შაბათი, აგვისტო 30, 2025
30 აგვისტო, შაბათი, 2025
მთავარი წაკითხვა გვერდი 1024

როგორ შევადგინოთ საგანმანათლებლო პროექტი – გზამკვლევი მასწავლებლებს

მიერ
admin
-
0

პროექტი როგორც მეთოდი განათლების სფეროში მე-20 საუკუნის დასაწყისში გახდა აქტუალური. ის არის კონკრეტული პრობლემის მოგვარებისკენ ან ინიციატივის განხორციელებისკენ მიმართული მრავალმხრივი სამუშაო, რომელიც უზრუნველყოფს მოსწავლეთა კვლევითი, შემოქმედებითი, თანამშრომლობისა და კომუნიკაციური უნარ-ჩვევების განვითარებას. პროექტზე მუშაობა მოიცავს დაგეგმვას, კვლევას, პრაქტიკულ აქტივობასა და შედეგების წარმოდგენას არჩეული საკითხის შესაბამისად. ეს მეთოდი საშუალებას იძლევა, სწავლა-სწავლება გახდეს აქტიური და მიზანმიმართული. როგორც ცნობილია, პროექტული მიდგომა საჭიროა მაშინ, როდესაც პრობლემაა გადასაჭრელი; პროექტი როგორც მრავალფუნქციური მეთოდი საშუალებას აძლევს პროექტის ავტორს, დეტალურად გაწეროს კონკრეტული პრობლემის გადაჭრისკენ ან ინიციატივის განხორციელებისკენ მიმართული მრავალფეროვანი სამუშაო.

პროექტი შეიძლება შესრულდეს: ინდივიდუალურად, წყვილებში ან ჯგუფურად; ერთი საგნის ფარგლებში; რამდენიმე საგნის ფარგლებში (საგანთა ინტეგრაცია).
მასწავლებელი-მოსწავლეების დამოკიდებულების მხრივ შეიძლება გამოიყოს სამი ტიპის სასწავლო პროექტი:

რთული მოლეკულური სტრუქტურების აგება

მიერ
admin
-
0

ვინც გაეცანით ჩემს ორ წინა წერილს და უკვე სცადეთ კიდეც მოლეკულათა სტრუქტურული ფორმულების აგება, დაინახავდით, რომ, მიუხედავად კომპიუტერის დახმარებისა, არაერთ სირთულეს შეეჯახეთ. პირველი, რაც ამ დროს არ გვაკმაყოფილებს, კომპიუტერის “დაუმორჩილებლობაა” – აგებული მოლეკულური მოდელი მთლად ისე არ გამოიყურება, როგორც წარმოგვედგინა.

გულს ნუ გაიტეხთ, ეს მცირე “უხერხულობები” პროგრამების არასათანადო ცოდნით არის გამოწვეული. ცოტა მეტი ძალისხმევა, ცოტა უფრო ღრმად ჩახედვა მათ შესაძლებლობებში და თაგუნას მარტივი მოძრაობით ჩვენთვის საჭირო ნებისმიერი სირთულისა და ფორმის სტრუტურის აგებას ვუდირიჟორებთ.

 ვრცლად

მასწავლებელი

მიერ
admin
-
0

სიტყვა “მასწავლებლის” გაგონებისას ყველას სულ სხვადასხვა რამ ახსენდება.

ზოგს – თავისი დაწყებითი კლასების მასწავლებელი, ვინც სითბოს არასდროს იშურებდა, ზოგს – საშუალო კლასების დამრიგებელი და ყურთან ახლოს ნაგრძნობი სუსტი წვა, ზოგიერთს – პლატონი და არისტოტელე, ან არისტოტელე და მაკედონელი, ან კიდევ, რა ვიცი, ბევრი სხვა წყვილიც მოიძებნება.

ერეკლე ტატიშვილი – ჩემი საყვარელი პოეტის, ნიკო სამადაშვილის, სულიერი მამა და ძმა, ფილოსოფოსი, მეცნიერი, პედაგოგი, უდიდესი პიროვნება, რომელზეც ჯერ არ დამიწერია და რომელსაც ეძღვნება ეს პოსტი.

ერეკლე ტატიშვილი 1884 წელს გორში დაიბადა, გორის გიმნაზიის შემდეგ ელიზავეტოპოლის გიმნაზიაში სწავლობდა, უმაღლესი განათლება ჯერ ლაიფციგის, შემდეგ მონპელიეს უნივერსიტეტებში მიიღო, 1913 წელს კი პარიზის პოლიტიკურ მეცნიერებათა უმაღლესი სკოლა დაამთავრა საერთაშორისო სამართლის სპეციალობით. 1918 წელს, როდესაც საქართველომ დამოუკიდებლობა მოიპოვა, ერეკლე ტატიშვილი სამშობლოში დაბრუნდა და პედაგოგიურ მოღვაწეობას მიჰყო ხელი. ჯერ გორის ვაჟთა გიმნაზიაში, მერე კი თბილისის ვაჟთა ქართულ გიმნაზიაში ასწავლიდა გერმანულ ენას. შემდეგ მცირე ხნით დაუბრუნდა პოლიტიკურ მოღვაწეობას: 1920-1921 წლებში იყო საგარეო საქმეთა სამინისტროს პოლიტიკური განყოფილების გამგე, მერე – ამავე სამინისტროს დირექტორი, მაგრამ მალევე მიატოვა თანამდებობა.

1921-1923 წლებში ასწავლიდა ვაჟთა მესამე ტექნიკუმში, იყო მწერალთა აკადემიური ასოციაციის წევრი, რომელიც საქართველოს სახელმწიფოებრიობის დაკარგვის შემდეგ ცდილობდა მისი კულტურული ავტონომიის შენარჩუნებას, თანამშრომლობდა ქართულ პერიოდიკასთან (“ილიონი”, “საქართველოს სამრეკლო” (რედაქტორი – კონსტანტინე გამსახურდია), “პოეზიის დღე” (რედაქტორი – ვახტანგ კოტეტიშვილი), “კავკასიონი” და “ახალი კავკასიონი” (რედაქტორი – პავლე ინგოროყვა).

1923 წელს ივანე ჯავახიშვილმა მიიწვია თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში საერთაშორისო საჯარო და კერძო სამართლის ლექტორად, 1927 წლიდან კი ასწავლიდა უცხო ენებსა და ლიტერატურასაც. 1931 წელს ხელისუფლებამ დაარბია და საბოლოოდ დაშალა ქართველ მწერალთა აკადემიური ასოციაცია და სხვებთან ერთად ერეკლე ტატიშვილიც გარიცხეს საქართველოს მწერალთა კავშირიდან (17 მაისის სხდომაზე).

1935 წელს იყო უნივერსიტეტისთვის უმნიშვნელოვანესი მოვლენის – უცხო ენათა კათედრის – დამაარსებელი და პირველი გამგე.

იმ დროიდან დაიწყო მისი დევნა. ჩამოართვეს უნივერსიტეტში სასწავლო კურსები, ხოლო 1941 წლის 23 ივნისს დააპატიმრეს. მან ორ წელიწადზე მეტი ხანი დაყო თბილისის საპატიმროში. გათავისუფლების შემდეგ კვლავ უნივერსიტეტს და პედაგოგიურ მოღვაწეობას დაუბრუნდა, თუმცა დიდხანს აღარ უცოცხლია. გარდაიცვალა 1946 წლის 1 თებერვალს. ერეკლე ტატიშვილის ცხედარი მისმა მეგობრებმა და მოწაფეებმა ხელით წაასვენეს მთაწმინდის უბნიდან, სადაც ერთ პაწია ოთახში ცხოვრობდა, და დაკრძალეს ვაკის სასაფლაოზე (მისი საფლავის ქვა ნიკო სამადაშვილმა ჩამოიტანა).

დიდია ერეკლე ტატიშვილის ღვაწლი ქართული სამეცნიერო თუ მხატვრული ლიტერატურის წინაშე. მნიშვნელოვანი თარგმანები – ჩარლზ დარვინის “სახეობათა წარმოშობა”, ფრიდრიხ შილერის “ვერაგობა და სიყვარული” (პირველად დაიდგა 1935 წელს), ბერნად შოუს “კეისარი და კლეოპატრა”, ფრიდრიჰ ნიცშეს ფილოსოფიური რომანი “ესე იტყოდა ზარატუსტრა”…

იგი თავისი პუბლიცისტური თუ კრიტიკული წერილებით აქტიურად ეხმიანებოდა ქართული კულტურისთვის ძალიან რთულ დროს, როგორც ჭეშმარიტი ინტელექტუალი – გულშემატკივარიც და კრიტიკოსიც ერთდროულად:

“ლიტერატურული ესთეტიკა ჯერ კიდევ აკვანში განისვენებს, სადაც კრიტიკა ვერ გასცილებია პირადი სიმპათია-ანტიპათიის შურის მისრით შეზღუდულ არეს, სადაც პიროვნების დაფასება-პატივისცემა შორეულ ჟამთა არაკად გარდაქმნილა, სადაც ყველა კუთხეში პამპულას ძონძებში გამოწყობილ, ფაფარაშლილ კადნიერებას თავისი ბალაგანი დაუდგამს და უამრავ “საკუთარ ფირმათა” ჭრელი იარლიყების გამოფენა ადამიანს თავბრუს დაახვევს, სადაც ყველა უსუსურ ბავშვსაც კი წარმოდგენილი აქვს, რომ ზეცას ცეცხლი მოსტაცა, რათა თავის მოძმე უბედურ მომაკვდავთ ძვალ-რბილი გაუთბოს. რა გასაკვირველია: “ჩვენი ქვეყანა ხომ ამირანის ქვეყანაა?!” (ერეკლე ტატიშვილი, “ეკლიანი გზით ვარსკვლავებისაკენ”).

ერეკლე ტატიშვილს, როგორც ნიკო სამადაშვილის მასწავლებელს, მისი პოეზიის გულშემატკივარსა და, ერთგვარად, აღმომჩენსაც ძალიან დიდი როლი ენიჭება მეოცე საუკუნის ქართული პოეზიის ისტორიაში.

თამაზ ჩხენკელი წერს: “ერეკლე ტატიშვილი იყო დიდი ერუდიციის კაცი, ევროპული კულტურისა და ლიტერატურის შესანიშნავი მცოდნე, მეტად საინტერესო პიროვნება. ეს მოაზროვნე კაცი, თავისი ბრწყინვალე განათლებისა და პიროვნული მომხიბვლელობის წყალობით, დიდ გავლენას ახდენდა შედარებით ახალგაზრდა, ზოგჯერ სავსებით ყმაწვილ მეგობრებზე. ნიკო სამადაშვილი მოწაფე და მეგობარი იყო ერეკლე ტატიშვილისა, რომელიც მას რაღაც უცნაური ძალით უყვარდა თავისი სიცოცხლის ბოლომდე. ჩვენი მეგობრობის მანძილზე მე არ მახსოვს არც ერთი შეხვედრა ღვინისმიერი თუ უღვინო, რომ მას გულისშემძვრელი სიყვარულითა და თაყვანისცემით არ მოეგონებინოს ამ კაცის სახელი. ეს მართლაც საოცარი იყო და ჩემზე წარუშლელ შთაბეჭდილებას ახდენდა. მე მინდა ვთქვა, რომ რამდენადმე ამ ძლიერ პიროვნებასთან ურთიერთობამ განაპირობა ნიკო სამადაშვილის პოეტური ბიოგრაფიის თავისებური გეზი”.

“შეხვედრები და სინანული” – ეს პროზაული კრებული პოეტმა სწორედ ერეკლე ტატიშვილს მიუძღვნა წარწერით: “ჩემი ცხოვრების სიხარულსა და გულშემატკივარს, ერეკლე ტატიშვილის ხსოვნას”.

“როცა გხვდებოდი, ჩემს საგონებელს
ვფიქრობდი, ვუმზერ შუბლმაღალ ხეთებს,
შენ რომ წახვედი, ასე მგონია,

მთელი ქვეყანა თან გაიხვეტე”, –

ასეთი სიტყვებით გააცილა პოეტმა მეგობარი და მასწავლებელი უკანასკნელ გზაზე.

ვინც ქარხნის კვამლით ვარსკვლავებს ჰგვიდა- კარლო კაჭარავა

მიერ
admin
-
0

მეშინია მარტის, გაზაფხულს ისეთი ცუდი დასაწყისი აქვს ხანდახან, გაგრძელება აღარ მოგინდება, მიუხედავად იმისა, რომ სინოპტიკოსები ყოველთვის იმედიან პროგნოზებს გვთავაზობენ, მზითა და, რაც მთავარია, ნაკლები წვიმით. ეს ყველაფრის მკადრებელი მარტი კი ფსიქოლოგიურად ყველაზე გაუწონასწორებელი თვეა. თორმეტივე თვეს აქვს რაღაც ადამიანური. მარტი “ხასიათის” თვეა. მარტი ციციკორეა, ჩვენ კი მარიტები ვართ, ერთი განსხვავებით: ტალახის აბაზანები ყოველდღე გარანტირებული გვაქვს. თუმცა მარტი ფილანთროპი არ გახლავთ და ბალნეოთერაპიის სიკეთე სულ არ ანაღვლებს. ჩემი ბიბლიოფილური მიდრეკილებები კი ხშირად ითვალისწინებს ისეთ რამეებს, როგორიც დრო, სეზონი, ადგილი, გარემო და სხვა წვრილმანებია. წიგნის ჭიას ის განასხვავებს აბრეშუმის ჭიისგან, რომ ამ უკანასკნელისთვის აქტიური პერიოდი მხოლოდ ზაფხულია, ჩვენ კი წელიწადის ყოველი დრო და თვე საკუთარ მწერლებს გვახვედრებს. ეს, რა თქმა უნდა, ისეთივე ინდივიდუალურია, როგორიც სიგარეტის მოწევა უზმოზე თუ, პირიქით, ჭამის შემდეგ. მე კარლო კაჭარავას ყოველი ხელახალი სიყვარული მარტში მეწყება.

არ მახსოვს, რამდენი წლის ვიყავი. იმდენის მაინც ვიქნებოდი, მივმხვდარიყავი, რომ საქმე კორპუსისხელა კი არა, უფრო დიდ, ვეებერთელა ავტორთან დავიჭირე. შიში რომ შეიქმს სიყვარულს, ეგ დამემართა: ცოტათი შემეშინდა, უფრო კი გამიკვირდა და საბოლოოდ შემიყვარდა. მახსოვს, ისევე შემეშინდა, როგორც მუხიანის პირველად ნახვისას: ბევრი რუხი, მასიური კორპუსი თან მთრგუნავდა, თან მასშტაბურობის გამო ოდნავ მომწონდა კიდეც. მე დღემდე მეშინია კარლოსი: ის, რა თქმა უნდა, არამზიანია და ყველაზე ნაკლებად საქართველოს “მზიურობაზე” წერს. მისი დეტალები საშიშად მომხიბვლელია და ხანდახან ტუალეტის სუნი გცემს და გიკვირს, რადგან ტუალეტის ჩარეცხვის ტრადიცია შენ, ცივილიზებულ და, შესაბამისად, ჰიგიენურ ადამიანს, ძვალსა და რბილში გაქვს გამჯდარი. მერეღა ხვდები, წინ გელის “ხანგრძლივი მოგზაურობა ღამეებს მიღმა” და აღმოჩენა, რომ შენი ღამეები სხვის დღეებზე უკეთესია, მაგრამ თავს განსაკუთრებულად მაინც ვერ იგრძნობ; ხვდები, ისეთივე ჩვეულებრივი ხარ, როგორიც დეზერტირების ბაზარზე დახლზე გამოფენილი ვითომდა სხვადასხვა ხარისხისა თუ წონის გაპუტული ქათმები გრძელი, უსიცოცხლო კისრებით. აქედან ვის სპეციალური აბებით კვებავდნენ და აფუებდნენ, ვის ნატურალური საკენკით აპურებდნენ და მოსიყვარულე პატრონები ხანდახან “ძიო-ძიოთიც” მოუხმობდნენ. საბოლოოდ კი დეზერტირების ბაზარი დაიმკვიდრეს, რადგან მე არაფერი გამიგონია ქათმების საიქიოზე.

პოეტი, მხატვარი, ხელოვნების კრიტიკოსი კარლო კაჭარავა 1964 წელს დაიბადა. რაღა თქმა უნდა, ყველა ეს ნიჭი ჩვილობიდან არ დაჰყვებოდა, თოთოობისას ერთადერთი ნიჭი და შესაძლებლობა გენიოსებისთვისაც და სხვებისათვისაც საფენებისადმი (ახლა უკვე პამპერსებისადმი) ბოროტი და არაკეთილსურნელოვანი მოპყრობაა. 1981 წელს კარლო თბილისის პირველ ექსპერიმენტულ სკოლას ამთავრებს, 1986 წელს კი სამხატვრო აკადემიას. ის ახლა უკვე ხელოვნებათმცოდნეა. არითმეტიკულად მისი შემოქმედება მოიცავს: 40-მდე სამეცნიერო სტატიას, 900-მდე ფერწერულ და 3700-მდე გრაფიკულ ნამუშევარს, 1500-მდე ლექსს, 4 პოემასა და დაუმთავრებელ წიგნს სათაურით: “თანამედროვე ხელოვნების განმარტებითი ლექსიკონი”, არაარითმეტიკულად კი – ერუდიტის ჩანაწერებს, თეორეტიკოსის კვლევებს, ავანგარდისტის ნამუშევრებს და დასავლურ არტისტულ სამყაროს.

 

კაჭარავას შემოქმედება ერთი დიდი ავადმყოფობაა. ეს ჰგავს მტკივან კბილზე კბილის დაჭერის მაზოხისტურ სიამოვნებას. ეს არ არის პეპლების ჭერისას, ბადით ჰაეროვნად ფარფატისას წარმოსათქმელი ან წასამღერებელი ლექსები და ანგელოზებიც კი არ დაფარფატებენ, მძიმედ დააბიჯებენ: “ავადმყოფები ბაძავენ ანგელოზებს და სადღაც სარკმლისაკენ იშვერენ ხელებს/ნამდვილი ანგელოზები კი მათ ამ სარკმლიდან უთვალთვალებენ/ხელებში ნავთის ლამპებით”. სურვილები ღამეებივით იკარგებიან და კონიაკს თრობის სიამის ნაცვლად სარკმელთა მიღმა ჩაკეტილი სხვისი ბედნიერება მოაქვს სუსტად, ნიავივით: “მე ვკარგავ ამ სურვილს როგორც ღამეებს./ვიღაც გრძელცხვირა ქალიშვილი თამაშით ცეკვავს რკინიგზაზე,/მატარებელი შედის მასში, ისევე როგორც ნისლში. -/ამ მატარებელში შენ ზიხარ/მთვარეთა შორის მოგზაური./ღარიბ, დამწვარ მიწაზე, რომელსაც კიფერი აწერს: “ჩემი მიწა”./მთვარის შესახებ კი პატარა ლუკა ცეცხლაძემ თქვა:/”თვითმფრინავს დიდი შუქი დარჩა ცაზე და ისე გაფრინდა”/ჯენი ჰოლზერმა თითქოს ჩვენს შორის თქვა:/”მიხსენით იმისაგან, რაც მინდა !”/ზაფხულის ქარი ვერცხლისფრად ელავს სახურავებზე./ამ დროს ქუჩაში ჩვენ ვსვამთ კონიაკს ვიღაცის სადარბაზოსთან./და ჩვენ გვგონია სასეირნოდ გამოყვანილი შოტლანდიური ნაგაზი/ქუჩის პანორამა./და სადღაც სარკმელთა მიღმა ჩაკეტილი ბედნიერება”.

საბჭოური ჩაკეტილი ბედნიერების სრულიად არაპოეტური ფონი მაშინ ვის როგორ ტექსტებს აწერინებდა… ეს არაპოეტური ქსოვილი კარლო კაჭარავამ ძალიანაც პოეტურად გამოიყენა და წვიმაში დარჩენილი ქარხნის ფონზე (წარმოიდგინეთ კადრი რომელიმე საბჭოური იდელოგიის მქონე ფილმიდან: მუშის გაზმორვის სურათი და უკან, ფანჯრის მიღმა, ბოლადენილი მეტალურგიული ან არამეტალურგიული ქარხნები) ბავშვებს ღარიბი სიმღერა და სველი პური გაატანა: “მუშათა ბავშვებს ნისლში მიჰქონდათ/ღარიბი სიმღერა და სველი პური/და ყველაზე წინ რომელიც მირბოდა/კვდებოდა ხელებში ქაღალდის ფულით./ჩვენ კი ვიწექით და ერთმანეთში გვეწყო ენები./ჩონჩხებათქცეულთ ყველა გზის მიღმა./სევდიანი და დაბნეული გრძელი ხელებით,/ვიღაც ქარხნის კვამლით ვარსკვლავებს ჰგვიდა./”
ძალიან, ძალიან სევდიანი, პირქუში და გენიალურია კარლო კაჭარავა. ოცდაათი წლის ასაკში ანევრიზმით სიკვდილი კი მით უფრო დასანანია, რომ ხვდები – შესაძლოა, მასთან საუბარიც კი მოგეხერხებინა, სიცოცხლეს თავად თუ მოახერხებდა, ბოლოს და ბოლოს, ჩემზე სულ რაღაც ოცდახუთი წლით არის უფროსი. საუბრისას კი ერთხელაც აუცილებლად ვეტყოდი, რომ ყოველთვის, როცა ქარხნის კვამლის მიერ დაგვილ ვარსკვლავებზე ვკითხულობ, ფერადი, სრულიად სულელური ასოციაცია მიჩნდება “პიქსარის” მოკლემეტრაჟიან მულტფილმთან, ოცდამეერთე საუკუნის ბედნიერ შვილზე.

მარიონეტების ფაბრიკა. სკოლის მასწავლებლის აღსარება

მიერ
admin
-
0

ჩვენი სკოლა სერიოზული პრობლემების წინაშე დგას. გამოსავლის ძიებაში, ხშირად მივმართავთ სხვა ქვეყნების განათლების სისტემების გამოცდილებას. ერთ–ერთი ასეთი ქვეყანაა აშშ. ეს ქვეყანა, ამავე დროს, სერიოზული პარტნიორია ჩვენი განათლების სისტემის განვითარების საქმეში. ამერიკის განათლების სისტემა საინტერესოა თავისი მრავალფეროვნებით და დამოუკიდებლობით, ცალკეული შტატის თუ სკოლის დონეზე.

ამ ქვეყანაში, ფრიად მნიშვნელოვან მოვლენას წარმოადგენს თავისუფალი განათლების მიმართულება, რომლის ერთ–ერთი თანამედროვე წარმომადგენელია ჯონ ტეილორ გატტო.

ჯონ ტეილორ გატტო – 30 წლიანი გამოცდილების მქონე ამერიკელი პედაგოგია, რომელიც ასევე არსებული ამერიკული საჯარო განათლების სისტემის კრიტიკოსია.
სამჯერ დასახელდა ქალაქ ნიუ–იორკის წლის საუკეთესო მასწავლებლად და 1991 წელს ნიუ–იორკის შტატის საუკეთესო პედაგოგად. ის არის მწერალი და პუბლიცისტი. მრავალი ჯილდო აქვს მიღებული, მათ შორის 1997 წელს ალექსის ტოკვილის * სახ. ჯილდო „გამორჩეული მიღწევებისათვის განათლებაში თავისუფლების ხელშეწყობისათვის”. მიუხედავად იმისა, რომ განათლების ზოგიერთი პროფესიონალი მას მიკერძოებულობაში ადანაშაულებს, მაინც სკოლის შესახებ უამრავ მის თეზისს არსებითად ეთანხმებიან.
მისი ყველაზე ცნობილი ნაშრომია – „მარიონეტების სკოლა – სკოლის მასწავლებლის აღსარება”. ვფიქრობ, დღეს აქტუალურია სკოლაში მიმდინარე პროცესების ის ხედვა, რომელსაც გატტო წარმოადგენს. ასევე საინტერესოა შესავალი სიტყვა რუსული გამოცემისათვის, რომლის თარგმნილ და მცირედ კორექტირებულ ვარიანტს წარმოგიდგენთ. საინტერესოა რომ ამერიკის, რუსეთის და საქართველოს საჯარო სკოლებში არსებული პრობლემები საერთოა. კითხულობ ამ წიგნს და ხვდები, რომ საქმე მარტო ქვეყნის სოციალურ–ეკონომიურ თუ პოლიტიკურ მდგომარეობაში არ არის. არსებობს უფრო ღრმა, ფარული პრობლემები, რომლებიც ახასიათებს საჯარო განათლების სიტემას, საზოგადოებამ უნდა გახსნილად ისაუბროს ამ თემაზე. ჩვენი შვილების ბედზე, ოჯახი და საზოგადოებაა პასუხისმგებელი. არ შეიძლება ყველა პრობლემის გადაჭრა სკოლას დაეკისროს, რადგან გარკვეული საკითხების არსებითად მოგვარება, შეუძლებელია საჯარო განათლების სისტემაში. სამომავლოდ გვინდა შემოგთავაზოთ თავად ჯონ გატოს ორიგინალური ნაშრომი.

„მაშ ასე, თქვენს წინაშეა ჯონ გატტო— ცნობილი ამერიკელი პედაგოგი. წიგნის წაკითხვის შემდეგ, გრძნობ ,რომ მისი მონათხრობი რეალურია. მათთვის, ვინც განათლების სისტემას წარმოადგენს, ვინც ათწლეულების განმავლობაში მიჩვეული არიან გარკვეულ წესებით მუშაობას, ძნელია დაინახონ შიგნიდან თუ რა ხდება დღეს ამ სისტემაში.
 
გატტო, რომელსაც სკოლაში მუშაობის მრავალწლიანი გამოცდილება აქვს , ძირეულად იცნობს სკოლაში მიმდინარე პროცესებს, იძლევა მთლიანად სისტემის მიზნების და ამოცანების ზუსტ ანალიზს, და ეს შეხედულება ეხმარება იმ ნეგატიური მოვლენების თვალნათლივ დანახვაში, რომელსაც სკოლაში აწყდებიან ბავშვები, მშობლები და მასწავლებლები. მიუხედავად იმისა, რომ აქ ლაპარაკია ამერიკულ სკოლაზე, ნათქვამი საოცრად ჰგავს სიტუაციას, რომელიც დამახასიათებელია ჩვენი სკოლებისთვისაც. სწორედ ამიტომაა საინტერესო ეს წიგნი .
 
ბავშვები დროის დიდ ნაწილს ატარებენ სკოლაში. სკოლა დიდ გავლენას ახდენს ადამიანის შეხედულებების და მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებაში. თანამედროვე ცხოვრება ისეთია, რომ მშობელს სულ უფრო ნაკლები დრო რჩება შვილების აღზრდისთვის და მათთან ურთიერთობისთვის. ამიტომ უფრო ადვილია იმედი იქონიო, რომ ამას გააკეთებს სკოლა. არ გვაქვს დრო დავფიქრდეთ, თუ რა ხდება იქ – სკოლაში, რას ასწავლიან მათ იქ.
გატტო წერს, რომ სკოლა პირველ რიგში ასრულებს საზოგადოებრივ დაკვეთას, ამზადებს რა ბავშვებს თავისი ამოცანების შესრულებისთვის. სკოლა-ეს არის მარიონეტების ფაბრიკა. საყოველთაო განათლების სისტემის საფუძველია – გახადოს ადამიანი უფრო შეზღუდული, მორჩილი, მართვადი. დეკლარილებული მიზნები შეიძლება იყოს სხვადასხვა, მაგრამ საბოლოო მიზანი სწორედ ასეთია და საჭიროა გავაცნობიეროთ ეს–ამბობს გატტო. ბავშვის ინდივიდუალურობა, მისი ფიქრები და ოცნებები, პიროვნული თვისებები არ არის მოთხოვნადი.
კონკრეტული ცოდნის გარდა, სკოლა ბავშვს აძლევს ბევრ ნეგატიურ ჩვევებსაც. ის უყალიბებს დამოკიდებულებას საკუთარ თავთან, სხვა ადამიანებთან, საქმესთან, საერთოდ მთელ სამყაროსთან. აი ძირითადი ნეგატიური გაკვეთილები, რომელსაც სკოლა იძლევა:
პირველი გაკვეთილი –ესაა უსისტემობის გაკვეთილი. ყველაფერი, რასაც ასწავლიან ბავშვებს, ეძლევათ ყოველგვარი კონტექსტის გარეშე. არაფერი არაა მასთან დაკავშირებული.

 
მეორე გაკვეთილი –ადამიანები საჭიროა დაიყონ ჯგუფებად, ნათქვამია ყველამ თავისი ადგილი უნდა იცოდესო. (სკოლის ასაკის მოახლოებასთან ერთად იწყება ბრძოლა პრესტიჟულ სასწავლებელში მოხვედრაზე და ბავშვები, რომლებიც პრივილეგირებულ სასწავლებლებში მოხვდნენ, ზემოდან უყურებენ თანატოლებს , რომლებიც ჩვეულებრივ სკოლებში სწავლობენ.)

 
მესამე გაკვეთილი – საქმისადმი ზერელე დამოკიდებულების გაკვეთილი. ზარის დარეკვასთან ერთად ბავშვებმა უნდა შეწყვიტონ საქმიანობა, რაც არ უნდა მნიშვნელოვანი იყოს ის, და გაიქცნენ მომდევნო გაკვეთილზე. შედეგად, ისინი არასოდეს არაფერს არ სწავლობენ ბოლომდე.

მეოთხე გაკვეთილი–ემოციური დამოკიდებულების გაკვეთილი. ვარსკვლავების, წითელი ხაზების, ღიმილიანი და მოწყენილი სახეების, პრიზების, ჯილდოების და სასჯელების საშუალებით სკოლა ასწავლის ბავშვებს დაემორჩილონ ბრძანებას.

მეხუთე გაკვეთილი–ინტელექტუალური დამოკიდებულების გაკვეთილი. მოსწავლე ელოდება მასწავლებლის ბრძანებას. ფაქტიურად მათ ყოველგვარი შეფასებების და ინიციატივების გარეშე, უნდა გამოხატონ ის, რაც მათში ჩაიდო.

მეექვსე გაკვეთილი–სკოლა ასწავლის ბავშვებს იმას, რომ მათი შეხედულებას საკუთარ თავზე განსაზღვრავს გარშემომყოფების აზრი.

 
მეშვიდე გაკვეთილი–სრული კონტროლი. მათ ფაქტიურად არ აქვთ პირადი სივრცე, პირადი დრო.
ძნელია არ დაეთანხმო ამ მტკიცებულებებს. გრანდიოზული საგანმანათლებლო სისტემა არსებობს თავისთვის. ის ფუნქციონირებს და ვითარდება თავისი წესებით, ხოლო ბავშვი თავისი პრობლემებით და ინტერესებით რჩება გვერდით. ავიღოთ თუნდაც ყველა სკოლაში მოქმედი მოსამზადებელი ჯგუფები: იქ ბავშვებს ასწავლიან წერას, კითხვას, თვლას, უცხო ენებს და არ ითვალისწინებენ გრანდიოზული პროგრამის შესაბამისობას ამ ცოდნის აუცილებლობასა და მიზანშეწონილობასთან, ბავშვების შესაძლებლობებსა და მოთხოვნილებებთან, ამიტომ ხშირად აზიანებენ მათ ფსიქიკურ და ფიზიკურ განვითარებას. არსებული განათლების სისტემა ხელს უწყობს თაობებს შორის გახლეჩვას და შეუძლებელს ხდის ცხოვრებისეული ცოდნის გადაცემას უფროსებიდან უმცროსებზე. ცოდნა, რომელსაც სკოლა იძლევა, ხშირად აბსტრაქტულია და მოწყვეტილია რეალურ ცხოვრებას.
როგორია სიტუაციიდან გამოსავალი? რა გავაკეთოთ, რომ ბავშვებმა არ დაკარგონ სწავლისადმი ცოცხალი ინტერესი, არ გახდნენ კომფორმისტები და ცინიკოსები?
 
გატტო, გამოსავალს ხედავს, ყველას მიეცეს საშუალება თავისუფლად აირჩიოს სწავლების ფორმა, გაიზარდოს ოჯახის როლი ბავშვების აღზრდასა და განათლებაში. ენდეთ ოჯახებს, , ადამიანთა ჯგუფებს, თვითონ იპოვონ პასუხი კითხვაზე: “რისთვის გვჭირდება განათლება?”.
ეს პასუხი შეიძლება იდეალისტურად მოგეჩვენოთ. მაგრამ მთავარია ამ წიგნმა დააფიქროს მასწავლებლები და მშობლები იმაზე, თუ როგორ მოქმედებს არსებული განათლების სისტემა ჩვენ შვილებზე.

 
ჩვენ არ გვინდა, რომ გატტოს წიგნი აღქმული იყოს როგორც სკოლის საწინააღმდეგო მანიფესტი, როგორც მოწოდება „რევოლუციისკენ”. ვფიქრობთ ჩვენ, რომ ბავშვები საერთოდ არ უნდა მივიყვანოთ სკოლაში? რასაკვირველია არა, თუმცა ესეც შესაძლებელია. იქნებ ჩვენ ვფიქრობთ, რომ საჭიროა გადავაკეთოთ მასწავლებლები, ვაიძულოთ ისინი შეიცვალონ თავიანთი პროფესიები და ცხოვრებისეული წესები? აგრეთვე არა, რადგან არსებული სისტემის ჩარჩოებში ეს შეუძლებელია და არც არის საჭირო. მივმართოთ განათლების ჩინოვნიკებს? აზრი არ აქვს. მაშ რისთვისაა საჭირო ეს წიგნი? პასუხი ერთდროულად მარტივიცაა და რთულიც.

 
ჩვენ პირველ რიგში მივმართავთ მშობლებს. მშობლები სხვადასხვანაირები არიან. მათ შორის არიან ისეთები, რომლებიც არ ფიქრობენ რა ემართებათ მათ შვილებს. ზოგიერთი პირიქით, თვლის რომ უნდა აკონტროლოს და მუდმივად მის გვერდით იყოს. ზოგიერთს თვითონ არ უყვარდათ სკოლა და გადასცემენ ამ დამოკიდებულებას შვილებს. სხვები ფიქრობენ, რომ სწორედ სკოლა ზრდის მათ შვილებს ადამიანებად. ყველაფერი შეიძლება სხვადასხვანაირად იყოს, მაგრამ ძალიან ხშირად, შეიძლება ითქვას თითქმის ყოველთვის, სკოლა აღიქმება რაღაც გარდაუვალად, როგორც აუცილებელი ცხოვრებისეული ეტაპი, რომელიც აუცილებლად უნდა გაიარო, მიუხედავად ყველაფრისა. თუ გაგიმართლა, სკოლის პერიოდი იქნება გააზრებული და სიცოცხლით სავსე ეტაპი შენს ცხოვრებაში, თუ არა და ის უაზროდ გაიწელება, გაიწელება… მაგრამ ვერაფერს ვერ იზამ, უნდა მოითმინო.
 

შეიძლება ყველაფერი შეცვალო. შეცვალო სკოლა, პედაგოგები, ბოლოს და ბოლოს სახლში შეიძლება ასწავლო ბავშვს. შეიძლება მოინახოს ბევრნაირი გამოსავალი, რომელიც დაეხმარება, ზოგ შემთხვევაში კი გადაარჩენს კიდეც მას. მაგრამ ამისთვის საჭიროა გამბედაობა, რომელიც მიიღწევა საკუთარი თავისადმი და შვილისადმი რწმენით. როდესაც მშობლები ორიენტირებული არიან სასკოლო სისტემის მოთხოვნებზე და ვერ აცნობიერებენ, რომ ამ სისტემას აქვს თავისი მიზნები, ისინი ვეღარ გრძნობენ ბავშვს, აღარ სჯერათ მისი და არც საკუთარი თავის. მთავარი მიზანი ხდება – დარჩნენ სისტემაში, ნებისმიერ ფასად შეესაბამებოდნენ მას.

 
გავრცელებულია აზრი, რომ სკოლა აჩვევს ბავშვს ცხოვრების მკაცრ კანონებს. მაგრამ ეს ასე არ არის. თავის ცხოვრებას ადამიანი ირჩევს თვითონ და არ არის აუცილებელი ის იყოს ისეთი როგორიც სკოლაშია. თქვენ ცხოვრობთ თქვენი ცხოვრებით, ამიტომ ღირს დაფიქრდეთ – აქვს კი აზრი შეუზღუდო ბავშვს შენს სივრცეში ყოფნის დრო და ენდო სისტემას, რომელიც თქვენი ცხოვრებისეული შეხედულებებისგან შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს? სკოლაში ჯობს ნაკლები დრო გავატაროთ–ამბობს გატტო. თქვენ გინდათ ბავშვებს თქვენი ფასეულობები გადასცეთ? მაშინ მიეცით ბავშვს საშუალება შეიგრძნოს ეს ფასეულობები, იცხოვრეთ მასთან ერთად, ყური მიუგდეთ საკუთარ და მის მოთხოვნილებებს. ამას ბევრად მეტი შედეგი ექნება, ვიდრე მის ყოფნას თქვენი ქალაქის საუკეთესო გიმნაზიაში.

 
კარგი იქნება, თუ მშობლები შეეცდებიან მეტი ყურადღება დაუთმონ ბავშვებს, გახდნენ უფრო მოქნილები, ნაკლებად კატეგორიულები, როდესაც ის სკოლიდან მოსული თავის განცდებს გიზიარებს ,არ უთხრათ: ’’ასეა საჭირო. მოითმინე. იყავი ისეთი როგორც ყველა, დაუჯერე უფროსებს”, ეცადეთ გაერკვეთ პრობლემებში. პედაგოგებმა კი დაიწყონ შეფასება თავიანთი მოსწავლეების უფრო მეტად ორიგინალური და დამოუკიდებელი ნამუშევრების, მისცენ მათ თავისუფლება მათთვის საინტერესო თემების არჩევაში და საკუთარი აზრის გამოთქმაში.
სოციალური ფილოსოფოსი ჰანნა არენდტი წერდა: “სახელმწიფო განათლების მიზანი არასოდეს ყოფილა შეხედულებების ჩამოყალიბება. მისი მიზანი იყო გაენადგურებინა ამ შეხედულებების დამოუკიდებლად ჩამოყალიბების შესაძლებლობა”.

პედაგოგებს რომ ჰკითხოთ, რას თვლიან ისინი განათლების სისტემის მიზნებად, ეჭვი მაქვს ყველას პასუხი იქნება განსხვავებული. ასევე ვვარაუდობ, რომ ამ ჩამონათვალში არც ისე ხშირად შეგხვდებათ ისეთები, რომლებიც ფიქრობენ თუ რამდენადაა დაკავშირებული საკუთარი შეხედულებების ჩამოყალიბების უნარი იმასთან, რას და როგორ ასწავლიან სკოლაში, და კრიტიკულად აზროვნებას, რომელიც ეფუძნება საკუთარ გამოცდილებას. სავარაუდოდ, შეხედულება, რომ ის რაც ხდება სკოლის კედლებში ნაკლებადაა დაკავშირებული განათლების სისტემის დეკლარილებულ მიზნებთან, პედაგოგების უმეტესობას მოეჩვენება ცრურწმენად.

 
ჩვენ როგორც მშობლებს, ჩვენი შვილებისთვის გვინდა საუკეთესო. მაგრამ ჩვენი საკუთარი ქმედებები და ცხოვრების სტილი, ასევე მოთხოვნები, რომელსაც ვუყენებთ განათლების სიტემას, გვიჩვენებს რომ „უკეთესი” ჩვენთვის ხშირად ნიშნავს „უფრო მეტს”. გადასვლა ხარისხიდან რაოდენობისკენ, პიროვნების სულიერ განვითარებაზე ზრუნვიდან, სახელმწიფო განათლების ნახევრად მონოპოლიური სისტემის ინსტიტუტების განვითარებამდე.

 
ხომ არ დავსვათ კითხვები იმასთან დაკავშირებით სადამდე მიგვიყვანს დევნა, რომ ვუზრუნველყოთ ჩვენი შვილებისთვის „მაქსიმალური შესაძლებლობები” სამყაროში, სადაც უსწრაფესად მცირდება ბუნებრივი რესურსები? რას ასწავლის ჩვენს ბავშვებს გიჟური, ხშირად მკაცრ კონკურენციაზე დაფუძნებული ბრძოლა – მასწავლებლისთვის ხელფასის მომატება, დამატებითი ინვენტარის შეძენა, სკოლებისთვის დამატებითი ხარჯების გამოყოფა? როგორ უნდა აღიქვან ეს გიჟური ბრძოლა იმ ბავშვებმა რომლებიც თავისი ნების გარეშე ამ კონკურენციაში მუდმივად აგებენ? და თუ ჩვენი ბავშვების შეხედულებები უნდა ფორმირდებოდეს მათი გამოცდილებით, მაშინ ეს სიტუაცია როგორ აისახება საზოგადოებაზე? (შეიძლება ჩვენ უკვე ვიწვნევთ ამ შეხედულებების ფორმირების შედეგებს ძალადობის, ნარკომანიის, ნაადრევი ორსულობის და ბევრი სხვა პრობლემების ზრდით, რომელმაც დააავადა თანამედროვე ახალგაზრდობა.)

 
ეკლექტური, სახალისო, რომელიც ძნელად ექვემდებარება კლასიფიკაციას და დაფუძნებულია პირად გამოცდილებაზე, ჯონ გატტოს შეხედულება, გვაიძულებს გადავხედოთ ზოგიერთ ჩვენთვის ძვირფას პრინციპებს. ის არ იძლევა მზა რეცეპტებს და არც ოპტიმისტურ პროგნოზებს. ის ისწრაფვის, და ამის დადასტურებაა მისი ოცდაექვს წლიანი პედაგოგიური მოღვაწეობა, პირველ რიგში, მისცეს საშუალება ყველა ბავშვს, მათ შორის ღარიბი და ნაკლებად უზრუნველყოფილი ოჯახებიდან, მიიღონ ხარისხიანი განათლება და მეორეს მხრივ, მიაჩვიოს თავისი მოსწავლეები კრიტიკულ აზროვნებას, რათა მათ შეძლონ გააანალიზონ და გაიგონ, თუ რას უშვება მათ სასკოლო განათლების სისტემა.

 
ჩვენი საზოგადოებრივი წყობა ავტორს მიაჩნია მძიმედ, მაგრამ არა უიმედოდ. იმედის სხივს ის ხედავს თავისუფლად და კრიტიკულად მოაზროვნე ადამიანთა გაერთიანებებში, რომლებიც შეძლებენ გამოასწორონ სოციალური პრობლემები და წაგვიყვანონ უკეთესი მომავლისკენ.”
ნათარგმნია – «Фабрика марионеток. Исповедь школьного учителя»: Генезис; М.; 2006
* ტოკვილი ალექსის (1805-1859)
ფრანგი ისტორიკოსი, სოციოლოგი და პოლიტიკური მოღვაწე. საყოველთაოდ ცნობილია მისი თვალსაზრისი საფრანგეთის დიდი რევოლუციის შესახებ: ,,მე ეჭვი არ მეპარება, რომ ყოველივე, რაც რევოლუციამ გააკეთა, ურევოლუციოდაც გაკეთდებოდა”. ესაა ციტატა მისი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ნაწარმოებიდან ,,ძველი რეჟიმი და რევოლუცია”.
წყარო: რელიგია, საზოგადოება და სახელმწიფო : წაკითხულ ლექციათა მასალები / ჰაინრიხ ბიოლის ფონდის სამხ. კავკასიის რეგიონ. ბიურო ; [რედ.: ლევან აბაშიძე] – თბ. : ბიბლიურ-თეოლოგიური ინ-ტის გამ-ბა, 2005 [2006]
 
 
მოამზადა კახა ჟღენტმა

1918-1921 წლების საქართველოს ისტორიის გასააზრებლად

მიერ
admin
-
0

ბოლო ოცი წელია, 25 თებერვალს საქართველო ისე აღარ აღნიშნავს, როგორც მანამდე, თითქმის 70 წლის განმავლობაში აღნიშნავდა. 1918-1921 წლების საქართველოს ისტორია, შეიძლება ითქვას, ხელახლა გადასახედი და გადასაწერია. ამ წლების ანალიზს კომუნისტური იდეოლოგია ფაქტებისა და მოვლენების დამახინჯებით გვთავაზობდა, თუმცა კი დღესაც ბევრი რამ არის გამოსაკვლევი, დღემდე არსებობს უამრავი პასუხგაუცემელი კითხვა, შესაფასებელია პიროვნებები, გადასახედია შედეგები, რომლებიც მაშინდელ პოლიტიკურ ლიდერთა ქმედებებმა გამოიწვია.

საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ეროვნულ არქივს უკანასკნელი ათი წლის განმავლობაში უამრავი ახალი დოკუმენტი შეემატა, რომელთა შესწავლა ხელს შეუწყობს საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის ისტორიის გააზრებას. მათ შორისაა გურამ შარაძის მიერ არქივისთვის გადაცემული ფონდები ჰარვარდიდან და ლევილიდან, რომლებიც წლების განმავლობაში მუშავდებოდა, ხოლო ამჟამად უკვე ხელმისაწვდომია მკვლევარებისთვის. 

ამ ცოტა ხნის წინ კი ეროვნულმა არქივმა წიგნად გამოსცა სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი ლიდერის ნიკოლოზ (კოლია) ჭუმბურიძის მოხსენება “საბჭოთა საქართველოს ცხოვრებიდან – ბოლშევიკების ექვსი თვის ბატონობის სურათი”, რომელიც მან 1921 წლის 20 სექტემბერს წარუდგინა სტამბოლში მყოფ ჟორდანიას მთავრობას. დოკუმენტი მოიცავს თვითმხილველის მიერ საქართველოში ბოლშევიკების ბატონობის პირველი ექვსი თვის დეტალურ აღწერას. ეს ტექსტი აქამდე უცნობი იყო ქართული ისტორიოგრაფიისთვის, იგი ინახებოდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის არქივის ჰარვარდისა და ლევილის კოლექციებში და საზოგადოებისთვის ახლაღა გახდა ხელმისაწვდომი. 

მოხსენება მოიცავს პერიოდს 1921 წლის 17 მარტიდან 28 აგვისტომდე და დაყოფილია 14 ძირითად ნაწილად და რამდენიმე ქვეთავად: მთლიანი სურათის გადმოცემის სირთულე; ბათუმის პირველი დღეები და ქემალისტებთან ბრძოლა; ბოლშევიკური ლიბერალიზმის ხანა; მართვა-გამგეობის აპარატი – რევკომები, ადმინისტრაცია, ჩეკა, რაბკინი, სასამართლო, ციხე, წითელი არმია. მოხსენების ავტორი განიხილავს მიწის საკითხს, რკინიგზას, ეკონომიკურ, ფინანსურ და საგარეო პოლიტიკას, აღწერს ცხოვრების სიძვირესა და გაჭირვებას. კოლია ჭუმბურიძე ასევე დაწვრილებით ინფორმაციას გვაწვდის პოლიტიკური პარტიების: კომპარტიის, კავბიუროს, სოციალისტ-ფედერალისტების, სოცრევოლუციონერების, ნაციონალ-დემოკრატების, სოციალ-დემოკრატების – შესახებ და განწყობას პარტიებს შორის. იგი საუბრობს ხალხის სულიერ განწყობასა და დემოკრატიული მთავრობის გავლენაზე, ამ მთავრობის წარსულ საქმიანობასა და ნაკლზე.

მოხსენების დასაწყისში გადმოცემულია ბათუმისთვის ბრძოლისა და ჟლობას კავალერიისა და რუსული ნაწილების თურქებთან ბრძოლაში პირდაპირ ჩაურევლობის დეტალები. საინტერესოა ავტორის მიერ აღწერილი დიალოგი რუს წითელარმიელებსა და ქართველ მებრძოლებს შორის რკინიგზის ერთ-ერთ სადგურზე ომის დასრულების შემდეგ: “სადგურზე ყველგან ბევრი ხალხი იყო, განსაკუთრებით რუს. არმიელები, ჩვენი გვარდიელები და ჯარის კაცები, იყო ყველგან გახურებული კამათი. წითელი არმიელები ჩვენებს უმტკიცებდნენ, ჩვენ თქვენს განსათავისუფლებლათ მოვედითო. ჩვენები ამით შეურაცყოფილათ გრძნობდნენ თავს და თავისი დამტვრეული რუსულით “ბდღვირს ადენდნენ” რუსებს”. მოხსენებაში საუბარია ბოლშევიკების მიერ ხალხის მომადლიერების მცდელობაზე, რა მიზნითაც მათ გახსნეს საწყობები და ხალხს დაურიგეს იქ დარჩენილი პური და შაქარი, რაც ერთჯერად ეფექტზე იყო გათვლილი. ალბათ ამით თუ აიხსნება მოგვიანებით ემიგრანტულ ლიტერატურაში გავრცელებული აზრი, თითქოს საქართველოს მთავრობამ ქვეყანაში არსებული მატერიალური თუ სამხედრო რესურსი არ გამოიყენა მტრის წინააღმდეგ და შემდეგ ბოლშევიკები დიდხანს კვებავდნენ ამ სურსათით მოსახლეობას. მოკლე ხანში ხალხმა დაინახა დამპყრობლის ნამდვილი სახე და ბოლშევიკების მიერ “ლიბერალობანას” თამაშის მცდელობასაც ბოლო მოეღო.

მეტად საინტერესოა ავტორის მიერ აღწერილი მართვა-გამგეობის ორგანოები, ამ ორგანოებში მომუშავე პირთა პროფესიული და მორალური სახის აღწერილობა, მათ შორის არსებული წინააღმდეგობები.

სხვადასხვა წყაროდან კარგადაა ცნობილი სტალინის ვიზიტი გასაბჭოებულ საქართველოში 1921 წლის ივლისში და მისი ფიასკო ნაძალადევის მუშათა სასახლეში გამოსვლისას. ნიკოლოზ ჭუმბურიძის მოხსენება ამ ამბავს ახალი და საინტერესო დეტალებით ავსებს: “ალექსანდრე დგებუაძემ ასე დაიწყო: “ორი კვირაა, რაც ციხიდან გამოველ, ვიცი, ამ სიტყვის გამო ისევ ჩეკაში გამგზავნიან, მაგრამ მაინც უნდა ვილაპარაკოვო”. ბოლოს ასე დაათავა: “თუ კაცი ხარ, კობა, ის, რაც აქ ხდება და ნახე, გადაეცი ყველაფერი ლენინსო”. ამაზე კობამ უპასუხა: “ამხანაგებო, ჩვენ არ ვფიცავთ, რომ რუსეთის წითელი არმია მოვიყვანეთ საქართველოში”. “თქვენ ამას არ ფიცავთ აქ, ჩვენთან, – უპასუხა ალექსანდრემ, – ასეთ უტიფრობას ვერ გამოიჩენთ, რადგან ეს ხალხი თვითონ გებრძოლათ თქვენ და აბა როგორ შეგიძლიანთ ამის დამალვაო, მაგრამ თქვენ ამას უმალავთ რუსეთისა და ევროპის მუშებს”. ალექსანდრეს სიტყვებზე ხალხმა ერთ ხმათ დაიძახა: “ვებრძოდით, ვებრძვით და ვებრძოლებითო”. იქვე – “ერთმა მუშამ კობას უთხრა: “ჩვენ ორი კაცი გვასწავლიდა სოციალიზმს, ერთი ლენინი და მეორე ჟორდანიაო. ლენინი გვეუბნებოდა: მარქსიზმი მე მესმის სწორათ და ჩემი მოძღვრება არის სწორიო. ჟორდანია გვასწავლიდა – მარქსიზმი და სოციალიზმი ის არის, რასაც მე გეუბნებით და არა ის, რასაც ლენინიო. დღემდის შეიძლება ვყოყმანობდით კიდევ და არ ვიცოდით, ვინ იყო ამაში მართალი, ხოლო ახლა ეს ნათლათ გავიგეთ და ამიტომ, თუ კაცი ხარ, კობა, მოგვშორდი და შენი წითელი არმიაც წაიყვანეო”. ასე დათავდა “დიდი კაცის” გამოსვლა ნახალოვკაში. ამის შემდეგ იგი აღარსად არ გამოსულა და საქართველოს დანარჩენი ნაწილი არ უნახავს. იგი ძლიერ წყნარად გაიპარა საქართველოდან, კომუნისტურ გაზეთებს არც კი აღუნიშნავთ. სამაგიეროთ ყოველივე ეს ჩეკამ აღნიშნა და რამდენიმე ჩვენი ამხანაგი დაიჭირა”.

ნიკოლოზ ჭუმბურიძე მოხსენებას შემდეგი სიტყვებით ასრულებს: “ბოდიშს ვიხდი, რომ ამდენი წერით შეგაწუხეთ, მაგრამ მგონია, რომ ყოველივე ეს თქვენთვის საინტერესოა”.

ნიკოლოზ ჭუმბურიძის მოხსენება ალბათ საინტერესო იყო მაშინდელი მთავრობისთვის, მაგრამ არანაკლებ საინტერესოა ის დღეს, ასი წლის შემდეგ, როდესაც სიმართლის გარკვევას ასე ნაკუწ-ნაკუწ ვცდილობთ.

როგორც ეროვნული არქივის საისტორიო ცენტრალური არქივის დირექტორმა ანტონ ვაჭარაძემ აღნიშნა, ნიკოლოზ ჭუმბურიძის მოხსენება იმდენად უშუალო და ლაღი ენითაა დაწერილი, მას ინტერესით წაიკითხავენ არა მხოლოდ ისტორიის მკვლევარები, არამედ ფართო საზოგადოებაც, მათ შორის – მოსწავლეები და სტუდენტები. 

თავად ნიკოლოზ (კოლია) ჭუმბურიძე სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი გამორჩეული წევრი და ორგანიზატორი იყო დასავლეთ საქართველოში. მან განათლება პეტერბურგისა და პრაღის უნივერსიტეტებში მიიღო, საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, დაახლოებით ექვსი თვე, საქართველოში დარჩა და ერთხანს გრიგოლ ლორთქიფანიძესა და შალვა მაღლაკელიძესთან ერთად ჩეკას სარდაფებშიც მოუწია ჯდომა. იგი 1921 წლის მაისში დააპატიმრეს. მეგობრების დახმარებით მოახერხა ციხიდან გამოსვლა და ემიგრაციაში წავიდა, სადაც თანამშრომლობდა ქართულ ჟურნალ-გაზეთებთან: “კავკასიონი”; “მხედარი”; “ბრძოლა”; “სამშობლოსათვის”; “დამოუკიდებელი საქართველო”. იბეჭდებოდა “კაჟისა” და “ალფას” ფსევდონიმით. საინტერესოა ჟურნალ მხედარში 1931 წელს “კაჟის” ფსევდონიმით მის მიერ გამოქვეყნებული ნარკვევი “წითელი არმია”, სადაც აღწერილია წითელ არმიაში არსებული ტენდენციები, მისი მატერიალური და მორალური მდგომარეობა, პროპაგანდის სახე და სხვა საინტერესო დეტალები.

საქართველოს ეროვნულ არქივში დაცულია პირველი დემოკრატიული მთავრობის საქმიანობის ამსახველი შემდეგი ფონდები: საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის საქმეთა მმართველობა; საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სახალხო გვარდიის მთავარი შტაბი; იმ დროს მოქმედი სამინისტროები, მათ შორის უმნიშვნელოვანესი საგარეო საქმეთა სამინისტრო და საერთაშორისო წარმომადგენლობები;  ასევე კარლო ჩხეიძის, ნოე ჟორდანიას, ნოე რამიშვილის, აკაკი ჩხენკელის და სხვათა პირადი ფონდები.

ანტონ ვაჭარაძე, ეროვნული არქივის საისტორიო ცენტრალური არქივის დირექტორი: “თანამედროვე მკვლევარებს უკვე შეუძლიათ, საქართველოს ისტორიის 1918-1921 წლების შესახებ მასალები მოიძიონ დასავლურ პრესაშიც, რაც ინტერნეტმა კიდევ უფრო ხელმისაწვდომი გახადა. გარდა ამისა, ამ წლების საქართველოს საგარეო ურთიერთობების შესასწავლად ახალი მასალები, ძირითადად – ფრანგულენოვანი, უკვე ხელმისაწვდომია ჩვენს არქივშიც. ჩვენი არქივის მიზანია, ხელი შევუწყოთ ნებისმიერი სამეცნიერო კვლევის გააქტიურებას, მათ შორის – საქართველოს ისტორიის კუთხით”.

ყველა თაობას საკუთარი დამოკიდებულება აქვს თავისი ქვეყნის ისტორიისა და მისი გმირების მიმართ, ჩვენს თაობას კი ერთგვარად ხარვეზების გამოსწორებისა და თეთრი ლაქების ამოვსების მისიაც აკისრია. ვფიქრობთ, ნიკოლოზ ჭუმბურიძის ნაშრომი საქართველოს ისტორიის მასწავლებლებს მნიშვნელოვან დახმარებას გაუწევს.

 

განათლების სისტემის ოქროს რგოლი

მიერ
admin
-
0

სხვადასხვა კონტინენტზე მცხოვრები ათასობით ახალგაზრდა ცოდნის ასამაღლებლად ევროპაში დამკვიდრებას ცდილობს. მეცნიერთა მნიშვნელოვან ნაწილსაც მიაჩნია, რომ ევროპული ტიპის განათლების სისტემა ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური და შედეგიანია.

რა განაპირობებს მის პროდუქტიულობას?

გონივრულად ორგანიზებული საბავშვო ბაღები, რამდენიმე საფეხურზე გაშლილი მრავალფეროვანი სასკოლო სტრუქტურები, თვითრეალიზებაზე ორიენტირებული უმაღლესი სასწავლებლები (კოლეჯები), კვლევისა და სწავლების ერთიანობის პრინციპზე დაფუძნებული უნივერსიტეტები უდავოდ ქმნიან ხელსაყრელ გარემოს ხარისხიანი განათლების მომგებიანად გავრცელებისთვის, თუმცა არის კიდევ ერთი, ოქროს რგოლი, რომელიც ამ სისტემების მუშაობაში შეუცვლელ ფუნქციას ასრულებს.

მრავალ ევროპულ ქალაქში ან მათ ახლოს ნახავთ პატარა სასწავლო ცენტრებს, დამოუკიდებელ საგანმანათლებლო სახლებსა თუ საკვირაო სკოლებს. უამრავ მოსწავლეს, აბიტურიენტს, სტუდენტსა და ახალგაზრდა მკვლევარს აქვს ამ დაწესებულებებში თავისუფლად გართობის, ცოდნის მიღების, სხვადასხვა შინაარსის ღონისძიებათა დაგეგმვის, ადგილობრივი რესურსებით სარგებლობის  შესაძლებლობა.

ერთ-ერთი უძველესი ასეთი ცენტრი გერმანიაში, პატარა დასახლება ვერფტფულში მდებარეობს და კურტ ლიოვენშტაინის სახელს ატარებს.

ვინ იყო კურტ ლიოვენშტაინი? იგი რიგითი გერმანელი პაციფისტი გახლდათ, რომელსაც თეოლოგია-ფილოსოფიის ფაკულტეტი ჰქონდა დამთავრებული და განსაკუთრებით პედაგოგიკის საკითხები აინტერესებდა. ამასთან, ახალგაზრდობიდანვე აქტიურად იყო ჩართული პოლიტიკურ ცხოვრებაში, მონაწილეობდა ომისა და კაიზერის მმართველობის საწინააღმდეგო მოძრაობებში. გახლდათ ვაიმარის რესპუბლიკის ყველა მოწვევის რაიხსტაგის წევრიც. თუმცა გერმანელმა პარლამენტარმა ისტორიაში ადგილი სხვა საქმიანობით – პედაგოგიური მოღვაწეობით დაიმკვიდრა. 1920 წელს მან ბერლინში თანამოაზრეებთან ერთად დააარსა ცენტრი, სადაც ხელმოკლე ახალგაზრდებს, ფაქტობრივად, უფასოდ შეეძლოთ უმაღლესი განათლებისთვის მოსამზადებელ მაღალკვალიფიციურ კურსებზე სწავლა. აქვე დამატებითი ცოდნის მიღების საუკეთესო შანსი ეძლეოდათ ინდუსტრიის სფეროში დასაქმებულ ადამიანებს. ეს ცენტრი მრავალი მოსწავლისა და სტუდენტისთვისაც იქცა ახალი უნარების შეძენის არაფორმალურ წყაროდ. ლიოვენშტაინი და მისი თანამოაზრეები მსმენელებს დაუღალავად ამარაგებდნენ ბიბლიოთეკის წიგნებით და დაწესებულების სტუმართა ცხელი სადილით გასამასპინძლებლად აუცილებელ სახსრებს ეძებდნენ.

მეოცე საუკუნის გამორჩეულმა მოღვაწემ თავისი საქმიანობით მოახერხა შეექმნა საგანმანათლებლო კერა, რომელმაც პირველ მსოფლიო ომში დამარცხებული ხალხის ყველაზე ღარიბ ფენას უბიძგა თვითრეალიზებისა და სამოქალაქო კულტურის განვითარებისკენ, გაუღვივა მას იმედის ნაპერწკალი. თუმცა ნაცისტურმა რეჟიმმა კურტ ლიოვენშტაინიც და მისი ცენტრიც უმოწყალოდ გაანადგურა. საბედნიეროდ, იდეა გადარჩა…

ჩვენს ქვეყანაში ასობით მდიდარი და შეძლებული მეცენატია. ხანდახან ისინი თავიანთი მშობლიური მხარეების დახმარებასაც ახერხებენ, აშენებენ ეკლესიებს, აგებენ გზებს, გაჰყავთ ბუნებრივი აირის მილები. ეს შესანიშნავია, მაგრამ თითქმის არავის მოსდის აზრად, დააფუძნოს თუნდაც ძალიან პატარა საგანმანათლებლო ან სამოქალაქო აქტიურობის ცენტრი, ხელი შეუწყოს საკვირაო სკოლების მუშაობას და ამ კეთილი საქმით ახალი პერსპექტივა შეუქმნას ნიჭიერ მოსწავლეებსა და ახალგაზრდებს. იმავდროულად, სახელმწიფო სხვა, უფრო მნიშვნელოვანი ბარიერების პირისპირ დგას და ამ საქმისთვის ჯერ არ სცალია. აქედან გამომდინარე, დიდი სიამოვნებით ვიქნებოდი იმ ჯგუფის რიგითი მოხალისე, რომელიც საქართველოს რომელიმე რეგიონში, ევროპული გამოცდილების შესაბამისად, ყველასათვის ხელმისაწვდომ, კარგად აღჭურვილ პატარა საგანმანათლებლო ცენტრს დააფუძნებდა.

“მახინჯი ჭუკის” სინდრომი მოზარდებში

მიერ
admin
-
0

14 წლის ასაკში ჩემს მეგობარს ასეთი რამ შეემთხვა: ერთ მშვენიერ დღეს გადაწყვიტა, რომ ძალიან ულამაზო ცხვირი ჰქონდა. მიუხედავად იმისა, რომ სინამდვილეში ასე არ იყო, ვერავინ გადაარწმუნა – ვერც მშობლებმა, ვერც მეგობრებმა. ნელ-ნელა ყველაფერი გართულდა. ჩემი მეგობარი ქუჩაში გასვლას ერიდებოდა, სკოლას აცდენდა და მასწავლებლებისგან საყვედურებს იღებდა. ის განუწყვეტლივ სთხოვდა დედას, მისთვის ცხვირის ოპერაცია გაეკეთებინა, მაგრამ ესეც შეუძლებელი იყო – მაშინდელი ჯანდაცვის კანონი უკრძალავდა ექიმს არასრულწლოვანი და ჯანმრთელი მოზარდისთვის ოპერაციის გაკეთებას. ჩემი მეგობარი ღრმა დეპრესიაში ჩავარდა, შიმშილობა გამოაცხადა. მის სიცოცხლეს რეალური საფრთხე დაემუქრა. ერთ თვეში ექიმებმა ჩემი მეგობრის მდგომარეობა დისმორფოფობიად შეაფასეს და გამონაკლისის სახით ქირურგს ნება დართეს, მისთვის ცხვირის ოპერაცია გაეკეთებინა.

დისმორფოფობია მოზარდებში გავრცელებული დაავადებაა. ყველაფერი მაშინ იწყება, როდესაც გოგონას ან ვაჟს საკუთარ მომხიბვლელობაში ეჭვი ეპარება. მიზეზად შეიძლება იქცეს დაცინვა ან მასმედიის გავლენა, რომელიც სრულყოფილი გარეგნობის ხატს აყალიბებს, ასევე – ჭარბი წონა, გამონაყარი ან უტაქტო შენიშვნა, რომელსაც მშობელი ბავშვს გარეგნობის შესახებ აძლევს. მოზარდი იწყებს სარკესთან საათობით ტრიალს, საკუთარ გარეგნობაში დეფექტების ძებნას, უჩივის სხეულის ერთი ან რამდენიმე ნაწილის სიმახინჯეს.

მოზარდების უმრავლესობა ამ უსიამოვნო განცდებს თავისით ერევა, მაგრამ არა ყველა. ერთი შეხედვით, პრობლემა, რომლის მოგვარება დროულად შეიძლება, რთულდება და უკვე ფსიქოლოგის ან ფსიქიატრის ჩარევას მოითხოვს.

დღეს დისმორფოფობია ფსიქიკურ დაავადებათა სიაში შედის. ლიტერატურაში მის პირველ შემთხვევას (1886 წელს) იტალიელი მკვლევარი ენრიკე მორსელი ახსენებს. 1987 წელს დაავადება სადიაგნოსტიკო კატეგორიის სტატუსს იძენს.

საინტერესოა, რომ საკუთარი გარეგნობით უკმაყოფილოთა ჩამონათვალში შეხვდებით მშვენიერ მერილინ მონროს, არაჩვეულებრივ სარა მიშელ გელარისა და ექსტრავაგანტულ ლედი გაგას. ყველაზე სახელმოხვეჭილი დისმორფომანი კი გახლავთ მაიკლ ჯექსონი, რომელმაც 13 მასშტაბური პლასტიკური ოპერაცია გაიკეთა. “მძულს ჩემი სახე. მინდა, ვერავინ ხედავდეს”, – უთქვამს მომღერალს ერთ-ერთ ინტერვიუში.

სხვათა შორის, დისმორფოფობიის მქონეთა უმრავლესობას ხშირად აქვს სხვა დარღვევებიც: დეპრესია, ანორექსია, ბულიმია, – და ეს არც არის გასაკვირი. ალბათ გეხსომებათ რამდენიმე წლის წინ თინეიჯერებში ფართოდ გავრცელებული “ბარბის სინდრომი”, როდესაც მოზარდებს სურდათ, თოჯინის გარეგნობა ჰქონოდათ. ქერა თმა, გამომწვევი მაკიაჟი და, რა თქმა უნდა, ავადმყოფური სიგამხდრე. რაკი მოზარდების უმეტესობა ამას ვერ აღწევდა, საკუთარი სხეულისადმი ზიზღი უჩნდებოდა და ანორექსიის მსხვერპლი ხდებოდა.

დისმორფოფობიისადმი მიდრეკილ მოზარდებს ჩვევიათ სხეულის ტატუირებით დაფარვა, ტანორექსია (ძლიერი გარუჯვა), პირსინგითა და კოსმეტიკით გატაცება.

ასევე, დისმორფოფობიისთვის დამახასიათებელია: მარტოობა, სოციალური ფობია – დისმორფოფობიის მქონეთ ეშინიათ ხალხში ყოფნის, რადგან ჰგონიათ, რომ საკუთარი გარეგნობის გამო დაცინვასა და შეურაცხყოფას დაიმსახურებენ, შფოთვა, დაბალი თვითშეფასება, სირცხვილის განცდა, საქმიანობის უუნარობა საკუთარ გარეგნობაზე მუდმივი ფიქრის გამო და ა. შ.

ამ ყველაფერს ხელს მასობრივი კულტურაც უწყობს, რომელიც ღაღადებს, რომ წარმატებულია მხოლოდ ლამაზი ადამიანი. ამიტომ რეალური დეფექტი – დიდი ხალი, დეფორმირებული ძვალი ან რბილი ქსოვილი, კანის დაავადება – მოზარდს დამატებით კომპლექსებს უჩენს. ამ შემთხვევაში უფროსების მხარდაჭერისა და ფსიქოლოგიური კორექციის გარეშე ბავშვს პიროვნული დეფორმაციის ყველა შანსი აქვს.

დისმორფოფობიის მკურნალობაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ფსიქოლოგიურ მიდგომას. ეფექტურია კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპია, როდესაც მოზარდს ძირეულად უცვლიან საკუთარ გარეგნობასთან დაკავშირებულ მცდარ შეხედულებებს. არანაკლებ ეფექტურია ოჯახური თერაპია. თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი ალბათ საზოგადოებრივი ატმოსფეროა, სადაც პრიორიტეტული სულიერი ღირებულებები იქნება და არა ე.წ. “სილამაზის ეტალონი”.
ვინაიდან მოზარდი დიდ დროს სკოლაში ატარებს, მასწავლებელმა უნდა იცოდეს, როგორ ამოიცნოს დისმორფოფობია: საეჭვოა, თუ მოზარდმა წონა დაიკლო, მუდამ დათრგუნულია ან უგუნებოდაა, უარს ამბობს თანაკლასელებთან ურთიერთობაზე, იკეტება საკუთარ თავში, თავს არიდებს სასკოლო ღონისძიებებში მონაწილეობას, არ სურს ფოტოსურათების გადაღება, აცდენს გაკვეთილებს, ცდილობს “დეფექტის” დამალვას სამოსით ან ვარცხნილობით.

თუ მოზარდი მასწავლებლის მიმართ კეთილგანწყობილია, ამ უკანასკნელს შეუძლია, მას გულწრფელად გაესაუბროს. მოუყვანოს პოზიტიური მაგალითები, ვთქვათ, ჩარლი ჩაპლინის, ბარბარა სტრეიზანდის, ვუპი გოლდბერგის – ისინი სულაც არ გამოირჩეოდნენ სილამაზით. ყველაფერთან ერთად, ჩაპლინი ძალიან ტანდაბალი იყო, სტრეიზანდს უსწორმასწორო კბილები და ჰოლივუდში ყველაზე ულამაზო ცხვირი ჰქონდა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, კაშკაშა ვარსკვლავები იყვნენ. ცნობისათვის: ანჯელინა ჯოლი დღესაც უჩივის ტუჩების სისავსეს, მეგან ფოქსს კი თავისი გრძელი თითების რცხვენია…

მასწავლებელმა ან მშობელმა დელიკატურად უნდა აუხსნან ბავშვს, რატომ არის აუცილებელი პირადი ჰიგიენის დაცვა: ყოველდღიურად შხაპის მიღება, კბილების გამოხეხვა, სუფთა სამოსის ჩაცმა. მშობელმა ყურადღება უნდა მიაქციოს მოზარდის გარდერობს – სასურველია, ის თანამედროვე ტენდენციებს პასუხობდეს, შეურჩიოს მოზარდს მისი ასაკისთვის შესაფერისი თავის მოვლის საშუალებები.

თუ მოზარდის გარეგნობა ქირურგიულ კორექციას საჭიროებს, გაიარეთ კონსულტაცია ექიმთან. დაარწმუნეთ მოზარდი, რომ მისი დეფექტი მოგონილია ან 18 წლის ასაკში აღმოფხვრით. იქნებ ასაკის მატებასთან ერთად მისდამი დამოკიდებულებაც შეეცვალოს.

შესთავაზეთ მოზარდს, ჰქონდეს ჰობი და, რაც მთავარია, გამოხატეთ მის მიმართ თანადგომა, მხარდაჭერა, ხშირად შეაქეთ, მიეცით სტიმული და გიყვარდეთ ისეთი, როგორიც არის.

ძვირფასი ალუმინი

მიერ
admin
-
0

1860 წელი დგას. მენდელეევი ჰაიდელბერგში სწავლობს და შემთხვევით იგებს, რომ კარლსრუეში კეკულეს ინიციატივით ქიმიკოსების პირველი კონგრესი იმართება. შესაძლებლობას ხელიდან არ უშვებს და დაუყოვნებლივ მიემგზავრება. მნიშვნელოვანი საკითხია განსახილველი: ელემენტების სისტემატიზაციისას რომელ მასას უნდა მიექცეს უპირობო ყურადღება – ატომურს, მოლეკულურს თუ ეკვივალენტურს. იტალიელი ქიმიკოსი კანიცარო ბრწყინვალე მოხსენებით გამოდის, თავისივე თანამემამულის, ავოგადროს, კვლევებს იშველიებს და ამტკიცებს, რომ სისტემატიზაციისთვის მთავარი ატომური მასაა. თავის მოხსენებას ბროშურად დაბეჭდილსაც დაარიგებს დარბაზში და მენდელეევიც არაერთხელ დაუბრუნდება ამ ტექსტს.

სამშობლოში ჩასულმა, პრობლემაზე ბევრი იფიქრა და 1869 წელს პერიოდულობის კანონი და სისტემა გამოაქვეყნა.
მენდელეევს უცნაური კაცის სახელი ჰქონია. მეზობლებს არც კი სცოდნიათ, რომ დიდი მეცნიერი იყო. იცოდნენ მხოლოდ ის, რომ უბადლოდ კერავდა ჩემოდნებს. თუმცა ლონდონის ქიმიკოსთა სამეფო საზოგადოებამ მისი ღვაწლი დააფასა, მიიწვია და იმ დროისთვის უძვირფასესი საჩუქარი – ალუმინის ჭიქა გადასცა. ბევრი მოშურნეც ჰყოლია მენდელეევს, ბევრისთვის დაუფრთხია ძილი მის წარმატებას, თუმცა ეს არახალია. ჩვენს დროშიც არის ხალხი, რომელსაც სხვისი კარგი მოსვენებას აკარგვინებთ, ცუდი კი გულზე სალბუნად ედებათ.
უნებურად ამეკვიატა: “შენ რატომ უნდა გეძინოს ცუდად, მე თუ რაღაცით ვარ ბედნიერი, ან რატომ უნდა გეძინოს კარგად, როცა მე ვწევარ სისხლის გუბეში?..”

მენდელეევის ჯილდოს, ალუმინის ჭიქას დავუბრუნდეთ, – ალუმინისა, იმ დროს უძვირფასეს მეტალად რომ მიიჩნეოდა.
გავრცელების მხრივ ალუმინს მესამე ადგილი უჭირავს ჟანგბადისა და სილიციუმის შემდეგ. მათთან ის გეოქიმიურადაა დაკავშირებული, უმთავრესად – ორმაგ სილიკატებში, მინდვრის შპატებსა და ქარსებში, აგრეთვე გამოფიტვის პროდუქტებში – თიხებში. ალუმინი ქიმიურად აქტიური ლითონია, ამიტომ თავისუფალი სახით ბუნებაში არ მოიპოვება. ალუმინის ოქსიდი (Al2O3) გვხვდება მინერალების – კორუნდისა და ზუმფარის, აგრეთვე ბოქსიტის (Al2O3·nH2O) და კრიოლითის (AlF3·3NaF) სახით.
ალუმინსილიკატებიდან აღსანიშნავია ცეოლითები, ორთოკლაზი, ალბიტი, ანორთიტი, კაოლინი (საფაიფურე თიხა, Al2O3 ·2SiO2·2H2O). დედამიწის ქერქში ალუმინის შემცველობა 8,8%-ია.
სითბოსა და ელექტრობის გამტარობის მიხედვით ალუმინი მეოთხე ადგილზეა ვერცხლის, სპილენძისა და ოქროს შემდეგ, თუმცა გარე გაყვანილობებში სპილენძთან შედარებით სწორედ ალუმინის მავთულებს ანიჭებენ უპირატესობას. რატომ? ის კოროზიას არ განიცდის. ჰაერის ჟანგბადთან შეხებისას ალუმინის ზედაპირზე ოქსიდური ფენა წარმოიქმნება. ეს ფენა აბრკოლებს მეტალში აირებისა და სითხეების შეღწევას და იცავს მას შემდგომი დაჟანგვისგან. გამოდის, რომ ალუმინი თავს თვითონვე იცავს.
ქიმიურ თვისებებშიც თავისი ხელწერა აქვს. მაგალითად, მაღალ ტემპერატურაზე მეტალებს და მათ ნაერთებს აღადგენს. მეტალურგიაში ამ პროცესს ალუმინოთერმიას უწოდებენ. ტიგელში მოვათავსოთ Fe2O3-ის ფხვნილი და Al-ის ბურბუშელა (ან ფხვნილი). რეაქციის ინიცირებისთვის ნარევის შუაში Mg-ის ლენტი მოვათავსოთ და ავანთოთ. რეაქცია მყისიერად დაიწყება. ამ დროს ენერგია სითბოსა და სინათლის სახით გამოიყოფა.
 
ალუმინოთერმიით არა მარტო რკინის – სხვა მეტალების აღდგენაც ხდება, მაგ., Mn-ისა, Cr-ისა.
ალუმინი ის მეტალია, რომელიც სიამოვნებით ურთიერთქმედებს როგორც მჟავასთან, ასევე ტუტესთანაც. ალუმინის თხელი ფირფიტა სინჯარაში მოვათავსოთ და დავასხათ ნებისმიერი მჟავა, თუნდაც მარილმჟავა. ალუმინი მაშინვე გახსნას დაიწყებს, მჟავადან წყალბადს გამოაძევებს და ალუმინის ქლორიდს წარმოქმნის.
ავიღოთ ალუმინის კიდევ ერთი ფირფიტა და ჩავუშვათ ტუტის – მაგ., ნატრიუმის ტუტის – ხსნარში. იგი აქაც დაიწყებს გახსნას წყალბადის გამოყოფით.
ფრანგი დიდგვაროვნები შვილებს მეტისმეტად ანებივრებდნენ. მათი შვილები განსაკუთრებულები იყვნენ და ყველაფერი განსაკუთრებული უნდა ჰქონოდათ. საფრანგეთის პატარა ცისფერსისხლიანთა სათამაშოები მხოლოდ უძვირფასესი მეტალისგან – ალუმინისგან მზადდებოდა.
მაინც რატომ ითვლებოდა ალუმინი ძვირფას მეტალად? იმიტომ, რომ თავისუფალი სახით მისი მიღება ძვირი ჯდებოდა. თუმცა, მოდი, ყველაფერს რიგის მიხედვით მოგითხრობთ.
1808 წელს ჰამფრი დევი ელექტროლიზის მეშვეობით Al2O3-დან ალუმინის გამოყოფას ცდილობდა. მაშინ ეს მეტალი თავისუფალი სახით ჯერ არც არავის ენახა, დევი კი მის არსებობაში დარწმუნებული იყო. არ გაუმართლა მეცნიერს – მხოლოდ ალუმინისა და რკინის შენადნობის მიღება მოახერხა, თუმცა მეტალის ნათლია სწორედ ის გახდა – წერდა: თუ ბედმა გამიღიმა და მივიღე მეტალი, რომელსაც ვეძებ, ალუმინს დავარქმევო.
ალუმინის მისაღებად ცდები ჰანს ერსტედმა განაგრძო და 1825 წელს ალუმინის ქლორიდის მიღება შეძლო, მერე კალიუმის ამალგამასთან შეალღო და ტყვიის მსგავსი მეტალი გამოყო. ამის შესახებ მან მაშინვე აცნობა ერთ-ერთ სამეცნიერო ჟურნალს და ექსპერიმენტები შეწყვიტა. ესტაფეტა ფრიდრიხ ველერმა გადაიბარა. 18-წლიანი მუშაობის შემდეგ მან სუფთა ალუმინის მიღება მოახერხა, თუმცა ეს ძვირი, ძალიან ძვირი ჯდებოდა.
1854 წელს ფრანგმა ქიმიკოსმა სენ-კლერ დევილმა მეთოდი შედარებით გააიაფა – ალუმინის მიღების პროცესში ძვირად ღირებული აღმდგენი კალიუმი შედარებით იაფი ნატრიუმით შეცვალა – და თავისი მეთოდი 1855 წელს პარიზში, გამოფენაზე სახელწოდებით “ვერცხლი თიხისგან” წარადგინა. იმპერატორი ნაპოლეონ მესამე ამ მეთოდმა აღტაცებაში მოიყვანა. ის დიდი ხანია სასახლეში ამ მსუბუქი მეტალისგან დამზადებულ ჭურჭელს იყენებდა, მაგრამ ახლა თავისი ჯარისთვისაც მოუნდა მისი დამზადება, ამიტომ მეცნიერს დიდი ფინანსური დახმარება აღუთქვა, ოღონდ კი მეთოდი დანერგილიყო. დევილმა რამდენიმე ქარხანა ააგო, მაგრამ… ალუმინის წარმოება კვლავ ძვირი იყო, ეს მეტალი კვლავ საოცნებოდ რჩებოდა, ამიტომ მისგან მხოლოდ სამკაულებსა და ფუფუნების საგნებს ამზადებდნენ.
მეთოდი მეცხრამეტე საუკუნის დასასრულს გაიაფდა. პრობლემაზე ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად მუშაობდა ორი ქიმიკოსი – ამერიკელი სტუდენტი მარტინ ჰოლი და ფრანგი ინჟინერი პოლ ერუ. ისინი კრიოლიტში გახსნილი ალუმინის ოქსიდის ელექტროლიზს აწარმოებდნენ. შედეგი მშვენიერი იყო, მაგრამ ელექტროენერგიის დიდი დანახარჯი ახლდა თან. ქარხნის აგების შემდეგ ეს პრობლემა მოგვარდა. ქარხანა შვეიცარიაში ააგეს, რაინის ჩანჩქერის გვერდით. მარტინ ჰოლი იმ დროს 21 წლის იყო. მოგვიანებით მას არაერთი პრემია მიენიჭა. ოჯახი არ შეუქმნია – როგორც მისი ძმა წერდა, კოლეჯი იყო მისთვის ცოლიც, შვილიც და მთელი ცხოვრებაც. მეცნიერმა კოლეჯს თავისი მემკვიდრეობის დიდი ნაწილი – 5 მილიონი დოლარი დაუტოვა. იგი 54 წლისა ლეიკემიით გარდაიცვალა, მის მშობლიურ ქალაქში, კოლეჯის წინ კი მისი ძეგლი დგას, მის მიერვე მიღებული ელექტროლიზური ალუმინისგან ჩამოსხმული.
ალუმინს დავუბრუნდეთ. მიღებული მეტალი ყველაფრით კარგი იყო, გარდა ერთისა – გამოყენების ზოგიერთი სფეროსთვის საკმარისად მდგრადი არ გახლდათ. ეს პრობლემა გერმანელმა ქიმიკოსმა ალფრედ ვილმა გადაჭრა – ალუმინი ცოტაოდენ სპილენძთან, მაგნიუმსა და მანგანუმთან შეალღო. შენალღობი მიღებიდან რამდენიმე დღის შემდეგ განსაცვიფრებელ სიმტკიცეს იძენდა. შენადნობის პირველი ნაწილი 1911 წელს გერმანიის ქალაქ დიურენში გამოუშვეს და დურალუმინი უწოდეს, 1919 წელს კი მისგან პირველი თვითმფრინავი ააგეს. ალუმინის ძალიან თხელ ფურცლებს კვების და ფარმაცევტულ წარმოებაში პროდუქტებისა და პრეპარატების შესაფუთად იყენებენ. ალუმინის ფხვნილი საღებავად გამოიყენება. სხვათა შორის, ცნობები ამ საღებავის შესახებ ჯერ კიდევ ჰეროდოტეს თხზულებაში მოიპოვება. ხელოვნური კორუნდის მონოკრისტალებს (კერძოდ, ლალს) დიდი სიმაგრის გამო ზუსტ მექანიზმებში, კვანტურ გენერატორებში (ლაზერებში) იყენებენ. ალუმინის შაბი ქაღალდის, საღებავებისა და ტყავის წარმოებაში გამოიყენება. ალუმინს ფეთქებად (ამონალი, ალუმოტოლი) ნივთიერებათა დასამზადებლადაც იყენებენ.
ასე დაიწყო ალუმინის ტრიუმფალური სვლა მსოფლიოში. ის გაიაფდა და მისი გამოყენება სხვადასხვა სფეროში ხელმისაწვდომი გახდა. თუმცა, იყო დრო, ოქროზე ძვირად ფასობდა. აკი სწორედ მისგან დამზადებული ჭიქის მიძღვნით გამოხატა ლონდონის ქიმიურმა საზოგადოებამ მადლიერება მენდელეევის მიმართ მისი აღმოჩენებისთვის.
ამ დროს კი, პატარა ადამიანების სულში შური შეპარულიყო…
“…შენ რატომ უნდა გეძინოს ცუდად, თუ მე რაღაცით ვარ ბედნიერი,
ან რატომ უნდა გეძინოს კარგად, როცა მე ვწევარ სისხლის გუბეში?..”

კიბერდანაშაული და ბავშვის მიერ დაწერილი კომპიუტერული ვირუსი

მიერ
admin
-
0

რამდენიმე დღის წინ ერთ-ერთი ანტივირუსის მწარმოებელი კომპანიის, AVG-ს, წარმომადგენელმა ბი-ბი-სის ეთერში განაცხადა, რომ მათ 11 წლის ბავშვის მიერ შექმნილი კომპიუტერული პროგრამა აღმოაჩინეს, რომელსაც “ინფიცირებული” კომპიუტერებიდან განსაზღვრული ინფორმაციის “მოპარვა” შეეძლო. “ვინაიდან უფრო და უფრო მეტ სკოლაში ასწავლიან პროგრამირებას ასეთი მცირე ასაკის ბავშვებს, ვიდრე ეს ბავშვები თავიანთი საქმიანობის შედეგებს გაიაზრებენ, ამგვარი შემთხვევები გამეორდება და გახშირდება”, – თქვა AVG-ს წარმომადგენელმა. მართლაც, დღესდღეობით მსოფლიოს მრავალ სკოლაში პატარებს არა მარტო კომპიუტერის გამოყენებას, არამედ პროგრამების შექმნასაც ასწავლიან.

თავად პროგრამა, რომელზეც ანტივირუსის მწარმოებელი კომპანია საუბრობდა, კლასიკური კომპიუტერული ვირუსი არ ყოფილა. ის მომხმარებელს სთავაზობდა ვირტუალურ ფულს, რომელიც მას ერთ-ერთ კომპიუტერულ თამაშში გამოადგებოდა, ამის ნაცვლად კი ამ თამაშთან დაკავშირებული მომხმარებლის პირად ინფორმაციას იპარავდა და ამ მავნე პროგრამის შემქმნელს უგზავნიდა.

 


 

AVG-ს წარმომადგენელმა დასძინა: “ჩვენ ვასწავლით ბავშვებს, რომ არ შეიძლება მაღაზიიდან სათამაშოს წამოღება, თუ ამაში გარკვეული საფასური არ გადაიხადე; ვფიქრობ, პატარებს ასეთი გზავნილები მაშინაც უნდა მივაწოდოთ, როდესაც ისინი კომპიუტერული პროგრამების წერას სწავლობენ”.

კომპიუტერული ვირუსი

კომპიუტერულ ვირუსს უწოდებენ დესტრუქციულ პროგრამას, რომლის მუშაობის შედეგად ზიანდება კომპიუტერი ან მასში არსებული მონაცემები გარეშე პირისთვის ხდება ხელმისაწვდომი. ვირუსები, როგორც წესი, კომპიუტერული ქსელების, მაგალითად, ინტერნეტის, და ინფორმაციის გადამტანი მოწყობილობების (CD, DVD, FlashDrive და სხვ.) საშუალებით “მრავლდება”. ვირუსს ძირითადად თავად მომხმარებელი ააქტიურებს ინფიცირებული ფაილის ან პროგრამის “გაშვებისას”.

ტერმინ “კომპიუტერული ვირუსით” ხშირად ყოველგვარი ტიპის დესტრუქციულ, მავნე პროგრამებს აღნიშნავენ. არადა, ამ პროგრამებს სხვადასხვა ფუნქცია აქვს და, შესაბამისად, სხვადასხვა კატეგორიად იყოფა. მათ შორის ყველაზე გავრცელებულია: ზიანის მომტანი ვირუსები (Malware), ჯაშუში ვირუსები (spyware), კომპიუტერული ჭიები (computer worms) და სხვ.

ზემოხსენებული ვირუსი ზიანის მომტანი ვირუსების (Malware) ტიპს მიეკუთვნებოდა, ვინაიდან ერთ-ერთი კომპიუტერული თამაშის მონაწილეებს პირად ინფორმაციას ჰპარავდა და ამით მათ ზიანს აყენებდა.

კიბერდანაშაული

ერთი შეხედვით უწყინარი ბავშვური გართობა შესაძლოა სერიოზულ პრობლემად ექცეს არასრულწლოვანს, რომელიც იქნებ ვერც კი აცნობიერებდეს საკუთარი საქციელის მნიშვნელობას.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის XXXV თავის სათაური მოკლე და გასაგებია: კომპიუტერული დანაშაული. ამ თავში სამი მუხლია:

მუხლი 284. კომპიუტერულ ინფორმაციასთან არამართლზომიერი შეღწევა. კომპიუტერში ან კომპიუტერულ ქსელში არამართლზომიერი შეღწევა, რამაც შეიძლება ინფორმაციის განადგურება, მოდიფიცირება ან მოპოვება გამოიწვიოს, ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ორ წლამდე, ანდა თავისუფლების აღკვეთით იმავე ვადით. თუ ამგვარმა ქმედებამ მძიმე შედეგი გამოიწვია, იგი ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით, ორიდან ხუთ წლამდე ვადით.

მარტივად რომ ითქვას, თუ ვინმემ სხვის კომპიუტერში ან კომპიუტერულ ქსელში შეაღწია, შემდეგ რაიმე წაშალა, არსებული მონაცემები შეცვალა ან ამ გზით განსაზღვრული ინფორმაცია მოიპოვა, ის კანონის წინაშე დამნაშავედ იქნება მიჩნეული.

მუხლი 285. ეგმის (ელექტრონული გამომთვლელი მანქანის) დამაზიანებელი პროგრამის შექმნა, გამოყენება ან გავრცელება. კომპიუტერის დამაზიანებელი პროგრამის შექმნა ან არსებულ პროგრამაში ცვლილებების შეტანა, რამაც შეიძლება არსებული ინფორმაციის განადგურება, ბლოკირება, მოდიფიცირება ან კომპიუტერის გამართული მუშაობის მოშლა გამოიწვიოს, ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით სამ წლამდე ან თავისუფლების აღკვეთით იმავე ვადით. თუკი ამგვარმა ქმედებამ მძიმე შედეგი გამოიწვია, სასჯელი კიდევ უფრო მკაცრია – თავისუფლების აღკვეთა სამიდან ხუთ წლამდე ვადით.

მუხლი 286. ეგმის, ეგმის სისტემის ან მათი ქსელის ექსპლუატაციის წესის დარღვევა. კომპიუტერის ან კომპიუტერული ქსელის ექსპლუატაციის წესის დარღვევა, რამაც შეიძლება კანონით დაცული ინფორმაციის განადგურება, ბლოკირება, მოდიფიცირება ან გადაღება გამოიწვიოს, ისჯება ჯარიმით ან საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომით, ვადით ას ოთხმოციდან ორას საათამდე, ანდა თავისუფლების შეზღუდვით ვადით ორ წლამდე. იგივე ქმედება, თუ მან მძიმე შედეგი გამოიწვია, ისჯება თავისუფლების აღკვეთით, ვადით ორიდან ოთხ წლამდე.

ამრიგად, თუ ვინმეს დაუდევრობით ან უყურადღებობით რომელიმე კომპიუტერში არსებული ინფორმაცია დაზიანდა ან მისი კოპირება მოხდა, ეს შესაძლოა სისხლის სამართლის საქმის აღძვრის საბაბად იქცეს.

 

<object classid=”clsid:d27cdb6e-ae6d-11cf-96b8-444553540000″ width=”512″ height=”400″ id=”movie_name” align=”middle”> <param name=”movie” value=”https://www.bbc.co.uk/emp/worldwide/player.swf”/> <param name=”quality” value=”high” /> <param name=”wmode” value=”direct” /> <param name=”allowFullScreen” value=”true” /> <param name=”allowScriptAccess” value=”always” /> <param name=”flashvars” value=”playlist=https://playlists.bbc.co.uk/news/technology-21380123A/playlist.sxml&config=https://www.bbc.co.uk/player/emp/2_0_55/config/default.xml&uxHighlightColour=0xff0000&config_settings_showPopoutButton=false&config_settings_showUpdatedInFooter=true&companions=slot:companion|size:300×60|type:adi|domId:bbccom_companion_21380123;&config_settings_autoPlay=true&fmtjDocURI=/news/technology-21371609&companion1Id=bbccom_companion_21380123&config_plugin_fmtjLiveStats_edition=International&domId=emp-21380123-149313&preroll=https://ad.doubleclick.net/pfadx/bbccom.live.site.news/news_technology_content;slot=preroll;sz=512×288;sectn=news;ctype=content;news=technology;referrer=nonbbc;domain=www.bbc.co.uk;referrer_domain=;rsi=J08781_10008;rsi=J08781_10119;rsi=J08781_10040;rsi=J08781_10053;rsi=J08781_10048;rsi=J08781_10051;rsi=J08781_10128;rsi=J08781_10132;rsi=J08781_10480;rsi=J08781_10573;rsi=J08781_10576;rsi=J08781_10375;rsi=J08781_10601;rsi=J08781_10609;rsi=J08781_10610;rsi=J08781_10611;rsi=J08781_10617;rsi=J08781_10622;rsi=J08781_10623;rsi=J08781_10628;headline=kids’writingmalicioushackcode’;asset_type=story;story_id=21371609;keyword=;iframe=yes;tile=1&embedReferer=&mediatorHref=https://open.live.bbc.co.uk/mediaselector/5/select/version/2.0/mediaset/journalism-pc/vpid/{id}&companion1Size=300×60&config_plugin_fmtjLiveStats_pageType=eav2&holdingImage=https://news.bbcimg.co.uk/media/images/65782000/jpg/_65782410_65782409.jpg&enable3G=true&embedPageUrl=https://www.bbc.co.uk/news/technology-21371609&config_settings_showShareButton=true&companion1Type=adi&config_plugin_fmtjLiveStats_pageType=eav6&config_settings_autoPlay=false&config_settings_showFooter=true&config_settings_showPopoutButton=false&config_settings_showPopoutCta=false&config_settings_addReferrerToPlaylistRequest=true”/> <!–[if !IE]>–> <object type=”application/x-shockwave-flash” data=”https://www.bbc.co.uk/emp/worldwide/player.swf” width=”550″ height=”400″> <param name=”movie” value=”https://www.bbc.co.uk/emp/worldwide/player.swf”/> <param name=”quality” value=”high” /> <param name=”wmode” value=”direct” /> <param name=”allowFullScreen” value=”true” /> <param name=”allowScriptAccess” value=”always” /> <param name=”flashvars” value=”playlist=https://playlists.bbc.co.uk/news/technology-21380123A/playlist.sxml&config=https://www.bbc.co.uk/player/emp/2_0_55/config/default.xml&uxHighlightColour=0xff0000&config_settings_showPopoutButton=false&config_settings_showUpdatedInFooter=true&companions=slot:companion|size:300×60|type:adi|domId:bbccom_companion_21380123;&config_settings_autoPlay=true&fmtjDocURI=/news/technology-21371609&companion1Id=bbccom_companion_21380123&config_plugin_fmtjLiveStats_edition=International&domId=emp-21380123-149313&preroll=https://ad.doubleclick.net/pfadx/bbccom.live.site.news/news_technology_content;slot=preroll;sz=512×288;sectn=news;ctype=content;news=technology;referrer=nonbbc;domain=www.bbc.co.uk;referrer_domain=;rsi=J08781_10008;rsi=J08781_10119;rsi=J08781_10040;rsi=J08781_10053;rsi=J08781_10048;rsi=J08781_10051;rsi=J08781_10128;rsi=J08781_10132;rsi=J08781_10480;rsi=J08781_10573;rsi=J08781_10576;rsi=J08781_10375;rsi=J08781_10601;rsi=J08781_10609;rsi=J08781_10610;rsi=J08781_10611;rsi=J08781_10617;rsi=J08781_10622;rsi=J08781_10623;rsi=J08781_10628;headline=kids’writingmalicioushackcode’;asset_type=story;story_id=21371609;keyword=;iframe=yes;tile=1&embedReferer=&mediatorHref=https://open.live.bbc.co.uk/mediaselector/5/select/version/2.0/mediaset/journalism-pc/vpid/{id}&companion1Size=300×60&config_plugin_fmtjLiveStats_pageType=eav2&holdingImage=https://news.bbcimg.co.uk/media/images/65782000/jpg/_65782410_65782409.jpg&enable3G=true&embedPageUrl=https://www.bbc.co.uk/news/technology-21371609&config_settings_showShareButton=true&companion1Type=adi&config_plugin_fmtjLiveStats_pageType=eav6&config_settings_autoPlay=false&config_settings_showFooter=true&config_settings_showPopoutButton=false&config_settings_showPopoutCta=false&config_settings_addReferrerToPlaylistRequest=true”/><!–<![endif]–><a href=”https://www.adobe.com/go/getflash”><img src=”https://www.adobe.com/images/shared/download_buttons/get_flash_player.gif” alt=”Get Adobe Flash player”/></a><!–[if !IE]>–> </object><!–<![endif]–> </object>

1...1,0231,0241,025...1,085გვერდი 1,024 of 1,085

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

ქ.თბილისი, სანდრო ეულის ქ. #5; +995 32 220 0 220 (4506)

ჟურნალ "მასწავლებელსა" და ინტერნეტ გაზეთ "mastsavlebeli.ge" -ში, რეკლამის განთავსების მსურველებმა დარეკეთ ნომერზე: +995 551 081 308

mastsavlebeli.ge-ზე გამოქვეყნებული ყველა მასალა წარმოადგენს გაზეთის საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ.

მასალის გამოყენების პირობები იხილეთ სრულად

© 2022 ყველა უფლება დაცულია | დამზადებულია TATSSON.COM-ის მიერ