რამდენიმე წლის წინ „ეკონომისტში“ ძალიან საინტერესო სტატიას გადავაწყდი მარია მონტესორისეული მენეჯმენტის შესახებ. სტატიის ავტორი ყურადღებას ამახვილებდა იმ ძალიან საგულისხმო ფაქტზე, რომ მსოფლიო გიგანტების, თანამედროვეობის მამოძრავებელი სამი ყველაზე მსხვილი კორპორაციის სათავეში მონტესორის სკოლადამთავრებულები დგანან:
Google – ლარი პეიჯი და სერგეი ბრინი
Amazon – ჯეფ ბეზოსი
Wikipedia – ჯიმი უელსი
მათთან ერთად ახსენებდა კიდევ ერთ მონტესორის სკოლადამთავრებულს, ვიდეოთამაშების პიონერ ვილ ვრაითს.
მონტესორის საგანმანათლებლო კონცეფციას თითქოს ყველა კარგად ვიცნობთ, მაგრამ მაინც საინტერესოა, რა „საგანმანათლებლო საიდუმლო“ დგას ამ ძალიან წარმატებული ადამიანების მიღმა. პეიჯი და ბრინი სწორედ მონტესორის სკოლას უმადლიან „სხვანაირად ფიქრის“ უნარს, როგორც მათი წარმატების განმსაზღვრელ ფაქტორს; ბეზოსიც სკოლას ემადლიერება დაუღალავი, უსასრულო ექსპერიმენტების ჩვევისა და სიყვარულისთვის, ვრაითი კი ამბობს, რომ SlimCity „პირდაპირ მონტესორიდან მოდის“…
ეს ყველაფერი კი – განსხვავებულად ფიქრი, ცდა, კვლევა, ექსპერიმენტები, ახლის შექმნა, მუდმივი ძიება – წარმატებული მართვის სათავეა და დღეს ძალიან პოპულარულ საგანმანათლებლო კონცეფციაში – ინტერდისციპლინურ, ინტეგრირებულ სწავლებასა და STEM/STEAM განათლებაში ერთიანდება და რაზეც განსაკუთრებულ ყურადღებას ვამახვილებთ ამ ნომერში. ვსაუბრობთ როგორც თეორიულ კონცეფციაზე, ასევე, დანერგვის სირთულეებზე, გაცნობთ საქართველოში არსებულ ვითარებას და გიზიარებთ მიღწევებს.
თანამედროვეობის ყველაზე პროგრესულ და აქტუალურ მიდგომებზე საუბართან ერთად, ტრადიციულად, არ გვავიწყდება, რომ წარსულისკენ გავიხედოთ – ამჯერად ვიხსენებთ საუკუნენახევრისწინანდელ ბახვის სკოლას, ამიერკავკასიაში საუკეთესო სკოლას, რომელიც, მონტესორის არ იყოს, მომავლის ადამიანებს ქმნიდა და პრაქტიკულად მოიცავდა ყველა საქმიანობას, რასაც დღეს სკოლა-ლაბორატორიები ეწევიან.
ასევე, გთავაზობთ საინტერესო ინტერვიუს, რომელიც შვეიცარიის სკოლაზე დაგვაფიქრებს.
დაბოლოს –
გილოცავთ ახალი სასწავლო წლის დაწყებას! გასულმა წელმა ძალიან მნიშვნელოვანი რამ გვასწავლა – რომ კიდევ უფრო გაურკვეველი მომავლისთვის უნდა მოვამზადოთ ჩვენი მოსწავლეები, ვიდრე აქამდე გვეგონა. გისურვებთ წარმატებებს ამ უკიდურესად საპასუხისმგებლო საქმეში, რომელსაც, გვჯერა, ერთად წარმატებით გავართმევთ თავს!
როლფ გოლობი, ბერიკა შუკაკიძე, მაია არავიაშვილი, ნონა პოპიაშვილი, ლელა მახოხაშვილი, კახა ჟღენტი, ანი კუდახიშვილი, მედეა აბრამიშვილი, დენის წურწუმია, ნინო ბერიკაშვილი.
სარედაქციო კოლეგია: ბერიკა შუკაკიძე
განათლების დოქტორი, მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნული
ცენტრის დირექტორი
დავით ხვედელიძე
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების
ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოადგილე მაია არავიაშვილი
სოციოლოგიის დოქტორი, მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნული
ცენტრის ანალიტიკური სამსახურის უფროსი ნატალია ინგოროყვა
სოციალურ მეცნიერებათა დოქტორი,
მასწავლებელთა პროფესიული
განვითარების ეროვნული ცენტრის
საინფორმაციო- საგანმანათლებლო და
მეთოდური რესურსების პროგრამის მენეჯერი ხათუნა ბარაბაძე
პედაგოგიკის დოქტორი, მასწავლებელთა
პროფესიული განვითარების ეროვნული
ცენტრის მასწავლებლის პროფესიის
რეგულირების პროგრამის ხელმძღვანელი დენის წურწუმია
განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს
შიდა აუდიტის დეპარტამენტის შიდა აუდიტის
სამმართველოს უფროსი,
განათლების სამართლის მკვლევარი კახა ჩხარტიშვილი
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების
ეროვნული ცენტრის იურიდიული სამსახურის
უფროსი
„შენ არ იცი, როგორ მენატრება გარეთუბანში სეირნობა, ჩემს ძველ მეგობრებთან ერთად…” – მითხრა ნიკოლოზ ბარათაშვილმა და შემდეგ გამახსენა, რომ ახლად შექმნილ ჩეტბოტს ველაპარაკებოდი, რომელსაც შეიძლება ყველა კითხვაზე პასუხი არ ჰქონოდა. სანამ მასთან მივიდოდი, ილიას ველაპარაკე, რომელმაც გამახსენა, რომ „ქვეყნის სამსახური ყველგან მსხვერპლია და არა სეირი!” და მერე შემომთავაზა საადგილმამულო ბანკის დაარსების ამბის მოყოლა. ჩვენი მწერალ-პოეტების მერე შერლოკ-ჰოლმსს მივადექი, რომელმაც თავისი მუზეუმის დასათვალიერებლად გამიშვა. იქვე ჯეინ ეარი, პატარა უფლისწული და სხვა „ნაცნობები” იყვნენ.
ამბავი, რომელსაც გიყვებით, არც ზღაპარია და არც მოგონილი. ერთ დღეს ინტერნეტში „სერფინგისას” ინტერაქტიული წიგნების ბიბლიოთეკაში „მცხოვრებ” ჩეტბოტებს გადავაწყდი, რომლებსაც მოსწავლეები ქმნიან და ვიფიქრე, გამოვლაპარაკებოდი. ვინც არ იცით, ჩეტბოტი ადამიანთან მოსაუბრე პროგრამაა, რომელსაც თუ კარგად „გაწვრთნი”, კონკრეტული ადამიანის ცოდნა, ხასიათი და მანერები შეიძლება ჰქონდეს. ამ კონკრეტულ ბიბლიოთეკაში „მცხოვრები” ჩეტბოტები ერთმანეთისგან განსხვავდება, ზოგს მეტი ლაპარაკი შეუძლია, ზოგს ნაკლები. ზოგი სურათებს გიგზავნის „ჩათში”, ზოგი ბმულებს, ზოგი გებოდიშება იმის გამო, რომ ყველა კითხვაზე პასუხის გაცემა არ შეუძლია – ასეთია ჩეტბოტების სამყარო, ერთი მხრივ, იმას უნდა ჰგავდეს, ვის სახელსაც ატარებს, მეორე მხრივ, იმის თვისებები გადაეცემა, ვინც მას ქმნის.
მოსწავლეები ჩეტბოტებს კონკურსის ფარგლებში ქმნიან და თუ თქვენ გარშემო ბავშვებს მასში მონაწილეობა დააინტერესებთ, ან ჩეტბოტების გაცნობა, ან იმის სწავლა, როგორ შეიძლება შექმნა ჩეტბოტი, მაშინ ამ ინტერაქტიული წიგნების ბიბლიოთეკას უნდა ესტუმროთ ჩემსავით და ყველა საჭირო ბმულს იქ ნახავთ.
ჩეტბოტები სწავლის პროცესშიც აქტიურად გამოიყენება და ამის ერთ-ერთი კარგი მოქმედი მაგალითი არტიფიკოა, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს „ახალი სკოლის მოდელის” ფარგლებში შექმნილი ბოტი, რომელიც მესამე-მეოთხეკლასელ ბავშვებს ხელოვნების სწავლის პროცესს უმარტივებს. მაგალითად, თუკი ბავშვს დაავიწყდა, რა ისწავლა პირველ გაკვეთილებზე, მას აღარ მოუწევს წიგნში კონკრეტული აბზაცების ძიება, ის უბრალოდ მისწერს არტიფიკოს, რომელიც მუდმივად მზადაა მოსწავლეების დასახმარებლად და, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, ის თავადაც ბევრ ცოდნას იღებს მოსწავლეებისგან. ბავშვების საუბრის თავისებური მანერა ჩეთბოტს ახალი სიტყვების დასწავლაში ეხმარება. „ახალი სკოლის მოდელი” არტიფიკოს გარდა, კიდევ სამ ჩეთბოტს მოიცავს. ისინი ბავშვებს მუსიკის, ბუნებისმეტყველებისა და კომპიუტერული მეცნიერებების შესწავლაში ეხმარებიან.
ჩეტბოტები კარგი სასწავლო რესურსია, რომლის გამოყენებაც მრავალმხრივად, ბევრი მიზნის მისაღწევად შეიძლება.
თუკი ბავშვები ჩეტბოტების შექმნას გადაწყვეტენ, ისინი მეტი ყურადღებით დააკვირდებიან ამა თუ იმ ადამიანის ლექსიკას, მეტყველების თავისებურებებს, მოუწევთ, გამოარჩიონ მთავარი მოვლენები ნაკლებად მნიშვნელოვანი ამბებიდან და დაიჭირონ ხასიათის ისეთი შტრიხები, რომლებიც ადამიანს დაუვიწყარს ხდის.
ჩეტბოტები მოხერხებული გზაა მნიშვნელოვანი ადამიანების უფრო ახლოს გასაცნობად და ლიტერატურის გასაანალიზებლად, ინტერაქტიული და სახალისო პროცესი სწავლის პროცესში მეტ ინტერესსა და ჩართულობას გულისხმობს.
თავად ჩეტბოტებით ამბების მოყოლა თხრობის ახალი ხერხებისა და გზების პოვნაში დაეხმარება ბავშვებს და უფროსებსაც აჩვენებს, როგორ ურჩევნია მათ შვილებსა და მოსწავლეებს ინფორმაციის მიღება, ამბების გაზიარება, რა ამახსოვრდებათ და რა როგორ ახდენს შთაბეჭდილებას.
ჩეტბოტების გამოყენება ისტორიის კრიტიკული თვალით გადასინჯვისთვისაც შეიძლება – რა კითხვები გვაქვს ამა თუ იმ ისტორიულ პირთან და რამდენად მოპოვებადია ამ კითხვებზე პასუხები მათ ბიოგრაფიებში. მხოლოდ ამ მარტივი სავარჯიშოთი ნათლად დავინახავთ, რომ ისტორიულ ცნობებში უზარმაზარი ცარიელი სივრცეები და უამრავი უპასუხო კითხვებია დატოვებული სხვადასხვა მიზნით და ეს ინტერპრეტაციის დიდ საშუალებას იძლევა.
ჩეტბოტი შეგვიძლია უხერხულ კითხვებზე პასუხების გასაცემად გამოვიყენოთ ან პირიქით, ბავშვებისგან დელიკატური ინფორმაციის მისაღებ ინსტრუმენტად ვაქციოთ: ჩეტბოტების დახმარებით იმ გამოცდილებაზე ვალაპარაკოთ, რომელზეც უფროსებთან არ ლაპარაკობენ.
ჩეტბოტები ვირტუალურ ასისტენტებად შეგვიძლია „გავწვრთნათ” – და მათი საშუალებით ბავშვებს ციფრულ სამყაროში ნავიგაცია გავუმარტივოთ.
ეს სია შეიძლება უსასრულო იყოს. ყველაფერი მონდომებასა და ფანტაზიაზეა დამოკიდებული. იზოლაცია და მარტოობა ფსიქიკასა და ურთიერთობებს ცვლის და რთული დროის მარტივად გადასაგორებლად ახალი გზები, ახალი ჩვევები და ახალი უნარები და სიყვარული გვჭირდება. სხვა ბევრ რამესთან ერთად, შეიძლება ჩეტბოტების „მოშინაურება” და „წვრთნაც” გვეცადა. რატომაც არა.
ამბავი თავიდან დაიწყეთ და ჰკითხეთ ბავშვებს, ვის ჩეტბოტს გააკეთებდა ან ვის დაელაპარაკებოდა. მხოლოდ ასე გაიგებთ მეტს მისი ინტერესებისა და გატაცებების შესახებ.
სასწავლო წლის განმავლობაში მასწავლებელი ყოველდღიურად უამრავ მოსწავლესთან ურთიერთობს. ეს ურთიერთობა რომ მრავალმხრივ სასიამოვნო და სარგებლის მომტანი იყოს, საჭიროა ურთიერთგაგება.
მასწავლებლებს მეტი მოგვეთხოვება და მცდელობებსაც არ ვიშურებთ, მაქსიმალურად „ჩავიხედოთ მოსწავლეთა გონებაში“, მეტად შევიცნოთ და გავუგოთ მათ.
მე დაწყებითი კლასების მასწავლებელი ვარ. ვცდილობ, შევიცნო 6-10 წლის ადამიანები, რათა სწავლა-სწავლების პროცესი წარმატებით განვახორციელო.
მოსწავლეს თუ მეგობრად ვაქცევთ, ეს იქნება მყარი საფუძველი იმისა, რომ ჩვენი თანამშრომლობა შედგება.
მინდა, ყურადღება ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ფაქტორზე გავამახვილო, რომლის გათვალისწინებაც დაგვეხმარება მასთან მეგობრობის ჩამოყალიბებაში. ეს არის ემოციები, რომლებიც განსაზღვრავენ ადამიანის ქცევას. ემოციური ფონი, განსაკუთრებით მრავალფეროვანია პატარა ასაკის ადამიანებში. თუმცა აქვე აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ მათ უჭირთ საკუთარი ემოციების მართვა. ხშირად, ეს ფაქტორი მოსწავლეს არასახარბიელო მდგომარეობაში აგდებს და ის მასწავლებლის ან მშობლების/ოჯახის წევრების მხრიდან გაკიცხვას იმსახურებს. ემოციები: სიხარული, შიში, გაბრაზება, წყენა და სხვა ამ პატარა ადამიანებში განუწყვეტლივ ენაცვლებიან ერთმანეთს და ქცევებიც შესაბამისია.
აქვე უნდა გვახსოვდეს, რომ ბავშვის ემოციებზე დიდ გავლენას ახდენს გარემო ფაქტორები. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ჩვენც ბავშვობიდან მოვდივართ!
მალე 15 სექტემბერი დადგება და ჩვენ ეკრანს მიღმა მომზირალი ინტერესიანი, ცნობისმოყვარე ადამიანების ყურადღება უნდა მივიპყროთ.
მე მეორეკლასელ ადამიანებთან შესახვედრად ვემზადები. ვცდილობ, გავითვალისწინო ყველა ის ფაქტორი, რომლებზეც ზემოთ ვისაუბრე და ვგეგმავ მაქსიმალურად მრავალფეროვანი, მათ ინდივიდუალურ თავისებურებებზე მორგებული აქტივობები შევთავაზო, რომ მოსწავლე ყოველი მომდევნო სასწავლო დღის მოლოდინით იღვიძებდეს და ის უდიდესი დისკომფორტი, რომელსაც შორით სწავლების პროცესი გვიქმნის, მისთვის სახალისო და საინტერესო გავხადო.
გიზიარებთ, შემდეგ აქტივობებს:
,,ჩვენი ზაფხული“ – ასე დავარქვი აქტივობას, რომელსაც მოსწავლეებს გავუზიარებ. სწავლის დაწყებისას ისევ აქტუალურია საზაფხულო ამბები. მათ გახსენებას გვერდს ვერ ავუვლით. მრავალრიცხოვან კლასში კი დიდ დროს წაიღებს სათითაოდ, ყველა მოსწავლის მიერ საკუთარი არდადეგების გახსენება. გავუზიაროთ მოსწავლეებს მსგავსი სასიამოვნო ფოტო (იხ. ქვემოთ) და ვთხოვოთ, გაიხსენონ საკუთარი მხიარული საზაფხულო დღეები და მხოლოდ ერთი სიტყვით გამოთქვან, როგორი იყო მათი ზაფხული. ამ სიტყვამ უნდა აღწეროს ჩვენი საზაფხულო არდადეგები. კარგი იქნება პირველი ვიყოთ თავად ჩვენ. მაგ. ჩემ მიერ დასახელებული სიტყვა იქნებოდა ,,დასვენება“. როდესაც მოსწავლეები ასახელებენ სიტყვებს, მასწავლებელი ფოტოს ქვევით მიუწერს მას. საბოლოო ჯამში გამოგვივა ჩვენი საზაფხულო არდადებების საერთო დახასიათება.
აქტივობა, რომელსაც გამოვიყენებ ჩვენი ურთიერთობის დასაწყებად/განსაახლებლად, ახალი სასწავლო წლის პირველ დღეს. თავად მოსწავლეები გამოთქვამენ მოსაზრებებს, რა გვანიჭებს ბედნიერებას ერთად ყოფნისას, რას ელოდებიან ჩემგან და რას უნდა ველოდე მათგან. ამ აქტივობით, ერთგვარად ჩამოყალიბდება საკლასო წესების მსგავსი ,,შეთანხმება“.
მე გთავაზობ ამას.
რას მთავაზობ შენ?
არის მომენტები, როდესაც მოსწავლე ჩაკეტილია, არ სურს საკუთარი სახელით საუბარი, არც საკუთარ თავზე და არც ზოგად საკითხებზე. მით უმეტეს, როდესაც ახალი სასწავლო წლის დასაწყისია და ცოტა უცხოობენ, მორცხვობენ, უჭირთ აქტიურობა თანაკლასელებისა და მასწავლებლის წინაშე.
მოცემული აქტივობა სწორედ ამგვარი დისკომფორტის მოხსნასა და ბავშვების ალაპარაკებას ემსახურება.
ვთავაზობ მათ სხვადასხვა არსებისა თუ საგნის მსგავს სახალისო ფოტოებს და ვთხოვ, ვისაც რომელი ფოტო შეხვდება, აღწეროს პირველ პირში და თქვას, მისი აზრით, რას ფიქრობს ფოტოზე გამოსახული არსება/საგანი.
მაგალითად: ,,მე ვარ ბუ, სახელად ჯეი. სკოლა დავამთავრე და მივიღე განათლება“.
ვფიქრობ, ეს აქტივობა გაახალისებს მეორეკლასელ მოსწავლეებს, გააღვივებს მათში ფანტაზიის უნარს. და ისინი ფიქრებს წინადადებებად აქცევენ.
,,ჩვენი სასკოლო სურვილები“ – აქტივობის მიზანია, მოსწავლეები, ერთგვარად, დავაფიქროთ, საკუთარ მიზნებზე, სურვილებზე, რომლებიც სკოლასთან, სწავლასთანაა დაკავშირებული, და ვასაუბროთ მათ შესახებ. ცხადია, ვიწყებთ ჩვენ: „მე ვარ ინა და ჩემი სურვილია, ყოველდღე სახალისო გაკვეთილები შევთავაზო ჩემს მოსწავლეებს“. მოცემული ან მსგავსი თემატიკის ფოტოს გაზიარება, დაეხმარება მოსწავლეებს ამ კუთხით პოზიტიურად დაფიქრებაში.
„შესწავლილის გამეორება“ – ყოველი სასწავლო წლის დასაწყისში აქტუალურია. გიზიარებთ ,,kargiskola.ge”-ზე განთავსებული აქტივობის ბარათების ლინკს, სადაც არაერთ საინტერესო, სახალისო და საჭირო რესურსს ნახავთ როგორ ქართულის, ასევე მათემატიკის მიმართულებით, კლასების მიხედვით. ცხადია, მას გამეორების მიზნითაც გამოიყენებთ.
თვალსაჩინოდ ვაჩვენებ ჩვენს პლანეტას, შემდეგ ჩვენს კონტინენტს, ორ ზღვას შუა მდებარე ჩვენს სამშობლოს, ჩვენს დედაქალაქს და შემდეგ ისევ ,,გავემგზავრები“ კოსმოსში (გვერდი ამის შესაძლებლობას იძლევა). ვთხოვ მოსწავლეებს, გაუგზავნონ კეთილი სურვილები ჩვენს დედამიწას. მათი აზრით, რა არის ყველაზე მთავარი ჩვენი პლანეტისთვის?
,,რას ვუსურვებთ ერთმანეთს?“ – ამ აქტივობით შეგვიძლია დავასრულოთ ჩვენი პირველი შეხვედრა ახალ სასწავლო წელს.
დაიწყეთ თავად და სთხოვეთ მოსწავლეებსაც, სათითაოდ თქვან, რას უსურვებენ ერთმანეთს ამ სასწავლო წელს.
იმედი მაქვს, რომელიმე აქტივობა მაინც დაგეხმარებათ, გაამრავალფეროვნოთ თქვენი შეხვედრა ძვირფას მეგობრებთან, ან იქნებ, რომელიმე აქტივობამ ახალი იდეა გაგიჩინოთ.
არის ასეთი იაპონური ფილმი: „人生がときめく片づけの魔法 – ცხოვრება – დალაგების მაგია“. ფილმის ერთ-ერთი მთავარი გმირი, იაპონელი გოგონა კაორი, როგორც იქნა, ბოლოს და ბოლოს, შეხვდება ვაჟს, რომელიც მოსწონს. კაფეში გოგონა ცოტა მეტს დალევს და ვაჟი შინ წაიყვანს. კაორი სახლში არ უშვებს შეყვარებულს იმის შიშით, რომ არეულ სახლს თუ ნახავს, მიატოვებს. შეჰპირდება, რომ ერთი კვირის შემდეგ მოიპატიჟებს სტუმრად.
კაორი პირისპირ აღმოჩნდება თავისი ცხოვრების ყველაზე დიდ პრობლემასთან – უნდა გაუმკლავდეს ბუნაგადქცეული სახლის დალაგებას, რაც მისთვის შეუძლებელი აღმოჩნდება.
გოგონა მიაკითხავს ფირმას, რომელიც სახლებს ალაგებს. მას კი დამლაგებლად გამოეცხადება „ქალი – თეთრებში“ – მაკიკო ნორიტა. მაკიკო დაჰპირდება გოგონას, რომ, თუ მის რჩევებს მიჰყვება და სახლს თავად დაალაგებს, მაშინ მის ცხოვრებაში საოცრება მოხდება და მაგიური ძალით ცხოვრებაც შეეცვლება.
კაორისთვის ადვილი არ აღმოჩნდება ამის მიღება, მაგრამ, ბოლოს დათანხმდება. მაკიკო აძლევს დავალებებს, როგორ უნდა გადაარჩიოს ნივთები, როგორ უნდა მიხვდეს, რომელიმე ნივთი ნამდვილად სჭირდება თუ არა? ყველა დეტალს გულსადმით უხსნის…
სახლის დალაგება – ეს არ არის მხოლოდ სუფთა სახლი. თავად პროცესი შეიძლება იქცეს საოცარ მოვლენად, რომელსაც მოაქვს ბედნიერება – ასეთია მაკიკოს რწმენა.
ფილმში რჩევები მხოლოდ სახლის დალაგებაზე არ არის, ახსნილია სახლის დალაგების ფილოსოფიური მნიშვნელობა, როდესაც სახლს ათავისუფლებ ზედმეტი, არასაჭირო და ხარახურა ნივთებისგან, იგივე ხდება მენტალურ სფეროშიც. ადამიანი თავისუფლდება ზედმეტისგან ცხოვრებაშიც – ზედმეტი ადამიანებისგან, ზედმეტი ურთიერთობებისგან, არასასურველი სამსახურისგან და ასე შემდეგ;
დალაგების მთავარი პრინციპი – იწვევს თუ არა ნივთი სიხარულს?
მარი კონდოს აზრით, წესრიგისა და ბედნიერი ცხოვრების საიდუმლო ის არის, რომ სახლში გვქონდეს ისეთი საგნები, ნივთები, რომლებიც სიხარულს იწვევენ.
დალაგების დროს რომ გავიგოთ, ნამდვილად გვჭირდება თუ არა ესა თუ ის საგანი და გვანიჭებს თუ არა სიხარულს, ამისთვის ხელში ვიღებთ საგანს, მიგვაქვს გულთან და თუ შევიგრძნობთ გულის აჩქარებას, მაშასადამე, მას მოაქვს სიხარული, ხოლო თუ საგნის გულთან მიტანისას ვერაფერს ვგრძნობთ, მაშინ ის საგანი შეგვიძლია გავიტანოთ სახლიდან.
და კიდევ ერთი საინტერესო მომენტი: ნივთი, რომელიც აღარ გვჭირდება, საჭიროა, მის მიმართ გამოხატოთ მადლიერება. ეს ქცევა შეიძლება უცნაურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია ფსიქოლოგიის თვალსაზრისით;
სწორედ ასე ვითარდება ფილმში მოვლენები…
იცი, რას ნიშნავს სახლის დალაგება?
რას?
წარსულში გარკვევას და წარსულის დალაგებას – ეუბნება მაკოკო კაორის.
წარსულში გარკვევას? – გაოცებული ეკითხება გოგონა.
დიახ!
კაორი ამ საუბრის სიბრძნეს მას შემდეგ გაიგებს, რაც სახლს დაალაგებს მაკოკოს ინსტრუქციების მიხედვით და გაოცებული სრულიად ახალი მზერით თვალს მოატარებს თავის საცხოვრებელს.
და იცით, რა ხდება მეორე დღეს, როდესაც ის სამსახურში მივა? წლების ნაგროვებ და გულში დამალულ ყველა სიტყვას ეტყვის კაორი თავის უფროსს, მანამდე რომ შიშს გამო ვერ ეუბნებოდა და ამაყად ტოვებს სამსახურს, რომელსაც სიხარული არ მოჰქონდა მის ცხოვრებაში. კაორი მაკოკოსთან ერთად ახლა თავად იწყებს სხვა ადამიანებზე ზრუნვას და სხვა ადამიანების ცხოვრების შეცვლას, რადგან ეს მაგიური გაკვეთილი მან უკვე მიიღო ცხოვრებისგან.
ამ ფილმის ყურებისას გამახსენდა დათო ყანჩაშვილის ერთი საინტერესო ლექსი, რომელსაც „სარდაფი“ ჰქვია. თითქოს ამ ფილმის იდეაა გახსნილია დათოს ლექსში.
„ყური დაუგდე,
ბებერ წარსულს, ზურგზე რომ გაზის
ბავშვივით ცელქი აწმყოს ხმები მხოლოდ ნუ გესმის,
აწმყო, რომელსაც ყვავილივით მარტივად წყვიტავ
და არ ემჩნევა მიწის გულში გადგმული ფესვი…“.
ამ ლექსშიც ყველაფერი სახლზეა და ამ სახლის სარდაფზე, რომელიც სავსეა მოგონებებითა და საგნებით, და რომელიც „გამუდმებით უნდა ალაგო“:
„ჩნდება შეგრძნება,
თითქოს დაგრჩა ანდერძით სახლი,
რომლის სარდაფიც
გამუდმებით უნდა ალაგო
და ვერ გაერკვე,
როგორ მოხვდა სარდაფში მკვდარი,
რომელიც ღამე
სადმე სხვაგან უნდა დამარხო…“.
დაგროვილი ნივთები (მოგონებები) უკვე ისეა ერთმანეთში აზელილი, ლირიკული გმირი დამფრთხალი და დაბნეულია, აღარ ახსოვს, რა იყო და რა არ იყო მართლა… რა გაუყალბა ქვეცნობიერმა:
„და ეს წარსული,
როგორც აწმყოს ქვეცნობიერი,
გინდა-არ გინდა, იწყებს ტივტივს,
გაფრთხობს და გაბნევს,
ვეღარ იხსენებ რა გადაგხდა,
რა იყო მართლა
და რა გადმოგყვა ამ ანდერძით –
რა გაგიყალბეს”.
დაახლოებით ამ მდგომარეობაშია ფილმის – „ცხოვრება – დალაგების მაგია“ კიდევ ერთი პერსონაჟი, რომელსაც იმდენი ნივთი დაუგროვდა, რომ ვეღარც სარდაფი და ვეღარც ეზო ვეღარ იტევს. ის მხოლოდ მაშინ შეწუხდება, როდესაც ნივთების გროვაში ძვირფას გულსაბნევს დაკარგავს. მაშინ მიაკითხავს მაკოკოს ფირმას და ნივთის მოძებნას სთხოვს. მაკოკო სხვადასხვა გზით ცდილობს, რომ ქალბატონს ბინა დაალაგებინოს, მაგრამ მას ამის გაგონებაც არ უნდა… წარსულს ჩაბღაუჭებული (რაც ნივთების გროვით გამოიხატება) ხელს არ უშვებს არცერთ საგანს. სინამდვილეში კი ის შვილთან ნაჩხუბარია, რაც ძალიან აწუხებს და ბავშვობიდან მოყოლებული შვილის ყველა ნივთი შენახული აქვს. როგორც იქნება, რომ დაიწყებს დალაგებას და სახლის/წარსულის გარკვევა-მოწესრიგებას, ამის შემდეგ ის თავის შვილს ურიგდება და მისი ცხოვრება მაგიურად იცვლება.
სწორედ ეს არის ფილმის იდეა – მაგიური ცვლილებები.
„ჩემი კლიენტები ბედნიერებისგან ბრწყინავენ, როგორც შედეგები აჩვენებს, სახლის დალაგებამ შეცვალა მათი აზროვნების სტილი და მსოფლმხედველობა. არსებითად შეცვალა მათი მომავალი. რატომ? სახლის მოწესრიგებით ადამიანი აწესრიგებს საკუთარ წარსულს და საქმეებს. შედეგად, სრულიად ცხადად იგებს, რა სურს და არ სურს მას ნამდვილად ცხოვრებაში“ (მარი კონდო იგივე კონ-მარი).
მშობლები და პედაგოგები ხშირად კამათობენ იმის შესახებ, სასარგებლოა თუ არა საზაფხულო დავალებები. მე ვფიქრობ, საზაფხულო დავალება სახელმძღვანელოდან მონიშნულ ტექსტებს, სავარჯიშოებსა და ტესტებს არ უნდა დაეფუძნოს, მით უმეტეს, რომ, დიდი მოცულობის გამო, მასწავლებლები ვერ ახერხებენ მის შემოწმებას, რაც ბავშვებმაც კარგად იციან და ამიტომ დავალებებს, რომლებიც რვეულის რამდენიმე ათეულ ფურცელს ავსებს, შინაარსზე ფიქრის გარეშე ასრულებენ. ასეთი დავალებები, ცხადია, ვერავის დაეხმარება ცოდნისა და უნარების განვითარებაში.
ზაფხული ის დროა, რომელიც ბავშვმა მხიარულად უნდა გაატაროს, ამიტომ დავალების შინაარსზე ბევრი ვიფიქრე. მინდოდა, არც მეტისმეტად დიდი გამოსულიყო და, იმავდროულად, რამის კეთებასთან, კვლევასთან ან თვითკვლევასთან და, ცხადია, ეროვნულ სასწავლო გეგმასთანაც ყოფილიყო დაკავშირებული. საზაფხულო დავალება არ უნდა ჰგავდეს სტანდარტულ საშინაო დავალებებს, მან გაცილებით მეტი ინტერესი უნდა აღუძრას მოსწავლეს და ისეთი სახალისო შესასრულებელი იყოს, რომ ბავშვმა ვერც კი იგრძნოს, მისი შესრულების დროს როგორ იყენებს არსებულ ცოდნას და ეუფლება ახალს, უვითარდება კრიტიკული და შემოქმედებითი უნარები.
საზაფხულო არდადეგები სამი თვე გღძელდება. ჩემს მიერ მოფიქრებული დავალება გარკვეულ დროს კი მოითხოვს, მაგრამ ბავშვებს მეგობრებსა და ოჯახის წევრებთან ერთად გართობისა და თავგადასავლების შესაძლებლობასაც უტოვებს. შეუძლიათ, დავალების შესრულებაში მეგობრები და ოჯახი წევრებიც ჩართონ.
დავალების ბარათი მოსწავლისთვის
ჰერბარიუმში დანახული სიმეტრიები
ცხელ და მხიარულ ზაფხულს ძირითადად ბუნებაში ატარებ, მთაში ან ზღვაზე, მდინარეზეც ხშირად დადიხარ, ტყეშიც და დასასვენებელ ბაღებსა და პარკებშიც. დავალების შესრულება არ გაგიჭირდება, რადგან სწორედ ეს ადგილები დაგეხმარება. უფრო მეტიც – შეიძლება, შენი ეზოს მცენარეებიც კი საკმარისი აღმოჩნდეს.
შენი დავალებაა:
შეაგროვე ლამაზი, სიმეტრიული ფორმის ყვავილები, ფოთლები და შექმენი ჰერბარიუმის რამდენიმე ფურცელი. შენ მიერ დაჰერბარიუმებული კოლექციიდან ამოარჩიე ზოგიერთი ნიმუში და შექმენი კომპოზიციები, კოლაჟები, სადაც ყვავილებში, ღეროებსა და ფოთლებში „იკითხება“ ფიგურათა გეომეტრიული გარდაქმნები, ღერძული სიმეტრია, ცენტრული სიმეტრია, პარალელური გადატანა, მობრუნება. შენ მიერ შექმნილი კოლაჟი შემოქმედებით პროდუქტად აქციე, ან კედლის დეკორატიულ სურათად, ან წიგნის სანიშნედ, ან სასაჩუქრე ბარათად… ფანტაზიას ხომ საზღვარი არ აქვს.
რეკომენდაცია:
ვიდრე დავალების შესრულებას დაიწყებ, გაიხსენე გეომეტრიული გარდაქმნების კონცეფციები.
· ბადეზე მოცემულია გეომეტრიული ფიგურა და სიმეტრიის ღერძი. მოთამაშეს ევალება, ამ ღერძის მიმართ ააგოს მოცემული ფიგურის სიმეტრიული ფიგურა. თამაში გვთავაზობს სხვადასხვა ფორმის ფიგურებს. მოთამაშეს შეუძლია ფიგურის პოზიციის შეცვლა, ასევე სიმეტრიის ღერძის როგორც ჰორიზონტალურად, ისე ვერტიკალურად ან დიაგონალურად გავლება. თამაში აფასებს შედეგებს, გაძლევს შეცდომის გამოსწორების შესაძლებლობას. თამაში სახალისოა, ავარჯიშებს გონებას და კონცეფციის უკეთ გაგებას უწყობს ხელს.
· ეს თამაში (II; III) გეომეტრიული გარდაქმნების ღერძის მიმართ სიმეტრიისა და მობრუნების კონცეფციის უკეთ გააზრებასა და აღქმაში ეხმარება მოთამაშეს. მოთამაშეს შეუძლია, ღერძული სიმეტრია და მობრუნება გამოიყენოს რაიმე ლამაზი სურათის ან კომპოზიციის შესაქმნელად.
მოიძიე ინფორმაცია იმის შესახებ, რა არის ჰერბარიუმი, ჰერბარიუმის შედგენისა და მისი მნიშვნელობის გასააზრებლად ნახე შემდეგი მასალები:
ჰერბარიუმის შექმნა სახალისო და მარტივი პროცესია. ტყეში, მინდორში ან საკუთარ ეზოში მოძებნე საინტერესო ნიმუშები კოლექციის შესაქმნელად. ფრთხილად მოჭერი მაკრატლით ან პატარა წერაქვით ფესვიანად ამოიღე, გადაიტანე პლასტმასის კონტეინერში ან „ჰერბარიუმის წიგნაკში“ და წაიღე შინ. შინ მიტანილი ნიმუში ფრთხილად გაასუფთავე მტვრისა და მიწისგან, მოათავსე სქელ წიგნში, ფურცლებს შორის, ზემოდან სიმძიმე დაადე და ასე დატოვე რამდენიმე დღე.
გაითვალისწინე:
ü ეროვნულ პარკსა და ველური ბუნების ნაკრძალებში მცენარეთა შეგროვება უკანონოა.
ü ერიდე ძლიერი წვიმის შემდეგ მცენარეების შეგროვებას.
ü ჰერბარიუმის ნიმუშების ეტიკეტირება აუცილებელია. თუ კოლექციის ზოგიერთ ნიმუშს შემოქმედებით პროდუქტად აქცევ, აქაც საჭიროა ეტიკეტის დართვა. ეტიკეტზე ტექსტი უნდა შეიცავდეს მცენარის სახელს, ადგილმდებარეობას (სასურველია GPS კოორდინატებით) და დროს, ასევე იმ პირის სახელს, ვინც ნიმუში მოიპოვა.
როცა ნიმუშები გაშრება, შექმენი საინტერესო კოლაჟი, კომპოზიცია (მერწმუნე, ნიმუშები ხშირად თვითონვე იქცევა შთაგონების წყაროდ), რომლებშიც უნდა ჩანდეს ორი გეომეტრიული გარდაქმნა მაინც, ღერძული სიმეტრია, პარალელური გადატანა, ცენტრის მიმართ სიმეტრია, მობრუნება მათემატიკური გაანგარიშებებით (გირჩევ, გამოიყენო PVA წებო მშრალი ნიმუშების დასაფიქსირებლად).
მაშ ასე, ჩემო პატარა მკვლევარო, ზაფხულის ცხელი დღეები შინაარსიანად, შემოქმედებითად, შემეცნებითად გაატარე. ჰერბარიუმისთვის ნიმუშების შეგროვების დროს თუ რამე თავგადასავალი შეგემთხვა, ისიც გვიამბე.
მინდა, რამდენიმე დამატებითი მასალა შემოგთავაზო. მაგალითად, როცა ბუნებაში აგროვებ მცირე ზომის ყვავილებსა და ფოთლებს, მათთვის შეგიძლია დაამზადო ჯიბის ჰერბარიუმი/ ყვავილების დამჭერი წიგნი. პირადი გამოცდილებით შემიძლია გითხრა, ის ძალიან დაგეხმარება ნიმუშების დაუზიანებლად შენახვაში.
პრეზენტაცია წარმოადგინე შენთვის სასურველი ფორმით, შემოქმედებითად კრეატიულად (კედლის დეკორატიული სურათი, წიგნის სანიშნე, სასაჩუქრე ბარათი, ჰერბარიუმის ალბომი და ა.შ.)
ნაშრომის წარმოდგენისას პასუხი გაეცი შემდეგ კითხვებს:
· როგორ გამოიყენე გეომეტრიული გარდაქმნები კოლაჟის შესაქმნელად?
· როგორ დაგეხმარა სიმეტრიისა და გარდაქმნების ცოდნა დავალების შესრულებაში?
· აღწერე შენი ნამუშევარი. რომელი ფორმებია სიმეტრიული? რა სახის სიმეტრიაა ნაჩვენები? აღწერე, რა წესით იმოძრავებს თითოეული „ფიგურა“.
· რის ცოდნა აღმოჩნდა აუცილებელი დავალების შესრულებისას?
· როგორ გამოიყენება გეომეტრიული გარდაქმნები ბუნების კანონების ასახსნელად, რეალური ვითარების წარმოდგენისა და განზოგადებისთვის?
შეავსე თვითშეფასების ბარათი:
თვითშეფასების ბარათი მოსწავლეებისთვის
შეფასების კრიტერიუმები
დასვით „+“ ან „-“
მე ვიცი, რა არის სიმეტრია
მე ვიცი, როგორ უნდა შევამოწმო, ფორმები სიმეტრიულია თუ არა
მე ვიცი, რა არის ღერძული სიმეტრია
მე ვიცი, რა არის ცენტრული სიმეტრია
მე ვიცი, რა არის პარალელური გადატანა
მე ვიცი, რა არის ასიმეტრია
ბავშვები გაეცნობიან მცენარეებს და მათ სტრუქტურას, დააკვირდებიან ბუნებაში მცენარეების ნიმუშებს. შესაძლოა, ყველა მცენარის იდენტიფიკაცია ვერ მოახერხონ. დახმარებისთვის წიგნებს, საძიებო სისტემებს ან უფროსებს მიმართავენ, შეიძენენ ინტერნეტრესურსებთან მუშაობის უნარებს. ერთმანეთს შეადარებენ სხვადასხვა მცენარის ფოთლების ფორმასა და ზომას ან ყვავილების სტრუქტურას. გაიაზრებენ, რომ ბუნების მიერ შექმნილი მრავალი ფორმა სიმეტრიულია და ბუნებაში შესაძლებელია მათემატიკური გარდაქმნების აღმოჩენა, რასაც სილამაზე და ჰარმონია ჰქვია. მათემატიკის გაკვეთილებზე მიღებულ ცოდნას გამოიყენებენ ბუნების კანონების ასახსნელად. გაიაზრებენ, რომ მცენარეთა შენახვისა და მათზე დაკვირვების საუკეთესო გზაა დაპრესვა და გაშრობა, რომ ჰერბარიუმი ძალიან მნიშვნელოვანია ბიომრავალფეროვნების საკვლევად. განუვითარდებათ ცოდნის ორგანიზების, დროის მენეჯმენტისა და შემოქმედებითი უნარები.
საბაზო საფეხურის მოსწავლეებისთვის
სამიზნე ცნება: ანალიზური გეომეტრია, გარდაქმნები
მკვიდრი წარმოდგენები:
სიბრტყეში ან სივრცეში გეომეტრიულ ობიექტებს სხვადასხვა ურთიერთმდებარეობა აქვს. ანალიზური გეომეტრია გვეხმარება ადგილმდებარეობის განსაზღვრაში. ასევე – გეომეტრიულ ობიექტებსა და ელემენტებს შორის კავშირის აღწერაში.
გარდაქმნების შესწავლა გვეხმარება ფიზიკური ცვლილების გააზრებაში.
საკვანძო შეკითხვა:
როგორ გვეხმარება გეომეტრიული გარდაქმნები შემოქმედებით პროდუქტის შექმნაში?
შეგვიძლია თუ არა, აღვწეროთ „ფიგურის/ნიმუშის“ გადაადგილება სიბრტყეზე გეომეტრიული გარდაქმნების გამოყენებით?
მაკროცნება და მასთან დაკავშირებული კრიტერიუმი:
როგორ დაგეხმარა გეომეტრიული გარდაქმნები და კოორდინატები იდეებისა და ფორმების ერთმანეთთან დაკავშირებასა და მოდელირებაში?
მოსწავლემ უნდა შეძლოს:
სიბრტყეზე ორიენტირება და გეომეტრიული ობიექტის ადგილმდებარეობის განსაზღვრა;
გეომეტრიული ობიექტების გარდაქმნებით მიღებული ფიზიკური ცვლილებების გააზრება და მსჯელობა.
დიდი ინტერესით ველოდები მოსწავლეთა ნამუშევრებს, რომლებსაც განვათავსებ აქ
ქუთაისში სეირნობისას თეთრი მარმარილოთი ნაშენი პირველი გიმნაზია აღმოვაჩინე. გიმნაზიის ფასადზე მიკრული დაფა იუწყებოდა, რომ აქ სწავლობდნენ აკაკი წერეთელი, ექვთიმე თაყაიშვილი, ვლადიმერ მაიაკოვსკი, შალვა ნუცუბიძე და სხვა ბევრი სხვა.
უცბად გავმხიარულდი იმის წარმოდგენისას, დიდი თონეთის ვაჟა-ფშაველას სახელობის სკოლაში დაფა რომ ყოფილიყო წარწერით: „აქ სწავლობდნენ: ჩობანას ბიჭი ზურიკო, ონეზაანთ ჯაბა, კოფრჩხილოანთ მიშიკო და მე, ვაინაანთ დათო“. პოსტის დაწერასაც ვაპირებდი და ჩემი კლასელების მონიშვნასაც, მაგრამ გადავიფიქრე. რაღაც მოხდა და აღარ მქონდა მხიარული გული.
კლასში ცამეტნი ვიყავით, ოთხი გოგონა და ცხრა ბიჭი. სწავლით არ ვბრწყინავდით, თუმცა თავხედები არ ვყოფილვართ. უფრო – ცელქები და დაუდევრები.
ყველაზე ბეჯითი და მოწესრიგებული მოსწავლე ვახო მახათაძე იყო, ანიჩკაანთ ვახო. ჭიათურის სკოლიდან გადმოვიდა მეოთხე კლასში. იმ დღის შემდეგ, რაც ბებიამისის გაკვეთილზე გვერდით მომიჯდა, ჩემი საუკეთესო მეგობარია. სკოლა ისე დავამთავრეთ, მისგან ვინმეზე ნათქვამი ავი სიტყვა არ გამიგონია. ბებიამისი თამარ ქემაშვილი კახელი ქალი იყო, აქ გაანაწილეს და აქვე დარჩა. ვახოს პაპას გაჰყვა ცოლად. სანამ გაჰყვებოდა, საღამოს სკოლაში ასწავლიდა. მოსწავლესაც შეუვარდა გული კოხტა მასწავლებელზე, რომელიც მასზე სულ რამდენიმე წლით იყო დიდი.
მკაცრი ქალი იყო, გაუცინარი, მაგრამ უზომოდ კეთილი და სამართლიანი. არ მახსოვს, ვინმეს მიკერძოებაში შეემჩნია, მიუხედავად იმისა, რომ მისი ოთხი შვილიშვილი ამავე სკოლაში სწავლობდა.
ვახო კი ჩვიდმეტი წლის იყო, მამამისი რომ გარდაიცვალა. თავი რომ ერჩინა, სწავლაზე უარი თქვა და მამის ხელობით დაიწყო მუშაობა. ვხედავ წელიწადში ერთხელ, ისე ვხვდებით, თითქოს ეს-ესაა სკოლიდან მოვედით და კალოზე ბურთის სათამაშოდ მივდივართ. დიდხანს მიცოცხლე, ღმერთო, მისი თავი!
ყველაზე ახტაჯანა კი სვეტა ნეკერაშვილი იყო, ვარლოანთ სვეტა. ბიჭებზე უკეთ თამაშობდა ფეხბურთს, პირველი ინიაციატორი იყო სკოლიდან გაპარვის. უპირობოდ მოგეხმარებოდა, როცა დიდი ბიჭები შენს დაჩაგვრას მოინდომებდნენ. ახლა უკვე დედაა, ძალიან საყვარელი გოგონების დედა.
კლასში ყველაზე მშრომელი იყო ასრათაშვილი ჯაბა. პატარაობიდანვე მწყემსავდა ცხვარს, ტრაქტორით ხნავდა მიწას. მოწიფული კაცის საქმეებს აკეთებდა სახლში. მახსოვს, როგორ ეკარგებოდა ხოლმე დიდ, ნაჯაფარ ხელებში კალამი.
ყველას გაჭირვების წამალი კი ჩობანას ზუკა იყო, ჩემი ბიძაშვილი. ყველას აწერინებდა დავალებას. მეც სულ მისგან ვიწერდი ალგებრას თუ გეომეტრიას, ფიზიკას თუ ქიმიას. სკოლიდან წამოსულები, სულ მასთან მივდიოდით, რადგან იქ გემრიელი ჯემები და მურაბები გვეგულებოდა. წლებია, არ მინახავს, უცხოეთშია წასული საშოვარზე, შვილები რომ გამოკვებოს…
დანარჩენებზე სხვა დროს მოვყვები.
ჩვენ ვერ გავხდით წმინდანები ექვთიმე თაყაიშვილივით, ვერც სახელოვანი მოქანდაკეები იაკობ ნიკოლაძესავით, ვერც ბულბულები დიდ აკაკისავით…
თუმცა ადამიანებად, მგონი, ვიქეცით თონეთის ვაჟა-ფშაველას სახელობის სკოლაში.
ორეგონის უნივერსიტეტის პროფესორი ჩჟაო იუნი ჩინეთში დაიბადა და გაიზარდა. მან ეროვნული განათლების ყველა მახასიათებელი შეისწავლა და დასავლურს შეადარა, შემდეგ კი მოულოდნელი დასკვნები გამოიტანა: მთავარი ბოროტება, იუნის აზრით, არის ავტორიტარიზმი, რომელმაც დიდი ხანია მოიცვა მთელი საგანმანათლებლო სისტემა. „დღევანდელ ჩინეთში განათლების სულისკვეთებას იმპერიული გამოცდების ორიათასწლოვანი ისტორია ასაზრდოებს”, – წერს ის თავის წიგნში „ვის ეშინია დიდი ბოროტი დრაკონის? რატომ აქვს ჩინეთს მსოფლიოში საუკეთესო (და ყველაზე ცუდი) განათლების სისტემა“. მისი თქმით, ჩინური განათლება ტესტირებებში საუკეთესოა, მაგრამ მოკლევადიანი შედეგების მქონე. ამის მიღწევაც შესაძლებელია მექანიკური დამახსოვრების გზით და შეუპოვარი გარჯით, თუმცა ის ვერ აყალიბებს გამორჩეულ და შემოქმედებით მოქალაქეებს, ხელს ვერ უწყობს ნოვატორული ნიჭიერების განვითარებას.
არადა, ჩინური განათლების სისტემას ბევრი მიმდევარი ჰყავს, ბევრი რეფორმა, რომელიც თუნდაც ამერიკულ სკოლებში ხორციელდებოდა, სწორედ ჩინური სისტემის იმიტაციაა. თუმცა, ამჟამად სულ უფრო ხშირად ჩნდება კითხვა – ღირს თუ არა ამ მიმართულებით სვლა?
ჩჟაო იონგი, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში ჩინეთში პედაგოგიურ საქმიანობას ეწეოდა, გვთავაზობს გარკვეულწილად დასაფიქრებელ და ცოტა პარადოქსულ შეხედულებას ჩინეთის სასკოლო სისტემის შესახებ – როგორ გახდა ის მსოფლიოში „საუკეთესო და ყველაზე ცუდი“ სისტემა. ის განმარტავს, როგორ ახერხებს ჩინეთი მსოფლიო დონის მოსწავლეების მომზადებას მრავალ საგანში და რატომ სძულს ჩინელ მასწავლებლებს, მშობლებსა და პოლიტიკურ ლიდერებს მათივე განათლების სისტემა; რატომ ცდილობენ ისინი თავიანთი შვილების გამწესებას არა ჩინურ, არამედ დასავლურ სკოლებში. წიგნში უამრავი საინტერესო ისტორია და ფაქტია მოყვანილი, დეტალური და დამაფიქრებელი ექსკურსი ჩინურ განათლებაში. ავტორი გვიამბობს, რატომ არასოდეს არ ადანაშაულებენ საკუთარ წარუმატებლობაში ჩინელი მოსწავლეები თავიანთ მასწავლებლებს.
კეცზიუსსისტემა: როგორაღვზარდოთმორჩილიმოქალაქე
ჩინელები ძალიან შრომისმოყვარენი არიან, მაგრამ ჩჟაო იონგი თვლის, რომ ხარისხი უნდა იყოს არა უბრალოდ სასიამოვნო მახასიათებელი, არამედ სასიცოცხლო აუცილებლობაც, თუნდაც სწავლაში. ოცი საუკუნის წინ ერთადერთი გზა, რომლითაც ჩინელი რაიმე წარმატებას აღწევდა, იმპერიული გამოცდა იყო. ჩინელ მოსწავლეს და შემდგომში უკვე ზრდასრულსაც ცოდნა ამ გზით უნდა მიეღო – უნდა დაემახსოვრებინა გარკვეული ფორმულირება და პასუხების სტრუქტურა. ფორმას გამოკიდებულ ჩინელ მოსწავლეებს არ ჰქონდათ შესაძლებლობა კონცენტრირებულიყვნენ შინაარსზე, ისინი მხოლოდ მეხსიერების იმედად იყვნენ. ამის გამო ჩამორჩა ჩინეთი, რომელიც ასე ამაყობდა თავისი დისციპლინით, სხვა საგანმანათლებლო საკითხებს: „…ბუნებრივი მოვლენების შესწავლა მხოლოდ სპორადულ დაკვირვებებზე უნდა ყოფილიყო დაფუძნებული და ამიტომ ჩინეთი ვერ დაეწია თანამედროვე მეცნიერების ახლანდელ დონეს, რომელიც მათემატიკასა და კონტროლირებად ექსპერიმენტებზეა აგებული“.
კეცზიუს სისტემა, რომელიც სრულ მორჩილებას ითხოვდა, ადამიანებს აკარგვინებდა შემოქმედებითობას. ჩინეთი სავსე იყო მორჩილი „სახელმწიფო მოღვაწეებით“, რომლებმაც, ფაქტობრივად, არაფერი იცოდნენ, გარდა იმისა, როგორ ჩაებარებინათ წარმატებით გამოცდები მთავრობის გულის მოსაგებად. მეტიც, ჩჟაო იუნი მიიჩნევს, რომ სწორედ კეცზიუ გახდა არაპირდაპირი მიზეზი იმისა, რომ ჩინეთში ვერ მოხდა ინდუსტრიული რევოლუცია.
საშიშია თუ არა ამერიკა ჩინურიგანათლებისთვის
1872 წელს იუნ ვინმა, პირველმა ჩინელმა, რომელმაც განათლება დასავლეთში მიიღო, ჩინელი თინეიჯერით სავსე რამდენიმე გემი შეერთებულ შტატებში გააგზავნა. ჩინეთის საგანმანათლებლო მისიის პროგრამის თანახმად, ასზე მეტ ჩინელ ახალგაზრდას ამერიკაში უნდა ესწავლა. იუნ ვინმა ასეთი ხრიკი მოიფიქრა: მოზარდების ამერიკაში გაგზავნით, მას იმედი ჰქონდა, რომ ისინი შეძლებდნენ დასავლური ტექნოლოგიების ათვისებას, ჩინეთში დაბრუნებასა და მსოფლიოში ქვეყნის პოზიციის გაძლიერებას, განსაკუთრებით ომის დროს.
მაგრამ ყველაფერი მოულოდნელად წარიმართა: მოზარდები „ამერიკულმა“ სპორტმა – ბეისბოლმა, ფეხბურთმა და ჰოკეიმ გაიტაცა, ჩინელმა ბიჭებმა ამერიკელი გოგოები გაიცნეს და ზოგმა „კონფუციანური“ კიკინაც კი მოიჭრა. მათ საბოლოოდ დაკარგეს ეროვნული იდენტობა და ამან სასტიკად გააბრაზა ჩინელი ჩინოვნიკები. ამერიკულმა განათლებამ ჩინელი სტუდენტები დამოუკიდებელ და თავისუფლად მოაზროვნე ადამიანებად აქცია, რაც მაშინდელი ჩინეთისთვის მიუღებელი იყო. 1881 წელს ისინი შინ დააბრუნეს.
ძალიანბევრისამეცნიეროსტატია
მე-20 საუკუნის ბოლოსკენ ჩინეთმა საბოლოოდ აღიარა მეცნიერება და ინოვაცია, როგორც „წარმოების მამოძრავებელი ძალა“. ჩინეთის ინოვატორთა ქვეყნად გადაქცევის მიზნით 2005 წელს მთავრობამ დაისახა მიზანი, გამხდარიყო ხუთი ქვეყნიდან ერთ-ერთი წამყვანი რეგისტრირებული პატენტებისა და ციტირებული სტატიების რაოდენობით. იმ მომენტიდან მოყოლებული ჩინეთმა მთელი თავისი ენერგია ამ კონკრეტულ რბოლას მიუძღვნა და უკვე 2012 წელს მართლაც დაიკავა მესამე ადგილი რეგისტრირებული პატენტების რაოდენობით. ასევე შთამბეჭდავი იყო სამეცნიერო სტატიების რაოდენობა: 2012 წლისთვის მათი რიცხვი 116 ათასამდე გაიზარდა, როცა 1998 წელს 20 ათასი იყო.
მსოფლიო ოფიციალური აღიარების მიუხედავად, იუნ ჩჟაოს არ სჯერა ამ სტატისტიკის. პატენტების, პუბლიკაციებისა და მეცნიერების დოქტორების ფეთქებადი ზრდა იხსნება ჩინეთის რბოლით, „ყველაზე ჭკვიანი ქვეყნის“ ტიტულის მოსაპოვებლად. მკვლევრის აზრით, უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულებს ახლაც ეშინიათ, არ მიიღონ სასურველი პოზიცია, რადგანაც მაშინ მათთვის სამეცნიერო პუბლიკაციების გამოქვეყნება ერთ-ერთი აუცილებელი მოთხოვნა იქნება. ამას კი ისინი ვერ მოახერხებენ. ამიტომაა ჩინეთი ცნობილი ბევრი პლაგიატით.
რატომარჰყავს ჩინეთსნობელისპრემიისლაურეატი?
„მილიარდ ადამიანს შორის, ვინც 1949 წლიდან განათლება კონტინენტურ ჩინეთში მიიღო, არცერთი ნობელის პრემიის ლაურეატი არ ყოფილა“, – წერს პეკინის უნივერსიტეტის პროფესორი და ავტორი წიგნისა „ჩინური განათლების პათოლოგია“ ჩჟენ ეფუ. ამავდროულად, საერთაშორისო PISA საგანმანათლებლო ტესტირებამ ჩინეთი მათემატიკის, კითხვისა და მეცნიერების ცოდნის მსოფლიო ლიდერად დაასახელა.
ჩჟაო იუნი განსხვავებულად ფიქრობს: ტესტის შედეგები მხოლოდ იმაზე მიუთითებს, რომ ჩინელი სტუდენტები ბრწყინვალედ არიან მომზადებული გამოცდის კონკრეტული ფორმისთვის – ტესტებისთვის. კითხვებზე სწორი პასუხების გაცემის უნარი მათ რობოტებად აქცევს და იდეალურია სამთავრობო სისტემაში დასაქმებისთვის. მაგრამ, ამავე დროს, განადგურებულია აზროვნების ორიგინალობა და არაკონფორმიზმი, რომელიც სძულს ჩინეთის მთავრობას, რომელიც ასე აუცილებელია დიდი სამეცნიერო აღმოჩენებისა და ნოვატორული პროექტების შესამუშავებლად.
ჩინეთში 2000-ზე მეტი უნივერსიტეტია. ზოგიერთი ჩინური კომპანია არც კი ცდილობს, დამალოს ის ფაქტი, რომ ის მხოლოდ გარკვეული საგანმანათლებლო დაწესებულების კურსდამთავრებულებს ქირაობს. გარდა ამისა, არსებობს კლასებისა და მოსწავლეების რანჟირების სისტემა. მოსწავლეები, სხვათა შორის, ყოველთვიურად აბარებენ ტესტებს.
ჩჟაო იუნი მიიჩნევს, რომ რეგულარული ტესტირება ჩინეთში უსამართლო და მიკერძოებულია. თუ ჩინელმა მოსწავლემ ტესტებში შედარებით ცუდი შედეგი აჩვენა, ის ძალიან დიდ სტრესს განიცდის. სტრესთან გამკლავების ერთ-ერთი პოპულარული პრაქტიკა ჩინეთში საზამთროების გატეხვა ან ბუშტების დახეთქვაც კია. ასევე, გამოცდების დღეს ბევრი ტაქსისტი, რომლებსაც ტესტების ჩასაბარებლად მიჰყავს მოსწავლე, მანქანაზე სპეციალურ ნიშანს ამაგრებს და გზაზე გარკვეული პრივილეგიებით სარგებლობს, რომ მოსწავლემ ან აბიტურიენტმა გამოცდაზე არ დააგვიანოს და დამატებითი სტრესი არ მიიღოს.
ჩინეთის განათლების ნაკლი
„მსოფლიოს საუკეთესო განათლების სისტემის“ მითების მსხვრევის მცდელობისას, ჩჟაო იუნმა დაასკვნა, რომ ჩინური განათლება ემყარება სამ ძირითად სვეტს: შიშს, ტყუილსა და უწყვეტ დაზეპირებას. მას შემდეგი არგუმენტები მოჰყავს:
სისტემა არ ითვალისწინებს ინდივიდუალურ მიდგომას: მოსწავლეები ემზადებიან ტესტების წარმატებით ჩაბარებისათვის და ამიტომ შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარებისათვის დრო აღარ რჩებათ.
ისეთი გამოცდები, როგორიცაა PISA, აფასებს მხოლოდ მოსწავლეთა შემეცნებით უნარებს. მაგრამ ცხოვრებისეული წარმატება ასევე დამოკიდებულია კომუნიკაციისა და სხვა სოციალური უნარების ფლობაზე.
ტესტებისთვის მზადება მოსწავლეებს ასწავლის, როგორ უნდა გამოიცნონ სწორი პასუხები და ჩამოაყალიბონ ისე, რომ გამომცდელი კმაყოფილი დარჩეს. ამგვარი მიდგომა არ ტოვებს ადგილს შემოქმედებისთვის.
თავის წიგნში ავტორი დეტალურად აღწერს ჩინეთის ერთ-ერთ საუკეთესო სკოლას – „ტესტებისთვის მოსამზადებელ ქარხანას” – მაოტანჩანის საშუალო სკოლას, სადაც სწავლის ღირებულება წელიწადში 6000 დოლარამდეა.
მაოტანცანის სკოლის მოსწავლეთა აკადემიური დატვირთვა სამჯერ მეტია, ვიდრე ჩვეულებრივ სკოლაში. ტერიტორიაზე აკრძალულია გასართობი დაწესებულებების მშენებლობა, ვინაიდან სკოლის მოსწავლეებმა სწავლიდან ყურადღება არაფერზე არ უნდა გადაიტანონ. სკოლაში ყველგან დამონტაჟებულია ვიდეოკამერები და მასწავლებლებს უფლება აქვთ, მოსწავლეების შესამოწმებლად ნებისმიერ დროს შევიდნენ როგორც საკლასო, ასევე მათ საცხოვრებელ ოთახებში. ერთ-ერთმა მოსწავლემ ინტერვიუში მაოტანჩანის სკოლას „ჯოჯოხეთი სამოთხისკენ მიმავალ გზაზე“ უწოდა.
კითხვისას ადამიანი სამყაროსა და საკუთარ თავს ეცნობა. კითხვის პროცესი, წაკითხულის გააზრება და შედეგად მიღებული ცოდნის ცხოვრებაში გამოყენება ადამიანს ხდის წიგნიერს, უვითარებს ფანტაზიისა და წარმოსახვის უნარს.
წიგნიერება მნიშვნელოვანი კომპეტენციაა და გულისხმობს უწყვეტ სწავლას, რაც შესაძლებლობას აძლევს ადამიანს, მიაღწიოს მიზნებს, გაიღრმაოს ცოდნა და სრულფასოვანი მონაწილეობა მიიღოს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. (UNESCO, 2014; პაპავა და ჭანტურია, 2012, გვ. 5).
ჩვენი, მასწავლებლების, მიზანს კი წარმოადგენს წიგნიერი, კრიტიკულად მოაზროვნე, შემოქმედებითად განვითარებული ადამიანის აღზრდა მიზნის მისაღწევი აუცილებელი პირობაა, შევაყვაროთ ბავშვს კითხვა. ამის შემდეგ კი დაიწყება მისი, როგორც მოქალაქის წიგნიერ, თავისუფალ, მოაზროვნე ადამიანად ჩამოყალიბების პროცესი.
მსურს, გაგიზიაროთ ჩემს კლასში განხორციელებული მრავალფეროვანი აქტივობები, რომელთა დახმარებით მოსწავლეებისთვის კითხვის პროცესი სახალისო, საინტერესო და შემოქმედებით პროცესად იქცა.
კლასში შესვლის პირველივე დღეებიდან დავიწყე ფიქრი, როგორ შემეყვარებინა ბავშვებისთვის კითხვა. წამოვიწყე პროექტი „წიგნი ჩვენი მეგობარია“. ეს პროცესი უფრო სახალისო, საინტერესო და შემოქმედებითი რომ გამეხადა, ჩავრთე მშობლებიც. კლასში მოწვეული სტუმრები ქართულ ხალხურ ზღაპრებს უკითხავდნენ ბავშვებს, თან სხვადასხვა აქტივობას სთავაზობდნენ:
წაკითხულის ნახატით გადმოცემას;
მთავარი პერსონაჟის ნახატის შექმნას;
ზღაპრის გაგრძელების მოფიქრებას.
წიგნის დღე განსაკუთრებული იყო, რადგან ბავშვები სტუმრის მისაღებად, ხოლო მშობლები მასწავლებლობისთვის ემზადებოდნენ.
„წიგნი ჩემი მეგობარია“ პროექტის ფარგლებში ბავშვებს გავაცანი kargiskola.ge-ის მიერ შემოთავაზებული სასწავლო პლატფორმა ,,მოდი ვწეროთ“. https://kargiskola.ge/მოდი ვწეროთ.
ამ პლატფორმის გამოყენებით მოსწავლეებს განუვითარდათ კომპიუტერთან, როგორც სასწავლო რესურსთან ურთიერთობის უნარი, ფანტაზიისა და შემოქმედებითობის უნარ-ჩვევები.
კლასში აღვნიშნეთ „წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღე“. მოწვეული გვყავდა საბავშვო მწერალი – ირმა მალაციძე. ამ დღისთვის ბავშვებმა ჩემთან ერთად წაიკითხეს ირმა მალაციძის „სატკბილეთის ქვეყანა“. შექმნეს დიორამები და მოემზადნენ სტუმართან შესახვედრად. შეხვედრა საინტერესო გამოვიდა.
ასევე აღვნიშნეთ ჰანს ქრისტიან ანდერსენის დაბადებისა და საბავშვო წიგნის დღე. მოსწავლეებმა წაიკითხეს ანდერსენის ზღაპრები და წაკითხულის მიხედვით შექმნეს ილუსტრაციები.
მონაწილეობა მივიღეთ ეროვნული სასახლის ბიბლიოთეკის მიერ გამოცხადებულ ნახატების კონკურსში, რომელიც მიეძღვნა ჰანს ქრისტიან ანდერსენის დაბადებისა და საბავშვო წიგნის საერთაშორისო დღეს. ჩვენი კლასიდან ერთ-ერთი მოსწავლის ნამუშევარი გახდა რჩეული და გადაეცა შესანიშნავი პრიზები, რამაც გაზარდა ბავშვების მოტივაცია. https://www.facebook.com/376004489230468/posts/1889794581184777/.
კლასში დაწესებული გვაქვს წასაკითხი წიგნის შერჩევის რიტუალიც. მოსწავლეებს ვთავაზობ საინტერესო წიგნების ჩამონათვალს. შემდეგ ისინიც გადახედავენ თავიანთ ბიბლიოთეკას, იწყებენ იმ წიგნის სამყაროში მოგზაურობას, რომლითაც დაინტერესდებიან. ჯადოსნურ სამყაროში მოგზაურობის შემდეგ კლასში ვაკეთებთ წაკითხული წიგნების პრეზენტაციას. მოსწავლეები ერთმანეთს აცნობენ პერსონაჟებს, წიგნის გმირებს; ერთმანეთს უზიარებენ – რა მოეწონათ, რას შეცვლიდნენ. ქმნიან ხელნაკეთ წიგნებს.
ხელნაკეთი წიგნების დამზადების მიზნით, შეგიძლიათ ნახოთ და მოუსმინოთ პედაგოგ გიორგი ჭაუჭიძის რჩევას, რატომ და როგორ დავამზადოთ წიგნუკები. https://www.facebook.com/publika.ge/videos/203493728432292 ბავშვები ძერწავენ წაკითხული წიგნების პერსონაჟებს, ქმნიან ხელნაკეთ თოჯინებსა და კომიქს-დიორამებს.
წიგნიერების უნარის ასამაღლებლად, წაკითხულის გაგება-გასააზრებლად ჩემს მოსწავლეებს ასევე შევურჩიე სავარჯიშოების კრებული. „ვისწავლოთ სახლში კითხვა“ დახუნძლულია ქართველი და უცხოელი საბავშვო მწერლების ნაწარმოებებით (ნაწყვეტებით), ასევე წაკითხულის გაგება-გასააზრებლად საჭირო მრავალფეროვანი და საინტერესო სავარჯიშოებით. გამდიდრებულია ვიზუალური სქემებით.
აქ მოცემული სავარჯიშოები პატარა მკითხველებს ეხმარება წაკითხული ტექსტის შინაარსის აღქმაში, მასში მოცემული ინფორმაციის დახარისხებასა და ორგანიზებაში, ტექსტის ძირითადი კომპონენტების გამორჩევასა და მათ შორის კავშირის დამყარებაში, ლექსიკის გამდიდრებაში.
მოსწავლეებში წიგნიერების უნარის განსავითარებლად კარგი იქნება მასწავლებელმა მათ გააცნოს ყველა ის მნიშვნელოვანი თარიღები, რომელიც წიგნის კითხვის პოპულარიზაციასა და კითხვის სიყვარულის გაღვივებას უწყობს ხელს. ასეთი დღეები კი მრავლად გვაქვს:
წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღე, 5 თებერვალი.
,,წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღე“ მსოფლიოში ცნობილი ღონისძიებაა. ღონისძიების მიზანია კითხვის პოპულარიზაცია;
საბავშვო წიგნის დღე, 2 აპრილი.
2 აპრილი ჰანს ქრისტიან ანდერსენის დაბადების დღეა. ეს დღე მსოფლიოში საბავშვო წიგნის საერთაშორისო დღედ არის მიჩნეული. აღინიშნება სხვადასხვა ქვეყანაში, ახალი საბავშვო წიგნების პრეზენტაციით;
წიგნიერების მსოფლიო დღე, 8 სექტემბერი.
იუნესკოს ინიციატივით, 1967 წლიდან აღინიშნება. შეხსენებაა იმისა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია წიგნის კითხვა საზოგადოების განვითარებისთვის.
მოაწყვეთ შეხვედრა საბავშვო მწერლებთან.
ბევრი არაჩვეულებრივი საბავშვო მწერალი გვყავს. შეარჩიეთ ლიტერატურა მათი შემოქმედებიდან. წაიკითხეთ მოსწავლეებთან ერთად. წაკითხული წიგნების პრეზენტაციისას მოიწვიეთ ავტორი. მსგავსი აქტივობებით ბავშვები გაეცნობიან ქართველ საბავშვო მწერლებსა და გემოვნებიან ლიტერატურას.
იწყება ახალი სასწავლო წელი. ჩვენ, რა თქმა უნდა, ისევ გავაგრძელებთ წიგნების ჯადოსნურ სამყაროში მოგზაურობას. რადგან სწავლა ონლაინ იწყება, ვფიქრობ, მოსწავლეებს შევთავაზებ მულტიმედიურ რესურსებს. ვნახავთ და განვიხილავთ მხატვრული ნაწარმოებების მიხედვით შექმნილ ფილმებს:
როალდ დალი „ჩარლი და შოკოლადის ქარხანა“ https://www.adjaranet.com/movies/969/Charlie-and-the-Chocolate-Factory
ციფრულ მასალასთან ურთიერთობა 21-ე საუკუნის მოსწავლეს კიდევ უფრო გაუღვივებს კითხვის ინტერესს, გახდის მას მედიაწიგნიერს, ასწავლის მთავარი და არამთავარი ინფორმაციის ამოკრებას, დახარისხებას.
წიგნიერება და მედიაწიგნიერება, თანამედროვე სამყაროში ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებული თემებია. ორივე შემთხვევაში ადამიანი უნდა იყოს კრიტიკულად მოაზროვნე, უნდა შეძლოს არა მხოლოდ ნაბეჭდი მასალის გაგება-გააზრება, არამედ მულტიმედიური ტექსტების აღქმა და შექმნაც. აქედან გამომდინარე, ნაბეჭდ ტექსტებთან ერთად, მნიშვნელოვანია მულტიმედიური ტექსტებით სწავლაც.
ეს არის ვირტუალური ბიბლიოთეკა, რომლის მიზანია, პატარა მკითხველს შეურჩიოს ისეთი წიგნი, რომელიც მასში ინტერესს აღძრავს. „ბოტი“ სახელად ბიბლიოტექი ითვალისწინებს მკითხველის სურვილებსა და გემოვნებას. მკითხველს ურჩევს ასაკისა და ინტერესის შესაბამის მხატვრულ ლიტერატურას. ვირტუალური ბიბლიოთეკის წევრი ძალიან მარტივად შეიძლება გახდეს მოსწავლე ან ნებისმიერი დაინტერესებული ადამიანი.
ვირტუალური ბიბლიოთეკის გამოყენება სახალისო, საინტერესო და მოტივაციის აღმძვრელია ბავშვებისთვის. დღეს ინტერნეტსივრცე ყველა მოზარდისთვის ხელმისაწვდომია. ვფიქრობ, ამ ხელმისაწვდომობას ნაყოფიერად გამოიყენებენ „ბიბლიოტექის“ საშუალებით.
საკლასო სივრცეში წიგნიერების უნარის განვითარება, მრავალფეროვანი აქტივობებით არის შესაძლებელი. შეგიძლიათ ამ მიზნით გაეცნოთ ჩემ მიერ Mastsavlebeli.Ge-ზე გამოქვეყნებულ სტატიას „წიგნიერების უნარის განვითარება დაწყებით საფეხურზე“ „წიგნიერების უნარის განვითარება დაწყებით საფეხურზე“.
კითხვა შთაგვაგონებსო, ეს მართლაც ასეა, მაგრამ მანამდე საჭიროა, პატარა მკითხველში გავაღვივოთ წიგნის სიყვარული.
ოჯახი საზოგადოების სოციალიზაციის განმსაზღვრელი მთავარი ინსტიტუციაა. ბავშვის განვითარებაში ოჯახის ფუნქციებიდან უმთავრესი სოციალიზაციაა. ამასთანავე ის არის ბავშვის პირველი და ყველაზე გრძელვადიანი განვითარების კონტექსტი.
მიჯაჭვულობა, რომელიც ბავშვებს უყალიბდებათ მშობლებისა და და-ძმის მიმართ, ჩვეულებრივ, მთელი ცხოვრება გრძელდება. მასზე დაყრდნობით იყალიბებს ბავშვი ურთიერთობის მოდელებს და შემდგომში იყენებს სკოლასა თუ უბანში. მაგრამ იმისათვის, რომ ბავშვის განვითარება შევისწავლოთ და გავიგოთ, საკმარისი არაა ფოკუსირება მხოლოდ ოჯახზე და ბავშვის განვითარების ამა თუ იმ კანონზომიერებაზე. ბავშვის განვითარების სრულფასოვანი შესწავლისთვის მნიშვნელოვანია განვიხილოთ ბავშვის განვითარებაზე მოქმედი ფაქტორების ერთობლიობა ანუ ბავშვის განვითარების ბიოეკოლოგიური მოდელი. ანუ ოჯახში ურთიერთქმედების სტილი და ოჯახზე უფრო ფართო კულტურის გავლენა. ური ბრონფენბრენერი (1917 – 2005), ამერიკელი განვითარების სპეციალისტი იყო, რომელმაც პირველმა დაამკვიდრა განვითარების ეკოლოგიის გაგება.
არცთუ ისე შორეულ წარსულში ბავშვის განვითარების შესახებ სახელმძღვანელოებში და მშობლებისათვის სარეკომენდაციო წიგნებში ხაზგასმული იყო მშობლის როლი ბავშვის განვითარებაში, ისე თითქოს ბავშვი „თიხა“ იყო. გავრცელებული იყო რწმენა, რომ მშობლების ამოცანას წარმოადგენდა ბავშვის სოციალიზაცია, იმგვარი ქცევის ფორმირება, რომელიც შესაბამისობაში იქნებოდა საზოგადოების მოლოდინებთან და წესებთან. თანამედროვეობაში ერთგვარი „თიხისაგან გამოძერწვის“ მოსაზრება ჩაანაცვლა ბრონფენბრენერის მიდგომამ. ის ამბობს, რომ ყოველი ბავშვი იზრდება რთულ და კომპლექსურ სოციალურ გარემოში, გარკვეულ მახასიათებელთა ნაკრებით: ძმები, დები, ერთი ან ორი მშობელი, ბაბუები, ბებიები, ძიძები, ოჯახის ცხოველები, სკოლის მასწავლებლები, მეგობრები და ა.შ. ეს ერთობლიობა, თავის მხრივ, წარმოადგენს უფრო ფართო სოციალური სისტემის ნაწილს: მშობლებს შესაძლებელია ჰქონდეთ სამუშაო, რომელიც მათ მოსწონთ ან არ მოსწონთ, მათ შესაძლებელია ჰქონდეთ ან არ ჰქონდეთ ახლობლების მხარდაჭერა, ისინი შესაძლებელია ცხოვრობდნენ სრულიად უსაფრთხო ან მაღალი რისკის მატარებელ გარემოში, მშობლებს შესაძლებელია ქონდეთ კარგი ან ცუდი ურთიერთობა მასწავლებლებთან და ა.შ.
ბრონფენბრენერის მოსაზრებით ჩვენ არა მხოლოდ უნდა ვითვალისწინებდეთ ამ უფრო ფართო გარემოს მახასიათებლებს, არამედ უნდა ვაცნობიერებდეთ ამ რთული სისტემის ყველა ეს კომპონენტი როგორ ურთიერთქმედებს ერთმანეთთან და როგორ ზეგავლენას ახდენს ეს ურთიერთქმედება ბავშვზე. ამას გარდა ბრონფენბრენერი გვთავაზობს იმის ახსნას, თუ ეს ყველა გარემომახასიათებელი როგორ შეესატყვისება ბავშვის ბიოლოგიურ მახასიათებლებს და თავის მხრივ, ეს ბიოლოგიური მახასიათებლები რა ზეგავლენას ახდენს იმავე გარემოფაქტორებზე. სწორედ ამ მიზეზით ბრონფენბრენერის მოდელს ეწოდება ბიოეკოლოგიური მოდელი.
ბრონფენბრენერი სოციოკულტურულ გარემოს ოთხ კონცენტრირებულ სისტემას გამოყოფს: მიკროსისტემას, მეზოსისტემას, ეგზოსისტემას და მაკროსისტემას. ყოველი მომდევნო წრე სოციალურ ინტერაქციათა შედარებით ფართო დონეს წარმოადგენს, რომელშიც ბავშვი განვითარების პარალელურად თანდათანობით ერთვება.
ბრონფენბრენერის მიდგომაში, ბიოეკოლოგიური სისტემა, რომელშიც ბავშვი ვითარდება წარმოდგენილია, როგორც ერთმანეთში ბუდისებრად ჩასმული სტრუქტურათა სერია. ამ მიდგომის ვიზუალური მოდელი წარმოადგენს სხვადასხვა ზომის კონცენტრული წრეების ერთობლიობას.
ცენტრალური წრე შედგება ელემენტებისაგან, რომელსაც ბრონფენბრენერი მიკროსისტემებს არქმევს. ეს მიკროსისტემები – ოჯახი, საბავშვო ბაღი, სკოლა – წარმოადგენს ბავშვისათვის უშუალო გამოცდილების წყაროს. ბრონფენბრენერის აზრით, გარემოს ამ დონეზე ბავშვის განვითარების გასაგებად არ უნდა დავივიწყოთ, რომ ნებისმიერი ურთიერთკავშირი ორმხრივია. ეს ნიშნავს იმას, რომ როგორც უფროსები მოქმედებენ ბავშვის ქცევაზე, ასევე ბავშვების ბიოლოგიური თავისებურებანი, პიროვნული მახასიათებლები და უნარ-ჩვევები ახდენს ზეგავლენას უფროსების ქცევაზე. მშობლები ავლენენ განსხვავებული ტემპერამენტის ბავშვებზე რეაგირების სხვადასხვა ტენდენციას. მაგალითად, კონტაქტური ბავშვი, რომელიც ხშირად იღიმის, უფრო ხშირად იღებს ღიმილს საპასუხოდაც და მშობლებთან მეტი პოზიტიური კონტაქტი აქვს უბრალოდ იმიტომ, რომ თავისი პოზიტიური ტემპერამენტით ასტიმულირებს მშობლების ქცევას. ხოლო თავშეუკავებელი და ყურადღებაგაფანტული ბავშვი – შეუწყნარებლობისა და დასჯის სამიზნე შეიძლება გახდეს.
ეკოლოგიური სისტემების თეორიაში მომდევნო დონე მეზოსისტემაა, რომელიც მიკროსისტემებს შორის კავშირს გამოხატავს. ბრონფენბრენერი ამტკიცებს, რომ ბავშვის განვითარება ოპტიმალურია, როცა მიკროსისტემებს შორის არსებობს ძლიერი და მხარდამჭერი კავშირები. მაგალითად, ბავშვის აკადემიური წარმატება მხოლოდ კლასში საქმიანობაზე არ არის დამოკიდებული. მას ხელს უწყობს მშობლის მონაწილეობა სკოლის ცხოვრებაში და ბავშვის მიერ საშინაო დავალებების შესრულება სახლში. ზუსტად ასევე, მშობელი-შვილის ურთიერთქმედება ოჯახში, საბავშვო ბაღში ძიძა-ბავშვის ურთიერთობაზე ახდენს ზეგავლენას და პირიქით. ნებისმიერი ურთიერთობა ოჯახსა და საბავშვო ბაღს შორის, თანამშრომლური ვიზიტებისა თუ ინფორმაციის ურთიერთგაცვლის ფორმით, განვითარების ხელშემწყობია. ამავდროულად, თუკი მიკროსისტემებს შორის არ არის მხარდამჭერი კავშირები, შესაძლოა ბავშვის განვითარებაზე ეს უარყოფითად აისახოს. მაგალითისათვის, როდესაც თანატოლები აკნინებენ სწავლებას, ამით ძირს უთხრიან მოზარდის სასწავლო ქცევას, მიუხედავად მშობლების მცდელობისა წაახალისონ აკადემიური მიღწევები.
შემდეგი დონე ბრონფენბრენერის მოდელში ექზოსისტემაა. ეს დონე მოიცავს სისტემური ელემენტების მთელ ერთობლიობას, რომლებიც ბავშვზე უშუალოდ არ ზემოქმედებს, მაგრამ ზეგავლენას ახდენენ მიკროსისტემათაგან რომელიმეზე, მეტწილად ოჯახზე. ეს ელემენტებია – მშობლების სამსახური, მშობლების სამეგობრო, სანათესავო, თემი, სოციალური უზრუნველყოფის სამსახური, რელიგიური ინსტიტუტები და ა.შ. ბავშვთა ემოციური ურთიერთობები სახლში შესაძლებელია მნიშვნელოვნად იყოს დამოკიდებული იმაზე, თუ რამდენად კმაყოფილები არიან მშობლები თავისი სამსახურით. ასევე მაგალითისათვის, მოქნილი სამუშაო გრაფიკი, დეკრეტული და ბავშვის ავადმყოფობის დროს ხელფასიანი შვებულება მშობელს ბავშვის აღზრდაში ეხმარება და განვითარებას ირიბი გზით უწყობს ხელს. მშობლების სოციალური კავშირები – ოჯახის ახლობლები, რომლებიც რჩევით და ფინანსურადაც კი ეხმარებიან ოჯახს, ექზოსისტემის არაფორმალური ნაწილია. გამოკვლევები ცხადყოფს ექზოსისტემაში აქტივობების მოშლის უარყოფით ზეგავლენას განვითარებაზე. მწირი ინდივიდუალური ან თემური კავშირების გამო სოციალურად იზოლირებული ან უმუშევრობით დათრგუნული ოჯახები მრავალრიცხოვანი კონფლიქტებითა და შვილთან არასახარბიელო ურთიერთობით ხასიათდება.
ბრონფენბრენერის მოდელის გარეთა შრე მაკროსისტემაა, ესაა ყოვლისმომცველი კონტექსტი, რომელიც მოიცავს მიკროსისტემებს, მეზოსისტემას და ექზოსისტემას და განსაზღვრავს, თუ როგორ უნდა ექცეოდნენ ბავშვებს, რას უნდა ასწავლიდნენ მათ და ასევე მიზნებს, რომლისკენაც უნდა ისწრაფოდნენ ისინი. მაკროსისტემის ელემენტებია – კულტურული ფასეულობები, კანონები, ტრადიციები და ა.შ. ის თუ რამდენად პრიორიტეტულია მაკროსისტემაში ბავშვის მოთხოვნილებები, განაპირობებს იმას, თუ გარემოს შიდა დონეებზე როგორია მათი ხელშეწყობის ხარისხი. მაგალითად, საბავშვო ბაღებისადმი მაღალი სტანდარტებისა და დასაქმებული მშობლებისათვის სახელფასო შეღავათების მქონე ქვეყნებში ბავშვები უშუალო გარემოში ხელსაყრელ გამოცდილებას იძენენ. ასევე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ბავშვებზე ძალადობის შემთხვევები გაცილებით დაბალია იმ კულტურებში, რომლებიც არ ახალისებენ ბავშვის ფიზიკურ დასჯას და პიროვნებათშორისი კონფლიქტების მოგვარების არაძალადობრივი ხერხების პროპაგანდას ახორციელებენ.
რადგან გარემო ბავშვზე ერთფეროვნად მოქმედი სტატიკური ძალა როდია და რადგან ის მუდმივად ცვალებადია, ბრონფენბრენერის ბიოეკოლოგიურ მოდელს აქვს ასევე დროითი განზომილებაც და ის ამ განზომილებას ქრონოსისტემას უწოდებს. ყოველი ცვლილება თვითონ ბავშვში და ნებისმიერ ეკოლოგიურ კონტექსტში ზეგავლენას ახდენს განვითარების მიმართულებაზე. ცხოვრების ისეთი მნიშვნელოვანი მოვლენები, როგორიც დის ან ძმის დაბადება, სკოლაში წასვლა ან მშობლების გაყრაა, ბავშვსა და გარემოს შორის არსებულ ურთიერთობას ცვლის და განვითარებაზე მოქმედ ახალ პირობებს უყრის საფუძველს. ამასთან ერთად, გარემოს მოქმედების პერიოდი მისი გავლენის შედეგებს ცვლის. მაგალითისთვის, და-ძმის დაბადებას სრულიად განსხვავებული გავლენა აქვს სახლს მიჯაჭვულ ახლად ფეხადგმულსა და ოჯახს გარეთ მრავალი სახის ურთიერთობებისა და საქმიანობების მქონე სკოლის ასაკის ბავშვზე.
ბრონფენბრენერის ბიოეკოლოგიური მოდელი გვეხმარება იმის გააზრებაში, თუ როგორ იქსოვება გარემოფაქტორთაგან დიდი ბადე და ეს ბადე ერთი კონკრეტული ბავშვის შემთხვევაში როგორ ქმნის განვითარების კონტექსტს. ამავდროულად ეს მოდელი დიდ შესაძლებლობებს აჩენს განვითარებაში ეფექტიან ჩარევათა განსახორციელებლად სხვადასხვა დონეზე.
დღეს უკვე ყველას სმენია იმ დანაკარგებზე, რომლებიც ბავშვებში პანდემიამ და დისტანციურმა სწავლებამ გამოიწვია, განსაკუთრებით, დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებში, რომლებიც ეტაპობრივად შეიცნობენ გარემოს. მათთვის სასკოლო გარემოში ადაპტირება საკმაოდ დიდ შრომას უკავშირდება.
ეს პროცესი კიდევ უფრო გაართულა დისტანციურმა სწავლებამ და ახლა ჩვენ, მასწავლებლებს, გვევალება, ერთი მხრივ, ვიზრუნოთ ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული „დაწყებითი საფეხურის მისიის“ – სასკოლო გარემოსა და სწავლის მიმართ დადებითი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებაზე, მეორე მხრივ კი, დავანახოთ ბავშვებს დისტანციურად სწავლის პროცესი სახალისო მხრიდან.
როგორ შეიძლება დავიწყოთ დისტანციური გაკვეთილი მაშინ, როდესაც დანამდვილებით ვიცით, რომ ყველა ჩვენს მოსწავლეს სკოლაში გატარება უფრო გაახალისებდა?
ამ პრობლემის გადასაჭრელად სტატიაში გაგაცნობთ ორ აქტივობას. ჩემს მოსწავლეებს ორივე აქტივობა ძალიან მოეწონათ. ბევრი იკისკისეს და იხალისეს. სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე ამ იდეების სხვა მასწავლებლებისთვის გაზიარება.
აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ დისტანციური გაკვეთილის დაგეგმვა პირველ კლასში უფრო რთულია, როდესაც ბავშვები ჯერ არ იცნობენ ერთმანეთს, მასწავლებელს და დაძაბული სხედან ეკრანთან.
პირველი დადებითი შთაბეჭდილების მოსახდენად და ასევე მშობელთა ჩართულობის ხელშესაწყობად მასწავლებელს შეუძლია სწავლის დაწყებამდე დაუკავშირდეს მშობლებს და ბავშვს. გაეცნოს, გაესაუბროს და შესთავაზოს საყვარელი ანიმაციური პერსონაჟის ფორმაში გამოწყობა და ფოტოს გადაღება. მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა მოიპოვოს მოსწავლის თანხმობა, რათა მისი ფოტო ახალ მეგობრებს წარუდგინოს. მშობლებს, სთხოვოს, ჩუმად ჩაწერონ რამდენიმეწამიანი ვიდეო, სადაც სასწავლო წლის დაწყებას მიულოცავენ შვილს და მის თანაკლასელებს.
ფოტოსა და ვიდეოს მიღების შემდეგ მასწავლებელი აწყობს პრეზენტაციას. პრეზენტაციის გასაკეთებლად მე ხშირად ვიყენებ ვებგვერდს https://slidesmania.com. მიღებული რესურსების ასაწყობად გამოვიყენე, ე.წ. მუზეუმის იდეა, რომლის გახსნისთვისაც წითელი, ვირტუალური ლენტიც გავჭერით:
მომდევნო სლაიდზე ერთ მხარეს თავიდანვე ჩანდა მოსწავლის ფოტო, ხოლო მეორე მხარეს – ანიმაციური პერსონაჟის, რომელიც იყო დაფარული. ამ სურათებს წარადგენდა ჩემი გარეგნობის მსგავსად აწყობილი ე.წ. Bitmoji. ბავშვები ჩაცმულობის მიხედვით ცდილობდნენ, გამოეცნოთ პერსონაჟი. მერე კი ვამოწმებდით ვარაუდის სისწორეს. ამის შემდგომ სიურპრიზად ბავშვის მშობლების მხიარული მილოცვის ვიდეო ირთვებოდა. ბოლო სლაიდზე იყო ჩემი პერსონაჟის ფოტო და სახალისო ფილტრების გამოყენებით გადაღებული ვიდეო, რომელშიც მოსწავლეებს სასწავლო წლის დაწყებას ვულოცავდი.
ასეთი ტიპის ინტერაქტიული გაკვეთილის საშუალებით ბავშვები ამოიცნობენ საყვარელ პერსონაჟებს, ხალისით ჩაერთვებიან სასწავლო პროცესში, იპოვიან ბევრ საერთოს თანაკლასელებთან და დარწმუნდებიან, რომ მშობლებიც მუდმივად მათთან ერთად გაიზიარებენ სიხარულსა და წარმატებას.
უფრო მარტივადაა საქმე, როდესაც თქვენი მოსწავლეები უკვე იცნობენ ერთმანეთს. ასეთ შემთხვევაში, პირველი დღის გასახალისებლად და კრეატიული/შემოქმედებითი აზროვნების განვითარების ხელშესაწყობად შესაძლებელია წინასწარ შევუთანხმდეთ ბავშვებს და დავავალოთ, მოუძებნონ ჩვეულებრივ ნივთებს უჩვეულო დანიშნულებები, გადაიღონ ფოტო და გამოგვიგზავნონ. საილუსტრაციოდ მე გავუგზავნე ასეთი პრეზენტაცია:
მივიღე ძალიან სახალისო ფოტოები, რომლებზეც ზოგიერთ ჩემს მოსწავლეს ფეხზე ეცვა ხელთათმანები, ხელზე კიდევ – ფეხსაცმელები; ერთი თუ მტვერსასრუტს მიკროფონის ნაცვლად იყენებდა, მეორე ცოცხზე გიტარასავით უკრავდა. ბავშვებმა ბევრი იხალისეს ერთმანეთის გამოგონებებზე, რომლებიც მათთვის სათანადოდ მოწყობილ გალერეაში დაათვალიერეს:
ვფიქრობ, ასეთი პოზიტიური გაკვეთილი ყველა მოსწავლეს გაახალისებს და დაეხმარება დაძაბულობის მოხსნაში. იმისათვის, რომ რომელიმეს თავი უხერხულად არ ეგრძნო, „გალერეა“ ჩემი ფოტოთი გავხსენი – თავზე მედო თეფში და ჭიქა, ხოლო ყურებზე დამაგრებული მქონდა დანა და ჩანგალი.
ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას.
ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...
