ეფექტური უკუკავშირი

მიერ

21 მარტი, 2014 - 01:00

ცნობილია, რომ უკუკავშირის არსებობა თავისთავად არ უზრუნველყოფს სწავლაში პროგრესს – უკუკავშირის ეფექტურობას მისი ხარისხი განაპირობებს, ამიტომ მნიშვნელოვანია ეფექტური უკუკავშირის მახასიათებელთა ცოდნა.

უკუკავშირი ეფექტურია, როდესაც:

1. მიმართავს მოსწავლის ყურადღებას სასწავლო მიზნებისკენ, მოსწავლის ძლიერი მხარეებისკენ და სთავაზობს სპეციფიკურ ინფორმაციას გასაუმჯობესებლად;

2. ხორციელდება სწავლის პროცესში, სანამ ჯერ კიდევ არის მისი გათვალისწინების დრო;

3. ეხება საკითხის ნაწილობრივ გაგება-გააზრებას;

4. არ ჩაანაცვლებს და არ გამორიცხავს მოსწავლის აზროვნებას;

5. შემოიფარგლება იმ აუცილებელი რეკომენდაციებით, რომელთა გათვალისწინება ძალუძს მოსწავლეს.

თუ მოსწავლე ვერ აკავშირებს უკუკავშირს თავისი წარუმატებლობის მიზეზებთან, ასეთ უკუკავშირს შეუძლია, დასწიოს მისი თვითშეფასება და ხელი შეუშალოს შემდგომ მიღწევებს. მოსწავლეები გაცილებით მეტ სარგებელს იღებენ მასწავლებლის უკუკავშირისგან, როდესაც იგი ყურადღებას ამახვილებს დავალებაზე და არა ნიშნებზე ან ქულებზე; ხსნის, რატომ არის სწორი ან მცდარი ესა თუ ის დებულება ან მოქმედება; დაკავშირებულია სწავლის მიზნებთან; ცხადად წარმოაჩენს, რა უკვე მიღწეულია და რა – ჯერ კიდევ მიუღწეველი; მოიცავს სპეციფიკურ სტრატეგიებს შედეგების გასაუმჯობესებლად.

მოსწავლის წარმატების აღსანიშნავად რეკომენდებულია: ნამუშევარში სწორი პასუხების მითითება, ნამუშევრის ხარისხის თვისებრივი აღწერა, სტრატეგიების ან პროცედურების ეფექტური გამოყენების მითითება.

მოსწავლისთვის გეზის მისაცემად მიზანშეწონილია: საჭირო ცვლილებების მითითება, გასაუმჯობესებელი მხარეების ჩამოთვლა, სტრატეგიებთან ან პროცედურებთან დაკავშირებული პრობლემების მონიშვნა, სამახსოვროს შეთავაზება, კონკრეტული რეკომენდაციის მიცემა, შეკითხვის დასმა.

ეფექტური უკუკავშირის მაგალითებია:

“შენ კარგად ასრულებ მოქმედებებს რიცხვებზე, გააზრებული გაქვს, რომელი მოქმედებების შესრულებაა საჭირო ამოცანის ამოსახსნელად. აბა, კარგად დააკვირდი – ყველა მნიშვნელოვან მონაცემს იყენებ? ივარჯიშე ამოცანებზე ჭარბი და არასრული მონაცემებით!”

“შენ შეგიძლია რიცხვის დაშლა ათეულებად და ერთეულებად, სრულ ათეულებზეც სწორად ასრულებ მოქმედებებს. ახლა გამოიყენე ეს ცოდნა ორნიშნა რიცხვების შეკრებისთვის! რა დაგრჩა გასაკეთებელი?”

“წილადების შეკვეცა და წესიერი წილადების გამრავლება უკვე კარგად იცი. შერეული რიცხვებიც გადაგყავს წილადებში. მე მინდა, შენ თვითონ მიხვდე, როგორ გამოიყენო ეს ცოდნა შერეული რიცხვების გამრავლებისთვის. შენ ეს შეგიძლია!”

უკუკავშირის მახასიათებლები	უკუკავშირის გვარობა	რეკომენდაციები ეფექტური უკუკავშირისთვის
დრო	როდის და რამდენად ხშირად მივაწოდოთ	დაუყოვნებლივი უკუკავშირი ფაქტების ცოდნასთან დაკავშირებით; ოდნავ დაყოვნებული უკუკავშირი აზროვნებასა და ნამუშევრის შეფასებასთან დაკავშირებით; დაუყოვნებელი უკუკავშირი გადაუდებელი საჭიროებისა და მოსწავლეთა მოლოდინის შემთხვევაში; უკუკავშირის სიხშირე განისაზღვრება პრაქტიკული საჭიროები გამომდინარე
მმოცულობა	რამდენ პუნქტს მოიცავს და რა ზომისაა ეს პუნქტები	პრიორიტეტების გამოკვეთა – გამოყავით ის პუნქტები, რომლებიც მნიშვნელოვანია; შეარჩიეთ ის პუნქტები, რომლებიც დაკავშირებულია ძირითად სასწავლო მიზნებთან; გაითვალისწინეთ მოსწავლის განვითარების/მზაობის დონე.
მიწოდების ფორმა	ზეპირსიტყვიერი, წერილობითი, ვიზუალური/დემონსტრირებით	შეარჩიეთ შესაფერისი ფორმა უკუკავშირისთვის. მოსწავლის მერხთან ჯობია თუ უმჯობესია მინიკონფერენცია? ჯობია მოსწავლესთან გასაუბრება, თუ ეს შესაძლებელია; მიეცით წერილობითი უკუკავშირი მოსწავლის წერილობით ნამუშევართან დაკავშირებით – საშინაო დავალების რვეულში, საკლასო სამუშაოების რვეულში; გამოიყენეთ სადემონსტრაციო საშუალებები იმის წარმოსაჩენად, “როგორ უნდა შესრულდეს დავალება”, თუ მოსწავლეებს სჭირდებათ ნიმუში.
აუდიტორია	ინდივიდუალური, ჯგუფური, მთელი კლასი	ინდივიდუალური უკუკავშირი აგრძნობინებს მოსწავლეს, რომ მასწავლებელი აფასებს მას; ჯგუფური უკუკავშირი მიზანშეწონილია, თუ კლასის მოსწავლეთა უმრავლესობამ გააცდინა/გამოტოვა/ვერ აითვისა საკითხი და საჭიროა მისი ხელახლა სწავლება

უკუკავშირის მიწოდების სტრატეგიებთან
ერთად მნიშვნელოვანია უკუკავშირის შინაარსიც:

უკუკავშირის შინაარსობრივი მრავალფეროვნება

უკუკავშირის გვარობა

რეკომენდაციები ეფექტური უკუკავშირისთვის

ფოკუსი

ნაშრომის შესახებ;

მისი შესრულების შესახებ;

მოსწავლის დამოუკიდებელი მუშაობის შესახებ;

მოსწავლის პიროვნების შესახებ

თუ შესაძლებელია, აღწერეთ ნაშრომიც და შესრულებაც მათ ურთიერთმიმართებასთან
ერთად;

აღწერეთ მოსწავლის დამოუკიდებელი მუშაობაც, თუ ეს წაახალისებს მას;

გამორიცხეთ მოსწავლის პიროვნებასთან დაკავშირებული შენიშვნები

შედარება

კარგი ნაშრომის კრიტერიუმები;

სხვის ნაშრომებთან შეპირისპირება;

საკუთარ წინა ნაშრომებთან შეპირისპირება

ნაშრომის შესაფასებლად გამოიყენეთ კრიტერიუმები;

შესრულების ან ძალისხმევის შესადარებლად გამოიყენეთ სხვის ნაშრომებთან შეპირისპირება;

წარუმატებელ მოსწავლეებთან გამოიყენეთ წინა ნაშრომთან შედარება, მაგრამ
არ გააგებინოთ, რამდენად შორს არის მიზნიდან

ფუნქცია

აღწერითი;

შეფასებითი

აღწერეთ და არ განსაჯოთ

ხასიათი

პოზიტიური;

ნეგატიური

გამოიყენეთ პოზიტიური კომენტარები იმის აღსანიშნავად, რაც კარგად გაკეთდა;

უარყოფით კომენტარებს თან დაურთეთ გაუმჯობესებასთან დაკავშირებული პოზიტიური
კომენტარები

სიცხადე

მოსწავლისთვის გასაგები;

მოსწავლისთვის გაუგებარი

გამოიყენეთ მოსწავლეებისთვის ცნობილი სიტყვები და ცნებები;

შეუსაბამეთ უკუკავშირის ოდენობა და შინაარსი მოსწავლის განვითარების დონეს

სპეციფიკურობა

გამოწვლილვით;

შესაფერისი;

ძალიან ზოგადი

შეუსაბამეთ დეტალიზაციის დონე მოსწავლესა და დავალებას;

მიეცით სპეციფიკური მითითებები, რომელთა შესრულებასაც შეძლებს კონკრეტული
მოსწავლე;

მიუთითეთ შეცდომები ან მათი ტიპები, მაგრამ ნუ შეუსწორებთ ყველა მათგანს,
რომ რაღაც მოსწავლესაც დარჩეს გასაკეთებელი

ტონი

შეგონება;

რასაც მოსწავლე “აღიქვამს”

გამოხატეთ პატივისცემა მოსწავლისა და მისი ნაშრომისადმი;

მიმართეთ უშუალოდ მოსწავლეს;

უბიძგეთ მოსწავლეს ფიქრისკენ ან “აიძულეთ” განცვიფრება

ეფექტური უკუკავშირი განმავითარებელ
შეფასებას ააცილებს იმ არასასურველ რისკებს, რომლებიც საზოგადოდ თან ახლავს შეფასებას:

1. აქცენტის გადატანას ხარისხიდან რაოდენობაზე;

2. გადაჭარბებულ ყურადღებას ქულებისა და ნიშნებისადმი;

3. მოსწავლეების შედარებას ერთმანეთთან და მათში შეჯიბრებისადმი არაჯანსაღი
მისწრაფების გაღვივებას ინდივიდუალური პროგრესის მონიტორინგთან შედარებით;

4. შეცდომებზე “ნადირობას” და მოსწავლეთა დაბალ უნარიანობაზე ყურადღების გამახვილებას;

5. შეფასების სოციალურ-მმართველობითი ფუნქციის წინ წამოწევას სწავლის გაუმჯობესების
ფუნქციის დაკნინების ხარჯზე;

6. გადაჭარბებული ყურადღება მოსწავლის მიღწევებისადმი მის საჭიროებათა უგულებელყოფის
ხარჯზე;

7. მოსწავლის შედეგების აღრიცხვის პრიორიტეტი მოსწავლის ნამუშევრის ანალიზთან
შედარებით.

იმისთვის, რომ გააცნობიეროს, რამდენად სწორად აწარმოებს განმავითარებელ შეფასებას,
მიზანშეწონილია, მასწავლებელმა პერიოდულად ჩაატაროს საკუთარი პრაქტიკის თვითშეფასება.
ქვემოთ მოყვანილია კითხვარი თვითშეფასებისთვის:

კითხვარი

სწავლებისას მე

	არასდროს	ხანდახან	ყოველთვის
მივუთითებ მოსწავლეებს, რა ისწავლონ და არა – რა გააკეთონ
ვუხსნი მოსწავლეებს, რა ინფორმაციას მოძიებას ვაპირებ იმის გასარკვევად, ისწავლეს თუ არა საკითხი
ვიყენებ სასწავლო მიზნებს და წარმატების კრიტერიუმებს, რათა მათ საფუძველზე მივცე მოსწავლეეებს უკუკავშირი
ვერიდები უკუკავშირს ნიშნების და დიახ/არა სახის აღრიცხვის სახით
ჩავურთავ უკუკავშირში მათი მიღწევების აღიარებას და რჩევას გაუმჯობესების გზების შესახებ
ვაცდი მოსწავლეებს კითხვებზე პასუხის მოფიქრებას (ვაკეთებ რამდენიმეწამიან პაუზას)
ვსვამ უფრო მეტად ღიადაბოლოებიან კითხვებს, ვიდრე კითხვებს დახურული დაბოლოებით
ვიყენებ გამოკითხვით შეგროვილ ინფორმაციას სწავლებისა და სასწავლო პროგრამის დასახვეწად
წავახალისებ თანატოლთა ურთიერთშეფასებას, რომელიც ეფუძნება სასწავლო მიზნებსა და წარმატების კრიტერიუმებს, უზრუნველვყოფ კლასში ამის განხორციელებას მეგობრულ და მხარდამჭერ ატმოსფეროში
წავახალისებ მოსწავლეთა თვითშეფასებას და უზრუნველვყოფ მოსწავლეებს ამ უნარ–ჩვევის განვითარებისთვის საჭირო მოდელებითა და შესაძლებლობებით

საზოგადოდ, მასწავლებელს უნდა შეეძლოს, კომპეტენტური პასუხი გასცეს შეფასების შესახებ დასმულ შემდეგ კითხვებს:

კითხვები მასწავლებლებისთვის

რა არის შეფასება?

რა მიზანი აქვს შეფასებას?

რამდენად მნიშვნელოვანია შეფასება სასწავლო პროცესის წარმართვისა და ეფექტურობისთვის?

რა აქტივობებს მოიცავს შეფასება?

რა არის შეფასების საშუალებები?

შეფასების რა სახეობებს იცნობთ ?

როგორ არის განმარტებული ეროვნულ სასწავლო გეგმაში განმავითარებელი შეფასების ცნება?

რამდენად არსებითია შეფასების დრო და მოსწავლეთა ჩაბმულობის ხარისხი შეფასების სახეობათა გასამიჯნავად?

რა სახით გვხვდება ამა თუ იმ სახეობის შეფასება ქართულ სასკოლო სინამდვილეში (დაწყებით კლასებში 1-4 და 5-6)?

არის თუ არა განმავითარებელი შეფასების ძირითადი მახასიათებელი მოსწავლეთა საჭიროებების განსაზღვრა იმისთვის, რომ მომდევნო აქტივობები ამ საჭიროებებს მოვარგოთ?

ნიშნავს თუ არა ეს დიფერენცირებული სწავლების განხორციელებას ერთნაირი მზაობის მოსწავლეთა ჯგუფებისთვის?

შეგიძლიათ თუ არა მოცემული საკითხის ასათვისებლად საჭირო წინარე ცოდნის განსაზღვრა? როგორ?

როგორ დაადგენთ, ფლობს თუ არა მოსწავლე წინარე საჭირო ცოდნას?

რა სახის აქტივობებს მიმართავთ მოსწავლეთა ხარვეზებისა და მიღწევების გასარკვევად? რა ინსტრუმენტებსა და მასალებს იყენებთ? რა გჭირდებათ ეფექტურობის ასამაღლებლად?

როგორ ითვალისწინებთ მოსწავლეთა წინარე ცოდნის ფლობის/არფლობის შესახებ ინფორმაციას პრაქტიკაში?

რა დროითი, მეთოდოლოგიური, ენერგეტიკული და პრაქტიკული (თვალსაჩინოებები და სხვა) რესურსები გაქვთ მოსწავლეებთან საკორექციო ან გამამდიდრებელი დამატებითი მუშაობისთვის?

იცნობთ თუ არა მოსწავლეთა ტიპურ შეცდომებს ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით და როგორ ითვალისწინებთ მათ სწავლების ეფექტიანობის ასამაღლებლად?

როგორ აღრიცხავთ დაკვირვებულ/შემჩნეულ თავისებურებებს (ხარვეზებსა და ძლიერ მხარეებს) მოსწავლეების ცოდნაში? რა ინსტრუმენტებს და სქემებს იყენებთ ამისთვის? რა გჭირდებათ ეფექტურობის ასამაღლებლად?

როგორ აანალიზებთ მონაცემებს მოსწავლეების შესახებ? რომელ მეთოდებს იყენებთ? რა გჭირდებათ ეფექტურობის ასამაღლებლად?

ყოველთვის მიაწვდით თუ არა მოსწავლეებს უკუკავშირს? რა ფორმით? რას მოიცავს უკუკავშირი? საიდან იცით, როგორი უკუკავშირი იყო კარგი? რა გჭირდებათ ეფექტურობის ასამაღლებლად?

არგებთ თუ არა სწავლებას მოსწავლეთა საჭიროებებს? როგორ? როგორია თქვენი საჭიროებები ეფექტურობის ასამაღლებლად?

ატარებთ თუ არა დამატებით მეცადინეობებს არასაკმარისი მზაობის მოსწავლეებთან? რამდენად ხშირად? რა გჭირდებათ ეფექტურობის ასამაღლებლად?

ასწავლით თუ არა საკითხს ხელახლა, თუ ბევრმა მოსწავლემ ვერ გაიგო იგი? რა გჭირდებათ ეფექტურობის ასამაღლებლად?

ახდენთ თუ არა პროგრესის მონიტორინგს? როდის აკეთებთ ამას? რა ინსტრუმენტებს იყენებთ ამისთვის? რა გჭირდებათ ეფექტურობის ასამაღლებლად?

ცხოვრებიდან გასვლის მზა რეცეპტები

მიერ

admin

20 მარტი, 2014 - 01:00

ეძღვნება ყველა ადამიანს ინიციალებით ნ.ბ.

ცნობილი ამერიკელი პოეტი სილვია პლათი, რომელიც პირწავარდნილი პერფექციონისტი გახლდათ, 1961 წელს ამერიკიდან მასთან ინგლისის სოფელ დევონში ჩასულ დედას, ესთერ პლათს, არწმუნებდა, რომ ახლა როგორც იქნა მის ცხოვრებაში ყველაფერი ისე იყო, როგორც მას სურდა: ჰყავდა საყვარელი ქმარი, ინგლისელი პოეტი ტედ ჰიუზი, რომელთანაც ბედნიერი ოჯახი შექმნა; ჰყავდა ორი ლამაზი შვილი; ჰქონდა სახლი და მწერლის წარმატებული კარიერა.

ამ ზაფხულში ჩემი მეგობრები რომ ჩამოვლენ იმ ქვეყნებიდან, რომლებიც საცხოვრებლად აირჩიეს და მკითხავენ როგორ ვარ, ალბათ მეც მეტ-ნაკლებად მსგავს ამბავს მოვუყვები მათ; ოღონდ ესაა, ეს ყველაფერი სულაც არ მგონია საკმარისი. ყველა ადამიანს საკუთარი ცხოვრებასთან ერთად, რაც არ უნდა დალაგებულად ეჩვენებოდეს იგი, ჩემი აზრით, ხანდახან აუცილებლად სჭირდება ის, რასაც მე პირობითად „ცხოვრებიდან გასვლას” ვეძახი.

„ცხოვრებიდან გასვლა” ალბათ ყველას გამოგიცდიათ – ზემოთაღწერილი სტაბილური და დროში გავრცობილი ბედნიერებებისაგან განსხვავებით იგი შედარებით ხანმოკლეა, მაგრამ მას უფრო მკაფიოდ და მძაფრად შეიგრძნობს ადამიანი. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც მოსწყდები აუცილებელსაც კი, აღარ გახსოვს, რომ ხვალ შვილი აცრაზე უნდა წაიყვანო, მოსწავლეებს დამატებითი თვალსაჩინოებები ამოუბეჭდო, რომ ბაბუა ძალიან ავადაა და არ იცი, ჩაუსწრებ ცოცხალს თუ ვერა; მოკლედ, აღარ გახსოვს არაფერი, ყველაზე მნიშველოვანიც კი, ვინაიდან მთელი შენი ყურადღება მიმართულია იმ ახალი სამყაროს შემეცნებისაკენ, რომელშიც იმ მომენტში მოხვდი.

მე ცხოვრებიდან გასვლის (არალირიკული გადახვევა: საინტერესოა, რომ ვინაიდან ტერმინი დასაბუთდა, ბრჭყალები აღარ სჭირდება) რამდენიმე ხერხი ვიცი. ყველაზე ეფექტური, როგორც ხშირად ხდება ხოლმე, ყველაზე ძვირადღირებულიცაა: საზღვარგარეთ მოგზაურობა. არაა გასაკვირი, რომ ექიმები ამ რეცეპტს უწერდნენ ადამიანებს, რომლებმაც დიდი უბედურება გადაიტანეს და ძირეული რეაბილიტაცია სჭირდებოდათ. საზღვარგარეთ მოგზაურობის დროს შენი ცხოვრება, რომელიც შენს მუდმივ სამყოფელში დატოვე, იმდენად აბსტრაქტული ხდება, რომ სულაც არ ხარ დარწმუნებული მის არსებობაში. თავს ბაკნიდან გამომძვრალ კუსავით გრძნობ და მხრებს ხშირად იშმუშნი – არა, ნამდვილად აღარაფერი აწევთ. ყველა პრობლემა ისე ფერმკრთალდება, რომ სადღაც ათი დღის მერე საშინლად გინდება შინ დაბრუნება _ უკვე გეშინია ყველა ის ბედნიერებებიც არ გაიცრიცოს და გაილიოს, რაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში დატოვე.

თითქმის მსგავსი ეფექტი აქვს მოგზაურობას საკუთარ სამშობლოშიც. შეკრიბეთ თქვენთვის საინტერესო ადამიანების მოზრდილი ჯგუფი. მათგან ერთი-ორი ისეთი მეგობარი იყოს, მთაშიც რომ წაიყვანდით; რამდენიმე ისეთი ნაცნობ-მეგობარი, საინტერესო ადამიანად რომ თვლით და სიამოვნებით გაიცნობდი უფრო ახლოს; ერთი-ორიც – უცნობი, რომლებსაც სხვები წამოიყოლებენ; მოიკიდეთ ზურგჩანთები და წადით იქ, სადაც სილამაზეა, სადაც დაბრკოლებების ერთად გადალახვა, კომფორტის ნაკლებობის ერთად ატანა, ბევრი სიცილი და მხიარულება მოგიწევთ.

საინტერესო ადამიანებზე გამახსენდა, სწორედ მათ უკავშირდებათ ცხოვრებიდან გასვლის მეორე ჩემეული რეცეპტი… ასეთ ადამიანებს ყველგან იპოვნით, თუ მართლა ეძებთ: რაღაცნაირი კვალიფიკაციის ასამაღლებელ რამე კურსებზე, ინტერნეტსივრცეში, საქმიან შეხვედრებზეც კი, რომ აღარაფერი ვთქვათ მეგობრების წრეზე. ურთიერთობის რაღაც პერიოდის მერე თქვენ მიხვდებით, რომ დროა სადმე ჭიქა ყავაზე შეიაროთ. დაპატიჟეთ პირველმა, წაიყვანეთ იმ ადგილას, სადაც გრძნობთ, რომ მოეწონება და გადადგით გულახდილობის პირველი ნაბიჯი. ილაპარაკეთ ზოგადად თემებზე, ოღონდ, რა თქმა უნდა, პირად გამოცდილებაზე დაყრდნობით. თქვენ ახალ პერსონაჟს ხედავთ, ახალი ისტორიითა და ახალი მსოფლმხედველობით – დროებით გადაინაცვლებთ მის ცხოვრებაში და საკუთარსაც მისი თვალებით, გარედან უმზერთ. შემდეგ ეს ადამიანი ან თქვენი ახლო მეგობარი ხდება, ან, თუ საუბარი არ აეწყო, იკარგება; ეგეც არაფერი…

მესამე და საუკეთესო რეცეპტი ყველაზე აპრობირებულია; ეს ისაა, რასაც ლიტერატურის მასწავლებლები ვასწავლით ჩვენს მოსწავლეებს _ წიგნების კითხვა. ის, რომ არ დასჯერდნენ მხოლოდ ერთ, საკუთარ ცხოვრებას და ბევრი სხვადასხვა ცხოვრებით იცხოვრონ, ბევრი ადამიანის გამოცდილება გაიზიარონ, არ შეიზღუდონ საკუთარი, თუნდაც ძალიან ფართო თვალსაწიერით და სხვა ადამიანების თვალითაც შეხედონ სამყაროს. იცოდნენ, რომ რამდენად უბედურადაც არ უნდა გრძნობდნენ თავს, ტიტუს ანდრონიკუსი, მაგალითად, მათზე უბედური იყო და რამდენად ბედნიერებიც არ უნდა იყვნენ… თუმცა, ბედნიერება საჩუქარია, ნაჩუქარ ცხენს კი კბილს არ უსინჯავენ, ნუ შევადარებთ ჩვენს ბედნიერებას სხვისას… წიგნის სარგებელზე არისტოტელედან მოყოლებული იმდენი უთქვამთ და დაუწერიათ, მე დიდხანს აღარ შევჩერდები, უბრალოდ, ერთს ვიტყვი: ხანდახან კინო „დაფინანსებული კონკურენტი” კი არა, იგივე წიგნია, ოღონდ სხვა განზომილებაში და ზუსტად იგივე ფუნქცია აქვს, რაც კარგ წიგნს.

სწორედ კარგმა ფილმმა, სპაიკ ჯონსის „ის”, შთამაგონა ეს წერილიც: მისი ყურებისას აღმოვაჩინე, რომ საკუთარი ცხოვრებიდან გასული ვიყავი და განვიცდიდი იმას, რასაც მისი მთავარი გმირი განიცდიდა. კინოთეატრიდან გამოსული დიდხანს ვფიქრობდი, რა მოხდებოდა მაშინ, თუკი ამ პერსონაჟისა და სილვია პლათის მსგავსად, მეც ჩამომენგრეოდა თავზე ის სამყარო, რომელსაც ვაშენებ და რომლის სიმყარისაც ასე მჯერა და დავიტოვე იმედი, რომ ვიცოდი ცხოვრებიდან გასვლის იმდენი საშუალება, რომ თავი გადავირჩინო; იმდენი, რომ მოსწავლეებსაც გავუზიარო ჩემი რეცეპტები.

ის, რაც ახლა წაიკითხეთ, რასაკვირველია, თქვენ უკეთ მოგეხსენებათ. უბრალოდ ერთხელაც მივხვდი, რომ მოგზაურობისას და საინტერესო ადამიანთან საუბრისას ზუსტად ერთი და იგივე შეგრძნება მქონდა და ვცადე, საკუთარი თავისთვის ამეხსნა, რატომ. ვიცი, რომ ცხოვრებიდან გასვლის სხვა ხერხებიც არსებობს, მავნე ჩვევებს არ ვგულისხმობ, რაღაც ისეთი, რაც მე არ გამომიცდია, მაგალითად, მედიტაცია. რაღაც ისეთიც, რისი არსებობის შესახებაც წარმოდგენაც არ მაქვს, მაგრამ ამის წაკითხვის შემდეგ მას თქვენ მასწავლით და მე ერთით მეტი მიზეზი მექნება არ მეშინოდეს სამყაროს ნგრევის.

სოლიდარობა, სიღარიბე და სხვა ამბები

მიერ

admin

19 მარტი, 2014 - 01:00

ჩემს ბავშვობაში რამდენიმე წლის განმავლობაში ირგვლივ თითქმის არავინ ლაპარაკობდა საჭმელზე, ფულზე, ტანსაცმელსა და სამსახურზე. საჭმლით ბებო-ბაბუები გვეხმარებოდნენ სოფლებიდან, თბილ ჯემპრებს დედები ქსოვდნენ ნავთის ლამპის შუქზე გაცრეცილი „ბურდა”-დან ამოღებული თარგების მიხედვით. სამსახური თუ ვინმეს ჰქონდა თვის ბოლოს ორნიშნა ციფრად გამოსახულ ხელფასს უდრიდა, შესაბამისად, ფული, როგორც ასეთი, თითქმის არ არსებობდა.

მიუხედავად იმისა, რომ პატარა ვიყავი და კარგად ვერ ვხვდებოდი რა ერქვა ან საიდან მოდიოდა თვეობით გაგრძელებული დაძაბულობა, ვიცოდი, რომ რაიმეს მოთხოვნას შეიძლება მშობლებისთვის გული ეტკინა, ამიტომაც თითქმის არ ვოცნებობდი ახალ სათამაშოებზე, დაბრაწულ ფუნთუშებსა და ღუნღულა ფეხსაცმელებზე.

იმ დროს კლასები ღუმელით თბებოდა, რომლისთვისაც შეშა მორიგეობით მიგვქონდა სახლებიდან, საახალწლო ზეიმებზე თოვლის ბაბუა ვაშლებს და ხელნაკეთ ბარათებს გვჩუქნიდა, სკოლის ბუფეტში თითქმის არავინ ჭამდა და გაკვეთილებსაც ერთმანეთისგან ნათხოვარი წიგნებიდან ვსწავლობდით. ალბათ იმ წლებში გაიყიდა ყველაზე მეტი საოჯახო რელიქვია და თაობის ნატარები სამკაული ოჯახებიდან. სრული უფულობის პირობებში ის კაპიკები, რასაც ძვირფას ნივთებში მშობლები იღებდნენ, რამდენიმე დღის საკმარ პურს ან თბილ ფეხსაცმელს ნიშნავდა. დიდი მონაპოვარი იყო.

ისიც შემიძლია გავიხსენო, როგორ დამთავრდა ეს მძიმე წლები. უფრო სწორად რა ნიშნებით მივხვდი, რომ ოცნება უკვე შეიძლებოდა: ჯერ პასკა და წითელი კვერცხები გაჩნდა ერთ-ერთ აღდგომას, მერე დედამ ორი – მწვანე და ლურჯი – სვიტრი გვიყიდა, ზედ ტომი და ჯერი ეხატა, მამამ თბილი ქურთუკები მოგვიტანა მე და ჩემს დას, ერთი უფრო გრძელი, მეორე ოდნავ მოკლე, ისეთმა საღამოებმაც იმატეს, ლამპის ანთება საჭირო რომ აღარ იყო და მომდევნო ზაფხულს ჩემი მეგობარი ზღვაზე წავიდა. ამიერიდან შეიძლებოდა გეოცნება კიდეც, მაგალითად, ველოსიპედზე ან ფოტოაპარატზე. ამიერიდან დაბადების დღეებზე ტორტები გაჩნდა, ახალგამოცემული წიგნების ყიდვაც შეიძლებოდა და ცხოვრება უფრო სასიამოვნო და ნაკლებდრამატული გახდა.

ახლა, როცა შაბათ-კვირას ჩემს მზიან სამზარეულოში გაწელილი საუზმით ვტკბები ხოლმე, მაგიდაზე ნაირ-ნაირი ხილფაფები, რძის პროდუქტები და გემრიელი, ახლადგამომცხვარი პურები აწყვია, მიხარია, რომ ის რეალობა შორეული წარსულია და ჩვენ შეგვიძლია ხურდების თვლის გარეშე გავავსოთ მაცივარი, ვიყიდოთ ლამაზი კაბები ან სულაც სადმე, სხვა ქვეყანაში სამოგზაუროდ წავიდეთ. მაშინ ეს წარმოუდგენელი იყო. ყველაზე შორეული და დასაშვები გზა ხევსურეთის პირველ სოფლამდე მიდიოდა, იქ, სადაც მამაჩემი გაიზარდა.

მიხარია, რომ საკუთარი სიღარიბის გამო დაძაბულობა და სირცხვილი ჩვენი რეალობა აღარ არის, ჩვენ შევძელით და ოდნავ მაინც ავიმაღლეთ ცხოვრების დონე, აღარ გვემუქრება სამყაროს დაპატარავება ჩვენს პრობლემებამდე. ვინმემ რომ მკითხოს რატომ მუშაობ ამდენსო, ალბათ ასეც ვუპასუხებ: საკუთარი ცოდნისა და უნარების რეალიზაციის გარდა მნიშვნელოვანია გარანტია იმისა, რომ ჩვენს სამზარეულოში სულ იქნება ნაირნაირი ხილფაფები, კარადაში ლამაზი კაბები, თაროებზე ახალი გამოცემები და გვექნება მთავარი – სურვილების ასრულების იმედი.

ბევრისთვის ეს სასაცილო სიხარულებია, მაგრამ ასევე ბევრისთვის ისეთივე წარმოუდგენელი ბედნიერებაა, როგორც იმ მშიერ წლებში ჩვენთვის ავსტრალიაში სამოგზაუროდ წასვლა ჩანდა. მაგალითად აქვე, ჩემი მზიანი სამზარეულოდან რამდენიმე კილომეტრში, კაზრეთში სადაც თითქმის ერთი თვეა მთელი სოფელი ფეხზე დგას, ადამიანები სწორედ ცარიელ მაცივრებს, შვილებისთვის ტანსაცმლისა და წიგნების საყიდელი ფულის არქონას, სიღარიბეს და საშინელ სამუშაო პირობებს აპროტესტებენ. ეს ხალხი, ვინც ელემენტარული უსაფრთხოების პირობების დაცვის გარეშე ზეგანაკვეთური სამუშაო გრაფიკით ცდილობს ოჯახის წევრების გამოსაკვები თანხის გამომუშავებას, ვერა და ვერ ეღირსა გაუმჯობესებულ პირობებს, ისინი ჯერ კიდევ იმ სიღარიბეს ებრძვიან, რაც ჩვენთვის შორეული წარსულია.

არა მხოლოდ კაზრეთელი მაღაროელები, არამედ მუშების უმეტესობა საქართველოს სხვადასხვა ქალაქებიდან სიცოცხლეს შახტასა და უკიდურეს სიღარიბეში ატარებს. ისინი არანაკლებ იმსახურებენ ყურადღებას და უკეთეს პირობებს, ვიდრე ოქროს მომპოვებლები. კაზრეთს მხოლოდ იმიტომ გამოვყოფ, რომ სწორედ აქ ვნახე მასწავლებლებისა და მოსწავლეების გულისამაჩუყებელი სოლიდარობა გაფიცულების მიმართ. ისინი ერთად დადგნენ მაღაროელი მშობლების გვერდით და თქვეს რომ – დიახ, მათ სჭირდებათ უკეთესი პირობები, სამართლიანობის დაცვა, შრომის დაფასება.

ამ მასწავლებლებმა, ალბათ, ყველაზე კარგად იციან, როგორ აისახება სიღატაკე მომავალ თაობებზე, რა მძიმეა ბავშვისთვის შიმშილი და ფეხსაცმლის არქონის გამო გაცდენილი გაკვეთილი, რა ძნელია ასეთ ბავშვს ცრემლიან თვალებში ჩახედო და უსაყვედურო, რომ ცუდად სწავლობს, მაგრამ ეს მაინც უნდა გააკეთო, თუნდაც იმიტომ რომ უკეთესი მომავლის შექმნაში დაეხმარო.

უკეთესი მომავლისთვის მასწავლებელთა სოლიდარობა, ბავშვების თანადგომა და თავად მაღაროელების პროტესტი მხოლოდ ერთი ნაბიჯია. დიდ ცვლილებებს საზოგადოების უმეტესობის შესაბამისი განწყობა სჭირდება. ახლა, როცა ჩემი ბავშვობის მშიერი წლებისგან განსხვავებით მეტი ლაპარაკობს საჭმელზე, ტანსაცმელზე, ფულსა და სამსახურზე, მეტს ვხედავთ და ვმოგზაურობთ, ინფორმაციის გაცვლის მეტი რესურსი გვაქვს, როცა ადამიანებმა მეტი გაიგეს საკუთარი უფლებების შესახებ და თქვეს, რომ მუშა მონა არ არის, შახტასა და მაღაროში შესვლა სიკვდილით არ უნდა მთავრდებოდეს და ხელფასი იმდენი მაინც უნდა იყოს, შვილების საკვებით და სეზონის შესაბამისი ფეხსაცმლით უზრუნველყოფას ახერხებდეს, ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენ ყველამ კაზრეთელი მასწავლებლების მსგავსად გავითავისოთ რომ მაღაროელების პრობლემა ლოკალური არ არის და ის ჩვენი საზოგადოების პრობლემაა. ბავშვები, რომლებიც ოქროს მაღაროდან რამდენიმე კილომეტრში უფანჯრებო შენობებში ცხოვრობენ და სკოლაში სიარულს ვერ ახერხებენ, ჩვენი შვილების და მოსწავლეების გვერდით იზრდებიან და ისევე იმსახურებენ დაბრაწულ ფუნთუშებსა და სუფთა თეთრეულში ძილს, როგორც ყველა სხვა ბავშვი დედამიწაზე.

სიღარიბე და ადამიანის უფლებების უგულებელყოფა თითქმის ყველა საზოგადოების პრობლემაა, განსხვავება მხოლოდ მათდამი დამოკიდებულებებშია. სოლიდარული და მგრძნობიარე ხალხი უკეთ ახერხებს მათგან თავის დაღწევას, ვიდრე სირაქლემას პოზაში მყოფი ინდიფერენტული მასები. ამიტომაც მოუყევით თქვენს მოსწავლეებს ბავშვებზე, რომლებიც თავიანთი მშობლების გვერდით დგანან სამართლიანობისთვის ბრძოლაში; და მასწავლებლებზეც, რომლებიც იქ, სადაც ადამიანის ფუნდამენტური უფლებები დაცული არ არის, იძულებულები ხდებიან კონკრეტული საგნების გარდა მოსწავლეებს სოლიდარობა, თანადგომა, ჰუმანურობა, სამართლიანობა და გამბედაობაც ასწავლონ.

რატომ არის მნიშვნელოვანი განმავითარებელი შეფასება

მიერ

admin

19 მარტი, 2014 - 01:00

საქართველოში, ეროვნული სასწავლო გეგმის თანახმად, განმავითარებელი შეფასების დანერგვა 2006 წლიდან დაიწყო, თუმცა უნიშნო შეფასების პრაქტიკას ჩვენში ექსპერიმენტულ დონეზე ხანგრძლივი ისტორია აქვს.

დიმიტრი უზნაძე აღზრდის ტრაგედიის დაძლევის ერთადერთ გზად მოსწავლესა და მასწავლებელს შორის ურთიერთნდობაზე, პატივისცემასა და თანასწორობაზე დაფუძნებულ ურთიერთობას მიიჩნევდა.

ქალთა გიმნაზიაში 1916 წელს უზნაძემ სწორედ ნდობაზე დაფუძნებული ატმოსფერო შექმნა, რასაც, მისი აზრით, დიდად უშლიდა ხელს ქულებით შეფასება. უზნაძეს მიაჩნდა, რომ ნიშანი ყოველთვის სუბიექტურია, მასწავლებელი შეფასებისას ორიენტირებულია კონკრეტული საგნის მოთხოვნებზე, მოსწავლის მომავალ მიზანზე, ბავშვს კი ეს არ ესმის, ვინაიდან იგი თავისი არსით აწმყოზეა ორიენტირებული. ამიტომ პედაგოგიურმა საბჭომ, რომელსაც უზნაძე ხელმძღვანელობდა, უარი თქვა ნიშნებით შეფასებაზე. მასწავლებლები ცალკე რვეულში ინიშნავდნენ, რა იცოდნენ მოსწავლეებმა და რა – არა, მერე კი რეკომენდაციებს აწვდიდნენ მოსწავლეებსა და მათ მშობლებს.

უზნაძის აზრით, უნიშნო შეფასებამ, მართალია, სამუშაო მოუმატა მასწავლებლებს, მაგრამ სწავლა უფრო მიზანმიმართული და შედეგიანი გახადა, მათ შორის – იმ მოსწავლეებისთვისაც, რომლებიც მანამდე წარუმატებელ მოსწავლეებად მიიჩნეოდნენ.

1960-1961 წლებში თბილისის 53-ე სკოლაში პირველკლასელთათვის წერის სასწავლებლად შეიქმნა განსხვავებული პროგრამა. ვინაიდან წერა პატარა მოსწავლეებისთვის ახლად დასაუფლებელი ჩვევა გახლდათ, მიიჩნეოდა, რომ ნიშნით შეფასება მათ მოტივაციას ჩაუქრობდა. აღნიშნული ექსპერიმენტი საქართველოში 17 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა თბილისის, ბათუმის, სოხუმის, ქობულეთის, ზესტაფონისა და სტეფანწმინდის საექსპერიმენტო სკოლებში (Амонашвили Ш.А. 1984).

ექსპერიმენტი ეყრდნობოდა ჰუმანისტური პედაგოგიკის წარმომადგენლების ვ. ა. სუხომლინსკისა და შ. ამონაშვილის მოსაზრებებს იმის თაობაზე, რა ნაბიჯებს უნდა მოიცავდეს სასწავლო პროცესი.

ამ ნაბიჯებად მიჩნეულ იქნა:

1) მოსწავლის მიერ სასწავლო ამოცანის გაცნობიერება და მიღება;

2) მოსწავლის მიერ საკუთარი სწავლის პროცესის დაგეგმვა;

3) სწავლის პროცესის კონტროლი;

4) სწავლის შედეგის შედარება ეტალონთან (დასახულ მიზანთან);

5) მასწავლებლის მხრივ ამოცანების დასახვა მოსწავლის შემდგომი განვითარებისთვის.

ჰუმანური პედაგოგიკის წარმომადგენლები განმავითარებელ შეფასებას შინაარსობრივ შეფასებად მოიხსენიებდნენ და მიიჩნევდნენ, რომ შეფასებისას ყურადღება უნდა გამახვილდეს:

1. სწავლის პროცესის ხარისხზე;

2. მოსწავლის განვითარების ხელშემწყობი ამოცანების განსაზღვრაზე.

შეფასება, მათი აზრით, უნდა ყოფილიყო მასტიმულირებელი და ხელი შეეწყო სწავლის სუბიექტად მოსწავლის ფორმირებისთვის.

ჰუმანური პედაგოგიკის წარმომადგენლებს მიაჩნდათ, რომ შინაარსობრივი შეფასება უნდა ყოფილიყო როგორც გარეგანი, ისე შინაგანი – რეფლექსური. გარეგანი გულისხმობდა მოსწავლის შეფასებას თანატოლის, პედაგოგის მიერ; შინაგანი – მოსწავლის მიერ საკუთარი ნაშრომის შეფასებას. განსაკუთრებულ მნიშვნელობას მეცნიერები ამ ორი მონაცემის ერთმანეთისთვის შედარებას ანიჭებდნენ.

მოსწავლე, რომელიც აფასებს თავს, თავად უნდა მონაწილეობდეს მიზნის დასახვაში, მისაღწევი გზების დაგეგმვასა და განხორციელებაში. სწორედ ამ გზით არის შესაძლებელი მოსწავლის სწავლის სუბიექტად ფორმირება, რაც ხელს უწყობს ნდობასა და პატივისცემაზე დაფუძნებულ სასწავლო პროცესს. ნდობის ფორმირება კი მხოლოდ მას შემდეგ იქნება შესაძლებელი, რაც სწავლა დაეფუძნება როგორც თითოეული მოსწავლის, ისე კონკრეტული კლასის საჭიროებას.

განმავითარებელი შეფასება ინგლისში ნაციონალური კურიკულუმის დონეზე 2003 წლიდან დაინერგა დაწყებით კლასებში – სტრატეგიით „ხარისხიანი განათლება – სწავლა სიამოვნებით”. მისი მიზანი სწავლის პროცესის ხელშეწყობა გახლდათ. მას შემდეგნაირად განმარტავდნენ: მოსწავლეებისა და მასწავლებლებისთვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ძიებისა და ინტერპრეტაციის პროცესი მოსწავლეთა ამჟამინდელი ცოდნის/განვითარების დონის განსაზღვრის, სამომავლოდ მუშაობის დაგეგმვისა და შედეგის მისაღები ეფექტიანი გზების საძიებლად.

განათლების მკვლევრები მიიჩნევდნენ, რომ თუ მოსწავლეთა შეფასება ხდება მხოლოდ ტესტის საფუძველზე ქულებით, სწავლების პროცესი მიიმართება ტესტის წარმატებით შევსების უნარების განვითარებისკენ. ტესტები ძირითადად სტანდარტიზებულია, შეფასება აღნუსხავს, მასალის რა პროცენტია დაძლეული და არ იძლევა ინფორმაციას არც შეცდომათა ტიპებზე და არც მათი დაძლევის გზებზე, თანაც, ვინაიდან ადამიანები განვსხვავდებით ერთმანეთისგან, შეცდომებიც სხვადასხვანაირი მოგვივა და დახმარებაც სხვადასხვანაირი დაგვჭირდება.

მეცნიერთა მოსაზრებით, უნდა არსებობდეს სხვა გზაც სწავლის პროცესის გასაუმჯობესებლად.

შეფასების გამოყენება უნდა ხდებოდეს არა მხოლოდ ათვისებული ცოდნის დონის განსასაზღვრად/სტანდარტებისადმი შესაბამისობის დასადგენად, არამედ სწავლის პროცესის ხელშესაწყობადაც. შეფასება ხელს უნდა უწყობდეს სწავლის პროცესში მოსწავლის ჩართულობის მატებას, ადეკვატური თვითშეფასებისა და სწავლის სუბიექტად მის ფორმირებას. ინგლისელ მკვლევართა (Black and William, 1998) მონაცემებით, განმავითარებელი შეფასება ცოდნის ამაღლების ხელშემწყობი ფაქტორია.

ფილიპ პერენუ (Philippe Perrenoud), ჟენევის უნივერსიტეტის პროფესორი, სწავლისა და აღზრდის ინოვაციისა და კვლევის ლაბორატორიის დამფუძნებელი, მიიჩნევს, რომ ვინაიდან მოსწავლეები ერთმანეთისგან განსხვავდებიან, ერთი მოსწავლისთვის (მოსწავლეთა ჯგუფისთვის) შერჩეული სტრატეგია ოპტიმალური ვერ იქნება მეორისთვისაც. საკლასო ოთახში სწავლა-სწავლების მაღალი ხარისხის მიღწევა კი, უპირველესად, შესაძლებელია იმის აღიარებით, რომ თითოეული ადამიანი უნიკალურია და მისი განვითარებისთვის აუცილებელია შესაბამისი სტრატეგიების შემუშავება.

საკითხის შესაჯამებლად, გვსურს, ხაზი გავუსვათ, რომ განმავითარებელი შეფასება შესაძლებლობას გვაძლევს, რეაგირება მოვახდინოთ ცვლილებებზე, კონსტრუქციულია, ხელს უწყობს მოსწავლეთა მოტივირებას, აწვდის მათ ინფორმაციას იმის თაობაზე, როგორ არის შესაძლებელი სწავლის შედეგის გაუმჯობესება, ეხმარება საკუთარი თავისა თუ სხვისი ადეკვატური შეფასების უნარის ფორმირებაში და შესაძლებელს ხდის წარმატების დაფიქსირებას.

აკადემიური ჩამორჩენილობა

მიერ

admin

19 მარტი, 2014 - 01:00

ვიდრე ბავშვს სიზარმაცეს უსაყვედურებდეთ, დაფიქრდით, თავად თუ შეუქმენით ყველა პირობა კარგი სწავლისთვის. აქ საუბარია არა ცალკე კაბინეტის მოწყობაზე, არამედ სათანადო ემოციურ ფონზე. თუ ბავშვს უყვირეთ (თუნდაც სამართლიანად), ამის შემდეგ მისგან ინტელექტუალურ გმირობას ნუღარ ელით. შეშფოთებულ და ანერვიულებულ მოსწავლეს ხშირად მარტივი მასალის ათვისებაც კი უჭირს.

მოსწავლეები, რომლებიც ცუდად სწავლობენ, შეიძლება სამ ჯგუფად დავყოთ:

1. მოსწავლეები, რომელთაც სურთ, მაგრამ არ შეუძლიათ კარგად სწავლა;

2. მოსწავლეები, რომელთაც კარგად სწავლა არც სურთ და არც შეუძლიათ;

3. მოსწავლეები, რომელთაც შეეძლოთ კარგად სწავლა, მაგრამ არ სურთ.

რატომ არ სურთ ან არ შეუძლიათ ბავშვებს სწავლა, ამის შესახებ ქვემოთ ვისაუბრებთ. აქ ბევრი რამ არის დამოკიდებული მშობლებსა და მასწავლებლებზე.

რატომ უჭირს ბავშვს სწავლა

1. ბავშვს შესაძლოა ფსიქიკური განვითარების კუთხით ჰქონდეს დაბრკოლება და ინტელექტუალურად არასაკმარისად იყოს განვითარებული. შესაძლოა, ცალკეული ფსიქიკური პროცესები არ იყოს მომწიფებული ნორმალური ფუნქციობისთვის, მაგალითად, ყურადღების უნარი; ბავშვს უჭირდეს კონცენტრირება და გამუდმებით ეფანტებოდეს ყურადღება დავალების შესრულებისას;

2. ბავშვს არ გააჩნდეს მოსმენის კულტურა და ინსტრუქციის შესრულების უნარი, არ შეეძლოს დავალების ბოლომდე მიყვანა, შედეგის შემოწმება, დროის განაწილება;

3. სწრაფად ეღლებოდეს ნერვული სისტემა, დაბალი ჰქონდეს გონებრივი შრომისუნარიანობა;

3. ჰქონდეს რიგიდული ფსიქიკა ანუ ნელა იღებდეს და ამუშავებდეს ინფორმაციას, უჭირდეს ერთი ტიპის საქმიანობიდან მეორეზე გადართვა, მუშაობდეს ნელა.

5. დარღვეული ჰქონდეს მეტყველება – არ შეეძლოს აზრის მკაფიოდ გამოთქმა, უჭირდეს სხვისი მეტყველების შინაარსის აღქმა, უკიდებდეს ენას (ენაბლუობა, ენაბორძიკობა);

6. ჰქონდეს სპეციფიკური დარღვევები, მაგალითად, დისლექსია – ასეთ ბავშვს უჭირს კითხვის სწავლა. დისკალკულია – ძნელად სწავლობს ანგარიშს, დისგრაფია – უჭირს წერის ათვისება;

8.დარღვეული ჰქონდეს მხედველობა ან სმენა;

9. სათანადოდ ჰქონდეს განვითარებული ინფორმაციის მიღების მხოლოდ ერთი არხი (მაგ., მხედველობითი ან სმენითი), მაშინ როდესაც სასკოლო სწავლის პროცესი ძირითადად სმენით აღქმას – სმენით მიღებული ინფორმაციის დამახსოვრებას ეფუძნება;

10. აწუხებდეს ორგანიზმის საერთო სისუსტე, ხშირად ცივდებოდეს, ჰქონდეს ქრონიკული დაავადება.

ეს პირველადი მიზეზებია და არ არის დამოკიდებული ბავშვის პიროვნებასა თუ იმ ოჯახურ გარემოზე, რომელშიც იგი იზრდება. აღნიშული გადხრების განეიტრალება შესაძლებელია მკურნალობით ან სპეციალური განმავითარებელი სავარჯიშოებით, ასევე – სპეციფიკური სასწავლო პროგრამით, რომელიც ამგვარი ბავშვების შესაძლებლობებზეა ორიენტირებული.

კიდევ რა უშლის ხელს სწავლას?

1. მღელვარების მაღალი ხარისხი. ბავშვს ეშინია, რომ კარგად ვერ ისწავლის და მართლაც ვერ სწავლობს კარგად; ეშინია შეცდომის, რის გამოც მოსდის ბევრი შეცდომა; ეშინია თანაკლასელების მხრიდან დაცინვის და, საზოგადოდ, იმისა, რომ მშობლების იმედს ვერ გაამართლებს.

2. ინფანტილიზმი, უმწიფრობა. ბავშვისთვის პირველ ადგილზეა თამაშთან დაკავშირებული ინტერესები, ცოტა უფრო მოზრდილ ასაკში კი – პასუხისმგებლობის გრძნობის უქონლობა.

3. სასწავლო პროგრამის შეუთავსებლობა ბავშვის შესაძლებლობებსა და მიდრეკილებებთან. პროგრამა ან მეტისმეტად რთულია, ან მეტისმეტად ადვილი. ორივე შემთხვევაში ის ბავშვისთვის უინტერესოა.

4. მშობლების ზედმეტი მომთხოვნელობა – ამან შესაძლოა ბავშვის საპირისპირო რეაქცია გამოიწვიოს.

5. კონფლიქტი მოსწავლეებსადა მასწავლებლებთან.

უნდა ითქვას ისიც, რომ სწავლაში ჩამორჩებიან ნორმალური შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეებიც. ხშირად ისინი სწორედ ამგვარად გამოხატავენ ქვეცნობიერ პროტესტს მშობლების იმედისა და მოლოდინის მიმართ. იმისთვის, რომ ბავშვი ზრდასრული ადამიანი გახდეს, საჭიროა მშობლისგან დამოუკიდებლობა და საკუთარი ინდივიდუალობის გაცნობიერება (ამის შესახებ ვრცლად იხილეთ ჩვენს ვებგვერდზე გამოქვეყნებული შემდეგი პუბლიკაცია: თალ ბენ-შახარი. სასარგებლოა თუ არა ბავშვის კონტროლი. 10 თებერვალი, 2014 https://mastsavlebeli.ge/?action=page&p_id=19&id=477 ). თუ მშობლები განსაკუთრებული სიმძაფრით რეაგირებენ შვილის ნიშნებზე, ბავშვი გრძნობს, რომ მისი პირადი სამყაროს საზღვრები უფროსებისთვის არ არის ხელშეუხებელი. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მას არ ენდობიან.

ამრიგად, როდესაც ბავშვი არ ცდილობს, თავისი მიღწევებით მშობლების სიამაყე დააკმაყოფილოს, ის ამ დროს ერთგვარ დამოუკიდებლობას გრძნობს მშობლებისგან. დამოუკიდებლობის წყურვილი და საკუთარი თავის თვითმყოფად პიროვნებად განცდის სურვილი ზოგჯერ აიძულებს ბავშვს, არ ისწავლოს კარგად. ამ დროს არავითარი ზეწოლა და სასჯელის ზომა არ მოქმედებს – ბავშვი აცხადებს: „დედას და მამას შეუძლიათ, ამიკრძალონ ტელევიზორის ყურება ან კომპიუტერთან ჯდომა, შეუძლიათ, არ მომცენ ჯიბის ფული, მაგრამ ჩემს ცუდ ნიშნებს ვერსად გაექცევიან”.

ნათელია, რომ ბავშვებში სწავლის სურვილის უქონლობა ურთულესი პრობლემაა. მისი მოგვარება შეუძლებელია მშობლის მხრივ ზეწოლის გაძლიერებით ან შესუსტებით. თუ ზეწოლა გაძლიერდა, ძლიერდება ბავშვის წინააღმდეგობაც და პირიქით – სრული უყურადღებობა ბავშვს უსუსტებს საკუთარი თავის ნდობას და ისიც სწავლას მიუშვებს. ბავშვმა უნდა იგრძნოს, რომ ის, როგორც პიროვნება, მშობლებისგან დამოუკიდებლად არსებობს და რომ თავად აკისრია პასუხისმგებლობა საკუთარ წარმატებასა თუ წარუმატებლობაზე. ამ დროს მასში საკუთარ ქცევაზე პასუხისმგებლობის გრძნობაც იზრდება.

მოამზადა დავით თინიკაშვილმა

რამდენიმე აქტივობა მედიაწიგნიერების განვითარებისთვის

მიერ

admin

19 მარტი, 2014 - 01:00

ეროვნულ სასწავლო გეგმაში მოცემულ პრიორიტეტულ გამჭოლ კომპეტენციებს განეკუთვნება მედიაწიგნიერება. ამ კომპეტენციებს შორის მკაცრი საზღვრები არ არსებობს, ისინი ერთმანეთისგან მომდინარეობს და ყალიბდება ნაბიჯ-ნაბიჯ, სხვადასხვა საგანში შეძენილი ცოდნისა და უნარების შერწყმით. ასევე სხვადასხვა საფეხურზე და სხვადასხვა საგნის სწავლა-სწავლების დროს წარმოიშობა მათი საჭიროებაც. მედიაწიგნიერების მახასიათებლებში აღნიშნულია: „აუცილებელია, მოსწავლემ შეძლოს … მედიასამყაროში ორიენტირება, სწორი არჩევანის გაკეთება (ინფორმაციის „გაფილტვრა”) და მიღებული ინფორმაციის კრიტიკულად შეფასება. ამ თვალსაზრისით, მედიაწიგნიერება ხელს უწყობს კრიტიკული აზროვნების განვითარებას”.

ახალი ინფორმაციის ფლობა – ეს არის უმნიშვნელოვანესი საჭიროება ცხოვრებისეული გადაწყვეტილებების მისაღებად. ამ გადაწყვეტილებებს შესაძლოა სრულიად სხვადასხვა შინაარსი და მასშტაბი ჰქონდეს. ასევე განსხვავებული ინფორმაციები სჭირდება ადამიანს ყოველდღიურად, დაწყებული ამინდით, დამთავრებული საერთაშორისო ურთიერთობებით. თუ ვზრდით მოქალაქეს, რომელსაც გადაწყვეტილების მიღების უნარი უნდა ჰქონდეს, მაშინ ის უნდა ფლობდეს ინფორმაციას.

ინფორმაციის მოსაძიებლად მოსწავლეს ჩვეულებრივ წიგნიერებასთან ერთად ციფრული წიგნიერებით გათვალისწინებული უნარებიც სჭირდება, მერე კი – მულტიმედიური ინფორმაციის აღქმისა და გამოყენების უნარიც. ინფორმაციას სხვადასხვა მედიასაშუალებით (გაზეთი, რადიო, ტელევიზია, სოციალური მედია) მოვიპოვებთ. ამის შემდეგ უნდა გავარკვიოთ, რამდენად სანდოა მოპოვებული ინფორმაცია. მიღებული გამოცდილების საფუძველზე ყალიბდება ნდობა ან უნდობლობა კონკრეტული მედიასაშუალების მიმართ.

მაინც როგორ შეიძლება გაკვეთილის პირობებში ამ უნარის განვითარება? სტანდარტი აქ არ არსებობს და მასწავლებლის შემოქმედებითობას საზღვარს ვერავინ დაუწესებს. ჩვენ მხოლოდ ზოგიერთ ვარიანტს გთავაზობთ.

საუბარი გვაქვს სამოქალაქო განათლების გაკვეთილზე, რომელიც შეიძლება შემდეგი თანმიმდევრობით წარვმართოთ:

თავდაპირველად გავააქტიუროთ წინარე ცოდნა და გონებრივი იერიშით შევადგინოთ ორი გონებრივი რუკა:

პირველი: „რა არის ინფორმაცია?”

მეორე: „რისთვის გვჭირდება ინფორმაცია?”

აქ მოსწავლეთა მოსაზრებები, წესისამებრ, კრიტიკისა და შეფასებების გარეშე ფიქსირდება, მერე კი უკუკავშირისთვის ვიყენებთ მინილექციის მეთოდს. ვაწვდით განმარტებით მახასიათებლებს:

ახალი ამბავი ანუ ინფორმაცია არის შეტყობინება (გამოხატული ტექსტური, აუდიო, ვიდეო თუ მულტიმედიური ფორმით), რომელიც პასუხობს შემდეგ კითხვებს: ვინ, რა, როდის, სად, რატომ, როგორ? ინფორმაციის ენა უნდა იყოს ცხადი და გასაგები. იგი ობიექტურად უნდა ასახავდეს ფაქტსა თუ მოვლენას, ეს კი ნიშნავს, რომ რეპორტიორი ზედმიწევნით უნდა აღწერდეს ფაქტს მონაწილე მხარეებისთვის თანაბარი პირობების შექმნით, შეფასებების (ზედსართავი სახელების) გარეშე. კარგი და სარწმუნო ინფორმაცია რაც შეიძლება მრავალი კუთხით უნდა გვაჩვენებდეს ფაქტს, მაგრამ არ უნდა ამჟღავნებდეს ავტორის ტენდენციას, განწყობას. შეფასება ინფორმაციის მომხმარებლის კომპეტენციად რჩება.

მედიაწიგნიერების კომპეტენციის განვითარებისთვის მოსწავლეებში მოტივაციის ასამაღლებლად შეგვიძლია ვისაუბროთ იმაზეც, რომ ცხოვრებაში ადამიანს უხდება უამრავი გადაწყვეტილების მიღება და წარმატებას აღწევს ის, ვინც სწორ გადაწყვეტილებას იღებს. სწორი გადაწყვეტილების მიღებას კი კარგად ინფორმირებული ადამიანები ახერხებენ.

მედიასამყაროში ორიენტირება არ არის იოლი საქმე. საზოგადოებაში ხშირად წააწყდებით ასეთ სტერეოტიპებს: „როგორ, ტელევიზორში მოვისმინე და ტყუილს ხომ არ იტყოდნენ…” ან „ჟურნალისტების გჯერა? სულ ტყუილს წერენ და ლაპარაკობენ”. ამ საპირისპირო სტერეოტიპების გამოყენებით კლასში დისკუსიის ან დებატების მოწყობა კრიტიკული აზროვნების განვითარებას შეუწყობს ხელს. საკითხზე მსჯელობისას ორგანიზების ფორმად შეიძლება ჯგუფური მუშაობაც გამოვიყენოთ. 4 ჯგუფიდან ორმა ერთ სტერეოტიპზე იმსჯელოს, ორმა – მეორეზე. მოკლე პრეზენტაციების შემდეგ ვაჯამებთ საკითხს, რომ არც ერთი მიდგომა არ არის ერთმნიშვნელოვნად სწორი და მომხმარებელმა უნდა შეძლოს, ერთმანეთისგან გაარჩიოს სარწმუნო ანუ ობიექტური და გაყალბებული ანუ ტენდენციური ინფორმაცია.

ამ ლაბირინთში გზის გასაკვლევად მოზარდი, მომავალი მოქალაქე, განსაზღვრული უნარებით უნდა იყოს აღჭურვილი. როგორ შევაფასოთ ინფორმაცია? ახალი ამბის ობიექტურობის საზომი ზუსტი მონაცემები, თვითმხილველთაგან ოპერატიულად აღებული ინტერვიუებია. კონფლიქტების გაშუქების დროს მხარეებს აზრის გამოხატვის თანაბარი საშუალება უნდა მიეცეთ. თუ საქმე ექსპერტებზე მიდგება, პოლიტიკა პოლიტოლოგმა უნდა შეაფასოს და მისი აზრი სამედიცინო საკითხებზე ნაკლებსარწმუნოდ უნდა მივიჩნიოთ.

მცირე სასწავლო პროექტები

შეიძლება მცირე სასწავლო პროექტის განხორციელება ამ მიმართებით. დავარქვათ ამ პროექტს მედიამონიტორინგი, ჯგუფებს კი მონიტორი 1, 2, 3, 4 ვუწოდოთ. ოთხ ჯგუფს დროის ერთსა და იმავე მონაკვეთში სხვადასხვა ტელევიზიის, რადიოს ან გაზეთის სამ-სამი ინფორმაციის შეფასება დავავალოთ. წინასწარ, მოსწავლეთა მონაწილეობით და ჩვენი დახმარებით, განვსაზღვროთ კრიტერიუმები, რომლებითაც ისინი ინფორმაციას შეაფასებენ.

1. სრულყოფილად არის თუ არა ასახული მოცემული ფაქტი, მოვლენა?

2. გამოყენებულია თუ არა თვითმხილველთა ინტერვიუები?

3. დაზუსტებულია თუ არა ინფორმაციის წყარო (პირი ან ორგანიზაცია)?

4. კონფლიქტის აღწერის შემთხვევაში ეძლევათ თუ არა მხარეებს თანაბარი საშუალება საკითხის დასაზუსტებლად?

5. გაზვიადებული ხომ არ არის ფაქტი ან მოვლენა ეფექტის მოსახდენად?

6. ხომ არ ამჟღავნებს ჟურნალისტი ტენდენციას?

შემდეგ გაკვეთილზე ჯგუფები წარმოადგენენ პრეზენტაციებს და იმსჯელებენ ინფორმაციების სანდოობაზე. მსჯელობა უნდა იყოს არგუმენტირებული. ეს პროცესი ხელს შეუწყობს კრიტიკული აზროვნების ჩამოყალიბებას. რა თქმა უნდა, შეუძლებელია, ყველა შეფასება იყოს ზუსტი, მაგრამ გვახსოვდეს, რომ ეს მხოლოდ პირველი ნაბიჯებია. ჩვენი მიზანია, მოსწავლეებმა იცოდნენ, რომ ინფორმაცია უპირობოდ კი არ უნდა მიიღონ, არამედ შეძლონ მისი კრიტიკული შეფასება, გადახარისხება.

ამ უნარის განსავითარებლად შეგვიძლია გამოვიყენოთ სიტუაციის სიმულაციის მეთოდი. კლასი დავყოთ ჯგუფებად; გავაცნოთ ასეთი სიტუაცია: „გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მდინარე, რომელიც ქალაქს კვეთს, დაბინძურებულია ქიმიური ნარჩენებით და ეს მოსახლეობის ჯანმრთელობის საშიშროებას უქმნის. ქალაქში პანიკაა, დაბნეულმა მოსახლეობამ არ იცის, როგორ მოიქცეს. რედაქცია თქვენს ჯგუფს ავალებს მოამზადოს ინფორმაცია ამის შესახებ. დაგეგმეთ, სად, ვისთან და როგორ მოიპოვებთ ინფორმაციას და რა ფორმით მიაწვდით მომხმარებელს”.

ეფექტური პრეზენტაციების მოსამზადებლად მოსწავლეებს დასჭირდებათ მრავალნაირი ცოდნა – სახელმწიფო ორგანოების ფუნქციებისა და დანიშნულების, გარემოსდაცვითი პოლიტიკის, კრიტიკულ სიტუაციაში გონივრული გადაწყვეტილებების მიღების და სხვა. პრეზენტაციებზე გაკეთებული უკუკავშირი მათ დამატებითი ცოდნის მიღების საშუალებას მისცემს. შესაძლოა, პროფესიული არჩევანის დაგეგმვისთვისაც გამოადგეთ.

ინფორმაციისადმი კრიტიკული მიდგომის საჭიროებაზე ნათელი წარმოდგენის შესაქმნელად კარგ სამსახურს გაგვიწევს ცუდი მაგალითი ჩვენი უახლოესი მედიაისტორიიდან. ვგულისხმობთ მოდელირებულ „ქრონიკას”, რომელიც მედიაში უპასუხისმგებლო ქმედების ქრესტომათიულ მაგალითად იქცა. ეს შეგვიძლია გამოვიყენოთ იმ აზრის განსამტკიცებლად, რომ ინფორმაციის უპირობო ჭეშმარიტებად აღქმა დაუშვებელია.

განსაკუთრებული ყურადღება გვმართებს სოციალური მედიის საშუალებით გავრცელებული ინფორმაციის მიმართ. ეს ინფორმაცია უმეტესად არაპროფესიონალთა მიერ იქმნება და თუ ოპერატიულობით უსწრებს სხვებს, სანდოობის ხარისხით ხშირად ჩამორჩება, ამიტომ ასეთი ინფორმაციაც სერიოზულ გადამოწმებას ითხოვს.

ფაქტებზე დაფუძნებული ინფორმაციის კარგი მაგალითები მოსწავლეებმა შეიძლება მოისმინონ და იხილონ საერთაშორისო საინფორმაციო სააგენტოების: სი-ენ-ენის, ევრონიუსის – გამოშვებებში.

ამ საქმიანობის ყოველ ეტაპზე ბლუმის ტაქსონომიის ზედა საფეხურების უნარებთან გვექნება შეხება, რადგან ინფორმაცია ანუ ცოდნა მიღებული იქნება არა პასიურად, არამედ კრიტიკულად, განსჯის, ანალიზის, სინთეზისა და შეფასების გზით. მხოლოდ ასე შეიძლება იქცეს სტატიკური ცოდნა ფუნქციურ და პირობისეულ ცოდნად, ხოლო სწორად შერჩეული ინფორმაცია – სწორი გადაწყვეტილების მიღების წინა პირობად.

როგორ გვეხმარება ბიოგრაფიული ტექსტი ენობრივი კომპეტენციების განვითარებაში (სამოდელო გაკვეთილი)

მიერ

admin

18 მარტი, 2014 - 01:00

ყველასთვის
ცნობილია თამაში “Puzzle”, სადაც პატარა ფრაგმენტებისგან ერთი შეკრული სურათი, პორტრეტი
თუ პეიზაჟი უნდა შედგეს. სწავლების ეს მეთოდიც ამ პრინციპით მუშაობს, იმ განსხვავებით,
რომ სურათის მაგივრად უნდა შეიკრას კონკრეტული
ტექსტი. თამაშში სურათის ნაწილები განსხვავებულია, ამიტომ დიდი დაკვირვებაა საჭირო,
რათა მოვარგოთ საჭირო ფრაგმენტი და შევკრათ სურათი. ამ მეთოდში სურათის მაგივრად ვკრავთ
ტექსტს, რაც ინფორმაციის სწორად ამოკითხვას და თანმიმდევრობით დალაგებას გულისხმობს.
ამისთვის საჭიროა ბარათებზე დაწერილი წინადადებების წაკითხვა-გაგება, თითოეულ ასეთ
ბარათში არის საკვანძო სიტყვა, რომელიც მოსწავლეს სწორი თანმიმდევრობის დანახვაში ეხმარება.
ეს მეთოდი უნივერსალურია ყველა საგნისთვის.

გთავაზობთ
სამოდელო გაკვეთილს, რომელიც ამ მეთოდს ეფუძნება.

განვიხილავთ
სამი ადამიანის ბიოგრაფიას. ამ ადამიანებს საერთო აქვთ ის, რომ სამივემ იცის უცხოური
ენა.

დავალება:
თითოეულმა ჯგუფმა უნდა შეაგროვოს ერთი ადამიანის მონაცემები. დაალაგოს სწორი თანმიმდევრობით იმ ადამიანის ბიოგრაფია,
რომელიც შეხვდებათ.

გაკვეთილის
აღწერა:

კლასი
იყოფა სამ ჯგუფად (შესაძლებელია წყვილებში მუშაობაც). ჯგუფს წინასწარ გადაეცემა ფლიპჩარტი,
რომელზეც იმ ადამიანის სახელი და გვარი ეწერება, ვისი ბიოგრაფიაც უნდა შეისწავლონ;
და კონვერტი ბარათებით, სადაც დანაწევრებული და არეულია სამივე ადამიანის ბიოგრაფია.

რეკომენდაცია:
ტექსტების შერჩევისას გასათვალისწინებელია, რომ პერსონაჟები უნდა იყვნენ სხვადასხვა
ასაკისა და სქესის.

კავშირი ეროვნულ სასწავლო გეგმასთან:

ეროვნულ
სასწავლო გეგმაში ბიოგრაფიულ ტექსტებზე მუშაობა უკვე მე-3 დონიდან გვხვდება. აქედან
გამომდინარე, შემოთავაზებული გაკვეთილი მასწავლებელმა შესაძლებლობებიდან გამომნდინარე
უნდა მოარგოს კლასს.

უცხ.ს.III.6. მოსწავლეს შეუძლია წაიკითხოს და გაიგოს სხვადასხვა
სახის ინფორმაციული ტექსტი (მაგ., დაიჯესტი, ბიოგრაფიული
ცნობარი, ანოტაცია და სხვა).

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·

ამოიცნობს მთავარ თემას/საკითხებს;

·

ამოიცნობს ტექსტის ზედაპირზე (ექსპლიციტურად) მოცემულ ფაქტობრივ ინფორმაციას;

·

ერთმეთთან აკავშირებს სხვადასხვა სახის ინფორმაციას
და გამოაქვს დასკვნა;

·

განსაზღვარავს მოვლენათა დროსა და ადგილს;

·

მიჯნავს ფაქტს ვარაუდისაგან, შეფასებისაგან;

·

ამოიცნობს ფაქტებსა და მოვლენებს შორის არსებულ
ლოგიკურ კავშირებს;

·

აკავშირებს ტექსტში მოცემულ ინფორმაციას პირად
გამოცდილებასთან.

უცხ.ს.V.5. მოსწავლეს შეუძლია ბიოგრაფიის წაკითხვა და გაგება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

·

ამოიცნობს მთხრობელს;

·

განსაზღვრავს მოვლენათა დროსა და ადგილს (ეპოქა, დაბადების დრო და ადგილი და სხვა);

·

ასახელებს პიროვნების მოღვაწეობის სფეროს,
რომელშიც მანსახელი გაითქვა;

·

ამოიცნობს კარიერის ეტაპებს;

·

ტექსტში მოცემული ინფორმაციის (საქმიანობის, ურთიერთობის, ქცევის) გააზრების
საფუძველზე ახასიათებს პიროვნებას.

სწორი
თანმიმდევრობით მოცემული ტექსტები.

Биография
Дмитрия Павловского

Я, Дмитрий Павловский, родился 17 мая 1960 года в Москве.

В 1967 году начал учиться в 52-ой московской школе.

Я особенно интересовался иностранными языками.

После окончания школы я хотел совершенствовать свои
знания английского языка и поехал в Англию.

Там
я работал в гостинице.

Пребывание в Англии и общение с
клиентами помогло мне хорошо овладеть английским языком.

В
1980 году я вернулся в Россию.

В
том же году я успешно сдал вступительные экзамены в МГУ.

Я
поступил на отделение английского языка филологического факультета.

В
вузе я изучал также немецкий язык. Владею им свободно.

После окончания университета в 1985 году я начал
работать переводчиком в индийском посольстве.

В
основном занимался газетными переводами с английского и немецкого языков.

Работа
в посольстве помогла мне стать опытным переводчиком.

В
1997 году меня пригласили на работу в один из московских банков.

Здесь я занимаюсь переводом на иностранные языки
специальных банковских программ.

12.05.2001.

Биография Марики Кадакас

Я, Марика Кадакас, родилась 12
апреля 1975 года в городе Валга.

В
1982 году поступила в первый класс.

Через два года наша семья уехала из Валги, и я начала учиться в 21-й средней школе города Таллина.

Эту школу я окончила в 1991 году.

Во время учёбы я особенно интересовалась
иностранными языками.

Сразу после окончания школы я
хотела поступить в ТПУна отделение английского языка
филологического факультета, но не прошла по конкурсу.

Тогда я поехала в Англию, чтобы лучше выучить язык.

Там я работала продавщицей и одновременно училась на курсах английского языка.

Учёба на курсах и общение с Клиентами помогли мне хорошо изучить английский язык.

Когда я вернулась в Эстонию, в
1992 году, мне удалось успешно сдать экзамены и поступить в ТУ па филологический
факультет.

Там я изучала английский и
французский языки.

После окончания университета я
начала работать переводчицей в одном из тартуских издательств.

В начале 2001 года я вышла
замуж и уехала к мужу в Россию.

Он живёт и работает в Санкт-Петербурге.

21.09.2001

Биография Ирины Зайцевой

Я, Ирина Зайцева, родилась 13
июля 1980 года в городе Таллине.

В 1987 году начала учиться в
Таллинской 38-ой школе.

Меня особенно интересовала
математика.

В 7-ом, 8-ом и 9-ом классах я
участвовала в нескольких республиканских математических олимпиадах.

В одной из них победила.

Поэтому после окончания девятого класса поступила в
физико-математический класс таллинской
гимназии.

Закончила гимназию в 1999 году.

В том же году поступила в Таллинский политехнический
университет на экономический факультет.

Сейчас учусь на третьем курсе и подрабатываю в
Хансабанке.

В 2000 году окончила курсы
английского языка.

Знание английского языка помогает мне в общении с клиентами и в изучении специальной
литературы по экономике.

В
2001 году начала учиться на компьютерных курсах, которые организовал наш банк для своих
сотрудников.

22.10.2001

გამოყენებული
ლიტერატურა: Журнал
международной ассоциации чтения «Перемена»;

Н.Соосаар, Н.Замковая
«Интерактивные методы преподавания».

ალექსანდრე ლორთქიფანიძე

მიერ

admin

18 მარტი, 2014 - 01:00

არადა არის. და საერთოდაც, მოწევის საწინააღმდეგო კამპანიის ფონზე ზედმეტად დიდ მასშტაბებს ხომ არ მიაღწია მწეველთა დისკრიმინაციამ? მაინცდამაინც ასე უნდა გამოვკეტოთ და მაშინ დავისვენებთ არამწეველები?

და კაცმა რომ თქვას, რას აშავებენ ასეთს? თუ პასიური მწეველობა და კვამლის ყნოსვა არ გსურს, ნუ დაუჯდები გვერდით მაინცდამაინც იმ მომენტში, როცა ეწევა.. ან ავტომფლობელთა მიმართაც ანალოგიური შემართებით გავილაშქროთ, ისინი ხომ ჰაერს ბევრად უფრო მეტად აბინძურებენ, ვიდრე მწეველები..

თუმცა ახლა ამ პრობლემატური საკითხის განხილვა და მასში ჩაღრმავება სულაც არ მსურს, არამედ ერთი უცნაური და საინტერესო ამბავი უნდა მოგიყვეთ, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გადამხდა, როცა თბილისს ჩემი ნორვეგიელი მეგობარი, მორტენი ესტუმრა.

დავხვდი. სამი დღით ჩამოვიდა, დიდი ხანი „იმუქრებოდა” უქმეებზე ჩამოვალ და ამდენს რომ ტრიპაჩობთ (როგორც ხვდებით, ეს სიტყვა მას არ გამოუყენებია), მანახეთ ერთი რა არის ასეთი ეს საქართველო და ქართული სამზარეულოო. კაი ტიპია მორტენი, ოსლოში ცხოვრობს, ხელოვნებათმცოდნეა და უნივერსიტეტში თანამედროვე ხელოვნების ტენდენციებს, თუ რაღაც ამდაგვარ უცნაურ საგანს ასწავლის. უცნაურს იმიტომ, რომ ასე სჩვევია, მოულოდნელად გაგაჩერებს შუა ქუჩაში, შეხედავს რაღაც ნანგრევებს, ან რაიმე ჩვეულებრივ მინაწერს კედელზე, ვთქვათ: „ლექსოს + მარი = შ” და გეკითხება: „ოო, სანდერს, ეს ქართველი სტრიტარტერის ნამუშევარია?” მერე გაჭირვებით ვუხსნი, რომ ეს არც ისე თანამედროვე ტენდენციაა, საკუთარი სიყვარულის კედლისთვის გაზიარებისა, რომელსაც ქართველი თინეიჯერები მისდევენ. მორტენი ყურებს ჩამოუშვებს და ახალ-ახალ ადგილებს ეძებს, რომ რომელიმე ქართველი გენია აღმოაჩინოს ძველი სახლების კედლებზე. თუმცა ასეთი გენიის აღმოჩენის ნაცვლად, ერთი მყუდრო კაფე აღმოვაჩინეთ არც ისე ძველ უბანში, შევედით და სანამ ბინდი მოედებოდა ქალაქს და ჩვენი დიდი ნადიმის გამართვის დროც დადგებოდა (ჯადოსნური ქართული სამზარეულოთი), გადავწყვიტეთ მანამდე ცოტა წაგვეხემსა და მიგვეკითხ-მოგვეკითხა ერთმანეთი. ჩემი და მორტენის მეგობრობის და საუბრის დეტალებით თავს აღარ შეგაწყენთ, ჩვენი დრამა მაშინ დაიწყო, როცა ახლომდებარე მაგიდაზე მჯდომმა ლამაზმანმა სიგარეტი მოიმარჯვა, მოუკიდა და გააფუილა. დიახ, სხვანაირად ვერ ვთარგმნე მორტენის მიერ ნათქვამი სიტყვა „Shmeaz”, რომელიც ოსლოურ სლენგზე სწორედ „გაფუილებას” უდრის. მორტენმა გაოცებულმა შემომხედა, შემაწყვეტინა თხრობა იმის შესახებ, რომ საქართველო ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა იყო მსოფლიოში, რომელშიც ქალებმა არჩევნებზე ხმის უფლება მიიღეს, და მითხრა: „ეე, სანდერს, თვენთან ასე თავისუფლად ეწევიან?” ამ შეკითხვით შემკრთალ მესა და ცოტა არ იყოს გაბრაზებულ მორტენს შორის გამართული დიალოგის თარგმანს თითქმის უცვლელად გთავაზობთ:

–ნუ, კი, რა პრობლემაა? – ვითომვერგავიგე დავიჭირე.

–შენ ხომ არ ეწევი, არა? – ცალი თვალი დაძაბა მორტენმა.

–არა, არ ვეწევი, მარა სხვებს ხომ ვერ დავუშლი? – თავს ვიმართლებ.

–რას ქვია ვერ დაუშლი.. მივალ ეხლა იმ მაგიდასთან და მოვთხოვ, რომ არ მოწიოს.

–ეე, ეე, მორტენ, მოიცა.. ეგრე არ გამოვა.. – ახლა რამე შარში გამხვევს ეს გაუთლელი ვიკინგი ესა, ვფიქრობ.

–მაშინ გავიდეთ ამ კაფედან.

–ყველგან ეგრეა თითქმის.

–სადაც არ ეწევიან იქ შევიდეთ.

–კარგი რა, აღარ მინდა ეს ფასთფუდი.

–კაი, მაშინ ვაქოს („ვახო”-ს ნორვეგიული ვარიანტი. ავტ. შენ.) დაურეკე და სახლში ავიდეთ, მე აქ ვერ გავჩერდები, ეწევიან.

–მორტენ.. აა.. – ვცდილობ შევაპარო ქართული ჭეშმარიტება, – ვახოც ეწევა, მეგობრები რომ ამოვლენ, მათგანაც ბევრი ეწევა და აზრი არ აქვს.

–ეე, მეღადავები? (Are you kiddin me?)

–რატო?

–მე და შენ არ ვეწევით და ჩვენთან მოწევენ?

–კი, მოწევენ, რავი, აქ ასეა, არაა პრობლემა, მეგობრები ვართ და ვინც არ ვეწევით, ვცდილობთ გავუგოთ მათ, ვინც ეწევა.. აბა ყოველ წუთს აივანზე ხომ ვერ ირბენენ..

–… მორტენი ზოგადსაკაცობრიო საკითხზე მოფიქრალივით დუმს და გამჭოლი მზერით მიყურებს.

–ასე რომ დავრჩეთ აქ, ვენტილაცია მაინცაა.. – ვამშვიდებ.

–შენმა მეგობრებმა იციან რა ემართება არამწეველს მწეველების კამპანიაში?

–ნუ დიდი დიდი თმებზე აგყვეს სუნი..

–მაცადე ერთ წამს.

მორტენი ჩანთიდან ლეპტოპს იღებს. რთავს. შემდეგ – Wi-Fi. მსოფლიოს ფართო ქსელში ვართ. ამის შემდეგ მორტენი რიგრიგობით ხსნის რამდენიმე ვებგვერდს და ზღვა ინფორმაციას მაყრის. აქედან ვიგებ, რომ ენდოკრინოლოგიური საზოგადოების რიგით 94-ე შეხვედრაზე წარმოდგენილ იქნა კვლევა, პროფესორ თეოდორ ფრიდმენის მიერ, რომლის მიხედვითაც პასიური მწეველები დიაბეტისა და ჭარბწონიანობის უფრო დიდი რისკის ქვეშ არიან, ვიდრე მწეველები. ასევე, პასიური მოწევა იწვევს ჩვილთა უეცარ სიკვდილიანობას, მოზრდილებში კი გულსისხლძარღვთა და ნევროლოგიურ გართულებებს. ვცდილობ მორტენი შევაჩერო, მაგრამ თავისი ხელი ლეიფერიქსონივით მოისროლა ინტერნეტსივრცეში და რა შეაჩერებს ასეთ დროს ჭეშმარიტ ვიკინგს. აგრძელებს: კვლევები, კვლევები, კვლევები. იმ ბავშვების 40 პროცენტი, რომელთა გარშემოც თამბაქოს ეწევიან, ხდებიან აგრესიულები და ეწყებათ ნეიროფსიქოლოგიური აშლილობა. ასევე, პასიური მწეველები მწეველთა მსგავსად ზიანდებიან და ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის დასკვნის მიხედვით ხშირ შემთხვევაში ბრონქიტითა და პნევმონიით ავადდებიან. ხოლო პასიური მწეველების 20 პროცენტი, ანუ ყოველი მეხუთე ადამიანი, რომელიც მუდმივად მწეველთა გვერდით იმყოფება – ამავე მიზეზით იღუპება.

–გესმის, სანდერს, ეგ შენი No problem დიდი პრობლემაა.. ეგ იციან შენმა მეგობრებმა? რომ აფუილებენ (ისევ Shmeaz), მაშინ ფიქრობენ, რომ შენი პოტენციური მკვლელები არიან?

ბოლოსთვის ვიკიპედიაზე შევყავარ, საიდანაც ვიგებთ, რომ პასიურ მწეველთა 30 პროცენტი სწორედ ამ მიზეზით ცხოვრების რომელიმე ეტაპზე ფილტვის სიმსივნით ავადდება, რაც თითქმის ნახევარ შემთხვევებში იმდენად მძიმეა, რომ გარდაუვალ სიკვდილს იწვევს. დანარჩენ უარყოფით ასპექტებზე ყურადღებას აღარ გავამახვილებ, რადგან დარწმუნებული ვარ, ვინც ამ ბლოგს კითხულობთ, იქნებით მწეველი, არამწეველი, თუ პასიური მწეველი – ყველას მიგიწვდებათ ხელი ინტერნეტზე და შეგიძლიათ შესაბამისი ცნობები თავად იხილოთ, თუნდაც იმავე ვიკიპედიაზე. სურათი ზედმეტად მძიმეა. მორტენი ლეპტოპს ხურავს. საჭმელ-სასმელს თითქმის ხელუხლებლად ვტოვებთ, ანგარიშს ვასწორებთ და კაფედან გავდივართ.

სამი დღის შემდეგ მორტენი გავაცილე. სამი დღის განმავლობაში მაქსიმალურად შევეცადე პირველი შთაბეჭდილებები გამექარწყლებინა და მისთვის საქართველო შემეყვარებინა. არ ვიცი, ნორვეგიელებს რას მოუყვება, მაგრამ დარწმუნებული ვარ კარგსაც ბევრს ეტყვის. ორი დღის წინ სკაიპში მომწერა:

–ჰეი, სანდერს, რას შვები, სად ხარ?

–ჰეეი.. ვიკინგო, როგორ ხარ? მეგობრებთან ვარ ახლა..

–ეწევიან?

–ჰა?

–ეწევიან შენი მეგობრები?

–ერთი ეწევა.. კაი ეხლა, არ დაიწყო თავიდან… ჰეი..

–…

–მორტენ!

პასუხი არ არის.

–მორტენ!

პასუხი არ არის.

რა დაემართა ამ ბიჭს. მორტენ!

პილოტური პროექტი „კინო სკოლაში“

მიერ

admin

17 მარტი, 2014 - 01:00

კინოს დაბადებისთანავე ორი სარჩული დაჰყვა – ის ერთსა და იმავე დროს ხელოვნებაც არის და ბიზნესიც. 1895 წელს, როდესაც ძმებმა ლუმიერებმა პარიზში, ინდურ სალონში, კინოჩვენება მოაწყვეს, სეანსებით ფულის შოვნა ჰქონდათ გადაწყვეტილი. მათ მიაჩნდათ, რომ კინოაპარატი ცხოვრების, მოვლენების უბრალო რეგისტრატორი იყო, მასობრივი სანახაობა და ატრაქციონი. ხალხი მიდიოდა კინოში, ფულს იხდიდა და უყურებდა „გაწუწულ მებაღეს” ან „მატარებლის შემოსვლას სადგურში” და სხვას. ლუმიერებისთვის კინო მხოლოდ დოკუმენტური რეპორტაჟი და ცოცხალი ფოტოგრაფია იყო – ცხოვრების ამსახველი ქრონიკა. პირველივე სეანსის შემდეგ რეჟისორმა ჟორჟ მელიესმა ლუმიერებს კინოაპარატის ყიდვა შესთავაზა. მას ამ აპარატის მეშვეობით, უპირველეს ყოვლისა, ხელოვნების ნიმუშის შექმნა სურდა. შემდგომ მელიესმა მართლაც გადაიღო მხატვრული ფილმები და მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა კინოენის ჩამოყალიბებასა და პირველი კინოეფექტების შექმნაში.

დღეს კინოს, როგორც სინთეზურ ხელოვნებას ყველა აღფრთოვანებაში მოჰყავს, კომერციულად გათვლილი კინოპროდუქტი იქნება ეს თუ მაღალმხატვრული კინემატოგრაფიული ნამუშევარი. ამდენად, კინოთეატრები ძირითადად ორ სეგმენტზე მუშაობენ: კომერციული, ფინანსურად მომგებიანი ფილმების დისტრიბუციაზე და საავტორო, ე. წ. ინტელექტუალური ფილმების ჩვენებაზე. ეს მეორე სეგმენტი მისი არაკომერციულობის გამო თითქმის უგულებელყოფილია საქართველოში, რაც ნეგატიურად აისახება ახალი თაობის კინოგემოვნების ჩამოყალიბებაზე.

კინოს სახელოვნებო დარგად ჩამოყალიბებასთან ერთად გამოიკვეთა კინოპროდუქციის მოხმარების ჩარჩო. იმ დროისთვის კინო საბალაგანო, გასართობ სანახაობად მიიჩნეოდა. ფილმის ნახვა მხოლოდ კინოთეატრში, დიდ ეკრანზე იყო შესაძლებელი. თავდაპირველად კინოდანადგარების მფლობელები სეანსებისთვის გადახურულ ბაზრებს, საცირკო შაპიტოს, სახლებსა და სასტუმროებს ქირაობდნენ. კინოს სახელოვნებო დარგად ჩამოყალიბებასთან ერთად გამოიკვეთა კინოდარბაზისა და კინოარქიტექტურის თავისებურება. უხმო კინოს პერიოდში პროექტორის ხმასა და პირველი ტიტრების კინოეკრანზე გამოჩენას ერთვოდა ტაპიორის შესრულებული კომპოზიცია პიანინოზე, რომელსაც აუცილებლად რომელიმე კლავიში აკლდა. ჩამწკრივებული სკამებით მოწყობილ ბნელ დარბაზში ისეთი მაყურებელიც იჯდა, ვინც სიგარას ეწეოდა, პროექტორის შუქზე კი ზლაზვნით გაწელილი სქელი კვამლი მოჩანდა. კინოში სიარულის რიტუალური ტრადიცია, როგორც დროის გატარებისა და ესთეტიკური სიამოვნების მიღების, ნაცნობებისა და უცნობების თავშეყრის საშუალება, დღესაც მთელ მსოფლიოში არსებობს და კინოს შემადგენელ ნაწილად ითვლება.

საქართველოში ერთ-ერთი უძველესი კინოთეატრი „აპოლო” 1909 წლის 12 აპრილს გაიხსნა. „გრანდიოზული, ბრწყინვალედ მოწყობილი, ელექტრო თეატრი „აპოლო”, – ასე იხსენიებდა მას გაზეთი „ტიფლისკი ლისტოკი” (#69).

1918-1921 წლებში საქართველოში უკვე ოცზე მეტი კინოთეატრი ფუნქციობდა. ეს კინოთეატრები უჩვენებდნენ როგორც საზღვარგარეთიდან ჩამოტანილ ფილმებს, ისე ადგილობრივ ბაზაზე გადაღებულ დოკუმენტურ და მხატვრულ სურათებსაც.

1915 წელს მხოლოდ მიხეილის პროსპექტზე (დღევანდელი აღმაშენებლის გამზირი) შვიდი კინოთეატრი იყო: „სატურნი”, „მოდერნი”, „ლირა”, „ოდეონი”, „მულენ-ელექტრიკი”, „მულენ-ელექტრიკის” საზაფხულო დარბაზი და „აპოლო”. მუშტაიდის ბაღში „ილუზიონი” იყო. კინოთეატრებში „სკიფსა” და „ურანში” ფრანგულ ფილმებს უჩვენებდნენ. გოლოვინის პროსპექტზე (დღევანდელ რუსთაველის გამზირზე), ამჟამინდელი თეატრალური უნივერსიტეტის შენობაში, „არფასტო” ფუნქციობდა, სასტუმრო „მაჟესტიკის” („თბილისი მარიოტი”) სარდაფში – „მინიონი”, რომელშიც ბარიატინსკის მხრიდან (დღევანდელი ჭანტურიას ქუჩა) შეიძლებოდა შესვლა, დღევანდელ პანტომიმის თეატრში კი „სოლეი” იყო განთავსებული.

კინოთეატრები იხსნებოდა ქუთაისშიც. 1907 წლიდან დაიწყო ფუნქციობა კინოთეატრმა „რადიუმმა”. მოგვიანებით გაჩნდა „ამპირი”, „მონ-პლეზირი”, „თამარი”, „სან-სუსი”, „ელექტრო-ვიუ”, „ედისონი”… 1912 წელს კი ვასილ ამაშუკელის პირველი ქართული სრულმეტრაჟიანი დოკუმენტური ფილმის „აკაკი წერეთლის მოგზაურობა რაჭა-ლეჩხუმში” პრემიერა ქუთაისში, კინოთეატრ „რადიუმში” გაიმართა.

1990 წელს კინოთეატრ „ოქტომბერს” რეკონსტრუქცია ჩაუტარდა, საბჭოური საბურველი ჩამოხსნეს და ძველი სახელი „აპოლო” დაუბრუნეს, თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი დაკარგა – ფუნქცია. უკვე ოცი წელია, საუკუნეზე მეტი ხნის კინოთეატრი უფუნქციოდ არის დარჩენილი. ამ ოც წელს თუ არ ჩავთვლით, პირვანდელი დანიშნულება არც ერთ ეპოქაში არ დაუკარგავს. აპრილში „აპოლოს” პირველი სეანსიდან 105 წელი შესრულდება.

ტელევიზიის დაბადებამ და ეკრანის ტექნოლოგიების განვითარებამ, ვიდეოგამოსახულების დახვეწამ კომპიუტერის, პლანშეტისა თუ ტელევიზორის მონიტორებზე ფილმის ყურება ინდივიდუალურ მოვლენად აქცია. ფართო მასებისთვის ფილმის ყურების ალტერნატიული საშუალებები უფრო და უფრო იხვეწება. ამ გარემოებამ კინოს მთელ მსოფლიოში მოაკლო მაყურებელი, მაგრამ კინოში სიარულის რიტუალური ტრადიცია არ გამქრალა.

საქართველოში კი ეს პროცესი განსაკუთრებით დააჩქარა კინოთეატრების დახურვამ. ჩვენში ფილმის დიდ ეკრანზე ყურების კულტურა თითქოს გაქრა. კინო კოლექტიური კონტექსტის რღვევას განიცდის. ციფრული ტექნოლოგიები კინოდარბაზების კულტურას ცვლის. არა მგონია, მე უკანასკნელი მოჰიკანი ვიყო, მაგრამ უფრო და უფრო ნაკლებია ადამიანი, ვისაც მოთხოვნილება აქვს კინოკლუბებისა და კინოთეატრებისა, რომლებიც ასე უსაშველოდ ცოტაა თბილისში.

სასწავლო პროგრამაში კინოს ჩართვა აპრობირებული საშუალებაა დასავლეთში. ევროპაში სკოლისთვის შემუშავებული კინოპროგრამები სასწავლო კურსის ფარგლებშია ინტეგრირებული, როგორც ალტერნატიული დამატებითი ქვეპროგრამა, რომელიც მოზარდებისთვის სადიკუსიო, სააზროვნო გარემოს აყალიბებს.

საქართველოს კინემატოგრაფიის ეროვნული ცენტრის ინიციატივითა და ხელშეწყობით ხორციელდება პილოტური პროექტი „კინო სკოლაში”. პროექტის მიზანია თბილისისა და საქართველოს რეგიონების ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებში კინოგანათლების შეტანა. პროექტს განსაკუთარებული მნიშვნელობა აქვს, რადგან ოც წელზე მეტია, საქართველოში კინოთეატრების აბსოლუტურმა უმრავლესობამ შეწყვიტა ფუნქციობა. განსაკუთრებით მძიმე ვითარებაა რეგიონებში, სადაც თითქმის აღარ არსებობს კინოდარბაზები და მოსახლეობა დაბალი სიჩქარის ინტერნეტის ამარაა დარჩენილი (ზოგან ესეც არ არის). კინოთეატრების გაქრობამ და ტელევიზიის მიერ დაბალი მხატვრული ღირებულების სატელევიზიო სერიალების ჩვენებამ დააქვეითა მაყურებლის კინოგემოვნება. ამდენად, ძალიან მნიშვნელოვანია, „კინო სკოლაში” პროგრამის ფარგლებში საქართველოს სკოლებში უფროსკლასელთათვის (მე-9, მე-10, მე-11 კლასები) გაიმართოს ქართული და მსოფლიო კინოს საეტაპო ფილმების ჩვენება და ჩვენების შემდგომი დისკუსიები.

ამ პროექტს აქვს დამატებითი ფუნქციაც: კინოს სახელოვნებო დარგის გაცნობის მიზნით მაღალმხატვრული კინოპროდუქციის ჩვენება, დიდ ეკრანზე ყურების ესთეტიკური სიამოვნება და პირველი კინოშთაბეჭდილებების შექმნა.

“ვეფხისტყაოსანი” და ანტიკურობა

მიერ

admin

17 მარტი, 2014 - 01:00

წერილი I – რუსთაველი და არისტოტელე

წლების წინ ბარსელონაში “ცოდნის თეორიაში” ინსინქინგის მიერ ორგანიზებულ ტრენინგებს ვესწრებოდი. როდესაც შემეცნების პროცესში ენის როლზე ვსაუბრობდით, ბევრი ისეთი შემთხვევა გავიხსენეთ, როდესაც ენა კი არ გვეხმარება, არამედ ხელს გვიშლის სწორად აღქმაში. ეს კარგად ჩანს ერთი ენიდან მეორეზე თარგმნის დროს. თუმცა კარგი დღე არც მაშინ გვადგას, როდესაც მშობლიურ ენაზე ვსაუბრობთ. ტრენერმა ერთი ასეთი მაგალითი მოიყვანა: „პროფესორმა წაიკითხა ლექცია უსაფრთხო სექსის შესახებ აუდიტორიაში”. ამ წინადადებიდან ძნელი გასარკვევია, რა იყო ლექციის თემა – უსაფრთხო სექსი თუ უსაფრთხო სექსი აუდიტორიაში. ეს მაგალითი, რა უცნაურიც უნდა იყოს, “ვეფხისტყაოსანთან” მიმართებაით გამახსენდა. მაგრამ ამაზე – მოგვიანებით, ახლა კი ერთი ექსპერიმენტის შესახებ გიამბობთ.

რამდენიმე წელია, ზაფხულობით თბილისში ჩამოდის პროფესორთა და სტუდენტთა მცირე ჯგუფი სეინთ ჯონს კოლეჯიდან და ადგილობრივ დაინტერესებულ პირებთან ერთად სემინარებს ატარებს. ერთ ზაფხულს სემინარებზე “ვეფხისტყაოსნის” წაკითხვა გადავწყვიტეთ. სხვებისა არ ვიცი, მაგრამ მე ამ სემინარებმა ბევრ რამეზე დამაფიქრა: როცა მეგონა, სიტყვების მნიშვნელობაც და სტრიქონების/სტროფების შინაარსიც კარგად მესმოდა, ინგლისურად თარგმნისას ხშირად ვრწმუნდებოდი, რომ ასე კარგადაც არ მქონია საქმე – მეც, უცხოელების მსგავსად, თავიდან მიხდებოდა მრავალ საკითხზე დაფიქრება და რაღაცების გადააზრება. ერთ-ერთი ასეთი საკითხი პროლოგის პირველსავე სტრიქონში აღმოჩნდა. როცა მეგონა, რომ ეს სტრიქონი არაჩვეულებრივად მესმოდა და მისი გაგებისას არავითარ სირთულეს არ წავაწყდებოდი, პირიქით აღმოჩნდა. მაშინ ასეთი რამ გადავწყვიტეთ: ვინაიდან სემინარის მონაწილეებმა მეტ-ნაკლებად კარგად ვიცოდით ძველი ბერძნული ენა, თარგმანის დროს აზრის უკეთ გასაგებად მისთვის მიგვემართა. ჩემდა გასაოცრად, შედეგმა ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა. ნამდვილად ვერ წარმოვიდგენდი, თუ რუსთველის პოემის პირველ სტროფებში არისტოტელეს მოძღვრების ყველაზე უფრო ლაკონურ გადმოცემას წავაწყდებოდი. და, რაც მთავარია, ჩემთვის გასაგები გახდა ყველა სიტყვის ადგილი პირველ სტრიქონში. ის, რასაც მანამდე ვერ ვხვდებოდი. აქვე ვიტყვი, რომ მე არ მქონია განზრახვა, რუსთველის ტექსტში არისტოტელე მეძებნა, ამდენად, მიკერძოებული არ ვყოფილვარ და არც განგებ მიცდია სიტყვებისთვის ადგილის შეცვლა სასურველი შედეგის მისაღებად. უბრალოდ, დავფიქრდი, ხომ არ შეიძლებოდა, გრამატიკას (გრამატიკული წესების გამოდევნებას) შეცდომაში შევეყვანე და არასწორად წამეკითხა ეს სტრიქონი. ამიტომაც მინდა, ეს ჩემი “აღმოჩენა” გაგიზიაროთ, თუმცა კარგად მესმის, რომ შეიძლება ვცდებოდე – გრამატიკულად ყველაფერი რიგზე იყოს და ამ სტრიქონს არისტოტელეს მოძღვრებასთან საერთო არაფერი ჰქონდეს. შევეცდები, გავაგრძელო და განვავითარო ეს მოსაზრება და შემოგთავაზოთ რუსთველის პირველი სტროფის წაკითხვა არისტოტელესეულ კონტექსტში.

ჩემი დაკვირვებით, თუ ჩავატარებთ მცირე ექსპერიმენტს და თუნდაც ნაუცბათევად ვთარგმნით “ვეფხისტყაოსნის” ზოგიერთ ადგილს ძველ ბერძნულ ენაზე, თვალწინ გადაგვეშლება ბერძნული ფილოსოფიის ღრმა ცოდნა და ეს საშუალებას მოგვცემს, თამამად განვაცხადოთ, რომ ავტორი იმ პოპულარული დისკურსის მონაწილეა, რომელიც მეთერთმეტე-მეთორმეტე საუკუნეებში აქტიურად მიმდინარეობდა ახლო აღმოსავლეთში, ხოლო შემდგომ, ჯერ – ჯვაროსნების, მერე კი თომა აკვინელის დამსახურებით, ევროპაშიც გახდა პოპულარული. დისკურსი ეხება არისტოტელეს მოძღვრებას, რომელიც, ჩემი აზრით, პოემის პირველსავე სტროფში ლაკონიურადაა გადმოცემული.

არისტოტელეს “მეტაფიზიკაში” (ისევე როგორც “ფიზიკაში”, “ეთიკასა” და სხვა შრომებში) ორ საინტერესო ცნებას, “დინამისს” და “ენერგეიას”, და მათ განმარტებას ვხვდებით. ბერძნულიდან ეს ტერმინები ლათინურად ითარგმნება როგორც “პოტენცია” და “აქტუალიტას”, თუმცა არც მათი ლათინურ ენაზე თარგმნა უდვილებს ქართველ მკითხველს შინაარსის გაგებას. საქმე ის არის, რომ ვინაიდან ბერძნული ტერმინები აქტიურად გამოიყენა ფიზიკამ, მათი (ამ ტერმინების) ძირეული მნიშვნელობა გადაიფარა და დღეს ისინი თავდაპირველი შინაარსით აღარ გვესმის. შესაბამისად, ჩვენ, დღევანდელ მკითხველებს, არც “დინამისი” (ძალა) და არც “ენერგია” (გამოვლინება) აღარ გვესმის ისე, როგორც არისტოტელეს ესმოდა. ვითარება იცვლება, როდესაც არისტოტელეს გასაგებად ქართული კი არა, ლათინური ტერმინებით ვსარგებლობთ: გაცილებით უკეთ გვესმის, რა არის საგნის პოტენცია ან აქტუალური საგანი. ჩვენ უფრო გვიადვილდება არისტოტელეს აღქმა, როდესაც ვსაუბრობთ საგნის პოტენციაზე და არა საგნის დინამისზე ან ძალაზე, ასევე გვიადვილდება არისტოტელეს გაგება, როდესაც ვსაუბრობთ საგნის აქტუალობაზე და არა ენერგიაზე ან გამოვლინებაზე. არადა, ბერძნული სიტყვა „დინამის” ლათინურად „პოტენციაა”, ქართულად კი – „ძალა”. ე.ი. მაშინ, როდესაც ლათინურ ტერმინს ვხმარობთ, სიტყვა ბევრად უფრო გასაგებია, ვიდრე მაშინ, როდესაც მის ბერძნულ ან თუნდაც ქართულ ეკვივალენტს ვიყენებთ. ვიმეორებ, რომ გაუგებრობას ფიზიკის ტერმინებში აღრევა იწვევს. თავად არისტოტელეც აღნიშნავდა, რომ ეს ტერმინები კონკრეტული მაგალითების განხილვისას უკეთ გასაგებია, ვიდრე მაშინ, როდესაც დეფინიციის დადგენას ვცდილობთ. არისტოტელესთვის დინამისი ანუ ძალა ანუ პოტენცია არის სუსტი და ძლიერი. სუსტი ძალა ისეთ ვითარებას ასახავს, როდესაც რაღაც შეიძლება ან გამოვლინდეს, ან არა. მაგალითად, ჩვენ ხშირად ვამბობთ, რომ ის, რაც დადის ან ლაპარაკობს, ოღონდ ეს საქმე კარგად არ გამოსდის, არ ლაპარაკობს ან არ დადის, ე.ი. ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს სუსტ ძალასთან, სუსტ დინამისთან, სუსტ პოტენციასთან, ხოლო ძლიერი პოტენცია ისაა, რომელიც სრულად, მთელი თავისი ბუნებით ვლინდება. საგნები მაშინ წარმოჩნდებიან სრულად, როგორც ნამდვილი საგნები, როცა ისინი “სრულ სამუშაო პროცესში” არიან. ეს უკვე ის ეტაპია, როდესაც საგანი მთელი თავისი ენერგიით ანუ აქტუალობით ვლინდება. არისტოტელე ამგვარ გამოვლინებას აღნიშნავს ტერმინით „ენერგეია”. არისტოტელეს მიხედვით, ნებისმიერი საგანი, რომელიც ახლა არსებობს და არა პოტენციურად, არის მუშაობის პროცესში, ე. ი. ენერგიაში და ყველა მათგანის ტენდენციაა, მიაღწიოს თავის სრულ, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელ გამოვლინებას. პოტენციის ანუ დინამისის გარდაქმნა ენერგიად ხდება ან ბუნებით, ანუ საგანს ის თანდაყოლილი აქვს, ან გარეშე ფაქტორის ზემოქმედებით. ამ გარეშე ფაქტორს არისტოტელე „კინესისს” უწოდებს. მაგალითად, ავიღოთ აგური. მას შეიძლება სხვადასხვა პოტენციალი ჰქონდეს: ერთია, რომ ის აშენდეს, მეორე – რომ სხვა დანიშნულებით იქნეს გამოყენებული. თუ აგურისგან სახლი აშენდება, გამოვლინდება აშენების პოტენციალი, ანუ პოტენციალია არა სახლი, არამედ აშენება.

ამრიგად, არისტოტელესთან რამდენიმე ძირეული ტერმინი იკვეთება: სუსტი და ძლიერი ძალა/დინამისი/პოტენცია და ენერგია, ე. ი. ამ ძალის გამოვლინება.

დავუბრუნდეთ “ვეფხისტყაოსანს”. პროლოგის პირველსავე სტრიქონში ვხვდებით სიტყვებს – „ძალას” და „ძლიერს”. საინტერესოა ისიც, რომ შემოქმედი განუსაზღვრელი ნაცვალსახელითაა მოხსენიებული: “რომელმან შექმნა სამყარო ძალითა მით ძლიერითა”. თუ ამ სტრიქონს არისტოტელეს მოძღვრების კონტექსტში წავიკითხავთ, გამოვა, რომ შემოქმედმა შექმნა სამყარო ძლიერი პოტენციით. ძლიერ პოტენციას კი შესწევს უნარი, სრულად გამოვლინდეს. მაგრამ იქ, სადაც საუბარია არისტოტელესეულ პოტენციაზე, აუცილებლად უნდა იყოს ნახსენები ენერგიაც, ანუ აქტუალიტას, ანუ გამოვლინება. თუ რუსთველი იზიარებს არისტოტელეს მოძღვრებას და გადმოაქვს არისტოტელესეული ტერმინები, საინტერესოა, რას უწოდებს იგი ენერგეიას. ჩემი აზრით, ეს ტერმინი გვხვდება მესამე სტრიქონში შემდეგი სახით: “ჩვენ კაცთა მოგვცა ქვეყანა, გვაქვს უთვალავი ფერითა”. ამდენად, ეს სტრიქონები ასე განიმარტება: შემოქმედმა შექმნა სამყარო მთელი თავისი ძლიერი პოტენციით, ხოლო ადამიანებს მისცა ქვეყანა უთვალავი ფერით/ენერგიით/აქტუალიტასით. შესაბამისად, სამყაროს შექმნის მომენტიდან აქვს ძლიერი ძალა/დინამისი/პოტენცია, რომელიც ჯერ სრულად არ გამოვლენილა, ხოლო ქვეყანა შემოქმედმა ადამიანებს მისცა უკვე უთვალავი გამოვლენილი საგნით ანუ ფერით. მიმაჩნია, რომ „ფერი” რუსთველთან აღნიშნავს გამოვლინებას, ენერგიას. ამაზე კი, როგორც ვიქტორ ნოზაძე შენიშნავს, ქართულ ენაში დაცული სხვა სიტყვებიც მიუთითებს: “არაფერი” ნიშნავს იმას, რომ გამოვლინება არ არის მიღწეული, ენერგია არ მუშაობს და მოცემულია პოტენციის სახით, ხოლო „ყველაფერი” საგნის სრულ გამოვლენაზე, ე. ი. ძალის/პოტენციის სრულ ამუშავებაზე მიუთითებს.

თუ რუსთველის პოემის პირველი სტროფის ჩემეული წაკითხვა სწორია და ტექსტის ეს მონაკვეთი არისტოტელეს კონტექსტში უნდა გავიაზროთ, მაშინ გამოდის, რომ “რომელმან” კი არ შექმნა ძლიერი ძალით სამყარო და ძლიერი ძალა რომელმან-ის კუთვნილება კი არ არის, არამედ „რომელმან” შექმნა სამყარო ძლიერი ძალით, ე. ი. ძლიერი ძალა სამყაროს და არა შემოქმედის კუთვნილებაა. ამ ორ წაკითხვაში კი, იმის მიხედვით, რომელს მივანიჭებთ უპირატესობას, სწორედ რუსთველისეული წარმოდგენა იკვეთება. გავრცელებული წაკითხვის მიხედვით, თუ ძლიერი ძალა შემოქმედს ეკუთვნის, მაშინ, ჩემი აზრით, ამ ადგილის ბერძნულ ან ლათინურ ენაზე გადატანისას საცნაურდება, რომ შემოქმედი პოტენციით მოქმედებს, თანაც მას ძლიერთან ერთად სუსტი პოტენციაც უნდა გააჩნდეს, რაც თეოლოგიურად მიუღებელი უნდა იყოს. ამიტომ მე არისტოტელესეულ კონტექსტში წაკითხვას ვამჯობინებ და პირველი სტროფი ისე მესმის, როგორც ეს მანამდე განვმარტე. ასეა თუ ისე, დავარღვევთ ენის გრამატიკის კანონებს და წავიკითხავთ სტრიქონს არისტოტელესეულ კონტექსტში თუ დავარღვევთ არისტოტელეს მოძღვრებას და წავიკითხავთ გრამატიკულად სწორად, მკითხველის არჩევანია.

ახლა ხომ მიხვდით, რატომ დამჭირდა ინსინქინგის ტრენინგზე მოყვანილი მაგალითის გახსენება “ვეფხისტყაოსნის” პირველ სტრიქონთან მიმართებით?

1...916917918...1,062 გვერდი 917 of 1,062

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

ეფექტური უკუკავშირი

ცხოვრებიდან გასვლის მზა რეცეპტები

სოლიდარობა, სიღარიბე და სხვა ამბები

რატომ არის მნიშვნელოვანი განმავითარებელი შეფასება

აკადემიური ჩამორჩენილობა

რამდენიმე აქტივობა მედიაწიგნიერების განვითარებისთვის

როგორ გვეხმარება ბიოგრაფიული ტექსტი ენობრივი კომპეტენციების განვითარებაში (სამოდელო გაკვეთილი)

ალექსანდრე ლორთქიფანიძე

პილოტური პროექტი „კინო სკოლაში“

“ვეფხისტყაოსანი” და ანტიკურობა

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე