილი პირნი, ისე უცნობნი, ოღონდ ვერ იტყვი, რომელი რომელს სჯობს, რადგანაც უცნობ პირთა ნაკადში ისეთი ამბები ტრიალებს, ისეთი სილუეტები და ხასიათები იხატება, თითოეულის თარგზე შესაძლოა, სწორედაც რომ ნოველა გაიშალოს“.

რაც შეეხება ცნობილთა პორტრეტებს, თუნდაც ამ მხრივაა „ჩემი ფანჯრებიდან“ მნიშვნელოვანი და საგულისხმო წიგნი – პაატა ნაცვლიშვილი, ვახუშტი კოტეტიშვილი, ოთარ ჩხეიძე, ნაირა გელაშვილი -წიგნში შთამბეჭდავადაა აღწერილი მათთან ურთიერთობის ბედნიერება, გაცოცხლებულია ისეთი კადრები, რომლებიც, არათუ უდასტურებს მკითხველს ამ პიროვნებათა მიმართ პატივისცემას და სიყვარულს, არამედ კიდევ უფრო განუმტკიცებს მას და გააცნობს მათ აქამდე უცნობი ადამიანური მშვენიერების კუთხიდან…

ცალკე აღსანიშნავია უნივერსიტეტის გარემო, იმ ადამიანთა სამყარო, რომლებსაც გიორგი ლობჟანიძე პროფესიულ გზაზე დაუკავშირდა. სტუდენტობის ძნელი და მაინც თავბრუდამხვევად შთამბეჭდავი თავგადასავალი, ნაომარი, სუსხიანი და საშიში 90-იანები, ამ შიშზე ძლიერი მეგობრები – ერთმანეთის ჭირისუფლები, სიდუხჭირის, უნუგეშოდ რთული ყოფის წყვდიადში გამოსხივებული ადამიანობის მაგალითები…

ამ წიგნში დიდი ადგილი ეთმობა აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტის საქმეების აღწერას, იმ ადამიანთა წარმოჩენას (ირინე გოცირიძე, აპოლონ სილაგაძე, მაია ანდრონიკაშილი, ნინო კახიანი და ა.შ.), რომლებმაც პროფესიონალიზმის მაგალითი აჩვენეს – ესაა სრულიად უნიკალური პროფესიული გამოცდილება, ღრმა და შთამბეჭდავი ურთიერთობები, პასუხისმგებლობის უმაღლესი ხარისხი! ამ ადამიანებზე საუბრით, გიორგი ლობჟანიძემ საგანმანათლებლო სკოლის ის მოდელი გვაჩვენა, რომელიც, წესით, ბუნებრივი და საყოველთაო უნდა იყოს ყველა პედაგოგისთვის, ეს ის თამასაა, რომლის ქვემოთ სწავლაზე, პროფესიულ ზრდაზე ორიენტირებული საზოგადოება არც უნდა იხედებოდეს… რომანის მთავარი პროტაგონისტი შემეცნების, განათლების დიდ წყურვილზე ისე გადამდებად წერს, რომ ვფიქრობ, ბევრი სტუდენტისთვის იქნება სამომავლო წამქეზებელი ცოდნის გზებზე დაუღალავად და რაც მთავარია, ნაყოფიერად სიარულისთვის.

ეს კეთილი, ლაღი, ხსოვნით სავსე წიგნი ავტორის თეირანში სასწავლებლად გაგზავნის ეპიზოდით სრულდება, თუმცა ეს არაა ამ თავგადასავლის ბოლო წერტილი. ეს მხოლოდ მისი პირველი ნაწილია და მკითხველს წინ მისი გაგრძელება ელოდება.

რაც უფრო მეტად იხსნება მეხსიერების უფსკრული, მით უფრო მეტად ივრცობა სამყარო, რომელიც ნაფიქრის და ნანახის, განცდილის და აღქმულის სარკმლიდან ჟონავს. ამ გავრცობილ სამყაროში ერთმანეთს უკეთესად ვცნობთ, საიდუმლო ენით ვეხებით. „ჩემი ფანჯრებიდან“ ეგეთი სამზერია: ყველაზე იდუმალიც ჩანს და რაც მთავარია – ბოლო არ უჩანს სიყვარულს.

ერთ ძალიან კარგ ქალს ვიცნობდი. რთული, მაგრამ ლაღი ბავშვობა ჰქონდა. რთული იყო-მეთქი, ვწერდი, რადგან ომის პერიოდის ბავშვი იყო და მთელი მისი ავბედობა თავად გამოცადა. ლაღი კიდევ იმიტომ, რომ ბუნებაში, სიმწვანეში, სუფთა ეკოლოგიურ გარემოში იზრდებოდა. სუფთა წყალი და ჰაერი ჰქონდა. მაშინდელ ბავშვებს არც გაჯეტები, არც ინტერნეტი და არც ვირტუალური გაკვეთილები არ უღლიდათ თვალებს.

ერთხელ ეს ქალი, უფრო სწორად მაშინ პატარა გოგო, დეიდას ესტუმრა თბილისში. აქ კი ტალონით ხელში პურზე გაგზავნეს. ომის შემდგომი შიმშილი იდგა. გოგოც ისეთი გამხდარი ყოფილა, ბანაობისას საკუთარი ნეკნების თვლით ირთობდა თურმე თავს. ტალონით ერთი „ბუხანკა“ და პატარა ნაჭერი მოსვლია. ეს ნაჭერი გადაღლილს სადღაც დავარდნია და დეიდასთვის ეს ამბავი გულწრფელად მოუყოლია. დეიდას ქმარს არ დაუჯერებია, შეჭამე ნამდვილადო და იმ დღეს პურის გარეშე დაუტოვებიათ…

წარმოგიდგენიათ? პატარა გაკნაჭულ გოგოს ამხელა „მუტრუკი“ რომ პურის გარეშე დატოვებ… ზემოხსენებულ სიტყვაზე განსაკუთრებულ ბოდიშს ვიხდი, თუმცა ზოგჯერ სწორედ ასეთი სიტყვები ყველაზე უკეთ გადმოსცემენ ადამიანის ბუნებას. აკი ვაჟაც ამბობს – „მუტრუკი მიტომ მუტრუკობს….“.

კეთილი, სხვა მხარეს არ გადავუხვევ და წერილს განვაგრძობ.

პურის რიგში მეც ვმდგარვარ. ისიც მახსოვს, თითო ადამიანზე გარკვეულ რაოდენობას რომ ჰყიდდნენ, თუმცა იმ გოგოსნაირი ბოროტი ნათესავები არ მყოლია და ძალიანაც კარგი.  დღეს სუპერმარკეტებში პურის უამრავ ნაირსახეობას შეხვდები. ზოგიერთი მათგანი, რაც არ უნდა დიდხანს გედოს, არც კი ობდება, ნაწილს ასე ვთქვათ, სასარგებლო დანამატები აქვს, შენ მხოლოდ აირჩიე, რა გსურს.

თუმცა, მე, კახეთში მიმავალს, ერთი ადგილი მაქვს ამოჩემებული, თონის შოთს და გუდის ყველს ყიდიან. თონეში მომუშავე ქალები ცხელი შოთის ხელში ჭერას ისე მიჩვეულან, რომ ხელი აღარც კი ეწვებათ და ჰგონიათ, რომ შენც ეგრე უნდა იყო. ამიტომ, ამოყრიან, ამოყრიან და ხელებში მომაჩეჩებენ – აჰა, ცხელ-ცხელი მიირთვიო. მე კიდევ მათნაირი გამოწრთობილი ვერა ვარ და ხან ერთ ხელში გადავიტან, ხან მეორეში… რაც ძალი და ღონე მაქვს მანქანისკენ გავრბივარ, რომ მალე დავაბინაო, მე დამწვრობას გადავრჩე, პურები კიდევ – დაბლა დაყრას.

პური ნახშირწყალია. ნახშირწყალი ბუნებრივი პოლიმერია. მისი მონომერები მარტივი მონოსაქარიდებია. ჩვენს ორგანიზმში მას ორი ძირითადი ფუნქცია აკისრია: სტრუქტურული და ენერგეტიკული. ნახშირწყლების მონელება პირის ღრუდან იწყება. აქ მათზე ნერწყვში შემავალი ფერმენტები – ამილაზები მოქმედებს. მათი ზემოქმედებით ნახშირწყლების უზარმაზარი ჯაჭვები იხლიჩება და ოლიგოსაქარიდების გროვები წარმოიქმნება. შემდეგ ისინი კუჭში ხვდებიან. კუჭში მჟავა გარემოა, ამიტომ ნერწყვის ტუტე გარემოში აქტიური ამილაზები პასიურ მდგომარეობაში გადადიან და ნახშირწყლების დაშლაც წყდება. კუჭში მხოლოდ ცილა მოინელება. თორმეტგოჯა ნაწლავში ნახშირწყლების მონელება განახლდება და საბოლოოდ წვრილ ნაწლავში სრულდება, სადაც წარმოქმნილი მონოსაქარიდები სისხლში შეიწოვება და შესაბამის ორგანოებში გადანაწილდება.

პური უმთავრესად რთულ პოლისაქარიდს – სახამებელს შეიცავს.

სახამებელი მცენარის ნახშირწყლოვან მარაგს წარმოადგენს, ფოტოსინთეზის შედეგად წარმოიქმნება და მცენარის თითქმის ყველა ნაწილში  სხვადასხვა რაოდენობით მარცვლებად გროვდება.

სახამებლით მდიდარია: ბრინჯი – 78%; ფქვილი – 74%; სიმინდი – 70%; კარტოფილი – 16%.

სახამებლის მოლეკულები α-გლუკოზის ნაშთებისგან შედგება. ნაშთები ერთმანეთთან 1,4 გლიკოზიდური ბმითაა დაკავშირებული. სახამებლის მოლეკულას როგორც ხაზობრივი (წრფივი), ისე განშტოებული აგებულება აქვს. წრფივი მოლეკულები სპირალურად იხვევა.

ფქვილი სახამებელთან ერთად სამი ტიპის წყალში ხსნად ცილებს შეიცავს: ალბუმინებს, გლობულინებსა და პროტეაზებს. შეიცავს წყალში უხსნელ ცილებსაც: გლუტენინებსა და გლიადინს. ცომის მოზელისას ხსნადი ცილები წყალში იხსნება, გლუტენინი და გლიადინი კი ცომის სტრუქტურის ფორმირებაში მონაწილეობს. ამიტომ, თუ ვინმეს ცილა გლუტენის აუტანლობა აწუხებს, სპეციალურად მისთვის გამომცხვარი პური უნდა მიირთვას. გლუტენზე სტატია იხილეთ ამ მისამართზე https://mastsavlebeli.ge/?p=23688.

ახლა კი ის  ზოგიერთი დანამატი მინდა ჩამოვთვალო, რომლებსაც თანამედროვე ადამიანი დღევანდელ პურში შეხვდება. ეს თონეში შეშაზე გამომცხვარ პურსაც   ეხება, რადგან ზოგიერთ დანამატს პირდაპირ ფქვილს ამატებენ და რაც არ უნდა კეთილსინდისიერი მცხობელი იყოს, ფქვილს სად წაუვა?

მაშ ასე, პურში შესაძლოა იყოს:

• ემულგატორები E471, E472e, E481, E482. ეს ნაერთები ბუნებრივი და სინთეზური წარმომავლობისაა. მათი მოვალეობა ცომის კონსისტენციის გამაგრება ან დარბილებაა.
• ნატრიუმის დიაცეტატი (E262) – პოპულარული კონსერვანტია, რომელიც პურს ახლად გამომცხვარის იერს უხანგრძლივებს. ძირითადად, ე.წ. ტოსტების წარმოებისას იყენებენ. შედარებით უვნებელია.
• გოგირდის დიოქსიდი (E220) ძლიერი კონსერვანტია, რომელიც პურს დაობებისგან იცავს. დიდი დოზებით, შეიძლება საჭმლის მონელების პროცესის არევა გამოიწვიოს. უნდა მოერიდოს ის ხალხი, რომებსაც აწუხებს ასთმა და სუნთქვის პრობლემები აქვს.
• სორბინის მჟავა და სორბატები (E200-E203). პურპროდუქტებს გაფუჭებისგან იცავს და შედარებით უვნებელია.
• ასკორბინის მჟავა (E300), იგივე C ვიტამინი, მას ფქვილს უმატებენ და ხარისხის მიუხედავად მოზელილი ცომი კარგად ფუვდება.
• ლიმონმჟავა (E330), ბუნებრივი მჟავას სინთეზურ ანალოგს უმატებენ, რომელიც არეგულირებს მჟავიანობას. ზოგჯერ შესაძლოა ალერგია გამოიწვიოს.
• კალციუმის ფოსფატები (E339-34) ასევე პურის მჟავიანობის მარეგულირებელია. ხელს უშლის კალციუმის შეწოვას.
• L-ცისტეინი (E920) – აუმჯობესებს ცომის სტრუქტურას და ფქვილისვიზუალურ ხარისხს.
• სოიას ფქვილი, საშუალებას იძლევა, რომ ცომს ზელისას მეტი წყალი დაემატოს. ცომი უფრო რბილი ხდება, მისი მასა იზრდება, თუმცაეცემა ხარისხი.
• პროპიონის მჟავა და ნატრიუმის პროპიონატი (E280-281) უკვე დაფასოებულ ტოსტებს უმატებენ. იშვიათად და მცირე დოზებით უვნებელია.

ქიმიის გაკვეთილზე ან კლუბური მუშაობისას პურის მჟავიანობის შემოწმება შეიძლება. აიღეთ ნებისმიერი პური, ჩამოაჭერით რაღაც ნაწილი და გული ქერქისგან განაცალკევეთ. აწონეთ 15 გრამი  რბილობი და ფაიფურის როდინში მინის წკირით დააქუცმაცეთ. მოათავსეთ შემდეგ ქიმიურ ჭიქაში და დაამატეთ 150მლ. გამოხდილი წყალი. კარგად მოურიეთ და დაასვენეთ ხუთი წუთი. მიღებული ნარევი დოლბანდზე გაფილტრეთ და ფილტრატი კოლბაში მოათავსეთ. ახლა ამ კოლბიდან აიღეთ 50მლ. მიღებული ფილტრტატი და სხვა კოლბაში გადაიტანეთ.  დაამატეთ ფენოლფთალეინის 2-3 წვეთი.  კარგად მოურიეთ.  შემდეგ აიღეთ ნატრიუმის ტუტის 0.1 N ხსნარი და ჩაასხით ბიურეტში გასატიტრად. ვტიტრავთ სუსტი, მდგრადი ვარდისფერი შეფერილობის წარმოქმნამდე.  მჟავიანობას ვადგენთ ფორმულით:

მჟავიანობა= V•150/50•15•10

სადაც, V – გატიტვრაზე დახარჯული ტუტის რაოდენობა;

10 – 0.1 N ხსნარის გადაანგარიშება 1 N ხსნარზე;

15- პურის წონა;

150- პურის ფილტრატის  რაოდენობაა.

კიდევ ერთი ექსპერიმენტი, რომელიც სახლშიც შეიძლება ჩატარდეს – რომელ პურში მეტი სახამებელია?

აიღეთ რამდენიმე სახეობის პურის ნაჭერი, ჩაალბეთ წყალში, გააჩერეთ მცირე ხნით და შემდეგ იმ წყალში, სადაც პური გქონდათ ჩალბობილი იოდის რამდენიმე წვეთი ჩაასხით. თუ ლურჯად შეიფერა, ნიშნავს, რომ სახამებელი გვაქვს.

…

გახსოვთ, გოგოზე ვყვებოდი. ომის შემდგომ საქართველოში რომ იზრდებოდა და სულ გემრიელი საჭმელი და ტკბილეული ენატრებოდა. მარტო იმას კი არა, ყველანი ეგრე ყოფილან იმ დროს. ეს გოგო რომ გავიცანი ასე 28 წლისა იქნებოდა. მე პატარა ვიყავი, მაგრამ არასოდეს დამავიწყდება, რა ლამაზი იყო და რა სითბოთი მიმზერდა. უკვე სიცილით მიყვებოდა ომის შემდგომი დროის ამბებს. ბუნება და სხვანაირი იმედიანი განწყობა შველოდა ხალხსო.

სკოლიდან დაბრუნებულს და 5-6 გაკვეთილ გამოვლილს დედა მაგიდაზე ლამაზად გაწყობილ ახლად გამომცხვარ პურს და ყველს შემოდებდაო, შაქრიანი ჩაიც თუ იქნებოდა, მთლად კარგი იყოო და კიდევ დააყოლებდა, კეთილი გულიც გვქონდაო.

ჰოდა, სულ მერიდებოდა კითხვა – სად იდო მაგიდაზე კეთილი გული?

დაწყებითი სკოლის მასწავლებელმა, ამერიკელმა ბარბარა შილმა, 36 მოუსვენარ თინეიჯერებთან ერთად ექსპერიმენტი ჩაატარა. მან მოზარდებს განუცხადა, რომ პირველი დღის განმავლობაში შეეძლოთ ის ეკეთებინათ, რაც სურდათ. იგივე განმეორდა მეორე დღეს, თუმცა შემდეგ მასწავლებელმა მოზარდებს ერთი კვირის გეგმა შეუდგინა. აუხსნა, რომ სასწავლო გეგმას უნდა მიჰყოლოდნენ და თავი გამოეჩინათ. ექსპერიმენტის დროს ყველა მოზარდს გაუჩნდა სწავლის მოტივაცია, ყველას სურდა ეყოჩაღა. შედეგად, მათ მეტი მონდომებით განაგრძეს სწავლა.

მშობლები ხშირად ცდებიან, როცა განუწყვეტლივ უჩიჩინებენ შვილს, რომ სწავლა მათი ცხოვრების უმთავრესი ქვაკუთხედია, რომ თუ გაკვეთილებს არ მიხედავენ, ცხოვრებაში ვერაფერს მიაღწევენ.

ჩვენ უნდა ვაგრძნობინოთ ბავშვებს, რომ სკოლაც მნიშვნელოვანია და ისიც, რისი კეთებაც  ძალიან მოსწონთ – ჰობი იქნება ეს, სპორტი თუ მუსიკა, მეგობრებთან ურთიერთობა თუ ლაშქრობები. დიახ, ზოგი ბავშვისთვის სკოლა რეალურად შეიძლება იდგეს პირველ ადგილზე და ის ბუნებრივად ეწაფებოდეს ცოდნას, მაგრამ აუცილებელია ბავშვის არასასკოლო აქტივობებში ჩართვაც.

მშობლები მაშინაც ცდებიან, როცა ბავშვებს სწავლაში გაქეზების მიზნით, მეგობრისა და მეზობლის შვილებს ადარებენ. რა თქმა უნდა, კონკურენცია ზოგჯერ არის მოტივაცია, მაგრამ არა მოზარდობის ასაკში. თუ მშობლები შვილებს სხვა ბავშვებს ხშირად შეადარებენ, ეს დემოტივაციას გამოიწვევს და სწავლისადმი ინტერესი ნელ-ნელა დაეკარგებათ.

ბავშვი სულ რომ ცუდად სწავლობდეს, არ შეიძლება ამის გამო მისი შეურაცხყოფა, დაშინება, მუქარა, იმის თქმა, რომ სულელი და ბრიყვია. გვახსოვდეს: მშობლის მიერ ნათქვამი გულსატკენი მოკლე ფრაზაც კი ბავშვს შეიძლება მთელი ცხოვრება ახსოვდეს და  უარყოფითად აისახოს მის მომავალზე, მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებებზე. ვიფრთხილოთ სიტყვებთან, როდესაც ბავშვების გაკიცხვას გადავწყვეტთ.

ჩნდება კითხვა – მაშ, როგორ დავაინტერესოთ ბავშვები სწავლით? უპირველეს ყოვლისა, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ დროდადრო სიზარმაცე ან არაფრის კეთების სურვილი ყველას გვიჩნდება და ეს გლობალურ საშიშროებას არ წარმოადგენს იმ გამონაკლისების გარდა, როდესაც ბავშვი სკოლის მიმართ სრულიად გულგრილი ხდება. თუ ბავშვს უბრალოდ არ სურს სწავლა, არსებობს საამისო მიზეზი და ეს კატასტროფა როდია.

ასევე, არაეფექტიანია ბავშვის მუდმივი კონტროლი. ადრე თუ გვიან ბავშვი იმასაც მოიფიქრებს, როგორ დაგვისხლტეს ხელიდან. საქმის იძულებით კეთება რთულია და ეს ბავშვს კი არა, ჩვენც არ მოგვწონს. მშობლების ზემკაცრმა მოთხოვნებმა შესაძლოა ბავშვში სწავლა-განათლების პროცესისადმი ზიზღი გამოიწვიოს, რომელიც მას ზრდასრულობაშიც გაჰყვება.

გამოდის, რომ სწავლით დაინტერესების ერთადერთი გზა მოტივაციის შექმნაა. ის  შეიძლება იყოს გარეგანი და შინაგანი, დადებითი და უარყოფითი. განვიხილოთ უფრო დეტალურად.

გარეგანი მოტივაცია დაკავშირებულია ნებისმიერ გარე გარემოებასთან, მაგალითად, ჯილდოსთან ან, პირიქით, დასჯასთან. ის შეიძლება იყოს პოზიტიური, მაგალითად, როდესაც ბავშვს სემესტრის ბოლოს კარგი სწავლისთვის ახალი ტელეფონით დავასაჩუქრებთ; ასევე, შეიძლება იყოს ნეგატიური – თუ, ვთქვათ, ბავშვი სემესტრს დაბალი ქულებით ხურავს და ამის გამო ჩვენ დასჯით დავემუქრებით და მეგობრებთან ურთიერთობას შევუზღუდავთ.

შინაგანი მოტივაცია დაკავშირებულია საქმესთან და იმასთან, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ის ადამიანისთვის. მაგალითად, პოზიტიური შინაგანი მოტივაციაა, როდესაც ბავშვი ცდილობს მაღალი ქულების მიღებას იმის გამო, რომ შემდგომში გამოცდები კარგად ჩააბაროს, ჩაირიცხოს უნივერსიტეტში იმ ფაკულტეტზე, რომელზეც თვითონ სურს ჩარიცხვა და ისეთი სამსახური იპოვოს, რომელიც მის მისწრაფებებსა და შესაძლებლობებს მოერგება. რაც შეეხება ნეგატიურ მოტივაციას, ეს ის შემთვევაა, როდესაც ბავშვი ხვდება, რომ თუ კარგად არ ისწავლის, გრანტს ვერ მიიღებს.

ყველაზე პროდუქტიულია შინაგანი პოზიტიური მოტივაცია. სწორედ ის არის ახალი  წამოწყების, რეალიზებული პროექტების, დასახული მიზნების მიღწევის წყარო. ადამიანები, რომლებმაც წარმატებებს მიაღწიეს, პირველ რიგში, მაღალი შინაგანი მოტივაციით გამოირჩეოდნენ.

მაგრამ გარეგან მოტივაციას, ფსიქოლოგთა აზრით, საერთოდ არ შეუძლია ბავშვის სწავლით დაინტერესება. მაგალითად, ალფი კონი, პოპულარული ავტორი წიგნისა „ჯილდოთი დასჯა“, ამტკიცებს, რომ თუ ბავშვის მოტივირებას გარეგანი წახალისებით შევეცდებით, ის დავალების შესასარულებლად ყველაზე მარტივ და იოლ გზებს მიაგნებს და ამ დავალების შესრულებას შემოქმედებითად არ მიუდგება. მაგალითად, საშინაო დავალებას „დაგუგლვით“ შეასრულებს. შესაბამისად, ასეთ სწავლას შედეგიც არასახარბიელო ექნება, რადგან ბავშვისთვის მთავარი ამოცანა გახდება არა ცოდნის, არამედ ახალი ტელეფონის მოპოვება.

ბავშვი სწავლით რომ დაინტერესდეს, მას გულწრფელად უნდა მოეწონოს სწავლების პროცესი. ეს ადვილი არ არის, განსაკუთრებით მაშინ, თუკი სკოლაში ავტორიტარი პედაგოგები ასწავლიან, კლასში კი მძიმე ან კონფლიქტური ატმოსფეროა.

ფსიქოლოგები გვირჩევენ:

შევქმნათ სასწავლო განწყობა – თუ თქვენი ჰობი, მაგალითად, ფორტეპიანოზე დაკვრაა, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დაუკრათ მაშინ, როცა მშიერი ხართ, ცუდ ხასიათზე ან თავი გტკივათ. სწავლასთან დაკავშირებითაც ასეა. ბავშვი სამეცადინოდ უნდა დაჯდეს მშვიდ ვითრებაში, ნორმალურად ნაკვები. შეგიძლიათ დაეხმაროთ კომფორტული სამუშაო გარემოს შექმნაში, შეუძინოთ კარგი სამეცადინო მაგიდა, სკამი, განათება. დაეხმაროთ საშინაო დავალების მომზადებაში, წაახალისოთ.

მხარი დაუჭირეთ ბავშვის ჰობის – წაახალისეთ ყველაფერი დადებითი, რის მიმართაც ის ინტერესს გამოხატავს. თუ მოსწონს ასტრონომია, წაიყვანეთ  პლანეტარიუმში, უყიდეთ ვარსკვლავების რუკა. თუ წიგნების კითხვა უყვარს, ერთად მოინახულეთ ლიტერატურული ადგილები, დალაშქრეთ მწერლების სახლ-მუზეუმები, იარეთ პოეზიის საღამოებზე. ეცადეთ, მონაწილეობა მიიღოთ ყველა ღონისძიებაში, რომელიც ბავშვისთვის საინტერესოა. ერთმანეთს გაუზიარეთ მიღებული შთაბეჭდილებები.

მიიღეთ ინსპირაცია წარმატებული ადამიანებისგან – როგორც აღვნიშნეთ, ცხოვრებაში დიდ წარმატებას შინაგანი მოტივაციის მქონენი აღწევენ. ბავშვებს უყვართ ბიზნესმენების, მეწარმეების, ტექნოლოგიური ინოვატორების წარმატების ისტორიების მოსმენა. წაიკითხეთ ჯეკ მას, ელონ მასკის ბიოგრაფიები ბავშვებთან ერთად. მაგალითად, ჯეკ მა ბავშვობიდანვე მრავალ საათს უთმობდა უცხოელ ტურისტებთან ურთიერთობას, რათა ინგლისური ენა სრულყოფილად ესწავლა; ელონ მასკი კი ნულიდან სწავლობდა კოსმონავტიკას, ფიზიკას, ხომალდმშენებლობას და ასე გახდა თავისი საქმის დიდი მცოდნე. წარმატების ისტორიები ხელს უწყობენ ბავშვების სწავლით დაინტერესებას.

უპასუხეთ ყველა შეკითხვას – არ გაექცეთ პასუხებს, როგორი გულუბრყვილო ან უსარგებლოც არ უნდა მოგეჩვენოთ ბავშვის კითხვები. თუ მათ ყველაფერს დეტალურად და სიამოვნებით უამბობთ, გახდით მას ცნობისმოყვარეს, ასწავლით კრიტიკულ აზროვნებას, შეკითხვების დასმას, ანალიზის უნარს. ამის შემდეგ თქვენ არ მოგიწევთ მისთვის სწავლის იძულება. ამას თავად გააკეთებენ.

სწორი გარემო – ხშირად სწავლისადმი ინტერესს ბავშვებს თავიანთი თანატოლები აკარგვინებენ. სწორი გარემო ხელს შეუწყობს განათლების სიყვარულის გაღვივებას. მეგობრები, თანაკლასელები, უფროსი და-ძმა, ოლიმპიადებისა და შეჯიბრებების მეგობრები, მეზობლები – ყველა, ვისაც მოზარდი პატივს სცემს, შეუძლია მისთვის კარგი მაგალითი აღმოჩნდეს და სწავლით დააინტერესოს.

ისწავლეთ ბავშვთან ერთად – დაანახეთ, რომ სიახლეებით თქვენც ინტერესდებით. ერთად უყურეთ საგანმანათლებლო ფილმებს, ვებინარებს, ვიდეოებს.  სწავლის კიდევ ერთი კარგი გზაა თამაშები.

შეაქეთ და გააკრიტიკეთ მოზარდი სამართლიანად – კომპეტენტური უკუკავშირი ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური სამოტივაციო ინსტრუმენტია. შეაქეთ თქვენი ბავშვი სწავლისადმი ინტერესის, შემოქმედებითი გადაწყვეტილებებისა და დისციპლინური წარმატების მიღწევისთვის. კრიტიკაც საჭიროა, მაგრამ არა განსჯის ფორმით. ერთად გააანალიზეთ, რა გამოუვიდა, რა უნდა გააუმჯობესოს შემდეგ ჯერზე.

გაათავისუფლეთ ბავშვი ზედმეტისგან – შეუძლებელია, იცოდე ყველაფერი ყველაფრის შესახებ. თუ მოზარდი საერთოდ არ არის დაინტერესებული, ვთქვათ, ქიმიით, არ უნდა აიძულოთ, ამ საგანში მიაღწიოს იდეალურ შედეგს. სკოლის დამთავრების შემდეგ ის დაივიწყებს ვალენტობასა და ფორმულებს, ხოლო საყვარელი საგნის ცოდნამ კი შეიძლება მის ცხოვრებაში გადამწყვეტი როლი ითამაშოს.

რამდენიმე კვირის წინ ტელევიზიით ერთი ქართველი, არცთუ ცნობილი მოცეკვავის გამოსვლას ვუსმინე. სამწუხაროდ, ქართული მედიის უმდიდრეს და საკმაოდ პოპულარულ საშუალებებს მიაჩნიათ, რომ მოცეკვავეები რელიგიურ მრავალფეროვნებასა და კონფლიქტებზე მსჯელობის დროს ყველაზე კომპეტენტური რესპონდენტები არიან. ხელოვანმა ნინოწმინდის მართლმადიდებლურ პანსიონში განვითარებული მოვლენებისადმი ყურადღების მოდუნება ისლამზე შეტევით სცადა და განაცხადა: „მთელ აჭარაში  [მედრესეებში] ბავშვები ჩადრებით რომ დადიან, ქართველი გოგოები ყურანს რომ სწავლობენ და კითხულობენ და აღარაფერი ქართული მათში აღარ არის, ვინმეს უკითხავს, რატომ?“

წამყვანები და სტუდიის სტუმრები საზოგადოებრივი აზრის მომავალი ლიდერის გამოსვლას კმაყოფილებითა და მდუმარებით შეხვდნენ. ალბათ, ფიქრობდნენ, რა კარგია, რომ ჩვენი სათქმელი ამ ქალმა თქვა და თავსატეხი თავიდან აგვაცილაო.

რატომ არ უნდა დავტოვოთ მოცეკვავის გამოსვლა უპასუხოდ?

მხოლოდ ვიწრო წრეებისთვის ნაცნობმა მჭევრმეტყველმა თავისი გამოსვლით ირიბად აღიარა სრულიად მანკიერი მიდგომა. მან მიგვანიშნა, რომ მართლმადიდებლურ პანსიონატში ბავშვის ჩაგვრა და შევიწროება უფრო მისაღებია (ნინოწმინდის მოვლენებს აქ არ განვიხილავ, პირობითად აღვნიშნავ ამ გარემოებას), ვიდრე ზემოაჭარელი მუსლიმი მოსწავლეების მიბარება შაბათ-კვირის რელიგიურ სასწავლებლებში. ჩემთვის გაუგებარია, რატომ არ უნდა მიიყვანოს ქართველმა  მუსლიმმა, რომლის წინაპრებიც საუკუნეების განმავლობაში ამ რელიგიის მიმდევრები იყვნენ, შვილი რელიგიურ სემინარებზე, რომლებიც საჯარო სკოლის შემდეგ, საქართველოს კანონმდებლობის სრული დაცვითა და ადეკვატური რეგულაციების საფუძველზე იმართება. რას აშავებს ის? რა არის „არაქართული“ მის ქცევაში? შემაშფოთებელია, როდესაც საჯარო სივრცეში ერთმანეთს აჯიბრებენ სხვადასხვა კონფესიის მიერ დაარსებულ სკოლებსა თუ პანსიონატებს, მათ უპირატესობებზე მსჯელობენ და არაფერს ამბობენ სახელმწიფო ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების სიღარიბესა და სისუსტეზე, ეროვნული ზრუნვის სისტემების გაუმართაობასა და მწირ დაფინანსებაზე. რელიგიური კურსები, ბიბლიისა თუ ყურანის შემსწავლელი წრეები, პანსიონატები გრანდიოზულ პრობლემად იქცევა მხოლოდ მაშინ, როდესაც საჯარო სკოლა ვერ ახერხებს მოსწავლისთვის კრიტიკული აზროვნების გამომუშავებას, საკმარისი ცოდნის გადაცემას, სოციალური სისტემა კი ვერ უზრუნველყოფს ბავშვის დაბინავებას ჯერ კიდევ მეცხრამეტე საუკუნის ინგლისში ანაქრონიზმად აღიარებული სახლების მიღმა. ჩვენი მიზანი რელიგიური ერთობების დასუსტება კი არა, სახელმწიფო ინსტიტუტების გაძლიერება უნდა იყოს.

საქართველოს ათეულობით ათასი მოქალაქე ისლამის მიმდევარია. ისინი მუსლიმები 21-ე საუკუნეში არ გამხდარან. ჩვენს ქვეყანაში მცხოვრები ზოგიერთი ხალხი მთელი თავისი არსებობის განმავლობაში ისლამთან იყო დაკავშირებული. მთიან აჭარაში მოსახლე ქართველების აბსოლუტური უმრავლესობა მუსლიმია. მიცხოვრია იმ ოჯახებში, სადაც დილით, საუზმის დაწყებამდე, ყურანიდან ლოცვებს კითხულობენ და ღმერთს მთელი სამყაროს დაპურებას შესთხოვენ. დარწმუნებული ვარ, ამ ოჯახებში ჩემზე მეტად უყვართ ჩვენი ქვეყანა, ამ ოჯახის წევრები ბევრზე მეტს აკეთებენ საქართველოს კეთილდღეობისთვის.

ამასთანავე, ყურანი საკაცობრიო მემკვიდრეობის ნაწილია, მის სიბრძნეს აღიარებენ და სწავლობენ სამყაროს ყველა კუთხეში. ორი მილიარდი ადამიანი წმინდა წიგნის პრინციპებით ცხოვრებას ცდილობს. მუსლიმად ყოფნასა და ყურანის კითხვაში „არაქართული“ რა არის? ჩვენს ამდენ თანამოქალაქეს რატომ ვარწმუნებთ, რომ „სხვები“ ან მეორეხარისხოვანი ადამიანები არიან?

არავინ უარყოფს, რომ გასული ათასწლეულის განმავლობაში საქართველოს განუწყვეტლივ უწევდა ისლამურ სამყაროსთან ბრძოლა. ისლამური სახელმწიფოების წყალობით ჩვენმა ქვეყანამ უამრავი სისასტიკე და უბედურება გამოიარა (სისასტიკე და უბედურება ერთმორწმუნეთაგანაც მრავლად გვახსოვს), მაგრამ გადავრჩით და დაუსრულებელი მეტოქეობის პირობებში ერთმანეთის გარდაქმნასაც შევუწყვეთ ხელი, ერთმანეთის თვისებებიც შევიძინეთ. ქართული ენა, ლიტერატურა და პოეზია, ფოლკლორი, ხუროთმოძღვრება და ხელოვნების სხვა დარგები, ტრადიციები, კულინარიაც კი აღბეჭდილია ისლამური კულტურების ზეგავლენის ნიშნით. საქართველოს უნიკალურობას განაპირობებს ის, რომ ჩვენი იდენტობა მხოლოდ დასავლეთის გავლენით არ ჩამოყალიბებულა. ქრისტიანული სამყაროსადმი ერთგულება, მისკენ სწრაფვა ხელს არ გვიშლიდა, კარი ფართოდ გაგვეღო აღმოსავლეთის სიკეთეებისთვის. მხოლოდ ბეცმა შეიძლება ვერ შეამჩნიოს ქართული კულტურული საგანძურის ის ნაწილი, რომელიც ისლამურ სივრცესთან ურთიერთობის შედეგად ჩამოყალიბდა.

თუმცა საქართველოს, მისი იდენტობისა და კულტურის ნაწილად ისლამის გამოცხადება პრობლემას ვერ წყვეტს. როგორც რუსეთის იმპერიალისტურ ძალებთან დაკავშირებული ქრისტიანული კავშირები იმსახურებენ გამადიდებელი შუშის ქვეშ ყოფნას, ასეთივე ყურადღებითა და სიფრთხილით უნდა მოვეკიდოთ ზოგიერთ ისლამურ ჯგუფსაც.

რატომ უნდა ვიყოთ ფრთხილად?

ევროპის ქვეყნების მთავრობები ხშირად იყენებენ ტერმინს „პოლიტიკური ისლამი“. ავსტრიის მინისტრთა კაბინეტის დოკუმენტების მიხედვით, პოლიტიკური ისლამის წარმომადგენლებად მიიჩნევიან ის ჯგუფები და ორგანიზაციები, რომელთა იდეოლოგიურ ფუნდამენტს მუჰამედ წინასწარმეტყველის მიერ ნაქადაგები რელიგია ქმნის და რომლებიც მხარს უჭერენ დემოკრატიული წესრიგის შეცვლას, სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპების უარყოფას, საზოგადოების სრულ ისლამიზაციას. შესაძლოა, ამგვარი მისწრაფებები, გერმანიის, საფრანგეთის, ჩრდილოეთ კავკასიის მსგავსად, საქართველოში მოქმედ ზოგიერთ გაერთიანებასაც ჰქონდეს. ისლამი ხომ სრულად დეცენტრალიზებული რელიგიაა, რომლის უმთავრესი კატეგორიების ინტერპრეტაციის ათასწლოვანი, უკიდურესად მრავალფეროვანი გამოცდილება არსებობს.

აქვე თვალი უნდა გავუსწოროთ იმ საფრთხეს, რომელსაც ზოგიერთი ავტორიტარული სახელმწიფო ქმნის. ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში მრავლად მოიძებნებიან ქვეყნები, რომლებიც საზღვარგარეთ მომუშავე ისლამურ ჯგუფებსა და სასწავლებლებს თავიანთი გავლენისა და ძალის გასაზრდელად იყენებენ. მიზნის მისაღწევად ისინი არ ერიდებიან კოლოსალური ფინანსური თუ სხვა რესურსების გამოყენებას. ამგვარი ინტერვენციის ეშინიათ საქართველოზე გაცილებით უფრო ძლიერ, ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს. შესაბამისად, არც ჩვენ გვაქვს უსაქმოდ ყოფნისა და სირაქლემას პოზიციაში დარჩენის უფლება.

რამდენიმე წლის წინ საფრანგეთის პრეზიდენტმა ემანუელ მაკრონმა განაცხადა: „საფრანგეთის მიზანია აღზარდოს ისეთი ინტელექტუალები და იმამები, რომლებიც დაიცავენ ისლამს და ძირს არ გამოუთხრიან რესპუბლიკის უმთავრეს ღირებულებებს“. იმედი მაქვს, განათლების სამინისტრო ოდესმე დაიწყებს ისლამური სახელმწიფო უნივერსიტეტის შექმნაზე ფიქრს. ეს იქნებოდა სასწავლებელი, სადაც მაკრონის კონცეფცია ქართული შინაარსით განხორციელდებოდა. უნივერსიტეტი იქცეოდა მთავარ სასწავლო და სამეცნიერო ცენტრად, რომელიც სისტემურ სახეს მისცემდა ისლამის ქართული კულტურის ნაწილად აღიარების პროცესს და დაგვიცავდა ავტორიტარული, ექსტრემისტული ცენტრებიდან მომავალი საფრთხისგან.